Onderzoeksverslag Zoals Het Hoorde

Zoals Het Hoorde Huishouden van grootmoeders tijd tot nu

Onderzoeksverslag door

Ylja Band Eline Hesse Pieteke Korte 10/07/2013

Beoordelende docenten

Robert Adolfsson Peter van Casteren Nicoline Dorsman Wim Janssen Isabelle Makay

Inhoudsopgave Onderwerp

p. 06

Inleiding

p. 07

• De hoofdvraag: Wat zijn de verschillen in normen van huishouden in de jaren ‘50 en huishouden van nu in Nederland en in Veenhuizen in het bijzonder?

• Subvragen.

• Verantwoording • De richting van onderzoek.

• De methode van onderzoek.

p. 08

Persoonlijke analyses

p. 16

Conclusie

p. 24

Literatuur lijst

p. 30

p. 09 p. 10 p. 11 p. 12

Bijlagen • Brief aan Veenhuizenaren.

• Interviews.

p. 32 p. 38

5

Onderwerp Normen van huishouden.

Ylja Band Eline Hesse Pieteke Korte

6

Zoals het hoorde

Wat zijn de verschillen in normen van huishouden in de jaren ‘50 en huishouden van nu in Nederland en in Veenhuizen in het bijzonder?

Dit is een vraag die ons de afgelopen vier maanden heeft beziggehouden. Tijdens ons onderzoek reisden wij zowel ver in ruimte als in tijd, van Eindhoven naar Veenhuizen en van 2013 naar de tijd van de generatie van onze grootouders.

We zijn begonnen met onszelf, wat voor regels hebben wij in ons eigen huis en hoe verhoudt zich dat tot onze samenleving? Wij kwamen tot de conclusie dat er zelfs tussen studenten al grote verschillen zijn in wat wij als hygiënisch en ‘normaal’ beschouwen.

Door onderzoek te doen in het archief van Veenhuizen en door te praten met een huishoudexpert Ria Egging, ontdekten wij dat tussen 1900 en ruwweg de jaren ‘50 het huishouden ernstig serieus werd genomen.

Nederlandse vrouwen stonden zelfs wereldwijd bekent om hun poetsdrift.

Nederland heeft een sterke reputatie als het gaat om huishouden; video’s van de

overheid over huishoudregels en huishoudscholen waren een manier om een betere en meer beschaafde samenleving te creëren.

Wij hebben gesproken met verschillende inwoners van Veenhuizen, divers in zowel leeftijd als beroep, over hun manier van huishouden en dat van hun ouders. Nadat we de verschillende Veenhuizenaren hebben gevraagd om hun eigen huishouden te fotograferen, ontdekten we dat de interpretatie van wat huishouden zou moeten zijn, zeer persoonlijk is geworden. We leggen anderen niet langer regels op, maar maken ze zelf, als gevolg van de tijd waarin wij nu leven.

En daaruit kunnen we opmaken dat onze samenleving individualistischer is geworden.

Om deze reden is het bestuderen van huishouden een interessante manier om onze samenleving te begrijpen, maar ook een manier om ons cultureel erfgoed te eren.

7

Hoofdvraag Wat zijn de verschillen in normen van huishouden in de jaren ‘50 en huishouden van nu in Nederland en in Veenhuizen in het bijzonder?

In de hoofdvraag wordt onder normen verstaan; hoe Nederlanders hun huis schoon en opgeruimd houden. En onder huishouden wordt het schoonmaken en opruimen van het huis verstaan.

8

Zoals het hoorde

Subvragen Voor ons onderzoek hebben wij ons toegestpitst op de volgende zeven onderwerpen. Bij ieder van de zeven onderwerpen wordt de vergelijking getrokken tussen de jaren ‘50 en nu.

De eettafel • Hoor je de tafel te dekken bij het ontbijt?

Hoe hoor je de tafel dan te dekken?

• Hoor je de tafel te dekken bij het diner?

Hoe hoor je de tafel dan te dekken?

De keuken • Hoe moet de keuken georganiseerd zijn en waarom?

Hoort de keuken er ieder moment van de dag zo uit te zien?

Het bed • Hoe hoor je het bed op te maken en waarom?

De Kleding- of linnenkast • Hoe is de kleding- of linnenkast georganiseerd en waarom?

Wat moet gevouwen of gehangen worden en waarom?

De (vuile) was • Waar hoort de vuile was te staan en waarom?

• Hoe hoor je de was te drogen?

• Hoe en wanneer hoor je de was te vouwen?

• Welke was hoor je te strijken en hoe?

De wasbak • Hoe hoort de wasbak eruit te zien?

Het toilet • Hoe hoort het toilet eruit te zien?

• Hoort de bril dicht te zijn na het toiletgebruik?

9

Verantwoording Hedendaagse jongeren hebben soms geen idee van regels met betrekking tot huishouden. Veel jongeren maken hun bed niet op en nemen de moeite niet om kleding te strijken en te vouwen. Zelfs tussen ons drieën (Ylja, Eline en Pieteke) lopen de normen die wij onszelf stellen, met betrekking tot huishouden flink uiteen.

Bepaalde normen hebben wij meegekregen vanuit de opvoeding en nu wij op onszelf wonen stellen wij onze eigen normen op.

Wij zijn benieuwd naar het regiem achter het huishouden van 1950 tot 1960 en naar de gedachten daarachter, naar hoe het komt dat nu de verschillen per huishouden zo groot mogen of kunnen zijn en naar welke factoren invloed hebben op de verschillen in huishouden tussen de jaren ‘50 en nu.

In ons onderzoek richten wij ons alleen op visuele aspecten, met in ons achterhoofd het uiteindelijke resultaat in de vorm van een foto expositie.

Met die reden richten wij ons bijvoorbeeld niet op de vragen die betrekking hebben met wanneer en hoe vaak iemand schoonmaakt en opruimt, maar meer met de vraag hóe iemand schoonmaakt en opruimt.

10 Zoals het hoorde

De richting van onderzoek Zelfreflectie Het onderzoek zijn we begonnen met een persoonlijke reflectie. Dat wil zeggen dat we eerst gekeken hebben naar hoe wij zelf huishouden voordat wij anderen naar hun manier van huishouden vroegen.

Welke norme stellen wij onszelf? Welke normen hebben wij overgenomen van onze ouders en welke hebben wij zelf bedacht? En in hoeverre speelt de mening de samenleving daarbij een rol.

Dit onderzoek hebben wij gebruikt als ondersteunend materiaal bij het versturen van brieven naar bewoners van Veenhuizen en als referentie materiaal bij het opstellen van de interview vragen.

Kennismaking Ter kennismaking zijn wij in Veenhuizen langs de deuren gegaan met de vraag of zij mee wilden werken aan ons onderzoek.

Bij ons onderzoek hebben wij een diverse groep mensen betrokken, zowel in leeftijd als in beroep.

bij een foto elicitatie met de desbetreffende personen.

De vertrekken waar wij foto’s van wilden zijn vertrekken die het minst toegankelijk zijn voor mensen buiten het gezin en daarom ook het meest persoonlijk en voor ons het meest interessant.

Diepte interviews Na het ontvangen van de foto’s zijn we nog eens terug gegaan naar Veenhuizen voor diepte interviews en foto elicitaties, om meer diepgang te krijgen in ons onderzoek. Niet zozeer de droge normen zijn van belang voor ons onderzoek maar veel meer de ideeën en ervaringen van de mensen achter het huishouden. Omdat met die informatie de verandering in o.a. de mentaleit m.b.t. huishouden duidelijk zichtbaar werd.

Analyse Dit onderzoek bevat een analyse van onze ondervindingen waarin antwoord wordt gegeven op de hoofdvraag en subvragen.

Brieven

Expositie

Vervolgens hebben wij een brief opgesteld met daarin de vraag of de Veenhuizenaren die meewerken aan ons project foto’s wilden maken van bepaalde vertrekken in hun huis.

Die foto’s hebben we later gebruikt

Naast de analyse hebben wij onze opgedane kennis verwerkt in een kleine foto-expositie, verterkt door quotes en tekst waarin de vergelijking tussen huishouden in de jaren ‘50 en huishouden nu duidelijk wordt.

11

De methode van onderzoek Literatuur onderzoek

• Boeken met betrekking tot huishouden.

• Lessen en lesboeken van huishoudscholen.

• Het Drents Archief.

beter zicht gekregen over wat vandaag de dag wordt beschouwd als opgeruimd en schoon.

Het boek het Pauperparadijs heeft gediend als inspiratie voor ons onderzoek. Het heeft ons geholpen een goed beeld te krijgen over hoe Veenhuizen is ontstaan en zich heeft ontwikkeld.

In het boek Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in Nederland 1914-1970 van Arianne Dercksen en Loes Verplanke, wordt er gesproken over wekelijkse rapporten van woningopzichteressen over haar bevindingen.

In het archief hoopten wij die wekelijkse rapporten van woonopzichteressen te achterhalen en regels met betrekking tot het huishouden in Veenhuizen in de periode van 1950-1960. Helaas heeft het archiefwerk ons niets opgeverd.

Met behulp van huishoud- en etiquetteboeken, uit de jaren ‘50 en huishoud- en etiquetteboeken van nu, hebben wij een vergelijking proberen te maken tussen het huishouden van toen (jaren ‘50, grootmoeders tijd) en nu.

Door interieurboeken uit diezelfde perioden hebben wij inzicht gekregen in de visuele verchillen binnen het huishouden.

In de 20e eeuw bestonden er nog huishoudscholen, tegenwoordig is het minder toegespitst op het eigen huishouden, maar meer op de verzorging van anderen.

Studie ‘Zorg en Welzijn’ komt het dichtst in de buurt van de vroegere huishoudscholen.

Helaas hebben wij geen lesboeken uit de jaren ‘50 kunnen vinden. Wel hebben we lesboeken van de opleiding Zorg en Welzijn in mogen kijken. Hierdoor hebben we een

12 Zoals het hoorde

Kwalitatief onderzoek

Zelfreflecterend onderzoek

Diepte interview met behulp van foto elicitatie

Om goed voorbereid aan het diepte interview te beginnen, hebben wij eerst in ons eigen huis omschreven wat onze regels zijn in het huishouden en in hoeverre de rol van de maatschappij daar invloed op heeft.

Huishouden is een persoonlijk onderwerp.

Ons onderzoek is daarom ook gericht op ervaringen van personen. De achterliggende ideeën en ervaringen zijn voor ons onderzoek interessanter dan droge normen.

Vervolgens hebben wij de daarbij opgedane kennis verwerkt in een brief die wij gestuurd hebben aan bewoners van Veenhuizen, met daarin de vraag om foto’s te maken van verschillende vertrekken. En de opgedane kennis hebben wij gebruikt bij het maken van de vragen voor de diepte interviews.

Naar aanleiding van de foto’s die we kregen toegemaild van de Veenhuizenaren, hebben wij de verschillende huishoudens in Veenhuizen vergeleken.

Deze techniek, zelfreflecterend onderzoek, was bedoelt om bepaalde aspecten van ons eigen gedrag, ervaringen, voorkeuren en gedachten te onderzoeken en diende daarmee als onderzoeksinstrument om een analyse te kunnen maken van de geinterviewden.

Vervolgens zijn we met hun foto’s terug gegaan naaar Veenhuizen om met ieder van hen een diepte interview af te nemen.

Het eerste deel bestond uit vrij algemene vragen en in het tweede deel van het interview zijn we met behulp van foto elicitatie dieper in gegaan op de foto’s van de bepaalde vertrekken.

We hebben hen niet alleen vragen gesteld over het huishouden nu, maar ook over hoe hun ouders het deden toen zij nog jong waren. Hierdoor en door informatie uit boeken en dvd, hebben we een beeld weten te schetsen van hoe het huishouden in de jaren ‘50 werd gedaan.

Een diepte interview met instructeur op het SUMMA College bij de opleiding Zorg en Welzijn, Ria Egging, heeft ons een vrij duidelijk inzicht gegeven in de verschillen in huishouden van de jaren ‘50 en nu.

13

14 Zoals het hoorde

15

Persoonlijke analyses Ylja Band “Bedankt mam!” Thuis was ik een bofkont en hoefde ik nauwelijks te poetsen. Als ik eens ging stofzuigen, dan kwam dat uit mijzelf en niet omdat het moest.

Mijn moeder heeft mij wel alles uitgelegd.

Hoe ik moet koken, strijken, wassen, drogen, stofzuigen, dwijlen, voor alles heb ik de kunst bij haar afgekeken.

Mijn broer zegt wel eens dat ze verslaafd is aan poetsen. Zelf vindt ze het meer een ‘moet’ dan een ‘mag’.

Mijn moeder moest vroeger samen met haar zus met een spijker tussen de kieren van de houten vloer door, om daar de viezigheid uit te halen. En wanneer we op vakantie gingen, dweilde ze totaan de voordeur, trok de deur achter zich dicht en gooide vervolgens het doekje in de prullenbak. Door haar poetsdrift heb ik ingezien dat het ook een tandje minder kan, dat bespaard een hoop tijd en stress.

Sinds tien maanden woon ik op kamers, daar poets ik alleen wanneer ik het nodig vindt: Ligt er troep, dan ruim ik het op; staat er veel vaat, dan was ik het af; is het stoffig, dan stof ik, maar niets op vaste tijden.

16 Zoals het hoorde

Wel heb ik een aantal dagelijkse rituelen.

Zo maak ik mijn bed op nadat ik ben opgestaan, gooi ik de gordijnen open en de ramen, wanneer het niet te koud is.

Hygiene vind ik erg belangrijk. Mijn kamer luchten en een fris bed, daar hecht ik veel waarde aan. Door stress op school functioneert mijn lichaam minder, daarom wil ik het beste voor mijn gezondheid als ik thuis kom.

Hygiene is niet afhankelijk van stress, het huishouden wel. Dan kan het mij niets schelen als er troep op mijn tafel ligt als ik aan het ontbijten ben. “Dat ruim ik over een week wel weer op, als de schouw voorbij is,” denk ik dan.

Als er mensen op bezoek komen, merk ik wel dat ik extra mijn best doe. Dan maak ik mijn tafel leeg, leg ik er (in sommige gevallen) een tafelkleed op en dek ik het met mijn mooie borden, glazen en bestek, in plaats van de exemplaren die al jaren in ons studentenhuis intensief worden gebruikt.

Of ik iets anders zou (willen) doen?

Eh, ja. Ik zou mijn kamer iets praktischer willen indelen, en met iets minder prullaria.

Maar wegens gebrek aan ruimte is het simpelweg niet mogelijk om alles te bewaren daar waar ik het ook gebruik.

Dus wie weet, als ik over een tijd in een huur- of koopwoning ga wonen, verandert dat nog.

Maar als ik mijn studenten huishouden vergelijk met andere studenten, heb ik niets te klagen, dan doe ik het super!

17

Eline Hesse Huishouden is niet iets wat ik vanuit mijzelf doe. Dat kan te maken zijn met het feit dat ik heel bevoorrecht opgegroeid ben met een huismeid die alles keurig en netjes opruimde, mijn bed op dekte, en mijn kleren waste. Het kan ook liggen aan mijn nogal chaotische en rustelose aard. Als je al naar mijn kast kijkt zie je dat de onderbroeken bij de beha’s liggen en de korte mou shirtjes bij de lange mou shirtjes, enz. Er ligt wel

18 Zoals het hoorde

een systeem achter, die wel werkt voor mij (behalve als ik mijn onderbroeken niet meer kan vinden). Regels heb ik niet veel. Een ervan is wel dat als het stinkt moet het in de was! En verder hou ik ook niet van natte handdoeken op de grond.

19

Pieteke Ik heb de luxe een aparte slaapkamer te hebben. Deze probeer ik altijd opgeruimd te laten. Hier slaap en tut ik alleen en doe ik niet mijn huiswerk. Ik heb hier een bioscoop bankje staan die dient als stoel voor al mijn gedragen kleding van die week, die ik nog wel een keer aan kunnen. Als de stapel op die stoel te hoog word ruim ik het pas op.

Wat in de was kan gaat in de oranje was mand en wat nog schoon is terug in de kast. De broeken, truien en t-shirts worden opgevouwen, de jurkjes, colbertjes, bloesjes en pantalons hang ik op hangertjes.

Ik heb voor de was twee wasmanden. Een staat er in de slaapkamer en de andere in de badkamer naast de wasmachine. Als ik ga wassen gooi ik al mijn vuile was op het bed en sorteer het op kleur en wasprogramma’s. Als laatst gaat dan mijn beddengoed in de was. De natte was hang ik te drogen aan de waslijn binnen en zodra het buiten kan buiten. Dit zorgt soms wel dat ik moet wachten tot dat de was droog is voor dat ik het volgende wasje kan draaien.

Het poetsen van het huis gebeurt een beetje

20 Zoals het hoorde

als ik vind dat het nodig is. En heel vaak is het dan al te laat. Door dat ik het druk heb met school schiet voornamelijk het stofzuigen er vaak in. Dit vind ik naast boodschappen doen het vervelendste klusje in huis, al dat lawaai. Ik zet dan ook vaak mijn oorbeschermers op tijdens het stofzuigen. Het poetsen gebeurt sneller en doe ik vaker, maar ook niet met een bepaalde regelmaat. Soms eet ik veel buiten de deur en heeft de keuken een week lang geen schoonmaakbeurt nodig. Voor het poetsen van het aanrecht, de wc en de vloer heb ik verschillende doekjes. Allemaal verschillende kleuren, zo zijn de groene alleen voor de vloer en die komen dan ook met geen mogelijkheid op het aanrecht terecht, ook niet als ze zijn gewassen. De gele zijn voor het toilet en de roze en paarse voor het aanrecht en de tafels. Ik maak niet schoon met een bepaalde regelmaat. Wel smokkel ik als mijn ouders of vriendinnen langs komen. Dan zorg ik er altijd voor dat het er wat schoner en opgeruimder uit ziet dan normaal.

Tenzij ik midterm, endterm of schouw heb.

Door voor dit onderzoek veel te lezen over het huishouden en dvd,s te hebben bekeken over de huishoudschool heb ik geleerd dat het erg handig is om dingen binnen

handbereik te hebben. Door dit heb ik eindelijk een kapstok aangeschaft, zodat als ik binnen kom meteen mijn jas kan ophangen en deze niet door het huis verspreid liggen. Ook hangt er nu een kapstok in de badkamer waar de handdoeken aan hangen. En ik die niet meer vergeet mee te nemen uit mijn slaapkamer.

21

22 Zoals het hoorde

23

Conclusie Onze grootouders hadden over het algemeen andere normen in het huishouden dan die wij onszelf nu stellen. Vroeger werd men bijvoorbeeld geacht de tafel te dekken met een perfect gestreken tafelkleed, nu volstaan plastic placemats. Per generatie veranderen normen en waarden en daarmee ook hoe men over het huishouden denkt.

Nederlandse vrouwen stonden in de jaren ’50 wereldwijd bekent om hun poetsdrift.

Een huisvrouw leerde huishouden van haar moeder of in dienst bij een andere vrouw thuis die er al langere tijd bekend mee was.

Het was noodzaak om alle klussen zo snel en zo goed mogelijk uit te voeren. Voor de middag moest alles aan kant, want dan was het tijd voor andere zaken zoals bijvoorbeeld het runnen van een boerderij of het opvoeden van de kinderen.

In de jaren ’50 was de traditionele rolverdeling nog sterk aanwezig.

