FILIPINO 3

YUNIT 1: MAGAGALANG NA KATAWAGANG PANTANGING NGALAN NG TAO

Pangngalan ang tawag sa mga salita na tumutukoy sa ngalan ng:

Tao

Bagay

Hayop Pangyayari

Lugar

Ang katawagan sa pantanging ngalan ng tao ay tumutukoy sa tiyak na ngalan ng isang tao at ang paggamit nito ay naipamamalas ng pagiging magalang.

Ang edad, katayuan, at kaugnayan sa tao ang magiging batayan upang maging tiyak ang wastong katawagan na gagamitin.

Halimbawa: a. Batay sa: Edad (Pangalan)

Magalang na Katawagan

Vilma (matandang babae)

Manang Vilma/ Aling Vilma

Baldo (matandang lalaki)

Manong Baldo/ Mang Baldo

b. Batay sa: Katayuan (Propesyon) YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 1

GURO Lisa Mendoza

Gng/Bb. Liza Mendoza

Jimmy Salonga

G. Jimmy Salonga

DOKTOR Gilda Oliva

Dra. Gilda Oliva

Norbert Abdala

Dr. Norbert Abdala

Pinuno Lester Gomez

Kgg. Lester Gomez

Mina endez

Kap. Mina Mendez

Bettina Solivar

Kong. Bettina Solivar

Ramon Sager

Pang. Ramon Sager

c. Batay sa: Kaugnayan (Kamag-anak) Fely

Lola/ Tiya? Ate Fely

Nonito

Lolo/Tiyo/Kuya Nonito

(Malapit na Kaibigan ng Pamilya) Celina

Ninang Celina

Ronnie

Ninong Ronnie

PAGSASANAY SA WIKA Magbigay ng tiyak na ngalan batay sa nakasaad na edad, katayuan, o ugnayan ng pangngalan sa bawat bilang. Gamitin ang mga sagot sa pangungusap.

1. guro Punong- guro

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 2

Pangungusap: __________________________________________________ 2. nakatatandang kapitbahay na babae Kapitan ng barangay Konsehal Pangungusap: _________________________________________________ 3. nakatatandang kapatid na babae Nakatatandang kapatid na lalake Pangungusap: _________________________________________________ 4. kaibigang babae ng ina Kaopisinang lalake ng ama Pangungusap: ____________________________________________________ 5. doctor sa barangay health center Drayber ng jeepney Pangungusap: ___________________________________________________ KARAGDAGANG GAWAIN Basahin ang nilalaman ng sumusunod na mga bilang. Isagawa ang wastong paraan sa pagbabasa nang pabigkas. Tandaan ang wastong hagod ng mata sa bawat salita, katamtamang lakas ng boses, wastong paglilipon ng salita, at iba pa sa pagbasa.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 3

Visual Aids Ni: Voltaire M. Villanueva Ginupit- gupit saka pina pinagdikit- dikit na isasabit;Upang ang kisame ng silidaralan ay may palawit. Para sa mga matang malapit ng pumikit: Ang ginawang ito ng guro, pampukaw sa isip,Pampasigla at pang-aliw sa mga naiinip.

YUNIT II: Kasarian at Kailanan ng Pangngalan Ang apat na kasarian ng Pangngalan

1) Kasariang panlalaki – kasariang tumutukoy sa mga tao o hayop na lalake 2) Kasariang Pambabae – kasraiang tumutukoy sa mga tao o hayop ng babae 3) o lalaki

Kasariang Di-tiyak – kasariang maaring tumutukoy sa babae

Halimbawa: Kapatid, magulang, alaga, anak 4) Walang Kasarian – mga pangngalang tumutukoy sa mga bagay, pook, pangyayari, iba pa na walang kasraian.

Halimbawa: Puno, aklat, bahay, paaralan

Ang tatlong Kailanan ng Pangngalan 1) Kailanan Isahan – tumutukoy sa pangngalang likas na nagiisa lamang ang bilang Halimbawa: YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 4

Kapatid, kaibigan, ate 2) Kailanang Dalawahan – tumutukoy sa pangngwalang may dalawang bilang Halimbawa: Magkapatid, magkaibigan, dalawang bag 3) Kailanang Maramihan – tumutukoy sa pangngalang may bilang na maramihan. Ang pangngalan ay napaparami sa pamamagitan, ng pagamit ng pntukoy, pang-ui, pamilang at panlapi.

Hamlibawa: Isahan Dalawahan/Maramiahan Pantukoy: ang kaibigan

ang mga kaibigan

Pang-uri: mabuting kaibigan

mabubuting kaibigan

Pamilang: isang kaibigan

magkaibigan

Panlapi: kaibigan

Magkaibigan

PAGSASANAY SA WIKA PANUTO: Isulat ang I kung Isahan , D kung dalawahan , M kung Maramihan. Bilugan ang pangngalan na tinutukoy nito. ______1. Ang magkakaibigan ay masayang naglalaro ng basketball. ______2. May praktis si Toby bukas. ______3. Sina CJ at Joshua ay nag-aaral para sa pagsusulit. ______4. Si Mang Jose ang naglinis ng silid-aralan. ______5. Masarap ang mga pagkain na handa nila. ______6. May tatlong ibon sa ibabaw ng puno. ______7. Ang mag-ina ay umuwi na.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 5

______8. Sina Mark at Evita ay ikakasal na. ______9. Dito si Joan magbabakasyon. ______10. Ang makakapatid ay sabay na pumasok . ______11. Lahat ng mag-aaral ay pinauwi ng maaga. ______12. Ang magpinsan ay pumunta sa parke. ______13. May isang aso silang alaga. ______14. Bumili siya ng dalawang kilong mangga. ______15. Ang magkapitbahay ay nagtutulungan.

PANUTO: Salungguhitan ang pangngalan/mga pangngalan tumugon sa kailanang nasa loob ng panaklong. ( dalawahan ) 1. Ang nanay at tatay ay umalis. ( isahan ) 2. Mabilis na sumagot si Luis sa kanyang mga guro. ( Maramihan) 3. Adobo, picadillo at pritong manok ang mga paboritong pagkain ni Alfonso . ( Isahan )4. Isang basket ang dala nila Mang Delfin at Aling Rosa. ( dalawahan ) 5. Ang magkaibigang Andre at Paolo ay laging pumupunta sa silidaklatan. ( maramihan ) 6. Lahat ng ulam ay niluto nina ate at nanay para sa aking kaarawan. ( dalawahan ) 7. Ang magkaibigan ay nag-aayos ng mga mesa. ( isahan ) 8. Kapag maraming bunga, ibinebenta ni Mang Tony sa dalawang palengkeng malapit sa kanila. ( maramihan ) 9. Nagbigay ang guro na sina Bb. So at Bb. Bautista ng pagsasanay sa mga estudyante. ( Isahan ) 10. Mabait si Paula sa kanyang mga kaklase.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 6

YUNIT III: Gamit ng Pantig sa Pagbuo ng Salita

Ang Pantig ay galaw ng bibig, saltik ng dila na may kasabay na tunog ng lalamunan o walang antalang bugso ng tinig sa pagbigkas ng salita.

Mga Pormasyon ng Pantig[ Sa Wikang Filipino, ang sampu na pormasyon ng pantig ay ang mga sumusunod: 

P - (patinig), halimbawa: a-so



KP -(katinig-patinig), halimbawa: ba-ta



PK -(patinig-katinig), halimbawa: es-trang-he-ro



KPK -(katinig-patinig-katinig), halimbawa: bun-dok



PKK - (patinig-katinig-katinig), halimbawa: ins-tru-men-to



KKP -(katinig-katinig-patinig), halimbawa: pro-tes-ta



KKPK -(katinig-katinig-patinig-katinig), halimbawa: plan-tsa



KKPKK -(katinig-katinig-patinig-katinig-katinig), halimbawa: tsart



KPKK -(katinig-patinig-katinig-katinig), halimbawa: nars



KKPKKK - (katinig-katinig-patinig-katinig-katinig-katinig), halimbawa: shorts

Ang Pantig at Pagpapantig Ang Pantig at Pagpapantig Ang pantig ay galaw ng bibig, saltik ng dila na may kasabay na tunog ng lalamunan o walang antalang bugso ng tinig sa pagbigkas ng salita.

Kayarian ng Pantig

Gumagamit ng simbolong K para sa katinig at P para sa patinig sa pagtukoy ng kayarian ng pantig.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 7

Kayarian Halimbawa P

a-so

KP

ma-ta

PK

ak-lat

KPK sak-lap KKP blu-sa PKK eks-pre-syon KKPK

plan-ta

KPKK

nars

KKPKK

trans-por-ta-syon

Ang Pagpapantig Ang pagpapantig ay paghahati ng salita sa pantig o mga pantig.

1. Ang magkasunod na dalawa o higit pang patinig ng salita ay hiwalay na mga pantig Halimbawa: uupo > u – u - po paano > pa – a – no noo > no - o 2. Ang magkasunod na katinig sa loob ng isang salita ay pinaghihiwalay, ang una ay kasama sa patinig na sinusundan at ang ikalawa ay sa patinig na kasunod.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 8

Halimbawa: tukso > tuk - so pandak > pan - dak luksa > luk – sa 3. Sa hiram na salita, ang magkasunod na katinig ay parehong kasama sa kasunod na patinig.

Halimbawa: sobre > so-bre pobre > po-bre 4. Sa pag-uulit ng pantig: a. Ang patinig lamang ang inuulit kung ito ay unang tunog ng salitang ugat.

Halimbawa: asa > a-a-sa alsa > a-al-sa ekstra > e-eks-tra b. Kung ang unang pantig ng salitang ugat ay nagsisimula sa katinigpatinig ang katinig at kasunod na patinig lamang ang inuulit Halimbawa: punta > pu-pun-ta sulat > su-su-lat prito > pi-prituhin Panuto: Isulat kung ilan ang pantig ng bawat salita. ______ 1. kama ______ 6. tren ______ 2. opo ______ 7. paaralan

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 9

______ 3. linggo ______ 8. makasaysayan ______ 4. paliparan ______ 9. uod ______ 5. palengke ______ 10. Watawat

PAGSASANAY SA WIKA Panuto: Pantigin ang mga sumusunod na salita.

Halimbawa: araw a – raw 1. haligi __________________________________ 2. dyip __________________________________ 3. tatsulok __________________________________ 4. kwarto ___________________________________ 5. bisikleta __________________________________ 6. tsek __________________________________ 7. dyaryo __________________________________ 8. kanluran __________________________________ 9. hawla __________________________________ 10. twalya ___________________________________

YUNIT 4: Kuwit at GITLING Ang kuwit ( , ) ay ginagamit sa ganitong mga kaparaanan: A. Paghihiwalay ng isang sinipi.

B. Sa paghihiwalay ng magkakasunod na salita at lipon ng mga salitang magkaka-uri. Halimbawa: Kumain ka ng itlog, gulay at sariwang bungang-kahoy. Shana, saan ka nag-aaral ngayon?

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 10

C. Sa hulihan ng bating panimula at bating pangwakas ng isang lihampangkaibigan. Mga halimbawa: Mahal kong Marie, Nagmamahal, Sa iyo kaibigang Jose, Tapat na sumasaiyo, D. Pagkatapos ng Oo at Hindi. Mga halimbawa: Oo, uuwi ako ngayon sa probinsiya. Hindi, ayaw niyang sumama.

E. Sa mga lipon ng salitang panuring o pamuno. Mga halimbawa: Si Andres Bonifacio, ang ama ng Katipunan, ay isinilang sa Tondo. Si Pastor Arias, isang mahusay na tagapagtanggol, ay isang Manobo.

F. Sa hulihan ng bilang sa petsa, o sa pagitan ng kalye at purok at ng bayan at lalawigan sa pamuhatan ng isang liham. Mga halimbawa:

Nobyembre 14, 2008 Project 8, Quezon City G. Sa paghihiwalay ng tunay na sinabi ng nagsasalita sa ibang bahagi ng pangungusap. Halimbawa: Ayon kay Rizal, “Ang hindi magmamahal sa sariling wika ay higit pa sa mabaho at malansang isda�.

Gitling Ang gitling ( - ) ay ginagamit sa loob ng salita sa mga sumusunod na pagkakataon: A. Sa pag-ulit ng salitang-ugat o mahigit sa isang pantig ng salitangugat.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 11

Halimbawa: araw-araw isa-isa apat-apat dala-dalawa sari-sarili kabi-kabila masayang-masaya B. Kung ang unlapi ay nagtatapos sa katinig at ang salitang nilalapian ay nagsisimula sa patinig na kapag hindi ginitlingan ay magkakaroon ng ibang kahulugan Halimbawa: mag-alis nag-isa nag-ulat pang-ako mang-uto pag-alis may-ari tag-init pag-asa C. Kapag may katagang kinaltas sa pagitan ng dalawang salitang pinagsama.

Halimbawa: pamatay ng insekto - pamatay-insekto kahoy sa gubat - kahoy-gubat humgit at kumulang - humigit-kumulang lakad at takbo - lakad-takbo bahay na aliwan - bahay-aliwan dalagang taga bukid - dalagang-bukid Subalit, kung sa pagsasama ng dalawang salita ay magbago ang kahulugan, hindi na gagamitan ng gitling ang pagitan nito.

Halimbawa: dalagangbukid (isda) buntunghininga

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 12

D. Kapag may unlapi ang tanging ngalan ng tao, lugar, brand o tatak ng isang bagay o kagamitan, sagisag o simbolo. Ang tanging ngalan ay walang pagbabago sa ispeling Halimbawa: maka-Diyos maka-Rizal maka-Pilipino pa-Baguio taga-Luzon taga-Antique mag-pal maka-Johnson mag-Sprite mag-Corona mag-Ford mag-Japan E. Sa pag-uulit ng unang pantig ng tanging ngalang may unlapi, ang gitling ay nalilipat sa pagitan ng inulit na unang pantig ng tanging ngalan at ng buong tanging ngalan Halimbawa: mag-Johnson magjo-Johnson mag-Corona magco-Corona mag-Ford magfo-Ford mag-Japan magja-Japan mag-Zonrox magzo-Zonrox F. Kapag ang panlaping ika- ay iniunlapi sa numero o pamilang.

Halimbawa: ika-3 n.h. ika-10 ng umaga ika-20 pahina ika-3 revisyon ika-9 na buwan ika-12 kabanata G. Kapag isinulat nang patitik ang mga yunit ng fraction.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 13

Halimbawa: isang-kapat (1/4) limaâ€&#x;t dalawang-kalima (5-2/5) tatlong-kanim (3/6) H. Kapag pinagkakabit o pinagsasama ang apelyido ng babae at ng kanyang

bana o asawa.

Halimbawa: Gloria Macapagal-Arroyo Conchita Ramos-Cruz Perlita Orosa-Banzon I. Kapag hinati ang isang salita sa dulo ng isang linya.

Halimbawa: Patuloy na nililinang at pinalalawak ang pag-gamit ng Filipino.

Tutuldok[baguhin | baguhin ang batayan] Ang tutuldok ( : ) ay ginagamit matapos maipapuna ang pagpapakilala sa mga sumusunod na paliwanag, sa ganitong mga paraan:

A. Ginagamit kung may lipon ng mga salitang kasunod. Mga halimbawa: Maraming halaman ang namumulaklak sa hardin tulad ng: Rosal, Rosas, Orchids, Sampaguita, Santan at iba pa.

B. Pagkatapos ng bating panimula ng pormal na liham o lihampangangalakal. Mga halimbawa: YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 14

Dr. Garcia: Bb. Zorilla: C. Sa paghihiwalay sa mga minuto at oras, sa yugto ng tagpo sa isang dula, sa kabanata at taludtod ng Bibliya at sa mga sangkap ng talaaklatan. Halimbawa: 8:00 a.m Juan 16:16

PAGSASANAY SA WIKA Gumawa ng isang talata na binubuo ng apat hanggang anim na pangungusap. Tiyaking gumamit ng mga salitang may gitling at gamitin nang wasto ang kuwit sa talata.Pumili ng isang paksa mula sa sumusunod: a. Balang araw, ako ay hahangaan din b. Nais kong Maging Pinuno c. Idolo ng Bayan, Dapat Tularan.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 15

KARAGDAGANG GAWAIN Pumili ng isang huwarang pinuno ng bayan. Magsaliksik tungkol sa napili at gumawa ng likhang sining tampok ang pinuno upang higit na makilala at hangaan.

ARALIN 5:Pagbuo ng mga tanong mula sa binasang teksto Ang mga tanong ay nagsisilbing gabay upang matiyak kung nauunawaan ng mga mambababsa ang nais na ipabatid ng seleksiyon.

Mga tanong din ang ginagamit upang linaawin ang ilang bahagi ng binasa bsa pamamamagitan ng wastong pagsagot sa mga ito.

Hindi lamang sa mga tanong ang maaaring makuha sa tekstong binasa. Maaari ring bumuo ng mga tanong na inaasahang masasagot ng teksto.

Halimbawa: Tanong- Ano ang layunin ng Baryo Malanday sa ppagdaraos ng paligsahan sa pag-awit?

Sagot- Ang Baryo Malanday any nagdaraos ng paligsahan sa pagawit upang pagyamanin ang talent ng mga batang mang-aawit.

PAGSASANAY SA WIKA A. Baybayin ang tamang ngalan ng araw at buwan. Tiyaking gumamit ng malalaking titik sa simula ng bawat ngalan. Itala ang mga ito sa wastong pagkakasund- sunod ng araw at buwan.

Araw: 1. ____________________________5.____________________________ 2. ___________________________6.____________________________ 3. _________________________7.____________________________ 4._________________________8._____________________________ YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 16

BUWAN 1.____________________________7.__________________________ 2. ____________________________8.____________________________ 3.____________________________9.__________________________ 4.____________________________10._________________________ 5.____________________________11._________________________ 6.____________________________12._________________________

B. Batay sa binasang kuwento, ibigay ang hinihingi ng mga sumusunod na organizer. Pagkatapos ay bumuo ng mga tanong na kaugnay ng mga nilalaman ng organizer. Tiyaking ang mga sagot sa ibinigay na mga tanong ay makukuha sa nilalaman ng organizer.

1.

Tagpuan _________________________________________________________ _________ _________________________________________________________ ________ _________________________________________________________ ________ 2.

Pangunahing Tauhan/ Pangalawang Tauhan _________________________________________________________ _________ _________________________________________________________ __________ _________________________________________________________ _________

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 17

3.

Pangyayari _________________________________________________________ ________ _________________________________________________________ ________ _________________________________________________________ 4.

Wakas _________________________________________________________ _________ _________________________________________________________ _________ _________________________________________________________ _________

Karagdagang Gawain Batay sa kuwento ni Crisanta, sumulat ng dalawang dalawang sitwasyon na maaring maganat sa pagtatapos ng teksto. Tiyakin na maipapaliwanang ang sinulat na katapusan ng kuwento.

YUNIT II “Ang Mag-Inang Alimasag” Nais ni Inang Alimasag na tumulad ang kanyang mga anak sa kanya.

Hangad niyang mapalaki ang kanyang mga anak na Alimasag na siya ang huwaran. Nais naman ng mga anak niya na sila ay lumaking gumagawa ng mga bagay ayon sa kanilang mga kagustuhan.

Isang araw, winika ni Inang Alimasag sa kanyang mga anak, “kailangang kayo ay makipagkapwa. Makipag-usap kayo sa ibang tao.”

Para kay Inang Alimasag , ang ipinagagawa niya sa mga anak ay tunay na pakikipagkapwa. Binilihan niya ang mga anak na kausapin ang mga palaka, bibe, gansa, at pagong. Natuklasan ng mga anak na ang YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 18

pakikipag-umpukan at pakikipag-usap ng kanilang ina ay nagdudulot ng pamimintas sa ibang hayop. Ito ay ikinahihiya ng mga anak.

Sinabihan niya rin ang mga anak na magkawanggawa sila sa kappa.

“Ang mga nagugutom ay dapat pakainin at ang mga nauuhaw ay dapat painumin.”

Taliwas sa kanyang sinasabi, nanghihingi si Inang Alimasag ng pagkain at inumin para sa nagkasakit na unggoy at loro ngunit ang anumang makuha niya ay iniimbak lamang niya sa kanilang bahay. Nakikita ito ng kanyang mga anak.

Isang araw, sinabihan niya ang kanyang anak na panganay.

“Napapansin kong halos magkakatulad kayo sa paglalakad. Kailangang taas-noo at tuwid kayong maglakad,” wika ni Inang Alimasag.

Sinagot siya ng panganay na anak. “Hindi po ba taas-noo at tuwid na kaming maglakad?”

“Hindi ganoon ang ginagawa ninyo kaya ituturo koi to,” sagot ng ina.

Ganoon nga ang itinuro ni Inang Alimasag sa anak upang maituro rin nito sa iba pa niyang kapatid.

LINANGIN: Bigkasin isa-isa ang mga salitang nasa loob ng kahon. Lagyan ng ekis( )ang salitang naiiba sa bawat hanay.

1.

hangad

ayaw

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

nais gusto Page 19

2.

inimbak

3.

taliwas

4.

huwaran halimbawa suwail modelo

5.

itinapon kabaligtaran

natuklasan

itinabi kasalungat

inipon kaugnay

halaman nabatid naitago

PALAWAKIN: A. piliin sa loob ng kahon ang sagot. ______________1. nais matutunan ni Inang Alimasag para sa mga anak. ______________2. tinawag ni Inang Alimasag para turuang maglakad. ______________3. ginagawa ni Iang Alimasag sa nahinging pagkain at inumin. ______________4. ginagawa ni Inang Alimasag sa kanyang pakikiumpok sa ibang hayop. ______________5. nais ni Inang Alimasag para sa kanyang mga anak.

