Revista: Letra e Gjallë 16

letra e gjallë Christian Magazine of Kosova Protestant Evangelical Church Revistë e Përkohshme e Kishës Protestante Ungjillore të Kosovës

Viti X, Nr.16, Vjeshtë 2007 Prishtinë; Çmimi: 2 €; 2$; 200 Lek; 120 Den

-

Histori e panjohur e Kongresit të Manastirit Rilindja kombëtare – fillimi i protestantizmit Në Kosovë kërcënohen të krishterët Pse shqiptarët s’mund të bëhen terroristë?

Shqiptarët çdoherë ishin të krishterë...

Parajsa sipas kontekstit islamik Pse asimilohen vazhdimisht shqiptarët në Turqi?

ID

2000 Vjetori i Krishterimit te Shqiptarët

"letrën b ei gjallë"

M

letra e gjallë është revistë e përkohshme ungjillore, e cila përgatitet dhe shtypet në Prishtinë.

Letra e gjallë është organ i Kishës Protestante të Kosovës.

Numri i parë i revistës ka dalë në dhjetor të vitit 1997.

Letra e gjallë është revistë krishtere e doktrinës protestante.

Qëllimi i saj është: 1. Të dëshmojë ungjillin e Krishtit te shqiptarët.

2. T'i inkurajojë të krishterët në besimin e tyre si dhe rritjen e kishave protestante te shqiptarët.

3. T'i inkurajojë shqiptarët për të shkruar si dhe për të zhvilluar të të menduarit e krishterë.

4. Ta informojë opinionin e përgjithshëm me vlerat dhe me kulturën krishtere shqiptare.

5. Të sjellë frymë lirie, dashurie, shprese dhe bukurie në mesin tonë.

letra e gjallë

2

2000 Vjetori i Krishterimit te Shqiptarët

Revistë e Përkohshme Ungjillore Viti X, Nr.16, vjeshtë 2007 Prishtinë Organi: Kisha Protestante Ungjillore e Kosovës

"Ju jeni letra e jonë, e shkruar në zemrat tona, e lexuar nga të gjithë njerëzit, duke qenë manifestuar se jeni një letër e Krishtit, e hartuar me anë të shërbesës sonë, dhe e shkruar jo me bojë, por me Frymën e Perëndisë së gjallë, dhe jo mbi rrasa guri, por mbi rrasa të një zemre mishi".

2Kor.3:2-3

Në fillim ishte Fjala

letra e gjallë

Botuesi Shtëpia Botuese TENDA Kryeredaktori Dr. Femi Cakolli Redaksia Bekim Beka, Blerina Jashari, Hilki Berisha, Muzafer Ramiqi, Qefsere Nishevci Dizajni/Layout: Tomor Rudi Fotografitë: legj

FJALËT E PARA

Shtypi Shtypshkronja Dinor&MG Prishtinë Distribues për Kosovë: Rilindja Tirazhi 2000 ekzemplarë

Adresa: P.Box 168 10000 Prishtinë KOSOVË e-mail: legj_al@yahoo.com

PËRMBAJTJA 4 5 6 7 10 11 12 14 15 16 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32

RTK shpeshherë bastion islamizmi Në Kosovë kërcënohen të krishterët Fara e Mirë Dita e Reformacionit Përmes njerëzores tek hyjnorja M’u duk se e pash Palin apo Pjetrin Histori e kishës protestante te shqiptarët Përhapja e dashurisë me fjalë dhe me vepra Dëshmi besimi Vaji dhe fjala (intervistë) Kush ma la emrin?

Asimilimi i shqiptarëve në Turqi Ankesë apo mirënjohje Njohja është çelësi Histori e panjohur e Kongresit të Manastirit Si të çlirohemi prej hidhërimit Shqiptarët ishin çdoherë të krishterë...

Dashuria / Religjionet më të vjetra Instituti Jeta e Re Parajsa në kontekstin islamik Faqja e minuar:Pse shqiptarët s’janë terroristë Humor Poezi Shpallje Enciklopedia e Biblës & LetraPres

Janë bërë dy vjet të plota që në Kosovë fjala më e shpeshtë dhe fjala më e pritur është “statusi”. Cili do të jetë statusi i Kosovës. Fjala “status” politikisht pas luftës së fundit në jetën tonë shoqërore ka rrjedhur prej fjalës “multietnike”, dhe pastaj prej fjalës “standard”, dhe së fundi “status”. Tash kështu janë bërë tri pyetje dhe tri gjendje. A do të bëhet Kosova e pavarur?

Përgjigja duket të jetë se a do të jetë Kosova multietnike. A do të bëhet Kosova e pavarur? Përgjigja duket të jetë sa a do t’i plotësojë standardet. A do të bëhet Kosova e pavarur? Përgjigja është se çfarë statusi do të ketë?

E ky statusi? Çfarë statusi bre?!

A negociohet për statusin?

E çfarë statusi ke ti që po i lexon këto rreshta? Çfarë statusi ka familja jote?

E çfarë statusi ke dëshirë që ti dhe familja e jote të kesh?

A ke menduar se çfarë statusi ka Kosova në sytë e Zotit? Po ti dhe familja e jote? Çdo status negociohet!

Nëse nuk negociohet pse nuk e kemi statusin që e synojmë.

Zoti pret që statusi yt të negociohet me Të.

Editorial

3

letra e gjallë

Copyright © TENDA Rreptësisht ndalohet emitimi i plotë apo i pjesshëm në çfarëdo forme të teksteve dhe të fotove të kësaj reviste pa lejen e botuesit!

Jeta

Aktualitete tona RTK-ja është i vetmi televizion publik i themeluar sipas ligjit nga Kuvendi i Kosovës. Gjatë një kohe të shkurtër ky televizion është rritur dhe zgjeruar pasi donacionet e tij kanë qenë nga katër anët, duke e përfshirë edhe taksën e detyrueshme të qytetarëve të Kosovës. Kjo ndihmë i ka ardhur RTK për shkak të filozofisë politike të UNMIK-ut dhe të OSBE-së. E kjo politikë thotë që RTK të jetë jo një medium shtetëror, por në shërbim të lirë dhe dinjitoz të të gjitha grupeve etnike, politike, fetare dhe të shoqërisë civile në vendin tonë. Unë nuk do të merrem këtu me të gjitha shërbimet dhe mosshërbimet që i bën ky televizion, por do të ndalem më shumë lidhur me prezantimet e bashkësive fetare. Megjithëse përgjithësisht mund të them se RTK-në e karakterizojnë tri nyje programore: sporti, argëtimi dhe serialet, ndërsa vetë qytetarët e dinë se sa herë ka dështuar RTK për disa ngjarje me interes të madh politik, kulturor dhe kombëtar. Shembull i një televizioni ashtu qysh thotë Ligji mbi RTK është TOP-Chanel, në çdo sferë mediale.

RTK ja shpeshherë bastion Islamizmi

!

E kam vërejtur se qyshkur është ndërruar Bordi dhe stafi menaxherial i RTK para dy-tri vitesh, konkretisht me ikjen e z.

Adem Demaçit, me largimin e Linda Shalës, të Avni Spahiut, të Astrit Salihut, dhe me ardhjen në Bord të Milazim Krasniqit, të Nuhi Rexhepit, dhe të drejtorit Liridon Canhasit, të kryeredaktorit Nebi Qenës si dhe të redaktorit për kulturë Skënder Gërguri, RTK në shumë raste është shndërruar në bastion islamizmi.

RTK është duke e shkelë në shumë pika ligjin për emetim dhe për qasje të duhur redaktoriale. Se ku është RTK mjafton e dhëna se nuk dëshiron të dëgjojë për themeluesin ndërsa e thirrë në seanca dëgjimore qe dy herë radhazi.

Ligji për fetë i miratuar në korrikun e vitit të kaluar garanton bashkësitë fetare të Kosovës për qasje të barabartë në mediumet publike, ndërsa z. Nebi Qena në bisedë zyrtare me ne e ka mohuar hapur këtë obligim ligjor.

letra e gjallë

4

Këto janë ligjet që i shkel RTK nga sfera e religjionit: 1. Parimin e paanshmërisë (Ligji mbi RTK Neni 6:1). P.sh. më datën 12 tetor, dita e Bajramit të Madh, prej orës 6:30 e deri të nesërmen në ora 6:40, pra për 24 orë program gjithsej kanë qenë 9 orë e 8 min. program për këtë festë islame. Shkelja është se po kaq kohë kurrën e kurrës s’ka qenë ndonjëherë për ndonjë festë krishtere. Edhe raporti i fundit i Departamentit të Shtetit SHBA ka kritikuar RTK për anshmëri.

2. Parimin për diskutimin e hapur dhe të lirë për interes të qytetarit (6:2). Kur të bisedohet në studio për një çështje fetare të një religjioni të caktuar s’do të thotë që ata të jenë 7 veta prej të njëjtës zyrë, por mund të jenë nga bashkësitë e ndryshme,

sociologu, psikologu, ateisti, filozofi etj, sepse kështu krijohet diskutimi i hapur dhe i lirë që do t’i shërbente qytetarit për informimin dhe formimin e tij. Ndodh nganjëherë që ndonjë pjesëtar mysliman hapur thotë në programin e RTK se Bibla nuk është fjalë e Zotit, se është ndryshuar etj. dhe RTK kurrë nuk e fton një përfaqësues të besimit të krishterë për ta diskutuar këtë.

3. Parimin për promovimin e dialogut konstruktiv në mes komuniteteve (6:5). Kurrë deri tani RTK nuk ka bërë ndonjë emision ky do t’i ftonte të gjithë përfaqësuesit e bashkësive fetare në Kosovë, e të cilat sipas Ligjit mbi Fetë janë pesë (Kisha Katolike, Bashkësia Islame, Kisha Protestante, Kisha Ortodokse dhe Bashkësia Judaike) për të promovuar dialog mes tyre për gjërat e hapura që ndodhin në Kosovë ose jashtë, p.sh. rasti ka qenë lidhur me ngjarjet e marsit 2004, ose të merret tema e fundamentalizmit në cilindo religjion; apo e drejta kushtetuese se cilido qytetar i Kosovës është i lirë të besojë çka të dojë, dhe ta ndërrojë bindjen e tij fetare me një tjetër ose fare.

4. Redaktorët duhet të prezantojnë balancueshëm të gjitha komunitetet fetare, pa diskriminim (11:3). Ndodh që dikush flet jo balancueshëm ta zëmë për komunitetin protestant, dhe përfaqësuesi protestant jo që nuk thirret, por madje i mohohet e drejta për t’i mbrojtur vlerat e tij themelore të besimit. Në ueb faqen e RTK gjatë datës 12 tetor krahas logos së RTK ka qenë edhe fotoja e Xhamisë së Kaltër në Stamboll, por kjo nuk kishte me ndodh me hedh aty edhe foton e Manastirit të Deçanit gjatë festës së Pashkës. Për ta kryer ndonjë punë në RTK duhesh me e gjet ndonjë redaktor “jaran”.

5. Mesazhet me përmbajtje strikte religjioze duhet të emitohen jashtë edicioneve të rregullta të lajmeve (11:3).

Jo një herë por ka ndodhur shumë herë kur përfaqësues të Bashkësisë Islame janë shfaqur në mes të edicionit të lajmeve të orës 19:30.

6. Mosportretizimi i një religjioni superior dhe mos ta denigrojë tjetrin religjion (12:1). Gjatë emetimit të programit për Bajram të Madh është dëgjuar duke thënë drejtuesi Driton Sejdiu se ky është Bajrami më i Madh që po mbahet në mend, sepse aty po marrin pjesë disa figura politike (Fatmir Lima, Behgjet Pacolli dhe Çerkezi) por ky koment kurrë nuk është dëgjuar në RTK kur ka pasur rast që edhe kryeministri i Kosovës të jetë në Krishtlindjen e Kishës Protestante.

7. Ftuarja e liderëve të komuniteteve religjioze para festave të tyre në RTK (11:3). Kjo ndodh rregullisht me liderët e Bashkësisë Islame, por kurrë (Kisha Ortodokse) ose shumë rrallë me liderët e bashkësive tjera fetare.

8. Mos të promovojë anëtarësim në një organizatë religjioze (12:2). Gjatë datës 12 tetor po ashtu drejtuesi i programit të drejtpërdrejtë u drejtohej disa të intervistuarve: Oh, edhe ti që ke qenë në UÇK tash të shohim në xhami; ose një tjetri – o ti që je një këngëtar i njohur edhe ti sot je këtu!

9. Jo transmetimi i materialeve me përmbajtje të urrejtjes religjioze (15:1). RTK di shumë mirë p.sh. ekzistencën e komunitetit protestant në Kosovë, por ka vendosur që të merr hak kundër tyre atëherë kur ndodhë që ndonjë klerik protestant diku në ishujt e Oqeanit Indian se ka devijuar, atëherë e transmeton lajmin, pa marrë vlerësimin nga përfaqësuesit tanë zyrtarë.

RTK nuk dëgjon për themeluesin. RTK është jashtë interesit publik, sepse ashtu kështu televizionet tjera kombëtare në Kosovë janë më të shikuara. RTK është jashtë funksionit qytetar, kombëtar dhe politik.

F. C.

?

Diku në fillim të tetorit në ueb faqen e Bashkësisë Islame të Kosovës, dega në Gjakovë, është publikuar një shkrim me temë “Misionarët në Kosovë dhe arsyet e konvertimit të myslimanëve në Kosovë”, të autorit Fehim Dragusha. Bëhet me dije se ky është vetëm kapitulli i dytë i punimit të tezës së magjistraturës së këtij zotërie me temë “Fetë në Kosovë”.

Punimi është shkruar në gjuhën arabe, dhe mbetet ende enigmë se cila është audienca e vërtetë me anë të këtij shkrimi të z. Dragusha – a janë ata arabët apo opinioni shqipfolës? Tri janë gjërat që ia vlejnë për t’i diskutuar.

E para, asgjë nuk ka të vërtetë çkado që flet Fehim Dragusha lidhur me të krishterët. Ky shkrim është dashakeqës ndaj të krishterëve dhe thirrje yshtëse për shpirtrat islamë. Autori është i frustruar me misionarët e krishterë që po e “prishin popullin”, por edhe me klerin mysliman se nuk po i kryeka punët e tij sa duhet.

E dyta, bash asgjë nuk ka të vërtetë çkado që flet Fehim Dragusha lidhur me të krishterët. Konvertimi në krishterim që bëhet në Kosovë nuk ka madje as edhe një rast që është bërë me mënyrat dhe metodat që autori paragjykon. Në Kosovë pas luftës kanë hyrë shumë organizata humanitare dhe fetare nga më të ndryshmet, por shumica prej tyre më

E treta, ama bash asgjë nuk ka të vërtetë çkado që flet Fehim Dragusha lidhur me të krishterët. Me shkrimin tënd ju zotëri keni bërë që t’i kërcënoni të gjithë të krishterët në Kosovë, qofshin edhe ata ndërkombëtarë që punojnë ose jetojnë në Kosovë. Ju i keni ekspozuar emrat e tyre, telefonat, adresat, selitë, dhe brenda një kohe shumë të shkurtër shkrimi i juaj është publikuar edhe në shumë ueb faqe islame, dhe tani keni shkaktuar një problem të madh për sigurinë e këtyre personave.

Keni shkaktuar një panik. Keni plotësuar një dëshirë të madhe të Serbisë. Për këtë çështje tani di UNMIK-u, SHPK, zyrat e huaja, ambasadat e huaja në rajon. Vlerësoj se ndoshta ju s’keni menduar kurrë kështu, por tash çdonjëri ka diçka në dorë të shkruar, jo më llafe.

Shumë shkurt, më duhet t’i kujtojë disa parime: 1. Konvertimi prej një feje në tjetrën, ose mohimi i plotë i feve, sipas ligjit në Kosovë është legale.

2. Harroje pretendimin se Bashkësia Islame duhet ta kontrollojë jetën sociale, fetare, kulturore dhe politike të Kosovës. Ne jemi vend pluralist dhe laik.

3. Hulumtimet duhet dëshmuar me prova: madje as edhe një emër të një të konvertuari nuk e ke përmend.

4. Secila bashkësi fetare është e barabartë para ligjit.

5. Secila bashkësi fetare ka të drejtë në promovimin e vlerave të tyre të besimit 6. Duhet dalluar problemet fetare nga ato kombëtare dhe politike.