“Vrouwen horen achter het fornuis.”

Vindt Dries Roelvink, zanger en man van de oude stempel, nog steeds. De man moest centen verdienen door hard te werken en wanneer hij dan thuis kwam

24 Zoals het hoorde

na een lange, vermoeiende dag, moest het huis netjes zijn en het eten op tafel staan.

Het eten werd keurig opgediend in schalen op een tafelkleed waarvan de vouwen duidelijk zichtbaar waren. Pannen op tafel was uit den boze, die mochten alleen op het fornuis.

De Nederlandse overheid vond het zeer belangrijk om haar burgers in het gareel te houden. ‘De maakbaarheid van de mens’ was een idee waar de overheid in die tijd veel potentie in zag. Met behulp van video’s over huishoudregels en huishoudscholen probeerden zij een betere en beschaafde samenleving te creëren. In een uittreksel uit een leerboek van de katholieke huishoudschool voor vrouwen, gepubliceerd in 1960, wordt op een, voor een moderne

vrouw, bijna onwerkelijke wijze vertelt wat de vrouw voor haar man moet doen en laten. Een kleine greep normen uit die publicatie: Wanneer uw echtgenoot thuiskomt, vermijd dan alle lawaai van wasmachine, droogkast of stofzuiger. Probeer de kinderen tot kalmte te manen. Wees gelukkig hem te zien, onthaal hem met een warme glimlach en toon hem uw oprechte verlangen om hem te behagen.

Denk eraan om zijn ontbijt op voorhand klaar te maken. Het ontbijt van uw echtgenoot is essentieel om op een positieve manier de confrontatie met de buitenwereld aan te gaan.

Niet gek dus dat de huisvrouwen toen zo gefocust waren op tijd.

Er moest per dag altijd een strakke planning worden gemaakt om alles op tijd af te krijgen. Alsof het nog niet strak genoeg was, maakten sommige vrouwen gebruik van een wekker om de tijd zo nauwkeurig mogelijk bij te houden. Iedere dag was een bepaalde handeling toebedeelt die alle huisvrouwen in die tijd zoveel mogelijk nastreefden: Maandag wasdag.

Dinsdag strijk- en versteldag.

Woensdag gehaktdag (want dan was het gehakt goedkoper). Op die dag moesten de keuken, het toilet en de badkamer schoongemaakt worden.

Donderdag moesten de bedden verschoont

en slaapkamers gepoetst.

Vrijdag moesten de woonkamer en de gang schoongemaakt worden en de ramen gezeemd.

Zaterdag klusjesdag. Klussen zoals harken en boodschappen doen moesten op die dag worden gedaan en ook het eten voor zondag moest worden voorbereid, want zondag was rust- en kerkdag.

Zo zagen alle weken van het jaar eruit, als een vast patroon.

Maar waarom niet woensdag wasdag en dinsdag versteldag? Dat kwam door de hoge mate van sociale controle. In de vroege 19e eeuw deden de vrouwen de was nog op straat. Op die manier konden de vrouwen elkaar helpen en vele handen maken tenslotte licht werk. Om die reden was het handiger wanneer alle vrouwen hun was op één specifieke dag deden. En dat is er in gebleven tot begin jaren ’60. Je werd geacht op maandag je was te doen, deed je dat niet, dan werd je bestempeld met de term ‘asociaal’. Dat wat iedereen deed, daar moest je je vooral aan aanpassen.

Gelukkig word je tegenwoordig niet meer om die reden asociaal genoemd. Er heerst niet langer de druk die sociale controle met zich mee brengt. Althans die sociale druk ligt niet langer bij het huishouden, maar heeft zich verplaatst naar ‘carrière maken’.

Anno 2013 is het voor het merendeel van

25

de samenleving belangrijker om een goed inkomen te hebben, dan om je huishouden op orde te hebben. Mede met dank aan emancipatie bestaan de meeste gezinnen nu uit tweeverdieners, waardoor een schoon en opgeruimd huis niet langer op de eerste plaats staat.

Naast de sociale controle zijn er ook nog andere factoren die invloed hebben gehad op de verschillen van huishouden in de jaren ’50 en huishouden nu, zoals: technologische ontwikkelingen, inkomen, karakter, de grootte van het gezin, de grootte van het woonoppervlak, of je in een dorp of stad woont en de hoeveelheid (vrije)tijd.

Technologische ontwikkelingen Misschien zal je denken: “Wat hadden die vrouwen het vroeger makkelijk, zij hoefden alleen maar het huishouden te doen en de kinderen op te voeden. Tegenwoordig moeten wij het huishouden doen, de kinderen opvoeden én hebben daarnaast nog een full-time baan.”

Maar daarbij moeten we niet vergeten dat men vroeger nog niet de luxe had van een vaatwasmachine, droger of wasmachine.

Alle huishoudelijke taken moesten met de hand uitgevoerd worden en waren tijdrovend werk. Om maandag de was te kunnen doen, werden op zondagavond al de nodige voorbereidingen getroffen.

26 Zoals het hoorde

Het was een grote opluchting voor de Nederlandse huisvrouw toen de eerste wasmachine op de markt kwam. “Ik weet nog wel dat iemand bij ons in het dorp zes wasmachines had gekocht en die vervoerde hij op een fietskar. Dan kon je bijvoorbeeld voor een uur zo’n wasmachine huren, totdat je er zelf een kocht natuurlijk.” Aldus Tinie Veenstra, al 47 jaar woonachtig in Veenhuizen een voormalige strafkolonie. “Ik denk dat we door die machines allemaal een stuk makkelijker zijn geworden. Ik zou het niet graag terug draaien. Nee echt niet. Ik vind het ideaal zoals het nu is” Tinie heeft nog vijf jaar meegemaakt dat de ‘verpleegden’, zoals de gevangenen in die tijd werden genoemd, klussen kwamen doen. Zo kwam de tuinman elke week langs, water werd gebracht, de ramenlapper kwam voor twee kwartjes, dakgoten en schoorstenen werden schoongemaakt en wanneer iemand nieuw behang wilde werd er door hen behangen. Dat kwam omdat zij in een dienstwoning woont. Mensen van buiten Veenhuizen waren vaak jaloers op hen, want zij moesten al die hulp zelf inschakelen. Maar sinds 1970 leven er geen ‘verpleegden’ meer in Veenhuizen.

Inkomen De luxe die Tinie had in de tijd dat de verpleegden voor twee kwartjes haar ramen kwamen lappen, is helaas voorbij. Wil je

nu iemand die je helpt om de last van het huishouden te verlichten, dan zal men daar toch wat meer geld voor moeten neerleggen.

Inherent aan het maken van carrière is natuurlijk het behalen van een zo hoog mogelijk inkomen. Geld maakt niet gelukkig, maar maakt het leven vaak wel een stuk gemakkelijker. Mensen met voldoende inkomen voor een hulp in de huishouding denken vaak lichter over opruimen en schoonmaken, dat wordt tenslotte voor hen gedaan.

Karakter Het ligt in je karakter of je je afzet van de normen van je ouders of niet. Over het algemeen nemen we een hele berg normen over die onze ouders ons hebben bijgebracht over huishouden. Slechts een enkeling gooit het roer volledig om. Judith, nog maar net inwoonster van Veenhuizen, is hier een mooi voorbeeld van. “Het was bij ons thuis heel strak geregeld. Dat vond ik erg vervelend. Mijn moeder zei altijd; ‘kind doe nou eens normaal’, en toen zei ik; ‘wat is dat dan?’ Normen, daar heb ik nooit zo veel mee gehad, ik weet wel hoe het allemaal werkt, maar ik denk daar verder nooit over na.”

De grootte van het gezin Naar cijfers van het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) lag in de jaren ’50 de

gemiddelde huishoudengrootte nog op 3,93 personen per adres, tegenwoordig is dat cijfer gedaald naar ongeveer 2,2.

Tegenwoordig komen echt grote gezinnen dus nog maar nauwelijks voor, maar de grootte van een gezin maakt nog steeds wel degelijk uit voor hoe er wordt omgegaan met huishouden. Hoe groter het gezin, hoe meer werk en des te meer handen zijn er nodig om het werk te klaren.

Ria Egging, instructeur bij de afdeling Zorg en Welzijn op het SUMMA College in Eindhoven, komt uit een gezin van veertien kinderen. “En dat is een kwestie van aanpakken in het huishouden. Aanpakken wil zeggen dat je alles ziet op huishoudelijk gebied. Alles meteen opruimen, want dat heb je van thuis uit meegekregen. Als er zoveel mensen zijn, dan kan niet iedereen alles maar laten liggen, want dan wordt het een chaos.” Alle kinderen moesten mee helpen in hun huishouden. Haar ouders hadden een lijst met wie wat moest doen en dat werd om de zoveel tijd gecontroleerd.

“Mijn moeder deed niks. Die was alleen maar aan het regelen. Maar daardoor had ze voor iedereen altijd tijd.”

Bij een kleiner gezin kwam het voor dat kinderen niet eens door hadden dat er schoongemaakt werd. “Ik zie mijn moeder niet zo schoonmaken dat deed ze waarschijnlijk als wij naar school waren.”

27

Aldus Een 38-jarige bewoonster van Veenhuizen. Zij hoefde dan ook niet mee te helpen in het huishouden. “Nou ja afwas doen of zo maar verder ook niet echt.”

De grootte van het woonoppervlak Als we kijken naar studentenkamers, piepkleine appartementen in hartje centrum, dan zal men sneller een onpraktische indeling van de ruimte aantreffen dan wanneer men kijkt naar een ‘normale’ huur- of koopwoning. “Bewaar uw spullen waar u ze gebruikt,” was een belangrijke leus in de jaren ’50. Maar voor iemand met weinig ruimte is het soms onmogelijk om spullen te bewaren daar waar hij of zij ze gebruikt.

Wonen in dorp of stad Het klinkt misschien cliché, maar daarom niet minder waar: In een dorp is er meer sociale controle dan in een stad. Aan de ene kant is dat heel prettig, want als er iets is kun je altijd bij je buur terecht. Maar (onbewust) brengt het ook een lichte druk met zich mee. “Ik ben zelf opgegroeid in een dorp, dus ik weet een beetje hoe het werkt.”

Aldus Martine van den Berg, bewoner van Veenhuizen met onregelmatige werktijden en moeder van twee jonge kinderen. “Er is altijd een beetje sociale controle. Je kijkt altijd even hoe de tuin er bij staat en of de gordijnen open zijn. Dat is gewoon zo en

28 Zoals het hoorde

dan kan iemand zeggen dat hij of zij het niet doet, maar dat is wel zo.”

De hoeveelheid (vrije)tijd Zoals gezegd heeft Martine onregelmatige werktijden. Nog maar weinig mensen kunnen rekenen op een baan van negen tot vijf en op een vrouw die met eten en een schoon huis wacht op haar man. Dus meer mensen zullen moeten geloven aan de aanpak van Martine: “Ik word geen fulltime huismoeder dus we zullen hier met alle hens aan dek het aan kant moeten houden.”

Dus: Wat zijn de verschillen in normen van huishouden in de jaren ‘50 en huishouden van nu in Nederland en in Veenhuizen in het bijzonder?

Het huishouden van nu is persoonlijker geworden, ook in Veenhuizen, ondanks haar geschiedenis als strafkolonie. Ieder heeft zijn of haar eigen stijl ontwikkeld in huishouden, afhankelijk van inkomen, werk, karakter en de samenstelling van het gezien. We leggen anderen niet langer regels op, maar maken ze zelf, als gevolg van de tijd waarin wij nu leven. En daaruit kunnen we opmaken dat onze samenleving individualistischer is geworden. Om deze reden is het bestuderen van huishouden een interessante manier om onze samenleving te begrijpen, maar ook een manier om ons cultureel erfgoed te eren.

29

Literatuurlijst Literatuur • Jansen, S. (2013). Het pauper paradijs. Een familiegeschiedenis (52e druk). Amsterdam: Balans.

Informatief • Wind, I. (2007). Leven in grootmoeders tijd. Houten: Terra Lannoo.

• Rotterdam, T. van. (2007). Huiselijkheid. Nederlanders en hun interieur. Diemen: Veen Magazines.

• Montijn, I. (2001). Huis & Haard. Amsterdam: Stichting Open Monumentendag.

• Montijn, I. (2006). Tussen stro en veren. Het bed in het Nederlandse interieur. Wormer: Inmerc.

• Zeilmaker, M. (2005). Op zoek naar het historisch interieur. Handleiding voor onderzoek naar de materiële cultuur. Hilversum: Verloren.

• Stokvis, P. (2002). Huishouden, huwelijk, gezin. Huiselijk leven in de 20e eeuw. Rotterdam: Donker.

• Stokvis, P. (2005). Het intieme burgerleven. Huishouden, huwelijk en gezin in de lange 19e eeuw. Amsterdam: Bert Bakker • Huisman, J., Cieraad, I., Gaillard, K., & Engelsdorp Gastelaars, R. van. (2000). Honderd jaar wonen in Nederland 1900 – 2000. Rotterdam: 010.

• Meijer, R. (2012). Beroep huisvrouw. Geschiedenis van het Amersfoortse huishoudonderwijs.

Hilversum: Verloren.

Video • Bruna, Aw. (2007). Zo Ging Dat Toen:Huishouden. Van huishoudschool tot voorjaarsschoonmaak [Dvd]. Hilversum: Nostalgie Net.

30 Zoals het hoorde

31

Brief aan Veenhuizenaren Ylja, Eline, Pieteke Schalmstraat 20 5614 AD Eindhoven

Eindhoven, 24 mei 2013 Beste Hier Naam , Donderdag 9 mei te Veenhuizen hebben wij ons aan sommige van jullie al voorgesteld en een korte uitleg gegeven over ons project. Voor degenen voor wie dit project niet bekend is, volgt een korte inleiding.

Wij zijn Ylja, Eline en Pieteke, derdejaars studenten aan de Design Academy Eindhoven. Voor ons project doen wij onderzoek naar het huishouden in Veenhuizen om uiteindelijk een vergelijking te kunnen maken met het huishouden van vroeger (1900-1938). Hierbij willen wij van een zo breed mogelijk publiek informatie verzamelen, daarom zouden we u graag willen betrekken bij ons onderzoek, en u willen vragen om foto’s te maken van uw huishouden. In de bijlage zit een vragenlijst waarop staat welke fotos wij graag willen dat u maakt.

Met deze foto’s willen we nagaan hoe u uw huishouden regelt. Wij focussen ons op de volgende drie vertrekken; de keuken, slaapkamer en de badkamer en de plek waar u de was doet. Wij richten ons op deze vertrekken omdat deze het minst toegankelijk zijn voor de mensen buiten het gezin en daarom het meest persoonlijk. Het zijn de ook de kamers die gedurende de dag bij gebruik de grootste verandering ondergaan. De eettafel ziet er bijvoorbeeld heel anders uit wanneer er gegeten wordt, dan wanneer het afgeruimd is en het bed ziet er anders uit na het slapen dan tijdens het slapen.

32 Zoals het hoorde

Aan de hand van deze foto’s willen we eventueel nog langskomen voor een interview, om meer inzicht over uw huishouden te krijgen.

In de bijlagen ziet u ook voorbeelden van hoe we dit onderzoek op ons eigen huishouden hebben gedaan, voor inspiratie en tips.

Vanwege een tijdslimiet, zouden we u graag willen verzoeken de foto’s terug te sturen voor Maandag, 3 Juni 2013 naar het volgende email adres: yljaband@gmail.com Als u het makkelijker vind om de foto’s af te laten drukken, kunt u die sturen naar het adres bovenaan de brief. Als u vragen heeft kunt u altijd contact met ons opnemen per mail of telefonisch, we zullen u zo snel mogelijk te woord staan.

Bij voorbaat dank, Met vriendelijke groet, Ylja Band, Eline Hesse, Pieteke Korte

Mail: yljaband@gmail.com Tel: +316 539 312 03

33

Vragenlijst voor het nemen van de foto’s Keuken 1) Maak een foto van uw tafel of eventuele andere plek waar u uw maaltijd nuttigt. a) Hoe het eruit ziet tijdens het ontbijt. b) Hoe het eruit ziet tijdens het diner.

2) Maak een foto van de keuken. a) met de keukenkastjes en -lades dicht. b) met de keukenkastjes en -lades open.

Slaapkamer 3) Maak een foto van uw bed, hoe u het overdag aantreft.

4) Maak een foto van wat er onder uw bed ligt.

5) Maak een foto van uw kledingkast met de deuren en eventuele lades open.* Badkamer/ wasruimte 6) Maak een foto van de ruimte waar de wasmachine en/of droger staat.

7) Maak een foto van waar u de vuile was laat.

8) Maak een foto van hoe u uw was te drogen hangt.

9) Maak een foto van de wastafel in uw badkamer.* Toilet 10) Maak een foto van de ruimte.( *maak deze foto’s verticaal.

34 Zoals het hoorde

De vragenlijst toegepast op ons eigen huishouden.

1. a

1. b

2. a

2. b

3

4

35

Vervolg van de vragenlijst toegepast op ons eigen huishouden.

5

6

7

8

36 Zoals het hoorde

9

10

37

Interview # 1 Ria Egging

Instructeur op het SUMMA College bij de afdeling huishoudkunde.

Ria Egging

Ik werk nu zelf al 32 jaar hier op school. En als ik nu kijk van in het begin of nu ja er is echt zo veel veranderd. Eerst hadden we echt bijvoorbeeld een hele ochtend met de klas dat je kon koken, strijken, wassen en nu is het alleen maar een onderdeel. Dus ze krijgen een opdracht; van maak een maaltijd klaar voor 2 personen en dan gaan de studenten daar zelf mee aan de slag. En dan gaan ze ook zelf inkopen doen. Het is zelfstandiger geworden. Ik heb hier nu ook een student zitten die loopt achter met vaardigheden. Dus die is nu zelfstandig aan de gang. Mocht ze iets moeten weten dan komt ze het wel vragen.

Interviewer

Kan je een korte introductie geven over jezelf, wie je bent en wat je werk inhoudt?

Ria Egging

Ik ben Ria Egging. Ik ben instructeur op het summa college. Ik werk al 30 jaar hier op de school (ja allemaal wel fusie noem maar op). Ik heb zelf de opleiding facilitair gedaan. (betekenis facilitair; met een ondersteunende functie). In het begin ben ik begonnen als hoofd van de huishouding.

Interviewer

Kun je vertellen wat dat inhoudt?

Ria Egging

Als hoofd van huishouding dan leer je alles regelen op school, alles op schoonmaakgebied, op het gebied van koken. Jij zorgde eigenlijk buiten de lessen om dat alles geregeld werd. Dat de lokalen schoongemaakt werden, dat er bij was van spreken soep was voor het personeel. Dat was een kleine school, het was eigenlijk een huishoudschool. Op een gegeven moment is die functie opgeheven.

Toen ben ik op een gegeven moment door de directeur gevraagd,

38 Zoals het hoorde

zou je toch niet bij ons op school willen blijven en meer in de lessen gaan werken, met de studenten samen. En daar heb ik toen voor gekozen. Ik deed altijd samen met een docent de vaardigheden zeg maar. Koken, strijken, noem maar op. En nu is het inmiddels zo uitgebreid dat de docent inmiddels alleen nog maar de theorie geeft en wij geven alleen maar praktijk. Dus ik ben geen docent, ik ben een instructeur. Je hebt verschil tussen docenten en instructeurs en je hebt onderwijsassistenten, daar zit allemaal verschil in.

