GrootdeFryskeMarren 2-2021 by GrootMedia

MAANDBLAD

02-2021

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

5e JAARGANG â&#x20AC;¢ NR. 40

groot deFryskeMarren

IN DEZE UITGAVE

FOTO: JOHAN BROUWER

arren Tusken de M gemeente informatie vanMarren De Fryske

IN DEZE UITGAVE

Duurzaamheid

Special 2021

ZANGERES VAN DUO GRYTZ & GRIZE

GRYTSJE MELCHERS

DE DINGEN ZEGGEN DOOR TE ZINGEN! VerkoopHuis je woning met Makelaardij Hoekstra verkopen? Huis verkopen? Huis verkopen?

En ontvangOnze 6x jeinterieurstylist favoriete woonblad OnzeOnze interieurstylist maakt maaktmaakt interieurstylist huis verkoopklaar! jouw huisjouw huis verkoopklaar! plus 2 kaarten voorverkoopklaar! de jouw VT Wonen beurs

VT W on beur en s

woon

blad

NUMMER 02 • 2021

EEN NACHT MEE MET DE GLADHEIDSBESTRIJDING JOURE/LEMMER - Het is volop winter in Fryslân, met jachtsneeuw en vrieskou. Om de gemeentelijke wegen zo goed als mogelijk berijdbaar te houden zijn twee gladheidsbestrijdingsteams van De Fryske Marren afgelopen zaterdagavond om zeven uur begonnen met hun werkzaamheden.

Meepraten Na drie avonden oorlogshandelingen meldde het nieuws dat het “gisteravond volgens de politie beheersbaar was; er waren 51 aanhoudingen.” Het is dus normaal als er vijftig lieden in de bak worden gesmeten. Denk daar maar eens over na als u bijvoorbeeld een keertje luid roept dat de avondklok moet worden afgeschaft.

Vijf wagens vanaf de gemeentewerf in Lemmer en vijf vanuit Joure, ieder met een coördinator of in vakjargon ‘waker’. Fotograaf Douwe Bijlsma mocht een nacht meedraaien en bracht het werk in beeld. Het werd een nacht met volop sneeuw en een gehaktbal tussendoor.

Toch moet u kunnen roepen wat u graag zou willen roepen. Burgemeester Fred Veenstra van gemeente De Fryske Marren stuurt wekelijks weblogs de wereld rond, waarin u daartoe wordt opgeroepen. Als voorzitter van alle gemeenten in Fryslân stond Veenstra bovendien digitaal naast provinciaal commissaris Arno Brok, toen die het had over een bestuurlijke vernieuwing in Fryslân, waarin er voor de burgers een bepaalde eigen senaat zou komen. Daar zouden alle provinciale beslissingen nog eens kunnen worden gewogen door mensen die door ons allemaal zouden worden gekozen.

Eerst werd er in een preventieve ronde gestrooid op de hoofdwegen. Dit gebeurde met een mengsel van strooizout, aangelengd met water zodat de mix goed op de weg blijft plakken. Op dat moment vielen er dikke sneeuwvlokken uit de lucht. Daarna gingen de bestrijders even naar huis, waarna ze rond half vier ’s nachts werden gebeld voor hernieuwde opkomst. Inmiddels viel er volop sneeuw en konden de mannen aan de bak. In hun vrachtwagen of tractor, bewapend met pekelstrooier en sneeuw-

De Friese Eerste Kamer. Met een stukje Tweede, want er zou dan ook geld komen wat die senaat zou mogen besteden aan zaken die ze zouden willen, zonder dat de politiek er mee omprutst. Een prima verhaal. Met name de FNP in De Fryske Marren wil het zo snel mogelijk invoeren. Tot veler vreugde werd in politiek Den Haag ook nog het correctief referendum aangenomen. Politiek is evenwel vaak een glad stuk ijs. Diezelfde burgemeester wilde raadsleden helpen en daarom een gezin een contactverbod opleggen met volgens hem teveel lastig gevallen raadsleden. Raadsleden draaiden dat weer terug. Waarom? Vinden die lastigvallen niet erg?

schuiver, gingen ze vanuit de twee locaties op pad voor een nieuwe ronde. Ieder, afhankelijk van het weer en de omstandigheden op de weg, ongeveer 2,5 uur. Na een pauze met als ontbijt belegde broodjes en een heerlijke warme bal gehakt gingen de teams voor de derde keer de weg op, om daarna rond de klok van elf uur afgelost te worden door collega’s. Op naar huis voor de nodige rust, zodat ze om een uur of zeven in de avond weer paraat zijn voor de volgende uitruk.

TRENDLABEL28 IN LEMMER OVERGENOMEN

Toen wilde een partij in de raad, VVD, de burgemeester weer helpen met een motie. Om, als een conflict tussen gemeente en particulieren vier jaar duurt, dat dan een extern bedrijf mag worden gezocht om het op te lossen. Mediation. Volgens de VVD dreigde de burgemeester echter op te stappen als die motie werd aangenomen.

LEMMER - Trendlabel28 is een trendy damesmode- en woonwinkel in het gezellige centrum van Lemmer op de Vissersburen 28. Sabrina van der Wal heeft op 1 december de winkel overgenomen van Fokje van der Wal. Geen familie van elkaar, maar puur toeval dat ze dezelfde achternaam hebben. Sabrina is superblij met deze nieuwe uitdaging.

De echte motiveringen van één en ander over en weer kennen we niet. Het zijn allemaal nog niet meer dan krantenkoppen, en die bestaan uit halve waarheden. Het is misschien goed dat de inwoners van de gemeente eens precies verteld wordt hoe ze willen dat die kunnen meepraten met de politiek. Pas als je dát goed weet, kun je meedoen.

Er is een aantal merken verdwenen, maar er zijn ook nieuwe leuke kledingmerken voor teruggekomen zoals PTMD, Part-Two, Soaked, De-sire en Fifth House. Door een gevarieerd aanbod te creëren en merken te vinden die niet bij andere winkels in de omgeving verkrijgbaar zijn probeert Sabrina zich te onderscheiden van haar collega’s. Door de lockdown is de winkel niet fysiek geopend, maar aan de webshop wordt druk gewerkt. Daarnaast is Trendlabel28 ook te vinden op Instagram en Facebook . Zodra de deuren weer open mogen is iedereen ook in de winkel van harte welkom.

Ook dit keer weer veel leesplezier met GrootdeFryskeMarren!

FOTO: LAURAKEIZERFOTOGRAFIE.NL

Eelke Lok redactie GrootdeFryskeMarren

Hét maandblad met verhalen uit jouw regio! EERSTVOLGENDE UITGAVE: DONDERDAG 11 MAART 2021 KIJK VOOR HET LAATSTE NIEUWS OP: WWW.GROOTDEFRYSKEMARREN.NL VOLG ONS OOK OP SOCIAL MEDIA

NIEUWE UITSTRALING MEDEWERKERS

ZORGGROEP HOF EN HIEM

DE FRYSKE MARREN – Medewerkers van de woonzorgcentra en thuiszorg van Zorggroep Hof en Hiem zijn sinds deze week gehuld in een nieuw uniform met een geheel nieuwe uitstraling. Reden hiervoor is dat Hof en Hiem ambieert dichterbij de ouderen te staan. Naast ouderen staan en luisteren naar wat zij nodig hebben is wat hoog in het vaandel staat bij de zorggroep. “Tot voor kort droegen onze medewerkers witte uniformen. Dit is van oudsher het beeld in verzorgen verpleeghuizen. Aan de ene kant is het duidelijk wie de zorgmedewerker is, maar aan de andere kant creëert het ook een zekere afstand”, vertelt Annette Verstraaten, manager facilitair van Zorggroep Hof en Hiem. “Als zorgmedewerkers helpen wij ouderen om zoveel mogelijk zichzelf te blijven. We komen soms meer-

dere keren per dag over de vloer. Vanuit ons gedachtegoed is het belangrijk dat er geen afstand is tussen medewerkers van de zorg en ouderen. Een wit uniform past daar niet meer bij.” Zowel de zorgmedewerkers als de keukenbrigade en de technische dienst dragen vanaf nu diepblauwe kleding, de typerende Hof en Hiem-kleur, met een oranje accent.

deFryskeMarren

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

Prachtige plaatjes van, voor en door de regio delen wij graag in ons maandblad! Heb jij een mooi kiekje geschoten in de regio GrootdeFryskeMarren? Deel ‘m met ons via info@yingmedia.nl. Wie weet zie je jouw foto terug in ons blad!

deFryskeMarren

16:17

Klik! Sneeuwpret in Sint Nicolaasga op maandag 7 februari 2021 om 16:17 uur Fotograaf: Douwe Bijlsma www.facebook.com/GewoanDwaan

PLAS-DRAS PROJECT ROTSTERGAAST IS ZO GOED ALS GEREED

ROTSTERGAAST - Aan de Liemdyk in Rotstergaast is na een jaar van voorbereiding het plas-dras project bijna klaar. Men is druk in de weer geweest met het inrichten van het gebied. De grond van beide eilanden is door een loonbedrijf aangepakt en daarna door vrijwilligers afgedekt met folie en afgewerkt met schelpen.

URKER VISPALEIS IN BALK HEEFT NIEUWE NAAM EN EIGENAAR BALK - Gerrit en Annelies Ras hebben zestien jaar lang met veel plezier het Urker Vispaleis in Balk gerund. Maar nu gaan ze een stapje terugdoen en heeft het paar de zaak verkocht aan Pieter en Margriet Post uit Urk. Gerrit en Annelies Ras willen al hun klanten hartelijk bedanken voor de afgelopen jaren. Sinds 1 februari mogen Pieter en Margriet Post zich de nieuwe eigenaren van de viswinkel noemen. In drie weken weken tijd krijgt de winkel een nieuwe uitstraling en wordt er diverse nieuwe apparatuur geïnstalleerd. Op 23 februari opent de winkel onder de nieuwe naam ‘de Vismand’ zijn deuren met diverse acties! “Als viswinkel willen we ons onderscheiden. De basis van gebakken vis en ‘Hollandse nieuwe’ blijft natuurlijk, maar het assortiment wordt wel uitgebreid met diverse kant-en-klare maaltijden, zoals vissoep, -bami en -lasagne en andere diverse traiteur- en visspecialiteiten”, zegt Pieter Post. Post heeft jarenlange ervaring in (vis)restaurants, onder andere met vishandel Baarssen op Urk, en heeft daardoor een passie voor vis ontwikkeld. ‘De Vismand’ in Balk is ook te vinden op Facebook en Instagram.

Het gebied heeft in potentie een goede basis voor een weidevogelkerngebied, volgens de vogelwacht Sintjohannesga-Rotsterhaule en omstreken. Sinds 2012 zag men het aantal weidevogels en broedparen verminderen. “Vogels als kluut en grutto verdwenen helaas helemaal. Door de schelpeneilanden opnieuw te maken hopen we dat de visdief en de kluut zich spoedig weer melden. Eventueel kunnen ook kokmeeuwen hun broedplek hier vinden’’, denkt André de Jager namens de Bond van Friese Vogelwachten (BFVW). “

is hierin ook zeer belangrijk. Water trekt voedsel aan. En dit is precies wat het plas-dras gebied biedt. Een veilige foerageer en broedplek.”

De soorten kunnen goed samen met de weidevogels zonder dat ze elkaar schade doen.” In de hoop dat genoemde soorten zich gaan vestigen komt er als het ware meer ‘luchtmacht’ tegen predatoren. De Jager: “We willen het gebied de komende jaren versterken. Aantrekken van vogels is één ding. De factor water en vernatten

De boeren in de omgeving werken volgens de BFVW in het grotere plaatje mee. “Naast het water wat we vasthouden op het plas-dras gaan ook de boeren over op een tijdelijk verhoogd waterpeil. Zo zien we straks in de gehele polder een hoge waterstand. Dit trekt uiteindelijk ook weer vogels aan, zoals eenden en talingen.”

IS DE BRANDKRAAN IN JOUW BUURT ZICHTBAAR? FRYSLÂN - Als de brandweer uitrukt voor een brand, moet snel duidelijk zijn waar de brandkranen precies zijn. Met het zoeken en toegankelijk maken van een brandkraan gaat soms kostbare tijd verloren. Brandweermensen schatten de meters door het nemen van passen. In herfst en winter wordt het vinden van een brandkraan vaak moeilijker door gevallen bladeren, takken, modder en eventueel sneeuw. Sommige deksels zijn onder nieuw aangelegde tuin of na het bestraten zelfs volledig verdwenen.

Bij het blussen van branden gebruikt de brandweer bluswater afkomstig uit een brandkraan in de stoep, straat of berm. Een brandkraan is aangesloten op het drinkwaterleidingnet en voorzien van een ovaal putdeksel met de tekst ‘brandkraan’ of ‘hydrant’. In de bebouwde kom liggen de brandkranen zo’n 80 meter uit elkaar, buiten de bebouwde kom ongeveer 100 meter. Hoe te vinden Weet jij waar in jouw straat de dichtstbijzijnde brandkraan is? Niet alleen de brandweer, ook jij kunt de brandkraan vinden aan de hand van bordjes op huizen of paaltjes langs de weg. Deze brandkraanaanduiding is als volgt te lezen. Met

je rug naar het bordje ligt de brandkraan 2 meter naar links en 15 meter naar voren (B = brandkraan, 150 = aantal mm doorsnee van de leiding).

Hulp van omwonenden Ook jij kunt de brandweer helpen om bij brand zo snel mogelijk de brandkraan te vinden. Hoe? Door het putdeksel – en het bordje dat de plaats ervan aangeeft schoon en goed zichtbaar te houden, zodat deze gemakkelijk te vinden is. Kijk voor brandveiligheidstips: www.brandweerfryslan.nl

3 ETAGES VERLICHTING!

Uniek dineren of borrelen in een oude Doopsgezinde kerk kerk! VALENTIJNSMENU

JANUARI AANBIEDING

12 T/M 14 FEBRUARI

MOOIE MODERNE

VERRAS MET EEN HEERLIJK

3-GANGEN MENU!

LEESLAMP MET ENKELE EN DUBBELE LAMP

€ 34,50 PER PERSOON Kijk voor het menu op onze website!

Enkele lamp Dubbele lamp NÚ € 59,00

Bestel snel en wij bezorgen het menu bij je thuis!

NÚ € 82,50

Ondanks dat de winkel gesloten is mogen we WIJ wel bezorgen. Wilt u een van deze of een ander BEZORGEN! nog model snel in huis hebben bel dan voor het maken van een afspraak!

Maak het extra feestelijk met een fles Bottega Moscato II Vino Dell Amore à €13,50 Koop elders niet, wat De Boer Licht u biedt. Juist nu!

Oosterdijk 89 Sneek • 0515-412874 • info@deboerlicht.nl • www.deboerlicht.nl

Fermaningsteech 1 - 8551 SP Woudsend - T 0514 - 59 12 50

“Ik ben er voor ondernemers die alles willen weten over hún cyberrisico’s.” Wilhelm de Haas, MKB Adviseur erkend MKB advies | risico management | verzekeringen | verzuim | voordeel

www.octras.nl/cyberrisico

In verband met COVID-19/Coronavirus Zoals het kabinet bekend heeft gemaakt zijn de verscherpte maatregelen van kracht. Op de achtergrond blijven wij uiteraard druk bezig. Telefonisch, per mail en WhatsApp blijven we daarom gewoon bereikbaar en zullen wij in overleg kijken wat de mogelijkheden zijn.

Duimstraat 36 • Echtenerbrug • 0514 541 006 • melchers-dejong.nl MEUBELS • VLOEREN & RAMEN • ZONWERING • SLAAPKAMERS • BOOT- & HERSTOFFERING

deFryskeMarren

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

deFryskeMarren

GRYTSJE MELCHERS

DE DINGEN ZEGGEN DOOR TE ZINGEN! De dag na het gesprek met Grytsje Melchers uit Oudemirdum krijg ik een appje: “Ik tocht yniens, wat ha’k allegear sein…” Het is tekenend voor de openheid van Grytsje, oprecht en recht door zee. Een (h)eerlijk interview is het resultaat. Een jonge vrouw, sinds vorig jaar mem van Martzen, en echtgenote van Douwe van der Werff, met wie ze het muzikale duo Grytz & Grize vormt. Een jaar geleden, net voor de coronacrisis, zong Grytsje nog samen met de ‘Vreemde Kostgangers’ in een uitverkochte Harmonie in Leeuwarden. Samen met Boudewijn de Groot sloot ze die bewuste 28ste februari af met ‘Avond’. Boudewijn in het Nederlands, Grytsje in het Fries. En er is nog veel meer nieuws over Boudewijn en Grytsje, “mar dat is strikt geheim!” Toch mogen we hier in deze editie alvast een tipje van de sluier oplichten. >>

TEKST HENK VAN DER VEER FOTO’S JOHAN BROUWER

NUMMER 02 • 2021

GRYTSJE MELCHERS

“IK HIE IN FERKEARD BYLD FAN MYSELS, FAN MYN EIGEN WÊZEN”

“ “Strikt geheim!” Dat maakt ons natuurlijk razend nieuwsgierig, maar voordat we daar verder op ingaan, eerst maar de vraag, zoals we die meestal in Friesland als eerste stellen.

‘FAN WA BISTO IEN?’

“Ik bin Grytsje Melchers, dochter fan Nico en Jantsje Melchers út Murns, berne op 19 septimber 1987. Suster fan Wytse, Tiede en Anneke. Ik bin de âldste fan de bern. Partner fan Douwe van der Werff en sûnt 9 jannewaris 2020 grutske mem fan Martzen van der Werff. En wat ik fierder doch? Sjonge en foar de klas stean, teminsten at it wer kin, hè…”

Doe moast ik wat oars. Ik siet doe op it vmbo. Dêrnei folge ik it spw, sosiaal pedagogysk wurk, en dan de rjochting fan ûnderwiisassistint. Doe wie ik de dokter wol stikem in bytsje dankber, want it paste mij gewoan hiel goed. Nei it mbo bin ik nei de NHL-Pabo yn Ljouwert gien. De ûnbefangenheid fan bern en de leargiericheid, of better de nijsgjirrigens, fan bern spruts en sprekt mij o sa oan. Ik fyn dat moai om te sjen, hoe’t bern entûsiast wêze kinne, sûnder dat se har skamje. Iepen en frij, dat is moai om te sjen. Nei myn Lio-staazje koe ik bij de skoalle yn Warns bliuwe. Ik ha net iens hoege te sollisitearjen, der kaam in plakje frij yn groep 3/4/5.”

ONDERWIJS

Grytsje is alweer bijna tien jaar werkzaam in het onderwijs, wat overigens geen roeping van jongs af aan was, zoals sommigen dat wel hebben. Nee, Grytsje wilde als kind een heel ander beroep. “Ja, ik woe altyd kapster wurde. Mar op in gegeven stuit krige ik in soad rêchklachten. Doe’t de húsdokter frege wat foar plannen ik hie en sei dat kapster mei wol wat ta like, fûn hij dat net sa’n goeie kar.

Zonder nu tot diepgaande onderwijsvisies te komen, laat Grytsje weten dat het voor haar als onderwijzeres belangrijk is dat kinderen gezien worden. Elk kind mag er zijn met zijn of haar talenten, waarbij vertrouwen heel belangrijk is.

MUZIEK Grytsje is van plan om volgend jaar een nieuwe opleiding te gaan volgen, die van vakspecialisatie muziek. “Muzyk is foar mij gefoel, it úterjen fan dingen dy’t dreech binne om oer te praten”, antwoordt Grytsje op de vraag wat muziek voor haar betekent. Daarna blijft het even stil. Het is duidelijk zichtbaar dat Grytsje emotioneel wordt. Toch wil ze het wel delen, waar die emoties vandaan komen, en ze vertelt… “Ik haw jierrenlang terapy folge foar fan alles en noch wat, depressiviteit en in ytstoarnis. Ik haw bot dwaande west om der achter te kommen wa’t ik bin. Dat kin mei wurden, mar muzyk nimt mij mei. Sûnder wurden te jaan kin ik myn gefoel kwyt. Foardat ik yn terapy gie, hie ik mar

in bytsje selsfertouwen, soks bist net samar kwyt. Ik hie in ferkeard byld fan mysels, fan myn eigen wêzen. Ja, en wêr komt soks fan? Op in gegeven stuit wolst ergens kontrole op hawwe. Sosiale kontakten woe net sa goed slagje. Dan wolst witte watst just wól goed kinst. No, net ite dat koe ik hiel goed. Dan komt it safier datst hiel somber bist, dat gong bij mij gelyk op. Doe’t it safier wie, haw ik terapy hân.”

PESTEN Grytsje Melchers deelt deze zaken eerlijk en oprecht; vertelt ook dat ze een fijne jeugd heeft gehad. Thuis, waar heit en mem de tuin hadden, de kippen en varkens. Mem was altijd thuis en heit werkte ‘achter’. Een harmonieus gezin. De muziek werd een uitlaadklep voor Grytsje. Ze ging vier jaar naar de mu-

ziekschool in Koudum, waar ze gitaarles kreeg. Verder volgde ze er zangles en ook zong ze in bandjes van de muziekschool. Eén van de bandjes was een meidenband, die wat “punky-eftige muzyk” speelde. Allemaal fijne herinneringen. Minder plezierig waren de pesterijen op de middelbare school, waarvan Grytsje het slachtoffer was. De pesterijen gebeurden altijd buiten het zichtveld van de leerkrachten. Ook stelt Grytsje de retorische vraag: “Wat is pleagjen, wat is pesten?” Als Grytsje dit vertelt, komen er opnieuw emoties los. Nu, jaren later, weet Grytsje dat het wel heel belangrijk is om open over pesten te praten. Het lucht letterlijk op. Zelf heeft ze dat destijds niet gedaan; ze heeft het bij zichzelf gehouden.

“DE ÛNBEFANGENHEID EN DE LEARGIERICHEID, OF BETTER DE NIJSGJIRRIGENS, FAN BERN SPREKT MIJ O SA OAN”

deFryskeMarren

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

deFryskeMarren

“IK BIN DROK DWAANDE MEI IT TWADDE PART FAN IT BOUDEWIJN DE GROOT PROJEKT”

“Ik tink dat der no op skoallen gjin taboe mear rêst op it ûnderwerp pesten. Mar wátsto der ek oan dochst as learkrêft, it bliuwt ferriederlik. It bart altyd asto it net yn ’e gaten hast. Bij mij wie’t ek noch sa dat ik ‘de schone schijn’ hiel goed ophâlde koe. Watst ast learkrêft dwaan kinst, is de bern leare om respekt te hawwen foar oare bern, dat eltsenien derby heart.”

GRYTZ & GRIZE We gaan terug naar de muziek, want Grytsje is ook Grytz van het duo Grytz & Grize. Met een vette knipoog, want het is ons wel duidelijk wie ‘Grize’ is! Maar stel hem toch nog maar even voor, vragen we aan Grytsje. Juist op het moment dat Grytsje dit wil doen, zet de kleine Martzen het op een brullen en vraagt echtgenoot Douwe van der Werff waar het mutsje van dochterlief is. Heit gaat even wandelen met Martzen. “No, Douwe is dus Grize, dat is wol dúdlik”, vertelt Grytsje. “Tsien jier lyn bin ik mei Douwe begûn te sjongen. Douwe

siet yn in bandsje, D’ouwe Rockers, en se sochten in sjongeres. Douwe krige in tip fan syn gitarist, dy’t mij optreden sjoen hie bij Rock & Loll yn Warkum. Sa is’t begûn. We hawwe noch op Aaipop spile, mei eigen wurk, dat optreden waard net echt in sukses. It wie ek de ein fan ’e D’ouwe Rockers band. Wij binne doe fierder gien as Grytz & Grize en dat waard wól in súkses. We hiene it super tegearre, mar we wiene noch gjin partners. It wie puur muzyk en wille, mar op in gegeven momint begûn der dochs wat oars bij ús te spyljen. Mar we koene en woene der neat mei, Douwe hie in relaasje, klear.

weg, maar Grytsje doet nog meer. Enkele jaren geleden hertaalde Cees de Wolff een tiental nummers van Lennaert Nijgh en Boudewijn de Groot in het Fries en maakte er, met persoonlijke toestemming van een zeer enthousiaste Boudewijn de Groot, het album ’Boudewijn de Groot yn it Frysk’ van. Grytz zingt drie nummers op het album: ‘Fersopen protter’ (Verdronken vlinder), ‘Tip fan de sluier’ en ‘Moarntiid’ (Avond). In bijzijn van Boudewijn de Groot zelf mocht Grytz de liedjes live in het Omrop Fryslân televisieprogramma Noardewyn zingen.

Yn it earst seach ik Douwe as in freon, myn maatsje, mar dat feroare dus. Yn 2017 ha wy besluten tegearre fierder te gean. Us leafde mei foar oaren apart wêze, troch it grutte leeftydsferskil. Foar ús jildt soks net. We binne folslein gelokkich, seker nei de komst fan ús leave famke Martzen. We libje yn it no.”

In een interview met Grytsje en Cees de Wolff in GrootHeerenveen in 2018 vroegen we naar verdere plannen rond het Boudewijn de Groot-project. Zou het niet mooi zijn om de tien nummers in een live theatertour neer te zetten? Cees en Grytsje keken elkaar eens aan.

BOUDEWIJN DE GROOT Grytz & Grize timmeren goed aan de

We durven Grytsje er nu, meer dan twee jaar later, waarvan één coronajaar zonder optredens, er heel voorzichtig naar

te vragen. De theatertour komt er, maar verder: “Strikt geheim”, is het antwoord. “At minsken witte wolle wat wij al dien hawwe, dan soene se it bêst op ús site sjen kinne. En oer it Boudewijn de Groot projekt? Ik bin op dit stuit drok dwaande mei it twadde part fan it Boudewijn de Groot projekt. Nei myn earste optreden mei Boudewijn krigen we in reaksy fan him dat hij it hielendal te gek fûn. Dat is fansels wol wat om bliid fan te wurden, dat sa’n bysûndere man en ikoan dy sa priizget. Om koart te gean, ik haw myn partijen al ynsongen yn de Key Studio yn Akkrum, wêrbij’t Boudewijn mij entûsiast stie te dirigearen. Troch de korona leit it no even stil en fierder hâld ik mij der ék stil oer, want oars krij’k mot mei Cees de Wolff, de grutte initiator fan it hiele projekt.” Ongetwijfeld zullen we meer over Grytsje Melchers horen, een jonge vrouw die veel te vertellen heeft. Correctie, ‘te zingen’ heeft.’

NUMMER 02 • 2021 BRANDED CONTENT

TEKST HENK VAN DER VEER

TECHNISCH BEDRIJF BAKKER IJLST:

FOTO:LAURAKEIZERFOTOGRAFIE.NL

OP ZOEK NAAR TECHNISCH PERSONEEL Technisch Bedrijf Bakker IJlst viert dit jaar haar 110-jarig bestaan. In 1911 waren Tjerk Sibbeles Bakker (1873) en Gooitsen Sibbeles Bakker (1869) de oprichters van het bedrijf. Inmiddels staan Tjerk en Age Bakker, de vijfde generatie van dit familiebedrijf, aan het roer van de onderneming. Het gaat nog altijd crescendo met het bedrijf van de gebroeders Bakker. Op dit moment is er een vacature voor (machine) bankwerker / allround medewerker.

SCHEEPSTECHNIEK EN METAALBEWERKING “Technisch Bedrijf Bakker IJlst is tegenwoordig een bedrijf dat zich heeft gespecialiseerd in de aandrijftechniek van boten”, vertelt Tjerk.

“Het is puur scheepstechniek en metaalbewerking met een uitgebreide verkoop van technische scheepsartikelen in de winkel en online. We specialiseren ons op schroeven, schroefassen, keerkoppelingen, reparaties, onderhoud van motoren, metaalbewerking en windwatermolens.” In het verleden werd het bedrijf van de gebroeders Bakker vooral

bekend door haar windmotoren, maar die tijd is inmiddels voorbij. De molenbouw is op de achtergrond geraakt. “Daarentegen heeft de scheepstechniek, metaalbewerking, website en -shop van het bedrijf juist een grote vlucht genomen”, aldus Tjerk.

“De jeugd kan tegenwoordig kiezen uit een groot scala aan beroepen. Hierdoor wordt in de opleiding al minder gekozen voor techniek. Toch is een technisch beroep in mijn optiek ook zeker uitdagend.”

UITDAGEND BEROEP

INTERNE OPLEIDING

“Door een verschuiving in het personeelsbestand zijn we nu dan ook druk op zoek naar een (machine)bankwerker / allround medewerker.”

“Wij zoeken een niet eens zo’n ervaren (machine)bankwerker. We hebben naast de conventionele machines een CNC draaibank en een CNC freesmachine. Dat zijn uiteraard geen machines die je meteen al beheerst. Het is daarom geen probleem wanneer je minder ervaring hebt met deze techniek, daar gaan wij zeker bij helpen om

Toch is het nog wel even zoeken naar een goede vakman, vindt Tjerk Bakker.

die vaardigheden eigen te maken. Wij bieden onze nieuwe collega met andere woorden dan ook een interne opleiding aan.”

SNEL SOLLICITEREN Technisch Bedrijf Bakker IJlst is een no-nonsense familiebedrijf waar je binnen een klein team van zes specialisten een informele en prettige werksfeer vindt. Het gaat om een zelfstandige en afwisselende functie met veel ruimte voor nieuwe ideeën en eigen inbreng. De cao Metaalbewerkingsbedrijf wordt gevolgd en er worden goede secundaire arbeidsvoorwaarden geboden.

Ben je geïnteresseerd in deze functie? Wil je solliciteren, pak dan je kans en mail je CV en motivatie dan binnen twee weken naar info@bakker-ijlst.nl ter attentie van Tjerk Bakker. Voor meer informatie, kijk op de website www.bakker-ijlst.nl

Durk Ykema Auto’s Ons aanbod bestaat uit vrijwel alle merken, maar wij zijn gespecialiseerd in

EN! N N I B W

NIEU

Mercedes-Benz en Opel!

Ook voor de aanschaf van uw nieuwe auto! Wij bieden u de tijd en aandacht die u mag verwachten! klantenvertellen 100 beoordelingen

DURK YKEMA AUTO’S

Eigen Haard 24, 8561 EX Balk Tel: (0514) 60 11 92 // Mobiel: 06 - 53 61 32 34 // Email: info@durkykemaautos.nl

Kijk voor ons actuele aanbod op: www.durkykemaautos.nl

Tusken de Marren INFORMATIEBIJLAGE VAN GEMEENTE DE FRYSKE MARREN | FEBRUARI 2021

INHOUD

• Gemeentegezicht: Marco Schaap, beleidsmedewerker en coördinator Informatie- en Communicatietechnologie (ICT) • Praktische informatie van de gemeente: Goed om te weten! • Veilig fietsen in De Fryske Marren • Nu en straks een mooie school • Tweede Kamer verkiezingen: 17 maart is het zover!