7. Respekt ndaj secilit njeri, respekt ndaj secilit besim.

8. Mos harro një fakt se shqiptarët për shkak të kujtesës së tyre ende të gjallë, që dikur jo moti kanë qenë që të gjithë të krishterë, e kanë të drejtën e tyre historike që të përcaktohen sërish për të krishterë, qoftë në baza individuale, familjare ose edhe grupore.

9. Në jetën praktike të shumicës së shqiptarëve më përpara është Kanuni i Lekë Dukagjinit sesa Bibla apo Kurani.

10. Në emër të asaj se duke i sulmuar misionarët, mos mendo se do të jesh vetë një misionar o mirë.

F. C.

5

letra e gjallë

në Kosovë kërcënohen të krishterët

nuk janë këtu pas vitit 2002. Në zyrat e UNMIK-ut janë regjistruar gati 4000 OJQ, shumica e plotë vendore. Në rajonin e Llapit p.sh. tri organizata humanitare krishtere i kanë ndërtuar me qindra shtëpi banorëve lokalë, dhe kurrë s’ka pasur konvertim për shkak të këtij motivi. Të krishterët kanë ardhur në Kosovë për t’i ndihmuar ata që kanë nevojë, jo për ta bërë dikë të krishterë, por ata kanë ardhur për shkak se janë të krishterë. Gjatë kësaj rruge normal se ka raste kur shumë kosovarë me bindje të ndryshme duke jetuar për një kohë të gjatë me këta të krishterë ata janë përcaktuar vetë që të bëhen të krishterë. Konvertimi nga islami në krishterim në Kosovë z.

Dragusha nuk ka filluar pas luftës por pak më shumë prej vitit 1978. Deri në vitin 1999 në Kosovë nuk ka pasur asnjë misionar e organizatë krishtere, por kanë qenë 8 kisha protestante. Në vendet myslimane në 20 vjetët e fundit ka me miliona myslimanë që janë bërë të krishterë, si në Indonezi (më shumë se 120 milionë), Siri (mbi 1 milionë), Iran (mbi 1 milion), republikat ish sovjetike (mbi 3 milionë), andaj kthimet në Kosovë ose në Shqipëri krahasuar me këtë trend vërtet nuk kanë asnjë peshë.

Diversiteti

Aktualitet Kosove

Bibla

Fjala e Zotit thotë

Perëndia na frymëzon për arte “Mojsiu u tha izraelitëve: “Zoti ka zgjedhur Becalelin, birin e Urit, dhe nipin e Hurit, nga fisi i Judës; Perëndia e ka mbushur atë me shpirtin e tij dhe i ka dhënë dijeni, aftësi dhe dhunti për çdo lloj pune artistike – për të bërë zbukurime artistike të punuara me ar, argjend dhe bronz; për të skalitur gurë të çmuar e për t’i vënë në korniza, për të gdhendur dru; si dhe për çdo lloj pune tjetër artistike”. Dalja 35:30-33 Mallkimi i mosbindjes

FARA e mirë

“Në qoftë se ju nuk i shërbeni Zotit, Perëndisë tuaj, me qejf dhe me gëzim, si shenjë mirënjohje për mirëqenien ai ju dhuron, ju do të detyroheni t’u shërbeni armiqve tuaj, që Zoti do t’i nxitë kundër jush, dhe ju do të vuani nga uria dhe etja; nuk do të keni për t’u veshur dhe do t’ju mungojë gjithçka që ju duhet për jetesë” LiP.28:47-48 Kënga me Zotin: Ringjalljet “Qyteti ynë është i fortë! Muret e tij i mbron vetë Zoti! Hapni portat e qytetit, që të hyjë kombi besnik, kombi, populli i të cilit bën se çfarë është e drejtë. Ti, o Zot, u jep paqen e plotë atyre që ta mbajnë besën dhe kanë besim tek ti. Kini përherë besim te Zoti: ai do të na mbrojë gjithmonë. Ai i ka mposhtur ata që janë kryelartë. Ne ndjekim vullnetin tënd dhe i varim shpresat tek ti; ti je dëshira e zemrave tona. O Zot, ti do të na japësh lulëzim; gjithçka që arrijmë është pasojë e asaj që bën ti.

O Zot, Perëndia ynë, të tjerët na kanë sunduar, megjithatë vetëm ti je Zoti ynë. O Zot, ti ke bërë që të rritet kombi ynë, duke e zgjeruar në çdo anë territorin e tij. Ata që vdiqën nga populli ynë, do të jetojnë përsëri. Trupat e tyre do të kthehen në jetë. Të gjithë ata që flenë në varret e tyre, do të zgjohen dhe do të këndojnë nga gëzimi. Sikur vesa e freskon tokën, ashtu do t’i ringjallë Zoti ata që kanë vdekur prej kohësh”. Isaia.26:14,12,19 A jeni kripë dhe dritë për botën?

“Ju jeni kripa e botës; por në qoftë se kripa e humb shijën e saj si mund ta rifitojë? Nuk vlen për asgjë, veçse për t’u hedhur dhe ta shkelin njerëzit. Ju jeni drita e botës. Një qytet i ngritur në maje të malit nuk mund të fshihet. Po ashtu nuk ndizet një qiri për ta vënë nën shtrat, por në shandan, që t’u bëjë dritë të gjithë atyre që janë në shtëpi. Ashtu le të shndritë drita e juaj para njerëzve, që të shohin veprat tuaja të mira dhe ta lëvdojnë Atin tuaj që është në qiej”. Mt.5:13-16 Kënga për Zotin: Adhurimi dhe lavdërimi

letra e gjallë

6

“Ata këndonin një këngë të re dhe thoshin: “Ti je i denjë të hapësh librin dhe t’ia zgjidhësh vulat, sepse u there si fli dhe me anë të gjakut tënd të derdhur fitove njerëz për Perëndinë, njerëz të çdo fisi, gjuhe, populli dhe kombi. I bëre ata mbretër dhe priftërinj për Perëndinë tonë; dhe ata do të sundojnë mbi tokë. Qengji i flijuar është i denjë për të marrë pushtetin, pasurinë dhe urtësinë, fuqinë dhe nderin, famën dhe adhurimin. Adhurimi dhe nderi, madhështia dhe pushteti i takojnë Atij që rri në fron, dhe Qengjit, përgjithmonë”. Katër qeniet engjëllore iu përgjigjën : “Amen!”. Dhe këshilltarët ranë përmbys për të adhuruar”. Zb.5:9-14

dhe tash mund të lexohej nga populli. Më vonë, një prift çek bëri protestë se çdo njeri duhej të kishte të drejtë ta lexonte Biblën në gjuhën e tyre, dhe jo vetëm ta dëgjonin nga priftërinjtë në gjuhën latine. Në fillim të shek. XVI, shumë europianë thoshin se Erazmo Roterdami qëndroi si klloçka mbi vezët, ndërsa çeli Martin Luterin. Në fakt gjithmonë kisha e vërtetë krishtere (ungjillore) kishte mbetur në opozitë prej përmbytjes së saj nga krishterimi i shtetërorizuar në shek. IV pas Krishtit.

Histori e kishës

31 Tetori: DIta e Reformacionit

Kush ishte Martin Luteri?

Shkruan Dr. Femi Cakolli pastor

Hyrje Europa e cila mbështetet mbi tri shtylla civilizimi (kultura pagane, filozofia greko-romake, religjioni i krishterë) për së paku qe dy mijë vjet ndryshimin më të madh e ka pasur pikërisht në fillim të shekullit të XVI me shfaqjen e reformacionit, përkatësisht me shfaqjen e kishës protestante me Martin Luterin, dhe kjo datë është 31 tetori, andaj ky vit shënon vitin e 489-të të Reformacionit Protestant, kurse në Amerikë kanë filluar përgatitjet për shënimin e 500 vjetorit të Reformacionit.

Premisat për një reformacion europian Qysh se krishterimi ra në dorën e perandorit romak me prejardhje ilire Konstantini i Madh, në çerekun e parë të shekullit të katërt pas Krishtit, dhe deri në çerekun e parë të shekullit XVI, pra plot 1200 vjet, është ajo periudha e gjatë historike që quhet mesjetë, ose periudha e krishterimit bizantin. Gjithë jetën dhe kulturën europiane e kontrollonte kisha e Romës dhe ajo e Kostandinopojës të cilat kishin rrëshqitur skajshëm në shumë çështje të mësimi të Krishtit dhe nga parimet tjera ungjillore dhe biblike. Gjatë mesjetës njerëzit nuk mund ta lexonin Biblën fare, dhe konsiderohej se njeriu është aq mëkatar sa nuk ishte i denjë ta ketë në duart e tij Fjalën e Zotit. Kisha gjatë asaj kohe, e që në Europën Perëndimore ishte vetëm katolike, u thoshte popujve se Bibla i takonte vetëm kishës dhe udhëheqësve të saj, kështu që liderët mund t’ua lexonin, por ishte e rrezikshme që populli ta lexonte vetë, për shkak të ‘paditurisë’ së tyre. Përveç kësaj, të krishterët duhej të bënin shumë punë të tjera për ta siguruar shpëtimin e tyre, dhe për shumicën e këtyre punëve përfitonte kisha e që ishte në kundërshtim me Biblën. Në vitin 1382, anglezi John Wyclif e përktheu Biblën nga latinishtja në anglisht,

7

letra e gjallë

ZHVILLIMI i lirisë njerëzore !

Martin Luteri u lind më 10 nëntor 1483 në Eisleben të Saksonisë, Gjermani. Qysh prej fëmijërisë shkoi nëpër shkolla të ndryshme pasi ky ishte pasioni i babait të tij Gjonit që i biri ta njihte të vërtetën. Gjoni ishte dashamir i librit, dhe nën këtë frymëzim rritet edhe i biri. Në vitin 1505 Luteri diplomoi në Universitetin e Erfurtit në filozofi dhe në arte. Nga studimet e tepërta u sëmurë disa herë si i ri. Ai thoshte se “të dish të lutesh, është gjysma më e mirë e studimit”. Më 1507 u shugurua prift katolik.

Në vitin 1508 u bë profesor në Univeritetin e Vitenbergut. Studioi greqishten dhe hebraishten dhe kështu ai jepte mësim edhe për Shkrimin e Shenjtë – Biblën. Zbulesë e Zotit për Luterin ishte një varg biblik i cili thoshte: “i drejti duhet të jetojë me besim” (Rom.1:17), dhe prej këtij momenti fillon reformimi i mendjes dhe i zemrës së tij. Vizita që i bëri Romës papnore më 1510 po ashtu pati një rol tejet domethënës për bindjet e Luterit pasi atje pa vetëm hipokrizi dhe doktrina të shumta jokrishtere. Papa Leo X kishte urdhëruar shpalljen e indulgjencave dhe ata që i pranuan paguanin para, kurse papa i asaj kohe me këto para filloi ta ndërtojë kishën e Shën Pjetrit në Vatikan. Indulgjencat me kërkesat e tyre kishin shkuar aq larg sa njerëzve u jepnin letra duke u premtuar se çdo mëkat do t’u falej madje edhe ato mëkate që do t’i bënin njerëzit në të ardhmen – çështja ishte vetëm paguani! Prandaj skandali i kësaj çështje pati rezistencë sidomos në Gjermani në krye me reformatorin e shquar. Luteri ishte prifti i parë që u martua pasi ai gjeti mbështetje jo te kisha katolike por tek Bibla. Ai u martua me Katarina Borën dhe i pati me të gjashtë fëmijë. Më 31.X.1517 (që është edhe Dita e Reformacionit), në Vitenberg, në derën e kishës së qytetit, i vë 95 tezat e tij, me paralajmërimin se do t’i mbronte publikisht pas tri ditësh. Tri ditët ishin ditët simbolike të ringjalljes së Krishtit, andaj me këtë kuptohej se do të ringjallej sërish kisha e vërtetë e Krishtit në Europë.

Kërkesa e këtyre tezave ishte reformimi i kishës katolike, por papa e kundërshtonte këtë gjë. Pas mbrojtjes publike, fillojnë sulmet papnore. Në Kuvendin e vitit 1524, përfundimisht, shpallet kisha protestante. Më 1529, në Kuvendin e Shpajerit, një numër i vogël princash, nxjerrin një protestë për shkak të qëndrimit të mbretit gjerman, dhe të shumicës së princave, që kishin përkrahur reformacionin e Luterit. Më 1531, princat protestantë, formojnë Ligën Protestante. Martin Luteri vdiq më 18 shkurt 1546. Luteri nuk është një profet i protestantëve, por vetëm një shërbyes i Zotit. Përveç Luterit ishin edhe këto figura kyçe të reformacionit: Gj. Kalvini, U. Cvingli, K. Grebel, M. V. Iliriku, F. Melanhton, Xh. Hus, J. A. Komenski, H. Bullinger etj. (vazhdon në faqen 8-9)

Histori e kishës

Reforma

Sola Christus (Vetëm Krishti) Shpëtimi vjen vetëm nga Jezus Krishti, dhe nuk nevojitet asnjë ndërmjetës tjetër. Në Bibël tek libri Veprat e Apostujve 4:12 thuhet: “Vetëm Jezus Krishti mund t’ju sjellë shpëtim....”

Sola Scriptura (Vetëm Shkrimi i Shenjtë) Fjala e Zotit është fjala e fundit në jetën tonë si besimtarë. Po të mos i përputhesh Fjalës së Shenjtë asnjë këshillë tjetër nuk është e drejtë. Tek Vep. 17:11 thuhet: “Ata ishin... duke shqyrtuar çdo ditë Shkrimet për të parë nëse këto gjëra ishin ashtu”.

Soli Deo Gloria (Lavdia vetëm Zotit) Lavdia nuk na takon neve. Synimi i jetës sonë nuk është ai që duhet të jemi të suksesshëm, të pasur, të zotët, ose që do t’i plotësojmë nevojat tona. Zoti na ka krijuar dhe na ka shpëtuar me anë të forcës dhe dashurisë së Tij. Ai ka kryer gjithçka në jetët tona, dhe gjithashtu meriton lavdi nga tërë popujt e botës. Tek Efes. 1:11-12 thuhet: “Në të (Zotin) edhe kemi qenë zgjedhur... që ne të jemi për lëvdim të lavdisë së Tij....”

REFORMACIONI ose tezat e Luterit

Reformacioni i Luterit u bë një lëvizje e madhe dhe e fuqishme gjithëpopullore, dhe synimi kryesor ishte liria individuale, zbatimi mësimit të Krishtit, deshtetërorizimi i kishës, decentralizimi kishtar, shembja e kultit të papës dhe rolit të tij në jetën e të krishterëve, përkthimi i Biblës në gjuhët kombëtare, adhurimi dhe lavdërimi të bëhej në gjuhët e amtare, heqja e ikonave dhe e statujave nga kisha e Zotit, mohimi i sakramenteve katolike, heqja e ligjit të beatifikimit, ndalimi i shitjes së indulgjencave, mohimi i doktrinës së purgatorit, riinterpretimi i transsubancializimit, heqja e ndikimit të traditës mbi Biblën, shpallja legale e martesës së klerit etj.

Përhapja e reformacionit dhe kundërshtimet

Reformacioni ose tezat e Luterit

letra e gjallë

8

Më 31 tetor 1517 Martin Luteri i revoltuar me kishën katolike që ishte shtetërorizuar, paganizuar, kulturalizuar, e që ishte çiftëzuar me fisnikët, dhe që i shtypte fshatarët dhe të varfrit; i revoltuar se njeriu i asaj kohe nuk kishte as liri e as mendim; i revoltuar se nuk predikohej ungjilli i Krishtit - ai i shpalli 95 tezat e tij të njohura në derën e kishës së Vitenbergut. Tezat ishin mënyra, programi dhe platforma e reformacionit. Pesë tezat kryesore që nxitën edhe interesimin më të madh tek njerëzit nga shtresa të ndryshme në Gjermani, Zvicër, Angli, Francë etj. ishin këto: Sola fide (Vetëm besimi) Shpëtimi vjen vetëm nga besimi në Zotin, dhe njeriu nuk është i detyruar të bëjë vepra të mira për t’u shpëtuar. Në Bibël (tek Letra e Palit drejtuar Romakëve 4:5 thuhet: “Kush pranon se nuk ka asnjë punë (merituese) për të treguar, por i beson Atij që i fal plotësisht fajtorët, del i pafajshëm me anë të pranimit të faljes”.