Interviewer

En wat is de taak van een onderwijsassistenten?

Ria Egging

Die staat altijd bij een docent. En wij staan in principe zelfstandig voor een groep. Alleen wel altijd in het achterhoofd als er iets zal gebeuren dat er altijd een docent aan gekoppeld is.

Toen ik pas begon, ben ik begonnen op een Protestantse huishoudschool en dat is op een gegeven moment over gegaan in zorg.

Interviewer

En heeft u dat ook gestudeerd?

Ria Egging

Nee helemaal niet. Ik ben er eigenlijk gewoon zo ingerold.

Die functie die ik had werd opgeheven maar omdat ik zo veel achtergrond had op huishouding, hebben ze mij daarvoor gekozen.

Tegenwoordig moet je gewoon een instructeursopleiding hebben en dan het vak zorg en welzijn.

Interviewer

Wat zijn de vakken waar je les in geeft? En wat houdt een les van jou in?

Ria Egging

Meer controleren wat de opdracht van de studenten is om te kijken of ze die goed uitvoeren.

Interviewer

Kan je een voorbeeld geven van zo’n opdracht?

Ria Egging

Van alles. Want het is: maak maar een maaltijd voor €2,50. En dan echt van het begin tot het einde. Dus je gaat voorbereiden. En dan begint het al ‘voor €2,50 kan ik niks kopen’. Ja dat kan wel. En dan gaan ze voorbereiden, en dan gaan ze uiteindelijk naar de winkel

39

en dan komen ze met iets terug en dan gaan ze klaarmaken. En dat begeleid ik dus helemaal. En dan mogen ze het opeten.

Interviewer

Wij focussen ons op de visuele aspecten. Hoe hoort een keuken er uit te zien? Dingen die je als buitenstaander ook kunt zien. Hoe word de tafel gedekt? Moeten ze dat ook doen?

Ria Egging

Ja, tafel dekken moeten ze ook doen. Wij leggen uit hoe ze dat moeten doen. Er zit hier nu een student een opdracht te maken van een broodmaaltijd. Alleen vroeger was het nog allemaal netjes met tafelkleden en onderleggers. Nu heb je placemats. Dat is het verschil. Dus het is allemaal gemakkelijker geworden.

Interviewer

Waar zou dat aan kunnen liggen?

Ria Egging

Een groot gedeelte denk ik de tijd. De tijd die je er in wilt stoppen.

Kijk, er zijn natuurlijk nog wel mensen die de tafel dekken. Maar vraag maar aan de jeugd, geen een die ‘s ochtens nog het ontbijt doet. Ja, lopend. Niet meer de tijd voor alles nemen. Dat is het grote verschil. En dat is met alles. Pak je koken of het wassen. Vroeger moest je de was nog allemaal ophangen. Of liggend laten drogen.

Nu stop je toch alles in de wasmachine en bovenop staat toch een droger. Dus het is allemaal tijd.

Interviewer

Hoe heet deze opleiding?

Ria Egging

Zorg en welzijn. Dus je hebt zorg, dan moet je eigenlijk denken aan huishoudkunde. Huishoudkunde is heel breed hè, want dat is koken, wassen, strijken, maar ook het vak ADL en dat is dat vak het bedje op maken, dat is de personen eten en drinken geven. Of iemand wassen op bed. Dus het is breder dan wat het voorheen was. Dat is het ADL; Algemeen Dagelijks Levensonderhoud. Zo noemen wij dat dan.

Interviewer

En wat voor een beroep zal iemand hierna gaan uitoefenen als ze klaar zijn met de studie?

Ria Egging

Bij niveau 1 is het eigenlijk dat je assistent bent van iemand in de zorg. Dit zijn vaak studenten die zeg maar hun diploma niet hebben

40 Zoals het hoorde

gehaald op een andere school. Instromen omdat ze de taal moeilijk vinden. Niveau 2 zijn eigenlijk studenten die dadelijk in de zorg gaan. En dan ook op een afdeling gaan werken of voor de thuiszorg gaan werken. En bij niveau 3 is het meer de verzorgende, dus echt aan de persoon zelf. En 4 dan heb je de verpleegkundige. Dus dat zit er hier allemaal in. Kijk want ik ben nu van 1 en 2 voorheen was ik ook nog van 3. Maar ja, op een gegeven moment ga je minder uren maken dus dan kies je ook voor andere dingen. Maar niveau 3 krijgt ook dit vak huishoudkunde. Dus die hebben het ook nodig voor de verzorging. Als zij dadelijk in de thuiszorg gaan werken moeten ze dat wel kennen. Of bij begeleid wonen krijg je dat ook als basis.

Interviewer

Hoeveel belangstelling is er voor de opleiding? Is het minder populair?

Ria Egging

Ehm, nee het is niet minder populair. Maar je hebt wel, als ik nu even terugkijk naar al die jaren, dan zie je wel soms pieken en dalen hoor. Afgelopen jaar hadden wij bijvoorbeeld 10 eerste jaars klassen. En nu volgend jaar 5.

Interviewer

En waar denkt u dat dat vandaan komt?

Ria Egging

De interesse. Niet goed weten wat het vak toch inhoudt. Als we vroeger kijken dan zat je in de zorg had je gewoon een baan van 8 tot 5. De middagdiensten of zo. Nu is het zo dat je ‘s morgens kunt komen werken een paar uurtjes, dan kun je even naar huis, en dan mag je ‘s avonds weer terugkomen. Dus zelf het aantal uren. En dat wil niemand graag. Want dan ben je van ‘s morgens tot ‘s avonds heel laat ben je bezig met je werk. Tenminste als je jong bent. Kijk als je dadelijk eenmaal zelf getrouwd en kinderen hebt, dan vind je het ideaal. Want dan werk je ‘s morgens in de uren als de kinderen op school zitten. ‘s Middags ben je er voor de kinderen, dan komt je man thuis of je vriend of weet ik wat, die zorgt dan voor de kinderen, en jij pakt ‘s avonds de avonddienst nog. Dus het heeft met leeftijd te maken.

Interviewer

Wat is het percentage man en vrouw op de opleiding?

Ria Egging

Ik denk eh.. zo’n beetje 90% vrouw 10% man; is echt een

41

vrouwenvak. Maar ook personeel hier hoor, bestaat voor 90% uit vrouwen.

Interviewer

En wat voor een type persoon komt er op af?

Ria Egging

Niet specifiek, dat is iets wat je dus zelf wil. Kan niet zeggen van echt die zorgtypetjes nee.

Interviewer

Even terug komen op die maaltijd van â‚Ź2,50, is dat economisch aspect toegenomen?

Ria Egging

Nee, dat is gewoon hetzelfde gebleven. Ja â‚Ź2,50 was het vroeger en nu is het 2 euro 50. Dus als je de verhoudingen bekijkt dan is het wel iets anders. Nee dat hebben wij altijd bewust gedaan want ze moeten leren dat ze ook met mensen met een kleine portemonnee, dat ze die dus ook een verantwoordelijke maaltijd moeten voorschotelen.

Interviewer

En wat zijn verder de leerdoelen?

Ria Egging

Leren omgaan met reclames, dat reclames in de winkel niet altijd goedkoop is. De hoeveelheid, wat heeft iemand nodig bijvoorbeeld aan bepaalde levenshormoon, bijvoorbeeld denk maar aan vlees. Je hebt maar 75 gram nodig per dag. Ja, mensen vinden dat biefstukje wel lekker van 150 of 200 gram. Ze leren daar eigenlijk heel veel mee.

Interviewer

Kan je twee voorbeelden geven die heel erg praktisch zijn? Wat voor een andere kwaliteiten verwacht je van een student?

Ria Egging

Wij verwachten dat ze bijvoorbeeld ook naar milieu kijken. Het begint al eigenlijk op het moment dat ze het geld krijgen. Van: oh wie heeft er toevallig een boodschappentas bij zich, of kopen ze het in de winkel of komen ze met een doosje terug. Dus ook hun afval wat ze dadelijk hebben na de maaltijd wordt ook mee geteld. Dus het is ook milieu.

Interviewer

Is de interactie ook belangrijk als ze iets verzorgen of is het in dit geval voor hun zelf?

42 Zoals het hoorde

Ria Egging

Dit is echt voor hun zelf. Nee, ze mogen. Meestal is het wel zo dat ze het zelf mogen opeten. Tenzij wij zien van studenten gaan niet hygiënisch te werk, dan gaan we zeggen nou nu ga je echt voor een ander koken. En dan dan gaan ze weer wel de puntjes op de i zetten.

Dat is wel leuk om te zien.

Interviewer

Aan het begin van de periode toen u les ging geven waren de regels heel anders dan nu kunt u een beeld schetsen van hoe het vroeger dan ging?

Ria Egging

Veel strakker alles. Alles op tijd. Meer regels, nu is alles veel losser, veel vrijer. Vroeger was het; had je de handen niet gewassen!? Oké en nu laten ze je bij wijze van spreken meer aan je lot over. En als je daar zelf niet op getraind bent. Als jij een andere docent voor de klas zou zetten, die let niet op dat handen wassen. Die let niet op dat wij daar een bord hebben liggen op het aanrecht waar wij ons bestek op leggen. Als je nu ziet bestek, roeren en plats op het aanrecht. Dat bedoel ik er mee, die regels zijn er veel minder dan vroeger.

Dat is ook iets wat je leert, je maakt altijd iets meer. Want als het bij iemand mislukt moet je altijd zorgen dat je iets achter de hand hebt om mee te geven. En nou hebben ze geluk want het is gebak.

Je had het net over tijd?

Interviewer Ria Egging

Je start om 9 uur in de les en om kwart over 12 was je klaar met alles. Dus dan had je, helemaal een huishouden kunnen runnen.

Dus het strijken kwam er aan bod, het koken, het stoffen of weet ik wat, alles moest in die tijd gedaan worden. En nu is het van een uur anderhalf uur en dan krijg je vaardigheden. En die vaardigheid kan stofzuigen zijn, het kan ramen lappen zijn, het kan een wasmachine aanzetten zijn. Dus alles wordt als het ware los aangeboden. Dus wat de studenten veel minder hebben is dat ze het in elkaar moeten passen. En dat zien ze niet.

Dus het gaat ook om hoe efficiënt het allemaal kan zijn.

Multitasking.

Dat zijn meestal regels die een school zelf maakt. Kom jij een lokaal

43

binnen dan is het zo. Meestal zijn dat regels van school. Dat spreek je met je team af. Wat willen wij, verwachten wij van de student.

Komen ze binnen dan moeten ze een schort aan, haar in een staart, nagels moeten schoon zijn. Dan verwachten we dat ze natuurlijk handdoeken, theedoeken, weet ik veel wat klaar leggen. Die dingen allemaal. Die regels gelden nog steeds. Alleen het wordt niet zo streng meer gecontroleerd. Heeft iemand niet zijn haar in een staart.

Dat jij dan toevallig een haar in je eten hebt is jouw probleem. Maar in principe hoort die haar daar niet te zitten. Het is het omgaan met. Daar zit het continu in.

Interviewer

Ria Egging

Kunt u ook een soort beeld schetsen toen de huishoudschool net begon?

Qua tijd had je vroeger veel meer uren in huishoudkunde. Het werd vaker aangeboden. Nu leer je een blouse strijken en dat leer je maar één keer. En daar kwam het gewoon iedere keer terug. En door hè, vandaag was het een broek en morgen was het een blouse, werd veel vaker herhaald. Dus die studenten kregen ook een veel beter inzicht in alles. En het ging ook allemaal veel sneller als nu leren.

Waar wordt op gelet als je een blouse en broek strijkt?

Interviewer Ria Egging

Of die kreukvrij is en of die op de juiste temperatuur wordt gestreken. En of die naderhand goed word opgehangen of opgevouwen. Wij maken er dan ook wel eens een keertje van, je gaat op vakantie dus blouse moet opgevouwen worden. Dan is het weer die blouse mag in de kast want we hebben heel veel ruimte. Dus we makken er continu wel een casus (een casus dwingt de indiener om zorgvuldig antwoord te geven) van. Voor de studenten om het leuk te maken.

Interviewer

Zijn er ook hele specifieke regels hoe je een overhemd moet opvouwen of vindt ieder daar zijn eigen weg in?

Ria Egging

Nee daar zijn gewoon protocollen voor. Alles word wel met protocollen gedaan. Maar dat was vroeger en dat is nu nog.

Interviewer

Vindt u het een gemis dat er niet meer zo gecontroleerd word op die

44 Zoals het hoorde

kwaliteit?

Ria Egging

Als het over hygiëne gaat dan wel. Kijk, als ik spreek over iemand is ziek die ligt op bed en dat bed moet verschoont worden. Ze moeten weten wat kan je zo iemand te eten en te drinken geven. Dat te stimuleren en dat gedeelte mis ik wel. Meer inzicht in alles. Dat mis ik wel.

Interviewer

We zijn ook nieuwsgierig wat u zich herinnert van uw ouders? Hoe zij het huishouden deden en hou heeft dat jou beïnvloed?

Ria Egging

Ik kom zelf uit een gezin van 14 kinderen. En dat is een kwestie van aanpakken dan. Aanpakken in het huishouden. Je hebt voor zoveel mensen aardappelen te schillen, voor zoveel mensen vlees of vis te bakken. Mensen zien het nog steeds aan je. En dan kan ik heel duidelijk een voorbeeld geven. Hier zit ik pas sinds 20 weken, begeleider van. Mensen die hier komen, oudere mensen die komen hier voor een activiteit en die zien meteen aan je van ‘oh dat is er eentje die van aanpakken weet’. En daar zie je het verschil.

Aanpakken wil zeggen dat je alles ziet op huishoudelijk gebied.

Alles meteen opruimen. Want dat heb je van thuis uit meegekregen.

Als er zo veel mensen zijn dan kan niet iedereen alles maar laten liggen. Want dan wordt het een chaos. Iedereen hielp mee in het huishouden. En er werd ook gewoon als het kon toch wel met zijn allen tegelijk gegeten. En nu zie je tegenwoordig, dan komt die thuis en dan komt die thuis. Samen eten lukt bijna niet.

Interviewer

Wat voor normen hadden jouw ouders?

Ria Egging

Mijn ouders hadden precies een lijst van jij doet dit jij doet dat. En dat werd om de tijd gecontroleerd. En dan werd er gewoon gezegd van ‘eh jij bent aanstaande zondag verantwoordelijk voor een maaltijd van 20 mensen’. En om 12 uur eten wij. En hoe je het doet moet jij weten. De aardappelen werden door mijn ouders geschild.

En voor de rest moest jij zelf maar kijken. Maar 20 mensen moesten eten. Want we mochten altijd wel een vriendje of vriendinnetje meenemen. Om de beurt natuurlijk. Maar 20 mensen zaten om 12 uur aan tafel.

45

Interviewer

Hadden jullie een speciale wasdag?

Ria Egging

Iedere dag.. iedere dag was het wassen. En niet één machine maar vier of vijf machines. Later dan hè. Want die hadden nog echt vroeger dat wasbordje en wasteil. Dat moest dan nog echt met de hand gewassen worden. De kinderen deden de was. Mijn moeder deed niks. Die was alleen maar aan het regelen. Maar ze had voor iedereen altijd tijd. Al kwam de buurvrouw, er werd gewoon een kopje koffie gedronken. Dus er werd door haar alleen maar gedirigeerd wat je moest doen. En zij hield alles in de gaten of het goed ging.

En dat was toen echt de norm, dat de kinderen actief mee hielpen?

Alleen bij u in huis of ook andere gezinnen?

Bij ons wel wat meer. En andere grotere gezinnen daar was het precies hetzelfde. De kinderen deden eigenlijk gewoon alles en de ouders die werkten ook wel. De vader moest heel hard natuurlijk werken. Maar de moeder was er eigenlijk meer voor toch wel het sociale contact met de kinderen. Aanhoren van als ze uit school kwamen wat er dan gebeurd was. Maar de huishoudelijke vaardigheden of taken die werden door de kinderen gedaan. Maar ook binnen maar ook buiten. Ook die tuin moest gedaan worden en ook die groenten uit de tuin moesten schoongemaakt worden. En dan zat je met een hele hoop mensen om de tafel heen, kinderen en dan moesten die boontjes gedopt worden, die tuinbonen zeg maar.

Of de snijbonen. Want alles werd ingevroren of gewekt. Om zo kosten te besparen natuurlijk.

Interviewer

Merkt u verschil in gezinnen met minder kinderen?

Ria Egging

Ja, dat merkte ik wel. Die hadden toch net iets meer dan als je een groter gezin had. Mijn kleren kreeg ik dus weer van mijn zus die boven mij zat. Maar had jij een klein gezin dan zag je toch wel die mochten wel mee naar de winkel om nieuwe dingen te kopen. Dat is wel.

Interviewer

En in het huishouden, lag de taak meer bij de ouders dan bij de kinderen?

46 Zoals het hoorde

Ria Egging

Ja, ik denk het wel.

Interviewer

En hoe wat is de vergelijking met nu?

Ria Egging

Als ik even naar mijn gezin kijk. Dat is heel simpel, wij werken allebei fulltime. En mijn kinderen komen thuis en die werken net zo goed mee. Maar dat heeft waarschijnlijk met je opvoeding te maken? Ja dat heeft te maken, dat is gewoon puur vanwege mijn opvoeding.

Want als ik met mijn studenten erover praat dan denken ze ‘ja juf jij bent gek’. Jouw kinderen die zijn gek. En dan zeg ik dat klopt, maar het wordt wel gedaan. En dan leg ik hun dat ook uit, nou hè als je met zijn tweeën salaris hebt is ook dat salaris ook weer goed voor de kinderen. Tenminste zo heb ik het dan geleerd.

Interviewer

Leert u alle regels die u hier op deze school bijbrengt ook thuis door?

Ria Egging

Nou als je mijn dochter zou vragen. Dan zegt ze ook wel eens: ‘mama we zitten niet op school’. Dus ja, dat krijg je dus wel. Wat je hier verwacht, verwacht je ook van je kinderen. Want het is toevallig ook nog dezelfde leeftijd. Snap je dus hè.

Tweede gedeelte van het interview waarbij we de foto’s laten zien.

Interviewer

Wij zijn begonnen vanuit ons eigen huishouden om die te fotograferen.

Ria Egging

Foto wc: Dit zou ik zelf heel gevaarlijk vinden. Stel voor dat iemand chloor, neem aan dat het chloor is. Stel je zou chloor in de toilet doen en je zou daarna urine lossen dan komt er een bepaalde damp vrij. En dan zit jij niet meer op de toilet. Een giftige stof. Ik geef ook nog EHBO les dus. Heel veel mensen weten dat niet en dat is het grote gevaar. Plus chloor voor het milieu is ook niet zo best hè. Maar hier hebben ze het ook hoor.

Interviewer

Waren ze daar vroeger ook al mee bezig? Met het milieu of?

Ria Egging

Niet zo fanatiek als nu. Nee, want vroeger deden wij gewoon, als we te veel aan afval hadden, dan werd er een kuil gegraven, dan zat het

47

er in. Snap je.

Interviewer

Per vertrek. De slaapkamer, valt je iets op?

Ria Egging

Nou eigenlijk wel heel netjes, het bed terug geslagen. Kun jij meekijken Anita wat jij vindt? Wat jij bent nog erger als ik denk ik.