Gemeentelijke activiteiten kalender Vergaderingen gemeenteraad Maandag 15 februari Petear, 20.00 uur

Donderdag 18 februari

Debat en Beslút, 19.30 uur

Maandag 1 maart Petear, 20.00 uur

Woensdag 3 maart

Debat en Beslút, 19.30 uur Kijk voor actuele informatie op: www.defryskemarren.nl/ gemeenteraad

Primeur voor gemeente De Fryske Marren:

Madaster Materialenpaspoort voor circulaire milieustraat Lemmer

Op 4 februari werd het Madaster Materialenpaspoort (digitaal) uitgereikt aan gemeente De Fryske Marren voor de circulaire milieustraat in Lemmer. Irona Groeneveld nam het materialenpaspoort - tijdens de Week van de Circulaire Economie - in ontvangst van Modulo Milieustraten. Het is de eerste milieustraat die in het Madaster (het ‘kadaster’ voor materialen) is opgenomen. Het verhoogde bordes op de milieustraat in Lemmer is gebouwd van gesloopte asfaltwegen (ecogranulaat) en heeft een uitzonderlijke hoge circulariteitsscore van 90 procent. Door de (modulaire) bouw kan het bordes in de toekomst gemakkelijk worden aangepast of verplaatst. De elementen kunnen altijd opnieuw worden ingezet en hebben een minimale levensduur van 50 jaar. In het Madaster zijn de gebruikte materialen van het verhoogde bordes op de

milieustraat in Lemmer vastgelegd.

Gigantisch trots!

Irona Groeneveld, wethouder afval bij gemeente De Fryske Marren: “Ik ben er gigantisch trots op dat wij het certificaat in ontvangst mogen nemen. Afval is grondstof, zeggen we op onze milieustraat. Daarom moedigen we onze inwoners aan om zo veel mogelijk restafval naar onze milieustraten te brengen. Zo gaan we slim om met

Geld en energie besparen met de energiecoach van De Fryske Marren

Tûk Wenjen

Online bijeenkomsten Vrijdag 19 februari

Digitale groene startavond, 19.30 uur

Donderdag 25 februari

Themabijeenkomst ‘Duurzame installaties’, 19.30 uur Aanmelden Voor bovenstaande online bijeenkomsten kunt u zich aanmelden via de website www.tukwenjen.nl.

schaarse grondstoffen. Als gemeente proberen we de drempel voor onze inwoners dan ook zo laag mogelijk te houden door een overzichtelijke milieustraat te bieden waar gratis restafval (voor ons grondstoffen) naartoe kan worden gebracht.”

Aanslag afvalstoffenheffing volgt dit jaar later Als u huishoudelijk afval aanbiedt, dan betaalt u jaarlijks een afvalstoffenheffing. De aanslag hiervan kunt u in het tweede kwartaal 2021 in uw (digitale) brievenbus verwachten. De tarieven afvalstoffenheffing 2021 worden mogelijk verlaagd en dus bijgesteld. De gemeenteraad neemt daar naar verwachting in februari een besluit over. Daarna kunnen we de aanslag voor de afvalstoffenheffing in orde maken en versturen. Eind januari 2021 ontving u het aanslagbiljet gemeentelijke belastingen 2021 in uw (digitale) brievenbus. Het biljet kan meerdere belastingen bevatten, doordat u belastingplichtig bent voor meerdere gemeentelijke heffingen.

Dit geldt zowel voor inwoners als voor ondernemers. U kunt hierover contact opnemen met onze kassier op telefoonnummer 14 05 14 of door een mail te sturen naar info@defryskemarren.nl, t.a.v. kassier.

Is het voor u lastig om de gemeentelijke belasting te betalen en wilt u uitstel, al dan niet in verband met de coronasituatie, dan is er de mogelijkheid om de belasting later te betalen.

Meer informatie over het aanslagbiljet gemeentelijke belastingen 2021 leest u op onze website www.defryskemarren.nl/ belastingen.

Tusken de Marren | Informatiebijlage van gemeente De Fryske Marren | februari 2021 verschijnt maandelijks huis-aan-huis als bijlage van GrootdeFryskeMarren. Redactie communicatie gemeente De Fryske Marren, postbus 101, 8500 AC Joure, telefoon 14 05 14 E-mail redactie@defryskemarren.nl. Tekst Letterhuis, Esther van Opzeeland | gemeente De Fryske Marren.

Informatiebijlage gemeente De Fryske Marren FEBRUARI 2021

PRAKTISCHE INFORMATIE: GOED OM TE WETEN! De lockdown is verlengd tot en met dinsdag 2 maart. Het blijft een onzekere en vreemde tijd voor ons allemaal. Op deze pagina zetten we een aantal praktische zaken voor u op een rij: over de maatregelen en wat deze betekenen voor onze dienstverlening en voor het dagelijkse leven. De informatie vindt u ook terug op onze website: www.defryskemarren.nl/coronavirus. Heeft u meer hulp nodig of heeft u vragen? Bel of mail ons gerust op telefoonnummer 14 05 14 of via email: info@defryskemarren.nl. Ondertussen blijven we 1,5 meter afstand houden én passen we wat extra op elkaar!

Een vaccin tegen het coronavirus

Mondkapjesplicht en avondklok

Het vaccineren tegen het coronavirus is in volle gang. Met een vaccinatie tegen het coronavirus bescherm je jezelf, maar ook je familie, vrienden en de kwetsbare mensen om je heen. Zo zorgt vaccineren ervoor dat we stapje voor stapje meer vrijheid terugkrijgen. Wij kunnen met u meedenken over het vervoer naar de vaccinatielocatie. U kunt hiervoor contact met ons opnemen via 0513-239000. Kijk voor meer informatie op ww.coronavaccinatie.nl of bel met het landelijke informatienummer 0800-1351.

Om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan, is het dragen van een mondkapje in publieke binnenruimtes verplicht. Dit geldt voor iedereen van 13 jaar en ouder. Ook de avondklok is verlengd tot en met 2 maart (‘s avonds 21.00 tot ‘s nachts 4.30 uur). Deze maatregel geldt voor alle leeftijden.

Aangepaste dienstverlening We zorgen ervoor dat onze dienstverlening op een verantwoorde, veilige manier kan doorgaan. De publieksbalie in het gemeentehuis in Joure en de servicepunten in Balk en Lemmer zijn open volgens de gebruikelijke openingstijden. Het dragen van een mondkapje is verplicht en de balies zijn voorzien van transparante schermen en een wachtlijn op de vloer. Zo zorgen we samen voor gepaste afstand: 1,5 meter. We vragen u om alleen naar het gemeentehuis of een servicepunt te komen als het echt nodig is. Daarnaast is er veel mogelijk via onze website. Heeft u vragen of loopt u ergens tegenaan, neem dan contact met ons op via telefoonnummer 14 05 14.

Verkiezingen Op 17 maart vindt, zoals het nu staat, de verkiezing voor de Tweede Kamer plaats. Ook in onze gemeente mag iedereen vanaf 18 jaar weer zijn of haar stem uitbrengen. Door corona zal dat anders gaan dan andere jaren. Daarom worden er extra maatregelen getroffen op de stembureaus. Zo kunt u straks veilig uw stem uitbrengen. We wensen u alvast succes met uw keuze! Meer informatie over de verkiezingen vindt u op pagina 15 in dit katern en op onze website www.defryskemarren.nl/verkiezingen.

Openingstijden milieuterreinen De milieuterreinen in Joure en Lemmer zijn in verband met de coronaperiode vanaf 10.00 uur open (de sluitingstijd blijft 16.00 uur). Dit zorgt voor meer spreiding van bezoekers en minder lange wachttijden, zodat we de veiligheid van inwoners en medewerkers kunnen blijven waarborgen. De openingstijden van het milieuterrein in Balk zijn gelijk gebleven. Ook geldt er een aantal extra maatregelen op de milieuterreinen, zoals een maximum aantal auto’s die tegelijkertijd het terrein op mogen. Zo kunnen we de milieuterreinen op verantwoorde wijze toch open houden. Houd wel rekening met extra wachttijd. Dank voor uw medewerking!

Afvalinzameling De afvalinzameling gaat in de coronaperiode gewoon door, de data staan op uw afvalkalender. Alleen door sneeuw- en ijs kunnen er soms wijzigingen zijn in de routes. Deze vindt u op onze website en social mediakanalen.

IJspret Ook bij het genieten van een pak sneeuw of een mooie laag ijs, blijft de oproep om zo min mogelijk mensen te ontmoeten en uw reisbewegingen te be- perken. Houd rekening met de geldende coronamaat- regelen. Deze regels gelden dus ook voor schaatsen, sleeën en andere activiteiten in de sneeuw. Kinderen tot en met 17 jaar mogen wel samen schaatsen of in de sneeuw spelen. Zij hoeven onderling geen afstand te houden. Om alles in deze bijzondere periode in goede banen te leiden, houden we contact met de ijsbaanverenigingen. Zij zorgen voor richtlijnen zoals het aantal bezoekers en ruimte om de schaatsen onder te binden. Zo kan iedereen genieten van de ijspret.

Meer informatie? www.ggdfryslan.nl www.rijksoverheid.nl/corona www.kvk.nl/corona www.rivm.nl Kijkwww.bureauzelfstandigenfryslan.nl voor het actuele gemeentenieuws

op: Kijk voor het actuele gemeentenieuws op: www.defryskemarren.nl www.defryskemarren.nl

Winkeliers De meeste winkels moeten nog gesloten blijven, behalve essentiële winkels. Het kabinet wil het bestellen en afhalen van producten bij niet-essentiële winkels per 10 februari weer mogelijk maken. Hierdoor zijn producten te bestellen en af te halen op een afgesproken afhaalpunt en op een afgesproken tijdstip. De Tweede Kamer moet nog akkoord gaan met deze plannen; zie rijksoverheid.nl voor de laatste informatie.

Ondernemers en ZZP’ers Gevestigde ondernemers, ZZP’ers en starters kunnen een aanvraag voor inkomensondersteuning doen via het Bureau Zelfstandigen Fryslân. Dit kan in de vorm van een aanvullende uitkering voor levensonderhoud en/of een bedrijfskapitaal. Deze regeling heet TOZO (tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandige ondernemers). Meer hierover staat op onze website. Hier staat ook een overzicht van alle ondersteuningsmaatregelen voor ondernemers. Eén van de lokale regelingen is het kwijtschelden van precariobelasting.

Onderwijs en kinderopvang Vanaf maandag 8 februari zijn de basisscholen, de kinderdagopvang en het speciaal (basis)onderwijs weer volledig open. Om de verspreiding van het virus te voorkomen, gelden er extra maatregelen op basisscholen. Naast deze extra maatregelen moet iedereen zich aan de basisregels houden. Dat is de beste manier om verspreiding van het virus te voorkomen. Kijk voor de extra maatregelen op onze website: www.defryskemarren.nl/coronavirus. In geval van een kwetsbare situatie kan noodopvang ingezet worden. Neem hiervoor contact op met het sociaal wijkteam jeugd van onze gemeente op telefoonnummer 14 05 14.

Sporthallen gesloten De gemeentelijke sporthallen en gymzalen zijn gesloten. De reserveringen door verenigingen zijn geannuleerd, zodat er over deze periode geen huur wordt betaald.

Spelregels voor sport Ook voor sport zijn de maatregelen in december al flink aangescherpt. De essentie is dat iedereen zoveel mogelijk thuisblijft. De maatregelen zijn:

• Sporten binnen is niet toegestaan (dit geldt voor alle leeftijden). Onze sporthallen, zwembaden en gymzalen zijn gesloten. We houden contact met de basisscholen over het bewegingsonderwijs, voorlopig doen we dit niet in de gymzalen en sporthallen. • Groepslessen buiten mogen niet plaatsvinden. • Sporten voor volwassenen is alleen buiten toegestaan met groepjes van maximaal 2 mensen (exclusief in structeur), en alleen als het mogelijk is om onderling 1,5 meter afstand te houden. • Kinderen en jongeren tot en met 17 jaar hoeven tijdens het sporten onderling geen 1,5 meter afstand te houden. Maar er worden geen wedstrijden gespeeld tegen sporters van andere verenigingen.

Vragen? Kijk voor een overzicht van alle informatie en regelingen op www.defryskemarren.nl/coronavirus of neem contact met ons op.

Contact met de gemeente  14 05 14 @ info@defryskemarren.nl

Ondersteuning voor verenigingen Het is voor verenigingen en andere aanbieders van sporten bewegingsactiviteiten een moeilijke periode. Leden dreigen af te haken en de financiële situatie is onzeker. Zowel de landelijke overheid als de gemeente kennen een aantal mogelijkheden voor financiële ondersteuning. Over de landelijke ondersteuning is informatie te vinden op de website van NOC*NSF maar er kan ook contact worden opgenomen met Sport Fryslân. Voor de gemeentelijke regeling kunt u contact opnemen met sportzaken@defryskemarren.nl. De buurtwerkers sport van De Kear en de medewerkers van ons sportbedrijf (Swimfun & Sportfun), kunnen de verenigingen en andere sporten beweegaanbieders ondersteunen bij het aanbieden van activiteiten.

alleen samen krijgen we corona onder controle Contact met het sociaal wijkteam Heeft u hulp nodig op het gebied van zorg & ondersteuning, werk & en inkomen of jeugd & gezin, dan kunt u telefonisch contact opnemen met het sociaal wijkteam op telefoonnummer 14 05 14. De medewerkers van het sociaal wijkteam houden zoveel mogelijk contact via telefoon en email. Waar nodig blijven we op huisbezoek gaan of kijken we samen naar een oplossing. Heeft u zorgen over uw kind of een kind in uw omgeving? Ook dan kunt u contact met ons opnemen om uw zorg met ons te delen.

Kwetsbare inwoners Onze zorg gaat in deze tijd ook vooral uit naar de kwetsbare inwoners van onze gemeente. Heeft u, of iemand die u kent, hulp of een luisterend oor nodig? Dan kunt u altijd contact opnemen met Sociaal Werk De Kear, via info@sociaalwerkdekear.nl of telefoonnummer 0513 - 334 270. Op ww.dfmcentraal.nl/elkaar-helpen vindt u een overzicht van alle (hulp)initiatieven in onze gemeente. U kunt daar uw hulp aanbieden of een hulpvraag plaatsen. De (vrijwillige) buurtverbinders van DFMCentraal zijn beschikbaar om u te helpen met het plaatsen van uw hulpvraag of hulpaanbod.

Ondersteuning tijdelijk anders Ook de (Wmo-)zorgaanbieders moeten passende maatregelen treffen in verband met het coronavirus. Hierdoor kan het zijn dat de geboden ondersteuning anders is dan u gewend bent. De zorgaanbieders proberen de noodzakelijke ondersteuning zo veel mogelijk in stand te houden en zoeken daarbij naar goedwerkende alternatieven. Heeft u vragen over de geboden zorg in deze periode, dan kunt u contact opnemen met uw zorgaanbieder.

Bent u mantelzorger? Als mantelzorger wilt u weten waar u rekening mee moet houden in de zorg voor uw kwetsbare naaste. Zoals hoe u contact kunt houden met uw partner/ ouder/kind in een zorginstelling. Wat kan wel en wat kan niet? Wat moet ik doen nu de dagbesteding is gestopt? Heeft u behoefte aan een gesprek om uw zorg te delen of is er hulp nodig met praktische zaken? Sociaal Werk De Kear denkt graag met u mee. U kunt mailen naar: mantelzorg@sociaalwerkdekear.nl of bellen: 0513 - 334 270.

Informatiebijlage gemeente De Fryske Marren FEBRUARI 2021

www.defryskemarren.nl

GEMEENTEGEZICHT

FOTO: DOUWE BIJLSMA, GEWOAN DWAAN

Marco Schaap, beleidsmedewerker en coördinator Informatie- en Communicatietechnologie (ICT)

‘GOEDWERKENDE ICT IS ONMISBAAR IN DEZE TIJD’ Marco Schaap is beleidsmedewerker en coördinator Informatie- en Communicatietechnologie (ICT) bij gemeente De Fryske Marren. Hij weet alles over computertechniek, elektronische netwerken, ICT-applicaties en de beveiliging ervan. Binnen de gemeentelijke organisatie zorgt hij voor een goedwerkende digitale werkomgeving, waar ruim zevenhonderd medewerkers gebruik van maken.

FOTO: DOUWE BIJLSMA, GEWOAN DWAAN

Sinds de coronapandemie werken veel medewerkers van de gemeente vanuit huis, waaronder ook Marco. “Sinds de eerste lockdown werk ik zo veel mogelijk thuis. Dat gaat me goed af. Het merendeel van mijn werkzaamheden kan ik gewoon achter mijn computer doen. Soms moet ik even naar kantoor om wat te regelen – dat voelt tegenwoordig als een uitje. Na al die maanden thuiswerken, merk ik hoe fijn het is om even op kantoor te zijn en een handjevol collega’s te treffen.”

Op afstand

“Thuiswerken heeft een flinke vlucht genomen”, gaat Marco verder. “Maar gelukkig hebben we binnen de gemeente voldoende mogelijkheden om ervoor te zorgen dat de meeste medewerkers hun werkzaamheden vanuit huis kunnen voortzetten. Het is belangrijk dat zoveel mogelijk zaken gewoon doorgaan. Een goedwerkende ICT-infrastructuur is daarbij onmisbaar. We werken met een uitgebreid ICT-systeem dat bestaat uit meerdere datasystemen en een breed scala aan applicaties. Het is onze taak om ervoor te zorgen dat alle processen goed verlopen en dat data veilig en betrouwbaar is.”

Achter de schermen

Marco: “Veel mensen weten niet waar we ons exact mee bezighouden op de ICT-afdeling. Op de werkvloer komen we meestal pas in beeld als een computer het niet doet of als iemand een technische vraag heeft. Maar achter de schermen gebeurt veel meer. Het ICT-systeem moet draaien als een goed geoliede machine. Behalve medewerkers zijn ook andere partijen afhankelijk van onze datasystemen, zoals de Belastingdienst

die informatie gebruikt. Met regelmaat voeren we updates en onderhoud uit. Dat doen we ’s nachts of in het weekend, zodat gebruikers hier geen hinder van ondervinden. Verder is beveiliging van onze ICT-systemen een belangrijk speerpunt. Deze systemen moeten aan allerlei regelgeving voldoen. We werken met privacy- en risicogevoelige data en daar gaan we secuur mee om.”

Up-to-date kennis

Als beleidsmedewerker houdt Marco zich ook bezig met de ontwikkeling van ICT binnen de gemeente. Marco: “De technologie ontwikkelt zich in razend tempo en ook onze afdeling is voortdurend in ontwikkeling. Het is belangrijk om bij te blijven. Alle ICTmedewerkers volgen geregeld een cursus om hun kennis up-to-date te houden. Computertechniek heeft me

altijd gefascineerd. Als kind schroefde ik computers uit elkaar om te kijken wat er allemaal inzat. Ook in deze tijd houdt techniek me bezig. Er zijn altijd wel ontwikkelingen gaande waar we rekening mee moeten houden. Een goed voorbeeld is de nieuwe Omgevingswet. De invoering van deze wet vraagt om grote aanpassingen binnen de organisatie van de gemeente. En dat heeft ook gevolgen voor de inrichting van ICT. Een flinke klus, die we met elkaar aan het voorbereiden zijn.”

Pubquiz

Naast werk vindt Marco ontspanning met collega’s ook belangrijk. Marco: “Door het vele thuiswerken zijn er maar weinig contactmomenten, een hard gelag als medebestuurslid van de personeelsvereniging. Om die reden hebben we vanuit de personeelsvereniging een online pubquiz georganiseerd. Via een livestream op de computer, tablet of smartphone kon je meedoen. De fysieke afstand kon de pret niet drukken; bijna honderd collega’s speelden enthousiast mee. Het was als vanouds gezellig.”

‘Als kind schroefde ik computers uit elkaar om te kijken wat er allemaal inzat’

Marco op zijn thuiswerkplek.

Kijk voor het actuele gemeentenieuws op: www.defryskemarren.nl

Informatiebijlage gemeente De Fryske Marren FEBRUARI 2021

Nederlanders zijn fietsers; dat is over bijna heel de wereld wel bekend. Gemiddeld fietsen we per persoon maar liefst 888 kilometer per jaar. Dat is goed voor onze gezondheid én voor het milieu. Maar op de fiets zijn we ook kwetsbaar. Om de veiligheid van fietsers in De Fryske Marren te vergroten, is in 2019 een onderzoek uitgevoerd.

VEILIG FIETSEN IN DE FRY

Rotsterhaule

E.A. Borgerstraat / De Helling in Joure

In de afgelopen tientallen jaren is de verkeersveiligheid van fietsers in Nederland er flink op vooruit gegaan. Zowel het Rijk, provincies als gemeenten hebben daar met diverse campagnes en maatregelen steeds veel aandacht aan besteed. Een actueel voorbeeld is de landelijke aanpak Duurzaam Veilig Wegverkeer. Bij deze aanpak gaat het erom verkeerssituaties zo in te richten dat het voor elke weggebruiker duidelijk is wat van hem of haar verwacht wordt om verkeersongevallen te voorkomen.

Risicoanalyse en enquête

Om die knelpunten in kaart te brengen, heeft verkeerskundig adviesbureau BonoTraffics in 2019 in opdracht van de gemeente een onderzoek uitgevoerd. Daarbij is tegelijkertijd onderzocht of er volgens inwoners nog fietsverbindingen in De Fryske Marren ontbreken en hoe het fietsgebruik hier nog meer te stimuleren is. Met het onderzoek is de fietsveiligheid beoordeeld vanuit drie verschillende invalshoeken: het aantal ongevallen per locatie, de subjectieve knelpunten (locaties en situaties die inwoners als onveilig ervaren) en een risicoanalyse van het wegennet.

tr eks Fa a k j e H o

“Toch neemt het aantal en de ernst van verkeersongevallen onder fietsers in De Fryske Marren niet af “Doordat al deze met de snelheid die wij drie factoren in willen”, zegt wethouder l e het onderzoek zijn Irona Groeneveld. ids ad v is e meegenomen, hebben “Een reden hiervoor is u r v e r ke e r wij een goed totaalbeeld van het toegenomen gebruik van de fietsveiligheid in onze gemeente elektrische fietsen; het heeft kunnen krijgen”, zegt Faakje Hoekstrade fietspaden drukker gemaakt en veel mensen zijn nog niet gewend aan de hogere snelheid van deze vervoermiddelen. Maar ook zijn er nog knelpuntenin het verkeersnetwerk van onze gemeente, die fietsers in onveilige situaties kunnen brengen. Daar willen we mee aan de slag.”

Holkema, beleidsadviseur verkeer. “Dat zorgt ervoor dat we nu nog beter preventief kunnen handelen om fietsers te beschermen.” Bij de risicoanalyse is onder andere gekeken naar waar de hoofdroutes van het auto- en landbouwverkeer samenvallen met de hoofdfietsroutes. Als op zo’n plek nog te weinig of niets is gedaan om de veiligheid van fietsers te waarborgen, is er sprake van een risicolocatie. De subjectieve knelpunten zijn net als de ontbrekende fietsverbindingen gebaseerd op een enquête die gehouden is onder inwoners van de gemeente. Ook is daarmee aan hen gevraagd of zij bereid zijn om vaker de fiets te gebruiken en wat daarvoor nodig is. Ruim duizend inwoners hebben de enquête ingevuld.

Urgente knelpunten

Aan de hand van het onderzoek is een lijst met knelpunten opgesteld, met een lage, middelhoge of hoge urgentie. Urgente knelpunten zijn bijvoorbeeld het traject

- Faakje -

‘We kunnen nu nog beter preventief handelen om fietsers te beschermen’

Kijk voor het actuele gemeentenieuws op: Kijk voor het actuele gemeentenieuws op: www.defryskemarren.nl www.defryskemarren.nl

Langedijk-Kampweg-Heerenweg bij Rotsterhaule en de Jousterweg bij Oudehaske. De maximumsnelheid op het traject bij Rotsterhaule is 60 km/uur, maar veel automobilisten houden zich daar niet aan. De onopvallende, ruime kruispunten spelen hierbij een rol. Op de Jousterweg zorgt de plek waar fietsers van het fietspad naar de rijbaan overgaan voor risicovolle situaties. Op de kruispunten Jousterweg-Badweg en JousterwegHasker Utgongen komen fietsers regelmatig in de verdrukking tussen de rest van het verkeer. De knelpunten die het meest genoemd zijn door inwoners zijn de Breelenswei en de Smitsleane bij Bakhuizen (te hard rijdend verkeer), de kruispunten Elias Annes Borgerstraat-De Helling en Haskerveldweg-Elias Annes Borgerstraat in Joure (drukte tijdens schooltijden en oversteekplaatsen die niet veilig genoeg zijn) en het kruispunt Geert Knolweg-De Merk, eveneens in Joure (onoverzichtelijk en fietsers die in de verdrukking komen tussen het overige verkeer).

Meer en betere fietspaden

Naast knelpunten is met de enquête door inwoners ook een aantal ontbrekende verbindingen aangegeven. Er lijkt vooral behoefte te zijn aan een directe fietsverbinding tussen Lemmer en Balk langs de

www.defryskemarren.nl

SKE MARREN FOTO’S: NANTKO SCHANSSEMA, FOTO NANTKO

Bocht Geert Knolweg / De Merk in Joure

N359, een directe fietsverbinding tussen Lemmer en Sint Nicolaasga, een recreatieve fietsverbinding aan de noordkant van de Tsjûkemar en de Broeresleat en een recreatieve fietsverbinding aan de oostkant van de Grutte Brekken. Daarnaast zijn trajecten genoemd waar al wel gefietst kan worden, maar geen vrijliggend fietspad is of fietsstroken liggen. Deels hebben die overlap met de knelpunten. Het gebruik kunnen maken van meer vrijliggende fietsvoorzieningen kwam in de enquête bovendien naar voren als een van de belangrijkste factoren die inwoners zouden stimuleren om meer de fiets te

Hasker Utgongen / Jousterweg in Oudehaske

- Irona -

‘Met het aanpakken van knelpunten investeren we in een fietsvriendelijke gemeente’ beschreven hoe de veiligheid voor fietsers te vergroten is. Daarnaast heeft het een aantal algemene maatregelen genoemd. Snelheidsremmende ingrepen De belangrijkste daarvan is om op Eind 2019 is het risicolocaties, waar een onderzoeksrapport door maximumsnelheid geldt Bonotraffics opgeleverd. van 80 km/uur, deze Irona: “Nu we dankzij het terug te brengen onderzoek een goed naar 60 km/uur. beeld hebben gekregen Ook is het van de fietsveiligheid in op bepaalde heel De Fryske Marren, plaatsen nuttig is de volgende stap voor om kruispunten ons om maatregelen beter zichtbaar te ro na te nemen op de plekken maken en andere Gro enev waar dat het meest nodig is. snelheidsremmende e ld Onze gemeente beschikt over een ingrepen toe te passen, zoals gigantisch wegennet; wij kunnen het optisch versmallen van de weg. daarom niet alles tegelijk aanpakken, Bij onderhoud van fietspaden of maar moeten keuzes maken en nieuw aan te leggen fietsroutes kan prioriteiten stellen.” rekening worden gehouden met het gebruik van elektrische fietsen, Voor de knelpunten met een bijvoorbeeld met ruimere bochten hoge en middelhoge urgentie en vlakkere paden. heeft Bonotraffics in het rapport pakken. De andere twee zijn goed onderhoud van de fietspaden en de aanwezigheid van verlichting.

We t

Aansluiting Jousterweg / Badweg in Oudehaske

Draagvlak voor maatregelen

Op basis van het onderzoeksrapport heeft de gemeente het Uitvoeringsprogramma Fietsveiligheid 2020-2023 opgesteld (dit programma is te vinden op defryskemarren.nl). Hierin staan de gewenste te nemen maatregelen, een globale planning hiervan en waar mogelijk de geschatte kosten. Twee actiepunten zijn al uitgevoerd: het weghalen van hinderlijke paaltjes bij het kruispunt Geert Knolweg-De Merk en het verbreden van het fietspad op het Krompad bij Echtenerbrug. Faakje: “Voor wat betreft de overige maatregelen in het uitvoeringsprogramma is het nog afwachten wat voor ons financieel haalbaar is. Dit jaar komt daar geen extra budget voor beschikbaar, dus moeten we kijken waar eventueel koppelingen te maken zijn met andere projecten en in hoeverre er subsidiemogelijkheden zijn vanuit het Rijk of de provincie.” Irona vult aan: “Wat we al wél kunnen zeggen, is dat wij bij alles wat we doen veel aandacht besteden aan goede communicatie en afstemming met betrokken partijen. Draagvlak onder dorpsbelangen, omwonenden en weggebruikers vinden we van groot belang. Met andere woorden: we willen dit niet alleen vóór hen, maar ook samen mét hen doen.”

Informatiebijlage gemeente De Fryske Marren FEBRUARI 2021

Geld voor onderwijshuisvesting beschikbaar

NU EN STRAKS EEN MOOIE SCHOOL

De komende jaren gaat er nogal wat gebeuren met diverse schoolgebouwen in De Fryske Marren. Te beginnen met dit jaar. Neem de Westermarskoalle in Joure: door een sterke groei van het aantal leerlingen is daar behoefte aan uitbreiding van het schoolgebouw. En die gaat er ook komen. Of neem het gebouw van de Dr. G.A. Wumkesskoalle, ook in Joure. Dat is toe aan een opfrisser. Daarom wordt het pand gerenoveerd. In Sint Nicolaasga werken de scholen It Klimmerblêd en De Paedwizer dit jaar plannen voor gezamenlijke nieuwbouw verder uit. In Bakhuizen wordt het schoolgebouw van school De Toekomst gerenoveerd. En in Lemmer werkt het Zuyderzee Lyceum aan vergevorderde nieuwbouwplannen.

FOTO: RIANNA HILARIUS, STUDIO SPONTAAN

Vanaf 2021 vindt er bij een aantal schoolgebouwen in gemeente De Fryske Marren nieuwbouw of renovatie plaats. Dat is geweldig nieuws, want goede schoolgebouwen zijn de basis voor toekomstbestendig onderwijs. De gemeente stelt geld beschikbaar om de plannen mogelijk te maken.

Marieke van der Wekken (links) en Sietske Nauta.

Samen oplossingen bedenken

- Marieke -

‘We maken als gemeente een mooie stap richting toekomstbestendig onderwijs’

Geld beschikbaar

Uitbreiding, nieuwbouw en renovatie van schoolgebouwen kosten veel geld. Dat er nu zoveel plannen gerealiseerd kunnen worden – en in de jaren hierna nog meer – is best uniek. Een klein stukje achtergrond: volgens de wet is de gemeente verplicht om voor geld voor onderwijshuisvesting te zorgen. Schoolbesturen moeten nieuwbouw-, uitbreidings- en renovatieaanvragen zelf bij de gemeente indienen. De gemeente beoordeelt deze aanvragen aan de hand van weten regelgeving. Soms is nieuwbouw de oplossing, in andere gevallen is renovatie beter. Dit weegt de gemeente samen met de schoolbesturen af. Wordt het een van beide, dan kan het toch gebeuren dat andere uitgaven van de gemeente op dat moment belangrijker zijn. In dat geval moet een school wachten totdat er geld is.

Geld in de begroting

Maar nu is het anders. In december 2020 heeft de gemeenteraad namelijk besloten dat er voor de komende vier jaar geld voor onderwijshuisvesting in de begroting – het huishoudboekje van de gemeente – is opgenomen. De gemeente beoordeelt nog steeds elke aanvraag, maar bij goedkeuring is het in ieder geval zeker dat er ook geld is om het project uit te voeren. Gemeente De Fryske Marren loopt met dit besluit overigens voor op een toekomstige verandering in de wet.

Toekomstbestendig

“Gemeente De Fryske Marren is blij met het besluit”, vertelt Marieke van der Wekken. Zij en haar collega Sietske Nauta werken beiden bij de gemeente als beleidsmedewerker Onderwijshuisvesting. “We maken nu een mooie stap richting het toekomstbestendig maken van onze onderwijshuisvesting”, zegt Marieke. “Als gemeente willen we graag schoolgebouwen die geschikt zijn om jarenlang mee te gaan. Veel schoolgebouwen in ons gebied zijn meer dan veertig jaar oud en voldoen niet meer aan de eisen van nu. Daar moet de komende jaren iets mee gebeuren.”

