LES 5
2
LES 5: De Palestijnse keuken
Deze les is een uitgewerkte kookles die jouw leerlingen de rijkdom van de Palestijnse keuken laat ervaren. In de inleiding staan we stil bij de culturele invloeden bij zogenaamd ‘traditionele’ gerechten, daarna gaan de leerlingen vooral zelf aan de slag. Naast het koken in groep, leren ze ook presenteren voor een groep en proeven: smakelijk! Deze doe-gerichte kookles duurt 2 lesuren. Zorg dat je als leerkracht goed voorbereid bent en alle benodigdheden (ingrediënten, kookgerei, borden en bestek, …) in school hebt om de les te doen slagen.
VAKKEN EN DOELGROEP Deze les sluit aan bij de vakken koken, voedingsleer, cultuurwetenschappen, integrale opdrachten. e
e
Gemakkelijke moeilijkheidsgraad, bij voorkeur voor 2 of 3 graad.
DOELSTELLINGEN EN EINDTERMEN Doelstellingen m.b.t. de inhoud van de les -
De leerlingen maken binnen de voorziene tijd een gerecht klaar en presenteren dit aan de klas. Hierbij geven ze achtergrond over de Palestijnse keuken De leerlingen zijn zich bewust van de culturele invloeden van zogenaamd ‘traditionele gerechten’ De leerlingen kunnen in eigen woorden de sociale en culturele aspecten verbonden aan ‘eten’ uitleggen.
VOET: context 1(6), context 2 (1), context 3 (2, 11), context 7 (1, 6, 7)
m.b.t. de methodiek -
De leerlingen kunnen in groep samenwerken en een opdracht tot een goed einde brengen. De leerlingen leren omgaan met competitie en geven elkaar constructieve feedback. De leerlingen verwerven inzichten in hun sterke en zwakke punten en stellen kwaliteitseisen aan hun eigen werk en dat van anderen.
VOET: Stam 1, 4, 5, 6, 10, 18, 19, 21, 24, 25
DIDACTISCHE WERKVORMEN EN LEERMIDDELEN -
Koken, samenwerken in groep Presenteren, spreken voor een groep Optioneel: filmfragment
3
LESVERLOOP -
inleiding over ‘culturele aspecten’ voeding groepsverdeling en opdracht bereiding van de gerechten in groepjes proeven, presentatie en beoordeling slot over rol vrouwen in Gazaanse keuken
Inleiding( 10 min) Vertel de leerlingen dat jullie kennis zullen maken met de Palestijnse keuken en in groep zullen koken. Geef hen volgende inzichten mee, vooraleer jullie aan de slag gaan: -
Eten is meer dan voedsel alleen. Het is verweven met identiteit en cultuur. Het is zo belangrijk dat er zelfs voedseloorlogen voor worden gevoerd. Denk maar aan de hevige discussies over de oorsprong van frieten (‘French fries’, ‘Freedom fries’) en wafels (Luiks of Brussels). Ook veel Israëli’s en Palestijnen vliegen elkaar in de haren over de oorsprong van hummus en falafel. Vraag de leerlingen of ze hummus of falafel kennen en hoe deze gerechten eruitzien. Eén groep zal straks hummus maken, dus dat zal door iedereen geproefd kunnen worden. Falafel zijn gefrituurde balletjes van gestampte kikkererwten en/of tuinbonen (toon eventueel een foto).
-
Zogenaamd traditionele gerechten zijn vaak beïnvloed door invloeden van buitenaf. Dit is onder meer te wijten aan globalisering, migratie en voedseltrends. Typische Belgische gerechten zijn hutspot, witloofrolletjes met ham in de kaassaus, asperges op zijn Vlaams, tomaat garnaal. Ook hierbij zijn er invloeden van de Franse keuken. Niet voor niks worden de Belgen op vlak van eten en drinken Bourgondiërs genoemd en de wereldbefaamde Belgische chocolade zou er niet geweest zijn zonder de kwalitatief goede aanvoer van cacao in het begin van de 20e eeuw vanuit Belgisch-Kongo.
-
De Palestijnse keuken lijkt op die van Syrië, Libanon en Jordanië. Met basisingrediënten zoals olijfolie, kruiden zoals za’atar (wilde tijm) , labne (verse kaas) en verse groenten worden gevarieerde en vaak vleesloze maaltijden bereid.
-
Populaire Palestijnse hoofdgerechten: o
Maqlouba, (‘omgekeerd’), een ovenschotel met kip, rijst, en groenten, opgediend met noten en yoghurt.
o
Musakhan (‘opgewarmd’), een schotel met geroosterde kip, het kruid sumak en ui, geserveerd op brood is in trek.
o
Mansaf (‘explosie’) lam of kip met rijst en noten; kubba, balletjes van vlees, bulgur en ui; mujadara, rijst en linzen met gekarameliseerde ajuinen.
-
Mezze (van het woord ‘mezmiz’, praten) zijn erg in trek, vergelijkbaar met tapas in de Spaanse keuken.