Anita (student)

Netjes terug geslagen vind ik dan gewoon, nou dat ziet er gewoon heel netjes uit.

Interviewer

Als je kijkt naar vroeger was de norm dan strenger, moest het strakker?

Ria Egging

Ja, dan zou je zeggen goh hè die vouwen die je nu ziet die zou daar gewoon helemaal recht moeten zijn. En het bed werd op een gegeven moment opgemaakt. Terwijl we nu zeggen we laten het open, hou de ramen maar open. ‘s Avonds komen we thuis en we slaan het dicht. Nu werken we met dekbedden dat is veel makkelijker dan echte dekens. Dat het open moet zijn, heeft te maken met luchten allemaal. Huisstofmeid. Of mensen die COPD hebben. Dat is helemaal niet zo prettig hè, als je dat allemaal dichtslaat.

Ria Egging

Keuken; nou ja hè dit zou bij mij dus nooit voorkomen. En dat heeft te maken met bij mij komen er geen pannen op de tafel. Maar dat is wat je gewend bent. Ik ben echt nog van het met schalen opdienen.

Anita

Tafelkleedje eronder.

Ria Egging

Ja tafelkleedje. Ja dat doe ik ook geen placemats.

Als ik hier even bekijk. Ja dat aanrecht staat gewoon vol. Maar ja, dat kan je ook gewoon niet anders verwachten natuurlijk. Want je hebt ook maar een heel klein keukenblok. Dus hoe groter jouw keuken is, dan wordt het makkelijker om te werken.

Ja, en hier staat ook van alles bij de tafel. Een tafel moet leeg zijn als er gegeten word. En ik denk dat dat niet veranderd is. Ja misschien thuis, maar op school niet. Op school zijn ze leeg die tafels.

Interviewer

Een DVD over huishouden leerde ons dat een van de regels was dat je alles dichtbij je hebt. Dat je het bewaart daar waar je het ook

48 Zoals het hoorde

gebruikt. Is dat nu nog steeds zo?

Ria Egging

Ja, dat is nu nog. Toen ik de eerste keer. Maar ja dat heeft ook met inzicht te maken. Het nadenken van goh als ik hier een kookplaat heb, dan moeten daar boven de kruiden staan. Dat moet ik niet daar moeten gaan halen.

Anita

Gewoon bij de hand hebben. Ja dat heb je gewoon nodig. Dus die regels zijn er nog steeds. Alleen mensen zien het niet. En die zou je dan moeten helpen. Hier hebben ze het heel duidelijk gedaan; twee keukenblokken. Die hebben we gewoon helemaal verkeerd ingericht.

En de andere zeg maar, zo als het hoort. En dan laten we ze eerst werken hier (op het rommelige aanrecht) en daarna op de andere.

En dan merken ze ook het verschil. En dan gaan ze er over nadenken van okĂŠ, dat is toch anders. En als je het anders inricht dan wordt het ook praktisch, ben je ook weer sneller met alles klaar.

Interviewer

Bij mij is het soms uit ruimte gebrek dat niet alles staat waar het hoort.

Ria Egging

Ja, ik kan dat begrijpen dat het zo is.

Interviewer

Hoe hoort het? Hoe zou jij het doen?

Ria Egging

Gewoon alles apart, allemaal apart in de kast. Heb ik boeken of weet ik veel wat, dat weer apart in de kast. Alles wat in een badkamer hoort, hoort in de badkamer te staan of er naast. Zo hoort het en zo leren we de studenten het ook.

Interviewer

En net als dingen op de kast, hoe wordt daar over gedacht?

Ria Egging

Met keukenkastjes, zoals hier boven het aanrecht zou ik altijd adviseren om daar kranten boven op te leggen. Want een keuken is vet. En die kranten vangen het vet weer op. En dan hoef je veel minder schoon te maken. Op de kast wat? Wat je zelf ook wil natuurlijk. Maar het is niet praktisch.

Interviewer

Foto onder het bed; En dingen onder het bed?

49

Ria Egging

Als je bekijkt hoeveel stof er van een bed af komt. Als je het af hebt gesloten zou het kunnen. Tegenwoordig heb je allemaal die rol boxen. Ja, dus dat kan gewoon is niks mis mee. Als jij ruimtegebrek hebt waarom niet? Maar wel afgesloten want er komt heel veel stof af. Nou dit is ook heel veel hè. Ja alles, je moet indenken als je met meerdere personen zou wonen en alles staat boven een wastafel.

Ze pakken daar van alles. Dan zou je op een gegeven moment ook kunnen zeggen nou je hebt een rekje. Voor ieder gezinslid een apart vakje. Zoals je ook de handdoeken apart hebt, tenminste althans bij mij. Ik weet niet of dat bij iedereen zo is hoor. Dat durf ik niet te zeggen. Maar het staat vol.

Ria Egging

Wassen; ja dit is gewoon hè, dat kan. Ja waarom niet? Het is maar net wat voor een ruimte je hebt.

Interviewer

Zijn er regels over waar je de vuile was laat?

Ria Egging

Ja, je moet nooit natte was bij droge was doen. Ik kan begrijpen dat mensen niet iedere dag meer hoeft te wassen. Het is niet meer net zoals vroeger. Maar je moet de was wel laten drogen. Een handdoek ‘s morgens uit de douche die moet jij niet in een wasmand gooien.

Want laat jij die een paar dagen zitten, ja dat verstikt. Maar ook daar zie je wel heel veel verschillen, want ze zeggen ja als ik het och ga wassen maakt het mij niet uit dat het muf gaat ruiken.

Interviewer

Hoort die dicht of open te zijn, en wat is meestal de plek voor een was?

Ria Egging

Tegenwoordig zijn de meeste wasmanden, ook al heb je van die dichte, zitten er toch overal openingetjes in. Of aan de zijkanten.

De lucht kan er wel uit. Terwijl vroeger had je echt van die grote wasmanden. Dat waren net van die kuipen. En dat is ook wel allemaal verbeterd. De wasmanden zijn wat kleiner en makkelijker. Ja was drogen, dat kan op deze manier. Ja studenten kamer, dat is het punt hè. Wat voor mogelijkheden heb je om dat te doen. Maar daar is niks mis mee. Als je het maar goed laat drogen.

Interviewer

Het is maar goed dat we mijn foto’s niet laten zien. Was op de trap en op het bed.

50 Zoals het hoorde

Ria Egging

O, ja, maar dat ken ik. Bij mijn neven en nichten en noem maar op. En ik denk ook dat heeft te maken met de leeftijd. Als zij straks eenmaal de kans krijgen om een groter huis te nemen of weet ik wat.

Ja, een groter huis lijkt uit te maken. Beter verdeeld is. Maar dat echt eigenlijk alles precies zo in kastjes moet liggen, ja die tijd is er niet meer. Dat heeft allemaal te maken met tijd.

Interviewer

Veenhuizen foto’s; de mevrouw kon geen foto van onder haar bed maken.

Ria Egging

Toch zie je steeds meer van de grond af. De bedden weer van de grond af.

Interviewer

En is dat met een reden?

Ria Egging

Nou ik denk wel uit hygiënisch oogpunt ook wel weer. Stofmeid.

De ontbijttafel. Zij zei: ‘Nu de kinderen het huis uit zijn (erg hè) eet ik het ontbijt op de stoel’. Omdat zij en haar man vaak op een andere tijd opstaan. Dan is ze in haar eentje en dan eet ze liever daar. Dus ook voor haar geldt dat ze dus niet perse meer de tafel dekt, omdat ze nu alleen is.

Ja, het hangt heel veel af van hoe de situatie op zich is. Het is heel duidelijk hè allemaal zo van met die laatjes en die trekt ze open en weer dicht. Krijg je ook meteen een heel overzichtelijk gebeuren. In de kasten alles gesorteerd hè.

Interviewer

Maar wel veel dingen op haar kast.

Ria Egging

Ja, maar dat, denk ik, ja maar dat ligt ook weer aan de persoon zelf.

De een vindt dat gezellig en de ander zegt dat wil ik niet allemaal op de kast hebben. Als je hier ook kijkt hè, dan staat er alleen maar een koffiezetapparaat op het aanrecht en een waterkoker. Maar dan houd je het overzichtelijk. Drukke toilet.

Interviewer

Het toilet: Werd dat vroeger gedoogd, schilderijen op de toilet?

Ria Egging

Ik weet het niet, ik herken het niet. Maar of dat dan meer te

51

maken had? Alhoewel wat we niet hebben hangen, hoeft ook niet schoongemaakt te worden.

Interviewer

Waarschijnlijk als je geld had voor een schilderij dan was de toilet niet de eerste plek waar je je schilderij ophing. Maar wat wel heel Nederlands schijnt te zijn, is kalenders ophangen in het toilet. Ria; ja Pieteke; verjaardagskalenders en dat vinden buitenlanders echt heel raar.

Ria Egging

Wasmand: Ja, ik denk dan om niet te vergeten dat er iemand jarig is.

Kijk hier heb je de wasbox. Die met een dichte deksel. Dat zou ik persoonlijk ook nooit adviseren. Wasmachine, droger, ja daar kan je van zeggen naast elkaar of op elkaar. Heeft ook weer te maken met de ruimte.

Anita

Maar waarom geen wasmand met een dichte deksel?

Ria Egging

In verband met, als je bijvoorbeeld minder geuren. De geur die in jouw kleding zit moet ook weg kunnen, anders stapelt het op. Vaak zie je zo’n wasmand, tegenwoordig, die hebben allemaal van die gleuven. Zodat ook het vocht eruit kan.

Interviewer

Ziet u verschillen tussen een studentenkamer en een? Of wordt er meer geoorloofd bij studenten?

Ria Egging

Ehm.. ik denk of het geoorloofd of niet is de student wilt het zo zelf en dat zal altijd zo blijven. Soms hebben zij studenten die alles zo precies volgens de regels moeten doen. Als ze dan op hun eigen gaan wonen hebben ze zo iets van ‘ah eindelijk niet meer dat gezeur aan mijn hoofd van ruim dat op, ruim dat op’. Het ligt ook aan goh ben je alleen of heb je met meerdere personen te maken. En als je met meerdere personen te maken hebt, zul je meer regels moeten hebben.

Interviewer

Is er meer ruimte dan vroeger om je eigen draai er aan te geven?

Ria Egging

Ja, dat denk ik wel.

Interviewer

Als je kijkt naar de samenleving, hoe die veranderd, denk je dat we

52 Zoals het hoorde

meer naar de context kijken hoe iemand woont?

Ria Egging

Of je daar beoordeelt zou worden op de buitenkant, bedoel je? Eh..

Anita

Ik denk dat ook ligt aan de situatie. Als jij een student bent dan ben je veel aan het leren en zit je op een kamer en dan interesseert het je allemaal niet want je bent heel de dag weg. En daarna krijg je misschien een gezin en ben je meer thuis en heb je kindjes en dan word de situatie weer anders. Ik denk dat je dat zo een beetje moet zien.

Ria Egging

Ja, maar of de maatschappij er anders over denkt als jij bijvoorbeeld een huishouden zou hebben wat heel netjes zou zijn of als het een beetje rommelig is.

Anita

Ja maar dat ligt dus aan de situatie, heb je met een werkend iemand te maken of iemand die gewoon de hele dag thuis op zijn kont zit.

Als jij een studentenkamer binnenkomt en het is rommelig en stoffig dan denken we ‘ja die heeft het druk met haar studie en die is toch de hele dag weg’. Maar kom je bij iemand die de hele dag op zijn kont zit, dan denk je ja, dan denk je wel zo iets van ja.

Ria Egging

Ik denk dat de maatschappij toch wel een beetje kijkt van hoe je woont en hoe het allemaal aan huis is. Vaak zeggen ze altijd ‘als je bij iemand komt en je kijkt naar de voordeur, dan weet je precies wat er achter zit’. En dat wil zeggen als een voordeur bij wijze van spreken vuil is, dan is de rest ook minder. Dat is een gezegde en ja.

Interviewer

We kunnen ook eens testen of dat waar is.

Ria Egging

Ja.

Interviewer

Wat kan door de beugel, waar ligt de grens? Bij een laagje stof of zo?

Ria Egging

Ja, dat is wel heel moeilijk.

Anita

Ik denk dat voor iedereen anders is.

53

Ria Egging

Ja dat denk ik ook, en dat merk ik hier op school ook al. Omdat ik altijd hier op school in het vak heb gezeten. Maar nieuwe docenten die zijn al veel anders, losser. Wat maakt het uit dat ze dat met die doek doen of met die doek doen, snap je.

Persoonlijke hygiëne. Of dat iemand anders tegen je zegt van ‘goh je mag je huis wel eens opruimen’. En ik zeg altijd als je daar zelf ik kunt leven en je hebt er geen last van. Wie ben ik die zegt dat het anders moet?

Interviewer

Hoe vaak per week hoor je je huis stof te zuigen?

Ria Egging

Ja, ligt er ook wel weer aan. Heb je mensen die allergisch zijn, heb je dieren in huis. Als jij dieren in huis hebt, zou je het iedere dag moeten stofzuigen. Maar heb je er geen last van dan doe je het misschien 2x of 3x. Maar dat overleg je. Als je bij de mensen thuis komt, vraag je wat ze van jou verwachten.

54 Zoals het hoorde

55

Interview # 2 Veenhuizenaar #1

Begin zeventig Bedrijf aan huis

Interviewer

Zou je willen beginnen jezelf even voor te stellen; wie je bent, wat je doet en met wie je hier woont?

Veenhuizenaar # 1

Ik ben Tinie Veenstra ik ben bijna 47 jaar getrouwd, ik heb 3 zoons en 3 schoondochters en 5 kleinkinderen en een sterretje in de hemel, noem ik er ook bij. En ik woon in Veenhuizen ook bijna 47 jaar, ik ben hier met trouwen gekomen, mijn man werkte hier, ik heb hier ook een jaar of tien gewerkt, en dat werd een keertje opgeheven en toen dacht ik; ‘wat zou ik nou gaan doen?. Weet je wat, ik bedenk een theetuin’, dus daar ben ik 23 jaar geleden mee begonnen, en dat noem ik dan maar ‘mijn zaak’. Ja, bij mooi weer loopt dat goed, je moet wel een beetje mooi weer hebben. We zitten in principe in de tuin, je kunt wel binnen zitten en we hebben een overkapping waar je onder kunt zitten, maar mensen gaan niet gauw in de regen naar een theetuin toe. Alleen degenen die weten hoe het in elkaar zit, die komen dan nog wel als ze hier zijn.

Interviewer

En u woont alleen met uw man?

Veenhuizenaar # 1

Ik woon alleen met mijn man. Maar we hebben hier met de hele familie gewoond.

Interviewer

We willen eerst beginnen met wat algemene vragen. En dan in gaan op de foto’s en over hoe u uw huis op orde houdt. Heeft u bijvoorbeeld verschillende schoonmaak doekjes...

Veenhuizenaar # 1

Maandag is mijn dag dat ik het hele huis doe. Stofzuigen, stoffen, dat is echt zo’n dag dat ik denk; ‘nou s ‘morgens trek ik uit voor wc schoonmaken, gootstenen’, alles wat je denkt dat extra moet,

56 Zoals het hoorde

dan doe ik het sowieso op maandag. En de rest doe ik gewoon als ik denk dat het moet. En ik heb voor de vloer ook een aparte doek en ik heb zo’n ‘wisser’ want we hebben een houtenvloer dus dat moet je ook op een aparte manier doen. En boven zuig ik ook want daar hebben we laminaat. Alleen om de 14 dagen dan doe ik het nat, want ik ben allergisch voor huisstofmijt dat probeer ik dan op die manier een beetje bij te houden. En mijn bed opmaken dat doe ik eigenlijk elke dag. Ja, zo. Als ik geen zin heb, doe ik het niet, als het druk is sla ik ook wel eens een dag over, maar in principe als ik boven ben dan sla ik het weer even dicht.

Interviewer

En wat versta je onder je bed opmaken?

Veenhuizenaar # 1

Ja je hebt tegenwoordig dekbedden dus die sla je open en dicht, dus dat is makkelijk zat, meer hoef je niet te doen. En om de 14 dagen gaat het helemaal naar buiten met mij, en hangt het buiten het raam te luchten. En dan verschonen we het bed.

Inerviewer

Is maandag wasdag voor u?

Veenhuizenaar # 1

Nee nee, weekend is meestal wasdag bij mij. En dat komt eigenlijk omdat we in weekenden goedkoper stroom hadden en dan ging je dus extra wassen. Maar ik geloof dat dat tegenwoordig niet meer is.

Dus je kunt wassen wanneer die vol is.

Interviewer

En niet s’nachts ?

Veenhuizenaar # 1

Nee s’nachts dat vinden we te link, als er eens iets gebeurt. Nu hebben we geloof ik wel een waterslot, dus dat valt wel mee. Maar dat lawaai... hij staat boven op zolder, en we slapen er onder en dat hoor je, dus dat is niet zo prettig, dus dat doen we niet s’nachts.

Interviewer

Heeft u ook bepaalde rituelen die u dagelijks uitvoert? U noemde bijvoorbeeld het bed open slaan, en we hebben gezien dat u s’morgens ontbijt uit het fuistje... Maakt u s’avonds de tafel op?

Veenhuizenaar # 1

Nee hoor, nee nee. Jullie vroegen; ‘waar eet je?’ Nou, wij eten met zijn tweeën tegenwoordig gewoon met een dienblad op ons schoot, met ons bord erop. Ook omdat mijn man dat prettig vindt en op

57

dat moment is er ook nog het nieuws, TV drenthe, en daar kijken we graag naar, en dat doen we dan op die manier. Als we mensen hebben te logeren of te eten en de kinderen komen, dan gaan we gewoon aan tafel zitten.

Interviewer

En hoe maakt u dan de tafel op?

Veenhuizenaar # 1

Gewoon met een tafelkleed en een bord, lepel, vork, mes, net zoals het hoort.

Interviewer

Pannen op tafel?

Veenhuizenaar # 1

Ja, jawel, maar we hebben nette pannen, en als er hele deftige visite komt, dan doe ik het in een kom he! En ook wel, dat doen we dan ook wel, met speciale feestdagen, dan pakken we wel wat uit. Maar bij ons moet het vaak vlug, want dan moeten de kinderen weer naar huis, en de kleinkinderen moeten dan op bed, weet je, het is niet zo dat we uren kunnen tafelen.

Interviewer

En op maandag is dan de zaak ook gesloten?

Veenhuizenaar # 1

Nee, ik red dat in een morgen hoor! Mijn hele huis. En ik heb ook een man die mee kan helpen.

Interviewer

Wat doet uw man, die werkt met de zaak of die helpt mee met het huishouden?

Veenhuizenaar # 1

Nee mijn man, die zorgt eigenlijk voor de boodschappen, en het warm eten, en de cakes voor de zaak, en hij sleept de vuile schone vaat heen en weer. En dat is geweldig geregeld hoor, ik vind het heel prettig. En hij blaast voor de tuinpaadjes schoon of veegt ze. De bloemen enzo, dat doe ik allemaal zelf.

Interviewer

Vind je het leuk om schoon te maken?

Veenhuizenaar # 1

In principe denk ik daar niet over na, ik vind dat gewoon, ja wat is leuk, ik kan me wel leukere dingen voorstellen. Ja het is je doet het gewoon zonder er een gedachte bij te hebben.

58 Zoals het hoorde

Interviewer

En uh, op maandag doet u in principe alles, hoe was dat bij uw ouders vroeger?