Panganay na anak Siya ang maging huwaran

iniimbak namimintas

pakikipagkapwa kumakain

B. Isulat kung tama o mali ang bawat pahayag ayon sa kwento. _______ 1. Patagilid maglakad ang mga alimasag. _______ 2. Nakikita ng mga anak ang masamang ginagawa ng kanilang ina.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 20

_______ 3. Ang bunsong anak ang tinuruang maglakad ni Inang Alimasag. _______ 4. Sinabihan ni Inang Alimasag ang kanyang mgaanak na maging mapagkawanggawa. _______ 5. Tinuruan ni Inang Alimasag ang panganay na anak na lumakad nang taas-noo at tuwid. _______ 6. Ikinahihiya ng mga anak ang ginagawa ng kanilang ina. _______ 7. Namimintas sa iba si Inang Alimasag. _______ 8. Nabago ang paglalakad ng mga anak na alimasag. _______ 9. Ipinamamahagi ni Inang Alimasag ang kanyang mga nahihinging pagkain. _______ 10. Gusto ng mga anak ang ipinagagawa sa kanila ng ina.

C. Alin-alin sa ibaba ang nais mong gawin? Sagutin kung bakit ito ang nais mo?

Kumanta Sumayaw Tumula Maglaro ng ibaâ€&#x;t ibang isports Mamasyal

magluto maglinis ng bahay mag-ayos ng bahay gumuhit magtanim

Ang mga nais kong gawin ay _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 21

_________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ ____________________________________________________ Pansinin: LOLO:sarah,pakibasa mo nga itong talambuhay ni Marcelo H.Del Pilar,hindi ko mabasa.

APO: sige po lolo para masanay ako sa pagbabasa ng may kaamtamang lakas.Sabi po ng guro namin,ganito ang paghawak sa aklat.

Tulad ka rin ba niya sa pagbabasa?

Ano-ano ang dapat tandaan upang maging maayos ang pagbabasa nang malakas?

ISIPIN: Ang maayos na pagbasa ay nakawiwiling pakinggan. Narito ang mga wastong paraan ng pagbabasa.

1. Tumayo nang tuwid.

2. Hawakan ng kaliwang kamay ang aklat.

3. Basahin mula sa kaliwa pakanan ang mga salita o pangungusap.

4. Magkaroon ng wastong hagod ng mata at lakas ng boses.

5. Iwasang ituro ng daliri ang binabasa.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 22

6. Huminto sa tamang paghinto ng pangungusap. Hindi dapat mabilis ang pagbasa sa mga salita.

7. Bigyan ng angkop na diin, punto, at bigkas ng mga salita.

8. Tumingin nang saglit sa mga tagapakinig.

PAGSASANAY: A. Lagyan ng

tsek ang tapat ng iyong sagot.

MGA GAWAIN

GINAGAWA

HINDI GINAGAWA

1. Binibilisan ko ang pagbasa upang matapos agad.

2. Binabasa ko ang mga salita nang may wastong hagod ng mata.

3. Itinuturo ng aking daliri ang binabasa kong salita.

4. Binabasa ko nang may tamang bigkas ang mga salita o pangungusap.

5. Binabasa ko nang may wastong diin ang mga salita.

B. Basahin nang malakas ang talata. Sundin ang wastong paraan ng pagbabasa.

Ang mag-anak na sama-samang gumagawa at nagtutulungan ay masasabing umuunlad ang buhay. Ang bawat kasapi ng mag-anak ay may pagkakaunawaan at walang puwang ang pag-aaway. May mga anak na sumusunod sa mga magulang, gayundin ay may mga magulang na nagtuturo ng kabutihan sa kanilang mga supling. Lahat ay sama-sama ring nagdarasal para sa kanilang maayos na pamumuhay.

C. Basahin nang malakas ang kwento. Sundin ang wastong paraan ng pagbabasa.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 23

Isang umagang naglalakad si Ning sa kanilang paraan ay nakita niya ang kamag-aral na si Agnes na umiiyak. Dali-dali niya itong nilapitan at itinanong kung bakit siya umiiyak. Sinabi ni Agnes na nawawala ang kanyang pitaka. Nagpasya si Ning na samahan si Agnes sa kanilang guro. Nang lumapit sila sa kanilang guro ay sinabi nitong mabuti na lamang at bumalik si Agnes dahil ang kanyang nawawalang pitaka ay nakita ng guro sa ilalim ng upuan.

Natuwa si Agnes at nagpasalamat sa kanilang guro at pati na rin kay Ning.

BALIKAN: Bigkasin ang mga salitang mag salungguhit.

1. Sumisikat na ang araw.

2. Masunurin ang anak niyang panganay.

3. Mahalaga ang bagay na iyon kay Melvin.

4. Sila ay nasa bahay na.

5. ANg unggoy ay pinakain niya ng saging.

Ano-anong diptonggo ang mtatagpuan sa mga salitang may salunguhit?

Ang magkasunod na patinig ( a, e, I, o at u) at malapit na w o y sa isang pantig ay tinatawag na diptonggo.

Ay Tulay

Ey Haywey

Oy Kahoy

Uy Baduy

Aw Hilaw

Iw Aliw

Ang diptonggo ay maaaring nasa unahan, gitna, o hulihan ng salita.

PAGSASANAY: A. Bilugan ang mga diptonggo sa bawat salita.

1. haywey

6. suhay

2. baybay

7. sigay

3. bahaw

8. apoy

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 24

4. abay 5. baliw

9. sabaw 10. buhay

B. Isulat sa patlang kung nasaa unaha, gitna, o hulihan ang diptonggo sa bawat salita. ______ 1. paksiw

_______ 6. kalaykay

______ 2. bataw

_______ 7. ginaw

______ 3. kulay

_______ 8. aruy

______ 4. kurduroy

_______ 9. tuklaw

______ 5. pamaypay

______ 10. agiw

Aralin 2: Edukasyon sa Pamilya, Bukod- Tanging Pamana Panimula Punan ang “KKK� ng mahahalagang maibibigay ng paaralan sa isang mamamayan na makatutulong sap ag-unlad ng bayan.

Ipaliwanang kung bakit nabibigyan ng kaalaman, katalinuhan, at kasanayan ang isang tao mula sa pagpasok sa paaralan.

Kaalaman _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ Kasanayan _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 25

_________________________________________________________ __________________________________________________ Katalinuhan _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ __________________________________________________

Ano ang yamang makukha sa paaralan? Paano magagamit ang yaman ng kaalaman, katalinuhan, kasanayan sa pang araw-araw na buhay?

Habambuhay na Yaman Kaming mga magulang ay may nais na ipamana Na magiging alala-ala sa tuwi-tuwina Kayamang hindi makukuha Higit pa sa marangyang buhay o malaking halaga Edukasyong pamana naming hindi matutumbasan Pakinabang nitoy walang alinlangan Karunungang panghabambuhay na sandigan Mga kaalamang kapaki-pakinabang Kami man ay maghirap Ginhawang inaasam kayhirap malasap Pagbibigya ng edukasyon ay napakailap Nguni tang tagumpay ay nadadaan sa sikap Pagpasok sa paaralan, pinilit isakatuparan YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 26

Araw-araw inaasikaso kami ng aming magulang Hindi nagpapahinga, panay trabaho Upang pag-aaral namiy mairaos lamang Sa paglipas ng panahon pasanin ay bumibigat Dagdag gastusin sa paaralan tumataas lahat Pagpaphinto bas a pag-aaral ba abg dapat na katapat?

Tila mahahadlangan mga nasimulan at binuong pangarap.

Mahirap man, walang hindi makukuha sa tiyaga Hamon ng kahirapan kapalit ay biyaya Kaibigan, guro, naniniwalat nag-aaruga Pagpapatuloy ng pag-aaral tunay na may mapapala.

Hindi dapat hadlang ang kahirapan Edukasyon ay ating karapatan Maraming paraan upang ito ay makamtan Kung wala kang nalalaman Paano na ang iyong kinabukasan Sa araw ng aking pagtatapos bukod sa diploma, aking mga magulang ang yapos Edukasyon ang sandatang panghahawakan Sa mga hamon ng aking kinabukasan.

Pamanang itinaguyod pahahalagahan Ituturing nag into at tunay na yaman Edukasyong naghatid ng kaalamat kasanayan Gagamitin sa ama, ityoy daan sa kaunlaran.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 27

Punan ang talahanayan ng kasingkahuluhgan at kasalungat ng salita sa bawat bilang.

Salita

Kahulugan

kasalungat

1. Alinlangan 2. mailap 3. malasap 4. matutmbasan 5. sandigan Pangungusap 1. _________________________________________________________ ________________________________________________________ 2. _________________________________________________________ ________________________________________________________ 3. _________________________________________________________ _______________________________________________________ 4. _________________________________________________________ _______________________________________________________ 5. _________________________________________________________ _______________________________________________________ Buuin ang diwa ng sumusunod na mga salaysay/ pahayag gamit ang tatlo hanggang limang pangungusap.

1. Ang edukasyon ay karapatan ng bawat batang Pilipinong sapagkat _________________________________________________________

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 28

_________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _____________________________ 2. Hindi dapat para sa mayaman lamang ang pagtatamo ng edukasyon kayat _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ ___________________________________________________ 3. Bilang mag-aaral ipinakikita ko ang pagpapahalaga sa edukasyon sa pamamagitan ng _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _____________________________________________________ 4. Para sa mga magu;ang maha;lagag pasikapan nap ag-aralin ang mga anak upang _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________ 5. Kung hindi matutukan ng pamahalaan ang suliranin sa edukasyon _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ ____________________________________________________ Panghalip Panao Ito ay salita na panghalili sa pangalan ng tao.

Halimabawa: Si G. Sandoval ay aming mabuting guro.

Maari itong palitan ng: YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 29

Siya ay aming mabuting guro.

Pag-aralan ang gabay na nagpapakita ng ibat-ibang ha,imbawa ng panghalip panao.

ko, mo niya

atin, inyo, kanila, kami

ako, ikaw, ka, siya

akin iyo, kanya

kita, tayo, kayo, sila

natin, naming, inyo, nila

A.Pagsasanay Isulat sa patlang ang wastong panghalip na panao na maaring pamalit sa sumusunod na pangalan ng tao. ___________________ 1. G. at Gng. Cecilio Gomez. ___________________ 2. Bb. Agatha Soliman. ___________________ 3. Gelo at Gela. ___________________ 4. ako at kuya ___________________ 5. nanay, tatay, kuya, lolo, lola, at bunso ___________________ 6. mga kaibagan ___________________ 7. ninang at ninang ___________________ 8. Arnel ___________________ 9. ako at ikaw ___________________ 10. Steven, Patrick, Andrew YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 30

B. Isulat sa patlang ang angkop na panghalip panao upang mabuo ang diwa ng pangungusap.

1. Si Gng. Bustamante ang aking guro sa Filipino. Asawa _______ ni G. Bustamante na guro __________ sa Sibika at Kultura.

2. Ang magkakaibigang Kath, Aileen, at Aryan ay mga kapangkayt ____________ sa proyekto.

3. Raymond ___________ ba ay dadalo sa kaarawan ni Nicole?

4.Apat kaming magkakapatis. Ang tatlo ay abbae at ___________ nagiisang lalaki.

5. Si Lui ay matalino. _________ masipag din.

Karagdagang Gawain Makinig sa radio ng balita o patalastas. Mula sa napakinggang pahayag itala ang sumusunod.

- Pangunahing diwa at suportang detalye - panangdang salita na panghalip - salitang magkasingkahulugan at magkasalungat Sumulat ng isang talata na may limang pangungusap batay sa mga itinala. Ilagay ang araw at oras ng palatuntunan at ang himpilan ng radio. _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 31

Aralin 3 Sabay-sabay na Pagkain, Dapat Panatilihin ď †Sa hapag-kainan, ang usapan, tawanan, at bahaginan ng pamilya ay masusumpungan.

PANIMULA Tatawag ang guro ng isang mag-aaral at magbibigay siya ng isa sa mga paboritong ulam o kadalasang paksa ng usapan ng kanyang pamilya. Ang mag-aaral na sumagot naman ang tatawag ng kamag-aral at magbabahagi ng sagot. Pag-usapan sa klase ng maitatalang sagot.

Gawing gabay ang talaan sa ibaba.

Paboritong ulam ng pamilya 1.

2.

3.

Kadalasang Paksa na Pinag-uusapan ng Pamilya Kapag Kumakain 1.

2.

3.

BASAHIN AT UNAWAIN Ang sabay-sabay na pagdulog sa hapag-kainan ng bupong pamilya ay karaniwang tagpo sa bawat tahanan. Higit pang nagiging masarap ang salo-salo kung paboritong pagkain ang nakahain at masaya ang kuwentuhan.

Isang Linggong Tulingan Nasasabik akong makabalik muli sa bayan ng aking tatay at nanay sa Bongabong Oriental Mindoro. Ilang araw an gaming ilalagi rito sa aming pagbabakasyon. Ang lalawigan ng Mindoro ay napalilibutan ng dagat kung kaya karaniwan na lamang-dagat ang pagkain nh mga YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 32

nainirahan doon. Tuwing kami ay nagbabakasyon, natation na sagana ang huli ng isdang tulingan kaya naman ibat-ibang luto ng isdang tulingan an gaming natitikman.

Nananariwa sa aking alaala ang inihaing mga pagkain sa amin noong hulu naming bakasyon. Sa araw ng aming pagdating bilang pagsalubong sa amin, hain nila ay tulingan sa sa palayok pinakuluan.

Niluot nila ito sa ibabaw ng nagbabagang bao na may katamtamang lakas ng baga upang hindi mabigla ang pagkaluto ng isda. Karaniwang pinatatagal nila ang pagluluto nito kung saan ang tinik ng tulingan ay lumalambot hanggang sa maaari na itong kainin ng kasabay ng makunat na hibla ng laman ng isda. Kinabukasan naman, inihanda sa hapag ang sinangag at pritong isda na mula sa pinangat na tulingan sa kamyas.

Ganito ang paraan nila upang gawing malasang-malasa ang kanilang inihain. Sasamahan pa ng mainit na kapeng barako. Kung may natira para sa tanghalian ay paparisan naman ng ginataang kamansi at ensaladang manga o labanos. Gata ulit sa ikatlong araw, ngunit naghahalong asim at alat naman ang timpla ng tulingan. May sahog na sariwang gulay na bagong pitas sa bakuran ang ginataang ito. Nagiging matamis, na maalat, an maasim at may kaunting anghang ang lasa ng mga sangkap tulad ng sitaw, kalabasa, at silang labuyo na may tinuyong hipon.

Pagsapit ng gabi adobong tulingan naman para sa aming hapunan. Heto naman ang paraan ng paggawa ng tortang tulingan, hihimayan at dudurugin ang laman hanggang matiyak na wala ng tinik. Ihahalo ang hinimay na isda sa binating itlog. Lalagyan ng hiniwang kamatis, sibiuyas na tagalog, at patatas, saka ito ipiprito. Ilang araw pa, akala ko YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 33

iba na ang ulam sapagkat higit na sa pito ang natikmang luto ng tulingan. Ang lumpia, isdang tulingan pa rin ang laman. Angkop papakin sa pananghalian kasabay ng paghigop ng mainit na sabaw ng tinolang native na manok.

Ngunit bulod sa nakagugutom at natatakam na mga pagkaing handog sa amin, amsarap ang bakasyon sapagkat sama-sama ang buong pamilya at magkakasabay na kumakain. Sa pagitan ng pagsubo at pagnguya ng malinamnam na tulingan ay walang kapantay na saya ang hatid ng masiglang kuwentuhan at tawanan sa hapag-kainan.

Tala-Sapan Basahin at unawain ang kahulugan ng bawat salita. Talakayin ang mga tanong na may kaugnayan sa mga salita.

TALA: Salita at Kahulugan Kamyas- isang uri ng bunga na madalas gamiting pang-asim sa mga luting pinoy; ginagamit ding lahok sa sawsawan Palayok-gawa sa hinulmang putik o luwad na ginagamit na lutuan

USAPAN: Talakayan Ano-anong ulam ang maasring lahukan/lagyan ng kamyas?

Bukod sa palayok, ano pang maaring gawin sa hinulamnag putik o luwad?

Sangag- isang paraan ng pagluluto Paano ang pagsasangag ng kanin? sa kanin; karaniwang nilalagyan ng kauinting mantika bawang at iba pang pampalasa Linang- Salita Hanapin ang kahulugan ng sumusunod na mga salita. Ayusin ang mga ito nang paalpabeto at agmitin sa pangungusap. Gawin ito sa kuwaderno.

Gata Pitas Lamang-dagat Tulingan nasasabik YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 34

Sipat-suri Sagutin ang sumusunod na mga tanong.

1. Bakit “Isang Linggong Tulingan� ang pamagat ng kuwento? _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ 2. Ano-ano ang mga paraan ng pagluluto sa isdang tulingan?__________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ 3. Bukod sa tulingan, ano pang pagkain ang maaring iluto sa ibat-ibang pammaraan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ 4. Magbigay ng sariling mga karanasan na may kaugnayan sa pagkain at pagsasalo salo ng pamilya sa hapag-kainan. _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ 5. Paano maipakikita ng kabataang Pilipino ang pagpapahalaga sa mga pagkaing Pilipino? _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 35

Pangkatang Gawain Tanong mula sa Tekstong Napakinggan A. Basahin ang sumusunod na mga talata na mula sa binasang kuwento. katulong ang mga kapangkat, pumili pa ng dalawang talata mula sa kuwento. Bumuo ng mga tanong na batay sa apat na talata. pagkatapos ay makipagpalitan ng gawa sa ibang pangkat at sagutin ang binuo nilang mga tanong.

Talata I Ngunit bukod sa nakagugutom at nakatatakam na mga pagkaing handog sa amin, masarap ang bakasyo sapagkat sama-sama ang buong pamilya at magkakasabay na kumakain. Sa pagitan ng pagsubo at pagnguya ng malinamnam na tulingan ay walang kapantay na saya ang hatid ng masiglang kuwentuhan at tawanan sa hapag-kainan.  Ano _________________________________________________  Saan ________________________________________________  Sino __________________________________________________  Bakit _________________________________________________  Paano _______________________________________________ Talata 2 Nasasabik akong makabalik muli sa bayan ng aking tatay at nanay sa bongabong, oriental Mindoro. Ilang araw an gaming ilalagi rito sa aming pagbabakasyon. Ang lalawigan ng Mindoro ay napalilibutan ng dagat kung kaya karaniwan na mga lamang-dagat ang pagkain ng mga naninirahan doon. Tuwing kami ay nagbabakasyon, natation na sagana ang huli ng isdang tulingan kaya naman, ibat-ibang luto isdang tulingan an gaming natitikman.  Sino _________________________________________________  Bakit _________________________________________________  Paano _______________________________________________

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 36

Talata 3

 Ano __________________________________________________ ?  Saan _________________________________________________ ?  Sino __________________________________________________ ?  Bakit _________________________________________________ ?  Paano ________________________________________________?

Talata 4

 Ano _________________________________________________ ?  Saan ________________________________________________ ?  Sino _________________________________________________ ?  Bakit _________________________________________________?  Paano _______________________________________________?

Detalye ng Kuwentong Binasa B. hahatiin ang klase sa apat na pangkat. Mula sa kuwentong “Isang Linggong Tulingan”, itala ang ibat-ibang luto sa isdang tulingan. Isulat din ang mga detalye tungkol sa bawat luto na nabanggit sa kuwento.

Ulam

Detalye ________________________________

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 37

________________________________ _________________________________ ________________________________ _______________________________ ________________________________ ________________________________ _______________________________ _______________________________ ______________________________ _______________________________ _______________________________ ______________________________ ______________________________

Wika- Linangan Panghalip na Pamatlig/Panuro Ito-Iyan-Iyon - mga panghalip na panghalili sa pangngalang may ang sa unahan - Mabigat ang aklat - Mabigat ito.

Nito-Niyan-Niyon - mga panghalip na pamalit sa mga pangngalang may ng sa unahan Bumili si Berto ng bigas.

Bumili si Berto nito.

Dito/Rito-Diyan/Riyan-Doon/Roon

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 38

- mga panghalip na panghalili sa pangngalang may salitang sa sa unahan. Ginagamit ang mga pamalit na ito sa pook o panig na malayo o malapit sa taong nagsasalita at kinakausap.

Nag-aaral si Debbie sa Ateneo de Manila.

TANDAAN Ang panghalip na pamatlig ay panghalip na ginagamit sa pagtukoy sa tao, bagay, hayop, lugar, at iba pang pangngalan.

PAGSASANAY SA WIKA A. Mula sa binasang akda, hanapin at itala ang mga pangungusap na gumamit ng panghalip na pamatlig. Tukuyin at salungguhitan ang mga panghalip na ginamit B. Sagutain ang mga sumusuod sa mga tanong gamit ang mga panghalip na pamatlig.

1. San ang papuntang tanggapang punong guro? _______________________________________________________ ____________________________________________________ 2. Maaari bang ituro mo sa akin ang aptungong palihran? _______________________________________________________ _____________________________________________________ 3. Nasaan ang bilihan ng mga pagkain? kami ay nagugutom na. _______________________________________________________ _____________________________________________________ Paano makalalabas sa inyong paraan? _______________________________________________________ ______________________________________________________ Karagdagang Gawain Sumulat ng maikling kuweno. Gamitin ang mga sumusunod na panghalp pamatlig.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 39

ito

ditto

nandoon

iyan

doon

iyon

heto

ganoon

ganito

narito

ganiyan

ganoon

Gamitin sa makabuluhang pangungusap ang mga panghalip pamatlig na: 1. iyan _______________________________________________________ ____________________________________________________ 2. dito _______________________________________________________ _____________________________________________________ 3. ito _______________________________________________________ _______________________________________________________ 4. iyan _______________________________________________________ ______________________________________________________ 5. doon ______________________________________________________ _____________________________________________________

Aralin 4 Si Robinhood tinudla- pinatamaan -Tinamaan sa pakpak ang ibong tinudla ng pilyong bata. humayo- lumakad -Ang mga mag-aaral ay masiglang humayo matapos makapagpahinga.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 40

ipinamudmud- ipinamigay -Ang mga suput-supot na pagkain ay ipinamudmod sa mga dumalo sa miting. namataan- natanaw, nakita -Si Bong ay namataan kong palabas sa silid ni Mommy.