Behoeften van nu en later

Dat betekent niet dat de gemeente

Kijk voor het actuele gemeentenieuws op: Kijk voor het actuele gemeentenieuws op: www.defryskemarren.nl www.defryskemarren.nl

maar overal nieuwe schoolgebouwen bouwt. Marieke: “We willen geen gebouwen neerzetten die over tien of vijftien jaar leegstaan, omdat er geen leerlingen meer zijn. Ook willen we geen scholen bouwen die straks te krap zijn.” Zorgen voor toekomstbestendige onderwijshuisvesting vraagt dus dat je niet alleen naar de behoefte van vandaag kijkt, maar ook naar die van later. Daarom ontstaan plannen voor nieuwbouw of renovatie van een schoolgebouw niet van de ene op de andere dag. “Schoolbesturen houden bij het maken van hun plannen rekening met de ontwikkelingen in het hele gebied”, legt Marieke uit. “Sommige scholen groeien in leerlingenaantal, bij andere scholen daalt het aantal leerlingen. Scholen kunnen in het laatste geval bijvoorbeeld besluiten om samen verder te gaan. Maar zo’n fusieproces kost tijd.”

“De gemeente en schoolbesturen gaan regelmatig met elkaar in gesprek”, aldus Marieke. “Samen met de schoolbesturen zoeken we naar de beste mogelijkheden. Onze rol is voorzien in de middelen – de schoolbesturen bepalen hoe een oplossing eruitziet.” Om inzicht te krijgen in (mogelijke) huisvestingsplannen van schoolbesturen stelde de gemeente in 2016 een Integraal Huisvestingsplan 2016-2024 (IHP) op. Hierin staat het beleid van de gemeente en de afspraken met de besturen. Ook staat er welke schoolgebouwen het eerste ‘aan de beurt’ zijn voor renovatie of nieuwbouw. Het IHP wordt steeds bijgewerkt naar de huidige situatie. “Voor 2021 is duidelijk met welke scholen er iets gaat gebeuren”, besluit Marieke. “Voor de jaren erna gaan we uit van verwachtingen. We zijn er in ieder geval trots op dat we met het beschikbare geld kunnen investeren in duurzame en toekomstbestendige schoolgebouwen. De gemeente vindt goede onderwijsvoorzieningen heel belangrijk!”

‘ONDERWIJSHUISVESTING? WE DOEN HET SAMEN!’ Wethouder Luciënne Boelsma: “Ik vind het heel mooi dat de gemeenteraad voor de komende jaren geld voor onderwijshuisvesting beschikbaar heeft gesteld. We kunnen de plannen die er zijn dus ook echt uitvoeren! En dat doen we samen; als gemeente, onderwijsbesturen en de regio. Dan krijgen we onderwijsvoorzieningen waar onze jeugd nu én in de toekomst iets aan heeft.”

www.defryskemarren.nl

Tweede Kamer verkiezingen:

FOTO: NANTKO SCHANSSEMA, FOTO NANTKO

17 maart is het zover!

Op woensdag 17 maart, vindt zoals het nu staat, de verkiezing voor de Tweede Kamer plaats. Ook in onze gemeente mag iedereen vanaf 18 jaar weer zijn of haar stem uitbrengen. Door corona zal dat anders gaan dan andere jaren. Daarom worden er extra maatregelen getroffen op de stembureaus. Zo kunt u straks veilig uw stem uitbrengen. In verband met de corona zijn er dit jaar er extra mogelijkheden om uw stem uit te brengen: • Kiezers met een kwetsbare gezondheid kunnen maandag 15 en dinsdag 16 maart vervroegd hun stem uitbrengen. • Kiezers van 70 jaar of ouder kunnen ook per brief stemmen. • Wilt u vanwege het coronavirus liever niet naar het stembureau komen of heeft u coronaklachten? Dan kunt u iemand machtigen om voor u te stemmen.

STEMMEN IN DE FRYSKE MARREN

In gemeente De Fryske Marren kunt u op 44 verschillende locaties stemmen bij een stembureau. Als u kiesgerechtigd bent, ontvangt u een stempas waarmee u op elk stembureau uw stem kunt uitbrengen. Zorg ervoor dat u uw stempas en ID-bewijs bij de hand houdt wanneer u gaat stemmen. Een geldig identiteitsbewijs is een paspoort, identiteitskaart of rijbewijs. Als u zich niet kunt identificeren mag u niet stemmen.

RUIME OPENINGSTIJDEN

De stembureaus zijn tijdens verkiezingsdagen geopend van 07.30 uur tot 21.00 uur. Alle stembureaus zijn toegankelijk voor mindervaliden.

BEZORGING STEMPASSEN

De stempassen worden 24 februari 2021 door PostNL bij de kiezer bezorgd.

MAANDAG 15 MAART EN DINSDAG 16 MAART VERVROEGD STEMMEN

Kiezers met een kwetsbare gezondheid kunnen maandag 15 en dinsdag 16 maart van 07.30 uur tot 21.00 uur op vier stembureaus in De Fryske Marren vervroegd hun stem uitbrengen. • B alk, Gaasterlânhûs, Dubbelstraat 1. • Joure, Party- en Zalencentrum ’t Haske, Vegelinsweg 20. • Lemmer, SCC De Hege Fonnen, Betelgeuze 2. • Sint Nicolaasga, Zalencentrum Sint Nyk, Baron van Hardenbroekstraat 3.

BRIEFSTEMMEN

Kiezers die 70 jaar of ouder zijn, ontvangen een briefstempakket. Maakt u hier gebruik van, dan hoeft u niet naar het stembureau om te stemmen. Bij het briefstempakket zit een uitleg over hoe briefstemmen werkt. Briefstemmers ontvangen de stembescheiden in twee zendingen. De briefstempas wordt uiterlijk 24 februari bezorgd en het briefstempakket uiterlijk 11 maart 2021.

Jan Knijpstra: “We zijn druk in touw om de komende verkiezingen soepel te laten verlopen. Ik ben al vanaf 1989 betrokken bij de organisatie van de verkiezingen. We staan dit jaar voor een enorme uitdaging. Gelukkig kunnen we met een aantal aanvullende maatregelen iedereen toch in de gelegenheid stellen om te gaan stemmen.”

GEZONDHEIDSCHECK

U ontvangt thuis ook informatie over de gezondheidscheck. Voldoet u op de dag van de stemming niet aan de gezondheidscheck? Dan kunt u zelf niet gaan stemmen. U kunt wel iemand machtigen om voor u te gaan stemmen. Volg in het stembureau de regels op die gelden over afstand, hygiëne, looproute en het verplicht dragen van een mondkapje.

INFORMATIE OVER DE VERKIEZINGEN

Bent u uw stempas kwijt? Wilt u iemand anders voor u laten stemmen of wilt u zelf stemmen in een andere gemeente? Kijk dan op www.fryskemarren.nl/ verkiezingen daar vindt u alle antwoorden op deze vragen. In het Gemeentehuis kunt u bij Burgerzaken alle informatie krijgen over de verkiezingen. U kunt ook contact met ons opnemen via telefoonnummer 14 05 14 of via e-mail: verkiezingen@defryskemarren.nl.

Bij verkiezingen in coronatijd komt veel kijken. Potloden zijn bijvoorbeeld één van de details die de hele verkiezingsoperatie van 17 maart zullen bemoeilijken.

TWEEDE

KAMER VERKIEZINGEN 17.03.21

Eelke Bosma: “Stempotloden worden gereinigd na elk gebruik of de kiezer ontvangt een nieuw potlood.”

deFryskeMarren deFryskeMarren

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

NUMMER 02 • 2021

#FACETOFACE JOOP FOLKERTSMA fotografie JOHAN BROUWER tekst GEA DE JONG-OUD

“Geen huisarts, maar huisdókter” Maar liefst 35 jaar was Joop Folkertsma als huisdokter in Sint Nicolaasga nauw betrokken bij het wel en wee van de mensen in het dorp. “Die band met de mensen is de mooiste kant van mijn beroep”, vindt Folkertsma, die zijn opmerking onderstreept met een prachtig voorbeeld: “Als ik thuiskwam van vakantie en mijn auto stond weer voor de deur, dan ging dat als een lopend vuurtje door het dorp: de dokter is wer thús.”

Hij was al aan het afbouwen. Ontwennen van het dagritme, noemt hij het zelf. Voorheen waren zijn dagen volledig gevuld. Nu is dat anders, want het is echt zover. Joop Folkertsma is al een paar weken met pensioen. Door alle maatregelen om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan was een afscheidsreceptie helaas geen optie. De bedankkaarten aan zijn patiënten schreef hij zelf, met de hand. “De assistente wees mij erop dat de adressen ook op stickers geprint konden worden,” vertelt hij, “maar dat wilde ik niet. Bij elke kaart die ik schreef, stond ik even stil bij de mensen van dat adres. Op die manier voelde het voor mij het beste.”

BETROKKEN Tegenwoordig woont Joop Folkertsma in Sneek, heerlijk aan het water. Tijdens zijn werkzame leven woonde hij tussen zijn patiënten in Sint Nicolaasga. Hij had zijn praktijk, het consultatiebureau en de apotheek aan huis. De patiënten en zijn kinderen gingen door dezelfde deur het huis binnen. “Dat was druk, maar het had wel iets. Ik bevond mij tussen de mensen en was betrokken bij hun leven. Door de dokter te zijn voor een hele familie, door de mensen op te zien groeien en meerdere generaties mee te maken, ken je de familiebanden. Er komen mooie dingen op je pad, maar ook trieste. Je leert om deze verdrietige zaken een plek te geven. Als aan een overlijden een traject voorafgaat, waarin je als dokter van waarde kunt zijn, brengt dat naast verdriet ook kostbare momenten. Ik heb veel meegemaakt. Mijn collega/vriend dokter Evert den Drijver uit Joure schreef een boek toen hij stopte. Misschien vertrouw ik ook nog wel eens mijn verhalen toe aan het papier. In ieder geval heb ik nu meer tijd

voor andere interesses en natuurlijk mijn eigen familie. Ik ben pake geworden en een tweede kleinkind is op komst.”

DOORDOKTEREN “Huisdokter zijn is geen baan van acht tot vijf. Mensen spreken je aan op straat of komen bij je voor advies, ook buiten je werktijden. En dat geeft niets. Je blijft ‘doordokteren’, zo noemde ik dat zelf. Voor het jaar 2003 deden wij met groep van tien huisartsen in de gemeente zelf de bevallingen. In die tijd ben ik voor een bevalling zelfs teruggereden van een vakantie op de Veluwe. Later kwam de Dokterswacht, die na vijf uur de dienst overnam, en werden de bevallingen en het traject ervóór overgenomen door verloskundigen. Ik heb dat wel jammer gevonden. De mensen goed kennen is belangrijk voor een huisarts. Dan kun je beter herkennen of aanvoelen wanneer iemand echt iets mankeert. Want de serieuze zaken moet je eruit vissen en doorverwijzen. Ik heb wel eens een specialist gebeld en gezegd: ‘Naar deze persoon moeten jullie goed onderzoek doen. Ik weet niet wat het is, maar er klopt iets niet.’ Zo’n gevoel is moeilijk te omschrijven, maar naarmate je langer dit werk doet, ontwikkel je dat.”

RELATIVEREN Doorpratend aan de grote tafel komen we op het onderwerp ‘gezond blijven’. Naast de gebruikelijke zaken, gezond eten, bewegen en niet te veel stress, vertelt dokter Folkertsma dat humor en relativeren belangrijk is. “In de praktijk hebben we veel gelachen, humor is belangrijk voor alles en iedereen. Maar daarmee bedoel ik niet dat je alles maar weg kunt lachen. Dat is heel wat anders. Maar even een stap terugdoen,

naar jezelf kijken en je afvragen waar je eigenlijk mee bezig bent, is op z’n tijd een goed idee. De humor ergens van inzien, relativeren, de zaken in het juiste perspectief zien, draagt zeker bij aan een goede gezondheid.”

SINT NYK Elke vijf jaar moet een huisarts opnieuw geregistreerd worden. De registratie van de nu 66-jarige Joop Folkertsma loopt nog drie jaar door. Toch was dit het juiste moment om te stoppen, vindt hij. “Ik kan mijn praktijk met een gerust hart overlaten aan de beide dames die mijn werkzaamheden overnemen. Deze prima opvolging, in een tijd dat er een huisartsentekort zal ontstaan, maakt voor mij het loslaten gemakkelijker. Dit komt helemaal goed.” Terwijl dokter Folkertsma een doos vol bedankkaarten van zijn patiënten laat zien, zegt hij tot slot: “Ik kijk met heel veel plezier terug op mijn tijd als dokter in Sint Nyk. Ik zal daar mijn boodschappen blijven doen. Je kunt zeggen dat ik verknocht ben aan de Sint Nyksters, aan al die mensen. Ik heb daar een prima tijd gehad en heb er een heel goed gevoel over. Toen ik de laatste keer mijn registratie regelde, kreeg ik te horen dat ik geen huisarts, maar een echte huisdókter ben. Dat zegt veel.”

deFryskeMarren deFryskeMarren

MAATSCHAPPELIJKE BETROKKENHEID

ZORGONDERSTEUN

mr. DORIEN KOOPMANS-DE BOER

UITSLUITINGSCLAUSULE BLIJFT BELANGRIJK Veel ouders maken een testament met een zogenaamde uitsluitingsclausule. Een uitsluitingsclausule betekent dat de erfenis bij de kinderen niet in een gemeenschap van goederen valt. De erfenis blijft te allen tijde privéeigendom van de kinderen. Bij scheiding hoeven de kinderen de erfenis dus niet te delen met hun ex-partner, in tegenstelling tot hun overig gemeenschappelijk vermogen. Sinds 2018 is er echter nieuw huwelijksrecht in de wet getreden. De beperkte gemeenschap van goederen is nu de standaard. De (van de ouders) verkregen erfenissen en schenkingen vallen buiten deze gemeenschap. Een uitsluitingsclausule opgelegd door de ouders is dan niet meer nodig zou je denken. Maar dan heb je het mis. De nieuwe beperkte gemeenschap van goederen geldt uitsluitend voor kinderen die zijn getrouwd in 2018 of daarna. Kinderen die daarvóór al getrouwd zijn, zijn dat nog steeds in algehele gemeenschap van goederen. Erfenissen vallen dan (ook in de toekomst) nog steeds in de gemeenschap die tussen het kind en diens echtgenoot bestaat. De groep gehuwden die onder de nieuwe wetgeving vallen is nog relatief klein ten opzichte van de groep gehuwden die onder de oude wetgeving valt. Maar zelfs voor ouders van kinderen die ná 2018 trouwen, blijft een uitsluitingsclausule belangrijk. Het kind kan namelijk zelf kiezen om af te wijken van de nieuwe wet, in zijn huwelijksvoorwaarden. Het maken van een uitsluitingsclausule door de ouders heeft dus nog steeds zin: ouders stellen daarmee de eigen wensen zeker. Vraag de notaris gerust om meer informatie.

Kortestreek 16 8531 JG Lemmer T: 0514 561712 E: info@notarisalberda.nl

www.notarisalberda.nl

Het is dinsdagmiddag, een dag na de ernstige avondklokrellen op 25 januari. Prachtig weer. Op het parkeerplein van subtropisch zwembad Swimfun in Joure is een jongetje van een jaar of tien druk aan het skeeleren. Z’n vader staat aan de kant met een stopwatch in de hand. “Hij wol in rûntsje ûnder de tritich ride”, vertelt de heit. Verder is het rustig op het terrein tussen Swimfun en het naastgelegen Gymnasion. Als ik de hal van Swimfun binnenstap, overvalt mij de stilte nog meer. Daar waar het anders een drukte van belang is, heerst nu een onwerkelijke rust. “Blijf in beweging, kom zwemmen”, lees ik op een groot spandoek. Nu even niet. We zitten nog steeds midden in de corona-lockdown. En toch is het ook hier de schijn die heerst, de schijn dat alles stilstaat…

“ TEKST EN BEELD HENK VAN DER VEER

“En dat is niet waar”, zeggen directeur Dietha Paauw en adjunct-directeur Tjebbe van der Meer van Swimfun als we op ruim anderhalve meter afstand van elkaar zitten in de koffiekamer van het zwembad. Ook in deze nare coronatijd is er volop beweging bij Swimfun, dat onder Sportbedrijf De Fryske Marren opereert.

VOLOP IN BEWEGING

“Voor de coronacrisis, in 2019, waren wij de grootste slechtweeraccommodatie van Noord-Nederland, met 250.000 recreatieve bezoekers”, steekt Van der Meer van wal. “Terecht dat je nu opmerkt dat het hier nu een doodse bedoening is. Het is maatschappelijk, sportief en financieel een klein drama. Toen we op 12 maart 2020 de deuren noodgedwongen moesten sluiten, was er in het begin nog wel wat werk voor ons. We hebben het hele pand schoongemaakt; er werd een hele nieuwe zwemlesmethode geschreven: ‘Ik ben zwemveilig’. Die methode gaat verder dan alleen het aanleren van het kunstje. Met ‘Ik ben zwemveilig’ leren kinderen niet alleen goed en met plezier zwemmen, maar kweken ze het zelfvertrouwen in het water en weten ze zich ook te redden in ongewone situaties. Als ze bijvoorbeeld van boord zouden vallen, midden op de Snitser Mar. Die methode hebben we ontwikkeld met de buren van Sportschool Gymnasion.”

Tjebbe van der Meer (links) en Dietha Paauw

“WIJ ZIJN EEN MAATSCHAPPELIJK ZWEMBAD EN DAT WILLEN WE OP DEZE MANIER OOK UITSTRALEN” Ondertussen schuift de enthousiaste adjunct van Swimfun mij een placemat toe - tenminste daar lijkt het wel een beetje op - met allerlei andere activiteiten die bedacht zijn om deze coronatijd zo zinvol mogelijk door te komen. Het is een hele lijst, die Van der Meer mij voorlegt. Zo zullen er in de voorjaarsvakantie coronaproof buitenactiviteiten worden georganiseerd, waaronder beachvolleybal en

boogschieten. Door middel van het geven van online gymlessen blijven de kinderen - die gymles op school krijgen van de medewerkers van Sportbedrijf De Fryske Marren - óók in beweging. Ook zeker het noemen waard: het Sportbedrijf participeert in de ‘uitjespas’. Samen met het Museum Joure en Speelbos is er een uitjespas gelanceerd om sport en cultuur te verbinden.

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

NUMMER 02 • 2021

VAN SWIMFUN

ING BIEDEN IN CORONATIJD van der Meer uit. “Ook in deze tijd zetten wij onze mensen graag ergens anders in, nu onze accommodaties gesloten zijn. En de vraag naar zorgondersteuning ligt er!”

MEERWAARDE Van der Meer: “De taken die de medewerkers gaan uitvoeren zijn divers en lopen uiteen van het schenken van koffie en het serveren van maaltijden tot het assisteren bij activiteiten, zoals een bingo, wandelen of fietsen. Wij zijn een maatschappelijk zwembad en dat willen we op deze manier ook uitstralen. Wij hebben voordat wij het aanbod deden om te gaan helpen in de zorg alles goed afgewogen. Het is niet niks dat wij ons personeel uitlenen, het brengt wel extra risico met zich mee. We moeten het wel waar maken. Zorggroep Hof en Hiem ziet onze bijdrage echt als een meerwaarde.”

“STIL ZITTEN EN WACHTEN IS NIET IETS WAT BIJ ONS PAST”

ZORGONDERSTEUNING

FOTO: SWIMFUN.NL

En ik lees dat de medewerkers van het Sportbedrijf De Fryske Marren hun baan in het zwembad, de horeca of bewegingsonderwijs tijdelijk verruilen voor werkzaamheden in de ouderenzorg. Ongeveer dertig medewerkers van het Sportbedrijf zijn vanaf deze week aan de slag om de medewerkers in de zorg te assisteren. De medewerkers doen dit voor Zorggroep Hof en Hiem en werken daarnaast mee aan het project ‘Heel Friesland Belt’, tegen eenzaamheid onder ouderen.

Swimfun in Joure ligt er nu stil bij, achter de schermen is er volop beweging

Waar normaliter de medewerkers als lifeguard langs het zwembad staan, lessen op scholen verzorgen of actief zijn als horecamedewerker, zit het grootste deel van de medewerkers thuis sinds de lockdown. Het Sportbedrijf heeft echter een grote maatschappelijk rol binnen de gemeente De Fryske Marren. “Stil zitten en wachten is niet iets wat bij ons past”, legt Tjebbe

Directeur Dietha Paauw hoort het enthousiaste relaas van haar adjunct zichtbaar blij aan en vult hier en daar aan. “Wij worden ook echt blij van deze activiteiten! Nu de bewoners van de tehuizen bijna geen bezoek van hun naasten mogen ontvangen, voelt het voor ons een beetje bezwaarlijk dat wij er wel zijn. Maar de mensen van Hof en Hiem hebben ons meteen gezegd dat er toch een groot verschil is. ‘Bezoekers komen voor een individueel familielid, maar jullie personeel komt voor een dagdeel’, zeggen ze. Daardoor kan de koffiekamer bijvoorbeeld open blijven en kunnen alle bewoners er gebruik van maken. Ik heb zelf ook meegeholpen en het voelt heel goed om dit werk te mogen doen. Al onze medewerkers doen het trouwens op vrijwillige basis, niemand wordt gedwongen. Als de mensen van Swimfun zich er om wat voor reden dan ook niet veilig bij voelen of zoiets, dan zullen we zeker geen druk uitoefenen om het tóch te doen.”

‘HEEL FRIESLAND BELT’ Naast de werkzaamheden voor Zorggroep Hof en Hiem gaat een deel van de medewerkers aan de slag met het project ‘Heel Friesland Belt’. Samen met de stichting Sociaal Goud strijden zij tegen eenzaamheid onder ouderen. Vanuit Swimfun Joure worden ouderen gezocht en gebeld die wel een telefoontje kunnen gebruiken, om zo de eenzaamheid in deze vervelende coronaperiode tegen te gaan.

NUMMER 02 • 2021

HET GROOTDEFRYSKEMARREN LEZERSONDERZOEK

EEN PRACHTIGE 7,5!

(ÉN RUIMTE VOOR VERBETERING) Hoe valt ons maandblad GrootdeFryskeMarren bij de lezers in de regio? En dan bedoelen we niet ‘door de brievenbus!’ of ’op de mat!’, maar: ‘Hoe wordt GrootdeFryskeMarren gewaardeerd? Wat is goed en wat kan beter? We vroegen het aan jullie, onze lezers, en we kregen massaal antwoord. Prachtige complimenten, aanmoedigingen, kritische opmerkingen, tips en tops. We delen hierbij een aantal opvallende resultaten van dat lezersonderzoek. Allereerst, iedereen die mee heeft gedaan aan het lezersonderzoek: bedankt! Wij, team Ying Media, zijn blij verrast met de uitkomsten van het onderzoek. De vragenlijst werd door 203 lezers ingevuld. Jullie beoordeelden het maandblad GrootdeFryskeMarren in algemene zin met een 7,5, waarvan vier lezers zelfs het cijfer 10 gaven. Uit de kenmerken van de respondenten is af te leiden dat het lezerspubliek van het magazine voornamelijk bestaat uit personen van 35 jaar en ouder. Slechts 4% van de respondenten is jonger dan 35 jaar. Meer dan 70% van de lezers woont verder dan vijf kilometer buiten Joure.

Lezers besteden gemiddeld 32 minuten aan het lezen van GrootDeFryskeMarren. Per huishouden komt dit neer op 59 minuten leestijd. In 59% van de gevallen wordt het blad in goede orde bezorgd. In 41% van de gevallen is de bezorging dus niet altijd op orde. Voor 65% van de respondenten is de maandelijkse verschijningsdatum van het GrootdeFryskeMarren magazine (zeer) herkenbaar. De vormgeving en fotografie van het blad worden hoog gewaardeerd, in combinatie met het cover- en face to face interview. Het blad scoort hoog op de leesbaarheid en gevarieerdheid van de interviews. Iets minder hoog volgen sport en cultuur. Hier wordt vooral een uitgaansagenda gemist.

Ook de gemeentelijke pagina’s ‘Tusken de marren’ (de collegeleden aan het woord) krijgen een dikke voldoende, evenals de lifestyle-pagina’s.

Het grootste gedeelte van de lezers bezoekt ook de website van GrootdeFryskeMarren. Meer dan 45% van de lezers bezoekt de website meerdere keren per week. 34% geeft aan de website nooit te bezoeken. En nu? Met jullie zeer gewaardeerde feedback gaan we de komende tijd aan de slag; we houden jullie op de hoogte! Tevens willen wij ook even van de gelegenheid gebruik maken om Joël en Tom te bedanken. Ze voerden namens hun bedrijf Mar-Research het onderzoek voor ons uit.

deFryskeMarren

Duurzaamheid Special 2021

Frans Veltman wethouder DFM “Samen werken aan een energieneutrale gemeente”

Gedeputeerde Sietske Poepjes: “Aquathermie is ideaal in Fryslân”

Autoland Van den Brug: “Elektrisch rijden is dé toekomst”

20 cm diameter

46 cm

llatie

Prijs incl. insta

0 2 , 8 € 99

Voorkomt kalkaanslag en filtert je drinkwater Zamarra Kok Kalkaanslag is een grote ergernis; het maakt de toiletpot bruin, douchetegels dof en is slecht voor apparaten. Daarom heb ik een Big Green kalkpreventie apparaat met koolstoffilter laten installeren. Zacht water (en dus koffie en thee) smaakt beter en de waterkoker blijft schoon. Ik kan met een kwart minder (vaat)wasmiddel toe en hoef geen speciale sanitairreiniger meer te gebruiken. Vooral het gebrek aan kalkaanslag in de badkamer scheelt erg veel poetswerk. Helaas moet ik de douche nog wel nadrogen, omdat anders opgedroogde waterdruppels met magnesiumresidu zichtbaar blijven. Telegraaf, 4 juli 2020

ALLE VOORDELEN OP EEN RIJTJE BIG GREEN

WATER ONTHARDER

Voorkomt kalkaanslag Verwijdert bestaande kalk Verbetert geur, kleur en smaak Filtert op chemicaliën Ongefilterd kraanwater

Gefilterd met de Big Green

Behoudt calcium en magnesium Verspilt geen water Werkt zonder zout Gebruikt geen stroom Geen afvoer nodig

Nel Zeer tevreden met de Big green. We hadden een ontharder met zout maar vanwege het zout in je drinkwater waren we daar niet blij mee. Omdat we een natrium arm dieet volgen werd ons geadviseerd om de ontharder weg te doen. Na installatie van de big green merken we meteen verschil aan ons drinkwater, de smaak is veel lekkerder. De kalkaanslag komt niet meer terug. Het werkt geweldig. Edam, 4 januari 2021

Jaap Jurjen en Froukje Veenstra Wij zijn nu vier weken in het bezit van de BigGreen. Wij zijn super tevreden. Alles is schoner (koffiezetapparaat, was-en afwasmachine, douchecabine etc.) en zachter. En het water smaakt inderdaad lekkerder. Inmiddels onze lieve buren ook hiervan in kennis gesteld, en ook zij zijn nu bezitters geworden van de BigGreen. Zegt het voort, zegt het voort. Sumar, 26 januari 2020

Onderhoudsvrij Milieuvriendelijk Duurzaam

Filter geplaatst in kruipruimte

Filter geplaatst in meterkast

Verwijdert sediment, zware metalen en chemicaliën

De Big Green wordt geleverd en geïnstalleerd door een van onze ervaren installateurs. Zo bent u ervan verzekerd dat alles perfect werkt, heeft u voortaan geen last meer van kalkaanslag en

Actie:

kunt genieten van zuiver drinkwater.

1-ste vervangfilter volgend jaar

GRATIS!

www.big-green.nl • Informatie 0299-321188

Duurzaamheid special 2021

TEKST: PIEBE PIEBENGA

Frans Veltman, klimaatwethouder De Fryske Marren

Samen met alle inwoners werken aan een energieneutrale gemeente Duurzaamheid en klimaatverandering. Nederland is volop in transitie. Op termijn zullen we ervoor moeten zorgen dat we onafhankelijk worden van fossiele energiebronnen. Iedereen zal zijn steentje bij moeten dragen: overheid, bedrijfsleven en ook de individuele inwoners van ons land. De plannen buitelen over elkaar heen: zonneparken, windmolens, aardwarmte, waterstof, om er maar een paar te noemen. Wat is haalbaar? Wat is wenselijk? Plannen maken is één, belangrijker nog is zorgen dat ze ook realiseerbaar zijn. Wat is de weg die gemeente De Fryske Marren de komende jaren gaat bewandelen? We spreken met Frans Veltman, de wethouder die duurzaamheid in zijn portefeuille heeft en in het gemeentelijk coalitieakkoord zeer toepasselijk ‘de klimaatwethouder’ wordt genoemd. Veltman: “In de kern is het natuurlijk heel simpel, het klimaat verandert en daar zullen we ons bij aan moeten passen. Dat vraagt om kleine en grote ingrepen. Bij de grote ingrepen zal de overheid vaak het initiatief nemen, bij de kleine draait het om inwoners die zelf het heft in handen nemen. Die inwoners ondersteunen wij graag. Bijvoorbeeld met het project ‘Tûk Wenjen’. Daarbij helpen wij woningeigenaren op weg om hun huis te verduurzamen. Als je ziet wat je alleen al op het gebied van isolatie kan doen! Voor dat project organiseren wij voorlichtingsbijeenkomsten. Binnenkort is er weer één. Ik nodig elke inwoner uit om daaraan deel te nemen. Even op de website www.tukwenjen.nl kijken, dan vind je vanzelf je weg.”

gemeentewerf in Lemmer is helemaal energieneutraal door het gebruik van zonnepanelen. Onze buitendienst rijdt ook volledig op fossielvrije diesel. Biodiesel zonder CO2-uitstoot. Pijler 4 betreft de sociale duurzaamheid. Hoe kunnen alle inwoners meedoen? Wij gaan inzetten op energiecoaches. Zij hebben straks tips en eenvoudige middelen voor mensen die het financieel krap hebben. En ook als dorp kun je natuurlijk meedoen door het oprichten van een energiecoöperatie.”

Landschappelijk inpasbaar

Nul op de meter “Het streefdoel van ons beleid is dat iedereen uiteindelijk nul op de meter heeft staan. Dus dat je een uitgebalanceerd energieverbruik hebt. Een belangrijke vraag daarbij is hoe we straks onze huizen verwarmen. Daarvoor moet elke gemeente voor eind van dit jaar een plan klaar hebben liggen, de zogenaamde Transitievisie Warmte. Als vervanging voor aardgas heb je verschillende mogelijkheden: warmtepompen, elektriciteit, aquathermie of bijvoorbeeld biogas. Wij zijn nu druk bezig met het opstellen van onze visie. Via digitale enquêtes klankborden we daarover met onze inwoners. Wat we ook propageren, zijn lokale energiecoöperaties. Daarbij slaan inwoners hun handen ineen om op een duurzame manier energie op te wekken. Bijvoorbeeld door zonnepanelen. Die groene energie is vervolgens voordelig in te kopen door alle leden van de coöperatie. Zo word je als groep zelfvoorzienend en veel minder afhankelijk.”