Veenhuizenaar # 1

Mijn moeder werkte dus niet, we hadden verder ook geen zaak thuis, zeg maar zoals wij dat hebben, mijn moeder die had wel op maandag wasdag. Maar die waste dan vroeger, dan vroeger als kind weet ik nog dat we gewoon op de ouderwetse manier met de plank en de wastobbe en dat werd dan zondag avond aangezet dat dat warm werd en trok dat de hele nacht, dan hadden ze het gas wel uit hoor, en dan maandag morgen begonnen te wassen, met boender derop en de borstel erop. En later toen kwam de wasmachine, ik weet nog wel dat bij ons bij iemand was die had dus 6 wasmachines verkocht en die had ie op een fietskar, en dan kon je bijvoorbeeld voor een uur zon wasmachine huren, totdat je er zelf een kochte natuurlijk. En mijn moeder die werkte gewoon ja gewoon zoals het hoorde. Ja in die tijd die hadden verder niks te doen, die maakte dus elke dag keurig de bedden op, en stofzuigen, en de boodschappen, na ja gewoon echt als huisvrouw.

Interviewer

In principe elke dag wel huiselijke taken?

Veenhuizenaar # 1

Ja hoor die deed elke dag wel wat, als het nodig was he, niet zo iemand die je voor de gek schoonmaakt, het moest wel nodig zijn, ja er zijn wel mensen die elke dag moeten schoonmaken ook al is er geen stof, maar zo was het bij ons niet nee.

Interviewer

En de kinderen hielpen ook mee met het huishouden?

Veenhuizenaar # 1

Nou kijk mijn moeder die had gewoon een burgerhuis, en er waren maar twee kinderen mijn broer en die gingen naar school en als wij terug kwamen was alles weer aan de kant. Dus we hoefden eigenlijk nooit te helpen, ook je bed op maken dat deed ik eigenlijk vroeger nooit. Alles was weer klaar als ik thuiskwam.

Interviewer

Maar heeft dat u wel be誰nvloed hoe jij je huishouden doet?

Veenhuizenaar # 1

Nou kijk het was wel schoon, je wist wel hoe het moest. Kijk ik heb wel geleerd hoe het moet, en ik ben dus niet gewent om in een rommel te leven, he, en ja dat gaat automatisch pak je dat op,

59

tenminste zo komt het bij mij wel. Ik weet nog dat mijn moeder vroeger zei van nou, ‘ons Tinie ‘ zei ze dan, ‘ die kan helemaal nog niks. Maar in principe heb je dan zo veel meegekregen dat je gewoon allemaal kan.

Interviewer

En doet u ook dingen anders dan u moeder ze deed, of ook veel dingen hetzelfde?

Veenhuizenaar # 1

Nou, dat weet ik eigenlijk niet. Nee, kijk ik heb wel heel veel van haar geleerd, en ik heb ook net als zij de boel schoon en dan aan de kant hebben, dus dat heb ik hoogst waarschijnlijk wel gewoon overgenomen. Maar dat ik precies mijn moeder ben, dat kan ik niet zeggen, ik denk dat ik wat makkelijker ben. Maar vroeger hadden ze ook veel meer tijd voor zulk soort dingen, en dan deed je het minstens nog vlugger (???? 13:23) Kijk vroeger gingen ze nog elke 14 dagen nog ramen wassen, en de tuin moest op zaterdag en zondag paatjes geveegd zijn. Ja dat doen we nou niet meer, we wassen de ramen als we denken dat ze smerig zijn, en he je veegt niet elke zaterdag je straatje als het niet nodig is. Maar vroeger was het echt nog zo hoor. In de weekenden dan moest er geharkt zijn, en dan moest het geveegt zijn, en dan moest de soeppan klaar staan voor het weekend, en de ramen moesten elke 14 dagen bij wijze van spreken wel gewassen worden. En ja dat doe je nou niet meer.

Interviewer

Je zeg dat dat moest?

Veenhuizenaar # 1

Ja dat was toen wel gebruikelijk hoor, vooral in dorpen enzo, daar was dat gewoon zo. Dat was zaterdag werk en zondag werk.

Interviewer

Was dat echte druk van de samenleving?

Veenhuizenaar # 1

Nee.. ik denk niet dat dat een druk is, denk ik niet. Misschien wel dat de ene buurvrouw die zegt, nou die buurvrouw is lui want die heeft de boel niet netjes, maar dat weet ik dus niet he, dat heb ik ook zelf nog niet ondervonden, het gebeurde gewoon.

Interviewer

U hoefde dus niet mee te helpen met het huishouden?

Veenhuizenaar # 1

Nee maar mijn man wel, mijn man moest thuis mee helpen want

60 Zoals het hoorde

daar waren 5 kinderen, dus die hielpen wel mee. En daar ben ik wel heel blij want ik heb best wel een handige man in het huishouden.

Maar ik weet gewoon dat hij wel vertelde dat ze daar, wel mee hielpen. Met bijvoorbeeld vroeger hadden ze van die matten in huis he, kokosmatten, he met ‘eilanden kanten???’ dat was in die tijd gebruikelijk. En die matten waren dan gewoon geklopt met de mattenklopper. En zulke dingen daar hielp hij als jongen dan wel mee.

Interviewer

Was dat dan omdat ze een grotere familie hadden?

Veenhuizenaar # 1

Ja ik denk dat die moeder het veel drukker had dan mijn moeder.

Met vijf kinderen. Wat dacht je met 5 jongens en allemaal in de sport en dan achter de wastobbe, he, dat was veel werk. En het moest ook allemaal weer gestreken worden. Kijk en als ze dan s’morgens meehielpen om een beetje het zware help te doen, he dat was nogal handig.

Interviewer

En uw kinderen?

Veenhuizenaar # 1

Ja ik heb mijn kinderen wel geleerd om mee te helpen. Daar zijn mijn schoondochters ook blij om, ze kunnen allemaal eten koken! Vooral de jongste dat valt toch echt wel op, die kunnen gewoon met ze gezin gourmetten en bbq-en gewoon omdat ze dat leuk vinden. En dat vinden ze helemaal niet veel werk om dat te doen.

Interviewer

En wat voor taken hadden ze voornamelijk dan, alleen koken? Of ?

Veenhuizenaar # 1

Opruimen moesten ze wel, ze moesten hun voetbal tassen uitpakken, en als ze een hand uit moesten steken in de tuin met dit of dat dan werd dat gewoon gevraagd, en dat gebeurde wel. Kijk als je drie jongens hebt en die allemaal voetballen, en mijn man was voetballer en trainer. Ik heb tijden gehad dat ik 15 voetbal tassen in de week had. En als ze ze niet uitpakten en in de was gooiden, dan liet ik het er in zitten en dan kwamen ze hun tas tegen, en toen was alles vies en smerig. Nou dat hoef je maar een keer te doen als moeder hoor, dan pakken ze ze wel uit.

Interviewer

Dat zal vast heel lekker ruiken?

61

Veenhuizenaar # 1

Ja dan pakken ze ze de volgende keer echt wel uit. En dan de schoenen schoonmaken, zulke dingen dat probeerde ik ze wel bij te brengen dat ze dat moesten doen. Maar dat ze moesten stofzuigen en ramen wassen, neej dat hoefden niet, dat doe ik allemaal zelf.

Interviewer

En je toen u klein was, u had de vorige keer over dat je wel eens op de was moest gaan zitten? Herinnert u nog meer van dat soort details?

Veenhuizenaar # 1

Neej eigenlijk niet veel

Interviewer

Misschien kan je dat weer vertellen?

Veenhuizenaar # 1

Ja weet vroeger werden lakens, toen had je nog geen dekens maar lakens, toen werden die keurig opgevouwen, en dat was een speciale techniek voor, ik weet niet of ik het goed zeg hoor, maar, dan zag je 16 vouwtjes in de lengte en in de breedte, en dan was dat heel keurig opgevouwen. Om dat alleen te strijken als vrouw dat wilden niet, dus die had iemand nodig die mee moest vouwen. Dus ik hielp mijn moeder wel aan de ene kant van het laken en zij aan de andere kant van het laken om dat op te vouwen. En had ze dat dan keurig op gevouwen dan legde zij de wasplant er boven op en dan ging ik daar op zitten, en dan kwamen de vouwen mooi in het laken. En dat lag dan keurig netjes in een rijtje in de kast.

Interviewer

En dat u dat nog steeds?

Veenhuizenaar # 1

Nee, we hebben geen lakens meer he, we hebben dekbedhoezen, nou die vouw je op en dan eh die pak je weer der uit he!? En ze vinden het nog leuk ook ze zijn een beetje bourgondisch ingesteld. Ja met een tafel kleed dat doe je gewoon door het midden opvouwen, en dan leg je die middelste naad, als je die op de tafel legt dan was dat precies goed natuurlijk.

Interviewer

Heb je nog meer van dat soort trucjes?

Veenhuizenaar # 1

Nou niet dat ik ze nou zo 1,2,3 kan bedenken. Maar ik weet nog wel dat ik lakens opvouwen dat heb ik nog wel eens geleerd op school, dat was toch wel een speciale truc voor, van dubbel en dan weer een

62 Zoals het hoorde

stukje latten vallen, en dan de andere kant pakken, ofzo, ik weet het niet meer precies maar er was wel wat voor.

Interviewer

En had u op school daar speciale lessen voor?

Veenhuizenaar # 1

Ja dat leerde je, ja ja het was gewoon na de mavo dan ging je gewoon twee jaar een cursus volgen, op de huishoudschool, huishoudsassistente dan was je dan als je diploma had, en daar leerde je zulke dingen. Koken, strijken… Strijken weet ik ook nog, dan dee je altijd de dubbele delen moest strijken. Dus ik dee eerste de booren (???) en de kragen en dan de rest. Dat is ook zon ding dat je leert. Dat doe ik ook nog steeds hoor, ik strijk nog wel, maar niet zoals vroeger. Maar een kussen sloop en een zakdoek is bij mij wel gestreken.

Interviewer

Oh netjes haha.

Heb je het ook nog meegemaakt de transitie naar de wasmachine?

Veenhuizenaar # 1

Ja ik denk dat mijn moeder het geweldig heeft gevonden, en mijn schoonmoeder ook, dat die wasmachines bestonden. Wat schilde dat een hoop werk, dus je had meer vrije tijd. Dat schilde gigantisch veel werk. Met spoelen ook, moet je nagaan, je wast een laken met koud water, s’winters ook he, en dan moest je dan de was, de zeep eruit halen, twee of drie keer en dan was de zeep er wel uit. En als je dan een wringer had dan kon je dat nog door de wringer doen, maar je moest het wel met je handen doen he, en ook in de kou en ook als het vroor s’winters. Dus ik denk dat de wasmachine een zegen is voor de dames. Ja!

Interviewer

En wanneer was dat ongeveer?

Veenhuizenaar # 1

Ik denk dat toch in de 50er jaren dat die wasmachines een beetje kwamen.

Interviewer

En is er iets verandert in uw huishouden toen u kinderen kreeg?

Veenhuizenaar # 1

Ja je hele leven is verandert als je kinderen krijgt, de huishouders die veranderen ook wel mee, ja je hebt het dan wel drukker, en anders druk, maar de huishouding moet ook doorgaan, en de kinderen

63

moeten ook verzorgd worden dus, maar ik vind dat dat vanzelf gaat, als je ooit zelf kinderen krijgt dan gaat het vanzelf, je doet het gewoon.

Interviewer

En misschien iets strakker op tijd?

Veenhuizenaar # 1

Ja vroeger had je de kinderen op tijd, heel strict he met de fles, toen was het rust regelmaat, en reinheid, was was het dan de drie r’s, en tegenwoordig zijn ze daar wel wat soepeler in.

Interviewer

Waar komen die termen vandaan?

Veenhuizenaar # 1

Ik denk van eh, wat iedereen al weet denk ik, het zal wel ergens in de boeken staan.

Interviewer

En is de mentaliteit ten opzichte van het huishouden verandert?

Veenhuizenaar # 1

Ik denk dat we wel allemaal dat we door die machines een stuk makkelijker ben geworden. Ik zou het niet graag terug draaien. Nee echt niet. Ik vind het ideaal zoals het nu is.

Interviewer

Wat vind jij nou de standaard, of wat zou je eventueel nog anders doen?

Veenhuizenaar # 1

Ik voor mezelf? Nou ik zou niets anders hoeven doen, ik vind het zo prima ik ben helemaal tevreden. Ik zou niet weten wat ik zou willen veranderen. He, je red het als je maar gezond blijft en je red het allemaal en je kan gewoon je huishouden doen, ik denk dat dat voor iedereen op mijn leeftijd wel het belangrijkste is. Want als je niet meer goed kan lopen, of je zit in een rolstoel, en zulke dingen, reken maar dat vrouwen daar heel veel moeite mee hebben om zo’n stap terug te moeten doen. En het over moeten laten aan vreemden daar hebben best veel mensen problemen mee. Dus ik denk altijd, als je maar gezond blijft, dan kan je het allemaal nog doen.

Interviewer

Heb je ooit gehad dat je en huis binnen kwam en je dacht o mijn god wat is hier aan de hand?

Veenhuizenaar # 1

Nou ik heb twee schoondochters en dan denk ik wel eens, mag wel

64 Zoals het hoorde

eens wat slordiger want die zijn eigenlijk te netjes. Dan denk ik wel eens, nou, alles ziet er weer pico bello uit, alles staat weer keurig in de rij zoals het moet. En mijn andere schoondochter die is er wat makkelijker daar in, maar ik vind het helemaal perfect zoals ze het allemaal doen.

En als ik in een huisje kom waar het wat slordiger is dat vind ik niet erg, als het maar schoon is. Dat vind ik belangrijk. En het moet gezellig zijn, he en dan vind ik het prima. En verder mag iedereen het wel doen zoals ze willen, als je maar gelukkig bent, het is jouw leven toch, Interviewer

En als jouw moeder als ze hier in het huis binnen zou komen wat zou ze dan zeggen van jouw huishouden?

Veenhuizenaar # 1

Nou ik denk dat ze zou zeggen van, het valt me niks tegen dat het nog zo goed gekomen is! Want in principe deed ik thuis niks he, ja niks, ik deed nog wel eens wat, maar ik hoefden niks te doen.

Dat het uit jezelf toch zo komt, want je bent zo opgevoed, dat zit gewoon in je denk ik, ook in je opvoeding dat hoort daarbij, en ja, ik denk dat dat gewoon meewerkt. Dus ik denk wel dat mijn moeder tevreden over mij is.

Tweede gedeelte van het interview waarbij we de foto’s laten zien.

Veenhuizenaar # 1

De eettafel: Zie je daar zit mijn man, hier staat de televisie ja en dan zitten we daar heerlijk. Dienblad op schoot.

Interviewer

Je hebt het er al over gehad dat waarom je hier je ontbijt nuttigt en niet aan tafel?

Veenhuizenaar # 1

Ja ik heb wel een tafeltje hoor.

Interviewer

Maar hoe ging dat dan vroeger bij het tafel dekken.

Veenhuizenaar # 1

Vroeger met de kinderen thuis? Dan dekte ik gewoon normaal de tafel zoals het hoort.

Interviewer

En toen u klein was?

65

Veenhuizenaar # 1

Bij mijn ouders ook altijd. Toen zaten we niet voor de televisie he, want toen hadden we nog geen televisie, toen bestond het nog niet. Nee dan zaten we altijd keurig aan tafel. We zijn een beetje gemakkelijk geworden sinds we met z’n tweeën zijn.

Interviewer

Mist u het?

Veenhuizenaar # 1

Uh ja, als je het mij vraagt, ik zou wel weer graag aan tafel willen eten, maar mijn man, ja ach je bent met z’n tweeën dus zo kan het ook.

Interviewer

Maar vanwege een stukje gezelligheid?

Veenhuizenaar # 1

Nou als je met z’n tweeën bent en je zit tegen over mekaar te eten nog, en je bent de hele dag al samen, wat voor gezelligheid is dat dan he? Kijk van te voren drinken wij altijd heerlijk een glaasje wijn dat vind ik gezellig, en dan gaan we eten. Ik vind deze manier wel leuk als compensatie. Maar goed als mijn kinderen enzo gaan we allemaal om de tafel en met mijn kleinkinderen das natuurlijk hartstikke leuk.

Interviewer

De keuken?

Veenhuizenaar # 1

Dat vond ik toch wel leuk daar kon je toch geen barst van zien dacht ik. Ik denk dat jullie hadden moeten zeggen dat ik op de trap moest staan dus dan konden jullie van boven in de la kijken.. (haha)

Interviewer

Het bed: Dus na dat u wakker word dan dekt u altijd u bed op?

Veenhuizenaar # 1

Nou eerst laat ik, uh, gooi ik het uit, zoals jullie dat op de foto hadden. En als ik weer naar boven kom dan dek ik het weer. Het ligt soms wel een paar uur, het ligt ook soms een dag open, het ligt net aan hoe mijn tijd is, maar kijk zo s’winters heb ik dat niet, nou dan heb ik het altijd zo. En der onder kijken kan bij ons niet. Want het staat op de grond.

Interviewer

Minder schoonmaak werk toch?

Hoe vaak was je je beddengoed?

66 Zoals het hoorde

Veenhuizenaar # 1

Een keer in de 14 dagen.

Interviewer

Vanwege de allergie of omdat het zo hoort?

Veenhuizenaar # 1

Nou ik heb wel al mijn spullen aangepast voor allergie he, dus een speciale on zeg maar je laken on, waar je op ligt dat is speciaal spul.

En mijn dekbed is zeg maar allergisch vrij.

Interviewer

Terug naar de keuken: Wat voor organisatie heb je in de keuken?

Veenhuizenaar # 1

Ik hou niets van rommel op het aanrecht! Dus ik doe gelijk alles in de afwasmachine, en meer wil ik der ook niet hebben staan. Ik wil geen rommel op mijn aanrecht daar heb ik een hekel aan. Ik heb ook nooit geen smerige kopjes op tafel staan, het gaat allemaal gelijk in de afwasmachine.

Interviewer

En denk je er ook heel praktisch over na?

Veenhuizenaar # 1

Ik heb een geweldige praktische keuken. Ik heb em helemaal zelf met iemand ontworpen, en als ik een nieuwe keuken moest kopen dan koop ik precies dezelfde weer want het is super praktisch.

Interviewer

Kun je een beetje vertellen wat overal waar staat?

Veenhuizenaar # 1

Nou hier kook ik dit hoekje he, dit is het aanrecht, daar staat mijn zeep en mijn spul, dat is mijn afvalbak en dat schuif je er zo uit, en dat is groen gescheiden, daar zitten twee bakken in, en daarboven zit een laadje waar ik mijn normale messen en vorken gebruik, dit is een draai plateau en daar staan alle pannen achter, hier zit mijn bestek in, hier zit mijn tafelkleed in met mijn onderzetters voor de pan, en daar zitten de dienbladen in, en mijn snijplanken, en aan deze kant heb ik ook nog een kast dat is mijn series kast. En ik heb alleen mijn koffie en thee apparaat, en ons glaasje wijn..

Interviewer

Wat vind u nou een hygiĂŤnische keuken?

Veenhuizenaar # 1

Nou ik heb tegels op de vloer dus die kan ik goed dweilen, en ik heb daar boven ook kastjes en ik vind dat ik het goed schoon kan houden. Er zitten niet riggeltjes randjes, dat je denkt overal blijft

67

rommel achter haken, en dat aanrecht dat is van steen, en ik vind dat ik dat goed schoon kan maken.