Sola gratia (Vetëm Hiri) Shpëtimi, dhe jeta si besimtarë, vjen vetëm nga hiri i Perëndisë, dhe njeriu nuk mund ta fitojë as ta meritojë. Tek Letra e Palit drejtuar Efesianëve 2:8 thuhet: “Jeni të shpëtuar me anë të hirit, nëpërmjet besimit, dhe kjo nuk vjen nga ju, po është dhurata e Perëndisë....”

Reformacioni u përhap shumë shpejt sidomos në Zvicër, Francë, Angli, Holandë, Çeki, Suedi, Norvegji, Finlandë, Danimarkë etj. dhe në këto vende pothuajse plotësisht njerëzit kaluan nga kisha katolike në kishën protestante.

Papa i asaj kohe ishte francez, dhe në marrëveshje me mbretin e Francës dhe me princat e tjerë spanjoll bëjnë kundërshtimet më të rrepta që njihen në historinë evropiane për sa i takon çështjes së bindjes fetare. Nga frika se mos gjithë kontineti po reformohej (protestanizohej) atëherë filloi ajo çfarë quhet “Nata e Shën Bartolomeut”, që i ngjasonte aksionit famëkeq “ndekja e shtrigave” kur vetëm gjatë një nate, më 23 gusht 1572, në Francë vriten mbi 6000 fisnikë francezë protestantë, dhe po kështu aksione të dhunshme dhe vrasje kundër të krishterëve protestantë pati edhe në vende të tjera kurse në ballë ishte vënë Ignjac Lajola, i cili ishte udhëheqësi i kundërreformacionit. Reformacioni u zgjerua shpejt në gjithë kufijtë e Europës, pra deri aty ku shtrihej Perandoria Osmane, prandaj pjesa e Ballkanit mbeti pa reformacion pasi turqit ishin sundues aty. Pasi shumë të krishterë protestantë u përndoqën nga Europa atëherë ata filluan që të kërkojnë tokë të re, dhe kështu ata migruan në Amerikë në numër shumë të madh, dhe pikërisht këta njerëz bëhen baza garantuese e lirisë njerëzore që u ndërtua më vonë në Amerikë.

Prishtinë në vitin 1882. Mbi 100 dokumente gjenden sot në Britani të Madhe, Amerikë, Austri, Turqi, Shqipëri që i tregojnë këto fakte lidhur me përhapjen e kishës protestante tek shqiptarët. Qiriazi në vitin 1884 e vizitoi kishën protestante në Prishtinë. Këto figura kontribuan për konsolidimin e protestantizmit tek shqiptarët: Vangjel Meksi, Grigor Gjirokastri, Panajot Kapitari, Naum Veqilharxhi, Koto Hoxhi, Nikollë Naço, Gj. Qiriazi, Gjergj Qiriazi, Grigor Cilka, Petro Nini Laurasi, K. Kristoforidhi, Thanas Sina, Kristo Shuli, Sevasti Qiriazi etj, kurse e admiruan po ashtu edhe këto figura: Elena Gjika, Asdreni, Konica, Noli, Naim Frashëri dhe shumë e shumë të tjerë.

Tezat reformuese

Reforma

Hegeli dhe Fromi për protestantizmin

dhe shqiptarët Reformacioni dhe shqiptarët Kisha katolike në fillim të shfaqjes së reformacionit e imitoi doktrinën dhe reformën e protestantizmit duke lejuar që të përkthehej Bibla në gjuhë të tjera, pasi deri në shekullin XVI Bibla në Evropë ishte kryesisht në gjuhën greke dhe latine, mirëpo më vonë kisha katolike ndërron mendjen dhe fillon me kundërreformacionin. Pra ato botime që ishin lejuar dhe financuar nga papa tani shpalleshin heretike dhe njerëzit ndjekëshin nëse i posedonin ato. Deri tani Gjon Buzuku mbahet autori i parë që ka shkruar një libër në gjuhën shqipe, dhe ai është Meshari, një vepër që është përkthim i shumë pjesëve të Biblës nga latinishtja. Kjo vepër u botua në vitin 1555 pra në kohën e kundërreformacionit, dhe deri tani dihet vetëm për një kopje të këtij libri pasi kopjet tjera u dogjën e ky libër u shpall i ndaluar, prandaj edhe sot shumë pak dihet për autorin dhe vendin e botimit. Të gjitha këto flasin se Buzuku ka pasur gjasa më të mëdha që të ketë qenë i lidhur me reformacionin e Luterit sesa me kishën katolike pasi botimi i librit të tij është bërë gjatë kohës së kundërreformacionit papnor. Sidoqoftë rrënjët e fillimit të shkrimit shqip janë pikërisht për shkak të reformacionit.

Tek shqiptarët vetëm në vitin 1887, në Manastir, hapet kisha protestante, kurse në Korçë në vitin 1892, po ashtu hapet kishë protestante nën udhëheqjen e Gjerasim Qiriazit, dhe prej këtij viti e këtej gjithmonë kishte kisha protestante tek shqiptarët. Tani janë zbuluar dokumente që dëshmojnë se kishë protestante (ungjillore) kishte në

Protestantët sot në botë Mbi 10% e popullatës në botë janë të krishterë protestantë, pra më shumë se 600 milion njerëz dëshmojnë se janë të krishterë protestantë, kurse numri më i madh i tyre është në Amerikë, pastaj në vendet europiane shumicë janë në Britani të Madhe, Gjermani, Holandë, Suedi, Norvegji, Danimarkë, Zvicër etj.

Reformacioni i Luterit dhe i Kalvinit edhe sot është i gjallë dhe vazhdon të përhapet nëpër shumë vende të botës, si në Kinë (më shumë se 40 milionë, në Brazil më shumë se 25 milionë, në Kore të Jugut më shumë se 80% e popullsisë etj.) Sot, predikuesi dhe teologu më i njohur botëror i kishës protestante është Billy Graham.

9

letra e gjallë

REFORMACIONI

Kisha protestante i dha njeriut pavarësinë ndaj dogmës krishtere 12 shekullore. Kisha shkarkohet nga autoriteti i saj, duke kaluar tek individi, si koncept për besimin dhe shpëtimin. Kjo e bëri individin e përgjegjshëm dhe të vlefshëm duke krijuar raportin e drejtpërdrejtë: Perëndinjeri. Këta përbërës të reformacionit, ndikuan në zhvillimin e lirisë shpirtërore, politike, kulturore, artistike dhe ekonomike, për t’iu vënë bazat e shoqërisë moderne evropiane. Erih Fromi, ka hetuar se me protestantizmin janë arritur zhvillimet më të rëndësishme psikologjike që kanë ndodhur ndonjëherë. Ky psikolog bashkëkohor, thotë: “protestantizmi është përgjigje për nevojat njerëzore të individit të frikësuar dhe të izoluar, të shkëputur nga rrënja, i cili në botën e re duhej të gjendej dhe të lidhej me të”. Pra, sipas Fromit, kisha protestante e përgatiti njeriun psikologjikisht, edhe për fillet e punës, si dhe për rolin e njeriut që do të luajë në sistemin industrial”. Një filozof tjetër i quajtur Maks Veber në veprën e tij “Etika protestante dhe shpirti i kapitalizmit” pasqyron thellësisht ndikimin e protestantizmit në zhvillimin ekonomik dhe në diplomaci. Ky rol u jetësua, sepse protestantizmi shemb autoritetet tjera për individin, dhe forcon vetëm me Zotin Perëndi.

Përfundimet e këtij psikologu janë se protestantizmi e shpëtoi njeriun shpirtërisht, ndërsa kapitalizmi politikisht. Kisha protestante filloi procesin e atillë që njeriun e detyroi të ballafaqohet personalisht me Zotin, dhe jo përmes hallkave të tjera. Hegeli, për Luterin, tha se më të fillon fryma e lirisë. Luteri u cilësua si luftëtari i arsyes dhe i vetëdijes së lirë.

Ungjillizim

Dëshmimi i ungjillit

Përmes NJERËZORES tek HYJNORJA Shkruan Pastor Besim Kryeziu Bashkësia Ungjillore Besëlidhja

Ju do të merrni fuqi kur Fryma e Shenjtë do të vijë mbi ju dhe do të bëheni dëshmitarët e mi në Jerusalem dhe në gjithë Judenë, në Samari dhe deri në skajin e dheut (Veprat e apostujve 1:8).

Jezusi kishte filluar së pari misionin në Galile duke i marrë me vete për tri vjet disa nga dishepujt. Në Jerusalem ai i urdhëroi dishepujt që ta vazhdonin misionin e tij, por ai e dinte se kjo ishte e pamundur për ta. Prandaj ai e dërgoi Frymën e Shenjtë, që t’i mbështesë dhe t’i fuqizojë pak ditë pasi ishte ngritur vet në qiell.

Shumica e dishepujve ishin nga Galilea. Megjithëse ishin judenj, qytetarët judeas të Jerusalemit i konsideronin si provincial e të pashkolluar. Prandaj, ndonëse në mesin e popullit të tyre, ata duhej të ballafaqoheshin dhe të tejkalonin paragjykimet, mosbesimin dhe mospranimin e tyre nga bashkëqytetarët.

letra e gjallë

10

Për të qenë dëshmitarët e Jezusit nga Jerusalemi ... deri në skajin e dheut, në radhë të parë ishte një thirrje nga ana e Jezusit kryekëput për besimin e dishepujve, ngase siç komenton Paul Pierson: “Këto fjalë simbolizonin thyerjen e një numri gati të pakufishëm të pengesave, në mënyrë që njerëzit kudo që janë të dëgjojnë dhe t’i përgjigjen Lajmit të mirë. Ashtu sikurse Perëndia në Mesinë i kishte thyer pengesat që ndanin përjetësinë prej kohës, hyjnoren prej njerëzores, shenjtërinë prej mëkatit, kështu edhe populli i Tij do të duhet të depërtojë përtej pengesave gjeografike, racore, gjuhësore religjioze, kulturore dhe sociale në mënyrë që popujt e çdo race dhe gjuhe të pranojnë Lajmin e mirë.”

Dishepujt në të vërtetë ju përgjigjen me besim thirrjes së

Jezusit dhe jeta e tyre ndryshoi rrënjësisht në marrëdhënie, qëndrime dhe cilësi të jetës. Ungjillin që kishin marrë nga Jezusi jo vetëm që kishte prekur nevojat e tyre, por i kishte tejkaluar pakufishëm pritjet e tyre. Të fuqizuar nga Fryma, ata shpallën Lajmin e mirë.

Reagimi i njerëzve qe i ndryshëm. Disa klerikë nuk donin të shihnin përtej këtyre njerëzve provincial e të pashkolluar, një pjesë e madhe e qytetarëve kishte simpati për ta, ndërsa një pjesë tjetër iu përgjigj lajmit të mirë të predikuar nga ata. Lajmi i mirë po çante çdo pengesë dhe shtrihej sa thellë aq edhe gjerë. Ne u jemi borxhli atyre, që ungjilli ka arritur në trevat tona dhe ne sot i gëzohemi bekimeve të pamasë të këtij hiri të Perëndisë.

Fjala e Zotit, Bibla, na tregon që Jezusi është i njëjtë dje, sot dhe përgjithmonë.

Jerusalemi është qyteti a fshati ku kemi le, Judea është Kosova jonë e dashur, Samaria janë shqiptarët të shpërndarë në pesë shtetet fqinjë dhe kudo që janë të shpërndarë nëpër botë. Me këtë nuk dua të them se ungjilli është vetëm për shqiptarët, por si shqiptarë u jemi borxhli në radhë të parë bashkëkombësve tanë.

Ne besimtarët e Jezusit në Kosovë, jemi pothuajse në pozitë të njëjtë me dishepujt e parë në Jerusalem. I dimë fort mirë dhe shumica prej nesh i kemi ndier nën lëkurën tonë keqtrajtimet, injorimet dhe poshtërimet nga të tanët.

Pavarësisht nga pengesat e tilla, siç do të thoshte Pali “ne e kemi këtë thesar (lajmin e mirë) në enë prej balte (trupi) që epërsia e pashoqe e kësaj fuqie të jetë nga Perëndia dhe jo nga ne”.

Ta marrim më për zemër këtë urdhërim, ta besojmë dhe ta lejojmë Frymën e Perëndisë të na mbushë. Edhe të gjitha gjërat janë nga Perëndia që na pajtoi me veten përmes Jezus Krishtit dhe na dha shërbimin e pajtimit, sepse Perëndia e ka pajtuar botën me veten në Krishtin, duke mos ua numëruar njerëzve fajet e tyre dhe vuri ndër ne fjalën e pajtimit. Ne, pra, bëhemi lajmëtarë për Krishtin, sikurse Perëndia të këshillonte nëpërmjet nesh; dhe ne ju këshillojmë juve për hir të Krishtit: Paqtohuni me Perëndinë! Sepse ai bëri të jetë mëkat për ne ai që nuk njihte mëkat, që ne të bëhemi drejtësia e Perëndisë në të.

Ungjillizim

Në Afrikën e Jugut

Shkruan Qefsere Nishevci

M

e birin tim Albinin, bëmë një udhëtim të gjatë.

Kaluam Turqinë. Qëndruam pak në Dubain e pasur. Pamë veshjen karakteristike të burrave, të këtij vendi, këmishat e bardha të gjata deri te maja e thembrave të këmbëve dhe shamitë e bardha në kokë të lidhura me kordonë. Nuk kishin faj pse visheshin kështu, po mendoja, mbrëmja ishte aq e nxehtë këtu, lëre më si do të ishte dita. Por, gratë e tyre kishin stile te ndryshme veshjeje. Kishte nga ato që ishin plotësisht në të zeza.

Nuk mund të paramendoja si ndjeheshin ato. Përshtypjet e para po shënoheshin në mendjen time dhe vazhduam udhëtimin tonë.

Arritëm në Afrikën e Jugut, në Afrikën e Mandeles, njeriut që kishte luftuar, pa armë, shumë për këtë vend.

Kishte qenë i burgosur dhe ishte bërë një president më vonë. Njerëzit me ngjyrë të zezë janë populli vendas këtu, por kishte edhe shume të bardhë.

Ishte një kënaqësi e posaçme për ne që të përjetonim klimën e bute dhe të këndshme, pranvera sa kishte arritur megjithëse ata nuk po dinin për borën e të ftohtit e mirëfilltë, kjo stinë po gjallëronte natyrën si kudo, kishte shumë gjelbërim lule të bukura palma, zogj të ndryshme nga ata që kemi ne, dhe cicërima e tyre për ne ishte e veçantë.

Në fillim u vendosëm në një hotel plotësisht të ri. Ishim mysafirët e parë. Çfarë nderi nga Zoti ynë. Nuk kishim nevojë për alarme. Një zog na nxirrte gjumin dhe ne po qeshnim çdo mëngjes me atë melodi, me dukej se një foshnje ishte duke qarë, por nuk arrita ta dalloja cili ishte ai zog. Ishte një me një sqep të gjatë apo një që ishte i ngjashëm me korbat tanë.

Nuk pamë shumë nga vendi, qëndruam në Rainburg.

Morëm pjesë në kishën Christ Embbassy dhe shkuam rregullisht në Healing School. Kjo është një shkollë e posaçme, e vetmja e këtij lloji në botë, e mbështetur vetëm në Frymën e Shenjtë. Dëgjuam ungjillin, Lajmin e mirë. Këtu pamë njeriun e Zotit duke e predikuar dhe duke e zbatuar fjalën. Ai e vente dorën në njerëzit që kërkonin shërim dhe të verbrit shihnin, të çalët ecnin, të shurdhrit dëgjonin, paralitikët kërcenin. Ishte gjë e mrekullueshme me e pa Kishën e gjallë; me e pa njeriun e Zotit; me pa mrekulli dhe me e pa besimin e fëmijës së përmendur në Bibël te njerëzit që pranonin bekime shërimi. Harrova për një çast vendin, dhe çdo gjë që më rrethonte, preokupohesha me bukurinë e ungjillit. M’u duk se i pash apostujt Palin, Pjetrin!