Vier pijlers “Voor onze gemeente is in 2013 een Duurzaamheidsvisie vastgesteld. We zijn nu bijna acht jaar verder, die visie is toe aan herijking. Daarbij kijken we vooral naar wat er praktisch mogelijk is. Dat doen we aan de hand van vier pijlers. Pijler 1: Hoe kunnen we onze omgeving toekomstbestendig maken? Zeg maar, hoe kunnen we de gevolgen van de klimaatverandering adequaat opvangen? Dan moet je denken aan bijvoorbeeld clusterbuien, dus dat we in één keer een ongelofelijke hoeveelheid water te verwerken krijgen of aan hitte-adaptatie in periodes waarbij het langdurig heel droog en heel warm is. Hoe bereiden we ons daarop voor?

Pijler 2 betreft de circulaire economie. Hoe kunnen we zo zuinig mogelijk met onze grondstoffen omgaan? Dat komt neer op zoveel mogelijk hergebruiken. Afval speelt daarbij een grote rol. De kreet daarbij is VANG: Van Afval Naar Grondstof. We moeten toe naar een minimum hoeveelheid afval per inwoner. Afval scheiden is belangrijk. Daar valt nog veel te winnen. Uit sorteerproeven blijkt bijvoorbeeld dat er nog heel veel groenafval in de grijze containers terechtkomt. Niet echt de bedoeling. Pijler 3 is de energietransitie. Hoe kunnen we energieneutraal worden? Als gemeente willen we daarbij het goede voorbeeld geven. We stellen geld beschikbaar om onze scholen te verduurzamen. En onze nieuwe

deFryskeMarren bijlage

“In het Klimaatakkoord is ook sprake van een Regionale Energie Strategie (RES). De bedoeling daarvan is dat gemeenten zelf kijken hoe ze energie op land kunnen opwekken. Op dit moment kan dat door middel van zon of wind, daar mag elke gemeente zelf het voortouw in nemen. We werken voor het opstellen van onze RES nauw samen met de provincie en met de andere Friese gemeenten. Die transitie heeft heel wat voeten in de aarde. Wij krijgen op dit moment veel aanvragen voor zonneparken. Dat vraagt om een helder beleid. Je moet er goed op letten dat alles wat je doet landschappelijk inpasbaar is en dat ook lokale inwoners kunnen participeren.”

Concreet stappenplan “Om het samen te vatten: er zijn allerlei ambities om ervoor te zorgen dat onze gemeente energieneutraal wordt, maar waar het ons nu om te doen is, is het ‘hoe’. Hoe gaan we dat realiseren? Kortom, niet alleen ambities, maar ook een concreet stappenplan. Daarbij letten we goed op de samenhang tussen allerlei ontwikkelingen en kijken we eerst naar 2030, maar ook alvast naar 2040 en 2050.”

Duurzaamheid special 2021

Gedeputeerde Sietske Poepjes

“Aquathermie is ideaal voor Fryslân; het past bij onze mienskip en ons landschap”

TEKST: PIEBE PIEBENGA

Gedeputeerde Sietske Poepjes

De Nederlandse regering en de provincie Fryslân zetten in op het afremmen van de klimaatverandering. De energietransitie is inmiddels in volle gang. Het provinciale coalitieakkoord stelt: “Het geluk en de brede welvaart die de Friezen kennen, moet eveneens gelden voor volgende generaties. Vandaar dat de coalitie de regio groen, duurzaam en veilig wil doorgeven aan onze kinderen en kleinkinderen.’’ Het is de bedoeling dat in 2030 een derde van de Friese energie duurzaam opgewekt wordt en dat Fryslân dan een kwart minder energie verbruikt dan in 2010. Een gesprek met gedeputeerde Sietske Poepjes die klimaat en duurzaamheid in haar portefeuille heeft. “We werken er volop aan, maar dat doen we wel op onze eigen Friese manier.”

“Eerst even de cijfers”, begint gedeputeerde Poepjes. “Uitgangspunt is het nationale Klimaatakkoord. Daarin is besloten dat we in heel Nederland in 2030 35 terrawattuur aan duurzame elektriciteit op land opwekken. Om dat te bereiken is Nederland verdeeld in dertig zogenaamde RES-gebieden. RES staat voor Regionale Energie Strategie. Elk RES-gebied heeft zijn eigen energieopgave en bepaalt zelf

hoe ze die gaat realiseren. Heel Fryslân is één van die RES-gebieden en heeft als concept-bod aangegeven een bijdrage van 2,3 terrawattuur aan hernieuwbare elektriciteit op te wekken in 2030. Met het opstellen van onze Regionale Energie Strategie werken we nauw samen met de Friese gemeenten en met Wetterskip Fryslân.

Fryslân verduurzaamt

Voordelen aquathermie • • •

Zon, wind, of…? 2050

Schoon alternatief voor aardgas Belast electriciteitsnet minder Weinig ruimtebeslag in de gebouwde omgeving

3 Friese partners

Aquathermie sluit aan bij wensen mienskip

Potentie aquathermie in Fryslân 60% van regionale warmtevraag

“Wij willen dit graag zelf regelen, samen met anderen.”

4 Provincie-breed uitrollen burgerinitiatieven

€ €

Geen wingewest “Wellicht zullen andere RES-gebieden straks vragen of we niet meer op kunnen brengen. Maar ons uitgangspunt is: in Fryslân gebruiken we 4% van de totale hoeveelheid energie die in Nederland verbruikt wordt. We leveren onze bijdrage, maar we hoeven geen wingewest voor de rest van Nederland te worden. We willen best meer doen, maar het moet wel haalbaar, betaalbaar en uitvoerbaar zijn. Bij uitvoerbaarheid moet je bijvoorbeeld denken aan nóg een windpark dat ons mooie Friese landschap aantast. Daar zitten we niet op te wachten, dat doen we dus niet.”

Volop water en expertise “We willen tegenover de rest van Nederland niet overkomen als zure bestuurders, maar we willen het wél op onze eigen Friese manier doen! Met een techniek die bij onze provincie past, die ons landschap niet nodeloos verstoort en die past bij ons mienskipsgevoel.

€

€?

Trouwens, met de energie die windpark Fryslân in het IJsselmeer en windpark Nij Hiddum Houw straks opleveren is het concept-bod van 2,3 TWh al binnen handbereik. De komende tijd werken we samen met andere partijen aan het opstellen van de RES 1.0.”

Positieve ecologische effecten op het watersysteem

6 Positieve economische impact, onderwijs werkgelegenheid en innovatie

Fryslân DE aquathermie regio!

caroline.grootenboer@rhdhv.com

Aquathermie is één van de alternatieven voor duurzame verwarming uit het Klimaatakkoord.

deFryskeMarren bijlage

Zo’n techniek is ‘aquathermie’. Vandaar dat we daar vol op gaan inzetten. Wat aquathermie

Duurzaamheid special 2021

FOTO: JELLY MELLEMA FOTOGRAFIE

“Ik wil geen bestuurder zijn die zegt: ‘We gaan het zo en zo doen en daarmee basta!’”

is? Dat is het verwarmen en koelen van gebouwen door het gebruik van warmte en koude uit oppervlaktewater, afvalwater of drinkwater. De warmte uit het water wordt als dat nodig is opgeslagen in de bodem en daarna opgewaardeerd met een warmtepomp. Je hebt daarbij uiteraard ook een warmtenet nodig om dat koude, lauwe of warme water naar gebouwen te transporteren. Aquathermie is één van de alternatieven voor duurzame verwarming uit het Klimaatakkoord. Voor ons, met al onze meren en vaarten, is dat natuurlijk een hele kansrijke. Het mes snijdt niet aan twee, maar aan wel vier kanten. Allereerst kunnen we met aquathermie in 60% van de energievraag van Fryslân voorzien. Daarnaast leent het er zich ook prima voor om het in coöperatieverband op te zetten: elke mienskip een eigen warmtepompsyteem en warmtenet. Bovendien hebben we hier in de provincie met Wetsus de meeste expertise op het gebied van watertechnologie in huis. Nu is aquathermie nog volop in ontwikkeling en kunnen we zorgen dat wíj de experts op dat gebied worden. Die kennis kunnen we daarna exporteren. Natuurlijk is het ook een MKB-verhaal: overal zullen warmtepompen en warmtenetten aangelegd moeten worden. Een mooie impuls voor de Friese economie. Kortom, aquathermie heeft voor ons een enorme potentie. Vandaar

dat ik, zodra het corona-technisch weer mag, afreis naar Zweden. Daar zijn ze met al die meren al druk bezig met deze techniek. Goed om daar ons licht op te steken en die kennis alvast naar Fryslân te brengen.”

Pilotproject ‘Warm Heeg’ “In Heeg is men inmiddels samen met it Wetterskip bezig met een mooi pilotproject: ‘Warm Heeg’. De bedoeling is dat straks heel Heeg met aquathermie verwarmd wordt. Voor de uitvoering daarvan hebben ze een subsidieaanvraag bij het Rijk gedaan in het kader van het programma ‘Aardgasvrije Wijken’. Jammer genoeg hebben ze die subsidie niet gekregen. Ik ga nu proberen om geld uit Europa los te pulken. We betalen genoeg aan Europa, dan vind ik dat we daar ook wat voor terug mogen krijgen. Dit is goed besteed geld. Dit zou ideaal zijn voor onze provincie.”

Pilot project Warm Heeg (beeld: www.warmheeg.nl)

deFryskeMarren bijlage

Reëel blijven “Weet je, ik vind het als bestuurder belangrijk om te zeggen dat we wel reëel moeten blijven. Iedereen voelt op z’n klompen aan dat er wat moet gebeuren, dat we niet op de oude voet door kunnen gaan. Maar mensen moeten zich niet overvallen voelen, zo van: ‘Moet ik nou morgen van het gas af?’ Technisch kan er heel veel, maar het hoeft niet allemaal in één keer. Wat dat betreft is het perfecte vaak de vijand van het goede. We moeten het weloverwogen en stap voor stap doen. Ons niet laten ingeven door angst, maar veel meer door ambitie. Wat we realiseren moet de menselijk maat hebben.”

Niet laten opjutten “In maart hebben we verkiezingen en dan krijgen we een nieuw kabinet. Ongetwijfeld zullen ze weer met een vernieuwde duurzaamheidsambitie komen. Het is wel zo dat ons niets opgelegd kan worden. Wij zijn een zelfstandige RES-regio en mogen zelf bepalen hoe wij het doen. We zorgen uiteraard dat we goed beslagen ten ijs komen, maar we laten ons niet opjutten. Ik wil geen bestuurder zijn die zegt: ‘We gaan het zo en zo doen en daarmee basta!’ Ik wil het samen met de mienskip doen. Bij alles wat we doen wil ik draagvlak zoeken. Dat kost wellicht wat meer tijd, maar als je dat draagvlak hebt, dan ‘rint it ek as it slydjaget’. We doen het samen en elk project toetsen we aan de vraag: is het haalbaar, betaalbaar en uitvoerbaar? Dat zie ik als de Friese manier van werken en daar geloof ik in.”

Duurzaamheid special 2021

Energieadvies via Tûk Wenjen

“Ik begin altijd met laaghangend fruit” Heb je besloten dat je duurzamer wilt wonen, dan sta je er niet alleen voor. Regelmatig zijn er informatieavonden van Tûk Wenjen om je goed op weg te helpen. Wil je advies op maat, dan kun je kiezen voor een energieadviesgesprek. “Ik kom altijd wel iets tegen wat beter kan”, zegt energieadviseur Eric de Jong. Energieadviseur Eric de Jong

Eric: “Het begint aan de keukentafel, om de wensen van de bewoner of bewoners helder te krijgen. Daarna lopen we samen het hele huis door, van de kruipruimte tot aan het dak. Ik let op alles. Wat zit er onder de vloer? Hoe wordt de woning geventileerd en verwarmd? Hoe goed of slecht

Informatieen thema-avonden Sinds het begin van Tûk Wenjen zijn er met regelmaat informatieavonden, de zogeheten ‘groene startavonden’. Tijdens deze bijeenkomsten krijgen deelnemers informatie over het project en over wat ze kunnen doen om hun woning energiezuiniger te maken. Ook zijn er soms thema-avonden over relevante onderwerpen. De komende tijd staan de volgende avonden op het programma: • W oensdag 17 februari om 19.30 uur: digitale informatieavond (groene startavond). • D onderdag 25 februari om 19.30 uur: digitale thema-avond ‘Installatie’. De thema-avond ‘Installatie’ staat in het teken van de mogelijkheden die er zijn op installatietechnisch gebied om een woning energiezuiniger te maken. Vanwege het coronavirus vinden beide avonden digitaal plaats. Via tukwenjen.nl kunt u zich hiervoor aanmelden. U krijgt dan later een link toegestuurd, zodat u met de livestream kunt meekijken. Tijdens de avonden is er gelegenheid om (live) vragen te stellen.

is het overal geïsoleerd? Vaak zit het hem ook in kleine dingen, die bewoners zelf niet meer zien.”

De diensten van Tûk Wenjen op een rij

Alle bevindingen komen in een energierapport te staan, dat Eric na het gesprek naar de bewoner(s) toestuurt. Ook bevat het rapport een stappenplan, een kostenindicatie, een inschatting van de terugverdientijd en informatie over subsidie- en financieringsmogelijkheden. Eric: “Ik begin altijd met het ‘laaghangend fruit’: maatregelen die niet al te veel kosten, maar wel veel rendement hebben. Denk aan dubbelglas, vloerisolatie, spouwmuurisolatie, tochtstrippen of ledlampen. In veel gevallen kun je al met een aantal simpele ingrepen je energierekening verlagen en het wooncomfort vergroten.”

Warmere woning

Inwoners van De Fryske Marren kunnen via Tûk Wenjen subsidie krijgen voor de volgende diensten:

FOTO: SPEERSTRA.COM

Al vanaf het eerste uur is Eric de Jong, eigenaar van een bouwkundig adviesbureau uit Joure, bij Tûk Wenjen betrokken. De tel is hij allang kwijtgeraakt: “Inmiddels heb ik voor dit project meer dan honderd basis energieadviesgesprekken gevoerd.” Elk advies is persoonlijk en maatwerk, maar de aanpak is iedere keer hetzelfde.

Afgelopen december ontving Eize Speerstra uit Lemmer zo’n energierapport, nadat hij via Tûk Wenjen subsidie had aangevraagd en een adviesgesprek met Eric had gepland. “Ik vond al een tijdje dat ik met mijn huis aan de slag moest; een groot Eize Speerstra deel van het jaar is het er behoorlijk koud”, vertelt Eize. “Ook al wist ik wel ongeveer wat nodig is om dat op te lossen, leek het me handig om er een expert bij te halen. Je wilt het immers graag meteen goed doen.” Naar aanleiding van het advies van Eric laat Eize in februari twee maatregelen in zijn woning uitvoeren: het aanbrengen van spouwmuurisolatie en het vervangen van al zijn ruiten door beter isolerend HR++ glas. Eize: “Wil ik mijn huis helemaal energieneutraal krijgen, dan is nog wel meer mogelijk. Maar voorlopig vind ik dit genoeg; ik bereik er mijn doel mee, terwijl de kosten binnen de perken blijven. Zo’n energieadviesgesprek kan ik iedereen aanraden. Je bent er weinig tijd en geld mee kwijt en het kan je een hoop opleveren.”

deFryskeMarren bijlage

• B asis energieadviesgesprek. • Gasloos en energieneutraal adviesgesprek. • Isolatieonderzoek (nieuw). • Thermografische quickscan (nieuw). • Cv-check (nieuw). • Binnenklimaatonderzoek (nieuw). Met een gasloos en energieneutraal adviesgesprek krijgt u inzicht in de maatregelen en kosten die nodig zijn om uw huis energieneutraal en gasloos te maken. Een isolatieonderzoek en een thermografische quickscan laten zien hoe goed of slecht uw woning geïsoleerd is. Aan de hand van een cv-check controleert een adviseur of een cv-installatie goed is ingeregeld. Met een binnenklimaatonderzoek krijgt u advies over hoe u de luchtkwaliteit in uw woning kunt verbeteren. Voor de eerste twee adviesgesprekken is al lange tijd subsidie beschikbaar. Voor de vier nieuwe diensten zijn tot 1 april a.s. kortingsvouchers aan te vragen. Wees er dus snel bij! De diensten zelf kunnen ook na 1 april plaatsvinden. Ga naar www.tukwenjen.nl om te lezen hoe u de subsidies en vouchers kunt aanvragen.

Duurzaamheid special 2021

BRANDED CONTENT TEKST: WIM WALDA • BEELD: DOUWE BIJLSMA

Een gesprek met manager Wiebe de Vries

ThermoNoord heeft ‘klantontzorging’ tot een kunst verheven Zeg je ThermoNoord, dan zeg je Gorredijk en omgekeerd. ThermoNoord, een technische groothandel, gespecialiseerd in warmtetechniek, klimaattechniek, ventilatie, warmwater installaties en airconditioning, is opgericht in 1979 en maakt sinds 2002 deel uit van de Plieger-groep. De hoofdvestiging van ThermoNoord staat in Gorredijk. “Wij willen een partner zijn voor de installateur met onze specialistische kennis in klimaatoplossingen en hem volledig ontzorgen”, aldus vestigingsmanager Wiebe de Vries. “We hebben de afgelopen jaren een omzetstijging gerealiseerd van zo’n vijftig procent en we verwachten dat deze groei in de komende jaren verder toeneemt

Wiebe de Vries, 51 jaar, geboren, getogen en nog steeds woonachtig in Burgum, getrouwd en vader van drie zonen, werd in 2018 ‘ingevlogen’ als vestigingsleider van ThermoNoord in Gorredijk. Daarvoor werkte hij 25 jaar bij Biddle in Kootstertille.

klant vanuit een bepaalde motivatie besluit om zijn huis duurzaam te maken. Op die manier laten we in de driehoek klant, installateur en ThermoNoord het mes aan twee kanten snijden.”

Imago ThermoNoord heeft verspreid over Nederland zes vestigingen. Van de honderd werknemers werken er in Gorredijk, het kloppend hart van de organisatie, circa 25 in de reguliere verkoop en in een projectafdeling ‘klimaat’. De Vries: “ThermoNoord is binnen het moederbedrijf Plieger een weliswaar klein, maar wel erg belangrijk onderdeel, omdat wij technische knowhow toevoegen. We staan bekend als nuchter en betrouwbaar. En dat is een van de belangrijkste verkoopargumenten. Wij willen het gevoel creëren: ‘Ze hebben alles voor mij uitgezocht, dus daar koop ik het ook en als er wat is, dan zoeken ze het uit en lossen ze het voor mij op’. Wij kunnen daarin adviseren van woningen tot complete kantoorpanden.”

Geen hogere wiskunde Wiebe de Vries: “ThermoNoord is binnen de installatiewereld sinds de oprichting een begrip welke staat voor nuchterheid en betrouwbaarheid. Dit was in 1979 het geval en is dit anno 2021 nog steeds. En dit zijn juist de pijlers waar we ook onze hedendaagse successen op baseren. Normaal blijven doen en de klant altijd willen helpen zijn wellicht basisprincipes en hebben te maken met normen en waarden, maar dit zijn wel de zaken waarom het draait in het zakendoen en waar, hoe gek het ook klinkt, het verschil mee te maken valt met onze collega’s in de markt. Deze werkwijze zit in onze genen en we vullen het in de laatste jaren aan met een duidelijke focus op innovatie, vernieuwingen in ons vakgebied, naast een duidelijke ‘drive’ en de wil om succesvol te willen worden als organisatie. Naast groothandel zijn we vooral het technische verlengstuk van onze klanten. We willen en kunnen, naast advies, de klant in het gehele traject van offerte tot nazorg ook ontzorgen. Mensen willen zakendoen met succesvolle bedrijven. Het is echt geen hogere wiskunde.”

De klant ontzorgen speelt bij ThermoNoord een belangrijke rol? “Zeker weten. Prijstechnisch zijn we veelal niet de goedkoopste, maar we hanteren marktconforme prijzen. Onze toegevoegde waarde zit hem in het

Wiebe de Vries

Wat verwacht jij in de toekomst?

advies en de ondersteuning. Náást de installateur staan, en deze ontzorgen bij het invullen van zijn vraagstukken. Een klant van een installateur wil bijvoorbeeld zijn gasgestookte CV vervangen door een warmtepomp in het kader van de verduurzaming van zijn woning. Verduurzaming is een breed proces, dat voor een deel uit bouwkundige aanpassingen bestaat, maar ook uit tal van installatietechnische aspecten waarin keuzes gemaakt moeten worden die allemaal weer met elkaar verbonden moeten worden, zodat de uiteindelijke gebruiker een prima invulling ziet van zijn wens om te verduurzamen. Begrijpelijk

Zonnepanelen in de showroom

dat een installateur niet overal een pasklaar antwoord of oplossing heeft en dáár komen wij in beeld. In onze toonzaal in Gorredijk staan verschillende alternatieven voor het verduurzamingsproces opgesteld. Samen bekijken we achtereenvolgens de isolatie, de ventilatie, de afgiftesystemen, zoals radiatoren, vloerverwarming of convectoren, de tapwaterbehoefte en tenslotte pas als laatste de energieopwekker, veelal een warmtepomp. Omdat een warmtepomp betekent dat er helemaal - bij een hybride systeem deels - aardgasvrij verwarmd gaat worden, wordt ook vaak de mogelijkheid van zonnepanelen meegenomen. Waarbij uiteraard iedere situatie op zichzelf staat omdat de

In de showroom in Gorredijk staan vele duurzame verwarmingsinstallaties

deFryskeMarren bijlage

“In het kader van het klimaatakkoord is afgesproken om de CO2uitstoot in 2030 met 49% te verminderen vergeleken met 1990. In 2050 moet de uitstoot van broeikasgassen met 95% afgenomen zijn. Doelstelling is dan ook om in 2030 bijna de helft van de woningen/ panden aardgasvrij te hebben en dat in 2050 eigenlijk alle woningen/panden geen gebruik meer maken van aardgas. Vooral ten aanzien van de bestaande woningen/panden ligt daar dus een enorm potentieel, maar ook een enorme uitdaging. Hiervoor is de specifieke kennis nodig die wij als klimaatspecialist in huis hebben. De verwachting dat er in dat segment dus nog hele grote stappen te maken zijn is meer dan gerechtvaardigd. Zodat wij voor de nabije toekomst al denken aan uitbreiding. Maar wij blijven hoe dan ook in Gorredijk, want hier liggen ten eerste onze ‘roots’ en ten tweede is de naamsbekendheid van ThermoNoord Gorredijk bij onze klanten hoog.”

Duurzaamheid special 2021

Energie VanOns voor de

Energiecoöperaties, waarom? De laatste jaren zien we in heel Nederland steeds meer groepen burgers die zelf met elkaar duurzame energie opwekken. Zij willen zelf bepalen waar hun energie vandaan komt en daarbij niet afhankelijk zijn van een (grote, commerciële) leverancier. Daarom slaan ze de handen ineen met buurtgenoten en starten ze een ‘energiecoöperatie’ als samenwerkingsverband. Een coöperatie (niet te verwarren met een corporatie) is hiervoor de meest gebruikelijke rechtsvorm. Een coöperatie heeft net als een vereniging een bestuur en leden. Samen zijn de leden eigenaar van de coöperatie. Er bestaan in Nederland inmiddels 484 energiecoöperaties met in totaal bijna 70.000 leden! Deze ontwikkeling gaat ook niet voorbij aan de dorpen en steden in Friesland. Wij namen een kijkje bij de energiecoörporaties in De Fryske Marren: Dorp Centraal, Doniawerstal, De Poask en Gaasterland.

Echt van ons “Energie VanOns is ook daadwerkelijk echt van ons”, vertelt Geartsje Witteveen, secretaris van Dorp Centraal. “Energie VanOns is de dochter-coöperatie van alle 110 lokale energiecoöperaties in Noord-Nederland. In de provincie Fryslân alleen al zijn dat 55 energiecoöperaties met honderden leden, vrijwilligers, vrienden, donateurs en natuurlijk energieklanten. Om de energielevering goed te doen en de continuïteit te garanderen zijn de krachten gebundeld in de provinciale koepel ‘Ús Koöperaasje’ en is het gezamenlijke energiebedrijf ondergebracht in een professioneel gevoerd energiebedrijf: Energie VanOns.” Lokale energie duurzaam en sociaal “Het is een beetje het gemeentelijke energiebedrijf 2.0, door de lokale bevolking zelf georganiseerd met een duurzaam en sociaal doel. Gezamenlijk als dorpsgenoten stappen maken op de route naar de fossielvrije energievoorziening van de toekomst. Zelf energie opwekken en gebruiken. Vervolgens de opbrengsten besteden aan de vergroening en sociale doelen in de dorpen. Bijvoorbeeld dorpshuizen helpen met verduurzaming, collectieve zonnedaken of een elektrische deelauto.”

FOTO: ZONNEPARK VEIERVERLATEN

Het coöperatief energiebedrijf Energie VanOns staat net als in 2018 en 2019 opnieuw op nummer 1 van de jaarlijkse stroomranking van de Consumentenbond, Natuur & Milieu en Wise. De vier lokale energiecoöperaties in gemeente De Fryske Marren zijn trots.

Zonnepark Vierverlaten en Grunneger Power

Prima concurreren met grote energiemaatschappijen “Energie kopen we allemaal. Meer dan 80% van de huishoudens is de laatste vijf jaar niet overgestapt van energieleverancier. Die slapende klanten betalen het hoge variabele tarief, tenzij ze jaarlijks weer voor één jaar vastzetten. Omdat wij voor 99% werken met lokale vrijwilligers en geen aandeelhouders hebben, kunnen we prima concurreren met de grote energiemaatschappijen. Dat blijkt uit onze regelmatige prijsvergelijkingen. De opbrengsten van de lokale coöperaties uit de wederverkopersvergoeding vloeien terug naar lokale projecten.”

Energiecoöperatie Doniawerstal

Vrijwilligers en vrienden van Dorp Centraal.

Dorp Centraal Dorp Centraal is de energiecoöperatie van en voor de inwoners van de buitendorpen van voormalig Lemsterland: Echten, Echtenerbrug, Delfstrahuizen, Bantega, Oosterzee, Follega, Eesterga en de Brekkenpolder. “In 2020 heeft een werkgroep van vijf vrijwilligers een collectief zonnedak gerealiseerd. Een twintigtal leden doet hierin mee en profiteert op deze wijze de komende vijftien jaar van de teruggaaf van de energiebelasting. Het mooie is, dat het ook voor mensen zonder grote spaarpot bereikbaar is. Er zijn nog enkele certificaten beschikbaar”, aldus secretaris Geartsje Witteveen. Het zonnedak in Oosterzee is half december 2020 gestart. Door de lockdown is de feestelijke Wethouder Frans Veltman met bestuursleden opening voor Willem de Bruijn en Geartsje Witteveen de deelnemers uitgesteld. Wel kwam wethouder Frans Veltman het bestuur in de stromende regen een hart onder de riem steken met deze mijlpaal. Witteveen: “In 2021 onderzoekt Dorp Centraal of er in de dorpen belangstelling is om mee te praten in de Energiemixmethode. Dan komen vragen aan de orde als: wat willen we hier wel of niet? En zo ja, waar dan?”

deFryskeMarren bijlage

“Energiecoöperatie Doniawerstal is vernoemd naar de vroegere gemeente waar de aangesloten dorpen Langweer, Tjerkgaast, Idskenhuizen en Sint Nicolaasga toebehoorden, maar onze klanten komen ook van buiten deze dorpen”, zegt Rein de Wolff van Energiecoöperatie Doniawerstal. De energiecoöperatie is opgericht om het op duurzame wijze produceren van energie te stimuleren en te realiseren. De opbrengsten vloeien weer terug naar de gemeenschap. Doniawerstal is aangesloten bij de koepelvereniging ‘Ús Koöperaasje’, die zelf weer een onderdeel is van het coöperatief energiebedrijf Energie VanOns. Rein de Wolff: “Sinds de oprichting hebben wij al meer dan 25.000 euro uitgekeerd aan diverse projecten in de aangesloten dorpen. Zo zijn er bijvoorbeeld vier zonnedakprojecten gerealiseerd waar we duurzame energie opwekken. De mensen die meedoen krijgen de energiebelasting vijftien jaar lang terug. De investering is zodanig gestructureerd dat iedereen mee kan doen. Ook dit jaar staan verschillende projecten op ons te wachten. Zo starten we in de dorpen Langweer en Sint Nicolaasga het project ‘elektrische deelauto’s’. Daarnaast willen we voorlichting geven op de basisscholen. Per dorp willen we werkgroepen oprichten ter ondersteuning van het bestuur.”

Rein de Wolff: “Dit is ons vierde dak Doniawerstal-energie.”

Duurzaamheid special 2021

rde keer op 1 Terhernster enerzjykoöperaasje ‘De Poask’ De lokale energiecoöperatie voor Terherne en omstreken heeft het doel om te stimuleren en het realiseren van besparingen op het energiegebruik. En ook het op duurzame wijze produceren van energie. De coöperatie vindt het belangrijk om, zoals in het klimaatakkoord is vastgelegd, ook Terherne energieneutraal te maken.

Geld en energie besparen met de energiecoach

“Hiervoor hebben we in Terherne, met behulp van de EnergieMixMethode, gekeken wat de mogelijkheden zijn om het huidige Het bestuur van ‘De Poask’, met v.l.n.r.: Ruud van de Leur, Ton van Gastel, energieverbruik van Terherne duurzaam te Herman Sytema, Josianne Wiersma, Sijtze Verbeek en Roeland Moet. produceren”, zegt Josianne Wiersma van enerzjykoöperasje ‘De Poask’ in Terherne. “In 2019 hebben we daarvoor de eerste stap gezet, namelijk het realiseren van een collectief zonnedak. Deelnemers dragen hun steentje bij aan het milieu én krijgen daarvoor energiebelasting terug. In 2021 willen we kijken hoe we een grotere stap kunnen maken door onderzoek te doen naar de productie van ‘groene’ waterstof en het gebruik van aquathermie.”

Energiecoöperatie Gaasterland start met EV-deelauto’s Energiecoöperatie Gaasterland (ECG) wil binnenkort starten met EV-deelauto’s. Belangstellenden kunnen zich nu al aanmelden voor een EV (Elektrische Voertuig). Tjeerd Osinga is één van de initiatiefnemers van het project. Hij vertelt dat Energiecoöperatie Gaasterland in Balk en Warns een deelauto wil neerzetten. “Voor mensen die overwegen om een tweede of derde auto aan te schaffen is dit een mooie duurzame oplossing. Het produceren van een auto kost immers veel energie en grondstoffen. Ook voor de ouderen in Balk, die wonen in de onlangs gebouwde appartementencomplexen met weinig parkeerruimte, zou een deelauto interessant zijn.” De deelauto’s die de ECG heeft uitgekozen zijn elektrische auto’s van het type Peugeot E208. “Een mooie kleine middenklasser met plek voor vier personen”, volgens Osinga. De elektriciteit voor de deelauto’s wil de ECG opwekken met eigen zonnepanelen. “Inwoners van Balk en Warns die gebruik willen maken van een deelauto, kunnen een abonnement afsluiten. Via een app op hun telefoon reserveren de deelnemers de deelauto en kunnen zij die daarmee ook openen en sluiten. Zodra de auto is uitgeschakeld worden de kosten automatisch berekend en afgeschreven. Er zijn verschillende abonnementen mogelijk, afhankelijk van het gebruik. Je kunt daarbij denken aan bijvoorbeeld een abonnement van € 75,- per maand en € 0,24 per kilometer. De auto is allrisk verzekerd. In geval van schade betaalt de gebruiker een eigen risico.”