Interviewer

Dat u het anders dan u moeder hoe u uw keuken in deelt?

Veenhuizenaar # 1

Nee, ik hoef alleen niet te af wassen.

Interviewer

Dat werd ook meteen ook na het eten gedaan?

Veenhuizenaar # 1

Ja dat hoorde erbij, eten op, afwassen.

Interviewer

Kledingkast: Even de kledingkast, wat is de organisatie hiervan?

Veenhuizenaar # 1

Nou het enigste dat bij mij in de kast hangt, dat is schoon, en als het niet helemaal schoon is dan hang ik het wel eens aan de buitenkant maar als het bij mij der in hangt. En als het wel soms wel een beetje aan de buitenkant hangt dan ja dan heb ik em net aangehad ofzo. Waarom ik dat doe weet ik ook niet.

Interviewer

En heeft u een manier van vouwen?

Veenhuizenaar # 1

Nee nee nee, het hangt meestal, mijn broeken vouw ik meestal en de rest hangt. Ik heb daar niet speciaal eh op kleur of weet ik wat.

Interviewer

Maar wel bepaalde kledingstukken die..?

Het is wel kleding die ik draag, het zijn niet kledingstukken die ik 3 jaar niet aan heb. Dat vind ik onzin.

Veenhuizenaar # 1

De wc, die is beneden.

Interviewer

Hoe maak je je toilet schoon?

Veenhuizenaar # 1

Met chloor, heel weinig chloor.

Interviewer

Hoe vaak?

Veenhuizenaar # 1

Eens per week. Ook wel eens vaker, het ligt aan de remsporen. En als ik de kleine kinderen heb ofzo, en die zijn allemaal naar de wc

68 Zoals het hoorde

geweest enzo dus, dan wel ook ja. En die kinderen zitten ook vaak met de handen aan de bril zo en dan vind ik dat moet wel schoon zijn.

Interviewer

En zit er ook een soort ritueel in?

Veenhuizenaar # 1

Nou ik geloof dat ik eerst de wc doe. Goh daar denk ik helemaal niet over na jo dat gaat automatisch. Ik denk dat ik eerst de wc do en dan de vloer doe, en dan doekje in de was. Zo denk ik dat ik werk.

Interviewer

De wasbak: En de wasbak?

Veenhuizenaar # 1

De wasbak doe ik ook als het smerig is. Maar in ieder geval elke maandag he dan sowieso en tussen door wel. En ik heb gelukkig allemaal kastjes dus ik stop alles achter de kastjes.

Interviewer

En wat mag er wel blijven staan?

Veenhuizenaar # 1

Nou wat ik eigenlijk zo elke dag moet gebruiken. De tandpasta en het scheergerij van mijn man, en een creme voor mijn gezicht en een cleaning waarmee je boel van je gezicht af haalt.

Ja de ene die houdt van alles om zich heen en de ander de ruimt het op, ja als je geen kastjes hebt dan moet je wel. Ik vind dat ik het wel netjes heb.

De wasmachine.

Ja dat is op zolder. Dat is op de 3de verdieping en sommige mensen vinden dat onpraktisch, maar ik stop toch alles in de droger. Kijk we hebben natuurlijk hier die thee tuin en we willen hier geen uh, drooglijnen hangen met was der aan ik vind dat niet passen. Dus bij mij gaat alles in de droger. Dus dat is ook wel allemaal heel makkelijk.

Interviewer

En de wasmand zit ook op zolder?

Veenhuizenaar # 1

Ja, dat staat hier naast.

Interviewer

En verzamelt u het eerst op uw slaapkamer bijvoorbeeld?

69

Veenhuizenaar # 1

Nee nee, mijn man is wat makkelijker he, dat ligt dan op de trap naar boven, en dat gaat dan hier in. Ik heb nu een deksel der op hoor niet altijd.

En we zijn met z’n tweeën dus zo veel was is het ook weer niet. En als mijn bed vies is dan gaat het gelijk in de wasmachine.

Interviewer

En als u het uit de wasmachine haalt probeert u het gelijk te strijken?

Veenhuizenaar # 1

Nee dat gaat gelijk in de droger. En strijken dat uh, dat heb ik ook boven staan. Ik heb natuurlijk niet zo veel om te strijken. Als ik bloesjes heb of dit of dat dan strijk ik meestal direct, en dan leg ik het weer in de kast.

Wat jullie hier nou in hemelsnaam mee gaan doen!

Kijk als jij in een gezin bent groot gebracht met heel veel rommel om je heen, en je hebt er altijd aan geërgerd, dan ga je het vast zelf niet doen. Het ligt ook een beetje hoe je bent, de een is makkelijker en de ander is meer van het opruimen. Ik voel me prettig als het opgeruimd is, en dan denk ik goh, das lekker. Zo is het, de een is de ander niet. Je bent jezelf he. En het is je eigen huis. Daar moet je mee doen wat je zelf wilt he, dat jij van rommel houdt dan moet je gewoon lekker rommel houden want daar voel je je gelukkig bij.

En dan moet je niet denken van eh, nou wat zou mijn buurvrouw wel zeggen, nou ja het is jouw leven.

De een die voelt zich gelukkiger met een bos bloemen om zich heen en de ander die koopt elke week een bos bloemen.

70 Zoals het hoorde

71

Interview # 3 Veenhuizenaar #2

In de dertig Onregelmatige werktijden Moeder van twee kinderen

Interviewer

Zou je willen beginnen jezelf even voor te stellen wie je bent, wat je doet en met wie je hier woont?

Veenhuizenaar # 2

Ik ben Martine van den Berg ik ben getrouwd met Jeroen van den Berg. Wij hebben een Dochter Yfke en een tweede op komst, binnen zeer korte tijd. We wonen nu 7 jaar in Veenhuizen. Oorspronkelijk komen we ook uit het noorden maar we hebben een tijdje in Lelystad gewoond van wegen Jeroen zijn werk. Mijn man kreeg een baan bij Ikea Groningen en zo zijn we in het noorden terecht gekomen. Ik werk bij de verslavingszorg ik ben sociotherapeut. En we zijn hier opnieuw begonnen in Veenhuizen. Eigenlijk met de reden dat we graag wat rustiger wilde wonen en grote tuin wilde hebben.

Met het oog op kinderen. Nou dat is wel gelukt. De rust en de natuur sprak ons aan. Aan het huis moest nog heel wat gebeuren, we hebben flink verbouwd. Maar ook dat was iets wat we allebei heel erg leuk vonden. Dat is nu 7 jaar geleden. Inmiddels staat het weer te koop. We hebben besloten dat we waarschijnlijk niet voor eindeloos in Veenhuizen willen blijven wonen. Toch met name omdat we de voorzieningen missen. En met ik merk straks met de kleintjes dat ik wel heel veel aan het rijden ben. Veel in de auto. We moeten eigenlijk overal naartoe rijden. Maar het loopt geen storm en tot die tijd vermaken we ons prima. En ik heb nu toch niks.

Interviewer

En het ziet er prachtig uit.

Veenhuizenaar # 2

Ja, nou ja, we hebben het naar ons zin gemaakt.

Interviewer

Hoe hou jij je huis op orde?

72 Zoals het hoorde

Veenhuizenaar # 2

Het ontbreekt hier wat aan structuur in het schoonmaken en dat heeft met name te maken dat we onregelmatig werken. We hebben allebei laten diensten, weekend diensten, vroege diensten. Dus om nou te zeggen ik doe op een vaste dag bepaalde dingen. Maar op momenten dat ik vrij ben doe ik mijn huishouden. Zo moet je het eigenlijk zien. En de ene dag doe ik dit en de andere dag doe ik dat.

Ik heb een peuter rond lopen dus het is altijd een beetje chaotisch.

Maar wij hebben nu sinds enige tijd een alarm ingesteld die gaat om kwart voor 5. dat weet ze ook en als dat alarmpje op mijn mobiel gaat dan moet ze even opruimen. Dan gaan we een rondje en dan moet ze haar speelgoed opruimen en dan is het een beetje aan kant dat ik ga koken. En dan als papa thuis komt, dan is het hier redelijk netjes. Ik probeer er nu wat structuur in te brengen.

Interviewer

Was de structuur voordat jullie een kleine hadden anders?

Veenhuizenaar # 2

Nee ook niet. Ook van wegen de wisselende diensten. Had ik late diensten dan ging ik ‘s ochtens even poetsen. Soms bleef de afwas ook gewoon lang staan. Dat is nu bijvoorbeeld niet meer zo. Ben nu thuis, dus nu word elke dag de vaatwasser in en uit geruimd.

Maar hiervoor hadden we dat nooit. We kwamen niet aan een volle vaatwasser.

Interviewer

Je vindt structuur nu wel belangrijker?

Veenhuizenaar # 2

Je rolt er van zelf wel in als je met zwangerschapsverlof. Ik doe ook verder helemaal niks meer. Ik zit thuis, ben professioneel broedkip geworden nu. Ik ben thuis ik ga niet meer zo veel op pad, dus ik kom vanzelf een beetje in een ritme met zijn tweeĂŤn.

Interviewer

Dus je hebt geen vaste rituelen op bepaalde dagen?

Veenhuizenaar # 2

Nee.

Interviewer

Hoe zijn de taken verdeelt?

Veenhuizenaar # 2

Nou dan doe ik toch nog wel heel veel zelf nog. Maar we proberen het wel een beetje te verdelen. Dus Jeroen is altijd op een vaste dag vrij in de week dat is op maandag. Dan helpt die wel mee met het

73

huishouden. En voor de rest ja, ik denk dat ik wel het meeste doe omdat ik het meeste thuis ben.

Interviewer

En heb je vroeger thuis ook veel mee moeten helpen?

Veenhuizenaar # 2

Nee dat viel wel mee. Wij waren met zijn drieĂŤn thuis. Je deed je eigen kamer en je hielp mee met de afwas. Voor de rest hoefden we niet heel veel te doen.

Interviewer

Heb je bepaalde dingen meegekregen van je ouders?

Veenhuizenaar # 2

Mijn moeder was ook niet een heel erg poetserig tiepje die altijd heel het huis strak aan kant had, en dat heb ik ook niet.

Interviewer

Ziet er toch schoon uit.

Veenhuizenaar # 2

Valt tegen hoor. Dat wil ook allemaal niet meer zo hard nu.

Interviewer

Kan je nog iets herinneren van je ouders?

Veenhuizenaar # 2

Nee. Qua huishoudelijk, iets wat mijn ouders? Wij waren in het dorp ongeveer wel zo’n beetje de laatste met een vaatwasser. We hebben heel lang afgewassen. Dat herinner ik mij nog wel heel goed. Dat was echt heel snel klaar toen ik op mijzelf ging wonen, wilde toch graag een vaatwasser hebben. Maar het was altijd wel, de afwas was altijd wel een moment waarop we belangrijke dingen bespraken. Als ik daar aan terug denk dan denk ik ja, bij die afwas daar gebeurde altijd wel wat.

Interviewer

Meer dan aan de eettafel?

Veenhuizenaar # 2

Ja, met namen mijn moeder en ik samen.

Interviewer

Van welke generatie zijn jou ouders?

Veenhuizenaar # 2

Ze zijn uit de jaren 50. Mijn vader is 60 mijn moeder 56.

Interviewer

Was er iets veranderd in je manier van huishouden toen je samen ging wonen met je man?

74 Zoals het hoorde

Veenhuizenaar # 2

Mijn huishouden, toen ik ging samen wonen? Daarvoor studeerde ik. Had ik mijn eigen kamertje. Daar was nou niet echt spraken van huishouden of zo. Nee dus dat echte huishouden kwam pas toen ik ging samenwonen. Daar zijn we gewoon samen zo’n beetje ingedoken.

Interviewer

Is dat ook omdat de samenleving dat dan van je verwacht, dat je meer in het huishouden gaat doen na dat je gaat samenwonen?

Veenhuizenaar # 2

Nou, nee denk ik niet. Ik denk vanuit het praktische oogpunt.

Voor die tijd woonde ik op een kamertje en daar stond alles in.

Dat wij toen een huis kochten. Dat je gewoon een operavlakte en een tuin dat je met zijn tweeën moet onderhouden. In mijn optiek is toen het huishouden begonnen voor ons tweeën. Maar in mijn studentenkamer had ik dat gewoon heel anders.

Interviewer

Wat denk je dat mensen verstaan onder een net huishouden?

Veenhuizenaar # 2

Dat weet ik eigenlijk niet. Je bedoelt als ik het vergelijk met andere huishoudens of wij het heel anders doen? Geen idee.

Interviewer

Vroeger had ge vaste dagen voor bepaalde taken in het huishouden, hoe denk je dat dat nu is?

Veenhuizenaar # 2

Klopt vroeger had je een vaste dag waarop je de was deed.

Dat is tegenwoordig wel anders en ik denk ook dat de rol van het gezinsleven ook anders is geworden. Ik denk als je veel thuis bent, wat ik dus nu merk is dat ik in een bepaald regelmaat kom. Maar op het moment dat je gaat studeren of werken of cariere maken en je hebt bijvoorbeeld een onregelmatige basis ja dan is dat gewoon niet te doen. Ik heb ook wel een belastende baan. Dus ik heb soms ook gewoon niet zo heel veel puf meer. Dus we zorgen wel dat het bijgehouden is maar zo strak denk ik als ze het generaties voor mij hadden dat zit er niet in. Dan moet je echt van hele goede huizen komen volgens mij. Maar ik geloof niet dat iemand dat red. En andere vrouwen van mijn generatie met kinderen en een goede baan.

Daar hebben ze iemand voor. Heb ik ook wel een tijdje gehad. En met name toen zij heel klein was was dat heel prettig.

75

Veenhuizenaar # 2

Ja ik merk nu al wel dat ik dat al wel van haar verwacht dat ze dus nu haar eigen spullen gaat opruimen. Ook een beetje uit noot geboren. Ik kan ook niet meer zo veel ‘s avonds en einde van de middag ben ik ook moe en dan wil ik ook even rustig aan doen. Dus zij kan zich invoegen in ons leven. Dus dat zal ook wel blijven bij ons. Ik denk dat het nu nog heel speels is maar dat dat later ook wel moet. Dat ze ook even de vaatwasser in en uit pakken. En ik word geen voltime huismoeder dus we zullen hier met alle hens aan dek het aan kant moeten houden.

Het is origineel anders had ik ook niet mee gedaan. Vond het echt leuk.

Interviewer

Vind je het belangrijk om je tafel te dekken doe je dat altijd?

Veenhuizenaar # 2

Ja. In tegenstelling overigens tot mijn jeugd. Misschien dat mijn ouders dat vroeger wel deden. Maar het was vaak als je ‘s ochtends uit bed kwam even een broodje smeren aan het aanrecht. Nee het lukt me nu nog steeds om altijd de tafel te dekken, ook als ik ‘s ochtends nog moet werken, maar die tafel is altijd even klaar.

Desnoods doe ik het ‘s avonds.

Interviewer

En is er een reden dat je dat zo belangrijk vind?

Veenhuizenaar # 2

Ik weet niet waarom ik dat zo belangrijk vind. Bij mijn man thuis deden ze het wel. Misschien dat we er zo ingerold zijn. Ik vind het wel gezellig, goede start van de dag. Ja tafel is altijd gedekt.

Interviewer

En dan begin je altijd met zijn drieën?

Veenhuizenaar # 2

Nee dat lukt niet. Meestal niet. Mijn man is toch eerder de deur uit.

Soms schuift die wel aan maar dan moet die altijd zo racen.

Interviewer

En bij het avondeten. Geen pannen op de tafel zie ik?

Veenhuizenaar # 2

Nee, is ook een principe kwestie wil ik niet. Ik hou niet van pannen op de tafel. Ik hou ook niet van plastic ketchup en mayonaise op tafel. Mochten we trouwens vroeger ook nooit bedenk ik mij nu ineens. Mocht ook niet. Pannen geloof ik wel is maar zo wie zo geen flessen. Geen flessen mayonaise, ketchup en toestanden. Mijn man

76 Zoals het hoorde

die smokkelt wel. Maar uit gezelligheid.

Interviewer

Ik zie hier een plastic kleed, is uit praktische overweging? J

Veenhuizenaar # 2

Ja ik heb ook wel stoffen kleden maar dan blijf ik wassen. Ga maar is een keer eten met een peuter. We hebben vanmiddag pannenkoeken gegeten nou de stoop zit echt tot achter der oren en op het tafelkleed en dan moet ik het weer wassen. Zij mag dus eten zonder slab omdat ze er zo’n hekel aan heeft. Dus ik kan haar kleren een dag aan. S middags om 5 uur dan is het echt heel vies, maar dan gaat het in de was.

Interviewer

Vouw je dingen nog op een bepaalde manier, zoals je tafelkleed zodat je hem in het midden kan leggen en dan uitvouwen?

Veenhuizenaar # 2

Ja, ik weet dat het vroeger zo gebeurde. Ik had een tante die mij dat heeft uitgelegd. Die begon een woonwinkel ook met kleden en tafelkleden en die heeft mij toen is verteld van oh dat moeten we even samen doen en dat was helemaal een theorie. Die had het nog van haar moeder geleerd. Maar mijn generatie kan dat al niet meer. Ik ben al lang blij als ik kleding Ăźberhaupt een beetje netjes opgevouwen in de kast krijgt. Echt hoor. Ik kan helemaal niet zo goed vouwen.

Interviewer

Weetje wat van jou ouders? Hoe zij zijn opgegroeid?

Veenhuizenaar # 2

Nou, mijn vader komt van een boerderij bij Dwingeloo. Was een heel groot gezin. Zijn moeder was huisvrouw. Dus ehm volgens mij was die erg ordelijk en netjes. En mijn vader is ook wel ordelijk en netjes. Hij houd van opgeruimd. Die is hier ook altijd bezig dan met dingetjes. Maar hoe dat huishouden, hoe dat precies, dat weet ik eigenlijk niet. En van mijn moeder weet ik het ook niet eigenlijk.

Interviewer

Het ligt ook aan de grote van het gezin. Hoe groter het gezin hoe meer ze aan de kinderen ook over lieten.

Veenhuizenaar # 2

Ja, en dat krijg ik nu ook wel is te horen als ik dan heel druk ben met haar. Dan krijg ik wel terug van ja maar vroeger hadden we zes kinderen dus waar maak je je druk om die ene peuter. Ze moet zich

77

maar even reden.

Tweede gedeelte van het interview waarbij we de foto’s laten zien.

Veenhuizenaar # 2

Keuken: Het is ook al weer veranderd zie ik. Oh die nestel drang, ben alleen maar bezig. Nu heb ik ook weer klerenkasten heb ik allerlei dingen weer helemaal anders. Het is wel bijzonder van onder het mom van hormonen ook je hele huishouden weer omgooit. Want zo als het er nu uit ziet is het al weer heel anders dan dat het ooit geweest is. Ja toen ik zwanger was van haar toen was ik ook bezig.

Interviewer

Hoe komt dat dan?

Veenhuizenaar # 2

Het zijn gewoon de hormonen. Alles moet ingericht en geordend.