Tip: Toon de eerste drie minuten uit de Engelstalige documentaire ‘Parts Unknown’ als illustratie over de ‘falafeldiscussies’: http://www.youtube.com/watch?v=mXjAfhCIDj4
4
Verdeling in teams en opdracht (5 min.) Verdeel de leerlingen in 3 groepen. Elke groep krijgt de opdracht om a.d.h.v. een recept (bijlage 1) een typisch Palestijns gerecht te maken: hummus, tabouleh of kubbeh. Iedere groep moet a.d.h.v. de uitleg op de fiche zijn gerecht voorstellen aan de andere groepen. Bij de presentatie aan de andere groepen hoort ook een kleine smaaktest (zie hieronder). Eventueel kan je als leerkracht ook een competitie-element toevoegen zoals het populaire tv-format ‘Komen Eten’ en de leerlingen elkaar punten laten geven op smaak, presentatie, …Zorg wel dat de beoordeling van elkaars gerecht constructief blijft.
Bereiding van de gerechten (50 min) Zorg voor een goede rolverdeling zodat deze opdracht echt groepswerk wordt. Tip: In veel Palestijnse families is het gebruikelijk om op een tafelkleed of een zeil op de grond te eten en alle gerechten in het midden te plaatsen. Iedereen bedient zichzelf, vaak wordt er met (plat) brood gedipt in de humus of andere groentebereidingen.
Proeven, presentatie en beoordeling (30 min.) Elk team laat de andere groepen van hun gerecht proeven. De smaaktest zou erin kunnen bestaan dat er zoveel mogelijke ingrediënten worden gevonden (al dan niet geblinddoekt). Na het proeven licht de kookploeg zijn bord toe, met de duiding over de oorsprong van het gerecht en opsomming van de ingrediënten. De leerlingen beoordelen elkaars bordje op vlak van smaak en presentatie.
Slot: napraten bij het eten (5 min) Bij het gezellig napraten en samen eten suggereren we om de toelichting mee te geven die je vindt in bijlage 2 onder ‘de keuken als ontmoetingsplaats en doorgeefluik’. Het toont nogmaals aan dat “eten” of samen koken veel meer betekenis kan hebben dan op het eerste zicht wordt gedacht.
LESVOORBEREIDING LEERKRACHT -
-
Lees de lesinhoud, de achtergrondinformatie (bijlage 2) en de recepten (bijlage 1) Kopieer de recepten (bijlage 1) Zorg voor de nodige kookinfrastructuur (en evt. ook projectiemogelijkheid, internetverbinding en geluid voor het tonen van het filmpje) Koop de ingrediënten aan Voorzie minimum volgende benodigdheden: o Ingrediënten o Oven + ovenschaal o Mixer/foodprocessor o Hakmes o Kommen om het eten op te dienen o Borden en bestek o Tafelkleed De ingrediënten voor deze gerechten vind je in de supermarkt of bij een Midden-Oosterse kruidenier.
5
GEBRUIKTE LITERATUUR EN MEDIA -‘Jeruzalem’, kookboek van Yotam Ottolenghi en Sami Tamimi, 2013, Fontaine uitgevers. -‘Parts unknown, Gaza and Westbank’, documentaire van CNN tv-kok Anthony Bourdain, 32 min., 2013, http://www.youtube.com/watch?v=mXjAfhCIDj4 -‘To unite or divide’, artikel van Diana Goldstein in Gastronomica, 2008 , http://www.gastronomica.org/tounite-divide/ -‘Keeping alive Gaza culinary’s traditions’, http://www.bbc.com/news/magazine-22560237
artikel
van
Yolande
Knell
op
BBC,
mei
2013
Webtips -Rawia Bishara is een Israëlisch-Palestijnse kok die een restaurant in New York opende en haar recepten prijsgeeft in het kookboek ‘Olives, lemon and za’atar’. Het artikel ‘In the mezze’ focust op de centrale rol van hapjes en geeft enkele recepten voor favoriete mezze van Bishara. http://tablematters.com/2014/02/28/in-the-mezze/ -Er zijn verschillende blogs over de Palestijnse keuken. Twee aanraders zijn Palestinian Cuisine http://palestiniancuisine.wordpress.com/blog/ en Bint Roda http://www.bintrhodaskitchen.blogspot.be/ . Ook op de facebookpagina Palestine Food https://www.facebook.com/Palestinefood/info vind je lekkere gerechten. -De keuken in Gaza kreeg vernieuwde belangstelling door het boek ‘The Gaza Kitchen’, met bijhorende blog http://gazakitchens.wordpress.com/category/recipes/ . Het artikel ‘The Gaza Gastronomy’ zoomt in op een collectief van vrouwen in Gaza die hun tradities in eer houden http://www.theguardian.com/lifeandstyle/2013/may/14/gaza-gastronomy-refugee-camp-food
BIJLAGEN Bijlage 1: recept voor hummus Bijlage 2: De Palestijnse keuken – achtergrondinformatie voor de leerkracht
Deze les werd ontworpen door Broederlijk Delen, Zuiddag partner 2014. ijk Delen voor het maken van deze les.