SPOT DÖVİZ İŞLEMLERİ VE SWAP Geçtiğimiz haftalarda spot forex piyasaları hakkında konuşmuştuk. Spot foreks işlemlerinde fiyatlar anlık olarak yatırımcıların terminallerine gelirken, taşınan pozisyonlarda “swap” geliri ya da gideri oluşmaktadır. Pek çok aracı kurumun sistemlerinde işlemler geçtiğine göre fiyatlar risk tercihlerine göre ekranda yerini almış demektir. Biz ekrandaki fiyatlara ve ilan edilen swap tutarlarına bakarak hangi fiyatın en avantajlı olduğunu ve seviyelere göre kar etme olasılığımız en yüksek kontratı/vadeyi seçebilir miyiz? Herhangi bir finansal enstrümanın vadeli fiyatı aşağıdaki formül ile hesaplanabilir:
Vadeli fiyat ile spot fiyat arasındaki fark ise swap geliri/gideri olarak adlandırılabilir. Vadeli fiyatın/swap tutarının olması gerekenden pahalı/ucuz fiyatlanması durumunda aşağıdaki arbitraj adımlarını kullanabiliriz: 1. Vadeli USDTL sat (al) 2. USD spot al (sat) 3. TL borçlan (plase et) 4. USD plase et (borçlan) 5. Vadede USDTL teslim et (USDTL al, TL teslim et)
Yukarıdaki formülde (e) sayısı kullanarak fiyatı hesaplamıştık. (e) sayısı kullanıldığında, sürekli bileşik faizle işlem yapılmış demektir. Biz piyasada kullanılan notasyona göre yazarsak vadeli fiyatı aşağıdaki gibi formüle edebiliriz:
Vadeli Fiyat=Spot
Fiyat∗(1+ Rd ) (1+ Rf )
Hesaplamaları yaparken uygun günlük çevrimleri mutlaka kullanmak gerektiğini hatırlatalım. Vadeli fiyatı 100 gün için hesaplıyorsak ve bir yılda 365 gün olduğu kabulü ile faizi 100/365 faktörü ile düzeltmemiz gerekir. Yukarıdaki formülde Rd ile gösterdiğimiz faiz yerli piyasadan kazandığımız faizi temsil ederken Rf ile gösterilen faiz yabancı paradan kazanılan nema olarak temsil edilmiştir. Spot forex ve vadeli piyasalar arasında arbitraj var ise, yatırımcılar bu durumdan kar edebilirler. Spot Tablo 1’de 14 Şubat 11.30 vadeli kontrat fiyatları ve spot fiyatlar gösterilmiştir. Tablo 1: 14 Şubat 2013 USDTRY Spot ve Vadeli Fiyatlar Alış Satış Vade (Gün) Spot 1,7680 1,7690 28.Şub. Per 1,7715 1,7720 14 30.Nis. Sal 1,7835 1,7850 75 28.Haz. Cum 1,7960 1,7990 134
Tablonun birinci sütununda alıcıların verdiği fiyatlar, ikinci sütununda satıcıların verdiği fiyatlar üçüncü sütununda ise vadeye kalan gün gösterilmiştir. Vadeli fiyat, hesaplanırken belirli faiz varsayımları yapılmış ve ekrana fiyatlar uygun şekilde girilmiştir kabulünü yapacağız, bununla birlikte dış âlem faizini veri olarak kabul edip %1 seviyesinde tutacağız. Hangi fiyatın hesaplı olacağını hesaplamaya başlayabiliriz. İlk önce bütün işlemlerimiz alış kotasyonlarından gerçekleştirdiğimizi düşünelim. Tablonun birinci sütunu ile ilgileniyoruz. Spotta alış kotasyonundan işlemimizi gerçekleştirip vadeli ’de alış kotasyonlarına satış yaparsak elde edeceğimiz TL faizi aşağıda hesaplanmıştır: Alış Spot 28.Şub. Per 30.Nis. Sal 28.Haz. Cum
Alış/Alış 1,7680 1,7715 1,7835 1,7960
6,16% 5,28% 5,33%
Vergi etkisinin olmadığı varsayımı altında net olarak bu yatırım gelirinden memnunsak ve/veya hesaplanan faizlerden daha uygun borçlanabiliyorsak o zaman yapılacak işlemler karlı olacaktır. Spotta alım fiyatında, vadeli satım fiyatından işlem yaparsak elde edeceğimiz getiriler ise aşağıdaki şekilde olacaktır: Alış Spot 28.Şub. Per 30.Nis. Sal 28.Haz. Cum
Alış/Satış 1,7680 1,7720 1,7850 1,7990
6,90% 5,69% 5,79%
Tabloda açıkça görüleceği üzere getiriler dikkat çekici şekilde arttı. Alış ve satışlarımızı tamamen satış kotasyonları (tablo 1 ikinci sütun) ile gerçekleştirirsek elde edilecek getiriler ise aşağıdaki şekilde gerçekleşecektir: Alış Spot 28.Şub. Per 30.Nis. Sal 28.Haz. Cum
Satış/Satış 1,7690 1,7720 1,7850 1,7990
5,42% 5,41% 5,64%
Görüldüğü üzere tüm işlemler satıştan gerçekleştiğinde getiriler ciddi anlamda azalmaktadır. Son olarak spot piyasada satış kotasyonundan, vadeli piyasada ise alış kotasyonundan işlem yaparsak getiriler aşağıda gösterildiği üzere ciddi anlamda gerileyecektir:
Alış Spot 28.Şub. Per 30.Nis. Sal 28.Haz. Cum
Satış/Alış 1,7690 1,7715 1,7835 1,7960
4,69% 5,00% 5,17%
Özetleyecek olursak spot/vadeli alım/satım işlemlerimizi 4 şekilde gerçekleştirebiliriz: Alış/Alış, Alış/Satış, Satış/Satış, Satış/Alış. Sırasıyla sembolleştirirsek: AA, AS,SS,SA. Şimdi pozisyonumuza göre en karlı olacak işlemleri belirleyebiliriz: AA ve AS pozisyonunda : Hesaplanan TL faizinden daha düşük oranlarda borçlanıp piyasada kullanılan dolar faizinden daha yukarıda yatırım yapılabiliyorsa:
SS ve SA pozisyonunda : Hesaplanan TL faizinden daha yüksek oranlarda yatırım yapıp piyasada kullanılan dolar faizinden daha düşük borç bulunabiliyorsa:
Son olarak spot foreks swap tutarlarının kurumlar arasında farklılık arzettiğini genelde günlük olarak hesaplandığını belirtmemiz gerekir. Yatırımcı vadeli kontratlarda fiyatları görüp faizin düşeceğine dair bir beklenti içerisinde ise günlük swap işlemleri ile beklentisini kara çevirebilir. Tersi durumda yani faizlerin yükseleceğini bekliyor vadeli fiyatları ucuz buluyorsa swap oranı en düşük aracı kurumla işlem yaparak pozisyonlarında kar elde etmeye çalışabilir. Son olarak foreks, oldukça riskli bir yatırım aracıdır küçük karları hedeflerken büyük zararlarla da karşılaşılabilir hatırlatmasını yapmamız gerekir. Bol kazançlı bir hafta dilekleriyle.