Meedoen met je lokale energiecoöperatie? Er zijn drie manieren om mee te doen of mee te praten met je lokale energiecoöperatie. Afname van stroom en/of gas via Energie VanOns; deelname in een lokaal project; of je aanmelden als vriend of vrijwilliger van je coöperatie. Voor vragen kun je terecht bij je lokale energiecoöperatie: Dorp Centraal, Doniawerstal, De Poask Terherne of Gaasterland. Dorp Centraal: dorpcentraal@gmail.com. Of www.dorpcentraal.nl. Doniawerstal: doniawerstal.energie@gmail.com. De Poask, Terherne: depoaskterherne@gmail.com. Gaasterland: mail@energiecooperatiegaasterland.frl. Of energiecooperatiegaasterland.frl. Algemene website: www.energie.vanons.org

deFryskeMarren bijlage

Mensen met een laag inkomen kunnen met een energiecoach nu gemakkelijk besparen op de energierekening. In gemeente De Fryske Marren heeft de energiecoach het afgelopen jaar tien huishoudens met een smalle beurs begeleid en geadviseerd met simpele instructies, tips en energiebesparende maatregelen. Hierdoor hebben zij geld bespaard én meer inzicht in hun verbruik gekregen. De gemeente wil in 2021 doorgaan met de energiecoach. Met de energiecoach wordt een grote groep mensen bediend die normaal buiten alle regelingen valt. Wethouder Frans Veltman: “It is moai dat wy dizze minsken helpe kinne om bewust te wurden fan it enerzjyferbrûk. Hjirtroch wurde se fertroud mei enerzjybesparjende maatregels.” Met een toenemende energiearmoede als gevolg van een stijgende belasting op energie, een slecht geïsoleerde woning en een hoog energieverbruik komen veel huishoudens in de problemen. “Mei ienfâldige maatregels kinne je al besparje op jo enerzjyrekken”, zegt wethouder Luciënne Boelsma. Dit komt ook van pas tijdens de warmtetransitie. Door de bespaartips verbruikt een huishouden soms tot wel 10% minder energie. Dat is al snel goed voor enkele tientjes per maand. Vervolg in 2021 In 2021 gaat De Fryske Marren door met de energiecoach. Vrijwilligers worden hiervoor opgeleid. Op deze manier kunnen meerdere huishoudens worden bezocht en worden voorzien van een advies. De gemeente wil dat iedereen energie gaat besparen, en stelt daarom de energiecoach beschikbaar voor mensen met een laag inkomen. Om te beginnen de huishoudens die klant zijn bij de voedselbank. Ook wordt er een gratis bespaarset beschikbaar gesteld, met daarin bijvoorbeeld LED-lampen. Naast de energiecoach bestaat binnen De Fryske Marren al enige tijd het project ‘Tûk Wenjen’. Hiermee wil de gemeente bestaande particuliere woningen verduurzamen. Bijvoorbeeld door middel van een adviesgesprek. Zo kan de huiseigenaar nu ook gebruik maken van een tijdelijke korting op aanvullende adviesproducten voor het verduurzamen van de eigen woning.

10 Duurzaamheid special 2021

TEKST: HENK VAN DER VEER • FOTO’S: RUBEN VAN VLIET

“Vergeet niet, ‘Friesland’ is een geweldige merknaam” Nog geen tien jaar geleden lachten veel mensen de ambitieuze directeur van Friesland Lease, Jan Baljeu (53), eigenlijk een beetje uit. Naast auto’s ook nog eens fietsen leasen? Daar zat toch echt geen markt in. Nu, een decennium later, heeft de leasemaatschappij uit Drachten ruim 17.000 leasefietsen! “Ik moet er even over nadenken, want het gaat zo snel”, zegt Jan Baljeu, die sinds 2005 directeur van Friesland Lease is. Jan Baljeu is er de man niet naar om nu een lange neus te trekken naar al die criticasters, zeker niet. Maar de directeur, die het voortdurend over ‘wij’ heeft als hij over Friesland Lease praat, is er wel apetrots op dat de leasefiets zo’n vlucht genomen heeft.

stoppen. Is dat dan zo erg? Je gaat even plassen en een kopje koffie drinken en je kunt weer verder. Dat is wel zo relaxed. Wij hebben nu al een aantal leaseauto’s die op waterstof rijden, dat kan dus wél. Al heb je nog niet overal tankstations waar waterstof tanken mogelijk is. Diezelfde beperkingen hadden we vroeger ook met elektrisch rijden. Toch zijn er klanten die wel met ons willen pionieren op dit gebied.”

Gebruik van leasefietsen heeft enorme vlucht genomen Jan Baljeu: “In 2012 begonnen we letterlijk met één fiets, een zorgbedrijf kwam met de vraag. De verzorgsters moesten veel kleine ritjes met de auto maken. Waarom niet met de fiets, vroegen zij zich af. Bovendien goed voor de gezondheid en de vitaliteit en uiteraard wilden wij dat wel faciliteren. Als je praat over duurzame mobiliteit, wat past dan beter in zo’n plaatje dan de fiets. Later kwam dat vitaliteitsaspect steeds vaker naar voren, zeker in deze tijd wordt dat maar weer eens benadrukt. Wij hebben ook mensen die maar drie kilometer van het werk zitten en dan komen ze nog met de auto. Zo zijn er talloze bedrijven, het is een gewoonte. Als er niemand zegt dat er iets anders komt, dan blijft dat zo. We praten nu al over woon-werkverkeer. En kijk nu eens in de binnensteden waar de pizzakoeriers de pizza’s nu per fiets bezorgen. Dat waren tot voor kort allemaal scooters, tweetakt scooters. Die zijn vervuilender dan tien dieseltjes bij elkaar, hoor. Die zijn nu al aardig uit het straatbeeld gehaald. Die oranje fietsen van koeriers in de binnensteden zijn wel voor een gedeelte van ons. Ook medewerkers van PostNL rijden op bakfietsen van Friesland Lease . Je ziet ons steeds vaker, dan je zou vermoeden, overal in Nederland.”

Friesland Lease is al lang geen regionaal bedrijf meer, het heeft zijn naam in het hele land inmiddels gevestigd. Dekt de naam van het leasebedrijf nog steeds de lading? “Wij kunnen prima vanuit Friesland werken”, weet Baljeu. “Dat is zeker geen beperking voor onze groei. Het is het tegenovergestelde, want vergeet niet dat ‘Friesland’ een geweldige merknaam is. Het staat nog altijd voor betrouwbaar en degelijk. Ik ben zelf in Zeeland geboren, maar al vroeg zijn mijn ouders naar Groningen verhuisd. De middelbare school en de HEAO heb ik in Groningen gedaan,

waarna ik mijn studie vervolgde aan de Webster University van St. Louis in de Verenigde Staten. Toen ik terugkwam in Nederland heb ik eerst nog negen jaar in Amsterdam gewerkt, maar in 2005 zijn mijn vrouw en ik voor mijn werk bij Friesland Lease naar Friesland verhuisd. Ik hou van de mensen hier, de nuchterheid zoals Zeeuwen dat ook hebben. Het past heel goed bij elkaar. En ik houd ook van de ruimte en frisse lucht. Dat lijkt hier vanzelfsprekend, maar dat is het niet.”

Over frisse lucht gesproken, hoe groot is jullie marktaandeel in elektrisch rijden? “We hebben net de nieuwste cijfers binnen. In het afgelopen jaar is 30% van de auto’s die we hebben ingezet, elektrisch. Dat is dus één op de drie auto’s. Toch is het nog niet altijd haalbaar als we het over bedrijfsauto’s hebben. Vooral als je zware karrevrachten hebt is het nog niet zo geschikt; als je dat eraf zou halen is het aandeel nog veel groter en daar zijn we best trots op. We zijn de duizend elektrische auto’s al lang gepasseerd, dat is een fors aantal. Wij willen echt laten zien dat het anders kan. Ik heb drie kinderen en inmiddels ook kleinkinderen, die wil ik een gezonde wereld na laten. Zij zijn er normaal gesproken in het jaar 2100 ook nog.

Door mijn kleinkinderen kijk ik echt wel anders naar de toekomst. Je kunt dan altijd wel zeggen dat niet de auto’s de grootste veroorzakers van het verpeste milieu zijn. Maar met een vinger naar een ander wijzen, daar wordt de wereld zeker niet beter van. Wij pakken het stukje waarin wij invloed hebben, zelf wel op. Wij nemen onze klanten mee en laten zien dat het echt anders kan. Ze lachten ons tien jaar geleden uit om onze fietsen; dat werd ook al gedaan toen we met de elektrische auto’s kwamen. Nu zie je hoe we ook dat realiseren. Ik weet nog dat de Ringweg van Sneek geopend werd. Daar gebruikte de minister van Verkeer en Waterstaat een elektrische sportwagen van Friesland Lease voor, ik heb de foto van die auto daar op één van de houten bruggen nog altijd. Prachtig toch?!”

Rijden op waterstof Jan Baljeu is wel zo eerlijk om te bekennen dat het elektrisch autorijden in de eerste jaren ook beslist wel eens pionierswerk was, bij gebrek aan oplaadpunten. De voorzieningen zijn de laatste jaren veel en veel beter geworden. “Mensen zeggen dan wel eens tegen mij, wanneer ze een langere reis willen ondernemen, dat ze onderweg drie of vier keer moeten

deFryskeMarren bijlage

Friesland Lease is al drie jaar achtereen gekozen tot de beste lease-onderneming van Nederland. Allemaal op basis van klanttevredenheid. Baljeu: “Dat is een prijs die iedereen hier bij ons verdient, of je nu telefoniste bent, autowasser of op kantoor zit. Iedereen draagt eraan bij dat de klanten tevreden zijn. Geen jury, maar klanten. Daarom vind ik het ook zo’n mooie prijs. Natuurlijk ben ik ook supertrots op de titel van ‘Friese Ondernemer van het jaar’. Daar hebben we heel wat voor moeten doen. Tijdens de halve finale heb ik een filmpje laten zien van onze kleindochter, in zwartwit. In het filmpje stelde zij, vijf jaar oud, waarom mensen dingen doen. ‘Waarom zitten er zoveel mensen alleen in een auto?’ ‘Rijden er veel mensen op elektrisch, opa?’ Daar staan wij voor. Ik wil ook graag hebben dat de wereld nog goed is, als zij volwassen is. Toen wij de trofee kregen was het ook best een emotioneel beladen moment voor mij persoonlijk. Mijn vrouw heeft nog net meegekregen dat wij genomineerd waren en moedigde mij aan om te gaan winnen. Maar dat we ook daadwerkelijk de beste onderneming van Friesland zijn geworden, helaas niet. Zij is begin vorig jaar aan kanker overleden.”

Positief blijven “Ik zie door corona onze wereld ook wel veranderen. Hoe, dat is nu nog moeilijk in te schatten, maar dat er iets gaat veranderen is duidelijk. Het woon-werkverkeer zeker; ik denk dat veel meer mensen structureel thuis zullen werken waar dat kan. Al wil ik wel graag het contact met de mensen houden. Wij hebben zeker nog onze contactmomenten, sterker nog, we hebben al een prachtige online muziekbingo met elkaar gedaan. Anders, maar toch heel gezellig. We moeten elkaar juist in deze nare periode stimuleren. Positief blijven!”

Duurzaamheid special 2021

BRANDED CONTENT

TEKST: PIEBE PIEBENGA

Erik Veenstra en Tjerk Leijstra van Sinne Techniek Drachten

“Investeer nu in zonnepanelen. Vanaf dag één heb je 10 tot 15% rendement.” Wie om zich heen kijkt, ziet ze op steeds meer daken liggen van huizen, bedrijven en stallen: zonnepanelen. Geen wonder, zonne-energie is niet vervuilend en maakt geen geluid. Het is een prima manier om te voorzien in je eigen energiebehoefte. Behalve dat het milieuvriendelijk is, is het vooral een prima investering. Vanaf het moment dat je ze op je dak hebt liggen, heb je er al rendement van. En in zes tot acht jaar heb je ze terugverdiend. We praten met Erik Veenstra en Tjerk Leijstra van installatiebedrijf Sinne Techniek uit Drachten over een energievorm die bezig is aan een flinke opmars. Eric Veenstra: “Ik ben van het bedrijf Enpron. Enpron geeft zakelijke energieadviezen door het hele land. We merken dagelijks hoeveel belangstelling er is voor zonne-energie. Dat is een snelgroeiende markt. Daarom hebben we vorig jaar het bedrijf Sinne Techniek overgenomen. Sinne Techniek is in 2012 opgericht in Balk. Van daaruit heeft het zich in een aantal jaren als een olievlek verspreid. Het ging als een lopend vuurtje dat Sinne Techniek superieure kwaliteit levert en tja, dan gaat het snel. Wij zetten die lijn voort. Wij leveren professioneel hoogwaardige panelen en alle apparatuur die daarbij hoort tegen scherpe prijzen. We richten ons voornamelijk op de drie noordelijke provincies. We hebben vestigingen in Koudum en Drachten, dat is infrastructureel gezien heel praktisch.”

Mercedes onder de panelen Tjerk Leijstra: “Bij zonnepanelen gaat het in eerste instantie over advies. Goed advies. Er zijn tientallen, nee, wel honderden merken. Uit China, uit Canada, ze komen overal vandaan. Dan moet je het kaf van het koren kunnen scheiden. Wij werken met A-merken, merken waarvan keer op keer bewezen is, dat ze goed zijn. Het absolute topmerk is Panasonic. Daar hebben wij een rechtstreekse lijn mee. Doordat we zo dichtbij de bron zitten - er is geen enkel tussenstation - kunnen we die panelen aanbieden voor de scherpste prijs. Panasonic doet al tientallen jaren research. Die hebben echt een voorsprong:

Tjerk Leijstra: “Zonnepanelen lonen”

het beste materiaal met de beste cellen. Het is zonder meer de Mercedes onder de panelen. Ze geven ook 25 jaar garantie waar andere merken tien à twaalf jaar geven. De panelen hebben ook een minimale degradatie: na 25 jaar leveren ze nog 86% van hun oorspronkelijke vermogen. Ze hebben ook een hogere opbrengst. Dat komt door die betere cellen. Daardoor werken ze al bij heel weinig licht.”

Vergunning niet nodig Veenstra: “Panasonic levert ook verschillende formaten, zodat je een dak optimaal kunt vullen. Geen wonder dat de meeste particulieren nu kiezen voor Panasonic. Zonnepanelen zijn op dit moment heel aantrekkelijk; het levert je meteen geld op en de waarde van je woning stijgt. Overigens heb je er als particulier geen vergunning voor nodig. Uitzonderingen daargelaten, als je bijvoorbeeld in een monumentaal pand woont of je huis onderdeel is van een beschermd dorpsgezicht.” Leijstra: “Er is een stijgende vraag naar elektriciteit. Dat komt omdat mensen van het gas af gaan. Ze krijgen een warmtepomp, gaan elektrisch koken, elektrisch rijden. Waar je eerst als particulier genoeg had aan twaalf tot zestien panelen, heb je er in de toekomst zo’n twintig nodig. Je doet er verstandig aan om panelen te kiezen met een hoog rendement. Je kunt wel een goedkoper alternatief kiezen, maar dan ben je ‘penny wise, pound foolish’ bezig.”

Totaalplan Veenstra: “Wij kunnen heel snel schakelen. Als mensen nu besluiten zonnepanelen te nemen, dan liggen ze over een paar weken op hun dak. Gelukkig hebben we genoeg installateurs. We weten dat daar een schrijnend tekort aan is,

deFryskeMarren bijlage

maar wij zorgen goed voor hen. We investeren er veel in. Daarom willen installateurs graag bij ons werken. Als mensen interesse hebben, komen we langs en spreken we eerst alles goed door. We kijken naar het dak en maken constructieberekeningen. Daarna maken we een totaalplan, we houden niet van losse eindjes.”

Zonder meer aantrekkelijk Leijstra: “Wij richten ons uitsluitend op zonneenergie. Daarin zijn we expert. Andere bedrijven maken gebruik van onze expertise en kopen via ons in. We voeren ook werk uit voor bouwbedrijven.” Veenstra: “We werken ook voor de zakelijke markt. Je hebt voor stallen nu de regeling ‘asbest eraf, zonnepanelen erop’. Dat asbest moet er toch af en boeren krijgen nu subsidie als ze er zonnepanelen op leggen. Voor particulieren is het nu zonder meer aantrekkelijk. Stel je hebt vijfduizend euro. Dat kun je op de bank zetten, dan krijg je er nauwelijks rente op. Investeer je het in zonnepanelen dan heb je vanaf de eerste dag 10 à 15% rente. Vanaf dag één verdien je dus geld. Na zes tot acht jaar zijn ze afbetaald. Trouwens, alles wat je meer opwekt dan wat je verbruikt, lever je via het net aan je elektriciteitsmaatschappij.”

Verkapte subsidie Leijstra: “Overigens, particulieren kunnen de btw op hun aanschaf terugvorderen. Dat betekent domweg dat je 21% korting krijgt, een soort verkapte subsidie.” Veenstra: “Al met al zeer interessant dus. Doe je het niet voor het milieu, doe het dan vooral voor je eigen portemonnee. Maar ga wel in zee met een partij die service en kwaliteit levert. Daar heb je tientallen jaren plezier van. Gegarandeerd.”

12 Duurzaamheid special 2021

TEKST: EELKE LOK • BEELD AUTOLAND VAN DEN BRUG

Autodealer Hans van den Brug heeft (ook) een groen leven

“Ek wat dwaan foar in bettere Hans van den Brug (59) uit Drachten is een nazaat van een in Ureterp opgericht garage-familiebedrijf. Toen pake Johannes het bedrijf in 1923 in Ureterp startte was het woord ‘duurzaamheid’ nog niet uitgevonden. Nu, in zijn ontzettend groot bedrijf Autoland Van den Brug in Drachten, waar het al lang niet meer alleen over auto’s gaat, is dat woord duurzaamheid intussen gemeengoed geworden. Het komt ook een beetje van Hans van den Brug zelf. Hij zat in het familie-autobedrijf. Heit Tjeerd van den Brug ging naar de Lange West in Drachten. Hans heeft het bedrijf samen met zusters en zwagers gerund. Tegelijkertijd begon hij ruim tien jaar geleden met zijn maatje Sytse Bouwer uit Katlijk het bedrijf ‘Groen Leven’. Dat bedrijf richtte zich op duurzaamheidszaken en specialiseerde zich in het toen nieuwe wonder zonnepaneel. Nu, tien jaar later, hebben Bouwer en Van den Brug het goed marcherende bedrijf doorverkocht.

Auto’s en zonnepanelen Het leek wat vreemd, een autodealer in Groen Leven. “Mar ik siet yn in famyljebedriuw. Ik seach mysels mear as in manager fan dat famyljebedriuw en ik woe ek wolris sjen oft ik wol ûndernimmer wie. No, dat is slagge.” Wat

hebben auto’s en zonnepanelen met elkaar te maken? In de toekomst werken ze beide met elektrische energie. Er reden bij Friesland Lease, een onderdeel van het familiebedrijf, al in een vroeg stadium elektrische auto’s. Friesland Lease heeft groene mobiliteit in het dna zitten.

Alléén verder Een paar jaar geleden heeft Hans van den Brug zijn familieleden uitgekocht en is alléén verder gegaan als eigenaar en directeur van Autoland Van den Brug. “Mar, wês gerêst, ik wit neat fan de technyk fan auto’s, ik regelje wat.” Voor die techniek wijst hij op de vele werknemers, die in het bedrijf hun eigen kennis groot maakten en houden. “It bin wol sa stadich oan oare meiwurkers wurden, se rinne net mear mei in buske oalje yn’e bûse. Mar ús sukses leit mear by de wurknimmers as oan de auto’s.”

deFryskeMarren bijlage

“At we mei syn allen oer en wer wat dogge, dan kin it” Friesland Lease Autoland Van den Brug is dealer van vier automerken. “Ik tink dat der oer tsien jier yn Fryslân mar ien dealer fan elk merk auto oerbliuwe sil, dat fusearen giet hieltyd hurder.” Van oudsher was de Volkswagen de auto van Autoland Van den Brug. In 2015 ging Volkswagen worldwide over de knie omdat het software over de emissie van diesel had ‘veranderd’, zodat het leek dat die auto’s redelijk emissiearm waren.

Duurzaamheid special 2021 13 “Dat lutsen ús wurknimmers harren ek oan. Ik ha sein dat soks net hoecht. Sy koenen der neat oan dwaan. De fabryk hat it sels oplost, mear as tweintich miljard beskikber steld om alles te feroarjen. Wichtich derby is dat se har ynset ha op it meitsjen fan elektryske auto’s. Je kin wer grutsk wêze op Volkswagen.” Autoland Van den Brug is ook dealer van de merken Audi, Skoda en Seat. Tegelijk herbergt Autoland Van den Brug Friesland Lease. Al vele jaren is het éen van de grootste, zo niet het allergrootste bedrijf op het gebied van het leasen van auto’s in Fryslân. Ook daar is ‘bijtelling’ als credo al veranderd in duurzaamheid. Daar is Hans van den Brug blij mee. Hij heeft sinds de Groen Leven-tijd voor zichzelf aangegeven dat hij “ek wat dwaan wol foar in bettere wrâld, al is dat beskieden.”

Andere wereld

Hans van den Brug tussen de ‘geschiedenis en de toekomst’ van het autorijden.

wrâld”

De autowereld is van oorsprong een andere wereld. Die wereld verandert omdat de gemeenschap, de mienskip, verandert. Er zijn geluiden dat ook nieuwe auto’s tegenwoordig heel vaak via internet gekocht worden. Van den Brug beaamt dat. “Seker, se sjogge wol wat op internet stean, mar wolle faak dan sels noch efkes sjen.” Het geeft ook kansen Een dealer kan nu in principe elke auto verkopen, al staat die ook in Breda of Zierikzee. “Wêr at wy dan om tinke moatte, is in ‘haal-en-breng systeem’ dat op elkoar ôfstimd wurde kin.” Creatieve oplossingen zijn nodig. De elektrische auto is het prototype van duurzaamheid van de autobedrijven. Hij is niet meer weg te denken. Van den Brug geeft toe dat Tesla een merk was wat daarin vooropliep. Maar dat is al veranderd. De totale verkoop van Tesla is in Nederland in 2020 al drastisch teruggelopen, tachtig procent. De merken die gebruikelijk waren in dit land zijn nu net zo ver. Van den Brug noemt een aantal elektrische auto’s van ‘zijn’

De mienskip is bezig met een transitie, het verandert allemaal. Met name in de binnensteden, daar is nog veel CO2uitstoot te besparen. “Ek de ynsichten en dêr moat je op ynspylje. Sa as mei Fiets-leasen en de Stint foar it ferfier fan bern en lytse stikjes. Dêr hat de mienskip ferlet fan.”

merken die daarin vooroplopen. (We verwijzen de lezer daarvoor naar de websites en advertenties – red).

Accu’s Een elektrische auto is niet elektrisch, maar is een auto die op accu’s rijdt. “En fansels komt it aanst safier dat der gruttere en bettere accu’s komme, sadat je mear kilometers ride kinne.” Je moet nu na zo’n 400 kilometer alweer aan de laadpaal, en dat kost tijd. “En dus moatte we, en dat wolle we as bedriuw ek, oeral genôch en goede laadpeallen delsette. Dan soe ik graach wolle dat je as automobilist dan ek witte dat je echt wol griene stroom krije, oars sjitte we der neat mei op. We sykje no mei Tanqyou út Frentsjer nei praktyske oplossings.” Hans van den Brug wacht de technische ontwikkelingen af, volgt ze wel en speelt er tijdig op in. Benieuwd naar de ontwikkelingen van het rijden op waterstof. Dat doen ze bij Friesland Lease nu al, maar de echte groei zal nog zo’n tien jaar duren.

Initiatieven Verder heeft Van den Brug met zijn bedrijf allerlei grote en kleine initiatieven genomen voor duurzame mobiliteit. Bijvoorbeeld de auto delen. Te veel auto’s staan veel stil. Dat zou handiger kunnen. Maar niet iedereen heeft een vriendelijke buurman en delen met die man uit

Zierikzee helpt ook niet. Carpoolen werkt ook nog niet optimaal. De mienskip is evenwel bezig met een transitie, het verandert allemaal. “Ek de ynsichten en dêr moat je op ynspylje.” Fiets-leasen bijvoorbeeld, daar is Friesland Lease al mee begonnen. “En we sitte yn de Stints.” Bekend van het kindervervoer, “mar ek foar it ferfier fan lytse stikjes. Dêr hat de mienskip ferlet fan.” Met name in de binnensteden, daar kun je nog veel CO2-uitstoot besparen. Van den Brug heeft het veemgebouw, het gigantisch grote voormalig pakhuis van Philips-Drachten aangekocht. Om… ? “Dat wite we eins noch net, mar it jout takomstperspektyf foar ús bedriuw. Ik set der no yn elk gefal in pear laadpeallen del.” Hans van den Brug heeft namelijk gezien dat de wereld echt wel wil veranderen. Hij woont in het gebied tussen Drachten en Smalle Ee, de Sanding. Daar hebben de bewoners spontaan met elkaar gesproken over wat je als wijk zou kunnen doen voor een volledig CO2-neutrale energievoorziening. Als de financiering zou kunnen, kan het zijn dat de wijk zichzelf straks van stroom voorziet. “Doe tocht ik, at we mei syn allen oer en wer wat dogge, dan kin it.”

“We moatte oeral genôch en goede laadpeallen delsette” deFryskeMarren bijlage

n een hoog rendement baar te investeren!’ ‘Je haalt alleen een hoog rendement composteerde bladeren! Direct daarna hebben we via de zelfde gaten waarmee we de natte isolatie hebben losgeblaast om af te zuigen, de nieuwe isolatie

ger het is met veel meer comfort. Daar ben ik best trots op!

door investeren!’ ‘Je haaltbetrouwbaar alleen een hoog te rendement ‘Je haalt alleen door betrouwbaar tehoog investeren!’ ‘Dit effect hebeen ik nooit zorendement verwacht!’ door betrouwbaar te investeren!’

Rob Rob Schuil Schuil Preken Preken voor voor eigen eigen parochie? parochie? Rob Rob Schuil: Schuil: Ik Ik weet weet nu nu echt echt hoe hoe het het voelt! voelt! Ik Ik had had in in mijn mijn eigen eigen huis huis oud oud en en zitten. Mede Mede daarom daarom hebhebnat nat geworden geworden steenwol steenwol zitten. ben ben we we om om de de spouwmuren spouwmuren leeg leeg te te halen, halen, een een soort soort grote grote muurstofzuiger muurstofzuiger ontwikkeld ontwikkeld en en onze onze eigen eigen wowoning ning als als proeonijn proeonijn gebruikt gebruikt en en allerlei allerlei proeven proeven gegein in de de spouwmuren spouwmuren aangebracht. aangebracht. Nou, Nou, vanaf vanaf nu nu kan kan ik ik Rob Schuil daan. daan. Er Er kwam kwam oude, oude, nat nat geworden geworden en en uitgezakte uitgezakte echt echt uit uit eigen eigen ervaring ervaring zeggen zeggen dat datvoor het het werkt! werkt! Het is is Preken eigenHet parochie? Rob Schuil: Ik weet nu steenwol steenwol uit uit de de spouwmuren; spouwmuren; het het stonk stonk naar naar een een gege- veel veel droger droger en en het het heeft heeft me me verrast verrast hoeveel hoeveel prettiprettiecht hoe het voelt! Ik had in mijn eigen huis oud en composteerde composteerde bladeren! bladeren! Direct Direct daarna daarna hebben hebben we we via via ger ger het het is is met met veel veel meer meer comfort. comfort. Daar Daar ben ben ik ik best best Rob Rob Schuil Schuil nat geworden steenwol zitten. Mede daarom hebhet ook in eigen de uitvoering, zijnSchuil: medewerkers Preken Preken voor voor eigen parochie? parochie? Rob Rob Schuil: Ik Ik weet weet nu nu de de zelfde zelfde gaten gaten waarmee waarmee we we de de natte natte isolatie isolatie hebhebtrots trots op! op! om echt echt hoe hoe het het voelt! voelt! Ik Ik had had inSchuil mijn mijn eigen eigen huis huiswe oud oud en en de spouwmuren leeg te halen, een soort hebben gedaan zoalsin hetben heeft aanben ben losgeblaast losgeblaast om om af af te te zuigen, zuigen, de de nieuwe nieuwe isolatie isolatie

ntie bieden als

ngegeven. gegeven. Ons karakteristieke pand is op geen ene wijze geweld aan gedaan, niemand ziet dat de ouwmuren uwmuren zijn geïsoleerd. Daarnaast heeft schuil ze e plafonds naar de zolder geïsoleerd met defde parels. Na twee jaar kan ik zeggen dat we ar liefst 70 % gas besparen, ik ben benieuwd hoe in een echte winter is!