Marami ng taon ang lumipas isang masama at malupit na hari ang namumuno sa Inglatera. gaya nia ang kanyang mga kakampi at kawal, sanhi nito aang mga tao ay labis na naghirap.

Hanggang dumating ang isang mabuting lalaki sa kaharian. Siya ay si Robinhood at nagging kaibigan ng mga mahihirap.

Iang araw isang bata ang iyak ng iyak sa gutom, tinudla ng ama ng bata ang usa, at nasaksahin ito ng mga kawal at hinuli an gang manggawa at walang awing binugbog.

Walang anu-ano nagliparan ang mga palaso, natamaan ang mga kawal, nakita nila si Robinhood na bumaba sa isang punung kahoy.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 41

SInabi niya na siya ang pumana ng usa at pakawalan ang manggagawa. At sino ka! makakarating ityo sa hari, gulat na gulat ang kawal ng may tumamang pana sa kaniyang braso. Hinila ni Robinhood ang kawal at itinali sa puno.Dala ng takot kumaripas ng takbo ang ibang kawal.

Samantala lumapit si Robinhood sa bata na gutom-na gutom at inabutan ito ng pagkain, binigyan din niya ang manggagawa at binigyan din niya ito ng pera.

Robinhood! Totoo nga ang mga narinig ko. Ipinamumudmud mo sa mga tulad kong mahirap ang kayamanan mo, humahangang pakli ng manggagawa.

Hindi dapat maging alipin ang mga tao tugon ni Robinhood.

Maramimg salamat! Iniligtas mo kami ng aming anak, usal ng mangagawa. Masayang humayo si Robin Hood. Kasiyahan niya na muling makatulong sa mahihirap.

Paunlarin Natin A. Piliin sa kahon at isulat ang titik lamang ng kasingkahulugan ng salitang may salungguhit sa pangungusap. a. nakita b. lumakad c. naglider

d ipinamigay e. itinanggi f. pinatamaan

______ 1. Ang lalaki ay tinudla ng kaaway. Nagkasugat ito sa braso. ______ 2. Masayang humayo ang magkakaibigan. Magpipiknik sila sa Tagaytay. ______ 3. Isang babae ang namuno sa mga nag- rally. Walang takot siyang nakipag-usap sa mga pulis. ______ 4. Ang mga bag ng pagkain ay ipinamudmod sa mga biktima ng bagyo. ______ 5. Sa isang mataong pasyalan namataan ang nawawalang bata.

Agad iyong inirepory sa pulisya.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 42

B. Punan ang patlang ng kasalungat na kahulugan ng salitang may salungguhit. Isulat ang sagot sa patlang.

1. Ang pagnanakaw ay masama.Ang pagtulong sa kapwa ay _______________.

2. Tumutulong ang kakampi. Nag-iisip ng hindi tama ang __________.

3. Kanina gutom ang bata. Pagkatapos kumain siya ay _______ na.

4. Tinawag niya ako kaya ako lumapit. Pero ___________ ako nang magsisigaw siya.

5. Ang matanda ay humingi ng tulong. Agad akong ________ ng mga pagkain at damit.

TALAKAYIN NATIN 1. Saan nagyari ang kuwento? ________________________________________________________ 2. Bakit labis na naghihirap ang mga tao doon? ________________________________________________________ 3. Bakit hinuli at binugbog ng mga kawal ang isnag mangagawa? ________________________________________________________ 4. Paano muling pinatunayan ni Robin Hood na siya ay kaibigan ng mahihirap? ________________________________________________________ 5. Ikaw, mayroon ka na bang natulungang mahirap na tao? Ano ang nagawa mo para sa kanya? ________________________________________________________

UNAWAIN NATIN Pagbibigay ng Damdamin ng Tauhan

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 43

Ang sinabi o ikinilos ng tauhan ang nagpapahiwatig ng damdamin ng tauhan ng isang akda.

LINANGIN NATIN A. Anong damdamin ang ipinahihiwatig ng sinabi o ikinilos ng tauhan sa HANAY A? Piliin sa HANAY B at isulat sa patlang ang titik ng sagot.

HANAY A

HANAY B

_____ 1. Kumaripas ng takbo ang iba pang

a. pagkagalit

kawal.

b. pagsisisi

_____ 2. Tanggapin mo ang perang ito.

c. pag-aalala

Makakatulong ito sa iyong pamilya.

d. paghanga

_____ 3. Gutom na gutom ang anak ko. Wala

e. pagkaawa

akong maipakain sa kanya. Ano ang

f. pagkatakot

gagawin ko? _____ 4. Hinila niya at itinali sa puno ang kawal. _____ 5. Ikaw pala si Robin Hood. Ang bait mo talaga sa mahihirap.

B. Tukuyin ang damdaming ipinahihiwatig ng sinabi o ikinilos na tauhan.

Piliin ang sagot sa kahon. Titik lamang ang isulat. a. pagkatakot

f. paghanga

b. pagkaawa

g. pagsisisi

c. pagtatampo

h. pagkatuwa

d. pagkainip

i. pagkainggit

e. pagkabigo

j. pagkagulat

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 44

_____ 1. Darating na si Tatay! Yehey! _____ 2. Natalo ako. Hindi ko nakuha ang gintong medalya. _____ 3. Ang dilim! Baka may multo rito. Inay! _____ 4. Mia? Ikaw ng aba? Kailan ka dumating? _____ 5. Bakit hindi mo ako tinawagan kahapon? Ikaw, lagi na lang nakalilimot. _____ 6. Ang galling mo. Pambihira! Nanalo ka ng limang medalya! _____ 7. Bakit mas maganda ang sa kanya? Lagi na lang siya ang bida? _____ 8. Wala kang pambili ng gamut? Heto. Bumili ka na agad. _____ 9. Sana hindi ko ginawa iyon. Maling mali ako. _____ 10. Ang tagal ni Ed! Kanina pa ako naghihintay rito.

PAHALAGAHAN NATIN A. ALin-aling Gawain ang mga nagpapakita ng pagtulong sa mahihirap?

Gumuhit ng ď ™ sa patlang _______ 1. Tanggapin niyo ang konting perang ito. Idagdag niyo s apagtatayo ng barung-barong. _______ 2. Lupa ko ito. Hindi ako nagpapatira ng mga iskwater ditto _______ 3. Hoy, dalhan mo ako ng tubig sa kwarto ko. Bilis! Ang bagalbagal! _______ 4. Pumunta ka sa opisina ko. Bibigyan kita ng trabaho. _______ 5. Dalhan niyo ng pagkain si ALing Sita at ang mga anak niya.

Sabi ng ating labandera, kagabi pa raw hindi kumakain ang mga iyon.

B. ANo ang sasabihin o gagawin mo? Bilugan ang titik ng iyong sagot.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 45

1. Nakasakay ka sa bus. Narinig mon a sinisigawan ng kunduktor ang isang mag-aaral. Kulang pala ang perang pambayad niya hanggang sa kanilang barangay. a. Hindi ko sila papansinin. Hindi ko naman sila kilala. b. Tatawagin ko ang kundoktor. AKo ang magbabayad ng kulang sa pasahe niya 2. May anak na kasing-edad moa ng inyong labandera. Gusto niyang makipaglaro sa iyo. a. Sige, hakika. Maglaro tayo sa aming likod-bahay. b. Ayokong makipag laro sayo. Hindi kita gusto.

3. Bumagyo. Inilipad ang ilang yero ng bubong ng kapitbahay ninyo.

Alam mong may mga yero kayong nakatago sa inyong bodega. a. Magbabantay ako. Baka kunin nila an gaming mga yero. b. Sasabihin ko kay Mommy na bigyan naming ng yero an gaming kapitbahay.

4. May fund drive sa inyong paaralan para sap ag-aaral ng matatalino pero mahihirap na bata. a. Ayoko ngang magbugay. Wala akong pakialam sa kanila. b. Ibibigay ko ang kalahati ng baon kong pera. Daragdagan ko pa bukas.

5. Wala pang pambili ng libro ang katabi mong mag-aaral. Hiniram niya sandal ang libro mo para i-xerox ang mga pahinang bibigyan ng pagsusulit kinabukasan. a. Sige hiramin mo muna libro ko. b. Hindi puwede. baka masira ang libro ko.

ISAISIP NATIN PANGHALIP NA PANANONG

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 46

Ang panghalip na pananaong ay pamalit s apangalan sa paraang patanong. Itoâ€&#x;y maaring isahan o maramihan.

Narito ang ilan sa mga panghalip na pananong at ang pangngalang pinapalitan ng mga ito Panghalip Pananong Isahan Maramihan Sino Sinu-sino Ano Anu-ano Saaa Saan-saan Kanino Kani-kanino Ilan Ilan-ilan magkano Magka-magkano PAGSANAYAN NATIN

Pangngalang Pinapalitan Tao Bagay Lugar Taong nagmamay-ari Bilang o dami Pera/halaga

A. Pagtambalin ang panghalip na Pananong at ng pangngalang pinapalitan nito. Isulat ang titik lamang ng sagot sa patlang. ___ 1. ilan

a. sampung piso

____ 2. saan

b. si Jessie

____ 3. kanino

c. apat

____ 4. sino

d. kay Laila

____ 5. magkano

e. manika

____ 6. ano

f. sa Tagaytay II

____ 7. kani-kanino

g. sina Mariel, Bea at Willie

____ 8. anu-ano

h. bigas, karne, gulay at prutas

____ 9. saan-saan

i. sa Cebu, Davao at Manila

____ 10. sinu-sino

j. kina Sol at Mon

B. Lagyan ang panghalip pananong na ginamit s apangungusap.

1. Ano ang pangalan mo?

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 47

2. Saan-saan nakarating ang mag-asawa?

3. Kanino ang bag na ito?

4. Sino ang panauhin natin?

5. Ilan ang kapatid mong babae?

6. Sinu-sino ang mga liban ngayon?

7. ANu-ano ang mga binili mo sa palengke?

8. Saan mo kinuha ang perang „yan?

9. Kani-kanino ang mga aklat na nasa mesa?

10. Magkano ang baon mpo araw-araw?

C. Salungguhitan ang panghalip na pananong na angkop sa pangungusap.

1. (saan, Sino? nakatira si Bing?

2. (ANO, Magkano) ang upa ninyo sa bahay?

3. (Ilan, Kanino) ang mga daliri mo?

4. (Sino, Ano ang kaibigan mo sa iskul?

5. (Kanino, Ilan) ibinigay ang singsing.

D. Bilugan ang tamang panghalip na pananong.

1. (Sino, Sinu-sino) ang mga pinsan ni Ana? 2. ( ANo, ANu-ano) ang ulam mo?

3. ( Kanino, Kani-kanino) ang mga damit na nasa mga supot?

4. (Saan, Saan-saan) matatagpuan ang mga bahay na pinauupahan ni G. Torres?

5.(Magkano, Magka-magkano) ang isang kilo ng karne?

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 48

E. Punan ng panghalip na pananong ang patlang para mabuo ang pangungusap.

1. ____________ ang paborito mong kulay?

2. ____________

ang tirahan ni Maricel?

3. ____________ ang ibinayad mo

para sa kuryene?

4. ________________ mo iniabot ang dal among pagkain?

5. ________________ anf kasama mo sa pasyalan?

F. Gamitin sa makabuluhang pangungusap ang sumusunod na mga panghalip na pananong. Bilugan.

1. saan _______________________________________________________ _______________________________________________________ 2. Sinu-sino _______________________________________________________ _______________________________________________________ 3. Ilan _________________________________________________________ ________________________________________________________ 4. magkano ________________________________________________________ ________________________________________________________ 5. anu-ano ________________________________________________________ ________________________________________________________

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 49

ARALIN 5 KAMBAL DAW lihim- tago -Ang pagbili ko ng junk food ay lihimkay Nanay. umimik- kumibo -Hindi siya umimik ng sinigawan ng babae. humahagikhik.- tumatawa ng may tunog -Nakatawag ng pansin ang humahagikhik na magkaibigan alun-alon-kulot -Ang buhok ng dalaga ay alun-alon.

Ano Clarisse bagay sa akin ang damit na binigay ni Tiya Nora? nakangiting tamong ni Katrisse.

Aba oo. Lalo kang gumanda, humahagikhik na sabi ni Clarisse SIna Clarisse at Katrisee ay kambal. SIla ay magkamukhag magkamukha.Paehong makinid ang kutis, matangos ang ilong, manipis ang labi at mahaba at alun-alon ang maitim na buhok. Subalit ang kanilang ugali ay magkaiba..Masayahi at mabait si Clarisse habang si Katrisse ay masungit at suplada.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 50

Katrisse bakit ka ba galit na naman? tanong ni Clarisse sa kapatid. E kasi si Tiya Purita. Nagkaloob ng ng sapatos, napakapangit naman, nagdarabog na sagot ni Katrisse Tutol ako sa mga sinasabi mo. Binigyan ka na nga pipintasan mo pa.

Huwag ka naman ganyan, wika ni Clarrise.

Ano ba ng pakialam mo sa akin pasigaw na sagot ni Katrisse. Hindi na umimik si Clarisee. Lumapit na sa kanya si Katrisse at humingi ng paumanhin ng makitang nangingilid na ang luha ng kapatid..Bgamat lagging inaaway ni Katrisse, si Clarisse ang lagi niyang takbuhan kapag siya napapagalitan ng kanolang ina dahil sa kaniyang ugali.

Nagbalik gunita ang pangyayari ng kanyang kambal bago ang pagbabago ng ugali ni Katrisse.Nang-aaway siya kapang hinihipo ang alun-alon na buhok Isang araw nagkasakit si Clarisse ng tipos, hinayang na hinayang ang mga nakakakakilala dahil napakabait ni Clarisse, mas mainam pa na si Katrisse ang nagkasakit dahil masungit at suplada na anrinig ni Katrisse.

Awang-awa siya sa kapatid at ipinangako niya sa Diyos na siya ay magbabago na.

YUNIT III: KINABIBILANGANG PAMAYANAN, NAGSUSULONG NaG KAUNLARAN

Bakit Itim ang mga buto ng pakwan?

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 51

umusbong- tumubo -Isang maliit na halaman ang umusbong sa paso. pipigtasin-tatanggalin -Ang tangkay ng lansones ay pipigtasin ko sa sanga. balo- patay na ang asawa -Mag-isang namumuhay ang balo sa kaniyang tahanan. nagmatyag- tumanaw-tanaw -Ang lalaki ay nagmatyag sa bahay ng mayamang babae.

Noon may isang balong babaeng mag-isang nananahan s atabi ng ilog. Niisang anak ay awala siya. Wala roing dumadalaw sakanya kaya inakalangng mga kapitbahay na wala siyang kamag-anak. Nabubuhay siya sa pamamagitan ng paglalabada sa kapitbahay.

Isang araw habang naglalaba sa ilog, nagulat ang balo ng may ibingbumagsak sa kanyang batya. Dali-dali niya iyong dinampot.

Ganoon nalamang ang kanyang awa ng makitang sugatan ang ibon.

Inuwi ng balo ang ibon at ginamot, pinakain at pinainom. DI naglaon gumaling ang sugat at muling nakalipad. Kaya inilabas ng balo at saka pinakawalan, nagulat ang balo ng biglang nagsalita ang ibon ng hunapon sa isang sanga.

Napakabuti mo, pagpalain ka ng Maykapal. DI makapaniwala ang bako, sa nagsasalitang ibon. Ginantimpalaan nito ang kanyang kabutihan.

Binigyan ng maliit na buto saka itinanim ng balo, pagkatanim sinabi ng ibon na di na siya maghihirap.Pero tiyakin naisang bunga lamang ang pipigtasin sa tuwing mangangailangan. Nabigla ang balo, ngunit nagpasalamat pa din siya.Itinanim ng balo ang buto at umusbong ang halaman at gumapang sa lupa. Namunga iyon ng malalaking prutas at nahinog. Pumitas ng isa ang balo at binuksan iyon.Nagulat siya ng tumambad ang maliliit na buto na kulay ginto.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 52

Mula noon masaganang namuhay ang balo. Samantala ang mga kapitbahay ay naghinalasa kanya. Hindi na siya tumatanggap ng mga labahin.Inisip nila nayumayaman nag balo kaya naisip nilang subukan ang babae.

Isang gabi nagmatyag ang kapitbahay ng balo sa lugar na nkaikita nila ang mga ginagawa niyon. Anupat natuklasan natuklasan nila na namumunga ng ginto ang halaman.

Kapitbahay 1: Aha! Purong ginto ang mga buto ng prutas na binuksan niya.

Kapitbahay 2: Tiyak nay an ang nagpayaman sa kanya.

Kapitbahay 3: Paano kaya mapapasaatin ang mga gintong buto?

Kapitbahay 1: Nakawin natin ang mga bunga.

Kapitbahay 2: E di maiiwan ang halaman? Mas mabuti kung bubunutin natin at ililipat sa ibang lugar.

Kapitbahay 3: wlang katiyakan na mabubuhay ang halaman.

Bakit hindi na lamang natin siya patayin.

Kapitbahay 1: Ayon ako sa suhestiyon niya.

Kapitbahay 2: Ako rin. magplano na tayo ngayon.

Noong gabing iyon matagumpay nilang napasok ng magkkapitbahay ang bahay ng balo. Walang awa nilang pinatay ang kahabag-habag na babae. Pagkatapos dali-dali nilang pinitas ang mga bunga ng halaman. Sabik nilang binuksan ang mga iyon. Subalit gayon na lamang abg kanilang pagtataka nang wala ni isa sa mga bunga ang may gintog buto. Sa halip maliliit na itim na buto ang mga tumambad sa kanilang mga mata.

Mula noon ang pruas na may maliliit na buto ay tinawag na pakwan.

Paunlarin natin YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 53

A. Itiman ang  na katapat ng kasingkahulugan ng salitang nakasalungguhit sa pangungusap.

1. Ang balo ay mag-isang nananahan sa tabi ng ilog.  naglalaba

 kumakain

 namamahinga

 tumitira

2. Ang ibon ay dinampot sa lupa ng mabait na babae. Nakita niyang may sugat iyon.  tinitingnan

 kinuha

tinanggal

 inilagay

3. Inay, pipigtasin ko na sa sanga ang mga manggang malapit nang mahinog.  tatanggalin  hihilahin

 susungkitin  aabutin

4. Unti-unting umusbong ang mga bagong dahon sa halaman matapos ang ilang araw nap ag-ulan.  tumubo

 nabulok

 lunmaki

 nalaglag

5. Ang mga pulis ay nagmatyag sa tirahan ng lalaking pinagbibintangang gumawa ng krimen.  lumapit

 pumasok

 tumanaw

 kumatok

Aralin 1: PAMAYANANG MALINIS, PAG-UNLAD AY MABILIS Basurang itinapon kung saan-saan darating ang panahon ikaw ay babalika.

Panimula: Pumili ng isang kamag-aral o ksapi ng pamilya na padadalhan ng liham. Ang nilalaman ng liham ay pagpapabatid at paghihikayat na YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 54

maging kabahagi ng isang malinis na pamayanan. Ibahagi ang liham sa klase. _______________ _______________ _______________ _____________, _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ ___________________________ ____________________ _____, HABAGAT Ibinisto ang Kalat Ilang araw nang walang tigil ang ulan. Wala naming babala ng bagyo, kayaâ€&#x;t marami ang mamamayang ipinagwawalang- bahala ang hindi maipaliwanag na sama ng panahon.

Pinangalanan na ang PAG-ASA o (Philippine Atmospheric, Geophysical, and Astronomical Services Administration) ang hindi tumitigil na buhos ng ulan. Ang sanhi ng napakalakas na ulan ay ang hanging Habagat.

Mahigit nang siyam na araw hindi tumitigil ang buhos ng ulan. Bunga nito, naka-alerti ang lahat ng opisyal ng pamahalaan local man o oambansa.

Dulot ng hindi tumitigil na ulan, marami ang naapektuhan. Nakansela ang klase sa mga paaralan at maraming ang naapektuhan.. Nakansela ang klase sa mga paaralan at maraming tanggapan ang pansamantalang nagsara dahil sa pinsalang dulot ng malawakang pagbaha.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 55

Makalipas pa ang ilang araw, pagtigil ng ulan at paghupa ng baha, lumitaw ang gabundok na basura. Nagimbal ang lahat sa naiwang kalat.

Ilang trak ang humakot sa mga basura na mula sa mga karagatan at ilog. Nalantad ang kawalang disiplina ng mga mamayan sa pagtatapon ng plastic, gulong, sirang kagamitan, at kung ano-ano pa.

Inimpisahan ng mga local na pamahalaan ang pagpapasa ng ordinansa tungkol sa pagtigil sa paggamit ng plastsik. Sa halip, hinihikayat ang paggamit ng bayong, tela, at papel na sisidlan ng pinamili.

Namulat ang mga mamamayan na ang tamang pagtatapon ng basura ay may malaking maitutulong upang mabawasan ang kalat sa kapaligiran. Nauunawaan ng mga mamamayan na ang kakulangan ng disiplina ay hindi magdudulot ng kaayusan sa pamayanan at kapaligiran.

Pagkatapos ng pananalasa ng bagyong Habagat ay sinimulan ng mamamayang Pilipino ang paglilinis ng kapaligiran.

Tala-Sapan Basahin at unawain ang kahulugan ng bawat salita. Talakayin ang mga tanong na may kaugnayan sa mga salita.

Tala: Salita at Kahulugan Habagat- hangin na mula sa katimugang bahagi ng Pilipinas; karaniwan itong malakas at ma YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Usapan: Talakayan Ano ang inyong nagging karanasan sa paghagupit ng hanging Habagat?

Page 56

dalang pag- ulan Ordinansa- kautusan o batas na ginagawa at ipinatutupad para sa isang particular na siyudad o lalawigan.

Anu-anong ordinansa ang dapat isulong upang mabawasan ang basuara?

PAG_ASA- Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Services Administration; ang ahensiyang ito ang nakatalaga sap ag-oobserba sa mga pagbabago ng klime; nagsisilbing tagabigay din ng babala tungkol sa mga parating, humahagupit na mga bagyo o anumang pagsama ng panahon.