Pastor Kris nuk lutej gjatë për njerëz. Ai thoshte ec në emrin Jezus; shërohu; ngrihu. Dhe vajosja dhe prezenca e Frymës së Shenjtë bënte që shumë njerëz të ktheheshin te Jezusi. Kisha e Afrikës se Jugut ishte kishë e gjallë. Ajo dëshmonte se Jezusi është I Gjallë, se është I Njëjti dje, sot dhe nesër. Dëshmonte se Lajmi i mirë është: Jezusi sot fal; sot shëron.

11

Erdhëm nga ky vend me dëshmi personale shërimi, të ngritur në besim. Dhe me një ndjenë shumë të mirë për njerëzit e çiltër të kësaj kishe. Lavdi Zotit! Sytë tanë panë lavdinë e Jezusit.

letra e gjallë

M’u duk se e pash Palin, apo Pjetrin!

Traditë kombëtare

DHE DRITA U SHFAQ

Histori e shkurtër e Kishës Protestante ndër shqiptarët

RILINDJA KOMBËTARE fillimi i protestantizmit periudha e ndriçimit Shkruan Dr. Femi Cakolli, pastor

Gjithë kjo periudhë e krishterimit protestant ndër shqiptarët fillon me një letër të skocezit Robert Pinkerton, i cili punonte për Shoqërinë Biblike Britanike dhe për të Huaj, në vitin 1816, kurse u botua një vit më vonë, pastaj shkruan edhe një letër tjetër në vitin 1819 (gjithçka filloi me këto dy letra për shqiptarët).

Më 1819 Shoqëria dha 300 funta për përkthimin e Dhiatës së Re në shqip dhe u gjet Dr. Vangjel Meksi.

Përkthimi u krye pas dy vitesh, dhe fatkeqësia ndodhi pasi autori vdes pa u përfundua i gjithë projekti.

Punën e tij më shumë si redaktim e mori Grigor Gjirokastriti, arqipeshkv, dhe më 1824 u botua ungjilli i Mateut.

Më 1827 botohen katër ungjijtë në Korfuz.

Më 1828 u botua gjithë Dhiata e Re paralelisht si tekst edhe në gjuhën greke. Po këtë vit Pinkertoni i shkruan edhe një letër Shoqërisë që të përkthehen në shqip psalmet. letra e gjallë

12

Ndihmesë të madhe në këtë shërbesë botimesh dha Aleksandër Thomson, dhe ky vetë vjen në Shqipëri në vitin 1863 dhe konstaton se në Shqipëri nuk kishte asnjë misionar dhe kishë ungjillore.

Në vitin 1864 ndodh një rezultat i madh, arrin që

Shoqëria ta punësojë Kristoforidhin, i cili kishte kryer Kolegjin Protestant në Maltë.

Më 1865 erdhën dy anglezë njëri në Janinë e tjetri në Shkodër për të përhapur ungjillin si shitës shëtitës, dhe misionari që ishte në Shkodër vjen edhe në Pejë, Prizren, Prishtinë etj. Më vonë pati edhe shitës të tjerë, dhe shitësit ishin misionarët e vetëm deri në vitin 1873.

Kristoforidhi përkthen gjithë Dhiatën e Re prej greqishtes në vitin 1866, dhe botohet në dy dialekte (përkthimi më i mirë edhe sot), kurse më 1880 boton edhe disa libra të Dhiatës së Vjetër.

Porta e Lartë disa herë burgosi njerëzit e librave, ndaloi botimin, ndezi librat, pengoi veprimtarët.

Anglezët ishin këmbëngulës në botimin e Dhiatës së Re, në përhapjen e librave.

Më 1873 për herë të parë vijnë tre amerikanë misionarë (Xh. Berd, Xh. Marsh, Xh. Hauz) për të jetuar në Manastir, dhe po ashtu ky vit paraqet një zhvillim shumë me rëndësi.

Në vitin 1876 tashmë në Manastir ishin frytet e para të kishës së parë protestante ungjillore që po themelohej në trojet shqiptare dhe me shqiptarë.

Në vitin 1877 Gjerasimi lë ortodoksizmin dhe pranon protestantizmin Më 1878 Qiriazi shkon në Seminarin Amerikan të Samakovës në Bullgari.

Prej vitit 1882 Qiriazi pasi mbaroi studimet punoi gjithçka për ungjillin, dhe vepron më shumë në Korçë, dhe erdhi edhe në kishën ungjillore të Prishtinës ku shërbente një bullgar si pastor.

Më 1884 Qiriazi mbajti shërbesë në gjuhën shqipe në Kishën Ungjillore në Selanik (kjo është sigurisht shërbesa e parë ungjillore në gjuhën shqipe).

pse pati shumë sfida Deri në këtë vit erdhën edhe misionarë të tjerë në Shqipëri, në mesin e tyre shquhen çifti Kenedi, Edwin Jasques, etj.

Më 1922 u themelua Misioni Ungjillor Shqiptar

Traditë kombëtare

Dy shqiptarët e parë që u bënë protestantë më 1876 ishin Nikolla dhe Dhimitri nga Manastiri.

1933 me urdhërin e Mbretit Zog u mbyllën dhe u ndalua gjithë veprimtaria shkollore ungjillore e Korçës.

Prej vitit 1937-1939 kishte një rritje shumë të madhe të kishës në Korçë, dhe sa për kishat tjera ungjillore shqiptare nuk ka shënime.

1940 u shpërnda kisha ungjillore e Korçës nga fashistët italianë.

Më 1884 Qiriazi bëhet përgjegjës për shpërndarjen e literaturës ungjillore në shqip.

Në vitin 1890 Qiriazi shugurohet “predikues i popullit shqiptar”.

Për dy vjet të tjera pra deri më 1892 në Korçë Qiriazi së bashku me motrat e tij dhe ungjillorë të tjerë themeloi pesë “institucione” Shkollën e të Dielës, hapi Shkollën e parë për Vajza, Kishën Ungjillore, Shoqatën ungjilloreletrare “Vëllazëria Ungjillore”, si dhe gazetën “Letra e vëllazërisë” (e para që u shtyp në shqip në Shqipëri).

Në dimrin e vitit 1893 Qiriazi u zu peng nga kaçakët për gjashtë muaj dhe si pasojë e kësaj vdiq në janar të vitit 1894 dhe ky ishte lajmi dhe humbja më e madhe e gjithë lëvizjes ungjillore shqiptare.

Ungjillorët kishin një vizion rilindës: shkolla dhe libra dhe kjo ishte veçantia e tyre kryesore dhe që patën përkrahjen e të gjithëve.

Sot ndoshta ende nuk do të kishim një alfabet pa rolin dhe kontributin e ungjillorëve, i cili u bë në vitin 1908 në Manastir, s’do të kishin libra dhe shumë shkolla.

Kisha ungjillore e Korçës vazhdoi deri në vitin 1940 edhe

Në Kosovë (sipas të dhënave dihet se kishte dy kisha ungjillore në Prishtinë; njëra ishte duke funksionuar deri në vitin 1943, dhe tjetra ishte një kishë metodiste deri në fillim të viteve ’60 me lokacion përballë Kuvendit të Prishtinës; në Prishtinë është i njohur edhe mikrotoponimi “vorret e evangjelistëve”; ka dëshmi edhe për takime lutjeje të një grupi ungjillor në Shkollën “Sami Frashëri” gjatë Luftës së Dytë Botërore e deri në vitin 1949).

Figura të ndryshme që janë shprehur në favor të krishterimit protestant tek shqiptarët ose që e kanë ndihmuar me autoritetin dhe pasuritë tyre (Elena Gjika, Asdreni, Faik Konica, Naim Frashëri, Fan S. Noli, Nikolla Naço, Pandeli Sotiri, Sami Frashëri, Mihal Grameno, Kristo Dako, Mid’hat Frashëri etj.)

Figura kombëtare që u ç’kishëruan nga Kisha greke për shkak të bindjeve të tyre fetare dhe kombëtare: Vangjel Meksin, Grigor Gjirokastrin, Panajot Kapitarin, Naum Veqilharxhin, Koto Hoxhin, Nikollë Naçon, Gjerasim Qiriazin, Gjergj Qiriazin, Grigor Cilkën, Petro Nini Laurasin, K. Kristoforidhin, Thanas Sinën, Kristo Shulin, Sevasti Qiriazin etj. kredoja e veprimtarisë ungjillore ishte: Miq për Perëndinë, Dritë për popullin, Uratë për mëmëdhenë!

13

letra e gjallë

Prej vitit 1886 filloi që të kishte edhe shëtitës shqiptarë kurse kundërshtimet rriteshin nga pesë drejtimet: Porta e Lartë, Kisha katolike, Kisha Ortodokse, myslimanët dhe analfabetizmi.

xxxxxxxxx

Bibla - Fjala Bibël, do të thotë librat (greqisht: bibios-librat, shkrimet) - Bibla ka filluar të shkruhet prej shek. XVI para Krishtit e deri në shek. I pas Krishtit.

- Bibla është shkruar nga 40 autorë.

- Bibla është shkruar në tri gjuhë: hebreje, aramaike, greke.

- Deri sot Bibla është përkthyer në mbi 2800 gjuhë.

Vërtetësia e Biblës si shkrim: Kishtet 15 përkthime të Biblës në gjuhë të ndryshme, para se të ishte shkruar Kurani dhe Talmudi: a. Përkthimi në greqishten e vjetër “Septuaginta”, (shek.

III para K.) b. Përkthimi në sanskrishten e vjetër (150 pas K.); c. Përkthimi në sanskrishten “peshita” (150 pas K.); d. Përkthimi në latinishten e vjetër (shek. IV pas K.); e. Përkthimi në latinisht “Vulgata”, nga Jeronimi f.

Përkthimi koptik ose egjiptian (200-300) etj.

Dorëshkrimet më të vjetra të Biblës janë: a. Codex Vaticanus (325 pas K.), gati gjithë Bibla, ruhet në bibiotekën e Vatikanit; b. Codex S’naticus (350 pas K.) tërë Dhiata e Re dhe gjysma e Dhiatës së Vjetër, gjendet në muzeun Britanik; c. Codex Aleksandrus (400 pas K.) gjithë Bibla, Muzeu Britanik; d. Codex Bazae (450 pas K.) ungjijtë dhe veprat e apostujve, gjendet në Bibliotekën Universitare në Kembrixh; e. Codex Ephraemi (450 pas K.) Dhiata e Re, Biblioteka Nacionale, Paris.

Emra ‘shqip’ në Bibël 1. Pelegu Eberit i lindën dy bij; emri i njërit prej tyre ishte Peleg, sepse në ditët e tij toka u nda, dhe emri i të vëllait ishte Joktan (Bibla, Zan.10:25) 2. Iliria Me fuqi shenjash dhe mrekullish, me fuqi të Frymës së Perëndisë; kështu, prej Jerusalemit e përqark dhe gjer në Iliri, kam kryer shërbimin e ungjillit të Krishtit.

(Bibla, Rom.15:19) 3. Apolonia Dhe mbasi kishin kaluar nëpër Amfipoli dhe nëpër Apoloni, arritëm në Selanik, ku ishte sinagoga e hebrenjve.

(Bibla, Vep.17:1)

letra e gjallë

14

4. Dalmacia Krescensi shkoi në Galaci, dhe Titi shkoi në Dalmaci.

(Bibla, 2Tim.4:10) 5. Nikopoja Bë çmos për të ardhur tek unë në Nikopoli (Nikopojë).

(Bibla, Tit.3:12)

Nuk e mendoja kurrë se jeta ime do merrte një drejtim krejt të ri para 4 vjetësh.

Dëshmi

Dëshmi besimi

Unë e lash Shqipërinë kur isha 18 vjeç për të studiuar jashtë vendit në Malejzi në një institucion fetar mysliman. Në fakt e urreja për t’u afruar sa më shumë me Zotin, pasi u rritem nën frymën e komunizmit si ateist. Në dy vitet e para iu kushtova fesë islamike shumë seriozisht.

Pas vdekjes së një shoku tim të studimeve, u dëshpërova shumë dhe më nuk po i kushtoja rëndësi nëse po falesha 5 herë në ditë apo s’po falesha fare. Fillova të shoqërohesha me njerëz që pinin alkool e nuk ktheheshim në shtëpi deri në 4 të mëngjesit. Bëra lloj-lloj gjërash që nuk jam krenar sot po t’i kujtoj, por e falënderoj Perëndinë që me gjakun e Jezusit m’i lau të gjitha marrëzitë që i kam bërë. Vetëm e vërteta të jep LIRI. Mbarova studimet dhe po merresha me një biznes të vogël. Në kompaninë malejziase ku po e shpenzoja një pjesë të madhe të kohës, dëgjova një kitarë dhe u bëra kurioz se çfarë po ndodhte. Mora vesh se ajo ishte një mbledhje e vogël krishtere që po mbahej gjatë orarit të drekës së të premtes. Nuk ngela i kënaqur me përgjigjen sepse kompania është internacionale dhe ata që marrin pjesë në biznes vinin nga raca dhe besime të ndryshme.

Dikush e hapi mbledhjen me lutje në gjuhën angleze dhe një tjetër e filloi këngën me kitare dhe të tjerët i bashkuan zërat drejt qiellit. Po mendoja, këta po luten dhe po këndojnë në anglisht (anglishtja është gjuha e dytë zyrtare në Malejzi). Pse nuk këndojnë në hebraisht ose greqisht pasi Bibla është shkruar në këto dy gjuhë. Në islam ne duheshim të falemi vetëm në arabisht, pasi Kurani është shkruar në arabisht. Gjatë asaj shërbese unë kisha grip dhe gjithmonë ata ofroheshin që të luteshin për mua. U habita se unë isha për afro 6 vjet në një institucion fetar mysliman dhe asnjëherë nuk u lut njeri për mua dhe as unë nuk u luta për ndonjë person.

Pasi vajta dy herë në mbledhje kishe, ishte një pilot i cili më ftoi për një bisedë. “Si ndjehesh” me pyeti. “Ndjehem shumë mirë dhe ndjej një paqe të pakuptueshme brenda meje”. Ai me pyeti nëse doja ta pranoja Jezusin për Shpëtimtarin dhe Zotin të jetës sime. Nuk dija se si t’i përgjigjesha. Një anë e imja thoshte “po” pse jo. Ana tjetër më sillte në mendje prindërit; si do reagonin ata; shoqja që ka banuar me mua dhe që do bëhet gruaja ime; po shoqëria që e dinë se çfarë besimi kam pasur.

Nejse, po pranoj një herë, e po më ndryshoi mendja, e kthej prapë.

Duke shkuar tani në kishë u kënaqa më shumë se në ndonjë klub me pije apo koncert. Më vonë u martova në Malejzi.

Shoqja ime dhe familja e saj ia dhanë jetën Jezusit gjithashtu.

Zoti na bekoi që nga ajo ditë si familje tani kemi një gocë të vogël Odelia, që do të thotë “Do lavdëroj Zotin”.

Faiketi / Malaysia

15

letra e gjallë

fillim

Një i zakonshëm

U bëra anëtar i rregullt i një kishe ungjillore, u pagëzuam në ujë dhe unë fillova të shërbej në shërbesën e adhurimit. Nuk ka kënaqësi më të madhe se sa të këndosh për Zotin. Besimi i ri dhe i vërtetë, ka qenë vendimi me i rëndësishëm dhe më i mirë në jetën time dhe të familjes time. E falënderoj Zotin që prindërit nuk patën ndonjë rezistencë të madhe sepse ata panë ndryshimet në jetën tonë, marrëdhënien midis meje dhe gruas sime.

Intervistë

Intervistë me Nazhua Diba

Arabja që foli për Krishtin në Kosovë

VAJI dhe FJALA Bisedë me Nazhua Dibën, me njërën nga ata që erdhën ndër të parët në Kosovë, për të na kujtuar ‘Fjalën që u bë mish dhe që banoi ndër ne…”

Ata erdhën “për të rindërtuar rrënojat e vjetra, të rimëkëmbin vendet që janë shkatërruar në të kaluarën dhe për të restauruar qytetet e shkretuara dhe të shkatërruara prej shumë brezash...” Is 61:4.