En netjes gevouwen. En ik heb nu bakjes voor sokken voor haar, nou dat had ik nooit. Ik ben ook serieus gaan strijken toen ik zwanger was van onze dochter. Deed ik nooit. Als ik niet hoefde te strijken dan deed ik niet strijken. Ik stond dagen te strijken. Dus ik zie nu die kastjes en dan denk ik ach dat gerommel dat heb ik ook allemaal weer helemaal veranderd. Ik heb nieuwe keukenkastjes laten plaatsen hier bij de keuken het klopt al niet eens meer die foto.

Want dat moest ook anders moest netjes. Maar ja goed, hier heb ik mijn textiel. Alles, tafelkleden, handoeken, vaatdoekjes. En dat is daar omdat het de grootste la is. Dit is mijn smokkel la, die laat ik hier niet zien omdat daar donder ik alles in wat ik tegen kom. Dat is van zakdoekjes tot hoesdrankjes voor Yfke tot nou ik weet het niet eens meer. Gewoon alles, bende, meuk. En de bovenste la is bestek, dat zou de bestek la moeten zijn maar die begint ook aardig, die loopt ook aardig vol. onder de wasbak heb ik mijn plastic tasjes. Ja ook wat averbande artikelen niet heel logisch. Schoonmaak spullen stonden daar altijd maar omdat Yfke der bij zat hebben we dat allemaal op hoogte gezet zo moet je het eigenlijk zien. En toen is het een kastje van ja, nou af en toe zet ik daar wat in. En daarnaast is het serviesgoed eigenlijk wat we dagelijks veel gebruiken.

Interviewer

En daar moet je wel voor beuken.

Veenhuizenaar # 2

Ja die is nu ook veranderd. Die staat nu ook allemaal op vaste hoogte in de bijenkeuken. Heb ik ook allemaal veranderd. En ik heb

78 Zoals het hoorde

ook nog een kelderkast met allemaal servies. Daar heb ik geen foto van gemaakt. Is meer het glaswerk. Dit is echt voor het dagelijkse onbijt lunch dinee. En het serviesgoed dat in de kelderkast staat dat is glaswerk en wat mooie schalen. Dat soort dingen.

Interviewer

En in de kelderkast?

Veenhuizenaar # 2

Nee niet met een bepaalde reden. Omdat daar plek is.

Interviewer

En vind je het belangrijk om dingen te hebben staan waar je ze nodig hebt?

Veenhuizenaar # 2

Ja, dat is praktisch toch wel.

Interviewer

En het aanrecht is aardig leeg?

Veenhuizenaar # 2

Ja. Deze wel, op zich wel. Omdat ik nog een bijenkeuken heb waar ik mijn vuile vaat neer zet. Dus deze kan ik wel redelijk netjes houden zo door de dag.

Interviewer

Bepaalde dingen staan dus ook op een andere plek omdat Yfke er anders bij kan?

Veenhuizenaar # 2

Ja. Schoonmaak midellen. Ja want bijvoorbeeld dit kastje zie je dat hier een veiligheidssluiting op zit omdat hier aardewerk in zit, dus het is wel een kastje wat ik graag, ik heb wel graag het serviesgoed bij de hand voor mijzelf. Maar zij kan er niet mee aan de haal gaan.

Daarom hebben we daar een veiligheidssluiting op gedaan. Nou en de pannen onder het fornuis.

Interviewer

Slaapkamer: Dek je altijd je bed?

Veenhuizenaar # 2

Ja toen wel. Maar ik begin ‘s ochtends met opengeslagen eventjes.

Maar nu omdat ik de hele dag thuis ben. Sla ik hem eerst even open en dan in de loop van de ochtend maak ik even mijn rondje en trek ik hem strak.

Interviewer

En waarom trek je hem strak?

79

Interview # 4 Veenhuizenaar #3

Begin vijftig Bedrijf aan huis

Interviewer

Zou je willen beginnen jezelf even voor te stellen wie je bent, wat je doet en met wie je hier woont?

Veenhuizenaar # 3

Ik ben Judith Reedijk ik ben van af mijn 20ste al keramiste en ik woon hier nu drie jaar met Marte van der Berg. En sinds zes weken hebben we hier een open tuin waarin ik eerst wat kleingoed van keramiek laat zien. En de bedoeling is dat we volgend jaar er nog twee are bij zetten waar we grote beelden neer zetten. Aan de zijkant komt dat er nog bij.

‘Hoe werkt dat’, ‘wat is dat?’ En dan leg ik altijd maar uit keramiek en de kopjes en dat is ook niet iets wat iedereen meteen mee associeert. Behalve als je er altijd meteen mee te maken hebt. Nou ja dan leg ik ook vooral uit dat het werk van andere is. Want mensen denken altijd dat al het werk van mij is maar het is natuurlijk niet zo.

Dus ik vertel dat altijd. Maar mensen zijn heel enthousiast en komen terug. Nou en het verhaal erbij dat het groter word. Dus eigenlijk ben ik heel tevreden met hoe het loopt. Ik heb er ook niet van die hele hoge verwachtingen van ik vind het gewoon hartstikke leuk om te laten zien. En ik denk dat het vanzelf wel gaat groeien en dat mensen het vanzelf weten te vinden.

Interviewer

Hoe je het huis op orde houd? Heb je bepaalde manieren of regels?

Veenhuizenaar # 3

Nee wij hebben geen regels. Wij doen het als we denken oeh nu moet er echt iets gebeuren. En het gaat eigenlijk van zelf. Het is niet zo dat daar ook moeilijk heden over hebben met verdeling. En eh omdat Marta een kat heeft doet zij wel het stofzuigen omdat ik wel gevoelig ben daar voor. En ik ruim wat vaker op, want dat vind ik wel prettig dat het wel ordelijk blijft. Want ik doe heel veel, want als er

80 Zoals het hoorde

niet een beetje orde is dan word ik een beetje raar. Dus ik ben steeds alles aan het ordene zeg maar. Dus het meer vanuit Een persoonlijke behoefte dat we dat soort dingen doen. Wanneer het nodig is.

Interviewer

Geen vaste dagen van Maandag Wasdag, ‌?

Veenhuizenaar # 3

Nee nee nee.

Interviewer

Zijn er wel bepaalde rituelen die je dagelijks uitvoert?

Veenhuizenaar # 3

Nou het ontbijt s ‘morgens dat proberen we wel samen te doen.

Marta die werkt nu ook veel thuis. Na en er was een faillissement van mijn werkgever dus ik ben nu thuis. En zo lang dat we, trouwens we proberen wel samen te ontbijten. Ook als de ene eerder weg moet gaan dan de ander, dan proberen we wel samen te zitten. En dat is avondeten ook altijd samen.

Interviewer

Zou je iets anders of beter willen doen in het huishouden?

Veenhuizenaar # 3

Judith Reedijk Nou ik ben wel tevreden. Ik denk ook dat we een soort gemakkelijkheid hebben, dat we ook zonder afspraken gewoon loopt. Dus dat is heel prettig heel ongedwongen.

Intervieuwer

Hoe ging dat vroeger bij u ouders thuis? Hoe ging daar het huishouden?

Veenhuizenaar # 3

Mijn moeder dat was een andere generatie en die was geboren in 1920. En ja, dan hadden mensen nog voor de oorlog, en toen werd alles netjes in de kasten gestopt. En dat moest precies zo opgevouwen en dat heeft ze altijd wel nog gedaan. Hoe zij groot geworden is, die gewoontes die heeft ze wel vastgehouden.

Interviewer

En weet je daar nog een paar specifieke dingen bij?

Veenhuizenaar # 3

Ja de lakens die werden nog een tijd gestreken, later niet meer, ik heb nog geleerd om de handdoeken zo te vouwen dat de open kanten naar binnen zijn, zodat je de rol zeg maar aan de buiten kant in die

81

stapel je dan weer op in de kast. Dat herken ik van thuis! En zo doe ik dat nog zelf ook. Ergens geeft me dat nog wel plezier omdat ik het aangeleerd heb en ik denk ah dat is wel grappig. Mwah dan staat het niet zo vol in zo’n kast. Ja dat soort gewoontes, ik kan het ook laten maar ik doe het wel zo.

Mijn moeder die waste ook altijd op Maandag. Ik denk van die handdoeken dat is echt iets wat ik van haar geleerd heb wat ik ook nog zo doe.

Interviewer

En hadden jullie een groot gezin?

Veenhuizenaar # 3

Nee ik was enigs kind.

Interviewer

Moest je meehelpen bij het huishouden?

Veenhuizenaar # 3

Nee niet echt. Het was nou wel zo, mijn vader die was erg onhandig.

En ik was nogal handig. Dus ik moest alle klusjes doen. En dan gaf mijn moeder aanwijzingen en ik volgde die op, en daar heb ik goed van leren klussen.

Interviewer

Zijn er ook dingen die ja absoluut anders doet?

Veenhuizenaar # 3

Ja het soort eten, het was vroeger toch wel, aardappels en groenten, en, dus het soort eten, ik ben vooral ook voorheen ook van het vegetarische en we hebben nu ook zelf weer een groente tuintje, en het komt meer terug het is een tijd weg geweest.

Interviewer

En misschien en je had het er over dat jullie vrij flexibel? Heb je dat ook van thuis mee gekregen?

Veenhuizenaar # 3

Nee dat was ook wel anders. Het was thuis heel strak geregeld bij ons thuis. Dat vond ik erg vervelend.

Interviewer

En is jouw manier veranderd door Marta? Toen jullie gingen samen wonen?

Veenhuizenaar # 3

Ja het is toch wel verandert want je zoekt toch naar een soort evenwicht. Want je hebt allebei anders toch gedaan, en nu merk ik dat, maar dat komt ook omdat zij nu geconstateerd is met suiker

82 Zoals het hoorde

ziekte, dus dat betekent ook dat we anders moeten eten, en dan komt dan die ervaring van mijn opvoeding goed van pas, dat je meer groentes en meer dingen uit de biologische winkel enz. Daar ben ik ook wel blij mee. Er was een tijdje dat we ons aangepast hebben aan elkaar, en nu beginnen we meer een lijn te volgen, ook door de omstandigheden. En dat bevalt mij prima.

Interviewer

En ook met de manier waarop je met dagelijkse dingen doet zoals tafels opdekken?

Veenhuizenaar # 3

Nee hoor..

Interviewer

En op welke manier was alles zo strak geregeld bij u thuis?

Veenhuizenaar # 3

Nou mijn vader had ook suiker ziekte, en nogal ernstig dus, toen was het dat je alles op tijd en insuline spuiten dus veel ernstiger, en dat gaf eh, en zijn karakter is ook behoorlijk verandert door omstandigheden en het zware werk wat ie had, hij was brood bezorger, dus het maakte dat het een soort keurslijf werd..

Interviewer

Wat is dat?

Veenhuizenaar # 3

Een keurslijf is dat je een soort harnas gedwongen word waarin je je leven moet leven Dat heeft het gezin wel getekend, dat was niet prettig

Interviewer

Wat denk je dat men verstaat onder een goed huishouden?

Veenhuizenaar # 3

Ik denk dat het heel verschillend is, ik denk dat ieder huishouden het nu regelt zoals men is. Dus het accordeerde met elkaar, en ja ik heb zelf nooit zo veel gehad met normaal. Mijn moeder zei altijd kind doe nou eens normaal, en toen zei ik wat is dat dan? En die normen daar heb ik nooit zo veel mee gehad. En die normen daar heb ik nooit zo veel mee gehad, ik weet wel hoe het allemaal werkt, maar ik denk daar verder nooit over na.

Interviewer

Denk je dat andere dat misschien meer hebben?

Veenhuizenaar # 3

Ik denk dat sommige misschien meer hebben, maar ook sommige

83

veel minder hebben.

Interviewer

En ligt dat aan deze tijd dat er meer mogelijk is?

Veenhuizenaar # 3

Ja dat denk ik wel, ik denk de druk die der ligt bij ouders of mensen die gescheiden zijn, het soor thuishouden, wat he een gezin wat uit elkaar is en dan met een ander samen gaan, dus ik denk dat iedereen zijn eigen weg zoekt en dat die vrijheid er nog is. Omdat ook zo te doen. Ik denk dat dat prima is.

Interviewer

En waar ligt dat aan?

Veenhuizenaar # 3

Ik denk dat er heel veel gezagsverhoudingen zijn wegevallen en normen en waarden die daar aan samenhingen en rol patronen zijn verandert in de beroemde 70s en de 80s en al die jaren daar omheen en dat heeft wel een grote invloed gehad op de samenlevings vormen van mensen. Dus daarmee zijn de huishoudens ook verandert. En het werk wat mensen doen, en ook nieuwe regels van de overheid.

Dus ja het speelt allemaal op mekaar in.

Interviewer

Dat kan je in Veenhuizen ook zien‌

Veenhuizenaar # 3

Ja wij wonen hier drie jaar gewoond natuurlijk en ik heb op verschillende plekken gewoont dus je brengt ook je eigenheid mee, of ik nou in Hoorn woon of in Frankrijk. Het is mijn huishouden in zekere zin

Interviewer

Dus wat meer individueler geworden?

Veenhuizenaar # 3

Ja ja, Tweede gedeelte van het interview waarbij we de foto’s laten zien.

Interviewer

Eettafel: Maaltijden, proberen jullie dat samen te doen?

Veenhuizenaar # 3

Ja iedere ochtend eten we samen, en in de avond proberen wij dat ook.

Interviewer

Dek je dan de tafel?

84 Zoals het hoorde

Veenhuizenaar # 3

Ja

Interviewer

En hoe dan?

Veenhuizenaar # 3

Een placemat en een bord en onderzetters, alles wat erbij hoort dat doe ik, dat vind ik wel prettig, het is een soort ritueel, ja een beetje rust bij het eten, dat vind ik wel uit.

Interviewer

En dien je dat ook met de pannen of ook in schalen?

Veenhuizenaar # 3

Nee, soms als er gasten komen.

Interviewer

En ging dat vroeger ook zo?

Veenhuizenaar # 3

Nee, nee dat ga ik niet vertellen hoe dat ging bij ons thuis, dat is geen leuk verhaal, ik hecht er dus daarom zelf waarde aan om het zelf te doen.

De keuken Ziet er keurig uit he, poeh!

Interviewer

Is de keuken praktisch ingericht?

Veenhuizenaar # 3

Ik heb de inrichting gedaan, want ik ben heel praktisch, ik moet veel in kleine ruimtes kwijt, het huis is natuurlijk groot genoeg voor twee mensen, maar niet zo groot vergeleken met nieuwbouw huizen ofzo.

En de keuken was zoals die was, en we komen uit twee zelfstandige huizen, dus we hadden een enorme berg spullen en dan moet je toch een beetje kijken hoe het er allemaal inpast.

Interviewer

De organisatie?

Veenhuizenaar # 3

Dit is alleen de wasmachine, en het aanrecht en dan heb je dit alleen nog maar, dus dan heb je wel een kastje nodig, ja we hadden een hele verbouwing met twee asbest redeneringen achter de rug, en toen heb ik een kast in de uitverkoop gekocht die ik dus eigenlijk helemaal niet mooi vind. Maar wel waar heel veel in kan. Al met al is ht allemaal heel praktisch.

85

Dat is gewoon hele pragmatisch op een gegeven moment, je moet heel veel kwijt en het mag niet al te veel kosten.

Interviewer

Doe je ook bepaalde spullen zoals de microwave in bepaalde plekken?

Veenhuizenaar # 3

Ja het moet eh, dat heb ik wel heel sterk, het moet efficiĂŤnt handelen zijn. Als ik iets wil pakken dan moet het er zijn, want alles moet terug waar het hoort, want het moet snel kunnen handelen. Ik hou heel erg van koken maar ik moet alles wel op zijn plek hebben anders kan ik niet koken. Ik heb echt een hekel aan zoeken. Dus dat was even een punt van orde in het huishouden hoor.

De slaapkamer:

Interviewer

Het bed: Het bed hoeft niet opgemaakt?

Veenhuizenaar # 3

Nee hoor dat doen we nooit.

Interviewer

Waarom niet?

Veenhuizenaar # 3

Nou geen belang bij, en je kan het netjes openslaan, maar zo ligt het ook open. Het is meer een soort gemakszucht en een soort nonchalance zo van nou. En als het nodig is dan gaat het in de was, en nou klaar.

Interviewer

En ook geen zo veel weken en dan moet het in de was?

Veenhuizenaar # 3

Nou 2 weken liefst, maar als het meer word dan zeggen we iedere dag van dan moeten we het doen en op een gegeven moment gebeurt het. Dus het loopt niet uit de hand.

Interviewer

En onder het bed?

Veenhuizenaar # 3

Ja een kist.

Wel netjes in een afgedekte doos.

Interviewer

De kledingkast: Organisatie van je kleding kast?

Veenhuizenaar # 3

Ja die kleding kast was een probleem, want er zit een deur naar het

86 Zoals het hoorde

gangetje, en mijn vrouw was wat bang want die heeft iets met angst soms als er brand komt dan moet je der uit kunnen. Uiteindelijk is het een beetje een rommeltje geworden, maar eh, we hebben wel ieder ons eigen plek. En wat we niet vaak dragen zit dus in die kast hiernaast, waardoor we nog steeds daar niet uit kunnen.

Interviewer

En de organisatie in de kast?

Veenhuizenaar # 3

Ja dat heb ik gedaan,

Interviewer

En ook praktisch of? De regels?

Veenhuizenaar # 3

Ja het is niet zo zeer de regels, en Marta is iemand die zichzelf een beetje kan wegcijferen, dus het was zo van wil jij niet die kant hebben, en die zei dan nee neem jij die dan maar. Dus nu heb ik het wel zo dat zei makkelijk bij haar broeken kan, dan is het ongemak een beetje verdeelt. De kast is een compromis waar ik niet zo blij mee ben. Na ja toe maar het werkt.

Interviewer

Wat hang je op wat vouw je?

Veenhuizenaar # 3

Broeken en rokken die hangen wel, en t-shirts en truien niet.

Interviewer

Heb je daar nog manieren van vroeger van vouwen?

Veenhuizenaar # 3

Nee dat is ook wat ik van mijn moeder heb overgenomen, dat als er een vouw zit dat die aan de zijkant valt en dat soort dingen. Ik heb wel iets met controle ook hoor, maar niet op een vervelende manier.

Maar wel overzichtelijk houden. Daar voel ik me wel prettig bij.

Ik wil ook veel doen in mijn dag of in mijn leven, dus dan hecht ik ook wel veel waarde aan efficiency dat dat allemaal geen tijd kost.

Interviewer

De was: Je doet de was buiten?

Veenhuizenaar # 3

Die was er dus op dat moment niet, maar er was een kleed die hoognodig is een keer, dus heb ik dat maar op de foto gezet.

Interviewer

En als het regent?

87

Veenhuizenaar # 3

Dan zetten we een rek hier, maar wel zo dat als er mensen komen dat dat dan weg is. Dat handelen vrij snel af. Meestal hebben we mensen te eten we hebben vaak afspraken met anderen, dan is het ook weg. We hebben ook iets met energie en een wasdroger vinden we onzin.�, naja.

Interviewer

Hang je het met knijpers op of hang je het er los op?

Veenhuizenaar # 3

Nee met knijpers.

Interviewer

En wordt het dan ook gestreken?

Veenhuizenaar # 3

Strijken gebeurt hier bijna niet hoor, dit is gestreken, en ik ben de gene die wel eens strijkt maar dat zijn zeldzaamheden.

Interviewer

En word dat ook meteen weggelegd?