Paano nakatutulong ang PAG_ASA sa paghahanda ng mamamayan sa pagdating ng bagyo?

LINANG SALITA Pansinin ang mga salitang initiman sa mga sumusunod na mga pangungusap. Piliin sa loob ng kahon sa ibaba ang kahulugan ng bawat isa at ipaliwanang sa klase ang nagging sagot.

1. Panay ang babala ng mga lider ng ibat-ibang local na pamahalaan upang paghandaan ang matinding sama ng panahon.

2. Lumitaw ang gabundok na basura.

3. Nagimbal ang lahat sa iniwang kalat.

4. Nabisto ang lahat sa kakulangan ng disiplina sa tamang pagtatapon ng basura.

5. Ang mga tindahan na lalabag sa ordinansang nagbabawal sa paggamit ng plastic ay kakanselahin ang permiso na makapagnegosyo.

Ipatitigil Nagulat Nahayag Paalala sumulpot YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 57

Sipat-Suri Ilahad ang kahulugan ng sumusunod na mga slogan.

1. Kalat mo, Ligpit mo! kahulugan: _________________________________________________________ ______________________________________________________ 2. May habagat o wala dapat lagging handa! kahulugan: _________________________________________________________ _____________________________________________________ 3. Daan sa kalinisan, disiplinadong mamamayan! kahulugan: _________________________________________________________ _____________________________________________________

4. Batas pangkapaligiran, alamin at unawain! kahulugan: _________________________________________________________ ________________________________________________________ 5. Basurang pinabayaan, ikaw ay babalikan! kahulugan: _________________________________________________________ _______________________________________________________

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 58

Wika- Linangan Sanhi at Bunga Ang akdang Habagat, Ibinisto ang mga Kalat ay angkop na halimbawa ng salaysay na nagpapakita ng dahilan at bunga. Ang dahilan na tinatawag ding sanhi ay maaaring kilos, gawa o salitang binitiwan ng tao, o pangyayari na nagdudulot ng bunga. Ang bunga naman ay maaaring maganda o masama batay sa dahilan o sanhi.

Sa akda ang dahilan ay ang Habagat kung saan ilang araw na hindi tumigil ang ulan kaya naman ang bunga ay malawakang pagbaha at pinsala sa paligid.

TANDAAN Ang mga pahayag na naglalahad na pagiging bunga ay medaling makikilala sapagkat ginagamitan ang mga ito ng mga salitang tulad ng bunga, dahil, dulot at iba pa.

PAGSASANAY SA WIKA A. Batay sa salaysay na Habagat, Ibinisto ang mga Kalat, bumuo ng tala ng mga dahilan at kaugnay na bunga ng mga ito.

B. Gumawa ng personal na salaysay tungkol sa iyong pakikibahagi sa pagtulong kay Inang kalikasan. Ipakita sa salaysay ang mga dahilan at magiging bunga ng pagtulong.

Pamagat: ___________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ ___________________________ Karagdagang Gawain Bukod sa nagging karanansan noong panahong may bagyo o habagat, magbahagi ng personal na karanasan na hindi malilimutan.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 59

_________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________

ARALIN 2: BAYANIHAN SA SIMPLENG PARAAN Ang pagpupunla ng kabayanihan ay maaaring mag-ani ng kabutihan.

Panimula: Gumuhit ng larawan na nagpapakita ng sitwasyon kung saan ikaw ay nagbibigay ng tulong para sa kapakanan ng nakararami.

Halimbawa: Larawan na nagpapakita ng mga mag-aaral na nagtatanim.

Basahin at Unawain Laging may kuwento ng kabutihan at kabayanihan ng mga taong taospuso kung magkaloob ng kanilang serbisyo.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 60

Serbisyong Totoo

Mga Tauhan: Doktor Cuevas- manggagamot Lilia- nurse Bobby- nurse Manong Jun- guwardiya Mga pasyente/ kamag-anak Tagpuan: Pampublikong Ospital Tagapagsalaysay: Walang sinuman ang nais magkasakit. Subalit ito ang isang kondisyon na hindi maiiwasan. Sa isang pampublikong ospital, walang tigil ang pagpasok ng mga nagpapakonsulta at nagpapagamot.

Kaya naman, walang sawa rin ang pagbibigay ng serbisyo at pag-aalaga sa mga pasyente ang mga mangagagamot at nars. Kahit na minsan ay hindi sapat ang gamut at kulang ang mga kagamitan, ginagawa pa rin ng mga bayani ng ospital ang lahat upang makatulong at ibsan ang hirap na dinaranas ng mga maysakit.

Sa isang pampublikong pagamutan, mahaba na ang pila ng mga pasyente. Karamihan ay naiinip at idagdag pang nag-aalala sa kalagayan ng mga maysakit.

Kamag-anak 1 ng pasyente: Nasan na baa ng doctor? Hinang- hina na ang na ang aking anak.

Kamag-anak 2 ng pasyente: Gawin po ninyo ang lahat upang bumuti ang kalagayan ng aking Inay. Pakiusap po.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 61

Pasyente 3: Naku! Napakarami naming pagkain ang ipinagbabawal ng doctor sa akin. Napakamahal pa ng gamot ko.

Kamag-anak 4 ng pasyente: Napakabagak ng pag-usad ng pila. Kanina pa kami naghihintay.

Pasyente 5: Maraming salamat po sap ag-aasikaso ninyo sa akin.

Tagapagsalaysay: Pasyente, kamag-anak, nurse, doctor at iba pang kawani ng pagamutan ay may mga pangangailangan na nais nilang matugunan at mabigyan ng atensiyon.

Batid ni Dr. Cuevas sang nadaramang pagkainip at pag-aalala ng naghihintay na mga pasyente pati na ang kanilang kasama. Dama rin ng butihing doctor ang pagod ng kanyang mga kasama sa trabaho. Kaya naman, humihiling siya ng paumanhin at pang-unawa sa lahat.

Dr. Cuevas: Magandang araw po sa inyong lahat. Ako po si Dr. Cuevas, mga mahal naming pasyente at kapamilya, ako po ay humihingi ng paumanhin sa aming nagiging pagkukulang.

Tagapagsalaysay. Maituturing na bayani ang mga Doktor na matiyagang pinakikinggan at hinaharap ang daing at suliranin ng mga pasyente.

Nurse Lilia: Nanay, huwag po ninyong kalilimutang inumin ang gamut na inireseta ni Dr. Cuevas. Kung sumama po muli ang inyong nararamdaman ay huwag mag-atubiling bumalik sa ospital.

Mang Jun (Security guard): Pila lamang po nang maayos.Tatawagin kop o ang pangalan na pupunta sa ating mga nars at kay Dr. Cuevas.

Nurse Bobby: Magpahinga po kayo. Kailangan ng inyong katawan ang sapat na pahinga.

Tagapagsalaysay: Mahirap ang sitwasyon ng mga pasyente sa mga pampublikong pagamutan. Madalas ay hindi naagapan ang mga may karamdaman dahil kulang sa tauhan.

Tala- Sapan Basahin at unawain ang kahulugan ng bawat salita. Talakayin ang mga tanong na may kaugnayan sa mga salita.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 62

Tala: Salita at Kahulugan Ospital- pagamutan; dito dinadala at ipinagagamot ang mga maysakit Reseta- listahan ng particular na gamut na ibinibigay ng doctor para sa karamdaman ng pasyente.

Sakit- karamdaman

Usapan: Talakayan Bukod sa mga maysakit, sino pa ang mga nagtutungo sa ospital?

Bakit kailangan ng reseta sa pagbili ng gamot?

Paano maiiwasan ang pagkakaroon ng sakit?

Linang- Salita Alamin ang kahulugan ng sumusunod na mga salita. Pagkatapos ay sumulat sa kuwaderno ng maikling talata na ginagamitan ng mga salitang nasa loob ng kahin.

Ibsan Pag-usad Konsultasyon kooperasyon

sinuway mag-atubili pagkalinga

Sipat- Suri Sagutin ang sumusunod na mga tanong.

1. Ano- ano ang mga suliranin ng mga doctor sa kuwento? _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ 2. Ilarawan si Dr. Cuevas. _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ 3. Bakit mabagal ang usad ng pila sa pagamutan sa kuwento? _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ 4. Ano ang hiling ni Dr. Cuevas sa mga tao sa pagamutan? Bakit?

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 63

_________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ 5. Bukod sa mga doctor at nars, magbigay ng iba pa na maituturing na makabagong bayani. _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ Wika- Linangan Salitang Nagsasaad kung Saan at Kailan Nangyari ang kilos  Ang salitang kilos ay mababatid kung saan at kalian ito ginawa.  Ang lugar o pook ang palatandaan ng tagpuan ng kilos.  Ang panahon ay palatandaan naman ng oras o kung kalian ginawa ang kilos.

Saan: (Halimbawa: Lugar o Pook) 1. Sa ospital dinala ang mga mag-aaral na nakaranas ng pagkahilo.

2. Sa botikabumibili ng gamut ang mga mamayan.

Kailan: (Oras) 1. Ngayon ako dadalhin sa ospital.

2. Kaninang umagabinigyan ng bakuna ang aking kapatid.

Ang mga salitang may salungguhit ang tumtutukoy kung saan at kalian ginawa ang mga kilos.

Tandaan: Saan ginagamit na pananong upang alamin ang lugar, pook o tagpuan ng kilos.

Kailan naman ang pananong na ginagamit upang mabatid ang oras o panahon na ginawa ang kilos.

Pagsasanay sa Wika YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 64

A. Sundin ang mga panuto sa ibaba gamit ang sumusunod na mga pangungusap: a. Guhitan ng isa ang salitang kilos. b. Guhitan ng dalawa ang pook kung saan ginawa ang kilos. c. Bilugan ang panahon ng kilos.

1. Tumatakbo nang mabilis ang mga bata kahapon upang habulin sa kalye ang nagmamadaling trak ng basura.

2. Ngayon tatalakayin sa mga paaralan at pagamutan ang tamang paraan ng paghihiwalay ng mga basura.

3. Araw- araw ay bumibisita sa ospital ang mga mamamayang nais magpagamot.

4. Mamayang ika- tatlo ng hapon ka ulit bibugyan ng libreng gamut sa klinika ng barangay.

5. Sa darating na Oktubre pa kita dadalhin muli sa klinika upang pabakunahan.

B. Pumili ng angkop na lugar at panahon para sa pandiwa sa bawat bilang. Gamitin sa pangungusap ang pandiwa at kaugnay na lugar at panahon.

Pandiwa 1. kakain 2. maglalaro 3. bibili 4. lalabas 5. pupunta

Lugar Probinsya Paaralan Sa tabi Sa likod bahay

Panahon Mamaya Kagabi Bukas Pasko bakasyon

Karagdagang Gawain A. Pag-aralan ang mga sumusunod na mga pahayag: Kamag-anak ng pasyente 1: Nasaan na baa ng doctor? Hinang- hina na ang aking anak.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 65

Kamag-anak ng pasyente 2: Gawin po ninyo ang lahat upang bumuti ang kalagayan ng aking inay. Pakiusap po.

Pasyente 3: Naku! Napakarami naming pagkain ang ipinagbabawal ng doctor sa akin. Napakamahal pa ng gamut ko.

Kamag-anak ng pasyente 4: Napakabagal ng pag-usad ng pila. Kanina pa kami naghihintay.

Pasyente 5: Maraming salamat po sap ag-aasikaso ninyo sa akin.

Dr. Cuevas: Mga mahal naming pasyente at kapamilya, ako po ay humihingi ng paumanhin sa aming nagiging pagkukulang.

Nurse Lilia: Kung sumama pong muli ang inyong pakiramdam ay huwag mag-atubiling bumalik sa ospital.

Nurse Bobby: Kayaâ€&#x;t kumain nang tama, matulog sa oras, at uminom ng gamot.

Tukuyin at ipaliwanang ang damdaming ipinababatid ng mga pahayag.

Pagkatapos ay magsanay sa pagbasa ng mga usapan nang may wastong intonasyon at akmang ekspressyon. Isaalang- alang ang mga bantas na ginamit. Humanda na basahin nang malakas ang mga ito sa klase.

B. Sumulat ng sariling kuwento. Maging malikhain sa pagbuo ng sariling akda. Pagkatapos ay makipagpalitan ng gawa sa kamag-aral. _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 66

_________________________________________________________ _________________________________________________________

ARALIN 3: PAMAYANANG NAGTUTULUNGAN, TUNAY NA HUWARAN Tulong na maliit dumarami kung nagiging malalim.

PANIMULA Kapanayamin ang ilan sa mga kapitbahay. Tanungin ang bawat isa kung paano sila makatutulong sa pamayanan. Pagkatapos ay sumulat ng talata mula sa pinagsama- samang sagot ng mga kapitbahay.

Pangalan ng Kapitbahay

Tulong sa Pamayanan

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

Talata: _________________________________________________________ _________________________________________________________ YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 67

_________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ano Ang Kahulugan ng Kalinga?

Gawad Kalinga

Ang Gawad Kalinga ay isang programa na naglalayong tumulong sa mahihirap na komunidad. Sinuman ay maaaring maging kasapi at makapagbahagi ng anumang tulong na kayang ibigay. Marami ang buhay na binago ng nasabing programa. Maraming kuwento ng pagtutulungan, pagbibigayan at pagmamahalan ang nakapaloob na nagsisilbing inspirasyon kaya mas marami pa ang nahikayat na lumahok at magbigay ng tulogn sa mga nangangailangan.

Isang Sabado, sumama si Eden sa kanyang Ate Este na kasapi s aisang proyekto ng Gawad Kalinga. Bilang mag-aaral sa kolehiyo sa bawat buwan naaatasan ang pangkat ni Este na pumunta at magbigay ng anumang tulong sa pamayanang kasalukuyang sinusuportahan ng YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 68

paaralan. Sa bawat pagbisita nila ay kailangang Makita kung epektibo ang ibinibigay nilang tulong sa pamayanan.

Ate ano ang maari kong ibigay na tulong? usisa ni Eden.

Magmasid ka at alamin moa ng Gawain na kaya mo. Nais kong habang ikaw ay bata, amintindihan moa ng kahalagahan ng pakikipagkapwatao. Kahit ikaw ay bata pa, magagawa mong tumulong sa paraang kaya mo, kung gusto mo talaga, paliwanang ni Este sa kapatid na nasa ikatlong baiting. Tumango- tango habang nag-iisip si Eden saka sinundan ang kanyang ate sa paglalakad.

Nang malapit na sila sa pupuntahan ay nasalubong ng magkapatid ang mga kamag-aral ni Este. Napansin ni Eden na iba- iba ang mga gamit na dala ng kanyang mga kasama. Gamit sa paaralan ang dla ng kanyang ate, samantalang ang ibaâ€&#x;y mga gamit sa pablilinis, pagtatanim, at gamit pang medisina naman ang sa iba.

Huwag kang magtaka sapagkat iba-iba an gaming Gawain sa Gawad Kalinga. Kaya pagdating doon, pag-aralan mong mabuti kung alin sa mga Gawain ang nais mo, paliwanag ni Este sa nagtatakang kapatid.

Ilang sandal pa ay tanaw na ni Eden ang kanilang patutunguhan. Kita na niya ang makukulay na mga bahay na may magkakaparehong sukat.

Matatanaw din ang mga mamamyan na sabik na naghihintay sa kanilang pagdating. Bakas sa kanilang mukha ang saya sapagkat batid nilang may tulong na naming parating sa kanilang munting pamayanan.

Sa kanilang pagdating ay sinalubong ng isa sa mga bata si Este at masiglang nagwika, Ate Este, handa nap o kaming mag- aral.

Magpapaturo po ako sa inyo ng susunod naming aralin sa paaralan, sabik na anunsiyo ni Monina.

Ate nadagdagan ang bilang ng mga bata na nais magpaturo sa iyo. pahayag ni Jasper.

Talaga? Nasasabik na akong sila ay makilala. Siya nga pala, kasama ko ang aking kapatid na si Eden.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 69

Magandang araw po sa inyong lahat, natutuwang bati ni Eden. Binati rin siya ng mga bata maging ng kanilang mga tatay at nanay. Bakas sa kanilang mga mukha ang tuwa at pasasalamat, Hindi nag-aksaya ng oras ang grupo nina Este. KKK ang programang nakatakda sa kanila na nagngahulugang Kapaligiran, Kaalaman, Kabuhayan, at Kalusugan. Nagtungo na sa kanin- kanilang puwesto ang bawat boluntaryo at nagsimula na sa kanilang Gawain.

Dahil alam na ni Eden ang gagawin ng kanyang ate, nagpaalam siya dito upang magmasid sa ibang Gawain. Sa paglipas ng ilang oras, lagi nang “Ano po ang maari kong Gawain?� ang tanong ni Eden sa mga kamag- aral ng kanyang Ate Este. Malugod naman siyang tinutugon at ginagabayan ng mga ito sa pagsasagawa ng mga Gawain na kaya niya.

Habang tumutulong sa mga Gawain ay hindi naiwasan ni Eden na panoorin ang mga mamamayan na kanilang tinutulungan. Kumikilos din upang mapabilis ang Gawain ng mga boluntaryo. Maging ang mga bata na tinuturuan ng kanyang ate ay masigasig na matuto at lumalahok sa mga talakayan.

Bukod dito, natuto rin siya ng tamang paraan ng pagtatanim, pagiging malikhain sa paggawa ng handicrafts at nabatid niya kung paano mapapanatiling malusog ang pangangatawan. Lahat ng natutuhan ay kanyang isinaisip sapagkat nais niyang sa susunod na buwan ay sasama siyang muli sa kanyang ate. Nais niyang gamitin at ibahagi ang lahat ng nalaman upang makatulong na muli sa mga taong nangangailanagn.

Sa pagtulong sa kapwa, abta man o matanda ay may magagawa.

Anuman ang katayuan sa buhay, makatutulong sa sariling paraan kung gugustuhin lamang.

Tala- Sapan Basahin at unawain ang kahulugan ng bawat salita. Talakayin ang mga tanong na may kaugnayan sa mga salita.

TALA: Salita at Kahulugan Gawad KalingaYOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

USAPAN: Talakayan Ano-ano ang mga tulong na Page 70

nangangahulugang pagbibigay o pagkakaloob ng tulong o suporta; ito ay programang naglalayong tapusin ang kahirapan ng ilang komunidad sa bansa Kolehiyo- dalubhasaan; antas ng edukasyon na kasunod ng mataas na paaralan o hayskul

ipinagkakaloob ng Gawad Kalinga?

Kung ikaw ay nasa kolehiyo na, lalahok k aba sa pagbibigay ng tulong sa mahihirap na komunidad? Bakit?

KKKK- Kaalaman, Kapaligiran, Kung ikaw ay mag-iisip ng isang Kabuhayan, at Kalusugan; madalas programa sa bawat KKKK, anong na tuon na mga sakop ng programa ang iyong programa sa pagpapaunlad ng imumungkahi? pamayanan.

Linang- Salita Pag-aralan ang sumusunod na mga salita. Piliin ang kasalungat na kahulugan ng bawat isa at ilagay ang titik ng tamang sagot sa patlang.

Gamitin sa pangungusap ang mga salita sa bawat bilang. __________ 1. kalinga

a. matamlay

__________ 2. munti

b. nabawasan

__________ 3. epektibo

c. pagpapabaya

__________ 4. masigla

d. hindi mabisa

__________ 5. nadagdagan

e. Malaki

Pangungusap: 1. _________________________________________________________ ______________________________________________________ 2. _________________________________________________________ _______________________________________________________

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 71

3. _________________________________________________________ _______________________________________________________ 4. _________________________________________________________ _______________________________________________________ 5. _________________________________________________________ _______________________________________________________ Sipat- Suri Sagutin ang sumusunod na mga tanong: 1. Sino sina Eden at Este batay sa mga sumusunod: a. kasarian

_________________

b. Edad at Edukasyon

_______________

c. Ugnayan sa isaâ€&#x;t- isa:

__________________

d. Gampanin sa kuwento:

___________________

e. Inspirasyong hatid mula sa kuwento: _________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ ________________ 2. Ano ang Gawad Kalinga at layunin nito? _________________________________________________________ _________________________________________________________ __________________ 3. Sino- sino ang mga naghihintay ng tulong mula sa Gawad Kalinga?

Ipaliwanag kung bakit sila naghihintay ng tulong. _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 72

_________________________________________________________ ______________________________________________________ 4. Kung papipiliin ka, saang pangkat ka s KKKK sasama ta bakit?

Anong isa pang K ang maaaring idagdag at bakit?

KAALAMAN

KAPALIGIRAN

_____________________________ _____________________________ _____________________________

_____________________________ _____________________________ _____________________________

KABUHAYAN

KALUSUGAN

_____________________________ _____________________________ _____________________________

_____________________________ _____________________________ _____________________________

K _________________ BAKIT?_________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

5. Paano maipakikita ang paraan ng pagtulong ng isa pang batang tulad mo? Itala at ipaliwanag ang limang sunod- sunod na paraan upang maipamalas ang pagtulong. a. _________________________________________________________ b. _________________________________________________________ c. _________________________________________________________ d. _________________________________________________________ YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 73

Wika- Linangan Kayarian ng Pang- uri May apat na pangunahing kayarian ang pang-uri.

Payak  binubuo ng salitang ugat o salitang walang lapi  Halimbawa: ganda, bango, taas bilis Maylapi  binubuo ng salitang- ugat at panlapi. Ang mga panlapi ay tinatawag na panlaping makapang-uri.

Halimbawa: kayganda, mabango, mataas, singbilis Inuulit  binubuo ng mga salitang- ugat o salitang maylapi na may paguulit. Maaaring ito ay maging ganap o di- ganap nap ag-uulit.

Halimbawa: Pag-uulit na Ganap kayganda-ganda, mabangong-mabango, mataas na mataas, mabilis-bilis Halimbawa: Pag-uulit na Di- Ganap kayganda, mababango, matataas, mabibilis Tambalan  binubuo ng dalawang salitang pinag-isa. Maaaring karaniwan o matalinghaga.