Legj: Isha e privilegjuar të takoja në Prishtinë, posa kishe ardhur nga Brazili, ishte viti 1987, dhe e mbaj në mend se ishe duke mësuar shqip?

Nazhua: Po, e kujtoj shumë mirë atë ditë, sapo kisha ardhur në Kosovë.

S’kisha asnjë njohuri as për gjuhën as për kulturën as për vendin. Isha zero në çdo gjë. Kisha pak frikë në zemër dhe mendoja si do të mësoja gjuhën. Ky ishte synimi parësor, sepse ky do të ishte mjeti me i rëndësishëm për të komunikuar dashurinë e Perëndisë, nëpërmjet Ungjillit të Krishtit, për popullin shqiptar. Fillova të vija në Bashkësinë e Popullit të Zotit, atëherë, kjo bashkësi vetëm sapo filloi ecjen e saj, dhe atje u takova me një zonjë, e cila, më ftoi në shtëpinë e saj. Ishte pasdite kur u takuam… si ta harroj atë ditë kur dashuria e Zotit u derdh mbi ne, kur Ai po u vërtetonte zemrave se është i gjallë.

Legj: Pastaj ke studiuar gjuhën shqipe në Universitetin e Kosovës?

Nazhua: Përveç nevojës personale për të mësuar gjuhën, ne ishim detyruar ta bënim këtë, nga gjendje politike e vendit. U regjistrova si studente në Universitetin e Kosovës, për të marrë vizën vjetore. Për mua ka qenë shumë e vështirë sepse nuk e dija mjaft gjuhën jo aq sa për të kuptuar ligjëratat e ndryshme. Në anën tjetër, ishte një rast i veçantë dhe privilegji të studioja në këtë Universitet, ku jepnin mësim shumë profesorë që ishin ajka intelektuale e popullit shqiptar, ku mësonin shumë studentë nga vende të ndryshme të Kosovës. Duke shkuar atje, sapo vendosja këmben në shkallet e Universitetit filloja të citoja kapitullin e parë të ungjillit të Gjonit, sepse e kisha ditur përmendesh, megjithëse ishte e ndaluar të flisnim për fe, nuk lodhesha as nuk pushoja së treguari studentëve dhe profesorëve për besimin tim, sepse nuk kisha ardhur për të spiunuar vendin si thoshin disa, por për të treguar mbi Mbretërinë e Perëndisë, “mbi atë që mund të na nxjerr nga errësira në Mbretërinë e Birit të Tij të dashur.” Universiteti i Kosovës është deri më sot në zemrën time, nuk e harroj kurrë.

letra e gjallë

16

Legj: E di se ecje rrugës me një çantë të rëndë, sepse aty mbaje literaturë, i jepje secilit pa dallim?!

Nazhua: Para se të vija në Kosovë më lajmëruan që ishte një ligj në ishJugosllavi që dënonte prozelitizmin, mirëpo, Ungjilli nuk është një fe e re. Është për të gjithë. Ai zbulon një mister. Perëndia, Fjala u bë mish dhe erdhi ndër ne… “Ungjilli është fuqia e Perëndisë për të gjithë ata që besojnë…” Popujt janë nën ndikimin e princit të errësirës. Ai ka pushtet për shkak të mosbindjes së njerëzve ndaj Perëndisë. Atëherë, si

Intervistë

Intervistë me Nazhua Diba

Legj: Kur ishte pajtimi i gjaqeve më 1990 ke folur për temën e pajtimit, para mijëra njerëzve, çka thoshe në ato takime?

Nazhua: Kam marrë pjesë në dy, tri pajtime të gjaqeve.

Me vjen keq se i harrova emrat e fshatrave ku kam qenë, por në një rast, plaku i fshatit më ka ftuar për të folur përpara të gjithëve, duke më prezantuar se ”ja në mesin tonë është një mike shqiptare, nga një vend i largët, nga Brazili”. Aty ishin disa profesorë universiteti. Ishte edhe prof. Anton Çetta që ishte figura më kryesore e Pajtimit. Shpreha gëzimin për këtë që po ndodhte dhe thashë: “Është shumë e bukur që ju jeni duke u pajtuar me njëri-tjetrin, por ky pajtim është vetëm horizontal.

Kur ne kemi vrarë njëri-tjetrin, ne kemi ofenduar më së pari Krijuesin, dhe prandaj kemi nevojë edhe për një pajtim tjetër që është vertikal. Edhe ky pajtimi vertikal me atë horizontal formojnë Kryqin, ku Jezus Krishti u bë pajtimi për ne. Pak a shumë fola ashtu figurshëm, dhe për habinë time erdhi hoxha për të më përshëndetur, duke e puthur dorën time.

Legj: Kumboi fuqishëm sintagma “ra komunizmi edhe në Shqipëri”. Si e ndjeve veten kur shkele lirisht në tokën e Shqipërisë aq të dashur?

Nazhua: Në fakt, u ndjeva si Filipi kur u dërgua nga Fryma e Zotit tek etiopiasi. Arrita atje me 15 prill 1991 nga Prizreni dhe Kukësi. Në Tiranë u takova me një shoqe që më mori në shtëpinë e saj, e nga ajo ditë e tutje jetoj në Shqipëri. Prania e Zotit ishte aq reale, e prekshme, si lumi, Vajosja e Zotit ishte aq e fortë. Ishte kohë pendimi e kthimi. Gjë e mrekullueshme për ta parë.

Legj: Ti je një jo e huaj, ti je shqiptare, mund ta dëshmosh këtë me pasaportë?

Nazhua: Sa për pasaportë nuk e meritoj, por ka qenë një dhuratë nga Zoti për mua edhe kam përgjegjësi ende më të madhe për të nderuar kombin shqiptar.

Legj: Kur bisedoj me ty, më duket se po flas me një patriote shqiptare, Sevasti Qiriazin, sidomos kur preket çështja e gjuhës shqipe?

Nazhua: Sa për Gjuhën Shqipe, më vjen keq që unë vetë

nuk flas aq mirë, bëj ca gabime në shqiptim, kur jam e lodhur, ngatërroj disa trajta, por më pëlqejnë fjalët e bukura shqipe dhe nuk kam dëshirë kur shoh se ato zëvendësohen me fjalë të huaja angleze, italiane apo greke, pa pas asnjë nevojë. Psh. “Ndeshja starton…” A nuk tingëllon mirë folja nis dhe fillon? Tjetri ka shkruar: “ … në linkun me www….” A nuk është fjala lidhje?

Në një gazetë kosovare gjeta fjalën lidership, në vend të fjalës udhëheqësi, mund të përmend edhe mijëra fjalë të tjera të huaja të panevojshme fare, që prishin hijeshinë e gjuhës shqipe, por nuk më duket vetja përgjegjëse të flas për këtë fushë.

Legj: A ka diçka të veçantë që të pëlqen te gjuha jonë?

Nazhua: Më pëlqen pa masë trajta habitore, është aq shprehëse dhe e veçantë.

Legj: Po dëshirorja?

Nazhua: Oh është e mrekullueshme! Rrofsh! Të lumtë goja! Të pastë nëna! U gëzofsh!

Legj: Na thuaj diçka për shtrirjen e dorës vëllazërore në kohën e vështirë të luftës së Kosovës 1998-1999?

Nazhua: Kur kemi dëgjuar që ishim duke ardhur shqiptarë nga Kosova të ndjekur nga lufta, kemi shkuar te Drejtori i Klubit Dinamo z. Sokoli Morina për të na dhënë hapësirë për të ndihmuar kosovarët. Ai menjëherë foli me qeverinë e cila pat dhënë urdhër për të përdorur kompleksin e Pishinave. Aty, kisha jonë u ka shërbyer 5 mijë deri 7 mijë kosovarë. Motra Lumturie Morava ka gatuar, pothuaj vetëm, më shumë pak ndihmesë, për të gjitha këta njerëz. Gjithashtu kemi dhënë ushqime për shumë familje që kanë mbajtur kosovarët. Ishte një motiv i pastër dashurie e dhembshurie. Lavdia i takon Zotit për çdo gjë që është bërë në këtë kohë.

Legj: Ndër shqiptarët ishte mbjelle fara e besimit, qe nga koha e apostujve, pastaj ka periudha shumë të gjata heshtjeje. Si ta mbajmë të ndezur kandilin?

Nazhua: Kandili mbahet ndezur me vaj dhe ky vaj del nga marrëdhënie personale me Perëndinë dhe nga Fjala e Tij. Mos na mungoftë vaji kurrë, paçim me bollëk, kandili mos u mektë as mos u shoftë kurrë, sa të ketë diell e hënë!

Bisedoi: Qefsere Nishevci

17

letra e gjallë

mund të heshtja??? Sa i përket ungjillit jam borxhli. Aq më parë, sepse kam prejardhje arabe dhe ky fakt me bën që borxhi im ndaj jush, ndaj secilit, të jetë më i madh, ….

Ungjillizim

Ese për emrin

Kush

ma la emrin?

Shkruan Fehmi Halimi Bashkësia Ungjillore “Ringjallja”

Emri ka arsyen e vet në nevojën njerëzore për identifikim dhe njohje në bashkësi. Emri është i përveçëm ose i përgjithshëm. Emërtohen të gjithë, edhe kafshët, tokat, malet, rrugët, objektet etj. Njeriu emërton dhe ka nevojë për emërtim. Ndryshe nga njerëzit, bota përreth dhe gjithësia kanë një emër të përgjithshëm në të gjitha gjuhët e popujve të botës.

Gjithësia nuk ka emër. E si e ka pra? As toka nuk ka emër. Te të gjithë popujt toka është tokë! Emër nuk kanë as dielli e as hëna. Dielli është yll që në gjuhën tonë shqipe erdhi nga fjalët ditë dhe yll. Hëna u emërtua si yll që hahet anash.

letra e gjallë

18

Prindërit, tash! Si njerëz kanë emra, por janë, prindër.

Në vend të emrit, thirren prindër, me cilësorë që tregojnë dashurinë dhe shpirtin njerëzor. Prindërit nuk kanë emrat që bijtë e bijat t’i emërtojnë ashtu. Ata janë prindër, at dhe nënë, të veçuar dhe të cilësuar. Ati nuk thirret në emër, as nëna, por me cilësim, që është dashuri dhe respekt pakufi. Të këtilla janë edhe cilësimet: vëlla, motër, nip, dajë, mik, etj. Emri është identifikim dhe cilësim. Emri Afrim! Është emër, shqip, do të thotë: i afruar, i afrueshëm, i butë, i kuptueshëm. Por emri nuk është tregues i cilësive të karakterit të tij. Përderisa emërtimi për draprin, tregon veglën e punës së mjeshtrit, emri i njeriut nuk tregon cilësitë njerëzore, por dëshirën ose idenë e dëshiruar.

Afrimi mund të jetë i afrueshëm, por edhe i largueshëm; i mirë edhe i mbrapshtë!

Njeriu i dha emër natyrës. E emërtoi atë krahas

ndarjeve që bëri në të. Fushës, sipas shtrirjes, lumit sipas rrjedhës e ngjyrës, gjatësisë, malit sipas madhësisë e bimëve. Njeriu emërtoi edhe për lavde, pas luftërave, fitoreve dhe lëvdatave. Ai emërtoi që të orientohej dhe të ekzistonte. Emërtoi brezat që u lindën, emërtoi tokën që sundonte dhe njihte, emërtoi punët e mjeshtëritë, mjetet e veglat; planet e synimet, luftën e paqen, ligjet e rregullat, kufizimet e liritë, masat e dënimet, pretë e dhuratat, të mirën e të keqen etj. E qëllonte ose jo, njeriu emërtonte e cilësonte. Ndodhte që brezat që vinin i bashkonin dituritë dhe riemërtonin e ricilësonin, ashtu si u duhej.

Dituria ishte që prej fillimit, por njeriu emërtonte nga arsyeja e tij.

Ishin njerëzit e Perëndisë, profetët dhe dëshmitarët, që emrin e Perëndisë e bënë të njohur dhe të rinjohur ndër njerëzit. Emri njeri për njeriun u dha nga Perëndia, që të dallohej prej të tjerëve. Njeriu ka botë shpirtërore dhe vetëdije, ndërgjegje, kujtesë, kuptim dhe mbikuptim.

Njeriun Perëndia e krijoi në shëmbëllim të vetes, dhe kështu njeriu mori diçka edhe nga emri i Zotit. Forca e njeriut dhe vlera qëndrojnë në adhurimin e Perëndisë. Për këtë arsye, edhe emërtimi ka forcën e ndërdijes. Salomoni në Tempullin kushtuar Perëndisë, nuk la pa përkujtuar emrin dhe emërimin e Tempullit, si Lavd nga Mbindërgjegjja, edhe atë që në hyrje të adhurimit para popullit. Ai e përkujtoi këtë duke thënë se kush është njeriu t’i ndërtojë shtëpi banimi Perëndisë, duke arsyetuar emërimin e Tempullit me emër të Perëndisë, për njerëzit, që ta dinin dhe ta adhuronin Perëndinë, e për të mos e harrua asnjë çast!

Njeriu pra e diti që prej fillimit Krijuesin e vet, Zotin Perëndi dhe Lavdinë e tij, me gjithë shmangiet që e përcollën kujtesën për Perëndinë e vërtetë, të gjallë dhe të Madhërishëm në çdo gjë. Krijuesin, Mbajtësin, Mbrojtësin, Siguruesin, Shëruesin, Ushqyesin, Strehuesin, e shumë e shumë cilësi tjera pakufi të Perëndisë, njeriu i njohu dhe i deshi më fort se prindërit e tij. Njeriu i parë s’pati një prind, pasi Perëndia ishte Ati i tij. Emri dhe emër-kuptimi ZOT, që në fillim thoshte: Prind i Shenjt dhe i Shumëfishtë!

Emri pra ka arsyen e vet në nevojën njerëzore për identifikim dhe rend në bashkësi. Vetë Perëndia ka cilësi të emërtimit, si Dashuri e Shumëfishtë Prindërore. Nëse dikush largohet nga prindërit edhe me të keq, fjala bien për njëzet vjet e pastaj kthehet te ta, a thua do të njoftohet me ta, që nga fillimi? A do t’u thotë prindërve, të njoftohemi së pari, të tregojnë emrat dhe identitetet? A do t’u tregojë emrin e vet dhe a do t’i pyes për emrat e tyre? Jo, sigurisht! Ai do të përulet me turp, e do të kërkoj falje me pendesë prej tyre. E po, kështu është edhe me mëkatarin kur kthehet tek Perëndia ynë i Shenjtë. Jezusi e cilësoi Perëndinë me “Ati Im” dhe pastaj, “Ati i juaj”! Me këtë lloj emërtimi dhe cilësimi Krishti na kthen në Dashurinë Burimore. Kuptimi i fjalës at është burim.

Shqiptarët e Turqisë

dhe asimilimi i tyre

Shkruan Dr. Fatmir Selimi

Nxitje

Në Turqi jeton komuniteti i madh shqiptarësh deri në 10 milion, sipas prejardhjes, e që njëkohësisht është më i numërti në botë. Këta janë të shpërngulur gjatë shekujve e më së tepërmi prej vitit 1878 pas përzënies prej Sanxhakut të Nishit dhe djegies së 700 fshatrave, dhe vijoi gjatë viteve 1912 pas shkatërrimit të Perandorisë Osmane. Fshatra të tëra u shpërngulën edhe prej Kosovës, Maqedonisë dhe Çamërisë e Selanikut. Shqiptarët e Sanxhakut të Nishit dhe fshatrat e Çamërisë, Selanikut dhe Maqedonisë u vendosën nëpër fshatrat e Turqisë ku ishin të banuara me parë me grekë, armenë etj. Nëpër qytete u vendosën më tepër shqiptarët e shpërngulur prej qyteteve që më parë e kishin mësuar turqishten dhe ishin deklaruar si turq për shkak të besimit të tyre. Ata nëpër qytete u shpërndanë nëpër lagje të ndryshme dhe asimilimi i tyre ishte më i lehtë.