en in en rondom Friesland

zitten. zitten. Mede Medegrote daarommuurstofzuiger hebhebnat nat geworden geworden steenwol ontwikkeld en onze eigen wogegeven. Ons steenwol karakteristieke pand daarom is op geen Rob Rob Schuil Schuil ben ben we we om om de de spouwmuren spouwmuren leeg leeg te te halen, halen, een een soort soort ning als proeonijn gebruikt en allerlei proeven geenkele wijze geweld aan gedaan, niemand ziet Preken Preken voor voor eigen eigen parochie? parochie? Rob Roben Schuil: Schuil: Ik weet weetwonu nu grote grote muurstofzuiger muurstofzuiger ontwikkeld ontwikkeld en onze onzeIk eigen eigen woecht echt hoe hoe het het voelt! voelt! Ik Ik had had in in mijn mijn eigen eigen huis huis oud oud en en daan. Er kwam oude, nat geworden en vanaf uitgezakte ning ning als als proeonijn proeonijn gebruikt gebruikt en en allerlei allerlei proeven proeven gegein in de de spouwmuren spouwmuren aangebracht. aangebracht. Nou, Nou, vanaf nu nu kan kan ik ik dat de spouwmuren zijn geïsoleerd. Daarnaast nat nat geworden geworden steenwol steenwol zitten. zitten. Mede Medeen daarom daarom hebheb- echt daan. daan. Er Er kwam kwam oude, oude, nat nat geworden geworden en uitgezakte uitgezakte echt uit uit eigen eigen ervaring ervaring zeggen zeggen dat dat het het werkt! werkt! Het Het is is steenwol uit de spouwmuren; het stonk naar een geheeft schuil onze plafondsleeg naarte de zolder geïsoben ben we we om om de de spouwmuren leeg halen, halen, een een soort soort steenwol steenwol uit uit de despouwmuren spouwmuren; spouwmuren; het hette stonk stonk naar naar een een gege- veel veel droger droger en en het het heeft heeft me me verrast verrast hoeveel hoeveel prettipretticomposteerde Direct daarna via leerd met dezelfde parels. twee jaar kan ik ger grote grote muurstofzuiger muurstofzuiger ontwikkeld ontwikkeld en en onze onze eigen eigen wocomposteerde composteerde bladeren! bladeren! Direct DirectNa daarna daarna hebben hebben we wewovia via gerbladeren! het het is is met met veel veel meer meer comfort. comfort.hebben Daar Daar ben benwe ik ik best best en en allerlei proeven proeven gegein in de de spouwmuren spouwmuren aangebracht. aangebracht. Nou, Nou,isolatie vanaf vanaf nu nu kan kan ik ik ning ning als als proeonijn proeonijn gebruikt gebruikt zeggen dat we waarmee maar liefst gas besparen, ik gaten de zelfde waarmee we de natte hebde de zelfde zelfde gaten gaten waarmee we we70% de deallerlei natte natte isolatie isolatie hebhebtrots trots op! op! daan. daan. Er Er kwam kwam oude, oude, nat nat geworden geworden en en uitgezakte uitgezakte echt echt uit uit eigen eigen ervaring ervaring zeggen zeggen dat dat het het werkt! werkt! Het Het is is ben ben losgeblaast losgeblaast om om af af te te zuigen, zuigen, de de nieuwe nieuwe isolatie isolatie ben benieuwd hoe dat in een echte winter is! de nieuwe isolatie ben losgeblaast om afentehet zuigen, steenwol steenwol uit uit de de spouwmuren; spouwmuren; het het stonk stonk naar naar een een gege- veel veel droger droger en het heeft heeft me me verrast verrast hoeveel hoeveel prettipretticomposteerde composteerde bladeren! bladeren! Direct Direct daarna daarna hebben hebben we we via via ger ger het het is is met met veel veel meer meer comfort. comfort. Daar Daar ben ben ik ik best best de de zelfde zelfde gaten gaten waarmee waarmee we we de de natte natte isolatie isolatie hebhebtrots trots op! op! Rob Schuil ben ben losgeblaast losgeblaast om om af af te te zuigen, zuigen, de deRob nieuwe nieuwe isolatie isolatie Preken voor eigen parochie? Schuil: Ik

weet nu echt hoe het voelt! Ik had in mijn eigen huis oud en nat geworden steenwol zitten. Mede daarom hebben we om de spouwmuren leeg te halen, een soort grote muurstofzuiger ontwikkeld en onze eigen woning als proefkonijn gebruikt en allerlei proeven gedaan. Er kwam oude, nat geworden en uitgezakte steenwol uit de spouwmuren; het stonk naar een gecomposteerde bladeren! Direct daarna hebben we via de zelfde gaten waarmee we de natte isolatie hebben losgeblaast om af te

r Bel nu voo : informatie 42 0512-7290

in de s echt u veel d ger h trots

maar service en garantie bieden als zit’ MINDER KOUD, Wij isoleren alleen in en rondom Friesland

ngegeven. gegeven. Ons Ons karakteristieke karakteristieke pand pand is is op op geen geen enenee wijze wijze geweld geweld aan aan gedaan, gedaan, niemand niemand ziet ziet dat dat de de uwmuren uwmuren zijn zijn geïsoleerd. geïsoleerd. Daarnaast Daarnaast heeft heeft schuil schuil ze e plafonds plafonds naar naar de de zolder zolder geïsoleerd geïsoleerd met met dedefde de parels. parels. De Na Na twee twee jaar jaar kan kan ik ik zeggen zeggen dat dat we we heerVan Vander derHeide Heide heeft z’n woning geDe De heer heer Van der Heide heeft heeft z’n z’n woning woning gebouwd gebouwd ar ar liefst liefst 70 70 bouwd % % gas gas besparen, besparen, ik ik ben ben benieuwd benieuwd hoe hoe volgens volgens volgens de"'Amsterdamse de"'Amsterdamse School” School” uit uitSchool” de de jaren jarenuit 30 30 de ”Amsterdamse door door Schuil Schuilis! laten laten isoleren. isoleren. “Ik “Ik was was aangenaam aangenaam ververin in een een echte echte winter winter is!

de jaren door laten uitbrengen isoleren. “Ik rast, rast, door door30 de de manier manierSchuil van van oﬀerte oﬀerte uitbrengen en en was door door

aangenaam verrast, door de manier offerte aangegeven. aangegeven. Ons Ons karakteristieke karakteristieke pand pand is isvan op op geen geen enenkele kele wijze wijze geweld geweld aan aande gedaan, gedaan, niemand ziet dat datadde de uitbrengen en door know-niemand how enziet het spouwmuren spouwmuren zijn zijn geïsoleerd. geïsoleerd. Daarnaast Daarnaast heeft heeft schuil schuil vies Schuilnaar senior. Heel correct, en met zo was onze onzevan plafonds plafonds naar de de zolder zolder geïsoleerd geïsoleerd met dede-

De De heer heer Van Van der Heide heeft heeftvan z’n z’nSchuil woning woning gebouwd gebouwd aangegeven. aangegeven. Ons karakteristieke pand is is op op geen geen ende de knowknowhow howder en enHeide het het advies advies van Schuil senior. senior. Heel Heel zelfde zelfde parels. parels.Ons Na Nakarakteristieke twee twee jaar jaar kan kanpand ik ik zeggen zeggen dat dat enwe we volgens volgensen de"'Amsterdamse de"'Amsterdamse School” School” uit uit de de jaren jaren 30 30 maar kele kele wijze wijze geweld aan aan gedaan, gedaan,ik niemand niemand ziet ziet dat dathoe de de correct, correct, en zo zo was was het het ook ook in in de de uitvoering, uitvoering, zijn zijn mememaar liefst liefstgeweld 70 70 % % gas gas besparen, besparen, ik ben ben benieuwd benieuwd hoe De heer Van der Heide heeft gebouwd aangegeven. Ons karakteristieke pand is op geen endoor door Schuil Schuilhebben laten laten isoleren. isoleren. “Ik “Ik was was aangenaam aangenaam verver- dat spouwmuren spouwmuren zijn zijnwinter geïsoleerd. geïsoleerd. Daarnaast heeft heeft schuil schuil dewerkers dewerkers hebben het het gedaan gedaan zoals zoals Schuil Schuilz’n het hetwoning heeft heeft dat in in een een echte echte winter is! is! Daarnaast rast, rast, door door de dede"'Amsterdamse manier manier van van offerte offerte uitbrengen uitbrengen en en door door onze onze plafonds plafonds naarkele de de zolder zolder geïsoleerd met devolgens School” uit de jaren 30 naar wijzegeïsoleerd geweldmet aandegedaan, niemand ziet dat de de de knowknowhow how en en het het advies advies van van Schuil Schuil senior. senior. Heel Heel zelfde zelfde parels. parels. Na Na twee twee jaar jaar kan kan ik ik zeggen zeggen dat dat we we Inverhet centrum van Leeuwarden hebdoor Schuil laten isoleren. “Ik was zijn geïsoleerd. Daarnaast heeft schuil correct, correct, en en zo zo was was het het ook ook in in de de uitvoering, uitvoering, zijn zijn aangenaam mememaar maar liefst liefst 70 70 % % gas gasspouwmuren besparen, besparen, ik ik ben ben benieuwd benieuwd hoe hoe ben we best veel jaren dertig wonindewerkers dewerkers hebben hebben het het gedaan gedaan zoals zoals Schuil Schuil het het heeft heeft dat dat in in een een echte echte winter winter is! is! plafonds naar de zolder geïsoleerd met derast, door de manier van offerte uitbrengen en door onze

KIL EN LAST VAN TOCHT EN/OF VOCHT

zuigen, de nieuwe isolatie in de spouwmuren aangebracht. Nou, vanaf nu kan ik echt uit eigen ervaring zeggen dat het werkt! Het is veel droger en het heeft me verrast hoeveel prettiger het is met veel meer comfort. Daar ben ik best trots op!

Waar zit het probleem in uw muur?

maar service en garantie bieden als ‘Je kan alleen maar service en garantie bieden als zit’‘Je MINDER isoleren alleen in en Friesland kan alleen service enrondom garantie bieden als je in deKOUD, buurtWijmaar zit’

Is uw huis gebouwd tussen 1928 of 1975 en zijn de spouwmuren in uw huis daarna gevuld met glaswol, steenwol of UF-schuim? Een korte uitleg over wat daar mee aan de hand kan zijn:

de knowhow en het advies van Schuil senior.gen Heelgeïsoleerd. zelfde parels. Na twee isjaar Het kenmerk datkan ze ik zeggen dat we correct, en zo was het ook in de uitvoering, zijnallemaal me- maar liefst 70 % gas besparen, ik ben benieuwd hoe veel sfeer hebben en allerlei dewerkers hebben het gedaan zoals Schuil het heeft dat in een echte winter is! om te stijlkenmerken. Niet gemakkelijk

isoleren. Harde steen, diepliggende Glas- of steenwol MINDER KOUD, Wij isoleren alleen in en Het rondom oude glas- en Friesland smalle voegen, spouwmuren die naar KIL EN LAST VAN steenwol is niet vormvast binnen doorlopen en In In het het centrum centrum van van Leeuwarden Leeuwarden hebheb-oplossingen die wordt door vocht en TOCHT EN/OF In daar het het centrum centrum van van Leeuwarden Leeuwarden hebhebje veel metjaren buren moet delen. ben ben we we best best veel jaren dertig dertig woninwoninMINDER KOUD,DoorInben Wij isoleren alleen in en rondom Friesland steengruis zwaar en zakt ben we we best best veel veel jaren jaren dertig dertig woninwoninVOCHT gen gen geïsoleerd. geïsoleerd. Het Het kenmerk kenmerk is is dat dat ze zegaan zorgvuldig meeEN om te mogen we KIL LAST VAN gen gen geïsoleerd. geïsoleerd. Het Het kenmerk kenmerk is is dat dat ze ze na en vocht blijft daarin allerlei allemaal allemaal veel veel sfeer sfeer hebben hebben en en allerlei allerlei allemaal allemaal veel sfeer sfeer hebben hebben en en allerlei regelmatig zulke sfeerwoningen isole- veel TOCHT EN/OF zitten. Mogelijk zijn uw muren nooit goed In In het het centrum centrum Niet van van gemakkelijk Leeuwarden Leeuwardenom hebhebstijlkenmerken. stijlkenmerken. Niet gemakkelijk gemakkelijk om om te te stijlkenmerken. stijlkenmerken. Niet gemakkelijk om te te ren. Niet In de Pelikaanstraat hebben we reben ben we we best best veel veel jaren jaren dertig dertig woninwoningevuld geweest of is de wol al vrijwel isoleren. isoleren. Harde Harde steen, steen, diepliggende diepliggende VOCHT isoleren. isoleren. Harde Harde steen, steen, diepliggende diepliggende gen gen geïsoleerd. geïsoleerd. Het Het kenmerk kenmerk is is dat dat ze ze centspouwmuren weer zo’n prachtige woning smalle smalle voegen, voegen, spouwmuren spouwmuren die die naar naar direct na gezakt. smalle smalle voegen, voegen, spouwmuren die die naar naar allemaal allemaal veel veel sfeer sfeeren hebben hebben en en allerlei allerlei binnen binnen doorlopen doorlopen en oplossingen oplossingen die die achteraf de meest merkt in de winter, is voor ons de zomer Met Spouwcleaning en Triple Plus parels,binnen sen.doorlopen Wegeïsoleerd. verwijderen hetWe oudehebben isolatiemateriaal binnen doorlopen en en oplossingen oplossingen die die stijlkenmerken. stijlkenmerken. Niet Niet gemakkelijk gemakkelijk om te te je je met met buren buren moet moet delen. delen. Door Doorom daar daar MINDER KOUD, de beste periode omgaan dat op te we lossen. Juist in wordt uw huis weer comfortabel en ener-je uit uw muur. Dit doen we door hetdaar isolatiemateriEPS-Parels je met met buren buren moet moet delen. delen. Door Door daar isoleren. isoleren. Harde steen, steen, diepliggende diepliggende eigenaar gesproken zijn verhaal is Harde zorgvuldig zorgvuldig mee mee om om te te gaan mogen mogen we smalle smalle voegen, voegen, spouwmuren spouwmuren die die naar naar regelmatig regelmatig zulke zulke sfeerwoningen sfeerwoningen isoleisolezorgvuldig zorgvuldig mee mee om om te te gaan gaan mogen mogen we we deEN winter komt er meer vocht in het Glas en giezuinig. We werken met de meest geaal in uw muur los“we te maken en af tehet zuigen. Het kan zijn dat de KIL LAST VAN vooral: hebben laten doen, ikdoorlopen die binnen binnen doorlopen en en oplossingen oplossingen ren. ren. In In de de Pelikaanstraat Pelikaanstraat hebben hebben we wedie rereregelmatig zulke zulke sfeerwoningen sfeerwoningen isoleisoleSteenwol. In die periode vindt er veel meer avanceerde apparatuur en staan er voorregelmatig verlijming niet goed is je je met metweer buren burenzo’n moet moetprachtige delen. delen. Door Door daar daar kan niet zeggen hoe het daarvoor was cent cent weer zo’n prachtige woning woning EN/OF ren. In In de deleeghalen Pelikaanstraat Pelikaanstraat hebben we we rereIn het centrum van Leeuwarden damptransport plaats waardoor dit isolatiemaom bij elke klus vakwerk te leveren enren. Het van dehebben spouwmuren is een pro- TOCHT geweest. Tijdens een hebzorgvuldig zorgvuldig mee mee om om te te gaan gaan mogen mogen we we geïsoleerd. We We hebben hebben achteraf achteraf de de (want hebbenwoning ook een anderegeïsoleerd. ketel zulke cent ces weer weer zo’n zo’n we prachtige prachtige woning regelmatig regelmatig zulke sfeerwoningen sfeerwoningen isoleisoleeigenaar gesproken zijn zijn verhaal verhaal is isben we best veel jaren dertig teriaalVOCHT natgesproken wordt. het maximale resultaat te halen. Van hetcent dat vraagt om het nodige beleid. Voorop eigenaar verbouwing of door wonineen gekregen en vloerisolatie laten doen), ren. ren. In In de de Pelikaanstraat Pelikaanstraat hebben hebben we we reregeïsoleerd. geïsoleerd. We We hebben hebben achteraf achteraf de de vooral: vooral: “we “we hebben hebben het het laten laten doen, doen, ik ik schoonmaken van uw spouwmuren tot het gatHet in dekenmerk muur komen staat dat we rekening houden met gen geïsoleerd. is dat ze cent cent weer weer zo’n zo’nhoe prachtige prachtige woning woning kan kan niet niet zeggen zeggen hoe het het daarvoor daarvoor was was eigenaar eigenaar gesproken gesproken zijn zijn verhaal is is er is netjes enverhaal zorgvuldig gewerkt. Wij netjes opleveren van de werkzaamheden. de parels naar buiten. Voor 1985 werd er de weersomstandigheden wanOm een goede indicatie te krijgen allemaal veel sfeer hebben en allerlei geïsoleerd. geïsoleerd. We We hebben hebben achteraf achteraf de de (want (want we we hebben hebben ook ook een een andere andere ketel ketel vooral: vooral: “we “wehebben hebben hebben het het laten laten doen, doen, ik ik eigenaar eigenaar gesproken gesproken zijn zijnstatus verhaal verhaal de isolatie vaak zonder lijm gewerkt. neer we met uw het huis adres aan de van Schuil Isolatie van de vanisisstijlkenmerken. gekregen gekregen en en vloerisolatie vloerisolatie laten laten doen), doen), Niet gemakkelijk om te kan kan niet niet zeggen zeggen hoe hoe het het daarvoor daarvoor was was vooral: vooral: “we “we en hebben hebben het het laten laten doen, doen,Wij ik ik er er is is netjes netjes en zorgvuldig zorgvuldig gewerkt. gewerkt. Wij via de mensen uit de straat gekregen slag gaan. Terwijl u van een Spouwcleaning is ontwikkeld om de problemen boren we op verschillende isoleren. Harde steen, diepliggende (want (want we we hebben hebben ook ook een een andere andere ketel ketel kan kan niet niet het zeggen zeggen hoe hoe het hetSchuil daarvoor daarvoor was was hebben hebben het adres adres van van Schuil Isolatie Isolatie gaatje. Met een een slechten geïsoleerd het met oude ingeblazen isolatiematerialen op te losUF-Schuim plekken een gaatje. Met doordat zijhuis hier al doen), veel meer geïsoleerd smalle voegen, spouwmuren die naar (want (want we hebben hebben ook een andere andere ketel ketel gekregen gekregen en vloerisolatie vloerisolatie laten laten doen), via via de dewe mensen mensen uit uitook de deeen straat straat gekregen gekregen orzien van spouwmuur: heden viel de jaarrekening van gekregen gekregen en vloerisolatie vloerisolatie laten laten doen), doen), UF-Schuim vergaat deels die endoscoop kijkenbinnen we in de doordat doordat zij zijen hier hier al al veel veel meer meer geïsoleerd geïsoleerd doorlopen en oplossingen er er is isde netjes netjeshebben.” en en zorgvuldig zorgvuldig gewerkt. gewerkt. Wij Wij ord, rd, parels er in gespoten met wat lijm, en er is is netjes netjes en en zorgvuldig zorgvuldig gewerkt. gewerkt. Wij Wij hebben.” hebben.” De De heer heer Wagenaar Wagenaar heeft heeft z’n z’n verbouwde verbouwde boerderij boerderij boord, boord, parels parels er er in in gespoten gespoten met met wat wat lijm, lijm, en en de de er na verloop van en daar muur en met een grijpertje hebben hebben het het adres adres van van Schuil Schuil Isolatie Isolatie je met buren moet delen. tijd Door en weer keurig dicht. Dat was ook de eis die we hebben het het adres adres van van Schuil Schuil Isolatie Isolatie laten laten isoleren. isoleren. “Ja, “Ja, ik ik ben ben er er de de hele hele dag dag bij bij geweest, geweest, gaten gaten weer weer keurig keurig dicht. dicht. Dat Dat was was ook ook de de eis eis die die we we hebben wordt deels stof. halen we materiaal er uit. via via de de mensen mensen uit uit de de straat straat gekregen gekregen via de de mensen mensen uit de de straat straat gekregen gekregenzorgvuldig mee om te gaan mogen we Geachte Geachte heer heer uit Schuil, Schuil, Geachte heer want ik ik weet weet dat dat3886 het het belangrijk belangrijk dat er netjes netjes ge- 2211 vooraf vooraf hadden hadden gesteld, gesteld, goed goed Schuil, uitvoeren uitvoeren en en netjes netjes via oraf raf hadden gesteld, goed uitvoeren en genetjes 161 m33want / 2013: misis33dat / er2014: malal33 veel doordat doordat zij zij hier hier veel meer meer geïsoleerd geïsoleerd Vorig Vorig jaar jaar heeft heeft uu bij bijmeer mij mij de de woning voorzien voorzien van van spouwmuur: spouwmuur: heden heden viel viel de de jaarrekening jaarrekening van van Wanneer we er zeker zeker van zijn zijn Er ontstaan we er van doordat doordat zij zij hier hier al alWanneer veel veel meer geïsoleerd geïsoleerd werkt werkt wordt. wordt. Ik Ik had had een een goed goed gevoel gevoel bij bij Schuil Schuil bij bij de de werken. werken. Nee, Nee, ik ik kan kan je je nog nog niet niet vertellen vertellen hoeveel hoeveel ik ik regelmatig zulke sfeerwoningen isole- van Vorig jaar heeft uwat bijlijm, mijen de woning voorzien van woning spouwmuur: heden viel deplekken jaarrekening rken. ken. Nee,offerteje nog niet vertellen hoeveel ik Essent Essent door door de de bus. bus. De De heer Wagenaar Wagenaar heeft heeft z’n z’n verbouwde verbouwde boerderij boerderij boord, boord, parels parels er in gespoten met met watik enalle de de hebben.” hebben.” eten…… offerteaanvraag. aanvraag. Hij Hijmet is is hier hier geweest, geweest, we hebben het het bespaar, bespaar, want wanter het hetin is isgespoten net net gebeurd! gebeurd! Maar Maar iklijm, heb heb er er alle hebben.” hebben.” rd, rd, parels parels er erikheer in inkan gespoten gespoten met wat wat lijm, lijm,we en enhebben de de in de muur waar het 333 reen weten om hoeveel enInwelk Pelikaanstraat hebben 3 3 3 2012:ren. 3161 3161 m mde // 2013: 2013: 3886 3886 m m333 // 2014: 2014: 2211 2211we m m Gasverbruik: Gasverbruik: 2011: 2011: 4164m 4164m333 // 2012: Essent door laten laten isoleren. isoleren. “Ja, “Ja, ik ik ben ben er er de dede hele hele dag bij bij geweest, geweest, gaten gaten weer weer keurig keurig dicht. Dat Datde was wasbus. ook ook de de eis eis die die we we doorgesproken, doorgesproken, ik ikgebeurd! had had er er vertrouwen vertrouwen in. in. Ze Ze hebben hebben vertrouwen vertrouwen in!” in!” dicht. paar, want het is net Maar ik heb er alle en en weer weer keurig keurig dicht. dicht. Dat Dat was was ook ook de eis eisdag die die we we materiaal er los en gebroken in zit. verouderd materiaal het gaat, kunHet Het leek leek me me wel wel aardig aardig voor voor u u om om te te weten…… weten…… Geachte Geachte heer heer Schuil, Schuil,33 33 33 33 woning cent weer zo’n prachtige want want ik ik weet weet dat datuitgevoerd het het belangrijk belangrijk iskeurig, dat dat er er netjes netjes ge- vooraf vooraf hadden hadden gesteld, gesteld, goed goed uitvoeren uitvoeren en en netjes netjes het het echt echt netjes netjes uitgevoerd hoor, hoor,is keurig, gaten gaten ge3161 m / de 2013: 3886 mvan /spouwmuur: 2014: 2211 m Gasverbruik: 2011: 4164m / 2012: Geachte Geachte heer heer Schuil, Schuil, raf raf hadden hadden gesteld, gesteld, goed goed uitvoeren uitvoeren en en bij netjes netjes trouwen in!” Vriendelijke Vriendelijke groet, groet, Vorig Vorig jaar jaar heeft uu bij bij mij mij de woning woning voorzien voorzien van spouwmuur: heden heden viel viel de de jaarrekening jaarrekening van van nen weheeft de muur leeghalen. Dat doen we werkt werkt wordt. wordt. Ik Ik had had een een goed goed gevoel gevoel bij Schuil Schuil bij bij de de werken. werken. Nee, Nee, ik ik kan kan je je nog nog niet niet vertellen vertellen hoeveel hoeveel ik ik geïsoleerd. We hebben achteraf de Vorig Vorig jaar jaar heeft heeft u u bij bij mij mij de de woning woning voorzien voorzien van van spouwmuur: spouwmuur: heden heden viel viel de de jaarrekening jaarrekening van van Het leek me wel aardig voor u om te weten…… Een Een tevreden tevreden klant klant Essent Essent door door de de bus. bus. rken. ken. Nee, Nee, ik ik kan kan je je nog nog niet niet vertellen vertellen hoeveel hoeveel ik ik offerteofferte- aanvraag. aanvraag. Hij Hij is is hier hier geweest, geweest, we we hebben hebben het het bespaar, bespaar, want want het het is is net net gebeurd! gebeurd! Maar Maar ik ik heb heb er er alle alle met een door ons zelf ontwikkeld blaas- en gesproken Gasverbruik: Gasverbruik: 2011: 2011: 4164m 4164m333 // 2012: 2012:eigenaar 3161 3161 m m333 // 2013: 2013: 3886 3886 m m333 //zijn 2014: 2014:verhaal 2211 2211 m m333 is Essent Essent door door de de bus. doorgesproken, ik ik had had er er vertrouwen vertrouwen in. in. Ze Ze hebben hebben vertrouwen vertrouwen in!” in!”bus. paar, paar, want want doorgesproken, het het is is net net gebeurd! gebeurd! Maar Maar ik ik heb heb er er alle alle Vriendelijke groet, 3 333 33 33 zuigsysteem. 33van Het Het leek leek me me wel wel aardig aardig voor voor u u om om te te weten…… weten…… “Een “Een besparing besparing van ruim ruim 1600 1600 m m op op het het jaarlijkse jaarlijkse gasverbruik” gasverbruik” Een Een tevreden tevreden klant 2012: 3161 3161 m m // 2013: 2013: 3886 3886 m m // 2014: 2014: 2211 2211vooral: m m Gasverbruik: Gasverbruik: 2011: 2011: 4164m 4164m // 2012: “we hebben het laten doen, ik klant het het echt echt netjes netjes uitgevoerd uitgevoerd hoor, hoor, keurig, keurig, gaten gaten gegetrouwen trouwen in!” in!” Een tevreden klant Vriendelijke groet, groet, Het Het leek leek me me wel wel aardig aardig voor voor uu om om te te weten…… weten…… Vriendelijke

KIL EN LAST VAN TOCHT EN/OF VOCHT

je in de buurt zit’

‘Je kan alleen maar service en garantie b Goed is wetenzit’ wat je doet je inisoleren de buurt Wij isoleren alleen in en LKiEeTs vOooPr! ap vakmEarnissch ! uistudbe sriedgiioe

Een warm huis is een gezellig huis

Neem onze Triple Plus kan niet zeggenEPS-parels hoe het daarvoor was meer voor op het jaarlijkse gasverbruik” Een tevreden klant Dat systeem levert niet alleen een gegarandeerd groet, Vriendelijke Vriendelijke groet, (want we hebben ook een andere ketel Een warm huis isEen een gezellig Een tevreden tevreden klant klant resultaat, goede oplossing. Bovendien “Een besparing huis van ruim 1600 mmaar opookhet jaarlijkse gasverbruik” Een tevreden klant “Een “Een besparing besparing van van ruim ruim 1600 1600 m m op op het het jaarlijkse jaarlijkse gasverbruik” gasverbruik” Een Een tevreden tevreden klant klant dan 40% rendement! gekregen en vloerisolatie laten doen),

en gezellig huis

Een Een tevreden tevreden klant klant 33

leveren we onze werkzaamheden, zoals we dat nr. 0512-729042 er is netjesklant en zorgvuldig Tel. gewerkt. Wij 33 Spouwcleaning heeft alle materialen in huis“Een om uw woning binnen op m een besparing vantwee ruimdagen 1600 op het jaarlijkse gasverbruik” tevreden gewend zijn hier in het noorden,Een netjes en opgehebben het adres van Schuil Isolatie www.spouwcleaning.nl professionele manier warm en behaaglijk op te leveren. ruimd op. Binnen twee dagen maken we uw wovia de mensen uit de straat gekregen ning weer comfortabel, schoon en energiezuinig. Tel.geïsoleerd nr. 0512-729042 doordat zij hier al veel meer vanwww.spouwcleaning.nl Schuilen Isolatiezorg. De heer Wagenaar heeft z’n verbouwde boerderij boord, parels er in gespoten met wat lijm, en deSpouwCleaning hebben.” is een onderdeel SpouwCleaning Schuil Isolatiezorg zijn onderdeel van NIVO Groep laten isoleren. “Ja, ik ben er de hele dag bij geweest, gaten weer keurig dicht. Dat was ook de eis die we Geachte heer Schuil, want ik weet dat het belangrijk is dat er netjes ge- vooraf hadden gesteld, goed uitvoeren en netjes Vorig jaar heeft u bij mij de woning voorzien van spouwm werkt wordt. Ik had een goed gevoel bij Schuil bij de werken. Nee, ik kan je nog niet vertellen hoeveel ik Essent door de bus. oﬀerte- aanvraag. Hij is hier geweest, we hebben het bespaar, want het is net gebeurd! Maar ik heb er alle Gasverbruik: 2011: 4164m33 / 2012: 3161 m33 / 2013: 388 doorgesproken, ik had er vertrouwen in. Ze hebben vertrouwen in!” Het leek me wel aardig voor u om te weten…… het echt netjes uitgevoerd hoor, keurig, gaten ge-

Tel. nr. 0512-729042 www.schuilisolatiezorg.nl www.spouwcleaning.nl

Tel. nr. 0512-729042

Tel. nr. 0512-729042 www.spouwcleaning.nl www.spouwcleaning.nl

BRANDED CONTENT

Duurzaamheid special 2021 15

TEKST: HENK VAN DER VEER • BEELD: PH INSTALLATIES

PH installaties uit Balk werkt mee aan duurzaam bouwen Voor deze duurzaamheidsbijlage brengen wij een bezoek aan Perry Hempenius (48), de ‘PH’ van PH Installaties, aan de Eigen Haard 28 in Balk. Perry Hempenius zit momenteel niet verlegen om werk en dat is ook nog eens een understatement. Dat is mooi, maar waar staat zijn bedrijf eigenlijk voor en hoe kijkt deze Balkster ondernemer tegen duurzaamheid aan? We hadden een kort gesprek met de installateur, want ja: “Het moet ‘even tussen de bedrijven door’!” Magnifiek in techniek “Ik ben in 2002 als installateur voor mijzelf begonnen onder het motto: ‘het moet goed, anders maar niet’. Ik heb een werknemer, maar ik ben zelf ook op de werkplek te vinden. Ik houd graag de regie bij wat wij doen”, begint Hempenius. “Wij zijn dus een allround installatiebedrijf. Trouwens, over mooie motto’s en slogans gesproken, wij hebben er ook eentje op onze bedrijfsbussen staan: ‘magnifiek in techniek’. Wij gaan mee met de tijd en doen dat ook zeker als het over duurzaamheid gaat. Vooral in de nieuwbouw krijg je woningen zonder gas. Je moet dus op zoek naar alternatieven. Ik vind dat geweldig, want eerlijk is eerlijk, op een simpele gasketel ben ik nu zo langzamerhand wel uitgekeken. Ik zie duurzaam bouwen en alles wat ermee te maken heeft als een uitdaging. Als je

het gas afgaat, dat zal niet lukken. Veel oudere woningen zijn niet geschikt voor warmtepompen, maar ook niet qua isolatie en warmtesystemen.”

Eerlijk advies

energieneutraal wilt worden, dan kom je toch uit bij elektrische installaties. Dus zélf energie opwekken.”

Duurzaam “Je komt dan al snel bij de warmtepompen uit en dat is eigenlijk wel een supermooi apparaat. Wij zijn er zo langzamerhand wel in thuis om te

bepalen wat wel en niet kan. En welke warmtepompen wel en niet goed zijn. Het voordeel van een goede waterpomp is dat je er één deel energie indoet en er vijf delen energie aan warmte voor terugkrijgt. Mensen willen graag een comfortabel huis, zonder dat ze er naar hoeven om te kijken. Eigenlijk moet alles automatisch te regelen zijn. Duurzaamheid is daarbij belangrijk. We worden met elkaar steeds milieubewuster; de fossiele brandstof wordt steeds schaarser en duurder. Bijna iedereen is er van overtuigd dat wij maatregelen moeten nemen om ons klimaat te beschermen, anders komt het niet goed. Maar dat iederéén van

Wat cijfers op een rij...

“Ombouwen lukt niet altijd zomaar. Het budget ontbreekt ook vaak. Als installateur blijft het een uitdaging om naar energielevel nul te gaan. Dat lukt vaak alleen bij nieuwbouw. Isoleren is sowieso heel belangrijk en dat zeggen wij ook altijd tegen onze opdrachtgevers. Dat is stap één, waarbij we bij een volgende stap kijken naar mogelijkheden om over te gaan naar een warmtepomp. Waarbij vloerverwarming ideaal is. Een vloerverwarming kun je goed overzetten op een warmtepomp. En uiteraard dragen zonnepanelen op het dak van je huis ook bij aan energiebesparing.” Hempenius is altijd genegen om met opdrachtgevers mee te denken. Daarbij is PH Installaties onderscheidend door eerlijkheid en door netjes te werken. “Nogmaals, het moet goed, anders doen we het niet!”, zegt Perry Hempenius overtuigend. “Ik leef mij altijd in met de klant, hoe hij het wil hebben. Van mij krijgen ze eerlijk en realistisch advies. Of het nu gaat over warmtepompen, zonnepanelen of zonneboilers.”

Onderstaande gegevens zijn gebaseerd op de beschikbare gegevens van 2019 en zijn samengesteld door Stichting Freonen fan Fossylfrij Fryslân. Meer weten? Zie www.fossylfrij.frl Met z’n allen op naar een Fossylfrij Fryslân!