Halimbawa: Karaniwan kutis-singkamas, kathang-isip Halimbawa: Matalinghaga, kadaupang-palad, isip-bata Tandaan Ang pang-uri ay mga salitang naglalarawan at nagsasaaad ng katangisan ng tao, hayop, lunan, bagay o iba pa.

Pagsasanay sa Wika A. Magbigay ng mga pang-uring naglalarawan sa sumusunod na mga salita. Isulat din ang kasalungat na salita ng bawat pang-uri na ibinigay.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 74

Halimbawa: Pang-uring Naglalarawan Paaralan 1. mataas________ 2. ________________ 3. ________________ 4. ________________ 5. ________________ Aklat 1. ________________ 2. ________________ 3. ________________ 4. ________________ 5. ________________

Pang- uring Kasalungat

1. mababa___ 2. ___________ 3. ____________ 4. ____________ 5. _____________

1. _______________ 2. _______________ 3. _______________ 4. _______________ 5. _______________

B. Magbigay ng mga halimbawa ng bawat kayarian ng pang- uri.

Payak: 1. _______________________________________________________ 2. _______________________________________________________ 3. _______________________________________________________ 4. _______________________________________________________ Maylapi: 5. ____________________________________________________ 6. _____________________________________________________ 7. _____________________________________________________ 8. _____________________________________________________ 9. ____________________________________________________ Inuulit: 10. ____________________________________________________ YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 75

11. ____________________________________________________ 12. ____________________________________________________ Tambalan: 13. ______________________________________________ 14. ___________________________________________________ 15. ___________________________________________________ KARAGDAGANG GAWAIN Pumili ng isang maikling kuwento.

Magsanay sa pagbabasa ng malakas.

Humanda na basahin nang malakas sa klase ang napiling maikling kuwento.

ARALIN 4: Gawain sa Pamayanan Ang pakikiisa at pagsuporta ay mga bagay na hindi dapat mapaghiwalay.

PANIMULA: Alamin at itala sa ibaba ang ilan sag a plano o proyektong ginagawa para sa pamayanang kinabibilangan. Pagkatapos ay isulat kung paano lalahok o makatutulong sa nasabing mga proyekyo.

1. ___________________

2. _______________________

Ako ay susuporta sa paraang:

Ako ay susuporta sa paraang:

a.

a.

b.

b.

3. _______________________

4. _______________________

Ako ay susuporta sa paraang :

Ako ay susuporta sa paraang:

a.

a.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 76

b.

b.

Ano ang kalagayan ng ating kalikasan sa kasalukuyan? Paano mo mapapangalagaan ang kalikasan?

Oras Pangkalikasan

Ang Baranggay Aplaya ay may kahanga-hangang paraan upang maisakatuparan ang programang pangalagaan ang naghihingalong kalikasan.Dahil ang barangay ay umaasa sa biyayang ipinagkakaloob ng Maykapal sa araw- araw. Nagkakaisa ang buong barangay mula sa pinuno at lahat ng mamamayan na alagaan ang karagatan.Hindi lamang ang barangay o pook pangisdaan ang napapangalagaan kung hind imaging ang buong kalagayan ng kalikasan.

Ang oras pangkalikasan ay isang programang naglalayon na pangalagaan ang kalikasan. Tatlong oras sa bawat araw ang itinakda para sa pangangalaga ng karagatan at kalikasan. Alas 6 ng umaga para sa simula ng paglilinis ng baybay dagat. Alas nuwebe naman ang pagbabantay sa pagdating ng kukuha ng mga basura kasabay ng paghihiwalay ng nabubulok at hindi nabubulok na basura. Alas siyete ng gabi ay pagbabantay sa baybay dagat upang matyagan ang illegal na mangingisda at mga hindi tamang Gawain sa dagat.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 77

Sa paglipas ng panahon kinilala ang Baranggay Aplaya sa kanilang programang “Oras Pangkalikasan”. Dahil dito umunlad ang barangay.

Dumami ang huling isda, marami ang dumarayong turista, marami ang nais magtayo ng negosyo.

Kinilala ang Baranggay Aplaya na modelong barangay sa lungsod.

Maraming mga pamayanang pangisdaan ang sumunod sa programa at iba pang mga pamayanan ay nagpaplano na ring gumawa ng “oras pangkalikasan” sa ibang pamamamaraan.

Tala-Sapan Basahin at unawain ang kahuluhgan ng bawat salita. Talakayin ang mga tanong na may kaugnayan sa mga salita.

TALA: Salita at Kahulugan

Usapan: Talakayan

Baranggay- pinakamaliit nay unit na sistemang pulitikal sa bansa; pinamumunuan ito ng kapitan Baybay- dagat: tabing dagat

Ano ang tungkulin ng bawat mamamayan ng Baranggay Aplaya?

Bakit kailangang bantayan at pangalagaan ang baybay- dagat?

Anunsiyopatalastas mga Ano ang kahalagahan ng mga paalala na maaaring mapanood anunsiyo? sa telebisyon, mapakinggan sa radio, mabasa sa diyaryo at maari ring Makita na nakapaskil sa mga lugar kung saan makikita ng mga tao Linang- Salita Hanapin ang mga sumusunod na mga salita sa kuwento. Isulat ang pangungusap na naglalaman ng bawat isa. Ilagay din ang kasingkahulugan ng mga ito.

1. naghihingalo

4. matyagan

2. kabalikat

5. ilegal

3. ipinagkaloob YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 78

Sipat- Suri Pumili ng kapareha. Magtatakda ang guro ng sapat na oras upang sagutin ninyo ng iyong kapareha ang sumusunod na tanong. Bawat tamang sagot na ibinigay sa loob lamang ng itinakdang oras ang may puntos.

1. Ano ang programa ng Baranggay Aplaya?

2. Ano ang Oras Pangkalikasan?

3. Bakit naglunsad ng Oras Pangkalikasan ang pamunuan at mamamayan ng Baranggay Aplaya?

4. Paano nagtagumpay ang programa?

5. Bakit nagsilbing modelo ang barangay Aplaya sa ilan pang barangay?

6. Ano-ano ang mga palatuntunan na umunlad ang Baranggay Aplaya na bunga ng pagmamalasakit sa kalikasan?

7. Ano-ano ang maaaring maging balakid sa tagumpay ng programa?

8. Kung ikaw ay isa sa mga pinuno ng barangay, paano mo titiyakin na sumusunod ang mga mamamyan sa gawaing pampamayanan?

Wika- Linangan Mga Pang-ukol Ang mga pang-ukol ay mga salita o mga parirala na ginagamit sa pangungusap na nag-uugnay sa mga pangngalan, panghalip, o pandiwa.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 79

Mga Halimbawa: -

sa/ sa mga ng/ng mga ni/nina kay/kina

- tungkol sa/ tungkol kay – para sa/ para kay - ayonsa / ayon kay - mula sa/ mula kay

Mga Halimbawa ng pangungusap: 1. Ang mga pagkaing ito ay para sa mga biktima ng bagyo.

2. Ang kanyang nilutong adobo ay para sa lahat.

3. Para kay Catherine ang liham na ito.

4. Ang gantimpalang salapi ay ukol kay Mildred.

5. Ukol sa ekonomiya ang pinag-uusapan nila.

Tandaan Ang mga gamit ng pang-ukol ay upang ipakita ang dahilan o pagmamayari at kinalalagyan o patutunguhan ng isang bagay.

PAGSASANAY SA WIKA A. Pumili ng sampung mga pangungusap mula sa akdang “Oras Pangkalikasan”. Isulat ang napiling mga pahayag at salungguhitan ang mga pang-ukol na ginamit.

1. _________________________________________________________ _____________________________________________________ 2. _________________________________________________________ _____________________________________________________ 3. _________________________________________________________ _____________________________________________________

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 80

4. _________________________________________________________ ____________________________________________________ 5. _________________________________________________________ ____________________________________________________ 6. _________________________________________________________ ______________________________________________________ 7. _________________________________________________________ _______________________________________________________ 8. _________________________________________________________ _______________________________________________________ 9. _________________________________________________________ _______________________________________________________ 10. _________________________________________________________ _______________________________________________________ B. Umisip ng isang anunsiyo o patalastas mula sa telebisyon, radio, pahayagan, o mga billboard na makikita sa lansangan. Ilahad ang impormasyon na nais ihatid ng napiling anunsiyo. Tiyaking gumamit ng mga pang-ukol sa pagsulat ng iyong paiwanang. Salungguhitan ang mga pang-ukol na ginamit. _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 81

_________________________________________________________ _______________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ ____________________ Karagdagang Gawain Alamin mula sa iyong mga magulang ang mga proyektong pangkalikasan na kanilang nasalihan. Magbigay ng mga tanong upang malaman ang proyekto, layunin, at magiging epekto. Pagkatapos ay sumulat ng talata tungkol sa mga nakalap. Humanda na ilahad sa klase ang impormasyong nakuha. _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ ________________________________________________________ ______________________________________________________

ARALIN 5: PAGSUNOD SA ALITUNTUNIN, MABUTING GAWAIN Maging sa lansangan ay may mga dapat pansinin at sunding alituntunin.

PANIMULA Humingi ng tulong sa magulang o nakatatandang kapatid sa pagsasagawa ng sumusunod na pagsasanay: Gamit ang camera, kumuha ng larawan ng tatlong sitwasyon na nagaganap sa lansangan. Tiyaking ang mga larawan ay kakikitaan ng sumusunod na mga tauhan.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 82

pulis trapiko drayber mag-aaral Humanda na ibahagi sa klase ang mensaheng nilalaman ng mga kinuhang larawan.

BASAHIN AT UNAWAIN Bakit mayroong batas na kailangang sundin at ipatupad sa mga lansangan?

Mga Babala sa Lansangan

Hatid at sundo ang magkakapatid na Thea, Teody, at Thelma ng kanilang tatay sapaaralan.Nagkukuwentuhan sila habang sila ay nasa biyahe. Napag-usapan nila ang mga babala, larawan, at patalastas na makikita sa lansangan. Tinatanong sila ang kanilang tatay kapag hindi nila maunawaan ang mensaheng hatid ng mga ito.

Bakit ibat-iba ang kulay ng ilaw ng trapiko? Bakit palitan ang pagpatay sindi ngmga ilaw? Upang maging sistematiko ang mga nagdaraang sasakyan at paggalaw ng mga tao. Kapag berde ang ilaw na nakasindi, nangangahulugang aandar ang mga sasakyan at ang mga tao ay hindi dapat tumawid. Kapag pula naman ay titigil ang mga sasakyan upang bigyang puwang ang mga tatawid na tao. Ang kulay- kahel na tila kikisap- kisap ay hudyat na malapit ng huminto ang mga sasakyan.

Dahil sa mga ilaw nagiging babala ito upang magbigayan ang mga YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 83

sasakyan at mga tao upang maiwasan ang aksidente.Pedestrian Lane o takdang tawiran ng mga tao and tawag sa mga putting guhit sa kalsada.

Ang mga tao ay tumatawid sa bahagi ng lansangan na may puting guhit. Ang di pagtawid sa tamang tawiran ay tinatawag na jaywalking, may parusa ang mahuhuling di sumunod dito. No Left turn! ibig sabihin bawal kumaliwa sa bahaging iyonng lansangan. Hindi nararapat na lumiko o pumunta sa bahaging iyon kahit pa ito ay pinakamalapit na daan sa pupuntahan.

Masaya ang magkakapatid sa pakikipagkuwentuhan sa kanilang ama.

Nadagdagan ang kanilang kaalaman na tiyak na kanilang ibibida sa kanilang kamag-saral. Pagdating sa paaralan isa- isang humalik ang magkakapatid sa kanilang tatay upang magpaalam at magpasalamat.

Tala- Sapan Basahin at unawain ang kahulugan ng bawat salita. Talakayin ang mga tanong na may kaugnayan sa mga salita.

TALA: Salita at Kahulugan Babala- paalala Pedestrian lane- takdang tawiran Jaywalking- pagtawid sa hindi itinakdang tawiran o pedestrian lane; ito ay labag sa batas ng lansangan.

USAPAN: Talakayan Magbigay ng isang halimbawa ng babala na makikita sa lansangan.

Ano ang kahalagahan ng pedestrian lane o takdang tawiran?

Ano sa iyong palagay ang parusa sa sinumang mahuhuling gumagawa ng jaywalking?

Linang- Salita Isulat ang kahulugan ng sumusunod na mga salita. Pagkatapos ay gamitin ang bawat is sa pangungusap.

1. babala 2. lansangan 3. sitwasyon

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 84

4. kulay kahel 5. aksidente Sipat- Suri Sagutin ang sumusunod na mga tanong.

1. Ano ang nagging paksa ng usapan ng mga tauhan sa kuwento?

2. Ano ang kahalagahan ng mga babala sa lansangan?

3. Ipaliwanang ang sumusunod na mga babala: a. Bawal Bumusina! _________________________________________________________ b. Bawal Pumasok Dito! _________________________________________________________ c. Dito ang Tamang Sakayan _________________________________________________________ d. Bawal Pumarada _________________________________________________________ e. Ang disiplinadong mamamayan, alam ang batas ng lansangan. _________________________________________________________ ________ Wika- Linangan Pangunahing Ideya at mga Detalye nito Pangunahing ideya ang tumutukoy sa paksa ng isang akda. Ang mga detalye naman nito ay ang mga pangungusap na sumusuporta o nagbibiugay- kahulugan at nagdaragdag ng impormasyon tungkol sa pangunahing ideya.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 85

Tandaan ANg pangunahing ideya ay kadalsang makikita sa unahan o simula ng talata o sa hulihang bahagi na nagsisilbing konklusiyon ng teksto.

Pagsasanay sa Wika a. Ibigay ang pangunahing ideya ng kuwentong “Mga Babala sa Lansangan�. Isulat ang mga detalye ng kuwento upang mabigyang linaw ang paksa nito. _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ ___________________________________________________ B. Pumili ng dalawang kuwento o tula mula sa nakaraang mga aralin.

Tukuyin at isulat ang pangunahing ideya ng bawat isa at ang mga detalye na sumusuporta sa bawat paksa ng napiling mga akda. _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ ____________________________________________

ARALIN 6: PANAWAGAN, PANSININ AT PAKINGGAN Huwag magbingi-bingihan sa napapansin at naririnig nab anta ng kalikasan PANIMULA

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 86

Basahin ang talaan sa kaliwa. Punan ang talaan sa kanan ng tatlong mga paraan upang manumbalik ang ganda ng kalikasan.

Suliraning Pangkalikasan 1. Nagkalat na basura.

Mga Paraan upang manumbalik ang ganda ng kalikasan a. b. c.

2. Iba‟t-ibang Uri ng Polusyon

a. b. c.

3. Lumalalang Init ng Panahon

a. b. c.

4. Pagkaubos ng Likas na Yaman

a. b. c.

5. Tuluyang Pagkawala ng BuhayIlang

a. b. c.

BASAHIN AT UNAWAIN Bakit nasisira ang kalikasan? Paano mapipigilan ang tuluyang pagkasira ng kalikasan?

May Sakit si Inang Kalikasan Ang inang kalikasan ay dumadaing. At dama ng lahat ng nilalang sa kapaligiran ang kanyang hinagpi “ Abuso na talaga. Malapit ng maubos ang likas na yaman. Halos wala na akong kakayanan na linisin ang ilan sa mga yamang- tubig at hidi ko na magawang maglabas ng sariwang hangin sa ilang mga lugar. Ang mga kabundukan ay kalbo na sapagkat iilan na lamang ang mga puno.

Maraming nilalang na ang tuluyang naubos ang populasyon at marami pa ang nanganganib na maglaho.”

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 87

“Kahabag- habag ang inang kalikasan. Dahil kakaunti na tayong mga punoay gumuguho ang kabundukan.”

“Kaming mga isda naman ay halos wala ng malinis na tirahan. Kasabay naming lumalangoy at kadalasan napagkakamalan pang pagkain ang mga basura. Kung kaya, karamihan sa aming lahi ay nangamamatay.” “ Malaki rin ang epekto ng pagkaubos ng ilan sa aming mga hayop sa balance ng kalikasan. Maraming hayop ang hindi na magawang makapagparami dahil sa ginagawa ng mga tao. Ang mga hindi dapat kainin ay kinakain, ang mga hindi dapat hulihin at alagaan ay ikinukulong.”

“Lumalala pa ang masamang kalagayan ni Inang kalikasan dahil sa nakasusulasok na amoy ng usok mula sa mga pabrika at ibinubuga ng mga sasakyan. Hindi na sapat ang inilalabas naming hangin upang linisin ang hangin sa kapaligiran.”

“Tambak ang mga basura sa kahit saang bahagi. Kaya kapag ako ay naluha at nagdulot ng kahit saang bahagi. Kaya kapag ako ay naluha at nagdulot ng kahit saglit na ulan, nagbabaha kaagad. Wala nang pananggalang ang mga tao laban sa mga kalamidad kaya sila rin ang apektado ng paninira at pang-aabuso nila sa kalikasan.”

“Damhin ninyong lahat ang hinagpis at sakit na dinaranas ko. Lahat ng pang-aabuso at paninirang dulot ninyo ay babalik din lahat sa inyo.”

“Inang Kaliksan, huminahon ka, huwag mo kami tuluyang kamuhian, pakiusap.”

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 88

“Tama Ina, bigyan mo pa kami ng pagkakataong mabuhay upang mapagaling ka naming.”

“May pag-asa pa. Magbabago pa ang tao ang tao. Bubuti muli ang iyong kalagayan.”

Tala-Sapan Basahin at unawain ang kahulugan ng bawat salita. Talakayin ang mga tanong na may kaugnayan sa mga salita.

TALA: Salita at Kahulugan Recycle- paggamit na muli sa mga patapong bagay Inang Kalikasantawag sa kalikasan, tulad ng isang Ina, ang kalikasan ay mapagkalinga at mapagmahal dahil tinutugunan niya ang mga pangangailangan ng mga mamayan.

Kulog- pangyayari ito sa kalikasan na madalas ay kasabay ng kidlat, malakas na hangin, o bagyo; nagbabadya ito ng malakas at nakabibiglang tunog mula sa kalangitan.

USAPAN: Talakayan Ano- ano ang mga bagay na maaaring i-recycle?

Paano tinutugunan ni Inang Kalikasan an gating mga pangangailangan?

Takot ka ba sa kulog? Bakit?

Linang- Salita Piliin mula sa hanay B ang kasalungat na kahulugan ng mga salita sa hanay A. Isulat ang tamang sagot sa patlang.

Hanay A

Hanay B

_____ 1. sariwa

kalugdan

_____ 2. nanganganib

napayapa

_____ 3. kakaunti

kalabisan

_____ 4. nakasusulasok

kapaki- pakinabang

_____ 5. saglit

kahali- halina

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 89

_____ 6. kakulangan

marami

_____ 7. nagkagulo

panunuyo

_____ 8. pag-apaw

matagal

_____ 9. kamuhian

ligtas

_____ 10. patapon

bilasa

Sipat- Suri Sagutin ang mga tanong bata sa binaang komiks.

1. Ano-ano ang dahilan ng pagkakasakit ni Inang Kalikasan?

2. Ano ang nagging epekto ng pagkakasakit ni Inang Kalikasan?

3. Sa iyong palagay, paano matutulungan ng mga hayop, puno, halaman, at bulaklak si Inang Kalikasan upang bumuti ang kanyang kalagayan?

4. Paano mo naman tutulungang gumaling si Inang Kalikasan?

5. Kung ikaw naman si Inang Kalikasan, paano mo ipababatid sa tao na sobra na ag pang-aabuso nila sa mga likas na yaman?

Wika- Linangan Intonasyon, Ekspresyon, at Bantas sa mga Akda Higit na mainam pakinggan ang mga kuwento kung ang mambabasa ay gumagamit ng tamang intonasyon, wastong ekspresyon ng mukha, at isinaalang- alang ang bantas sa bawat pangungusap upang mabigyagkahulugan ang ipinababatid ng akda. Ang tamang intonasyon ay nagpapahiwatig ng paglakas o paghina ng boses ng nagbabasa batay YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 90

sa ibig sabihin ng pangungusap o parirala. Sa wastong ekspresyon naman ng mukha ng mambabasa makikita ang damdamin ng tauhan sa kuwento. Ang bantas naman na ginamit sa mga pangungusap ang magbibigay ng ideya sa mambabasa kung paano niya babasahin ang pangungusap o parirala. Sa bantas ibinabatay ng mambabasa ang tamang intonasyon at wastong ekspresyon na gagamitin.

Tandaan Mahalalagang salik ang pagsasaalang-alang sa bantas sa malinaw na pagpapahayag ng mensahe ng akda. Mababatid ang mararamdamang posibleng mangyari sa kuwento.

ARALIN 7: KAUNLARAN NG PAMAYANAN, HANGAD NG MAMAMAYAN Walang kaunlaran kung walang pakikipagtulungan.

PANIMULA Magsaliksik ng ibaâ€&#x;t ibang impormasyon tugkol sa mga Mangyan. Punan ang mga hugis sa ibaba.

MANGYAN

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 91

BASAHIN AT UNAWAIN Ang mga Mangyan na ating kababayan, tunay na masisipag mapagmahal pa sa bayan.

PANGARAP NA KAUNLARAN NG ISANG MANGYAN Hindi ko malilimutan ang aking kamag-aral na si Aileen, isa siyang Mangyan. Nasa ikatlong baiting ako noon ng maging kamag-aral ko siya.

Si Aileen ay mula sa Batangan, isang n na tbarangay sa aming bayan na tirahan ng mga Mangyan.