Disa prej shkaqeve kryesore të asimilimit të tyre janë: 1. Deklarimi si turq në dokumentet e udhëtimit në zyrën turke të lëshuara në Shkup (si lloj pasaporte - VESIKA).

Kjo bëri zhbërjen e identitetit nacional.

2. Mungesa e kapaciteteve intelektuale. Kjo bëri humbjen e gjuhës shqipe.

3. Pasoja e mos arsimimit edhe mungesa e organizimit nëpër shoqata kulturore dhe sportive (në tërë Turqinë janë vetëm dy shoqata kulturore që kultivojnë folklor shqiptar edhe atë: Shoqata e Manastirit në Stamboll Bajram Pasha dhe Shoqata e Zaferit në Bursa). Sa shoqata kanë shqiptarët në Amerikë, Gjermani, Zvicër etj.

4. Shpërndarja e tyre nëpër tërë Turqinë në distanca prej qindra kilometrash si në rrethinën e Stambollit, Bursas, Izmirit, Adanës, Bafrës, Niksarit, Tokatit, Afionit, Adapazarit, Izmitit, Gaziantepit, Konjas Sivashit etj.

5. Mungesa e vendtakimeve javore si p.sh. kishat te arbëreshit, ose tek komuniteti i krishterë në Amerikë që nëpër mesha dhe tubime flisnin me njëri tjetrin gjuhën amëtare.

6. Mungesa e përkujdesjes institucionale të Kosovës dhe Shqipërisë.

Sot gjuha shqipe flitet mjaftueshëm vetëm nëpër fshatrat shqiptare si në regjionin e Bafrës (Dyz Kyj, Karpusi Kyj) etj.

Në kapiazi ky në regjionin e Niksarit, Qevretepe (Adana), Horos Kyj dhe Geren Kyj, Gyl Bashqe, Izmiri me rrethinën e Adapazarit etj. Për t’i ruajtur nga asimilimi i mëtejmë nevojitet një lidhje horizontale mes shqiptarëve të Turqisë, aktivizimi i shoqatave kulturore si ajo “Kosova” në Bafër e formuar në vitin 2006 (d.m.th. pas 100 viteve). Organizimi i një kongresi shqiptar në Turqi si dhe përkujdesja dhe furnizimi i tyre me abetare, flamuj, material propagandistik si dhe vizita më e shpeshtë e televizioneve tona si p.sh. e RTK-së. Përcaktimi që ata shqiptarë në Turqi të deklarohen dhe të pranohen nga shteti se janë shqiptarë, dhe me të drejtën që të besojnë lirshëm atë çka dëshirojnë. Vlen të ceket edhe emetimi i abetares përmes televizionit të Kosovës që kishte për t’i shërbyer edhe diasporës shqiptare në Gjermani, Australi, Amerikë, Itali, Zvicër, Suedi, Norvegji etj.

19

letra e gjallë

A ka ndikuar feja islame në asmimilimin e shqiptarëve në Turqi

Inspirim

Me shkas

Shkruan Belkize Cakolli Besëlidhja

ANKESË APO MIRËNJOHJE

S

i duhet të sillet njeriu: duke u ankuar apo duke i qenë mirënjohës Krijuesit tonë?

Jam e bindur se gjithë ata që do ta lexojnë këtë pyetje instinktivisht do të përgjigjen se duhet të jemi mirënjohës, dhe mirë thoni, sepse ashtu duhet të jetë.

Por sa e praktikojmë ne në jetë këtë që e themi, të jemi mirënjohës?

Kur ne jemi në një situatë apo në një periudhë të vështirë të jetës gjithmonë i drejtohemi Zotit, në një mënyrë duke iu ankuar për gjendjen në të cilën ndodhemi apo duke i kërkuar zgjidhje për problemin që ne mendojmë se na ka ngulfatur.

letra e gjallë

20

Po e bëj një pyetje: a je ndalur ndonjëherë për të menduar pse ende marr frymë; pse kam lindur i shëndoshë; pse kam energji për jetë; pse kam dëshirë për jetë; pse i kam fëmijët e shëndetshëm; pse e kam bukën e mjaftueshme; ujin e mjaftueshëm; punën??? etj.

Mendoni se ne i meritojmë t’i kemi këto bekime në jetë, dhe se janë dhënë ashtu kot? Unë nuk mendoj se e meritoj, por thjesht i pranoj nga hiri dhe dashuria e Perëndisë, dhe se rri syçelë me anë të falënderimit. Çfarë bekime të mira e të bollshme janë për ne njerëzit. E neve na zërë paniku për problemet e ndryshme ditore dhe shpesh të gjitha këto bekime i lëmë anash, i strukim diku sikur të mos kenë vlerë fare. Ne lejojmë që një problem i vogël t’i mbulojë bekimet e mëdha që na i dha Zoti.

Të dashur lexues, a mund të pushojmë së ankuari për problemet tona ditore dhe t’i jemi mirënjohës Atij që e ka të ardhmen tonë në duar e tij. Ati ynë qiellor në fjalën e tij na porositë që të jemi të kënaqur me atë që e kemi dhe se Ai do t’i shumëzojë shumëfish bekimet e tij por nëse ne do vazhdojmë me ankesat tona të shumta atëherë Perëndia do t’i marr nga ne ato bekime që na i ka dhënë dhe do t’ia jep atij të cilit do të jetë mirënjohës ndaj Tij. E tash, çka do të mendosh: a dëshiron që Perëndia t’i shumëzojë bekimet ty apo dëshiron që t’i marrë dhe që t’i shpërndajë ato?

Inspirim

Me anë të njohjes së Fjalës së Zotit do të ndryshojë jeta e jote

NJOHJA ËSHTË ÇELËSI

Për të jetuar jetë fitimtare në Krishtin, patjetër duhet të kem njohje të përcjellë me zbulim të Fjalës së Perëndisë. Bibla shumë qartë e shpjegon se është njohja e fjalës së Zotit që na shtynë gjatë jetës sonë.

Fjalët e urta 11:9 “Të drejtët çlirohen për shkak të njohjes së tyre” Pra, ky varg nuk thotë se të drejtit do të çlirohen nga shtypja, nga problemet, por se njohja do t’u mundësojë të marrin trashëgimin e tyre.

Zoti thotë: “Populli im shkatërrohet, në mungesë të njohurisë” Hosea 4:4. Me fjalë të tjera, jeta e tyre, vuajtja që i ka thyer nuk është për shkak të mungesës së lutjes ose fuqisë, por sepse u mungon njohja. Kjo lloj njohje nuk është mendore, por është e thellë, shpirtërore, e që vjen nga Fjala e Tij. Kufizimet që i keni në jetë janë sepse ti nuk ke njohje. Mbaj në mend Njohuria e Fjalës së Zotit është çelësi që të bën të lëvizësh nga gjendja në të cilën je në sukses, përparim dhe pasuri!

H

Bibla thotë 2Pjt. 1:3 “Duke qenë se Fuqia e Tij Hyjnore na dhuroi të gjitha gjërat që i takojnë jetës dhe perëndishmërisë, me anë të njohjes së Atij që na thirri me lavdinë dhe virtytin e vetë...” A mund të shihni se Perëndia ju ka dhënë absolutisht gjithçka, që iu nevojitet për të çuar jetë të suksesshme dhe të pasur. Por pastaj thuhet për t’ia dalë mban duhet të ecim në njohurinë e Perëndisë.

Lutje: I dashuri At, lutem që unë të mbushem me njohjen e fjalës sate, me urtësi dhe të kuptuar shpirtëror.

Lutem që vazhdimisht të më japësh Frymën e Urtisë, dhe të Zbulesës, dhe të Kuptuarit, në emër të Jezusit. Amen.

Kjo e ka kuptimin se e vetmja gjë që na ndanë nga

Përgatiti Qefsere Nishevci

Marr nga “Rapsody of Realiteies”, të autorëve Chis dhe Anita Oyakhilome

21

letra e gjallë

iri dhe Paqja u shumoftë për ju në njohjen e Perëndisë dhe Jezus Krishtit, Zotit tonë’

jeta e mirë është njohja. E shihni Perëndia ju ka dhënë aq shumë në Krishtin, dhe nuk mund të kënaqeni nëse nuk e dini se çfarë trashëgojmë nga Ai.

Kulturore

Foleja Kombëtare

HISTORI E PANJOHUR

e Kongresit të Manastirit Roli kombëtar i kishës protestante në bërjen e Alfabetit shqip

N

jë nga ngjarjet më të shënuara të kulturës shqiptare është Kongresi i Manastirit, i njohur ndryshe edhe Kongresi i Alfabetit.

Historikisht ishin bërë shumë përpjekje që më në fund të gjithë shqiptarët të përdornin një alfabet të vetëm.

Pa e mënjanuar asnjërin veprimtar të kësaj çështjeje kuptohet se meritat u takojnë më shumë atyre që e kurorëzuan këtë identitet kombëtar: jo shkronja arabe, jo turke dhe jo greke, por shkronja shqipe (latine evropiane). E kush ishin më meritorët?! Historia shqiptare nuk i përmend në nivelin e gjenezës, ideve, kreacionit dhe përgjegjësive të atyre patriotëve shqiptar që po e bënin alfabetin shqip.

letra e gjallë

22

Më meritorët e Kongresit të Manastirit janë ata që nga M. Grameno i quan “foleja kombëtare”. Kjo fole i kishte njerëzit e saj që ishin themelues dhe drejtues të këtyre institucioneve: Kisha Ungjillore Korçë, më 1891; Shkolla e të Dielës, më 1891- në kuadër të kishë; Shkolla e Vajzave, më 1891- shkollë laike që udhëhiqej së pari nga Sevastia; Vëllazëria Ungjillore e Shqipërisë, më 1892 – shoqëri ungjillore dhe letrare; Letra e Vëllazërisë, më 1892 - gazetë; Ylli i Mëngjesit – shoqatë e grave. Selia e këtyre organeve ishte Korça,

dhe në krye të kësaj foleje gjendej fillimisht Gjerasim Qiriazi, pastaj Gjergj Qiriazi, dhe Parashqevi Qiriazi.

Kulturën shqiptare nuk e shoh të parcializuar e aq më pak që vlerat e saj kombëtare të përfetarizohen. Me këtë dua të them që nuk është fjala të shihet se çfarë bënë disa burra e gra që ishin të krishterë protestantë shqiptarë, por që në kulturën tonë të theksohet se cila ka qenë vlera shoqërore dhe kombëtare e Kishës Protestante Ungjillore Shqiptare. Gjatë kohës së Rilindjes Kombëtare ishin dy qendra protestante shqiptare: Korça dhe Manastiri.

Ishin pikërisht protestantët shqiptarë që dolën sheshas në Korçë në vitin 1891, edhe pse prania e tyre ishte shfaqur në Manastir prej vitit 1887. Ata guxuan të predikojnë, të luten dhe të këndojnë shqip. Guxuan të hapin shkolla në shqip. Guxuan të shkruanin dhe të botonin shqip.

Guxuan të hapin kishë shqip. Kështu u ofrua fryma dhe gjaku i atyre intelektualëve shqiptarë për ta bërë alfabetin shqip.

Kongresi nuk do ta kishte kurrë suksesin e tij pa ndihmën e klubit “Bashkimi” të Manastirit i cili u drejtua për shumë kohë nga Gjergj Qiriazi si nënkryetar. Komisioni i Punës së Alfabetit punimet i bëri pikërisht në shtëpinë e Gjergjit. Gjergji ishte nënkryetar i Kongresit dhe anëtar i Komisionit. Ai ishte përfaqësues i Shoqërisë Biblike Britanike. Të tjerë protestantë që ishin të përfshirë në udhëheqjen e Alfabetit ishin Grigor Cilka, nënkryetar i Komisionit; Parashqevi Qiriazi, sekretare e Komisionit të ABC-së; Kristo Dako, pjesëmarrës; Fineas Kenedi, vëzhguese (e vetmja amerikane që mori pjesë në Kongres); Fillomena Bonati, vëzhguese etj. Kongresi i pati 150 delegatë, kurse mbi 35 delegatë ishin protestantë, prandaj thuhet në raportin zyrtar të Kongresit se morën pjesë shqiptarë myslimanë, katolikë, ortodoksë dhe protestantë.

Kongresi kishte vendosur që ta hapte shtypshkronjën e vet dhe Gjergj Qiriazi u caktua drejtor i saj. Kjo ishte shtypshkronja e parë shqiptare, dhe u bë shumë e njohur kudo ndër shqiptarët, por pastaj turqit e mbyllën.

Kishat protestante, sidomos ato në Evropën Perëndimore kishin mision në hapjen e shkollave dhe botimin e librave, dhe këto misione po realizoheshin pak a shumë edhe në Shqipëri duke u hapur fillimisht dy shkolla në Korçë, pastaj bërja e ABC-esë shqipe, dhe së fundi filloi punën shtypshkronja. Kështu “foleja kombëtare” historikisht e lindi (e çeli) Kongresin e Alfabetit.

Për kontributin e madh kombëtar që kishte dhënë “foleja kombëtare”, me rastin e 40-vjetorit të veprimtarisë, më 2 korrik 1931, në Kamëz, Mbreti Zog si dhe Nëna Mbretëreshë e dekoruan me çmim të lartë. Kjo fole kombëtare gjatë kësaj kohe zyrtarisht quhej “Instituti Qiriazi” (Instituti Kyrias).

F. Cakolli

Literatura

Me shkas

JuJu preferojmë librin preferojmë librin - Titulli: Si të çlirohemi prej hidhërimit - Autori: Grup autorësh - Faqe: 74 - Formati: 12 x 19 cm.

- Botues: Shtëpia Botuese TENDA - Viti dhe vendi i botimit: 2007, Prishtinë - Tirazhi: 2500 kopje - Lloji i librit: Psikologji krishtere

Hidhërimi shpjegohet edhe me këto fjalë sinonime: zemërimi, inati, helmimi, vreri, zymtia, brengosja, mëria, plagosja, sfilitja, hidhësia, leqendisja, sekëlldia, pikëtimi, lunga, qederosja, sëndisja etj. Hidhërimi ka fuqi grumbullimi të shtypjeve të gjërave dhe të shprehive të tjera të liga. Hidhërimi ta merr kontrollin tënd. Hidhërimi preokupon mendjen tënde që ta kujtojë njeriun që ka lëshuar hidhësi ndaj teje, andaj ti gjithmonë do të

merresh duke përkujtuar detajet e ngjarjeve të këqija.

Pra do të ndalesh duke menduar vetëm për situatat e rënda. Prej kësaj fillon mjerimi i gjendjes sonë shpirtërore dhe mentale, prandaj na duhet që të çlirohemi prej hidhërimit. Ky libër shumë i shkurtër na e thotë këtë se si duhet. Dhe sigurisht se çelësin e dimë të gjithë – falja. Ndërsa përgjigja këtu është se si duhet falur në mënyrë që të jesh i çliruar plotësisht nga zemërimi.

Ky libër është botuar disa herë në Shqipëri dhe Kosovë, ndërsa përfundimisht Albanian Evangelical Mission nga Anglia i dha të drejtën e botimit dhe të ribotimit në gjuhën shqipe për Kosovë Shtëpisë Botuese “Tenda” në vitin 2001. Ky është botimi i pestë me radhë dhe janë bërë disa përmirësime nga botimi i fundit.

Në këtë libër janë cituar shumë pasazhe të Biblës, andaj lexues i nderuar, do të ishte mirë që krahas këtij libri të siguroni edhe Biblën, pasi që ju do të keni më shumë njohuri lidhur me kontekstin e citimit të këtyre vargjeve biblike, si dhe në mënyrë që ju të frymëzoheni thellësisht edhe më tej në këtë temë shpirtërore: si të TENDA çlirohem prej hidhërimit!