ILLUSTRATIES DOOR: LIFLOTTE • WWW.LIFLOTTE.NL

Geregistreerde elektrische personenauto’s (percentage), incl. hibryde percentage aantal Nederland 2,4 241.000 Friesland 1,5 5.330 De Fryske Marren 0,9 325 Heerenveen 1,7 584 Súdwest-Fryslân 0,9 471 Let op! Bij elektrische auto’s zijn ook veel lease auto’s die geregistreerd staan bij de lease maatschappijen, die niet in Fryslân zijn gevestigd.

Aantal (semi) publieke oplaadpunten aantal Nederland 67.000 Friesland 1.440 De Fryske Marren 76 Heerenveen 186 Súdwest-Fryslân 112

Aantal woningen met (geregistreerde) zonnepanelen percentage aantal Nederland 12,5 976.750 Friesland 17,5 52.542 De Fryske Marren 17,9 4.154 Heerenveen 17,7 4.165 Súdwest-Fryslân 16,6 6.958

Aantal windturbines

Bron: opendata.cbs.nl

aantal Nederland 2.032 Friesland 303

Elektriciteitsproductie kWh (mln.) Nederland 7.429 Friesland 415

deFryskeMarren bijlage

Profiteer ook en bestel onze heerlijke winterspecial!

van 10,nu

5,-

Geniet van dit heerlijke winterse gerecht met frisse appeltjes, lichtzoete rode kool en een kruidige wildstoof van hert.

Bestel nu 4 maaltijden en ontvang onze winterspecial voor maar â&#x201A;Ź5,-

Hete bliksem met wildstoof en rode kool

Nog niet eerder besteld bij Uitgekookt? Maak dan kennis met ons proefpakket en bestel de eerste

4 maaltijden voor maar â&#x201A;Ź15,UITGEKOOKT.NL

085 019 4486

Gratis gekoeld aan huis bezorgd

&FIT

GEZOND

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

BEWONERS DE SCHUTSE

IN BEWEGING DOOR FIETSLABYRINT

Regelmatig bewegen heeft een positief effect op de gezondheid. In De Schutse, een kleinschalige woonzorglocatie voor ouderen in Lemmer, zijn ze daarom erg blij met het nieuwe fietslabyrint. Hiermee kunnen de bewoners interactieve fietstochtjes maken door steden en natuur.

Kansen creëren Kansen creëren

Lammert Dalstra (41 jaar) is accountmanager en teamleider Lammert (41 jaar) accountmanager enhet teamleider bĳ PastielDalstra in Franeker. Hĳ is ooit begonnen met verkopen bĳ Pastiel in Franeker. Hĳ is ooit begonnen met het van diensten. Maar hĳ kwam er al snel achter dat hĳverkopen zĳn van diensten. Maar hĳ kwam er al snel hĳzoek zĳn naar talent veel liever inzet voor mensen. Hĳachter is altĳdat d op talent veel liever inzet voor mensen. Hĳ is altĳ d op zoek naar interessante, bĳ voorkeur ook duurzame werkplekken voor interessante,van bĳ Pastiel. voorkeur ook duurzame werkplekken voor kandidaten kandidaten van Pastiel. Verbinding Wanneer Lammert klaar is met de Verbinding

De bewoners van De Schutse kunnen mooie interactieve fietstochten maken.

“We zijn altijd op zoek naar leuke aanvullingen op de activiteiten, die geschikt zijn voor onze bewoners en makkelijk in gebruik”, vertelt activiteitenbegeleidster Agnes Overwijk. “We hebben al een braintrainer en een beleef-TV. Een collega zag het fietslabyrint op een beurs en maakte ons enthousiast.” Een fietslabyrint is prijzig. Daarom zijn de medewerkers van De Schutse op zoek gegaan naar een manier om geld bij elkaar te sparen. “Normaal organiseren we wel eens een voorjaarsmarkt, maar dat kon dit jaar niet vanwege het coronavirus. Toen kwamen we op het idee om een online bingo te organiseren voor bewoners, familieleden, medewerkers, vrijwilligers en andere belangstellenden. In no time waren er meer dan vijftig kaarten verkocht. Winkeliers in Lemmer hebben we gevraagd om prijzen beschikbaar te stellen. We kregen gigantisch veel prijzen, echt super! De online bingo was dus een groot succes. Met de opbrengst van de online bingo en sponsoring van het Ouderenfonds, Stichting RCOAK en de Rabobank konden we het fietslabyrint aanschaffen.” Het fietslabyrint bestaat uit een groot beeldscherm met een speciale fiets. Bewoners in een rolstoel of bewoners, die vanwege hun beperking niet op een hometrainer kunnen fietsen, kunnen ook gebruik maken van het fietslabyrint. Er wordt al fanatiek gefietst. “Een bewoner, die vroeger veel op wintersport ging, fietst nu door Oostenrijk. Een andere bewoner heeft al een rondje Gardameer gedaan. Ook wordt er gefietst in de omgeving waar de bewoners vroeger hebben gewoond.” De reacties zijn prachtig. “Ze vinden het heel bijzonder dat dit kan. En het levert ook weer mooie gespreksstof op.”

“We zijn altijd op zoek naar leuke aanvullingen op de activiteiten, die geschikt zijn voor onze bewoners” Het zijn lichtpuntjes in een tijd waarin er steeds minder mag en kan door het coronavirus. “Het is een heftige tijd voor de bewoners. Gelukkig mag er nog wel bezoek komen, hetzij beperkt, maar ze missen wel de reuring. In plaats van groepsactiviteiten doen we zoveel mogelijke individuele activiteiten met de bewoners, zoals een spelletje, knutselen, muziek luisteren of naar buiten als het mooi weer is. Daar genieten ze van. De bewoners met een vorm van dementie krijgen minder mee van wat er in de wereld gebeurt, maar de bewoners met een lichamelijke beperking wel. Zij lezen ook de krant, kijken ook televisie. Met elkaar hebben we het er dan over.” Ook van buitenaf wordt er aan de bewoners gedacht. “Buiten kan er gelukkig heel veel. Zo kwamen de cliniclowns op raambezoek. Dat vonden de bewoners erg leuk. En in december kwamen kinderen van OBS Ekke de Haan een lichtshow opvoeren. Dat was ontzettend mooi om naar te kijken.” Inmiddels hebben de eerste bewoners en medewerkers van De Schutse hun eerste vaccinatie gehad. Agnes is er blij mee. “Fijn dat het eindelijk zover is!” De Schutse is een locatie van zorgorganisatie Patyna.

middelbare school besluit Wanneer Lammert klaar hĳ is de metHbode opleiding te middelbare commerciële school besluiteconomie hĳ de Hbovolgen in Leeuwarden. het afronden opleiding commerciëleNaeconomie te van zĳn in studie werkt hĳ Na bĳ verschillende volgen Leeuwarden. het afronden werkgevers. rodehĳ draad door zĳn van zĳn studieDe werkt bĳ verschillende werkende leven toch draad wel: werken werkgevers. De isrode door met zĳn mensen! keuze voor Pastiel voelde werkendeDe leven is toch wel: werken met daarom Lammert: “Ik voelde mensen!heel De logisch. keuze voor Pastiel me hierheel al logisch. snel thuis. Ik houd ervan daarom Lammert: “Ik voelde om mensen met thuis. elkaarIkinhoud verbinding me hier al snel ervan te Na een maanden om brengen. mensen met elkaarpaar in verbinding werd ik door Na Pastiel gevraagd om ook te brengen. een paar maanden deels te worden. jne werd ikteamleider door Pastiel gevraagdEen om ﬁook combinatie met de te accountmanagementdeels teamleider worden. Een ﬁjne werkzaamheden. is het soms wel even combinatie met deAlaccountmanagementzoeken naar de balans tussen twee werkzaamheden. Al is het somsdeze wel even functies. Maarde ik balans zou detussen afwisseling zoeken naar deze zeker twee niet willen missen!” functies. Maar ik zou de afwisseling zeker niet willen missen!”

Match Lammert vervolgt zĳn verhaal: “Als Match

accountmanager d op zoek Lammert vervolgtbenzĳik n altĳ verhaal: “Als naar nieuwe werkplekken de accountmanager ben ik altĳd voor op zoek kandidaten van werkplekken Pastiel. Dit doevoor ik zeker naar nieuwe de niet alleen. van Ik leg nieuwe en kandidaten Pastiel. Dit contacten doe ik zeker zodra dat isIk gelukt geef contacten ik graag het niet alleen. leg nieuwe en stokje overisaan de Pastiel-jobcoaches. zodra dat gelukt geef ik graag het Zĳ kennen de de kandidaten goed en stokje over aan Pastiel-jobcoaches. kunnen vervolgens de matchgoed maken. Zĳ kennen de kandidaten en Een mooie samenwerking diemaken. goed kunnen vervolgens de match werkt! Ik ga samenwerking graag het gesprek aan Een mooie die goed met werkgevers om tehet kĳken of er nog werkt! Ik ga graag gesprek aan meer mogelĳkheden binnen hun met werkgevers om te zĳ kĳnken of er nog huidige bedrĳkheden fsvoering. kunnen meer mogelĳ zĳnWaar binnen hun we functies mooi huidige bedrĳcreëren? fsvoering. Het Waariskunnen wanneer werkgevers een we functies creëren?kandidaten Het is mooi kans willen geven. Niet alleen afgaan wanneer werkgevers kandidaten een op papier, maar de kanswerkervaring willen geven.opNiet alleen afgaan persoon áchter een CV willen op werkervaring op papier, maarleren de kennen. ken naar en persoon Kĳ áchter een competenties CV willen leren interesses. een match maken. Op kennen. KĳEn kenzonaar competenties en die manier En is de op eenmaken. duurzame interesses. zo kans een match Op werkplek groter.” die manier is de kans op een duurzame werkplek groter.”

“

Als accountmanager Als accountmanager ben ik altĳd ben naar ik altĳ d op zoek nieuwe op zoek naar nieuwe werkplekken voor werkplekken de kandidatenvoor van de kandidaten Pastiel van Pastiel Crisis biedt kansen Helaas houdt kansen de crisis nog steeds aan. Crisis biedt

Dit heeft zekerdeimpact. Op steeds de PastielHelaas houdt crisis nog aan. kandidaten, werkgevers, Dit heeft zeker impact. Opgemeenten, de Pastielmaar ook opwerkgevers, Pastiel als gemeenten, organisatie. kandidaten, Lammert: de organisatie. crisis niet maar ook “Gelukkig op Pastielis als alleen maar negatief.is Het Lammert: “Gelukkig de biedt crisis ook niet zeker nieuwe kansen. Sommige alleen maar negatief. Het biedt ook kandidaten hebbenkansen. een andere kĳk op zeker nieuwe Sommige werk gekregen. Dooreen de crisis verbreden kandidaten hebben andere kĳk op ze hun horizonDoor en kĳ ken zeverbreden ook naar werk gekregen. de crisis onbekende(re) enze banen. Een ze hun horizonsectoren en kĳken ook naar andere ontwikkeling is en datbanen. voorheen onbekende(re) sectoren Een kandidaten veelal werden geplaatst bĳ andere ontwikkeling is dat voorheen grotere werkgevers. Een aantal bedrĳven kandidaten veelal werden geplaatst bĳ neemt minder mensen aan. bedrĳ Of heeft grotere werkgevers. Een aantal ven noodgedwongen mensenaan. moeten laten neemt minder mensen Of heeft gaan door de corona-crisis. Om laten toch noodgedwongen mensen moeten voor werkplekken te zorgen gaan voldoende door de corona-crisis. Om toch zĳ n we breder gaan kĳken en zĳ er ook voor voldoende werkplekken tenzorgen een aantal mooie werkplekken zĳn we breder gaan kĳken en zĳontstaan n er ook bĳ bedrĳven. En als de match eenkleinere aantal mooie werkplekken ontstaan eenmaal gemaakt is, zien wel bĳ kleinere bedrĳven. En we als dat de vrĳ match alle kandidaten hunis,werk We eenmaal gemaakt zienbehouden. we dat vrĳwel blĳ altĳd kĳken kheden alleven kandidaten hun naar werk mogelĳ behouden. We en creëren kansen kan!”kheden blĳven altĳd kĳkenwaar naarhet mogelĳ en creëren kansen waar het kan!” Lammert is continu op zoek naar mogelĳ kheden en kansen. Voor naar de Lammert is continu op zoek kandidaten van Pastiel, maar ook mogelĳkheden en kansen. Voorzeker de voor (potentiele) werkgevers. kandidaten van Pastiel, maar ook zeker voor (potentiele) werkgevers.

NUMMER 02 • 2021

Chantal Hoevers Prins is erkend mantelzorgmakelaar en helpt mantelzorgers

HEB JIJ EEN WLZINDICATIE EN WORSTEL JE MET HET INREGELEN VAN JE ZORG? Een paar maanden geleden kreeg Christel de diagnose van een chronische en progressieve aandoening, hierdoor is ze levenslang afhankelijk van zorg. Ze kan nog best veel zelf, maar wanneer haar ziekte vordert zal haar afhankelijkheid van anderen steeds groter worden.

TEKST EN BEELD HENK VAN DER VEER

BRANDED CONTENT

IN GESPREK MET DIRECTEUR DEBBY NOTA

BIJ BOS- EN MEERZICHT VIEREN ZE DE KLEINE DINGEN GROOTS! Nog altijd praat en ziet directeur Debby Nota van Bos- en Meerzicht verder dan de tuinhekjes van haar eigen particuliere woonzorgvoorziening aan de Jan Schotanuswei in Oudemirdum. “Juist nu in coronatijd willen wij er zijn voor onze bewoners, maar ook voor het personeel. Dat wij tot nu toe gevrijwaard zijn van corona is alleen maar iets om dankbaar voor te zijn!” Het is op een woensdagmiddag dat we weer even contact met elkaar hebben over het wel en wee van Bos- en Meerzicht. Want dat het bizarre tijden zijn, dat is een eufemisme, maar er is ook nog genoeg om erg blij van te worden, vindt Debby Nota. “Natuurlijk is het mooi om te kunnen zeggen dat corona tot nu toe onze deur is voorbijgegaan. Maar ik zeg daarmee niet dat het alleen maar ónze verdienste is, ben jíj nou? Denk je nu heus dat in de tehuizen waar een uitbraak is geweest de leiding en het personeel niet hun stinkende best gedaan hebben om dat akelige virus buiten de deur te houden?”

EMPATHISCH VERMOGEN Een reactie die bij het ‘open boek’ dat de directeur van Bos- en Meerzicht zondermeer is, past. Dat wil niet zeggen dat ook Debby zo nu en dan de coronaspanning wel voelt. “Weet je, ik ga vier keer per week met een buurvrouw wandelen, dat zorgt voor een geweldig stuk ontspanning. Deze buurvrouw werkt in een hele andere sector dan ik werk, maar ze begrijpt de coronaproblematiek in de zorg heel goed. Ze is simpelweg heel empathisch en dat voelt goed. Dat wil ik ook naar mijn medewerkers uitstralen. Zo nu en dan een schouderklopje uitdelen, ook op anderhalve meter afstand, dat maakt het verschil.”

WAT HEEFT DE CORONATIJD JOU GELEERD? “Positiviteit uitstralen, dat lukt soms wel, maar ook vaak genoeg niet”, weet Debby zelf maar al te goed. En verder hoeft ze niet eens zo lang over mijn vraag na te de denken. “Mijn levensmotto, nou ja, ehhh… levensmotto, ik zeg en probeer het vaak te doen: ‘elke dag, al is het nog zo klein, vieren wij het groots.’ Ik vind dat het ook heel erg bij ouderenzorg hoort. Ik leer elke dag van onze bewoners. Dat wat heel klein lijkt voor veel mensen die bij ons wonen toch groots is. Bewoners kunnen soms mijn hele dag maken. Als ik dan een mooie rok aantrek en ik kom ze op de gang tegen, dan zeggen ze: ‘Zuster, wat ben je mooi vandaag’. Dat doet mij goed. Als ze dan tien seconden later nog een duidelijke opmerking maken dat ‘gewone schoenen er beter bij zouden staan dan die laarsjes’, dan is dat voor mij humor. Heerlijk!” Wat Debby in deze coronatijd opvalt, is dat ook de bewoners vol overgave weer meedoen aan spelletjes. “Op dit moment is het spel ‘met het mes op tafel’ favoriet. Er worden zelfs hele competities opgezet”, weet Debby. Kortom, ondanks alle extra zorg en spanning rond corona blijft de sfeer aan de Jan Schotanusweg prima. “De kleine dingen groots vieren!”

Vanuit de Wet Langdurige Zorg (WLZ) heeft Christel recht op passende zorg. Dat is gelukkig goed geregeld in Nederland. Maar de volgende stap bleek niet gemakkelijk. Welke zorg en ondersteuning pasten het beste bij haar? En bij welke instanties kon ze terecht? Haar huisarts adviseerde haar contact te zoeken met een onafhankelijke cliëntondersteuner. Zo kwam Christel met mij in contact. Ik ben blij dat ik haar goed heb kunnen helpen. En dat ze de weg naar mij gevonden heeft. Want veel mensen weten niet dat je met een WLZ-indicatie recht hebt op kosteloze onafhankelijke cliëntondersteuning.

WAT DOET EEN ONAFHANKELIJKE CLIËNTONDERSTEUNER? Als onafhankelijke cliëntondersteuner help ik je bij het maken van keuzes voor de zorg en ondersteuning die je nodig hebt. Dat doe ik door je goed te informeren zodat je de keuzes kunt maken die passend zijn voor jou. Onafhankelijke cliëntondersteuning is bedoeld voor alle leeftijden en bestrijkt alle levensgebieden: ik help je met vraagstukken op het gebied van werk, wonen, onderwijs, zorg en financiën. Als cliëntondersteuner ben ik onafhankelijk, en mag ik bijvoorbeeld geen belang hebben bij een bepaalde zorgaanbieder. Ik kan je ook helpen om een gesprek met de gemeente, instanties of zorgaanbieder voor te bereiden, en als je wil ga ik met je mee naar dat gesprek. Kies je voor een persoonsgebonden budget (pgb), dan kan ik je helpen met de aanvraag ervan. Is een familielid of naaste op zoek naar hulp, maar is hij of zij niet of moeilijk in staat om hierover zelf de regie te nemen, bijvoorbeeld in het geval van dementie? Dan kun je als zijn of haar vertegenwoordiger ook bij mij terecht.

KUN JIJ MIJN HULP GEBRUIKEN? Heb jij een WLZ-indicatie en kun je wel wat hulp gebruiken bij het inregelen van zorg, ondersteuning en bijkomende vraagstukken? Of heb je hulp nodig bij het aanvragen van een WLZindicatie? Neem dan vrijblijvend contact met mij op. Dan help ik je op weg. Bel voor een telefonische afspraak: 0515 700267 of stuur een e-mail naar info@mantelzorgzaken.nl

Over Chantal Hoevers Prins

Als mantelzorgmakelaar en pgb-specialist is Chantal Hoevers Prins de onafhankelijke allround cliëntondersteuner en zorgregelaar. Samen met haar team biedt Chantal integrale ondersteuning aan mantelzorgers, gemeenten, zorgprofessionals en werkgevers bij alle mantelzorgvragen. Chantal is erkend en geregistreerd mantelzorgmakelaar en onafhankelijk cliëntondersteuner.

www.mantelzorgzaken.nl

deFryskeMarren // GEZOND&FIT

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

deFryskeMarren

“Corona? Deel je gevoelens” Jeltsje Hoomans, GZ-psycholoog in het Antonius Ziekenhuis

COVID-19 laat niet alleen lichamelijk sporen na, ook geestelijk kan de impact groot zijn. Zowel tijdens als na het ziekteproces kampen sommige patiënten met ernstige angsten en somberheid. “Deel die gevoelens, want in je eentje loop je vaak tegen een muur op”, adviseert Jeltsje Hoomans, GZ-psycholoog van de afdeling Medische Psychologie in het Antonius Ziekenhuis.

De geestelijke consequenties van COVID-19 variëren – net als de lichamelijke impact – enorm. Het goede nieuws is dat het gros van de COVID-patiënten zelf weer uit het mentale dal krabbelt. “De mens is veerkrachtiger dan vaak wordt gedacht”, constateert Hoomans.

Heel eenzaam Circa tien procent van alle (ernstig zieke) coronapatiënten heeft psychologische hulp nodig om hun ervaringen te verwerken. Zij verwijst naar de groep met ernstige benauwdheidsklachten en de dood in de ogen heeft gezien. Gedurende de eerste coronagolf mochten zij bovendien geen bezoek in het ziekenhuis ontvangen. “Er was niemand om hen te troosten. Patiënten voelden zich heel eenzaam”, weet de medisch psycholoog. Ook na hun ziekenhuisopname blijft die psychische nood soms hoog. “Dan krijgt de patiënt bijvoorbeeld nachtmerries of angst voor benauwdheid en dat kan leiden tot hyperventilatie. Dit is een vicieuze cirkel die patiënten zelf lastig kunnen doorbreken.”

Alinda Zandsteeg, longarts in het Antonius Ziekenhuis

Intake Patiënten die tijdens een COVID-opname geestelijke problemen ervaren, kunnen door hun hoofdbehandelaar worden doorverwezen naar Medische Psychologie. “Wij nemen vervolgens binnen 24 uur contact op met de patiënt”, belooft Hoomans. Tijdens een intakegesprek brengt de medisch psycholoog eerst de problematiek en de behoefte

COVID-afdeling, Antonius Ziekenhuis Sneek, oktober 2020.

van de patiënt in kaart. “Als er sprake is van traumatische klachten, PTSS, dan volgt een behandeling, gericht op traumaverwerking.”

Leefstijl Als patiënten moeite hebben hun leefstijl aan te passen, is vaak een ander behandeltraject nodig. “Veel coronapatiënten kampen met langdurige en ernstige vermoeidheid, dus is het belangrijk om inzicht te krijgen in de bezigheden die energie kosten en activiteiten die energie geven. Deze energienemers en -gevers moeten in balans zijn.” En als dit evenwicht verstoord is? “In algemene zin kun je zeggen dat sporten voor iedereen goed is. Je bouwt conditie op én je zit lekkerder in je vel.” Daarnaast biedt Medische Psychologie handvaten om beter om te gaan met bijvoorbeeld schuldgevoelens en onzekerheid. “Wij gaan altijd uit van de persoonlijke situatie van de patiënt, onze zorg is altijd maatwerk.”

‘Maanpakje’ Jeltsje Hoomans, GZ-psycholoog van de afdeling Medische Psychologie in het Antonius Ziekenhuis: “Onze zorg is altijd maatwerk.”

De medisch psychologen staan eveneens klaar voor hun collega’s binnen de Antonius Zorggroep. “We hebben een telefonische hulplijn geopend voor medewerkers van

“Neem thuis afstand van je werk, probeer te ontspannen en laat coronanieuws even links liggen.” het Antonius Ziekenhuis en Thuiszorg Zuidwest Friesland. Daarnaast bezoeken we regelmatig de Spoedeisende Hulp SEH, IC en COVID-afdelingen”, vertelt Hoomans. “Door aan te schuiven bij het teamoverleg kunnen collega’s laagdrempelig ervaringen delen en vragen stellen.”

Sociale wezens

Vooral het feit dat zorgverleners in een ‘maanpakje’ hun werk moeten doen en daarmee afstand tot de patiënt ervaren, vormt een forse beperking. Daarnaast is COVID-zorg onderhand geen sprint meer, maar een heuse marathon. “Dat vergt extra uithoudingsvermogen.” Om collega’s daarin te ondersteunen, kunnen zij een weerbaarheidstraining volgen. Verder adviseert de medisch psycholoog om coronavrije momenten in te lassen. “Neem thuis afstand van je werk, probeer te ontspannen en laat coronanieuws even links liggen.”

Ook voor gezinnen heeft Hoomans een praktisch advies. “Probeer vooral de bestaande structuur van opstaan, eten en slapen aan te houden. Dat geeft houvast.” Verder adviseert zij om voor kinderen een aftelkalender te maken. “Maak een planning en hou je daaraan, zo bied je perspectief.”

Omdat we voorlopig nog niet af zijn van COVID rijst de vraag: hoe blijven we mentaal gezond in 2021? “Blijf sporten, ga – coronaproof - wél de deur uit en blijf contact met anderen zoeken, desnoods online. Mensen zijn ten slotte sociale wezens.”

NUMMER 02 • 2021

CULTUUR

&UITGAAN

PAVILJOEN ’T MAR IN MIRNS MOET HET RECREATIEVE EPICENTRUM VAN GAASTERLAND WORDEN

“Tsjoch! Oant sjen!” Op een paradijselijk plekje in Gaasterland, tussen Bakhuizen en Oudemirdum, waar het IJsselmeer en het Rijsterbos elkaar omarmen, ligt ‘Paviljoen ’t Mar’, voorheen bij wandelaars, fietsers, kitesurfers en dagjesmensen beter bekend onder de naam ‘Paviljoen ’t Mirnser Klif’. Alhoewel de naam ‘paviljoen’ op dit moment de lading niet dekt, want meer dan een staalconstructie met houten dakspanten temidden van een modderpoel valt er niet te zien. Maar begin mei moet de transformatie van een gedateerde horecagelegenheid tot een volledig duurzaam vernieuwbouwd paviljoen zijn afgerond. Eigenaren Cor en Gonja Witteveen pakken de zaken grondig aan. Ze gaan het door hun ouders in 1990 overgenomen paviljoen vanaf het komende recreatieseizoen samen met een beheerdersechtpaar exploiteren, nadat het zestien jaar verpacht is geweest.

EVEN VOORSTELLEN Gonja van der Linde-Witteveen is 33 jaar, getrouwd met Jan van der Linde, moeder van twee dochters en is woonachtig in Blokzijl, waar Jan een administratie- en advieskantoor heeft. Na de basisschool ging ze naar ‘het Bogerman’ in Sneek en studeerde ze dierwetenschappen in Wageningen. Momenteel doet ze de planning en coördinatie bij Weerribben Zuivel. Cor Witteveen is een jaar ouder dan zijn zus Gonja, ging ook naar het Bogerman en studeerde daarna in Groningen rechten. Als zzp’er kwam hij in de sales terecht en woont inmiddels al zo’n vijftien jaar in Groningen, tegenwoordig samen met zijn vriendin. Roy en Leonie van Raaij-Post uit Lemmer zijn als beheerdersechtpaar aangenomen voor de dagelijkse gang van zaken. Beiden hebben ruime ervaring in de horeca. Ze nemen met hun twee kinderen hun intrek in het huis naast het paviljoen. Daarnaast is er nog ruimte voor een paar extra handjes. Belangstellenden kunnen reageren via de mail: welkom@paviljoentmar.nl.

HISTORIE De ouders van Cor en Gonja, vader Bas en moeder Marga hebben zo’n dertig jaar geleden Paviljoen ’t Mirnser Klif overgenomen, dat daar in de jaren zestig is gebouwd en al snel een welkome tussenstop vormde voor wandelaars, fietsers en toeristen die, van een biertje of wijntje genietend, hun kinderen veilig in het ondiepe water van het IJsselmeer konden laten zwemmen. Ook kitesurfers wisten deze stek vanaf het ontstaan van deze tak van sport snel te vinden. De familie Witteveen woonde aanvankelijk boven het paviljoen. Later werd daar

een woonhuis naast gebouwd, waar Cor en Gonja het grootste deel van hun jeugd hebben doorgebracht. Toen moeder Marga ziek werd op 43-jarige leeftijd werd het paviljoen verhuurd met de bedoeling het stokje weer over te nemen wanneer ze beter was. Het lot besliste anders; ze overleed twee jaar later. Paviljoen ’t Mirnser Klif is zestien jaar verhuurd geweest.

ZELF AAN HET ROER Gonja: “Toen het huurcontract met de bestaande pachters afliep stonden we voor het dilemma om óf de huur te verlengen óf de ‘Wit-

Gonja van der Linde-Witteveen en broer Cor Witteveen.

teveen-draad’ weer op te pakken en het paviljoen zelf te exploiteren na een ingrijpende renovatie. We kozen voor de laatste optie. Duurzaam, waar mogelijk circulair, ruimtelijk, open en uitnodigend waren de trefwoorden waarmee we met Penta-architecten uit Harlingen aan het ‘jongleren’ zijn geslagen. Het ontwerp van Penta was een schot in de roos. Het bestaande stalen framewerk met de houten dakspanten blijft daarin grotendeels behouden en zichtbaar in het interieur. Mede vanuit het door ons gewenste duurzaamheidsperspectief. De grote glazen wanden geven vanaf de parkeerplaats al zicht op het IJsselmeer en verbinden op die manier bos en water. Het gebouw wordt ongeveer 45 vierkante meter groter dan de oude versie en telt inclusief een inpandige berging 260 m2.”

nuari en in de eerste week van mei, inderdaad een strakke planning, hopen we de deuren van Paviljoen ’t Mar voor onze gasten te openen. De naam hebben we veranderd in Paviljoen ’t Mar als eerbetoon aan onze moeder Marga en omdat het paviljoen op het klif staat aan het IJsselmeer, ‘de Mar’. Bovendien is het een korte en goed in het gehoor liggende naam die aansluit bij ons volledig vernieuwde concept en behuizing.”

TOEKOMST

“De koepel die vroeger op de plaats van het paviljoen heeft gestaan wordt in 2022 in ere hersteld op de ligweide ervoor. Met als voorwaarde van It Fryske Gea, de eigenaar van de grond, dat deze in de winter wordt weggehaald. Het 16 m2 tellende strandpaviljoen wordt in het seizoen ingezet als een informatie-koepel voor doe-middagen van scholen, losse ijscoverkoop et cetera. Dit in overleg met It Fryske Gea.

Broer en zus Witteveen hebben er het volste vertrouwen in dat hun horecagelegenheid aan het IJsselmeer een mooie toekomst tegemoet gaat. “Als je zou kunnen kiezen,” lacht Cor, “zou je geen mooiere plaats kunnen bedenken.” Een stek ingeklemd tussen het IJsselmeer en het Rijsterbos. Van oudsher bekend bij wandelaars, fietsers, toeristen, dagjesmensen, paardrijders en kitesurfers. Met aan het water een strandje en ligweide. Nieuw ten opzichte van het oude concept is dat het paviljoen wordt uitgebreid met een restaurant functie. Met een mooie menukaart met streek-georiënteerde producten. Van april tot en met oktober zijn we zeven dagen per week geopend en van november tot en met maart in ieder geval van vrijdag tot en met zondag. Met uiteraard in de vakantieperiodes verruimde openingstijden.

De sloop van het oude pand is begonnen in de eerste week van ja-

Wij zeggen dan ook: Tsjoch! Oant sjen!”

KOEPEL IN ERE HERSTELD

TEKST EN BEELD WIM WALDA

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

TEKST EN BEELD THEATER SNEEK

DEEL 1: THEATER SNEEK

THEATER SNEEK EN HET BOLWERK VIEREN FEEST IN 2022

In 2022 is het tien jaar geleden dat Hare Majesteit de Koningin Theater Sneek en Het Bolwerk, de gebouwen van Cultuur Kwartier Sneek (CKS) opende. Reden voor een feest in 2022. De medewerkers van CKS duiken alvast de archieven in. Daarbij krijgen ze hulp van Rudy Kroontje en Ankie Rusticus uit Sneek, twee vrijwilligers van het eerste uur die veel mooie herinneringen koesteren. In dit eerste deel van een tweeluik over CKS op weg naar het tweede lustrum blikken we terug op het ontstaan van Theater Sneek. Met de 500.000e bezoeker die binnenkort wordt verwacht, heeft Súdwest-Fryslân Theater Sneek duidelijk in haar hart gesloten. Dit blijkt ook uit de reacties van het publiek, de artiesten en recensenten. Zij loven de gastvrijheid en omschrijven het theater als ‘gracieus’, ‘feeëriek’ en ‘smûk’.