Taglay ni Aileen ang sipag at tiyaga sap agaaral. Ibinahagi niya sa amin ang pangarap niya na makapagtapos ng pag-aaral at nmakabalik sa baying sinilangan upang tulungan ang kapwa niya na Mangyan. Sa halip na paglalaro, pagbabasa ang kaniyang libanagan. Inuuna niya lagi ang paggawa ng mga takdangaralin. Minsa, kapag maaga siyang natapos ay sumasali siya aming maglaro. Madalas ay nagmamadali siyang umuwi. Napag-alaman ko na siya pala ay kinupkop at pinag-aral ng isang may- kayang pamilya sa aming bayan. Kung kaya bilang kapalit ay nagsisilbi siya at tumutulong sa mga gawaing- bahay bilang pagtanaw ng utang na loob sa butihing pamilya.

Nang makatapos kami ng elementarya ay kahanga-hanaga ang tinamo niyang mga karangalan. Gayundin ng kami ay tumanggap ng aming diploma sa mataas na paaralan. Ilang medalya rin ang kaniyag tinanggap bilang pagpapatunay na siya ay isang huwarang mag-aaral.

Pagdating kolehiyo ay nagkahiwalay na kami ng pinapasukang paaralan ni Aileen.

Lumipas ang ilang taon wala na akong balita tungkol kay Aileen. Ngunit hindi siya nawala sa aking isipan. Naalala ko palagi ang ibinahagi niya sa aming pangarap. Nagsilbi siyang inspirasyon sa akin upang YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 92

pagbutihin ko rin ang aking pag-aral at magsikap na makatapos ng pagaaral.

Nang ako ay makatapos at ganap ng isang guro, ninais kong sa Batnagan magbahagi ng aking kaalaman at magturo sa kabataang mangyan. Laking tuwa ko nang magkita kaming muli ni Aileen. Tulad ko ay isa na rin siyang guro. Bakas sa maningning niyang mata ang ligaya sapagkat, naabot nya ang kanyang pangarap. Hindi lamang siya nagtuturo, isa rin siya sa nag-aasikasong humingi ng suporta mula sa pamahalaan upang magkaroon ng kuryente at patubig sa Batangan.

Dahil dito, umunlad ang agrikultura ng mga Mangyan at may liwanang nang pag-asa ang kinabukasan ng mga mamamayan. Lubos ang kaligayahan ni Aileen sapagkat natupad ang kanyang pangarap hindi lamang para sa kanyang sarili, kundi ang pangarap niya maging sa mga mahal niyang kababayan.

TALA- SAPAN Basahin at unawain ang kahulugan ng bawat salita. Talakayin ang mga tanong na may kaugnayan sa mga salita.

TALA: Salita at Kahulugan Agrikultura- isang agham na layong pagyamanin ang pagsasaka at paghahayupan Pangarap- ambisyon o hangarin Mangyan- isang etnolingguwistikong pangkat ng Silangan (Oriental) at kanlurang (Occidental) Mindoro LINANG- SALITA

USAPAN: Talakayan Ano-ano ang mga yamang agricultural ng Pilipina?

Ano ang iyong pangarap?

Ilarawan ang mga Mangyan.

Gawing gabay ang ibinigay na titik sa pagbuo ng kasingkahlugan na salita sa bawat bilang. Gamitin ito sa pangungusap.

1. maykaya

-

M_ _ _ _ _ N

________________________________________________________ 2. katumbas

-

_ AT _ _ _ _

________________________________________________________ YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 93

3. kinupkop

-

I_AL__A_N

________________________________________________________ 4. lumipas

-

__M_A_

________________________________________________________ 5. gunita

-

__A__A

______________________________________________________ SIPAT- SURI Sagutin ang sumusunod na mga tanong.

1. Bakit maituturing na iba si Aileen sa kanyang kamag-aral? _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ ________________________ 2. Ano ang pangarap ni Aileen? _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _______________________ 3. Ikaw, paano mo tutuparin ang iyong pangarap? _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _____________________ WIKA- LINANGAN PARIRALANG PANG-ABAY  ANg pariralaay lipon ng mga salita na hindi buo ang diwa o laisipan.  Ang pang-abay ay salitang naglalarawan ng kilos o gawa.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 94

 Ang pariralang pang-abay ay pariralang naglalarawan sa pandiwa o salitang kilos na ginagawa, ginawa, at gagawin pa lamang na hindi buo ang diwa o kaisapian.

Halimbawa ng pariralang pang-abay: naglalakad nang patagilid nagmamadaling umalis nagbabasa nang malakas pabulong na sumagot Tandaan Ang pariralang pang- abay ay binubuo ng pandiwa at pang-abay.

PAGSASANAY SA WIKA A. Buuo ng pariralang pang-abay batay sa ibinigay na salita.

1. pag-akyat - __________________________________ 2. pagbili - _________________________________________ 3. pag- aaral - _____________________________________ 4. ngiti - ____________________________________________ 5. talikod - __________________________________________ B. Magbigay ng angkop na parialang pang-abay sa sumusuod na mga pangungusap. Gamitin ang nakalaang pandiwa sa bawat bilang.

1. (Kumain) _____________ ang buong pamilya.

2. (Nakikinig) ____________ ang mga mag-aaral sa paliwanang ng guro.

3. (Natutulog) _____________ ang sanggol na kapatid ni Jayson.

4. (Tumawa) _____________ ang magkakaibigan habang naglalaro ng taguan.

5. (Tumawid) ____ si Edna upang hindi maabutan ng berdeng ilaw trapiko.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 95

6. (Umawit) _________ ang koro sa simbahan.

7. (Nag-aral) _______ siya para sa pagsusulit bukas.

8. (Sumayaw) _________ si Rhona para sa pagtatanghal ng kanilang pangkat.

9. (MAligo) ________ upang mapanatili ang kalinissan at kalusaugan.

10. Ang mabuting mamamayan ay (Tumutulong) _____ sa mga programang inilulunsad sa kinabibilangang pamayanan.

ARALIN 8: MAKASAYSAYANG POOK SA PAMAYANAN Pasyalan sa mga pamayanan, maituturing na yamang dapat alagaan.

PANIMULA Magsaliksik ng isang makasaysayang pook sa inyong lugar. Iguhit ito at isulat ang kasaysayan ng pook sa ibabang bahagi.

Pangalan ng Lugar: ________________________________________ Kasaysayan: ___________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ ___________________________________________________ YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 96

BASAHIN AT UNAWAIN Saan matatagpuan ang Batanes? Sino ang mga Ivatan?

TAHANAN NG MGA IVATAN Ang Batanes ang pinakadulong isla sa Hilaga ng Luzon. Malapit na ang lalawigang ito sa bansang Taiwan. Binubuo ang Batanes ng tatlong pangunahing Isla: ang Itbayat, Batan, at Sabtang.

Ivatan ang tawag sa mga mamamayan sa Batanes na dito isinilang at nainirahan. Dahil napapalibutan ng malawak na karagatan, nakahiwalay ang lalawigan sa iba pang isla sa bansa. Kaya naman hindi ganap na maimpluwensiyahan ng modernisasyon ang mga mamamayan at ang kanilang paraan ng pamumuhay.

Nananatili silang namumuhay ng payak, taglay pa rin ang bukodtanging katapatan sa kapwa, naniniwala sa kapangyarihan ng kapayapaan, at pinahahalagahan ang kanilang likas na yaman.

Sa mga bumibisita sa lalawigan ng Batanes, kakaibang karanasan at mayamang kultura ng lalawigan ang masasaksihan kahit na sa maikling panahon ng pananatili dito.

Kung ang lungsod ay may mga mall, fast food chains o eleganteng mga kainan, at makabagong mga pasyalan, ang lalawigan ay may natural na ganda ng kalikasan. Wlanag ibang libangan kundi panoorin ang kamangha- manghang kaparaanan ng mga local sa pagugol ng kanilang oras sa maghapon.

Bukod dito, ang lalawigan ay may mga baybaying dagat na dinarayo ng mga turista upang makapaglanoy sa karagatan at saksihan ang YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 97

nakabibighaning paglubog ng araw. Dito rin makikita ang “radar tuko� na nagsisilbing parola noon. May mga kuweba tulad ng Sarokan at Chawa cave at makalumang mga simbahan na ilang daan taon na mula ng itinayo. Mga pook na masasabing pamana para sa susunod na henerasyon.

Ang Batanes ay isa sa mga lalawigan na daanan ng bayo. Kaya iniayon ng mga Ivatan ang kanilang pamumuhay at tahanan sa mga hamon ng panahon. Itinayo nila ang kanilang mga bahay na may katiyakang hindi magagawang sirain ng bagyo. Bukod tangi ang ginawa nilang istilo ng kanilang tahanan. Yari ang mga ito sa bato, kahoy at apog. ANg bubong ay mula sa mga dahon ng kugon. Mayroon itong maliliit na bintana upang hindi pasukin ng tubig ang kanilang tirahan kapag bumuhos ang malakas na ulan. Ang mga bahay ay dinesenyo rin upang maging pananggalang sa matinding init ng sikat ng araw. Mayroong silong ang bawat katutubong bahay at nakahiwalay ang palikuran.

Batid ng local na pamahalaan ng Batanes na lulumain at sisirain ng lilipas na panahon ang mga tahanang ito ng Ivatan. Kaya naman nagsulong ng ordinansa na naglalayong panatilihin at pangalagaan ang mga ito na simbolo ng simple ngunit marangal na pamumuhay.

Noon pa mang 2003 nominado na ang Batanes na mapabilang sa UNESCO World Heritage Site na nagpapatunay ng angking halina ng isla.

Karaniwan na ang bahay sa Batanes ay gawa sa kugon, adobe, at kahoy. Bukod doon, mababa lamang kung gumawa sila ng kanilang mga bahay.

Sipat- Suri Basahin ang mga tanong sa ibaâ€&#x;t ibang bahagi ng tahanan. Itala ang mga sagot sa kuwaderno.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 98

Bakit katangi- tangi ang mga Ivatan?

Ilarawan ang mayamang kultura ng Ivatan

Ano-ano ng mga katangian ng Ivatan?

Ilarawan ang bahay ng mga Ivatan.

Paano mapananatili ang pagkakakilanlan ng mga Ivatan sa kabila ng hamon ng modernisasyon?

Kapalit na Salita Pag-aralan ang mga salita sa hanay A na hango sa akdang “Tahanan ng mga Ivatan� at kaugnay na mga salita sa hanay B. A

B

payak

simple

napalilibutan

napaliligiran

yari

gawa

makabago

natural

likas

natural

simbolo

palatandaan

elegante

magarbo

kakaiba

bukod- tangi

maganda

magara

iniayon

iniakma

Ang mga salita sa hanay B ay maaaring magsilbing kapalit para sa mga salita sa hanay A. May bahagyang pagkakaiba ng kahulugan ang magkaugnay na salita depende kung paano ito gagamitin sa pangungusap.

Halimbawa: YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 99

ďƒ˜ Panatilihin at pangalagaan ang mga bahay na gawa ng mga Ivatan sapagkat ang mga ito ay simbolo ng simple ngunit matagal na pamumuhay. ďƒ˜ Ang tahanan ng mga Ivatan ay nagsisilbing palatandaan ng payak na pamumuhay noon sa ating abnsa.

Wika- Linagan Mga Salitang Naglalarawan Mas nagiging kahali- halinang basahin ang isang kuwento kung ito ay naglalaman ng mga salitang naglalarawan sa mga tao, lugar, proseso, at pangyayari. Upang hindi naman paulit- ulit ag paglalarawan sa mga tao. lugar, proseso, at pangyayari sa isang kuwento, ang mayaman nating wikang Filipino ay may kasingkahulugan at kasalungat na mga salita.

Halimbawa: Salita Mabuti Malinis Mabango Maliit Tama Kakampi kasiyahan

Kasingkahulugan Mainam Busilak/dalisay Mahalimuyak Munti Wasto Kaalyado Kaligayahan/kagalakan

Kasalungat Masama Marumi Mabaho Malaki Mali Kalaban kalungkutan

Tandaan Ang paggamit ng mga salitang naglalarawan sa isang akda ay isang paraan upang mapalawak ang imahinasyon ng mambabasa. Ang mga ito rin ay nagsisilbing gabay upang higit na maunawaan ang nilalaman ng akda.

PAGSASANAY SA WIKA A. Pumili ng isang salita na maaaring maglarawan sa sumusunod na mga salita.

1. bahay- kubo

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 100

a. makulay

b. munti

c. malambot

b. mabango

c. makulay

b. maligaya

c. matapang

b. magaan

c. kumpleto

b. mainit

c. nakatutuwa

2. parol a. malayo 3. watawat ng Pilipinas a. matayog 4. parke a. malawak 5. kanin a. madilim

B. Ilarawan ang sumusunod na mga salita.

1. Isa sa mga kamag- aral _______________________ 2. Pasko ___________________________________ 3. bangkang papel _______________________________ 4. paboritong aklat okuwento ___________________________ 5. pagsisimba/pagsamba ________________________________ C. Punan ang sumusunod na talahanayan. Umisip ng limang mga salita at itala ang mga ito. Pagkatapos ay ibigay ang kasingkahulugan at kasalungat na kagulugan ng bawat isa.

Salita

Kasingkahulugan

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Kasalungat

Page 101

YUNIT IV LAHING PILIPINO, KINIKILALA SA BUONG MUNDO ARALIN 1: SAYAW sa SALIW NG AWITING PILIPINO PANIMULA: Awitin ang isang katutubong awit na pinamagatang “Magtanim ay Di Biro”. Ipaliwanang ang mga nais ipabatid ng bawat linya sa awitin. Pagkatapos ay isulat ang kaugnayan ng awitin sa katangian at Gawain ng mga Plipino.

Magtanim ay Di Biro Magtanim ay di biro Maghapong nakayuko Dina man makatayo Di naman makaupo Halina, halina mga kaliyag Tayo’s magsipag-unat- unatMagpanibago tayo ng lakas Para sa araw ng bukas Indak at Palakpak Tuwing sapit ang huling araw ng Sabado sa bayan ng Kasiningan ay inaabangan ng lahat ang “gabi ng pamanang kultura”. Isang gabi ito ng pagtatanghal ng mga paaralan sa bayan ng iba‟t-ibang pamanang kultura ng ating bansa YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 102

Ngayong buwan, pinaghandaan ng tatlong paaralan ang “sayawitan” o sayaw at awit ng ating bayan. Ang mga mag-aaral sa bawat paaralan ay magbabahagi ng natatanging galling sa pagsasayaw ng Tinikling, Mazurka, at Kadl Tahaw.

Ilang oras pa bago ang pagtatanghal punung-puno ang bulwagan.

Bagama‟t siksikan na ang mga panauhin at manonood.

Ramdam na ramdam sa palibot ng bulwagan ang saya at pananabik ng mga naghihintay na manonood. Makukulay na ilaw malakas na tugtugin at iba‟t-ibang panindang Pilipino ang makikita sa gilid ng tanghalan.

Nagsimula ang sayaw na Tinikling mula sa awit na “Tinikling”. Ito ay paglalarawan sa masayang paglulundagan ng mga ibong tinikling sa pagitan ng kawayan.

Tanyag ang sayaw na Mazurka sa Kabisayaan at ilang bahagi ng bansa tulad ngMindoro, kaya‟t may iba‟t-ibang bersiyon ang sayaw na ito.

Nagmula ang sayaw na Kadal Tahaw sa Lawa ng Sebu sa Timog Cotabato. Ang sayaw na ito ay orihinal na sayaw ng T‟boli. halaw ito sa makuklay na ibon sa mayamang gbat ng Cotabato.

Bukod sa nakabibighaning pagtatanghal at magagarang kasuotan, kaalaman sa sining ang hatid ng programa. Nalibang at naalis ang mga manonood, nalaman pa nila ang tungkol sa ilan sa mga katutubong sayaw ng ating bansa.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 103

TALA: Salita at kahulugan lawa- isang uri ng anyong tubig; tubig tabang ito na mas malaki sa ilog at mas maliit sa dagat; Lawa ng Laguna ang pinakamalaking lawa sa bansa T’boli- pangkat etnolingguwistiko sa Timog Cotabato sa Mindanao na tanyang sa kanilang mayamang sining at makukulay na kasuotan tikling- isang uri ng ibon Linang- Salita Basahin ang mga pangungusap. Tukuyin ang kasingkahulugan ng mga salitang initiman. Piliin at bilugan ang sagot mula sa mga pagpipilian.

1. Bagama‟t matagal pa bago mag-umpisa ang palatuntunan matimping naghintay ang mga manonood. a. matiyaga

b. masugid

c. mainipin

2. Masayang, nakapapagod ang tinikling dahil may kasabay na lundag ang pag-indak nito. a. lakad

b. takbo

c. talon

3. Layunin ng programa na maikintal sa puso‟t isip ng mga manonood ang nilalaman at kasayyan ng ating kultura. a. maibigay b. maipakita c. maitatak 4. Iba‟t ibang bersiyon ang gagawing sayaw at awit ng magsisipagtanghal. a. uri

b. halimbawa

c. palabas

5. Napalilibutan ng manininda, namamasyal, at panauhin ang bulwagan. a. napaliligiran b. natatabunan YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 104

c. napupuntahan Wika- Linangan PANGATNIG  Ang pangatnig ay mga kataga o mga salitang nag-uugnay sa dalawang salita, parirala o sugnay na pinagsunod- sunod sa isang pangungusap  May dalawang pangkat ang pangatnig. Una, ang pangatnig na nag-uugnay sa magkatimbang na yunit, ikalwa, ang nag-uugnay sa hindi magkatimbang na yunit.

Pangatnig na Nag-uugnay sa Pangatnig na Nag-uugnay sa Magkatibang na Yunit hindi Magkatimbang na Yunit at Kung Pati Nang Saka Bago O Upang Ni Kapag Maging Dahil sa Ngunit Sapagkat subalit Palibhasa Kaya Kung gayon  Tandaan Ang pangatnig ay may pitong uri:       

Paninsay (ngunit, subalit) Pananhi (sapagkat, upang) Pamukod (maging) Panlinaw (at, kung gayon) Panubali (sakali) Panapos ( at sa wakas) Panulad (siya ring)

ARALIN 2: Nalimot sa Bayani, Ating Buhaying Muli Panimula: Magdikit ng dalawang larawan ng mga kilalang bayani at dalawang larawan din ng hindi gaanong kilalang bayani. Sa mga hindi YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 105

gaanong kilala, pumili ng isa at punan ito ng ibaâ€&#x;t ibang impormasyon upang makilala ng mga kamag-aral.

Kilalang Bayani

Hindi Gaanong Kilalang Bayani

Impormasyon ng hindi kilalang bayani ______________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ __________________________ Alam ba ninyo ang pinagmulan ng pangalang EDSA? Si Epifanio C. de los Santos Isinilang siya sa bayan ng Malabon noong Abril 7, 1871. Kaisaisang anak g mayamang hasyendero na si Escolastico de los Santos at Antonina Cristobal. Pagkatapos tapusin ang kanyang mga unag taon sa pagaaral sa ilalim ng isang pribadong guro na si Jose A. Flore, nagpatuloy siya ng pag-aaral sa Ateneo de Manila. Maliban sa mga araling akademiko sa Ateneo, nag-aral din siya sa Ateneo ang Bachiller en Artes at pagkatapos ay kumuha ng Abogasiya sa Unibersidad ng Santo Tomas.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 106

Masugid siyang mambabasa ng iba‟t-ibang panitikan lalong- lalo na ng mga nobelang sinulat ni Juan Valera, isang maunulat na Espanyol. Isan sa kinalugdan niyang obra ni Valera ay pinamagatang “Pepito Javier”, isang nobela ng pag-ibig. Dahil sa mahilig siyang magbasa, nagkaroon siya ng koleksiyon ng mga aklat sa Sining at Panitikan. Sa katunayan ang unang palapag ng kaniyang tirahan sa Magallanes, Intramuros ay nagmistulang silid- aklatan. Dito na rin ang naging tagpuan ng kanyang mga kaibigan na may hilih sa sining at pagsusulat tulad nina Cecilio Apostol, Fernando Ma. Guerrero, Rafael palma, Jaime de Veyra, at Clemente Zulueta. Isa rin siyang dalubwika.

Natutuhan niya ang mga wikang dayuhan ng tulad Latin, Griyego, Kastila, at Pranses.

Itinatag ni Don Panyong (Tawag kay Epinio de los Santos) at ng kanyang kaibigang si Clemente Zulueta ang pahayagang La Libertad sa Malabon. naging patnugot din siya ng pahayagang La Independencia.

Sa pagsusulat sa pahayagang ito ay ginamit niya ang sagisag na G. Salon.

Naging District Attorney siya g San Isidro, Nueva Ecija at doon din siya naging Kalihim ng Panlalawigan. Noong 1902, nahalal siyang Gobernador ng Nueva Ecija. Pagkatapos ng dalawang taon ay hinirang siya na miyembro ng Philippine Commission. Naglakbay siya sa iba‟tibang bansa tulad ng Pransiya, Inglatera, Espanya, Italya, at iba pang mga bansa sa Europa upang bumisita sa mga aklatan at museo at mamili ng mga aklat para sa kanyang silid- aklatan.

Noong 1906, nahirang siyang piskal ng dalawang lalawigan ---Bulakan at Bataan. Noong 1918, hinirang siya ni Gobernador Heneral Francis Burton Harrison sa Technical Director ng Philippine Census. At noong Mayo 16, 1925, itinalaga siya ni Heneral Leonard Wood bilang Direktor ng Philippine Library and Museum bilang kapalit ni Dr. Trinidad de Pardo Tavera na binawian ng buhay.

Dalawang beses nag-asawa si Don Panyong. Ang kaniyang unang asawa ay si Ursula Paez ng Malabon at ang pangalawa ay si Margarita Toralba ng Malolos. Ang isa niyang anak sa kaniyang unang asawa ang nagmana ng kaniyang mahilig sa pananaliksik. Nakilala ang kaniyang

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 107

anak bilang mahusay na manunulat ng kasaysayan, talambuhay at kolektor tulad ni Don Panyong.

Kung si Don Panyong ay hindi magaling na mananalumpati (speaker) siya naman ay magaling na manunulat. Ang unang nalathalang akda ni Don Panyong ay ang "Algo “e Prosa”(1909) isang koleksiyon ng mga sanaysay at maikling kuwento. Ilan pa sa kanyang sinulat ay “Literatura Tagala”(1911), El Teatro Tagalo (1911), Nuestra Literatura (1913), El Proceso del Dr. Jose Rizal (1914), at Folklore Musical de Filipinas (1920).