Veenhuizenaar # 3

Ja dat komt vanwege de ruimte.. Kijk als je wat grotere ruimte hebt, ja hier moet het gewoon weg. Anders is het gewoon vervelend.

Interviewer

En waar staat de vuile was?

Veenhuizenaar # 3

Ja daar dus, bij gebrek aan beter, en ja daar was de afwasmachine dus toen hadden we het idee van na ja dan moet het daar maar.

Eigenlijk is het huis zoals we het nu hebben bijna ook een kleine afgeleiden aan hoe een boerderij zou functioneren. Waar je ook dit deel binnenkomt, en dan denk ik na ja dat hoort bij deze plek en deze omgeving, maar het is wel even wennen hoor. We hechten niet zo aan die uiterlijke dingen.

We doen wel allebei onze eigen spullen, We gaan niet lopen slepen met vieze onderbroeken van een ander.

De wastafel.

Best wel leeg. Ja daar hadden we ook wel even gedoe over, want Marta die laat graag alles overal staan, en vergeet het dan dat het er staat, en ja dan is een ruimte gewoon vol. En daar hebben we gezegd we kopen een kast waar overal alles in gaat, met stof en zeep enzovoort dat vind ik zelf ook wel hygiĂŤnisch, en dan hebben we zon grote kast ernaast gehangen.

88 Zoals het hoorde

Interviewer

Als je moeder hier binnenhuis zou komen wat zouden ze zeggen van je huishouden?

Veenhuizenaar # 3

Ja na ja wel gezellig, mijn vader die interesseerde het niet zo, die had het wel prima gevonden. Ach en mijn moeder was uiteindelijk ook wel blij dat al die normen wel weg vielen, ze zat er meer zelf in gevangen dan dat ze het nou zo zelf had gewild, het was meer een opgelegde norm vanuit haar jeugd zeg maar.

Interviewer

En werd het meer door haar ouders opgelegd of dat iedereen dat deed?

Veenhuizenaar # 3

Doordat iedereen dat dee, de sociale omgeving, daar moest je je vooral aan aanpassen vroeger dus die sociale controle was veel sterker. En zij had niet zo’n hoog zelfbeeld dus daaraan voldoen was wel belangrijk voor haar

89

Interview # 5 Veenhuizenaar #4

In de dertig Eigenaar van bedrijf Moeder van twee kinderen

Interviewer

En we willen vragen of je een kleine introductie van jezelf wil geven wie je bent, wat voor werk je doet en met wie je hier woont?

Veenhuizenaar # 4

Ik ben Jolanda Loonstra en in dit huis wonen Lambert Sijens en de kinderen Douwe van 11 en Linde van 2 bijna 3. En we hebben samen een bedrijf opgestart dat heet de tuin van weldadigheid.

Dus daar werken wij allebei. En dat is heel druk, dus af en toe is dat huishouden lastig. Maar we hebben nu bedacht eigenlijk sinds dit jaar eigenlijk sinds vorig jaar omdat we ook altijd buitenlandse mensen in dienst of nou ja tegen kost en inwoning die komen dan in de zomer helpen.

Dat gewoon even iemand deze kant op komt en grote schoonmaak klussen doet. Stofzuigen, badkamer, wc en dat soort dingen.

Interviewer

Hoe lang wonen jullie in Veenhuizen?

Veenhuizenaar # 4

Wij wonen in Veenhuizen van af 2007. Dit is het 6de jaar.

Interviewer

Wij vroegen ons af hoe hou je je huis op orde? Pieteke heeft bijvoorbeeld verschillende doekjes met verschillende doeleinde en Ylja slaat elke dag haar bed open en verschoont het 1 keer in de twee weken.

Veenhuizenaar # 4

Ik heb gewoon een soort doekjes in allemaal kleuren en die gebruik ik een dag voor het aanrecht. En soms al halverwege de dag als ik dan iets op de vloer moet schoonmaken dan doe ik dat en dan gaat het doekje over de verwarming zo van dat is niet meer voor het aanrecht. Dan is het het vloerdoekje. En bed opmaken doe ik ‘s morgens altijd openslaan en dat blijft dan de hele dag liggen en

90 Zoals het hoorde

als ik dan toevallig nog wel is in de slaapkamer kom dan klap ik het weer dicht.

Interviewer

Heb je bepaalde dagen voor huishoudelijke taken?

Veenhuizenaar # 4

Nee, het huishouden gaat altijd tussen de bedrijven door. Soms denk ik oeps dat moet even schoon dan gebeurt dat.

Interviewer

Heb je dingen die je dagelijks doet, zoals bijvoorbeeld je bed opmaken?

Veenhuizenaar # 4

Ja de tafel is wel gewoon elke dag, ontbijt maken en daarna weer afruimen en daarna weer schoonmaken de tafel. En de afwas doe ik meestal smiddags en dan savonds dan eten we meestal met de hele groep ook de buitenlanders dus we zitten hier soms met zijn 8e aan tafel en dan doen zij de afwas. Dan hebben wij de handen vrij om de kinderen op bed te brengen. En dagelijks haal ik wel even een doekje over de wc beneden.

Interviewer

Dek je de tafel altijd en hoe dek je de tafel?

Veenhuizenaar # 4

Niet met een tafel kleed dat gebeurt alleen met de kerst geloof ik, met de pasen nog wel is. Ik dek het gewoon met bestek.

Interviewer

En de pannen op tafel of doe je het in schalen?

Veenhuizenaar # 4

Ja, de pannen op tafel.

Interviewer

Is je manier van huishouden ook veranderd toen er kinderen kwamen?

Veenhuizenaar # 4

Niet echt. Zo wie zo door de loop der jaren wat netter ben geworden en tenminste wat schoner. Als student was ik niet zo netjes geloof ik, tenminste ik weet dat een vriendin op een gegeven moment zij dat je dat fornuis niet elke dag schoonmaakt want die had dat zo van huis uit geleerd. En toen ben ik dat eigenlijk ook gaan doen. Elke dag de afwas en een doekje over het fornuis en dan is dat gewoon veel makkelijker schoon te houden. Gewoon een kwestie van ervaring.

91

Interviewer

En je hebt het van thuis uit dan niet zo meegekregen?

Veenhuizenaar # 4

Mijn moeder was niet zo’n echte schoonmaker maar ze heeft ook niet, ja ik geloof wel dat wij moesten stoffen in onze slaapkamer, maar het is niet zo dat ze mij dat geleerd heeft of zo. Staat mij niet zo bij.

Interviewer

Kan je daar nog dingen van herinneringen, dingen die zij anders deed?

Veenhuizenaar # 4

Ik zie mijn moeder niet zo schoonmaken dat deed ze waarschijnlijk als wij naar school waren.

Interviewer

Moest je mee helpen vroeger?

Veenhuizenaar # 4

Nee. Nou ja afwas doen of zo maar verder ook niet echt, we hoefden niet stof te zuigen of wc schoon te maken dat soort dingen. En Linde heeft vanmorgen heel goed geholpen met de douche schoonmaken.

Ja kan het gewoon gebruiken ze kan me gewoon helpen. Het is wel belangrijk om de kinderen ook een aantal kluisjes te laten doen in huis een aantal dingen.

Interviewer

Ook wel belangrijk om in de opvoeding mee te geven.

Veenhuizenaar # 4

Ja toch wel dat ze ook leren dat het zo gaat. Wat er allemaal bij kijken komt, niet dat als ze een keer op kamers gaan dat ze dan denken ohjah.

Interviewer

Zou je ook dingen anders willen doen of verbeteren?

Veenhuizenaar # 4

Nou ja ik heb wel snel een hoop spullen in huis met mijn administratie en dingen die zich opstapelen. En we zijn ook bezig met de boerderij. Eigenlijk op dit moment is het huis gewoon te klein voor en huishouden en spullen van de kinderen en ons en dan ook nog van het bedrijf een hele hoop dingen. Ik kan het gewoon soms allemaal even niet meer kwijt.

Interviewer

Dus het ligt vooral ook gewoon aan de ruimte?

92 Zoals het hoorde

Veenhuizenaar # 4

Ja ook.

Interviewer

Hoe zijn de taken verdeeld?

Veenhuizenaar # 4

Heel ouderwets, ja ik doe eigenlijk altijd het huishouden en hij doet het meest op de tuinen. Ik zit gewoon meer met de kinderen thuis dus ik doe dat ook meer tussen de bedrijven door ook.

Interviewer

Dekten jou ouders vroeger ook de tafel?

Veenhuizenaar # 4

Ik denk dat het wel hetzelfde was. Van die onderzetters staan mij nog wel bij van die ijzeren onderzetters met ringen als pootjes. Dus de pannen gingen ook op tafel.

Interviewer

Placemats of een kleed?

Veenhuizenaar # 4

Ehm dat weet ik niet meer. Volgens mij was dat kleed ook gewoon op feestdagen. Gewoon op de houten tafel. Nu in ieder geval wel, ze hebben gewoon placemats als we bij ze eten.

Interviewer

Wat denk je dat we nu verstaan onder een net huishouden?

Veenhuizenaar # 4

Nou ik denk dat iedereen wel houd van een opgeruimd huis. Maar of dat altijd lukt. Ik ken wel meer vriendinnen die af en toe een puinhoop hebben en zeggen oh wat fijn dat jij dat ook niet altijd hebt. Als je dan ergens onverwachts komt. Toch bepaalde basis dat de wc schoon en dat de douche schoon is. En de tafel die is wel vol maar het is in ieder geval wel schoon. Want hier word ook gewoon aan gewerkt. En daarna moeten we hier ook weer met zijn alle eten.

Interviewer

Denk je dat het beeld van Schoon veranderd is ten opzichte van vroeger?

Veenhuizenaar # 4

Nou ik denk, toen mijn moeder klein was de tijd van de grootouders ja toen hadden ze wel volledig de overhand in het huishouden. Ook omdat een hele hoop dingen toen meer tijd kosten maar ook omdat ze gewoon veel meer van de huishoud school geleerd hadden van dat moet er allemaal gebeuren. Ik denk dat dat er niet meer is, zo veel als dat er vroeger gedaan werd.

93

Interviewer

Maar dat komt dan door de opvoeding?

Veenhuizenaar # 4

Opvoeding, maar ook gewoon door het tijdsgebrek. Als de ramen erg smerig worden als de zon schijnt dan denk ik ok ik moet de ramen maar weer is wassen. Ik heb ook vroeger bij oude mensen zeg maar thuishulp, en dan moest ik bij een vrouw moest ik elke twee weken de ramen wassen terwijl die onder een afdakje zaten dus die werden echt niet smerig. Maar ja dat moest, elke twee weken moest dat.

Tweede gedeelte van het interview waarbij we de foto’s laten zien.

Interviewer

De eettafel: Dek je de tafel bij ontbijt? Hoe dek je dan de tafel? Zo te zien dek je de tafel bij het avond eten, maar zonder placemats of tafelkleed, waarom? Vind je het belangrijk om de tafel te dekken?

Waarom wel/niet?

Veenhuizenaar # 4

Voor het ontbijt komen borden en bestek en glazen met sap op tafel. Verder een dienblad met broodbeleg en de kaas- en vleeswaren. Een mandje met brood. Geen tafelkleed en placemats.

We hebben een mooie tafel, dus hoeft geen kleed op. Scheelt weer was. Met een doekje is de tafel zo schoongemaakt. De kruimels en broodkorstjes (Onze dochter (bijna 3) weigert nog steeds de korstjes te eten...) gaan naar buiten voor kippen/vogeltjes Ik vind het wel belangrijk om de tafel te dekken en met z’n allen te eten.

Interviewer

Hoe deden je ouders dat toen je klein was?

Veenhuizenaar # 4

Bij mijn ouders zo’n beetje hetzelfde. Kan me niet echt herinneren of ze altijd een tafelkleed gebruikten. Volgens mij meer voor zon- en feestdagen.

Interviewer

De keuken: Wat is de organisatie van je keuken, wat moet waar staan en waarom? (Uit praktische overweging? Ruimtegebrek?) Ziet de keuken er ieder moment van de dag zo uit?

Veenhuizenaar # 4

Alles in de keuken heeft een vaste plaats. In de zomer hebben we de zogenaamde (buitenlandse) helpers op de tuinen, die dineren mee en doen dan de afwas. Als ze niet weten waar iets hoort, gaat het op de keukentrolley. Heel irritant als het toch zomaar ergens

94 Zoals het hoorde

anders terechtkomt, dan zoek je je een ongeluk. We hebben geen afwasmachine. Na de lunch was ik in principe af. Verdere dingen stapelen zich op tot na het avondeten. De keukentrolley ligt helaas heel snel vol met allerlei dingen. Als het te erg wordt ruim ik het op.

Als het lukt voor de avondafwas, zodat de helpers de schone dingen daar kunnen stapelen.

Interviewer

Het bed: Vind je het belangrijk om je bed op te maken, waarom wel/ niet? Waarom maak je het bed op deze manier op?

Veenhuizenaar # 4

S’Morgens klap ik het dekbed altijd open om te luchten. En afhankelijk van of ik weer boven kom voor het slapen, sla ik het weer dicht.

Interviewer

Er ligt zo te zien wat elektra en een Spy Cam onder je bed, de rest kan ik niet duidelijk zien. Waarom ligt het daar? Haal je het aan de kant wanneer je je kamer gaat stofzuigen?

Veenhuizenaar # 4

Er liggen meestal wel boeken onder het bed. Iets minder sinds ik een e-reader heb. Het elektra is voor de nachtlampjes en de electrische deken.

Ha, de SpyCam, klinkt heel spannend. Dat was het kado voor onze zoon, een afstands bestuurbare helikopter met ingebouwde camera.

Een leuk speeltje, mede met het idee om eens leuke luchtfoto’s/ filmpjes te maken van de tuinen. Die is daar na zijn verjaardag terechtgekomen omdat we zo snel geen andere plek wisten en daar blijven liggen tot we die eindelijk, toevallig vorige week eindelijk aan de praat hebben gekregen met behulp van een van onze handige vrijwilligers.

Ik stofzuig niet zo vaak onder het bed.... Maar ja, dan gaat het natuurlijk aan de kant. Meestal ligt er eigenlijk weinig.

Interviewer

De kledingkast(en): Hoe zijn de kleding kasten georganiseerd, wat ligt waar en waarom? Gevouwen of gehangen, en waarom? Soms ligt er meer dan alleen kleding. Wat ligt er nog meer en waarom?

Veenhuizenaar # 4

Mijn man en ik delen een kledingkast. Er is ook nog een inbouwkast, waar kleren hangen, maar dat zijn de minder gebruikte spullen. We hebben elk een kant en alles ligt op stapels. Broeken, t-shirts korte mouw, t-shirts lange mouw, onderbroeken, sokken. Het is nogal vol soms, vooral mijn sokken. Omdat er niet zoveel ruimte is hebben 95

we ook een shift met zomer- winterkleding. Wat niet gebruikt wordt gaat in een grote plastic bak in de inloopkast.

In mijn zoon zijn kast is nog ruimte over, vandaar de boeken/stripboeken. Het is nogal een lezer.

Interviewer

De (vuile) was: Waar staat de vuile was en waarom?

Veenhuizenaar # 4

De vuile was gaat in twee manden: 40 graden en 60 gradenwas.

Interviewer

Hang je de was altijd buiten te drogen? En als het regent?

Veenhuizenaar # 4

Dingen die nog nat zijn gooi ik wel in de wilgentenen wasmand die ik gebruik voor de was naar de wasmachine, naar de waslijn te vervoeren.

Als het even kan hangt de was buiten. Maar dat kan helaas niet altijd. Anders hangt het boven in het trapgat. Daar passen itwee uitklapbare wasrekjes naast elkaar en daar past precies een volle wasmachine op. Vooral als de kachel aan is, droogt het heel snel daar. Ik hang het zo snel mogelijk op, maar er zijn van die dagen dat het maar in de machine blijft liggen....

Interviewer

Als het eenmaal droog is vouw of strijk je het dan direct?

Heb je een bepaalde manier waarop je de was vouwt en/of strijkt?

Veenhuizenaar # 4

Vaak hangt de was op de lijn tot er weer een volgende was aankomt.

Behalve buiten, daar gaat het altijd meteen weer naar binnen als het droog is. Dan vouw ik het op en gaat het op stapels naar de betreffend slaapkamer/badkamer/keuken.

Ik strijk nooit de was. (uitzonderingen daargelaten). De was wordt op een bepaalde manier gevouwen.

Interviewer

Hoe deden je ouders dat toen je klein was?

Veenhuizenaar # 4

Mijn moeder doet dat anders, dat merk ik als zij eens de was heeft opgevouwen. Zij vouwt dingen kleiner. Ik vouw het zo groot dat het efficient de ruimte van onze kasten gebruikt. Mijn moeder strijkt altijd. Niet alles, want theedoeken strijken vindt ze bijvoorbeeld onzin

96 Zoals het hoorde

Interviewer

De wasbak: Wat voor producten staan er op je wasbak en boven de spiegel en waarom? (Je hoeft de producten niet tot in detail te beschrijven) En haal je de spullen weg bij het schoonmaken?

Veenhuizenaar # 4

Op de wasbak staan mijn shampoo (was altijd mijn haar daar, behalve als ik douche), verder zeep en waterglas. Op het plankje een electrische tandenborstel.

Bij schoonmaken gaat alles eraf.

Bovenop spiegelkast de schoonmaakmiddelen. Staan anders altijd netjes op een rij, maar een helper had vanmorgen schoongemaakt daar. Verder wat dingetjes voor de sier en toilettassen.

Interviewer

Het toilet: Wat staat er in het toilet en waarom? In dit geval was de bril dicht bij het maken van de foto’s, wordt het altijd dicht gedaan na gebruik? Hoe vaak maakt u het toilet schoon? Speelt daarbij het hebben van kinderen een rol? Hoe deden je ouders dat toen je klein was?

Veenhuizenaar # 4

Ik doe altijd bril dicht na gebruik. Heb ooit eens gelezen dat dit beter is voor de chi in je huis volgens de feng shui.

Vaak haal ik dagelijks wel een doekje door de wc. Zeker nu Linde ook op toilet gaat en daarbij de rand moet vasthouden als ze zonder brilverkleiner zit.

Er hangt een tijdschriftenrek om wat te lezen te hebben bij lange zit.

Daarom ook wat boekjes met mooie spreuken.

Interviewer

Voor wie houd je het huis zo op orde? Voor jezelf, het gezin, anderen (sociale controle), de ‘buitenlanders’?

Veenhuizenaar # 4

Ik vind het zelf prettig als het huis opgeruimd is, de rest van het gezin ook. Maar het is niet altijd zo opgeruimd als ik zou willen. Vanwege het bedrijf kampen we inmiddels een beetje met ruimtegebrek. Dan staan er weer overal zaadjes of kratten met spullen voor een markt.

Ik ben ook nogal een lezer dus snel stapels boeken en tijdschriften.

Ook de kinderen brengen aardig wat spul in...

Interviewer

Als je ouders bij je binnen zouden lopen, wat zouden ze vinden van je huishouden?

97

Veenhuizenaar # 4

98 Zoals het hoorde

Die vinden het vaak een zootje. Vooral zomers als ik druk ben op de tuinen, ja, dan schiet het huishouden er wel eens bij in. Momenteel gaat het vrij redelijk omdat we elke donderdagochtend een helper laten komen om te helpen met schoonmaken. Ja, en dan moet eerst wel opgeruimd, voor er kan worden gestofzuigd en schoongemaakt.