POSTKANTOOR ALS FUNDAMENT De plannen voor de opvolger van het voormalige stadstheater Amicitia krijgen na de millenniumwisseling vorm: rond de Kerkgracht komt een nieuw cultureel centrum. Het voormalige postkantoor op de Westersingel wordt omgetoverd tot een theater voor 600 man publiek. Aan de overkant van het water komen Poppodium Bolwerk en Kunstencentrum Atrium samen, inclusief de Noorderkerk als tweede zaal voor het theater. Met het postkantoor als fundament begint in 2010 de bouw van het theater. De eerste voorstellingen vinden echter al plaats in september 2008. Dat kan omdat eerst de andere onderdelen van Cultuur Kwartier Sneek onder handen worden genomen. Het proloog-theater biedt plek voor 200 man. Decorontwerpster Marian Duijvestijn weet van het postkantoor een gezellige huiskamer te maken vol houten tafeltjes en schemerlampjes. De eerste voorstelling, het Tryater-stuk ‘Zelle’ met Freark Smink en Holte Pruiksma, is een doorslaand succes: 24 uitverkochte voorstellingen. In 2010 vormt de Noorderkerk een tweede tijdelijke plek voor Theater Sneek. Om in 2012 weer groots terug te keren in een fonkelnieuw onderkomen.

DE PLAKBOEKEN VAN RUDY KROONTJE “Is het een idee dat je een plakboek bij gaat houden, zei mijn vrouw Greetje na een voorstelling van Zelle in 2008 tegen mij. We maakten als één van eerste vrijwilligers alle facetten mee. Elk artikel over Theater Sneek in de krant knipte ik uit en plakte ik thuis in een album, of het nu positief of negatief was. De Leeuwarder Courant, het Sneeker Nieuwsblad of GrootSneek; alles was voor mij.” Aan het woord is Rudy Kroontje (71), vrijwilliger van het eerste uur.

Rudy Kroontje draait de lampen vast in de kleedkamer.

BOVEN: Rudy Kroontje in de foyer van het theater met de plakboeken: “Mocht de koningin hoge nood hebben, dan moest het toilet te allen tijde vrij zijn. Beveiligers voor de wc-deur zorgden daar wel voor.” RECHTS: Krantenknipsel over de eerste voorstelling in tijdelijk theater Noorderkerk in februari 2010.

“Ik schreef er ook korte notities in over voorstellingen, zoals het aantal bezoekers, en maakte foto’s en hield bij wat ik meemaakte tijdens mijn werkzaamheden. Er staan ook allerlei wetenswaardigheden over het theater in, zoals het aantal bakstenen en kilo’s staal. Tijdens de bouw kreeg ik namelijk veel informatie van Friso, BAM en de architect. Het is allemaal wat uit de hand gelopen... Vorige week heb ik mijn 35e volle album naar het theater gebracht.”

GASTVRIJHEID “In het voorjaar van 2008 werden Greetje en ik vrijwilliger. We hadden gereageerd op

een oproep in de Wijd&Zijd. Als regelmatige bezoekers van Amicitia misten wij de theatervoorstellingen en wilden graag een bijdrage leveren aan de nieuwe plannen. Ik weet nog goed dat we op een zaterdagochtend in het postkantoor een leuk kennismakingsgesprek hadden met Ben van der Knaap en Frouk Oostra, die toen de kar trokken. De horeca leek mij erg leuk. Achter de bar staan en contact hebben met de gasten. Greetje ging meehelpen in de keuken en bezoekers in de zaal naar hun plek begeleiden. Het is voor ons vaak aanpoten. Bij een voorstelling begint de horeca al rond vijf uur. ‘s Avonds is het een race tegen de klok. Maar we doen het graag. Het moet ook gewoon goed zijn! Gastvrijheid staat hoog in het vaandel bij Theater Sneek, net als bij Greetje en mij. Iedereen moet zich welkom voelen. Dat vinden we erg belangrijk. Mensen een fijne avondje uit bezorgen geeft ons veel voldoening. De sfeer binnen het team is ook erg fijn.”

OPENING DOOR DE KONINGIN

Vrijwilligers Theater Sneek, Rudy Kroontje met paarse trui midden onderaan.

“Tijdens de bouw van het theater hebben we ook op allerlei manieren geholpen. Zo heb ik in de kleedkamers de lampen rond de spiegel erin gedraaid; dan zien de artiesten tenminste ook wat. De opening door koningin Beatrix in 2012 was zonder meer een hoogtepunt. Hier gingen weken van voorbereiding aan vooraf. Zo kwamen de hofdame van de koningin en de adjudant naar Sneek om alles door te nemen met het theater en

met bijvoorbeeld de politie. De looproute en beveiliging; alles werd aan een lange tafel in de Noorderkerkzaal nauwkeurig in kaart gebracht. Ik voorzag iedereen van een hapje en drankje. Eén van de dingen die blijkbaar in het draaiboek stond, was het toilet. Daar mochten we tijdens de opening geen gebruik van maken. Want mocht de koningin hoge nood hebben, dan moest het toilet te allen tijde vrij zijn. Beveiligers voor de wc-deur zorgden daar wel voor.”

Deel 2 In het volgende nummer van GrootdeFryskeMarren het vervolgdeel van dit tweeluik over het komende tweede lustrum van CKS, Poppodium Het Bolwerk, met vrijwilligster Ankie Rusticus. Heb jij ook foto’s van Theater Sneek, Het Bolwerk of Kunstencentrum Atrium? Of een onvergetelijke anekdote? CKS ontvangt ze graag via marketing@cultuurkwartier.nl. De persoonlijke ervaringen krijgen een plek op de social media-kanalen en/of de speciale tijdlijnen op de locaties.

Normaal staat hier de evenementenkalender van VVV Waterland van Friesland. Maar we leven nu tijdelijk in andere tijden. Om toch in verbinding te blijven met jou, zodat jij in verbinding kan blijven met het goede en mooie van Waterland in Friesland, geven we je hier tips om thuis of in de natuur te beleven. Om alvast te dromen van betere tijden, die ongetwijfeld in 2021 gaan komen. Ga samen met ons in verbinding met de natuur, de cultuur, de geschiedenis en de mensen in Waterland van Friesland.

kijk voor inspiratie op:

Dreame Dromen

FOTO: THOMASVAER FOTOGRAFIE

www.waterlandvanfriesland.nl

STRANDJES IN SUDWEST FRYSLAN, DE HEGE GERZEN

Voorpret

Fietskaarten

Pelgrimstocht

Als VVV nodigen we regelmatig bloggers uit om in Waterland van Friesland op vakantie te gaan. Zij schrijven hier inspirerende teksten over en maken prachtige foto’s in onze regio. Er staan tips in om erop uit te gaan met kinderen, de mooiste 7 stranden van Zuidwest Friesland, weetjes over onze Elfsteden, slecht weer uitjes, tips voor wandelen en fietsen… Genoeg om alvast bij weg te dromen wanneer het weer beter wordt en de tijden veranderen. Voor al deze voorpret neem je een kijkje op onze website.

In deze tijd is fietsen een perfecte activiteit. Heerlijk er op uit, genieten van de prachtige omgeving en je hoofd lekker leeg maken. Waterland van Friesland heeft een prachtig Nationaal Landschap en de Friese meren. In onze webshop vind je de fietsknooppuntkaarten van Friesland. Met zo’n kaart en de knooppunten onderweg van de Marrekrite verdwaal je nooit en ontdek je de mooiste plekjes in je eigen omgeving.

Nu we toch onderweg zijn; je hebt die borden van Het St.Odulphuspad vast ook langs de weg zien staan. Trek je wandelschoenen aan en ga op pelgrimstocht in Waterland van Friesland langs dromerige dorpjes met hun kerken, cafés en kop-hals-rompboerderijen. De intieme Elfstedenstadjes en bossen. Het pad rijgt een flink aantal parels van Friesland aaneen. De route van ruim 260 km bestaat uit 15 etappes door Waterland van Friesland.

WWW.WATERLANDVANFRIESLAND.NL/ BLOGS

WWW.WATERLANDVANFRIESLAND.NL/ WEBSHOP

WWW.WATERLANDVANFRIESLAND.NL/ BLOG/LANGS-FRIESE-PARELS

Vermaak

FOTO: VINCENT VAN ZALINGE

Ferdive daasje

ROODBORSTJE IN DE TUIN

11stegentocht

’T is Wad

Wil je er toch op een leuke sportieve manier even op uit? Reserveer en kom een potje golf spelen bij Pitch&Putt Koudum. Succes gegarandeerd. Pitch&Putt is namelijk uniek, want het is voor iedereen. Je hebt geen golfervaring nodig om dit leuke spel te spelen. Loop lekker over de golfbaan welke uit 18 holes bestaat en maak er een gezellige middag van. Bij de kiosk verkrijg je een lekkere warme chocolademelk ‘to go’.

Doe je wandelschoenen aan en ga met ons mee op de Elfstegentocht in het sfeervolle Woudsend. Dit prachtige dorp is omringd door water en heeft een rijke historie. Zwerf door de pittoreske steegjes en gezellige straatjes, bewonder de mooie huizen en bekijk Woudsend eens door andere ogen. De route staat op de website. Geen 11 steden, maar 11 stegen en geheel coronaproof. Dwaal je mee?

Rustig op je gemak de nieuwe expositie over Het Friese Wad bezoeken kan tot en met 27 februari bij Galerie Bax Kunst in Sneek. Een groepstentoonstelling van diverse Friese kunstenaars, die het mooiste en meest bijzondere van het Friese Wad hebben gemaakt. De expositie is online geopend en alle werken staan online gepubliceerd. Via YouTube doe je een virtuele tour en zodra de galerie weer open mag kun je de werken live bewonderen.

WWW.PITCH-PUTT.NL/KOUDUM

WWW.ELFSTEGENTOCHTWOUDSEND.NL/APP

WWW.BAXKUNST.NL

Ljocht puntsjes lichtpuntjes

FOTO: WINI WEIDENAAR

Golf voor iedereen

GROET JE MEE

Groet je mee?

Mindfulness

Laten we wat vaker “hallo” zeggen tegen elkaar! Met een groet zeg je eigenlijk: “hé, ik zie jou!” In deze onzekere tijd waarin we steeds minder echt contact hebben is de honger daarnaar des te groter. Een simpel “hallo”, “hoi”, “goeie” of “moi” kan iemands dag misschien nét iets beter maken. Dat is het doel van het initiatief #GROETJEMEE. Volgens Wiepje Hoekstra van Ûnder de Wol komen haar gasten na een dag fietsen met een grote smile op hun gezicht terug. “Het was alsof we hier iedereen kenden, zelfs de kinderen groeten je”. Het kost niets, gewoon doen! Groet jij ook mee?

Lockdownstress, thuiswerkdruk of zoom-moe? De Mindfulgids heeft een oefening die je (buiten) kunt gaan doen om meer ruimte in je hoofd te krijgen:

WWW.GROETJEMEE.FRL

WWW.DEMINDFULGIDS.NL

- Kijk om je heen en merk vijf dingen op die je ziet; - Luister goed en merk vijf dingen op die je hoort; - Merk vijf dingen op die je voelt in contact met je lichaam; - Probeer nu om al deze dingen tegelijkertijd te ervaren.

gedichten

wedstrijd Deel via uniek@waterlandvanfriesland.nl jouw gedicht of gedachte over de unieke plekken in Zuidwest Friesland en maak kans op een ballonvaart.

SPORT

NUMMER 02 • 2021

VOETBALACADEMIE JOURE VAN

“WE ZIJN ER V

Iedereen is gelĳk Iedereen is gelĳk

Jan Toren, 46 jaar oud en al bĳna 20 jaar werkzaam bĳ Antonius Zorggroep in Sneek. Hĳ is begonnen als onderhoudstimmerman in het ziekenhuis en en uiteindelĳ hĳ door naar de Jan Toren, 46 jaar oud al bĳna k 20stroomde jaar werkzaam bĳ Antonius functie van facilitair medewerker. Het Antonius werkt ook al Zorggroep in Sneek. Hĳ is begonnen als onderhoudstimmerman zeker jaar samen met Empatec Hoveniers. in het 20 ziekenhuis en uiteindelĳ k stroomde hĳ Jan doorstuurt naar de de medewerkers van Empatec aan. Dit doet hĳ met enorm veel functie van facilitair medewerker. Het Antonius werkt ook al respect20 voor mens. met Vanuit de filosofi e dat iedereen gelĳk de is. zeker jaardesamen Empatec Hoveniers. Jan stuurt medewerkers van Empatec aan. Dit doet hĳ met enorm veel respect voor de mens. Vanuit de filosofie dat iedereen gelĳk is. Service

Nadat we een plekje hebben gevonden voor de auto, komen we Jan al tegen. Service We lopen naar zĳn kantoor. Een mooie Nadat we een plekje hebben gevonden ruimte, vlak naast de hoofdingang voor de auto, komen we Jan al tegen. van het ziekenhuis. Onderweg krĳgt We lopen naar zĳn kantoor. Een mooie Jan direct wat klusjes toegeworpen. ruimte, vlak naast de hoofdingang Van autolichten die aan staan tot een van het ziekenhuis. Onderweg krĳgt kar die stuk is. Jan is de rust zelf en Jan direct wat klusjes toegeworpen. ‘pakt het op’. Samen met twee andere Van autolichten die aan staan tot een mannen valt Jan onder de servicegroep kar die stuk is. Jan is de rust zelf en van het ziekenhuis. Van het repareren ‘pakt het op’. Samen met twee andere van een rolstoel tot een kapot lampje, mannen valt Jan onder de servicegroep een kapotte starter of een lekkende van het ziekenhuis. Van het repareren kraan; de servicegroep repareert het, van een rolstoel tot een kapot lampje, zowel binnen als buiten. Jan stuurt de een kapotte starter of een lekkende medewerkers van Empatec Hoveniers kraan; de servicegroep repareert het, aan die onderhoudsklussen van het zowel binnen als buiten. Jan stuurt de groen, op het ziekenhuisterrein doen. medewerkers van Empatec Hoveniers Dat past goed bĳ hem. aan die onderhoudsklussen van het groen, op het ziekenhuisterrein doen. Respect Dat past goed bĳ hem. Als geboren Sneeker groeit Jan op in een warm en liefdevol gezin, met Respect zĳn ouders en zus. School gaat hem Als geboren Sneeker groeit Jan op niet gemakkelĳk af. Toch haalt hĳ de in een warm en liefdevol gezin, met opleiding voor timmerman. Hĳ probeert zĳn ouders en zus. School gaat hem nog hogerop te komen, maar gaat al niet gemakkelĳk af. Toch haalt hĳ de gauw aan het werk. Jan: “Ik ben groot opleiding voor timmerman. Hĳ probeert geworden met een vader als timmerman. nog hogerop te komen, maar gaat al Een echte vakman. Daar heb ik veel van gauw aan het werk. Jan: “Ik ben groot geleerd. Ik heb geluk gehad dat ik zo geworden met een vader als timmerman. handig ben, anders werd het voor mĳ Een echte vakman. Daar heb ik veel van ook moeilĳk om werk te krĳgen. Bĳ een geleerd. Ik heb geluk gehad dat ik zo bouwgroep vond ik mĳn eerste officiële handig ben, anders werd het voor mĳ baan als timmerman. Daar begon ik met ook moeilĳk om werk te krĳgen. Bĳ een vegen en opruimen en daarna kwam bouwgroep vond ik mĳn eerste officiële het timmerwerk. Na een paar jaar en wat baan als timmerman. Daar begon ik met klussen tussendoor kwam het Antonius vegen en opruimen en daarna kwam op mĳn pad. Een hele fijne werkplek, het timmerwerk. Na een paar jaar en wat waar ik kan zĳn wie ik ben.” klussen tussendoor kwam het Antonius op mĳn pad. Een hele fijne werkplek, waar ik kan zĳn wie ik ben.”

“ “

Iedereen moet een kans krĳgen Iedereen moet om te werken een kans krĳgen om te werken

Gelĳkwaardig

Jan heeft het niet druk met Empatec. Ze doen al jaren de Gelĳkwaardig hovenierswerkzaamheden bĳ het Jan heeft het niet druk met ziekenhuis. Naar volle tevredenheid. Empatec. Ze doen al jaren de Empatec doet zelf de planning voor een hovenierswerkzaamheden bĳ het jaar en weten welke stappen ze moeten ziekenhuis. Naar volle tevredenheid. nemen. Daar houden ze zich keurig Empatec doet zelf de planning voor een netjes aan. Jan: “Het ziekenhuis heeft jaar en weten welke stappen ze moeten bewust gekozen voor de samenwerking nemen. Daar houden ze zich keurig met een sociale werkvoorziening als netjes aan. Jan: “Het ziekenhuis heeft Empatec. Om bĳ te dragen aan de bewust gekozen voor de samenwerking maatschappĳ en aan de waardigheid met een sociale werkvoorziening als van mensen. Dat vind ik mooi! Als het Empatec. Om bĳ te dragen aan de leven anders was gelopen had ik ook bĳ maatschappĳ en aan de waardigheid Empatec terecht kunnen komen. Dus ik van mensen. Dat vind ik mooi! Als het vind dat iedereen een kans moet krĳgen leven anders was gelopen had ik ook bĳ om te werken. Dat is goed voor mensen. Empatec terecht kunnen komen. Dus ik Ik benader de medewerkers van vind dat iedereen een kans moet krĳgen Empatec zoals ik zelf ook behandeld wil om te werken. Dat is goed voor mensen. worden: we zĳn gelĳk!” Ik benader de medewerkers van Empatec zoals ik zelf ook behandeld wil Jan gelooft in de waarde van mensen. worden: we zĳn gelĳk!” Hĳ heeft zelf de kans gekregen en gunt dit medewerkers van Empatec ook. Hĳ Jan gelooft in de waarde van mensen. toont respect en communiceert met ze, Hĳ heeft zelf de kans gekregen en gunt op een menselĳke en passende manier. dit medewerkers van Empatec ook. Hĳ Voor een gelĳkwaardige relatie. toont respect en communiceert met ze, op een menselĳke en passende manier. Voor een gelĳkwaardige relatie.

Enkele weken geleden was er bij SC Joure een pilottraining voor het gebruik van allerlei trainingsmateriaal. Spelers testten deze nieuwe innovaties, waaronder onder andere een smartgoal. Jan Arjen Kooi en Dick Schuurman zijn tot de conclusie gekomen dat ze “los kunnen” met hun Voetbalacademie Joure. Vanaf zondag 4 april gaan de trainers op sportpark De Hege Simmerdyk aan de slag om zowel keepers als veldspelers te helpen op veel voorkomende specifieke onderdelen uit het voetbal.

“

“We hebben al jarenlang contact en hebben naast het voetbal ook een goede band”, begint keeperstrainer Jan Arjen Kooi. “We kennen elkaar al een hele tijd en hebben het er met enige regelmaat over gehad hoe Dick en ik aankijken tegen bepaalde oefeningen. Het leuke is dat dat vaak overeen kwam en zodoende hebben we gekeken hoe we dit eens nader zouden uitwerken.”

VEEL BELANGSTELLING Jan Arjen Kooi: “Mijn specialisme is het trainen van keepers en Dick heeft veel ervaring met het veld, het voetballende gedeelte. Bij het trainen van keepers zijn er vaak weinig aantallen en kun je technisch veel dingen herhalen, maar onder weerstand is dat toch anders. Het idee is om straks twee losse groepen te koppelen, waardoor keepers in de praktijk dingen kunnen uitproberen, die ze net hebben geleerd.”

“WAT IS ER NOU MOOIER DAN VOETBALLEN?”

Dick Schuurman, die zelf in Joure woont, vult aan: “Ik vlieg met de kinderen naar Sneek, Drachten of andere plaatsen. Jan Arjen en ik hebben uiteindelijk gezegd: ‘Waarom zouden we zelf steeds ergens naartoe gaan, terwijl we ook zelf voldoende ervaring en inhoud hebben om de kinderen hier trainingen te kunnen geven?’”

Kooi: “Als keeperstrainer heb ik ook regelmatig keepersdagen georganiseerd. Voor zowel jeugd die in hun team nog rouleren als keepers die altijd keepen. Als je ziet hoe groot de belangstelling daarvoor is, dan kun je wel concluderen dat voetbal enorm leeft bij doelmannen en -vrouwen. Niet alleen bij de aanvallers of verdedigers.”

Jan Arjen Kooi (links) en Dick Schuurman

DICK SCHUURMAN

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

TEKST JOERI VAN LEEUWEN // FOTO'S VOETBALACADEMIE JOURE

START

OOR DE HELE REGIO”

SPECIFIEKE MATERIALEN

VOOR DE HELE REGIO Zo ontstond het idee van de Voetbalacademie Joure. Ondanks het feit dat de trainingen in Joure zullen gaan plaatsvinden is het niet alleen voor leden van de sportclub uit het gelijknamige dorp toegankelijk. “Juist niet zelfs!”, zegt Schuurman. “Het achterliggende idee voor ons is om spelers uit de regio een extra training aan te bieden, ieder op hun eigen niveau. Hoe meer spelers er zijn, hoe groter de individuele verschillen. Daardoor trainen we in kleinere groepen, zodat iedere speler met ongeveer een vergelijkbaar talent komt te trainen. Hierdoor kunnen spelers elkaar helpen, stimuleren en is het voor de één niet te makkelijk of te moeilijk.”

Eén van de onderdelen waarop Voetbalacademie Joure zich onderscheidt is het gebruik van specifieke materialen. Schuurman: “Het is wel een investering, maar wij denken dat we spelers hierdoor een hele duidelijke ontwikkeling mee kunnen geven. Bedenk bijvoorbeeld een oefening met sprintjes. Het is altijd discutabel qua tijdwaarneming. Dat is nu wel anders, gezien dit allemaal met virtuele lijnen loopt. Kleine dingen die tweeledig zijn: professioneel en uitdagend. De dichtstbijzijnde clubs of voetbalscholen die er ook gebruik van maken zijn, zover mij bekend, in Zwolle.” Bij de keepers zal er ook een toevoeging zijn. Kooi: “We gaan beelden maken en terugkijken tijdens de trainingen. Hierdoor kunnen we in de praktijk dingen gelijk weer verbeteren. Dat is wel heel erg gaaf om te gaan doen.”

AANMELDINGEN Kooi: “Juist in de regio zijn er veel kleine verenigingen waar er slechts één team per leeftijdscategorie is. Hierdoor zijn de verschillen snel groot binnen een team. Wij zijn er dus voor de hele regio. Van grote tot kleine verenigingen.”

In 2020 hebben de spelers van de selectie waar Schuurman trainingen aan geeft, SC Joure, al eens ervaring met het trainerschap opgedaan. “We hebben toen natuurlijk ook gekeken of het wat zou zijn om spelers met de nodige ervaring en achtergrond te

vragen om ook op zondagochtend mee te draaien bij de Voetbalacademie. Daarnaast hebben we ook een speler van onder andere PEC Zwolle O19 die graag trainen wil geven. Mochten er nog veel aanmeldingen bijkomen, dan zullen we ook nog andere trainers gaan vragen. Het is optimaal om in groepjes van een man of acht te kunnen werken. Dan kun je zowel individueel opdrachten geven als ook het overzicht bewaren.” Tot eind januari was het aantal aanmeldingen al overweldigend. Schuurman en Kooi zijn hier beiden erg positief over gestemd. Schuurman: “Er zijn twee kanten aan het verhaal. Je weet nooit hoe het komt in deze periode van corona en hoe het wordt ontvangen. Zeker ook omdat er gewoon een commerciële prijs wordt gevraagd. Aan de andere kant zijn er ook veel jongeren die graag willen bewegen en zichzelf willen ontwikkelen. Het gezondheidsaspect is ook erg belangrijk, bewegen is gezond. Toen ik zo jong was, voetbalde ik elke dag. Wat is er nou mooier dan elke dag voetballen? Vooraf hadden we een streefaantal qua keepers en veldspelers. Inmiddels kunnen we alvast concluderen dat dít nu al gelukt

“WE HEBBEN GEKOZEN VOOR HET SPORTCOMPLEX VAN SC JOURE OMDAT HET GOED TE BEREIKEN IS EN ER VOLDOENDE RUIMTE IS QUA VELDEN” JAN ARJEN KOOI

is en we hopen natuurlijk zoveel mogelijk deelnemers te mogen begroeten. De aanmeldingen lopen al vanuit De Blesse tot Lemmer. De vraag is er dus zeer zeker.”

CORONAPROOF INGERICHT Beide trainers benadrukken nogmaals, dat Voetbalacedemie Joure voor de gehele regio is. Kooi: “We hebben gekozen voor het sportcomplex van SC Joure omdat het goed te bereiken is en er voldoende ruimte is qua velden. En natuurlijk is het allemaal coronaproof ingericht. Overigens kunnen we ook zeker onze spullen pakken en eens een training geven op een andere locatie, dat is geen probleem. Als het eventueel lukt willen we in de toekomst ook trainingsdagen organiseren in bijvoorbeeld de schoolvakanties.”

46 17

17 22

10 10

17 19

17 8

18 14

22 2

14 14

PUZZELPAGINA NR 02

8 11

D C

NUMMER 02 • 2021

Puzzel en win! In iedere editie van deze uitgave staat een puzzel waarmee je leuke prijsjes kunt winnen. Stuur je oplossing via de email of met traditionele post. Je kunt dit sturen naar: info@grootdefryskemarren.nl o.v.v. puzzeloplossing NR 02-2021 – tot uiterlijk 1 maart 2021. Wij wensen je veel puzzelplezier!

18 4

Probeer ijke letters. staan voor gel . Gelijke cijfers te vinden ord wo rde het gekleu

grensbewaking

Surinaams gerecht

Germaanse godheid

alleenrecht

operatiemes

zonnescherm

bestuurder

betrekking

delegeren

riv. in Duitsland

sprookjesfiguur

tropische boom

gegevens

buitenmuur

seintaal

projectieplaatje

water in Friesland filmer

Europeaan

wild

kledingstuk

insecteneter

maangodin adellijke vrouw

greppel

eerste opvoering

cadans

deel v.e. dier

slot

riv. in Schotland

gespierd

beroep verlaagde toon

Indiaas gewaad

maand

christelijk feest

klein hert enige ik

Militaire Politie

pl. in Duitsland

Europese hoofdstad

waard

tuinkamer

riv. in Frankrijk

de oudste vrucht

damesjasje

in opdracht

verwonding

vragend vnw.

gelijkluidend

3 7

5 1 8 7 7 4 8 6 8 4 1 2 9 7 5 1 6 6 3 8 2 9 6 4

parelduikster

slaapziekte

9 2

verdieping kolfglas hemelgeest

afrekenen

luizenei

deel v.e. boom

bid (Latijn)

jaargetijde

oerwoud herfstbloem

snuiftabak

loon

kennis

droog

genoeg

sprookjesfiguur

WAARDEBON T.W.V. € 25,-

deel v. Frankrijk als gast

mond

brede sjaal

aangeboden en te besteden bij: KEURSLAGERIJ ‘T PLEIN Burg. Krijgerplein 6, 8531 EA Lemmer 0514-561234 / tplein.keurslager.nl

gemeen

bevalligheid

Winnaar puzzel Grootdefryskemarren NR. 01-2021 S. Hoekstra (Lemmer) heeft de waardebon van €25 gewonnen. Deze is aangeboden en is te besteden bij Keurslager ‘t Plein in Lemmer OPLOSSING EDITIE 01-2021: Zweedse puzzel:SUCCESVERHAAL / woordzoeker: STRUIKELBLOK

COLOFON GrootdeFryskeMarren is een maandelijkse uitgave van Ying Media. De krant wordt huisaan-huis verspreid in gemeente De Fryske Marren en ligt bij verschillende 'pick-up' points in gemeente De Fryske Marren.

Oplage: 28.000 exemplaren.

STUUR je ANTWOORDEN van PUZZEL 02, VÓÓR 1 maart 2021 PER EMAIL NAAR: info@grootDEFRYSKEMARREN.nl OF PER POST NAAR: GROOTDEFRYSKEMARREn, Zwarteweg 4, 8603 AA SNEEK

UITGEVER

REDACTIE

FOTOGRAFIE

Ying Media BV Zwarteweg 4, 8603 AA Sneek Telefoon 0515 745005 E-mail info@yingmedia.nl

Henk van der Veer, Wim Walda, Eelke Lok, Janita Baron, Joeri van Leeuwen, Gea de Jong-Oud en Piebe Piebenga.

Gewoan Dwaan/Douwe Bijlsma, Johan Brouwer, Wim Walda.

REDACTIETIPS? redactie@grootdefryskemarren.nl

Lotte van der Meij (Liflotte.nl)

VORMGEVING Frans van Dam (bliidd.nl)

BLADMANAGEMENT

DRUK Hoekstra Krantendruk, Emmeloord

Nicky Bosma (nicky@yingmedia.nl)

VERKOOP

EINDREDACTIE

Ying Mellema, Marianne Bouwman, Henjo van der Klok, Mieke Alferink, Neeltje Oostra.

Henk de Vries

ILLUSTRATIES IN BIJLAGE DUURZAAMHEID

VERSPREIDING FRL Verspreidingen, Leeuwarden

Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De gegevens in deze krant zijn met zorg samengesteld. Ten aanzien van de juistheid van de inhoud hiervan kan echter geen aansprakelijkheid worden aanvaard.

DE EERSTVOLGENDE UITGAVE VAN MAANDBLAD GROOTDEFRYSKEMARREN VERSCHIJNT OP: DONDERDAG 11 MAART 2021

FOTO:GETTYIMAGES.COM

NATUURIJS 2021 WIJ HELPEN U GRAAG!

NIEUWE SCHAATSEN?

WINKEL GESLOTEN, WERKPLAATS IS OPEN!

ZIE ONZE WEBSITE! OOK VERZENDING!

VOOR SLIJPEN EN ONDERHOUD!

BESTELLEN&AFHALEN! WWW.HAICOBOUMA.NL

JOU

SPECIALIST IN SCHAATSEN, SKEELERS, RACEFIETSEN EN MOUNTAINBIKES

Haskerutgongen 7 Oudehaske Telefoon: 0513 677234 E-mail: info@haicobouma.nl

WWW.HAICOBOUMA.NL

Vrijblijvend een inboedelopname of offerte? Contact ons via verkoop@hoekstrasneek.nl of 0515 - 41 21 10. Kijk ook op hoekstrasneek.nl

OUDEHASKE

HEE

VEE

REN

22 A7/E

Lease de Volkswagen ID.3 nu nog met 8% bijtelling Elektrisch rijden is nog nooit zo aantrekkelijk geweest.

De Volkswagen ID.3 is de eerste CO2-neutraal geproduceerde Volkswagen. Een volledige elektrische auto met een actieradius tot wel 542 kilometer. We hebben nog een aantal Volkswagen ID.3â&#x20AC;&#x2122;s met het voordelige bijtellingstarief van 8%. Daarmee is elektrisch rijden niet alleen leuk, comfortabel en milieuvriendelijk, maar ook nog eens ontzettend goedkoop. Wat wil je nog meer?

BIJ NATUURLIJK

Van den Brug Zilverweg 5, 8445 PE Heerenveen, T 0513 - 63 30 54 Kleermakerstraat 6, 8601 WG Sneek, T 0515 - 42 52 52

vandenbrug.nl/volkswagen

Je vindt Van den Brug ook in Drachten, Buitenpost en Franeker