Sinulat din iya ang talambuhay nina Dr. Trinidad Pardo de Tavera, Marcelo H. del Pilar, Andres Bonifacio, Emilio Jacinto, at Ignacio Villamor. Ang kanyang salin sa Kastila ng “Florante at Laura” ni Balagtas ay hingaan.

Isa ring mahusay na musikero si Don Panyong. mahusay siyang tumugtog ng piyano at gitara. Sa kanyang panahon, tatlo lamang silang kinikilalang mahuhusay tumugtog nina Hen. Fernando Canon, isang rebulosyonaryo at Gulliermo Tolentino, ang kilalang manlililok. Mahusay rin siya sa pagpipinta.

Binawian ng buhay si Don Panyong noong Abril 28. 1928 sa Maynila sa edad na 57 dahil sa cerebral attack. Bilang paggalang sa kanyang kontribusyon sa sining at kultura, ang Highway 54 na nagdudugtong sa Lungsod ng Caloocan hanggan Lungsod ng pasay ay pinangalanang Epifanio de los Santos Avesue o kilala bilang EDSA.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 108

TALA: Salita at kahulugan hasyenda- sistema ng pag-aari ng lupa na umiral noong panahon ng mga Kastila; ang may hasyenda ay nangangahulugang mayaman sa kasalukuyang panahon pahayagan- diyaryo silid- aklatan- lugar kung saan makikita ang iba‟t ibang aklat; mayroon ding mapa, pahayagan, at ibat ibang kagamitan sa pagtuturo.

Linang- Salita Suriin ang mga salita sa unang bahagi ng talahanayan. Ibigay ang hinihingi sa sumusunod na mga hanay.

Salita

Kasingkahulugan

Kasalungat na Kahulugan

1. hilig 2. nahirang 3. itinuturing 4. masugid 4. itinatag Wika- Linangan Mga Bahagi ng Aklat Ang aklat ay may iiba‟t ibang bahagi na may kani-kanyang gamit at katangian. Mahalagang malaman ang mga bahaging ito upang mas mapadali ang paggamit sa mga nilalaman ng aklat.

Isa- isahin nating pag-aralan ang mga tiyak na bahagi ng aklat at mga kaukulang gamit ng mga ito.

Bahagi ng Aklat 1. Pabalat

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

 Sa bahaging ito mababasa ang pamagat at mga pangalan ng may-akda ng aklat.  Ito ang bahaging nagbibigkis sa buong aklat upang maging matibay. Kaya‟t mahalagang Page 109

ito ay balutan upang mapanatiling malinis at matibay ang aklat 2. Karapatang Sipi

 Sa bahaging ito nabasa ang taon ng pagkakalimbag, pangalan ng kompanya, sino, kailan, at saan inilimbag ang aklat.  Nakasulat sa bahaging ito ang paalala na hindi maaring sipiin ang anumang bahagi g aklat nang walang kaukulang pahintulot.

3. Paunang Salita

 Sa bahaging ito nakasaad ang layunin ng aklat  Makikita sa bahaging ito ang pahapyaw na pagtingin sa kabuuang nilalaman ng aklat.

4. Talaan ng mga Nilalaman

 Ito ay tala ng mga paksa o nilalaman ng aklat at ang kaugnay na pahina  Batay sa pahina ang pagkakaayos ng mga nilalaman ng aklat

5. Nilalaman

 Nakapaloob sa bahaging ito ang mga ideya ng may-akda  Makikita ito sa dulong bahagi ng aklat.  Talaan ito ng mga paksang tinalakay ng aklat na nakaayos nang paalpabeto  Nakasaad din ang pahina kung saan makikita ang partikular na paksa.

6. Talatuntunan o Index

TANDAAN YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 110

Ang aklat ay may dalwang uri ayon sa nilalaman: Kathang-isip na naglalaman na hindi totoong kuwento, pangyayari, tauhan o mga impormasyon; at ga hindi kathang isip batay sa katotohanan ang mga nilalaman tulad ng kasaysayan, talambuhay, mga aralin, at kaalaman.

Pagsasanay sa Wika I. Ilahad ang nilalaman ng ibaâ€&#x;t ibang bahagi ng aklat.

1.Pabalat_________________________________________________________ ________________________________________________________ 2.Talaan ng mga Nilalaman _________________________________________________________ _______________________________________________________ 3.Karapatang Sipi_________________________________________________________ ______________________________________________________ 4. Talatuntunan- ____________________________________________ _______________________________________________________ 5.Panimula_________________________________________________________ _______________________________________________________ II. Tukuyin ang bahagi ng aklat. Isulat ang sagot sa patlang ang bilang. ________________________1. bayan 5, 9, 11 bayan 3, 5, 9 Blumentritt 223 _______________________ 2. BAHAGHARI: Aklat sa Wika at Panitikan Ni Voltaire M. Villanueva _______________________ 3. Yunit 1: Ako sa Mundo Aralin 1: Sino Ako? -------------------------3 Aralin 2: Ikaw, Kaibigan Ko! ------------- 7 YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 111

________________________ 4. Ang aklat na ito ay para sa iyo.

Naglalaman ng makabuluhang paksa, masasayang gawain, at ga pagpapahalagang inaasahang ilalapat mo sa araw-araw na gawain. ________________________ 5. Anumang bahagi ng aklat ay hindi pinahihintulutang sipiin.

Aralin 3 TIKMAN AT LASAPIN ANG LINAMNAM NG PAGKAING PINOY Masustansiyang pagkain ang kainin upang wasyong kalusugan ay kamtin.

Panimula Itala ang mga paborito mong pagkain , Isulat din ang sangkap ng mga itinala at dahilan kung bakit mo paborito ang mga ito.

PAGKAIN

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

SANGKAP

Page 112

Paborito ko ito dahil: _________________________________________________________ _________________________________________________________ ________________________________________________________ Basahin at Unawain Gusto mo ba ang ulam na Pakbet? Bakit?

Paboritong Pakbet Magkasamang nanonood ng talk show sa telebisyon ang magkapatid na Ludy at Lando. Ang paksa ng programa ay tungkol sa isa sa mga paboritong pagkain ng mga Pilipino ang pakbet.

TV host: Magandang araw sa lahat n gating manonood.

Naririto na naman po tayo para sa isang oras na makabuluhang usapan. Para sa araw na ito, masarap na kaalaman ang hatid namin sa inyo. Kasama natin sa magiging malinamnam na diskusyon ang magaling magluto na Ilokano at isang chef na nagsisimulang makilala sa buong daigdig dahil sa kanyang lutuin tatak-Pilipino.

Palakpakan po natin an gating panauhin.

Ilokano : Magandang araw pos a inyong lahat. Sa Ilokano , naimbag a bigat! Naririto po ako upang turuan kayo ng aming paraan ng pagluluto ng napaka – sustansyang pinakbet. Ilalahad ko rin ang kaugnay ng pagkaing ito sa kaugalian naming mga Ilokano .

Chef : Magandang araw pos a inyong lahat. Nasasabik na nga ako na mas makilala pa ang pagkaing Pinoy na pakbet. Marahil ay makatutuklas pa ako ng panibagong paraan ng pagluluto nito.

TV Host: Simulan na natin ang katakam-takam na usapan.

Paano nga ba nagsimula ang pagluluto ng pakbet?

Ilikano: Hilig ng mga Ilokano ang gulay .Karamihan sa mga tahanan sa aming lalawigan ay may mga tanim na mga gulay sa bakuran. Dahil sa masustansya ang gulay at katunayan,isang taga La-Union ang naitalang taong may pinakamahabang nagging buhay YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 113

buhay sa bansa. Kung kaya,naisip namin na magluto ng ulam kung saan ang pangunahing sangkap ay mga gulay na karaniwang tanim sa aming mga bakuran. Bukod sa masustansiya ay matipid ang pagluluto ng pakbet.Dahil mas mura ang mga gulay na sangkap sa pagkaing ang ito, marami ang gumawa ng sariling bersyon nito, Sa amin ay may kasamang bagoong isda o alamang na nagsisilbing pampalasa at dinadagdagan namin ng magnet upang higit na maging malinamnam at nagiging espeyal. Kaya naman,hindi lamang ito ulam para sa pang araw-araw ,nagiging pangunahing handa rin sa mga pagdiriwabng o piging.

Chef: Ilokano.

Tunay ngang espesyal ang pakbet sa inyong mga

TV Host: Paano naman ang ginagawa ninyong paghahanda sa putaheng ito? At ano nga ba ang kaugnayan ng lutuing ito sa inyong mga Ilokano.

Ilokano g: Kilala kaming mga Ilokano bilang matipid o masinop.

Isa ang pakbet sa patunay ng mga katangiang ito. Nabanggit ko na kanina na madalas naming naming ihain ang mga gulay dahil nakukuha lamang namin ng mga ito sa aming bakuran,matipid tama ba? Kung hindi naman ay hindi hamak na mas mura ang gulay kung ikukumpara sa ibang sangkap.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 114

Nasa larawan ang ilan sa mga gulay na maaaring isangkap sa pakbet.

ng ibang lutuin. Bukod dito, kapag nagluluto kami ng pakbet ay hindi kami gumagamit ng sandokat limitado ang paggamit naming ng kutsilyo .Gumagamit lamang kami ng panghiwa para sa kalabasa ,ampalaya at talong. Sa pagluluto ,ilagay lamang ang lahat ng sangkap sa palayok . ahil naniniwala kaming walang sustansya ng sabaw sa masasayang sapagkat napupunta lahat sa sabaw o sarsa ng pakbet.

TV Host: Marahil ay nagugutom na kayo dahil sa ibabahagi sa ating paraan ng pagluluto n gating panauhin. Ngayon naman ay tatanungin natin ang panauhin nating chef kung paano naman ang paraa niya ng pagluluto ng pakbet.

Chef : Dahil nga sa ibang bansa ako naghahanap buhay, karamihan sa pinagsisilbihan ko ng mga pagkain ay ibang lahi.

Ngunit may mga kababayan din na aking pinagluluto. Minsan pa nga ay humihiling sila ng mga putaheng sariling atin na akin naming pinagbibigyan. Sa katunayan,ilan na sa mga pagkaing Pinoy ang inihanda ko sa mga dayuhan at isa na nga rito ang pakbet. Naisip ko rin na gumawa ng sariling bersyon ng pakbet na lagi na ay humahanga sa kakaibang linamnam nito. Ang pakbet na YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 115

lagi na ay hinahanap ng aking mga costumer,ito ay ang pizza pakbet.

TV Host: Bago nga iyan ah chef. Paano naman ang paghahanda sa pizza pakbet?

Chef: Una ang paghahanda ng pakbet . Gawin lamang kung paano ang inyong paraan ng pagluluo ng paborito nating pakbet.

Pagkaluto nito ay ilagay muna sa isang tabi. Ihanda ang pizza dough, na maaaring ibili sa mga supermarket o maaaring ring gumawa kung may sapat na panahon. Ilapat lamang ang pizza dough sa hugis nanais ang pizza ng mga dayuhan ay bilog kaya kadalasan ay pabilog ang aking ginagawa . pagkatapos ay kunin an gating pakbet at iayos ang mga sangkap sa ibabaw ng dough. Gaya ng sabi ng kababayan nating Ilokano, upang maging espesyal ,magtadtad ng maliit na piraso ng bagnet at ibudbod sa ibabaw n gating pizza pakbet. Isalang lamang sa oven ng ilang minute at handa nang pagsalu-saluhan ng buong pamilya.

TV Host: Tiyak na takam na takam na kayo at sabik ng subukan ang bagong lutuing ating natutuhan mula sa ating mga panauhin.

Tunay nga ang mga pagkaing Pinoy ay hindi lamang masarap kainin kundi may mga kaalamang nakapaloob kung atin lamang aalamin tulad ng pakbet na paborito ntin. Hanggan sa susunod po nating talakayan. Maraming salamat po.

Pagkatapos ng programa ay nagmamadaling pinatay ng magkapatid na Ludy at Lando ang telebisyon at tumakbo sa kusina upang magluto sa kanilang ina ng pakbet.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 116

Nasa larawan ang ilan sa mga sangkat sa pagluluto ng pakbet at ang lutong pakbet sa palayok.

Pangungusap Ang pangungusap ay isang lipon ng mga salita na nagpapahayag ng buong diwa.

May dalawang bahagi ang pangungusap.

Una ang paksa- pinag uusapan sa pangungusap.

Ang ikalawa ay panaguri- nagsasabi kung ano ang tungkol sa paksa.

Mga uri ng pangungusap 1. Pasalaysay o Paturol- nagsalaysay ng pangyayari at nagtatapos sa tuldok(. ) 2.Patanong- nagtatanong at nagtatapos sa tandang pananong ( ? ) 3.Pautos- nag-uutos at nagtatapos sa tuldok ( .)

4.Pakiusap – nakikiusap, ginagamitan ng “ paki “ at nagtatapos sa tuldok( .)

5.Padamdam- nagsasaad ng matinding damdamin at nagtatapos sa tandang padamdam ( ! ) Pagsasanay sa Wika A. Isulat sa patlang kung ang mga salitang may salungguhit ay bahagi ng paksa o panaguri. _____________1. Ang pakbet ay espesyal sa mga Ilokano. ______________2. Humahanga sa linamnam ng pakbet ang mga dayuhan. ______________3. Masustansya na at matipiod pa ang pakbet. _______________4. Ang pizza pakbet ay naisip gawin ng isang chef. _______________5.Ang mga bata ay nagluto sa kanilang ina ng pakbet.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 117

B. Sumulat ng limang uri ng pangungusap batay sa binasang kuwento.

Maging malikhain sa pagsulat. a.

Pasaylaysay_______________________________________________ ______________________________________________________ b.Patanong _________________________________________________________ _____________________________________________________ c.Pautos _________________________________________________________ ___________________________________________________ d.Pakiusap _________________________________________________________ ____________________________________________________ e.Padamdam _________________________________________________________ _____________________________________________________

Aralin 4

Yaman ng Wika, Yaman ng Bansa

Likas ang wika na kailangang linangin upang maging tunay na yaman ng isang bayan.

PANIMULA Sa gabay ng guro,basahin nang malakas at sabay-sabay ang kasunod na mga salita na mula sa ibaâ€&#x;t ibang pangunahing wika ng bansa.

Ilokano

Filipino

1. ku-ton

langgam

2.ku-libang-bang

paruparo

3.u-leg

ahas

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 118

Pampango/Kapampangan 1.Nanung awas keni keng Tagalong? ?

Ano ang tawag dito sa Tagalog

2.Kunan ke ining.

Kukunin ko ito.

Bicolano 1.Dios mabalos .

Salamat.

2.Marahay na banggi.

Magandang gabi.

3.Iyo

Oo.

Basahin at Unawain Wika ang pangunahing sandata ng isang bansa.

Unang Wika, Magpapatatag ng Bansa Ang maunlad na bansa, may matatag na wika; Wikang nagbubuklod sa buong bayan at madla.

Ginagamit at laganap saan man panig ng bansa.

Naghahatid ng kaalaman upang makaunawa.

Bansang Pilipinas binubuo ng mga kapuluan; Nagbubunga ng maraming wikang tunay na yaman.

Ngunit nagkapagtatakaâ€&#x;y laganap pa rin ang kahirapan.

Taliwas sa sinasabing ang maraming wikaâ€&#x;y biyaya sa bayan.

Suliraning pahirap sa mga mamamayan; YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 119

Mabilisang tugon handog ng pamahalaan.

Pagsasaliksik,at mga pagsusuri tungkol sa wikaâ€&#x;y isinakatuparan; Mga mag-aaral ay madali nang matutunan.

Paggamit ng unang wika ay sinasabing mabisang paraan; Patakarang MTB- MLE,ngayoâ€&#x;y ipinatutupad sa mga paarala.

Ang sariling wika an gating kasangkapan; Hatid ay edukasyon at malawak na kaalaman; Na magsisilbing tulay ng bawat kabataan tungo sa kaunlaran At kaginhawaan.

Wika-Linangan Aralin sa wika Mga uri ng Komposisyon Kung may mga layunin o dahilan ang pagsulat, ang sumusunod naman ay mga uri ng komposisyon.

1. Naglalarawan-ang komposisyon ito ay naglalarawan sa tao,bagay ,lugar,pangyayari; o anumang paksang isinusulat.

2. nagpapaliwanag- ang komposisyong ito ay naglalarawan ng kaalaman tungkol sa paksa sa pamamagitan ng mga paliwanag, kahulugan, at halimbawa.

3.Nagsalaysay –tumutukoy sa mga komposisyong naglalahad ng kuwento na maaaring personal na karanasan ng manunulat o kathangisip lamang.Ito ay may mga elemento na bumubuo sa kuwento; tauhan, tagpuan,banghay,at tema.

4.Nanghihikayat- ito naman ay naglalayong manghikayat ng mga mambabasa. Nagbibigay ng karagdagang mga impormasyon o ng komposisyon upang makasisyon.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 120

5.Nagkukumpara o Naghahambing- ito ay naglalahad ng pagkakaiba o pagkakapareho ng tao,bagay,lugar,pagkain,o anumang paksang nilalaman ng komposisyon.

6.Malikhaing pagsulat- ang komposisyon kung saan ang manunulat ay malayang bumubuo ng akda sa malikhain paraan.

Pagsasanay sa Wika Pumili ng dalawa sa mga uri ng komposisyon na tinalakay. Sumulat ng sariling komposisyon batay sa dalawa uri na napili.

_________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ ______________________________________________________ YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 121

Aralin

5 Lakas -Isip at Bisig ng Pinoy sa Daigdig

Saan mang panig ng mundo, angat ang matatalino at maabilidad na Pilipino.

Panimula Magdikit ng isang balita tungkol sa mga kahanga-hangang Pilipino na nasa ibang bansa. Isulat ang buod ng balita gamit ang lima hanggang walong pangungusap.

Sipi ng Aking Ibabahaging Balita.

Buod: _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _____________________ Basahin at Unawain Ano-ano ang mga katangian ng maggagawang Pilipino na tunay na kahanga-hanga?

Si Super Malou sa Cyprus

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 122

Nagtapos ng kursong edukasyon na may ispesyalisasayon sa agrikultura at edukasyong pantahanan si Marilou Villanueva Gado.

Habang naghihintay siya ng trabaho upang maging guro ay napagpasiyahan niyang lumuwas ng Maynila upang doon pansamantalang maghahanapbuhay. Sa Maynila ay kinupkop siya ng isang kamag-anak.

Hindi naging guro si Malou, bagkus siya ay nanilbihan bilang domestic helper sa mga bansang Hongkong,Malaysia,at Singapore.Ilang taon din siyang nagbigay ng serbisyo sa mga dayuhan. Noong una ay nahirapan siya at lagging nakararamdam ng pagka-homesick.

Napaglabanan niya ang pangungulila dahil sa pagmamahal sa pamilya sa Pilipinas na sa kanya lamang umaasa.

Maraming Pilipino ang lumabas ng bansa upang maghanap-buhay tulad ng nasa larawan.

Pinagkunan ng larawan: photobucket.

Com/user/kenjue/media/dhwork.jpg.html.

Mapa ng bansang Cyprus.Kung saan nagsilbi si Malou sa mabait na mag-anak YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 123

Nagbunga naman ng maganda ang kanyang mga sakripisyo.Sa pamamagitan ng salaping ipinadadala niya sa kanyang pamilya sa probinsya, napaayos ang kanilang tahanan,hindi na namamasukang trabahador ang kanyang mga magulang. Inaasikaso na lamang nila ang naipundar na munting tindahan na mula sa kanya ay napag-aral niya ang kanyang dalawang nakababatang kapatid.

Umuuwi lamang si Malou sa Pilipinas kapag natatapos ang kanyang kontrata o may mahahalagang pangyayari tulad ng pagpanaw ng kamag-anak.

Sa ika-sampung taong paninilbihan ni Malou,isip niya ay huling pagkakataon na niyang magbibigay-serbisyo.Ngunit ang kanyang kamag-anak na si Levy na siya ring kumupkop sa kanya sa Maynila ay may plano pala para sa kanya. Inasikaso nito ang papeles ni Malou papuntang Cyprus.

Nang makarating sa Cyprus si Malou,siya ay nabighani sa ganda ng bansa. Maliit lamang ngunit mayaman sa kasaysayan at kultura. Lalo pa siyang humanga sapagkat mabait ang mag asawang pinagsisilbihan niya. Dalawa ang anak ng kanyang amo na halos nasubaybayan niya ang paglaki ng mga ito. May kalayuan ang tahanan ng kanyang pinagsisilbihan sa sentro ng Cyprus kay madalas bumiyahe ang maganak kasama si Malou sa siyudada upang dalawin ang mga magulang ng kanyang amo. Minsan din ay hinihiram siya ng mga mag-anak o kaya‟y ng mga magulang ng kanyang amo. Hinnaman tumatanggi si Malou dhil lahat sila ay mababait aat mabuti ang pakikitungosa kanya.Lagi nilang sinasabihan si Malou ng “ We like and We love Malou‟‟.You are our Super Malou. Ito ay pagpapakita at pagpapabatid ng kanilang paghanga kay Malou. Mabilis kumilos, malinis, maayos, magaling mag-alaga ,aat alam ang lahat ng gawaing bahay.Higit sa lahat, mapagmahal. Mga katangiang taglay at kilala sa ating mga Pilipino.

Handa n asana siyang kunin upang maging ganap na mamamayan sa Cyprus . Inaasikaso ng kanyang mga amo at kamag-anak ng mga ito ang kanyang mga papeles upng siya ay manatili. Ngunit nagdesisyon si Mqlou na umuwi sa Pilininas sa piling ng kanyang mga magulang at

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 124

kapatid. Hindi man nagkaroon ng sariling pamilya dahil sa kanyang ginawang pakikisama at kabutihan sa iba.