23

letra e gjallë

“Si të çlirohemi prej hidhërimit?”, si një temë e paraqitur në këtë botim është një sintezë. Ky libër ndahet në pesë kapituj, dhe është shkruar nga tre autorë të ndryshëm, dhe me profesion njëri është teolog, psikiatër dhe tjetri pastor. Sa shumë kemi nevojë për ta lexuar dhe për ta zbatuar në jetë këtë libër. Me miliona tragjedi njerëzore fillojnë pikërisht nga plagët e hidhërimit, zemërimit dhe inatit, andaj ky libër mundohet që t’i sanojë këto kobe nga jeta e njeriut. Për më shumë njëri nga autorët thotë se hidhërimi kalb shpirtin dhe trupin tonë; dhe tjetri thotë se hidhërimi i mbajtur në zemrën tonë fillon ulcerën. Dhe sigurisht se ne kemi dëgjuar që të kenë vdekur sa e sa njerëz nga ulcera. Prandaj po them se ky është një libër shumë praktik, sigurisht më praktik se cilido botim tjetër, dhe do të jetë i pavlefshëm vetëm për ata që nuk janë hidhëruar kurrë në jetën e tyre.

Me shkas

Na falni

Shqiptarët ishin të krishterë dhe gjithmonë në trojet e tyre Shkruan Sejdi Veseli

letra e gjallë

24

E vërteta flet kështu lidhur me shpifjet që po i bën peshkopi serb Artemije kundër popullit shqiptar dhe kundër pavarësisë së Kosovës: - Se shqiptarët e pranuan Ungjillin e Krishtit, nga Apostulli-Shën Pali, në vitin 57 të e.r., në kohën kur populli serb, jo vetëm se ishte pagan, por ishte tej Karpateve.

- Se pranimi i Ungjillit të Krishtit në tërë hapësirën e banuar me shqiptar u përfundua, në gjysmën e dytë shekullit të VI-të. Pra, para se serbo-sllavët e parë, të kalonin lumin Danub, në veriun e Gadishullin Ballkanik; - Se nga një shqiptar i Dardanisë (Kosova e sotme), i mirënjohuri Shën Niketa, është kompozuar Lutja kryesore e krishterimit perëndimor “Te Deum Laudamus” (“Ty Zot të lavdërojmë”), e cila prej çerekut të parë të shekullit të gjashtë e deri sa të ketë jetë mbi tokë, do të konsiderohet si njëra prej vlerave kryesore e të krishterëve. Këtë të vërtetë e bëjnë të pakontestueshme burime shumë serioze të arkeomuzikologjisë, si ato nga Selia e Shenjtë, Raguza, Franca, Britania etj.; - Se përkthimin e parë të Biblës, nga hebraishtja në gjuhën latine, e ka bërë po një ilir shqiptar, i mirënjohuri Shën Gjeri (Jeronimi), në vitin 405; - Se Kodikët shqiptarë janë një përmendore e kulturës dhe e qytetërimit. Ata dëshmojnë edhe për hapësirën bibliko-ekumenike të truallit etnik shqiptar. Me këtë rast mjafton të cekët “Kodiku i Purpurt i Beratit”, i njohur në botën perëndimore si “Memoire du Monde” (Kujtesa e Botës), tani nën përkujdesjen e UNESCO-s; - Se serbo-sllavët, jo vetëm se e gjetën krishterimin në Kosovë, por edhe shumicën e kishave dhe manastireve katolike e ortodokse të shqiptarëve, i serbizuan pas invadimeve të tyre okupuese.

Dokumentet historike dëftojnë, se pas pushtimit të Kosovës (Dardanisë së atëhershme) nga ushtria e Dinastisë së Nemanjiqve, në gjysmën e dytë të shekullit XIII-të, për qëllime të shpërnguljes të Patrikanës Ortodokse Serbijane nga Rasha (serb. Rashka) në Kosovë, synohej që më parë të bëhej serbizimi i kishave dhe i manastireve shqiptare. Siç edhe dihet, duke u ushtrua terrori më barbar, si ndaj klerit dhe besimtarëve të krishterë vendorë, u serbizuan Manastiri i Deçanit, kisha e Graçanicës, e Banjskës, Pejës dhe kështu me radhë. Kështu që Peja në gjysmën e shekullit XIII-të u shndërrua në qendrën e Kishës Ortodokse Serbijane, e njohur edhe sot si Patrikana e Pejës. Me këtë rast mjafton të veçohet vetëm një fakt: Manastiri i Deçanit, së pari, nuk e ka arkitekturën e stilit ortodoks, dhe së dyti vërehet qartë mbyllja e portës së tij të mëparme, pas serbizimit të tij, ngase ishte e drejtuar nga lindja, për t’u hapur hyrja e re e drejtuar nga perëndimi. Është e ditur, se objektet e kultit të krishterimit katolik, hyrjen e kanë nga lindja, ndërsa lutjet bëhen në drejtim të perëndimit (Vatikanit). E kundërta qëndron me kishat ortodokse, ato hyrjen e kanë nga perëndimi, ndërsa lutjet bëhen në drejtim të lindjes (Peshkopata e Konstadinopojës / Stambollit); - Se ushtria pushtuese serbijane, përveç se i serbizojë objektet fetare të shqiptarëve të krishterë, ajo me ndihmën e dhunës të shfrenuar dhe barbare, arriti të asimilojë një numër jo të vogël të shqiptarëve të Dardanisë dhe Zetës (Malit të Zi); - Se është e vërtetë historike se konvertimi masovik i shqiptarëve (i shumicës dhunshëm), në fenë myslimane ndodhi pas pushtimit përfundimtar të Trojeve shqiptare nga Perandoria Osmane, dhe pas vdekjes së Kryetrimit Legjendar - Princit shqiptar Gjergj Kastriotit - Skënderbeut, i njohur edhe me nofkën Atleti i Krishtit. Është e mirë e ditur, se në kuadër të popullit shqiptar të Kosovës, veprojnë dy konfesione fetare, ai katolik dhe ai mysliman. Por, përkundër faktit se shumica e shqiptarëve të Kosovës i përkasin besimit mysliman, afro 80%, për ndryshim nga Kisha Ortodokse serbijane e cila nxiti dhe mbështeti, jo vetëm terrorin e solldateskës serbo-çetnike, deri në përmasat e gjenocidit ndaj kroatëve të krishterë katolikë, por edhe në ditët e sotme është duke ushtruar dhunë edhe kundër Kishës Ortodokse malaziase dhe maqedonase. Për shqiptarët e besimit mysliman nuk dihet asnjë rast, që të kenë organizuar edhe një fushatë të vetme kundër vëllezërve të tyre të krishterë! Por, përkundrazi, shqiptarët e myslimanizuar, krah për krah me vëllezërit e tyre të krishterë, e luftuan pa mëshirë pushtuesin osman, deri sa e dëbuan nga Trualli i tyre.

Kështu, vepruan dhe do të veprojnë edhe në raport me të gjithë pushtuesit e Atëmëmëdheut të tyre.

Shënim i redaksisë: Ky është vetëm një seperat i një shkrimi shumë më të gjatë i z. Sejdi Veselit i botuar nëpër disa mediume elektronike.

Dashuria

Çka është dashuria

dashuria është

Cilat janë RELIGJIONET më të vjetra të organizuara në botë? ...

Edhe sikur të flisja gjuhët e njerëzve dhe të engjëjve, por të mos kisha dashuri, atëherë do të isha vetëm një bronz që kumbon ose në një dajre që tingëllon.

Po të kisha dhunti për profeci dhe t’i dija të gjitha misteret dhe gjithë diturinë dhe po të kisha besim të madh sa të lëvizja malet, por të mos kisha dashuri, atëherë do të isha një hiç.

Edhe po t’ua ndaja të gjitha pasuritë e mia të varfërve dhe po ta jepja trupin tim që të digjej, por të mos kisha dashuri, nuk do të më vlente asgjë.

Dashuria është e durueshme, dashuria është plot mirësi. Ajo nuk njeh smirë; dashuria nuk mburret, nuk krekoset, nuk sillet në mënyrë të pahijshme, nuk kërkon dobinë e vet, nuk zemërohet, nuk e mendon të keqen që i kanë bërë, nuk gëzohet me padrejtësinë, por gëzohet me të vërtetën; ajo duron gjithçka, beson gjithçka, shpreson gjithçka, këmbëngul në gjithçka.

Dashuria nuk ligështohet kurrë Tani për tani mbeten këto të tria: besimi, shpresa dhe dashuria; por më e madhja prej tyre është dashuria (1Kor.13:1-7,14)

Judaizmi është religjioni më i vjetër i organizuar (libra, profetë, ritiale, ligje, priftërinj, tempull, fis fetar). Judaizmi i ka rrënjtë tek patriarku Abraham, i cili ka jetuar rreth 2200 vjet para Krishtit. Të gjithë hebrenjtë janë pasardhës të Abrahamit, kurse Mojsiu është i pari i cili ka filluar të shkruajë Torën, libër i shenjtë për judenjtë diku 1600 vjet para Krishtit. Shumë burime e paraqesin Torën si fillimin e judaizmit. Prej judaizmit ka dalë krishterimi. Judaizmi praktikohet në Izrael dhe te hebrenjtë kudo që gjenden.

Libri më i njohur i judaizmit quhet TORA., dhe numri i tyre shkon deri në 15 milionë hebrenj, kurse prej tyre vetëm në Amerikë janë mbi 7 milionë.

Hinduizmi konsiderohet njëri ndër religjionet më të vjetra që vazhdon edhe sot të praktikohet. Ky religjion i lashtë është krijuar atëherë arianët kanë migruar në Indinë Veriore dhe që kur traditën e tyre filluan ta shkruajnë.

Teksti që u krijua u quajt VEDAT, dhe është shkruar diku rreth vitit 1500 para Krishtit, dhe ka pasur nj ndikim të madh kulturor prej atëherë e deri sot. Në botë janë mbi 820 milionë hinduesit, ose 14% e njerëzve në botë.

Zoroastrianizmi konsiderohet si religjioni më i vjetër profetik në botë. Ky religjion është formuar prej një personi. Nuk dihet saktësisht se kur Zaratustra ka jetuar saktësisht, por besohet sipas shumicës së dijetarëve se ai ka jetuar diku 6 shekuj para Krishtit, por ka edhe të tillë që thonë se ai vjen prej shekullit 14 para Krishtit.

Gjainizmi djepin e ka në Indi. Zoti i parë i shenjtë i gjainizmit quhej Tirtankara, i cili jetoi në shekullin e 8 para Krishtit. Njëri ndër zotët e fundit ishte Mahaviri, i cili jetoi 5 shekuj para Krishtit, dhe ishte figurë kyçe në përhapjen e këtij religjioni.

Dashuria është...

E ngadaltë në dyshim – e shpejtë në besim, E ngadaltë në dënim – e shpejtë në shfajësim, E ngadaltë në shkelje – e shpejtë në mbrojtje, E ngadaltë në braktisje – e shpejtë në strehim, E ngadaltë në kritikë – e shpejtë në përmbajtje, E ngadaltë në përçmim – e shpejtë në vlerësim, E ngadaltë në kërkesë – e shpejtë në dhënie, E ngadaltë në ngacmim – e shpejtë në ndihmë, E ngadaltë në zemërim – e shpejtë në falje!

Krishterimi është religjioni më dominues sot në botë.

Pasuesit e tij janë afërsisht rreth 2 miliardë njerëz, ose 33% e njerëzve në botë. Ky religjion ka filluar me mësimet UNGJILLI të Jezus Krishtit diku rreth vitit 30 pas lindjes së tij. Libri të krishterëve quhet BIBLA..

25

Islamizmi ka filluar me zbulesën e Muhamedit në Arabi, në vitin 610 pas Krishtit, dhe libri i këtij religjioni quhet KURAN. Në botë sot janë mbi një miliardë e 200 milionë myslimanë, ose 22% e njerëzve në botë.

letra e gjallë

Budizmi po ashtu ka lindur në Indi. Mësimet filozofike të Sidharta Gautama, i njohur si Buda, janë shpërndarë në Azi pas vdekjes së tij në vitin 483 para Krishtit. Libri i tyre quhet TIPITAKA.

Organizim

xxxxxx

Instituti Jeta e re Shkruan: Altin Zefi Instituti “Jeta e Re”

akademike duke filluar nga dita e parë e hyrjes së tyre në universitet. Për disa vite IJR ka ofruar seminare dhe trajnime profesionale për studentët. Aktivitete të tjera në kuadrin e universitetit përfshijnë vizita nga profesorë të ndryshëm amerikanë dhe leksione e biseda në universitet me profesorë dhe studentë. Në fushën shoqërore IJR organizon takime të përjavshme, konferenca dhe kampe rinore apo aktivitete të ndryshme sportive dhe kulturore që gjallërojnë jetën studentore në një mënyrë të shëndetshme. Por duke u nisur nga rëndësia dhe urgjenca e çështjes, së pari IJR ndihmon studentët për të formuar një botëkuptim të plotë mbi botën dhe jetën duke përfshirë këtu realitetin e një Krijuesi të universit. IJR është përkushtuar për të ndihmuar studentët të zbulojnë në morinë e alternativave që hidhen para tyre se cili është Perëndia dhe si mund ta njohin Atë personalisht; si të përjetojnë jetën e mrekullueshme për të cilën Ai na ka krijuar.

Sot IJR-ja është i pranishëm në mbi 200 vende të botës dhe dhjetëra mijëra studentë janë përfshirë në të.

Gjithashtu IJR ndërkombëtar ka edhe degë që shërbejnë në mbi 50 fusha të ndryshme, duke përfshirë shërbesën me intelektualë dhe akademikë, me politikanë dhe qeveritarë, me familjet dhe nxënësit e shkollave të mesme, me filmin “JEZUS” që prek të gjitha moshat dhe kategoritë e njerëzve, me të burgosurit dhe shumë të tjera.

26

Instituti “Jeta e Re” lindi nga një reflektim i nevojave të studentëve. Ndërsa Bill Bright vizitonte Universitetin e Californise në Los Angelos (UCLA) pa nevojën e studentëve për një jetë shpirtërore dhe shoqërore të gjallë. Për të përmbushur këtë nevojë ai planifikoi të ndërtonte një lëvizje studentore. Kështu në vitin 1951 lind Instituti “Jeta e Re”. Instituti “Jeta e Re” është një lëvizje ndërkombëtare e krishterë.

letra e gjallë

Fillimet e IJR-së në Shqipëri i takojnë vitit 1991 me dublimin në gjuhën shqipe të filmit “JEZUS” (filmi i parë i dubluar në gjuhën shqipe në Shqipëri). Premiera u bë në Pallatin e Kongreseve, në praninë e 2500 shikuesve. Në vitin 1992, filloi një lëvizje me studentët e Tiranës. Më vonë, në vitin 1995, IJR ngriti degë në Shkodër, Vlore e Korçë.

Vizioni i IJR-së është të ndihmojë studentët në dimensionet e ndryshme të jetës, si ai akademik, shoqëror dhe sidomos shpirtëror. Për këtë arsye IJR gjendet pranë studentëve në sfidat e ndryshme

Gjatë dhe pas eksodit të shqiptarëve nga Kosova për në Shqipëri, IJR ofroi gjithë ndihmën e saj në pritjen, akomodimin dhe pastaj kthimin përsëri në Kosovë. Pas luftës IJR u përfshi në rindërtimin e shtëpive të shkatërruara nga bombardimet serbe.

Në vjeshtë të vitit 1999, IJR filloi një lëvizje me studentët e Prishtinës. Në vitin 2003 IJR hapi shërbesën me filmin “JEZUS”.

IJR mbetet i përkushtuar ndaj studentëve në veçanti duke i ndihmuar ata në përmbushjen e etjes për jetën kuptimplotë sipas të vërtetës. Vetëm Jezus Krishti ka thënë: “Unë jam rruga, e vërteta dhe jeta”, prandaj ju ftojmë të shqyrtoni Atë më së pari ndërsa synoni të ndërtoni jetën tuaj në themelin e duhur.

Ndërkulturore

Doktrinë islame

Parajsa në kontekstin islamik

Parajsa edhe pse koncept i pranueshëm në Bibël dhe Kuran, përshkrimi i saj në këto dy libra dallon dukshëm.

Përderisa Bibla thekson aspektin shpirtëror të këtij realiteti hyjnor si një vendbanim i përjetshëm dhe i përbashkët i Perëndisë me të zgjedhurit e tij, ku Perëndia adhurohet, lavdërohet dhe përjetohet drejtpërsëdrejti, kurse koncepti kuranor është diametralisht i kundërt. Është pothuajse e pamundur të hasësh me vargjet kuranore që përshkruajnë parajsën dhe të mos kuptosh që parajsa është një vend i përmbushjeve fizike dhe sensuale (ndër gjërat kryesore që përmenden si shpërblim për devotshmërinë e besimtarëve janë virgjëreshat, djem të ri, uji, vera, frutat e çdo lloji etj.)