Pinakamasaya araw sa mga Pilipinong naghahanap –buhay sa ibang bansa ang pagbabalik sa sariling bayan.

Wika-Linangan Aralin sa Wika Pormal at di Pormal na Salita Ang wikang Filipino ay mayaman sa ibaâ€&#x;y-ibang kahulugan.

Nagagamit ito sa pagbigkas o pagsulat ng mga ekspresyon.

Halimbawa: Ako ay natutuwa.

Ako ay nagagalak.

Ako ay maligaya.

Pansinin ng tatlong pangungusap. Mgkakaiba ang ginamait sa salita upang ipahayag ng ddamdamnin ngunit iisa lamang ang kahugua.

Maari nring gamitin ang wkang Finipilno upang makapagbigaykahulugan sa ibang mg asalita.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 125

Halimbawa, ang apriralan domestic helper ay nangunguhulugan kasambahay sa wikng Filipino.

Tandaan May dalawang katergorya sa paggamit ng wika. Ang pormal na karaniwang ginagamit t kilala ng naakararawmi. Ang impormal o dipormal naman y binubuo ng mga salitang palasak at ginagamit sa pang –araw-araw na pakipagtalastasan . Hindi ito angkop gamitin sa mga pormal na usapan.

Pagsasanay sa Wika A.Bigyan ng iba pang kahulugan ng sumusunod na mga salita.

1.domestic helper _______________________________________________________ 2.kababayan_____________________________________________ 3. siyudad _______________________________________________________ 4. homesick ______________________________________________________ 5. dayuhan ______________________________________________________ B. Ano ang iyong naramdaman mtapos mong basahi ang kuwento ni Marilou? Isulat ang iyong nagging damdamin. _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ ___________________________________________________.

C. Kung makausap mo si Marilou, ano ang iyong masasabi sa kanya? _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 126

_________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _______________________________________ KARAGDAGANG GAWAIN Magbigay ng ibaâ€&#x;t-ibang ekspresyon na nagpappahiwatig ng sumusuonod na mga damdamin. Gamitin ang dalawang kategorya ng wika sa pagbibigay ng sagot. a. nalulungkot b. nawawala c. natatakot d. nananabik e. nagagalak ARALIN 6: KAHANGA-HANGANG TANAWIN NG BANSA PANIMULA Magdikit ng isang larawan ng magandang lugar sa Pilipinas. Itala sa kaliwang kahon ang mga impormasyong nakuha tungkol sa napiling lugar. Gumawa ng slogan na patalastas upang hikayatin ang iba na magtungo rito.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 127

Impormasyon     

___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________

Patalastas     

_________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________

BASAHIN AT UNAWAIN Bakit paboritong pasyalan ng mga Pilipino at turista ang Palawan lalo na ang UNDERGROUND RIVER? UNDERGROUND RIVER, BABALIK- BALIKAN Panay ang tingin ng magkakapatid na Divina, Delmar at Dindin sa magasin, picture postcard at brochure ng Palawan. Inaabangan din nila ang iba‟t-ibang patalastas ng lugar sa telebisyon. Ilanga raw na lang kasi ay tutungo na ang kanilang pamilya doon upang magbakasyon. Tiyak na bagong karanasan ang naghihintay sa Pamilya Blanco sa Palawan.

Biyernes ang nakatakdang araw ng alis ng pamilya. Maaga silang umalis at walang sinayang na oras sapagka pagdating ng Linggo ay uuwi na rin sila.

Pagdating ng pamilya sa Palawan: “Tay heto po ang pagppiliang maari nating tuluyan. Nabasa po naming sa mga magasin at pahayagan Malapit sa kabayanan at iba YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 128

pang pook pasyalan. Maari lamang raw po maglakad patungo sa simbahan, palengke, at museo mula sa lugar na ito‟” paliwanang ni Delmar.

“Subukan natin anak. Tama yan! Mas makatitipid tayo kung gayon.

Basta ang mahalaga ay matutulungan tayo‟” sagot ng ama.

“Sabir in po ng kaklase ko, may mga masasarap at murang kainan sa bayan. Authentic Palawan Foods daw po,” bida naman ni Dindin.

“Aba! Kahy huhusay ninyong magbigay ng mungkahi. Malaki ang maitutulong niyan lalo‟t nagmamadali tayo,” tugon ng kanilang nanay Sa kanilang pamamasyal, mababait ang mga drayber ng nasasakyan nilang taksi, traysikel, at dyip. Itinuturo sila kung saan dapat magpunta. Kaya nagging madali para sa kanila na galugarin ang buong Palawan sa loob lamang ng isang araw. Gabi na sila umuwi sa kanilang tinutuluyan. Ramdam nila ang payapang paligid sa Siyudad ng Puerto Princesa.

Araw ng Sabado, naagang gumising ang buong pamilya.

Handang- handa na silang magtungo sa pinakahihintay nilang lugar. Halos dalawang oras ang biyahe ng kanilang inarkilang van kasama ang isang tagaPalawan na magsisilbing kanilang tourist guide. Ang namamahala na rin ng van ang nagbaon para sa isang buong araw ng pamamasyal.

Habang nasa biyahe ay walang sawang pinagmasdan ng maganak ang ganda ng Palawan. Ang mausisang magkakapatid ay panay ang tanong sa kanilang tourist guide na matiyaga namang nagpapaliwanang.

Bago marating ang Underground River, magbabangka muna ng halos kalahating oras. Ang malinaw na tubig naman ang umagaw sa atensiyon ng mag-anak. Kasabay ng pagkuha ng larawan ay tila pakikipaglaro ng iba‟t ibang isda na sumunod sa bangka.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 129

Hanbang papalapit sila sa lugar ay laong nanabik ang lahat.

Malinaw na tubig, putting- putting buhangin, payapang lugar, malalayang hayop gaya ng ibon sa himpapawid, at ang makikinang na bundok ng bato na nakapaligid sa buong lugar.

Sa pangkalahatan, nakabibighani ang larawan ng kalikasan na handog ng buong Palawan.

Habang palapit ang bangka nsa kanilang destinasyon ipinaliwanang ng tourist guide ang maaring gawin at hindi mga dapat gawin habang nasa Underground River. Ilang saglit pa nga ay pumasok na sila sa nakabibighaning kuweba. “Napakaganda! Animo ipinintang larawan lamang ang unahan ng kuweba,� manghang sabi ni Divina.

Halos hindi kumukurap ang lahat ng namamasyal. Namangha sila sa ibaâ€&#x;t ibang pormasyon ng mga stalagmites at stalactites ng kuweba sa lalong nagiging kamangha mangha dahil sa husay ng tourist guide na nagpapaliwanag.

Pagod na pagod man ay labis ang tuwang nadarama ng maganak sa kanilang nasaksihan. Tunay ngang karapat- dapat na hiranging isa sa katangi- tanging lugar sa daigdig ang Underground Eiver.

Bago bumiyahe pauwi ang pamilya ay nagtungo muna sila sa simbahan. Nagpapasalamat sa magagandang likas na yaman at sa pagkakataong nasilayan ang mga ito.

Dahil tunay na kahanga- hanga ang ganda ng Palawan nagkasundo ang mag- anak na magbabakasyong muli dito.

Sipat- Suri Sagutin ang mga sumusunod na mga tanong. Isulat ang sagot sa patlang.

1. Bakit nagtungo ang pamilya Blanco sa Palawan? _________________________________________________________ _______________________________________________________

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 130

_________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ ________________________ 2. Ano- ano ang ginawang paghahanda ng pamilya para sa pagpunta sa Palawan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________ 3. Paano naging makabuluhan ang bakasyon ng pamilya sa Palawan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _____________________ 4. Paano nakatulong ang ibaâ€&#x;t ibang patalastas sa pagbabakasyon ng pamilya? _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ ________________________________ 5. Kung mag- aaya kang mamasyal kasama ang buong pamilya, saan mo gustong pumunta? _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ __________________________________________ YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 131

ARALIN WIKA MAPA, DAYAGRAM AT TALAHANAYAN Ang mapa ay paglalarawan sa magkakaugnay na mga detalye.

Gumamit ng mga simbolo at modelo na kakatawan sa mga datos na ipinahahayag. Ang mapa ay maari ring pantukoy sa posisyon o kinalalagyan ng isang partikular na pook, bayan o bansa.

HAlimbawa:

Ang dayagram o grap naman ay plano, larawan, o balangkas na nagpapakita ng kaugnayan ng mga impormasyong inilalahad.

Halimabawa:

Bakasyunista sa Palawan

Abril Marso Pebrero Enero

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 132

Ang talahanayan naman ay naglalaman ng mga tala ng mga impormasyong pinag- uri- uri at nakasulat nang nakahanay. Halimbawa nito ay ang talahanayan na makikita sa pagsasanay sa Linang- Salita.

PAGSASANAY SA WIKA A. Pag- aralan ang grap sa ibaba. Sagutin ang kasunod na mga tanong batay sa impormasyong inilalahad ng grap.

Bakasyunista sa Palawan

Abril Marso Pebrero Enero

1. Ano ang sinisimbolo ng mga kulay sa grap? _________________________________________________________ 2. Ano ang ipinakikita ng pagkakahati- hati ng bilog? _________________________________________________________ _________________________________________________________ 3. Sa iyong palagay bakit sa buwan ng Abril may pinakamaraming bilang ng nagbabakasyon sa Palawan? _________________________________________________________ _________________________________________________________ B. Sipiin at sagutin ang mga sumusunod na mga tanong sa kuwaderno.

Isulat ang hinihingi sa sumusunod na mga pahayag batay sa datos na nilalaman ng mapa.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 133

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 134

1. Nasa Timog na bahagi ng lalawigan ng Palawan ang _______________ 2. Ang mga lugar na bumubuo sa lalawigan ng Palawan ay ______________ _________________________________________________________ _____ 3. ______________________ ay nasa Hilagang- Silangan ng Puerto Prinsesa.

Aralin 7: Kinikilalang Pilipino sa Mundo, Aking Idolo Panimula Punan ng pangalan ng mga hinahangaang Pilipino ang talahanayan batay sa mga larangang nakasaad.

Manlalaro

Artista/ Mang-aawit/ Mananayaw

Bayani

Manunulat

Siyentipiko/ Imbentor

BASAHIN AT UNAWAIN

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 135

Sino- sinong mang-aawit na Pilipino ang namamayagpag sa mundo? Bakit mahalagang pakinggan ang kanilang mga payo?

Payo ng mga Idolo Ang larangan ng pag- awit ay isa sa mga kahusayan ng mga Pilipino. Hindi kataka- takanng maraming Pilipino ang nagging bantog sa larangang ito. Ilan sa mga PIlipinong sikat na mang- await sa mundo sina Arnel Pineda, Charice, at Lea Salonga.

Kinilala si Arnel nilang kasapi ng international band na “The Journey”. Si Charice naman ay unang sumikat sa pagsali sa timpalak sap ag- awit, napanood ng marami sa Youtube na nagging daan upang maimbitahang maging panauhin sa mga TV Shows sa Amerika tulad ng “Oprah”. Samantalang si Lea Salonga ay nagging tampok na mangawait sa pagtatanghal ng “Miss Saigon”.

Sina Arnel, Charice, at Lea ay nagsilbing inspirasron sa mga Pilipinong nangangarap ding maging sikat na mang- await. Kaya naman ang bawat panayam sa mga idolong ito ay inaabangan ng marami lalo na ang ibinabahagi nilang payo sa kanilang mga tagasubaybay.

Magtiwala sa sarili! Huwag hayaang masayang ang galling.

Gumawa ng paraan upang pagyamanin ang talent. Kung may pagkakataon at kakayahan, lumahok sa mga pormal na pagsasanay upang hasain ang kakayahan.

ARNEL PINEDA

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 136

Maghintay ng tamang panahon.

Hindi man ako ang itinanghal na panalo sa paligsahan, hindi ito nagging hadlang upang ako ay sumuko. Ang pagiging tanyag ay madadaan sa tiyaga at darating sa takdang panahon.

Charice Pempengco Magkaroon ng disiplina. Iwasan ang bisyo, kumain ng tama, tiyaking may sapat na pahinga, at alagaan ang boses. Samahan ng tamang pakikitungo sa lahat ng makakasama sa trabaho.

Lea Salonga

Linang- Salita Pumili sa kahon ng dalawang salita na kasingkahulugan ng mga salita sa bawat bilang.

Mahalaga popular Importante pabayaan

sanayin Balewalain sagabal

sikat linangin Balakid

1. bantog YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 137

kasingkahulugang salita: _____________________________ 2. hadlang kasingkahulugang salita:_____________________________ 3. hasain kasingkahulugang salita: ____________________________ 4. hayaan kasingkahulugang salita:____________________________ 5. makabuluhan kasingkahulugang salita:____________________________ Sipat- Suri Sagutin ang mga tanong sa pamamagitan ng pagpapahayag.

Isulat ang mga sagot sa nakalaang mga patlang at ibahagi sa klase.

1. Bakit nakilala si Arnel Pineda, Charice Pempengco, at Lea Salonga sa daigdig? ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ 2. Anong mahahalagang payo ng mga sikat na mang- await ang tumatak sa iyong isipan? ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ 3. Halimbawang isa ka sa mga sikat na mang- await sa daigdig, ano ang magiging payo mo sa mga umiidolo sa iyo? ________________________________________________________ _______________________________________________________ YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 138

_______________________________________________________ 4. Bakit mahalagang humingi at making sa mga payo? _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ 5. Sa iyong palagay, epektibo baa ng mga payo? Bakit? ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ WIKA- LINANGAN IBA’T IBANG BANTAS  Ang mga bantas ay ginagamit sa pagsulat o pagpapahayag ng anumang mensahe.  Hudyat ang mga bantas ng pagtigil, pagpapalawak, pagdaragdag, at pagpapahayag ng angkop na damdamin sa pangungusap.

Narito ang ilang pananda at gamit ng mga ito sa pagpapahayag.

Bantas tuldok

Simbolo .

Kuwit

,

Tandang pananong

?

Tandang padamdam

!

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Gamit Pagtatapos ng pahayag May kasunod o dagdag pang detalye Makikita sa katapusan ng tanong Nagpapahayag ng matinding damdamin

Halimbawa Sila ay aking idolo.

Sina Charice, Lea, at Arnel ay aking mga idolo.

Sino ang iyong idolo?

Wow! Nakasama mo ang iyong idolo!

Page 139

PAGSASANAY SA WIKA A.Lagyan ng wastong bantas ang bawat pangungusap.

1. SIna Charice Lea at Arnel ay ilan lamang sa mga sikat na mangawait ng Pilipinas 2. Ikaw ang napiling makasama sa konsiyerto ng ating mga idolo 3. Ano ang nagging puhunan ng ating mga idolong mang- await 4. Bakit sumikat sina Lea Charice at Arnel 5. Nais ko ring maging bantog baling araw B. Ipaliwanag ang kahulugan ng pahayag na nasa kaliwang kahon.

Tiyaking gumamit ng wastong bantas sa pagsulat ng paliwanag.

“Maliit man ang mga bantas, may malaki naman itong gampanin sa pagpapahayag.”

Paliwanag: __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ _________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________

KARAGDAGANG GAWAIN Sumulat ng sampung pangungusap gamit ang iba’t ibang uri ng bantas.

1. _________________________________________________________ _______________________________________________________ YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 140

2. _________________________________________________________ ____________________________________________ 3. _________________________________________________________ _____________________________________________ 4. _________________________________________________________ _____________________________________________ 5. _________________________________________________________ _______________________________________________ 6. _________________________________________________________ _______________________________________________ 7 _________________________________________________________ _______________________________________________ 8. _________________________________________________________ ______________________________________________ 9. _________________________________________________________ _______________________________________________ 10. _________________________________________________________ _______________________________________________

ARALIN 8: BIYAHENG PILIPINAS, KAKAIBANG KARANASAN ANG MAMAMALAS YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 141

Suriin ang mapa sa ibaba. Markahan ng bituin ang mga lalawigan na nais mong marating.

BASAHIN AT UNAWAIN Sa Pilipinas, maraming pasyalan, magagandang tanawin at likas na yamang sariling atin.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 142

LUZON, VISAYAS, at MINDANAO

Si Tony ay nasa Ikatlong Baitang. Marami siyang pangarap sa buhay. Gusto niyang maging piloto kapitan ng barko.Gusto niyang malibot muna ang buongbansa bago puntahan ang iba‟t ibang sulok ng daigdig.

Kaya naman, hindi kataka- taking nakahiligan niyang manood ng mga programa na may kinalaman sa iba‟t ibang lugar, magbasa ng mga aklat tungkol sa mga pook pasyalan at higit sa lahat ay magtungo sa mga museo kasama ng kanyang mga magulang. Sa paaralan, si Tony ay palaging laman ng silid- aklatan upang magbasa at gumagamit ng kompyuter uang masaliksik ng iba‟t ibang lugar.

Isang araw, pagkatapos gumawa ng takdang- aralin ay nakatulog si Tony.

Nanaginip siya na namamasyal sa iba‟t ibang panig ng bansa.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 143

Naraing ni Tony ang Hilaga. Dumaan muna siya s windmill o Molino ng Ilocos at ang mala- Espanyang pamayanan ng Vigan saka umakyat sa Baguio bago magtungo sa mataas na lugar ng Sagada.

Nakarating sin siya sa “payyao� o Hagdan- hagdang Palayan ng mga Ifugao Sunod naman niyang pinuntahan ang Visayas. Namangha siya sa mga Maskara ng taga- Bacolod. Dinagyang Ilo-Ilo, Ati- atihan ng Kalibo, Pintados ng Leyte, Sanduguan ng Bohol, at Sinulog ng Cebu.

Ilang saglit pa ay narating ni Tony ang Mindanao. Binusog siya ng masasarap na prutas sa Savao, Cagayan de Oro, at Bukidnon.

Tumikim siya ng durian, mangosteen, saging, marang, at pinya. Masasarap na lamangdagat ang kaniyang pinapak sa General Santos at Zamboanga.

Nagbitbit pa siya ng pasalubong na Cheddengâ€&#x;s mani buhat sa Iligan.

Nagising si Tony sa init dahil nawalan ng kuryente. Ngunit kahit mainit ay masaya si Tony dahil sa kanyang kakaibang panaginip.

LINANG SALITA Patambis- tawag sa salita o parirala na nagpapahiwatig ng kahulugang iba sa literal na kahulugan ng isang salita o pahayag. Kawangis ito ng mga matatalinghagang salita.

Madalas gamitin ang mga matatalinghagang salita. Madalas gamitin ang mga salitang ito ng matatanda at karaniwang makikita sa mga akdang pampanitikan.

Halimbawa ng salitang may patambis na kahulugan.

1. balat- sibuyas- maramdamin 2. basa na ang papel- hindi na maaaring pagkatiwalaan 3. hindi mahulugang karayom- maraming tao, hindi makasingit 4. taingang- kawali- nagbibingi- bingihan YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 144

5. sanga- sangang dila- siningaling Magtanong sa mga nakatatanda. Magtala ng limang salitang may patambis na kahulugan at gamitin ang mga ito sa pangungusap.

1. _________________________________________________________ 2. _________________________________________________________ 3. _________________________________________________________ 4. _________________________________________________________ 5. _________________________________________________________ Sagutin ang mga tanong.

1. Sino si Tony? Ilarawan siya. _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ ______________________________________________________ 2. Ano ang pinapangarap ni Tony? _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ ________________________________________________________ 3. Isa- isahin ang lugar na napuntahan ni Tony sa kanyang panaginip. _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ 4. Paano makatutulong ang naging kaalaman ni Tony tungkol sa ibaâ€&#x;t ibang lugar kung siya ay magiging piloto o kapitan ng barko?

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 145

_________________________________________________________ _________________________________________________________ ______________________________________________________ 5. Sa mga lugar na napanaginipan ni Tony, saan mo gustong pumunta?

Bakit? _________________________________________________________ _________________________________________________________ _____________________________________________________ Wika Linangan Aralin sa Wika Balik- Aral sa Iba’t Ibang Bahagi ng Pananalita PANGNGALAN Bahagi ng pananalita sa tumutukoy sa ngalan ng tao, bagay, hayop, pook at pangyayari.

PANGHALIP Bahagi ng pananalita sa humahalili sa ngalan ng tao, bagay, hayop, pook, at pangyayari.

PANG-URI Bahagi ng pananalita na nagsasaad ng katangian o uri ng tao, hayop, pook, bagay, at pangyayari. ANg pang- uri ay tinatawag ding mga salitang naglalarawan.

PANDIWA Bahagi ng pananalita na nagpapakita o naglalarawan ng galaw o kilos. ANg pandiwa ay tinatawag ding mga salitang- kilos.

PANG-ABAY Mga salitang naglalarawan o nagbibigay- turing sa pang- uri, pandiwa at kapwa pang- abay.

PANGATNIG YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 146

Bahagi ng pananalita patungkol sa mga kataga o mga salitang nag-uugnay sa dalawang salita, parirala o sugnay na pinag sunodsunod sa isang pangungusap.

PANG-ANGKOP Mga kataga ng bahagi ng pananalita na nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan.

PANG-UKOL Bahagi ng pananalita patungkol sa mga kataga o mga salitang giiinagamit sa pangungusap upang matukoy kung saang lugar kung anong bagay ang mula o tungo, ang kinaroroonan o patutunguhan, ang a, balak, ari at layon.

PAGSASANAY SA WIKA A. Sipiin sa kuwaderno ang talahanayan sa ibaba. Magtala ng mga halimbawa ng bawat bahagi ng pananalita sa talahanayan.

Pangngalan 1.

2.

3.

4.

5.

Panghalip 1.

2.

3.

4.

5.

Pang- uri 1.

2.

3.

4.

5.

Pandiwa 1.

2.

3.

4.

5.

Pangatnig 1.

2.

3.

4.

5.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 147

B. Sumulat ng liham pasasalamat sa guro. Tiyaking nagamit lahat ang bahagi ng pananalitang natutuhan.

YOUNG JI INTERNATIONAL SCHOOL/COLLEGE

Page 148