Parajsa islamike përshkruhet në detaje sensuale në Kuran dhe Hadithe. Sura 56:12-39: “Ata pra, janë më të afruarit… janë në shtretër të qëndisur me ar, të mbështetur në to përballë njëritjetrit. Atyre u shërbejnë djelmosha të gjithmonshëm, me gastare, me ibrikë dhe me gota të mbushura plot prej burimit, prej së cilës pije (verë) as nuk u dhemb koka as nuk dehen. Edhe pemë sipas dëshirës së tyre, edhe mish shpezësh, cilin ta duan. Dhe hyri (gra) symëdha, si të ishin inxhi të ruajtura, shpërblim për atë që ata punuan… “ Sura 78:31-34: “S’ka dyshime se të devotshmit kanë fitime të mëdha, kopshte e vreshta rrushi, edhe vasha të një moshe, edhe gota të mbushura plot verë”. Në suren 55:54-56 thuhet që aty janë gratë që nuk i ka prekur kush para tyre, as njerëz as xhin.

Përderisa është e vërtetë që Kurani nuk specifikon numrin e të virgjërave që një person do t’i posedoj në parajsë, Hadithet janë më konkrete në këtë aspekt. Numri i tyre ndryshon nga 2 deri në 72 për një mashkull, varësisht nga devotshmëria (Buhariu 4:54: 476; 6:60:402 dhe Al Tirmidhi 2562). Transmetohet nga Al – Tirmidhiu, e më vonë edhe nga Ibn Kathiri në

komentimin kuranor të sures 55:72 “që profeti Muhamed është dëgjuar duke thënë se shpërblimi më i vogël për banorët e xhehenetit do të jetë një vendbanim me 80 000 shërbëtorë dhe 72 gra, mbi të cilin gjendet një kube e dekoruar me xhevahirë, diamantë e rubinë, e gjerë sa distanca nga Al-Xhabia (Damask) deri në Sana (Jemen)”. (citati i përkthyer nga anglishtja - The Guardian). Për më tepër hadithet e Buhariut konsiderohen të vërteta (Hadithe sahih) dhe përderisa janë burim i shumë informacioneve të pranuara nga bota islamike, përse të mos shërbejnë edhe në këtë rast.

Në suret 13:35; 3:198; 3:136, 47:15. 44:51-55 hasen referencat ndaj burimeve të bollshme të ujit në parajsë, dhe atë me siguri se, si rezultat i mungesës së ujit të pijshëm në shkretëtirat e Arabisë, burimet e pashtershme të ujit janë konsideruar një komoditet dhe luks. Më habitës është fakti që vera e ndaluar për konsumim në këtë botë do të qarkullojë në lumenj atje (Sura 47:15). Kjo do të jetë një verë kualitative jo intoksikuese që nuk do të sjell dhembje koke e as dehje (Sura 56:19). Kuptohet që edhe vera për banorët e shkretëtirës nuk është veçse një komoditet i çmuar, sepse në të tilla vende rrallë mund të hasen vreshtat e kopshtet. Normalisht që me gjithë virgjëreshat dhe gratë bardhoshe në numër të konsiderueshëm, me burime uji dhe lumenj vere, duke mos harruar edhe hijet nga pemët e mëdha, të gjitha këto begati nuk do të mjaftonin në një stomak të zbrazur.

Prandaj, aty janë frutat në dispozicion nga më të ndryshmet dhe mish shpezësh, cilin ta duan besimtarët (S.56:19-20). Janë për t’u përmendur edhe stolitë që do i veshin besimtarët atje si rrathët e artë e me xhevahire, byzylykët e argjendtë, petkat e tyre të mëndafshta (S. 22:23), kolltukët e mbështetëset e gjelbra dhe shtrojat e bukura (S.55:76), zotërim (pronë, pasuri) të madh (S. 76.20). Përshkrime këto fizike dhe materialiste të një pasurie që u ofrohet merituesve të parajsës.

Dhe me gjithë referencat e mëparshme kuranore dhe nga hadithet po ashtu, nuk mund të mos përfundohet që parajsa në kontekstin islamik duket si një përmbushje e dëshirave tokësore, e egove, e kënaqësive sensuale dhe e epsheve të tjera. Duket se parajsa e tillë është një motiv i fuqishëm i nxitjeve ekstremiste dhe të terrorizmit në përgjithësi. Për të dokumentuar këtë si përfundim, ja një thënie e një aktivisti të Hamasit, Muhammed Abu Vardeh, i cili rekrutonte njerëz për bombardimet vetëvrasëse në Izrael, dhënë kanalit televiziv amerikan CBS në vitin 2001: “Unë i përshkruaja atij se si Perëndia do të kompensonte (dëmshpërblente) një martir për sakrifikimin e jetës së tij. Nëse bëhesh martir, Perëndia do t’i japë 70 virgjëresha, 70 gra dhe lumturi të përjetshme...” (The Guardian, gusht 2001).

27

letra e gjallë

Shkruan: Hilki Berisha

Argëtim

Faqja e minuar

Humor

Humor

Dhjetë rregulla Pse shqiptarët s’mund të jenë terroristë?

Why Albanians can’t be terrorists?

1. Ora 8:45 është shumë herët për ne të zgjohemi.

1. 8:45 AM is too early for us to get up.

2. Ne çdoherë vonohemi; Do t’i kishim humb të gjitha fluturimet.

2. We are always late; we would have missed all 4 flights.

3. Njerëzit e pashëm neve në aeroplan na hutojnë.

3. Pretty people on the plane distract us.

4. Ne do të flisnim me të madhe dhe kishim me sjell vëmendje.

4. We would talk loudy and bring attention to ourselves.

5. Me bukë, djathë dhe raki në aeroplan ne do të harronim pse jemi atje.

5. With bukë, djath, and raki on the plane, we would forget why we’re there.

6. Ne flasim me duart tona; prandaj kështu armët tona do të ishin ulur poshtë.

6. We talk with our hands; therefore we would have to put our weapons down.

7. Ne dëshirojmë që të gjithë të fluturojmë.

7. We would all want to fly the plane.

8. Ne dëshirojmë të shtyhemi dhe do të fillonte rrahja në aeroplan.

8. We would argue and start a fight in the plane.

28

Dhe kryesorja ......

And the favorite ..........

letra e gjallë

9. Ne s’mund t’i mbajmë sekretet; ne do t’i kishim treguar çdonjërit një javë para se ta kishim bërë.

9. We can’t keep a secret; we would have told everyone a week before doing it.

10. Ne kishim me ngjit flamurin tonë në xhamat e përparmë të aeroplanit.

10. We would have put our country’s flag on the windshield!

Jona Një vajzë e vogël po fliste me mësuesen për balenat.

Mësuesja thoshte se fizikisht është e pamundur që balena ta gëlltisë një njeri, edhe pse ajo është gjitar i madh, por se e ka fytin të ngushtë.

Vajza këmbëngulte se Jonën e kishte gëlltitur një balenë, kurse mësuesja e kundërshtonte.

Atëherë vajza i tha mësueses se kur të shkoj në parajsë do e pyes Jonën.

Mësuesja e pyeti vajzën: Por çka nëse Jona ka shkuar në ferr?

Vajza u përgjigj: Atëherë do ta pyesësh ti.

Paratë Pastori dha një informatë nga foltorja: njerëz kam një lajm të mirë dhe një të keq. Lajmi i mirë është se i kemi paratë për ta ndërtuar objektin e kishës”.

Të gjithë në sallë u ndien të liruar.

Pastori vazhdoi: E lajmi i keq është ato para janë ende në kuletat e juaja.

Miku ynë Një pastor i cili i zgjaste shume predikimet, shpalli një të diele në kishë se do të transferohej në një kishë tjetër, dhe se ishte dëshira e Zotit Jezus që ai te ikte atë javë.

E tërë kisha u ngrit në këmbë dhe këndoi: Ç’mik na është Jezus Krishti.

Vizita e pastorit Një pastor vendos ta vizitojë një familje të shtunën pasdite. Ai troket në derë. I duket se e dëgjoi dikë nga brenda por askush nuk e hapi derën. Ai e mori një letër dhe shkroi nga Zbulesa 3:20, ku thuhet: “Ja unë qëndroj te dera dhe trokas; nëse dikush e dëgjon zërin tim dhe e hap derën, unë do të hyj tek ai dhe do ha darkë me të dhe ai me mua”.

Të dielën një letër ishte në shportën e ofertave ku shkruante nga Zanafilla 3:10: “Dëgjova zërin tënd në kopsht, dhe pata frikë sepse isha lakuriq dhe u fsheha”.

Argëtim

Faqja e minuar

Humor

Bill Gates: ferri dhe parajsa

Gruaja me operacionin plastik

Bill Gates vdes në një aksident rrugor. Dhe shkon drejt e te Perëndia. Perëndia i thotë: Bill, pasi që ti ke kontribuar shumë për njerëzimin, tash gati çdo shtëpi ka kompjuter,dhe ke krijuar Windows 2000 e që është i mrekullueshëm, kam vendos me të lejue me zgjedh ku do që të shkosh, në parajsë apo në ferr!

Billi përgjigjet: faleminderit shumë, por unë nuk e di dallimin mes tyre?!

Një grua me moshë mesatare fiton një sulm në zemër dhe e dërgojnë në spital. Gati sa nuk vdiq në sallën e operacionit. Në atë kohë i paraqitet Zoti dhe i thotë se ka me jetuar edhe 30 vjet.

Perëndia i thotë: Do të lejoj që t’i vizitosh te dy vendet dhe kjo do të të ndihmojë që të marrësh vendimin e duhur. Ku do te shkosh se pari?

Billi tha: Le ta shohim si duket ferri së pari.

Kështu Billi shkoi te ferri. Atje ishte bukur, pastër, kishte plazhe me rërë dhe ujëra të pastra. Po ashtu atje kishte mijëra vajza të bukura që vraponin duke qeshur dhe lozur. Dielli shkëlqente dhe temperatura ishte optimale.

Billit i pëlqeu.

“Kjo është shumë e mirë!” i tha Billi Perëndisë. “Nëse ky është ferri, atëherë unë s’dua ta vizitojë fare parajsën!”.

“Si të duash Bill, por eja shihe edhe parajsën” tha Perëndia. Parajsa ishte një vend lart në re, atje kishte engjëj që loznin me harfa dhe këndonin. Ishte mirë por jo aq sa ferri. Billi u mendua për nja a dy minuta dhe mori vendimin.

“Hmm, dua të shkoj në ferr” i tha Perëndisë.

“Në rregull,” tha Perëndia, “le te jetë siç dëshiron ti”.

Kështu Billi hyri në ferr. Pas dy jave Perëndia vendosi të shikonte si ishte Billi. Kur erdh Perëndia e gjeti Billin të lidhur për një mur të një shpelle të errtë dhe plot me zjarre të mëdha. Ai po torturohej nga demonët e ferrit.

“Si je Bill?” pyeti Perëndia.

Billi u përgjigj me një zë dëshpërues: “Është e tmerrshme, kjo nuk është ajo çka prisja; s’mund të besoj se çfarë ndodhi. Po ku mbeti ai vendi që e pash me det, ujë të pastër, ku mbetën ato vajzat e bukura që loznin?”

Perëndia iu përgjigj: “Gjithë ajo ishte screen saver”.

Kështu që pasi që shërohet ajo vendos të qëndroj ende në spital dhe të bënte operacion plastik të fytyrës. Tha me vete se nëse jetoj edhe 30 vjet të tjera dua të dukem mirë.

I ngjyrosi flokët, i rregulloi vetullat, i hoqi rrudhat, dhe u bë shumë më e re seç ishte.

Kur del nga spitali ashtu krejt si e re e shkel një autoambulance dhe vdes. Ajo shkon te Zoti dhe fillon të ankohet: “Me duket se më the se do të jetoja edhe 30 vjet të tjera.”

Ai iu përgjigj: Kush je ti, nuk po të njoh?

PINGUINI Në parajsë Adami emëronte shtazët. Posa e sheh njërën thotë: - Kjo do të quhet pinguinë!

- Pse, pikërisht pinguin? - e pyet Eva - Si pse?! - sepse bash i përngjan pinguinit.

PARA VDEKJES Prifti i afrohet të dënuarit me vdekje, që ishte ulur në karrige elektrike: - A mund të bëjë diçka për ju?

- Po, më mbani për dore! U përgjigj i dënuari.

ARIU E takon Hasa Hysen në mal duke lozur shah me një ari dhe çuditet!

- Hysë, ku e gjete këtë ari kaq të mençur!

- Hesht ore, çfarë i mençur ky! Rezultati është pesë me katër për mua!

Zgjodhi dhe përgatiti: Muzafer Ramiqi

29

letra e gjallë

Humor

Vjersha

POEZI

Eja tek unë

Mari, a e dije ti?

Mari, a e dije ti?

Që një ditë Biri yt do të ecte mbi ujërat?

Mari, a e dije ti, që Biri yt, Do t’i shpëtonte djemtë dhe vajzat tona një ditë?

A e dije ti që Biri yt Kishte ardhur të të bënte një njeri të ri?

Fëmija që solle në jetë, Në jetë do të të sillte ty?

Mari, a e dije ti që Biri yt, Një të verbri do t’i kthente sytë?

Mari, a e dije ti që Biri yt, Me dorën e tij do të qetësonte stuhinë?

A e dije ti që Biri yt, Kish ecur aty ku engjëjt ecin?

Kur puthje foshnjën tënde, Kishe puthur fytyrën e Perëndisë!

Oh, Mari, a e dije ti?

Oh Mari, a e dije ti?

Të verbrit do të shohin, të shurdhët do të dëgjojnë, Të çalët do të kërcejnë, memecët do të këndojnë, Lavde për Qengjin e Perëndisë.

Mari, a e dije ti që Biri yt, Është Zoti i çdo krijese?

Mari, a e dije ti që Biri yt, Një ditë kombet do t’i udhëheqë?

letra e gjallë

30

A e dije ti që Biri yt, Në parajsë është Qengji i pa të metë?

Që fëmija i përgjumur që mban në krahë, Është madhështia “Unë Jam”!

Mari, a e dije ti?

Kurdo që lëngon Eja tek unë dhe Unë do t’i lidh plagët Kur të duhet siguria Eja tek unë dhe Unë do të përqafoj Kur më nuk mund të vazhdosh Eja tek unë dhe unë do të të mbaj Kur ke nevojë për ngushëllim Eja tek unë dhe unë do t’i fshij lotët Kur nuk je i sigurt për dashurinë time Eja tek unë Dhe unë do ta hap zemrën time Dhe do të të flas Kujto se sa here që të vish Me një nevojë Je duke ardhur tek Ai Që i pari erdhi tek ti.

Autor: Roy Lessin Përktheu: B. Jashari

Sakrifica Shpesh, shumë shpesh Sakrifikojmë Dhe harrojmë Se çdoherë humbim ngapak Por fitojmë shumë.

Sakrifica Është një ndjenjë e çuditshme Të merre me vete atje ku s’ke menduar të shkosh Të kthen kur më së paku e pret Unë sakrifikova Shpesh, shumë shpesh Dhe harrova Se humba pak E fitova shumë.

Të dhashë çdo gjë që pata Ti më dhe çdo gjë që kishe As u varfërova As u pasurova Vetëm sakrifikova.

Autor: Mark Lowry dhe Buddy Greene Autor: Muzafer Ramiqi

Marketing 31

letra e gjallë

Të gjitha këto libra, dhe më shumë, mund t’i gjeni në librarinë ungjillore BUM-COM rr. Nazim Gafurri 66 (rruga për Gërmi), Prishtinë. Tel. +377 (0)44 186544; email: tenda_al@yahoo.com

Enciklopedia e Biblës

Letrapress Letrapress Letrapress Letrapress

1. Kush është autor i Këngës së Këngëve 2. A përmendet në Bibël se toka është e rrumbullakët?

3. Çka ka diçka të veçantë në hënë?

4. Sa herë përmendet numri 666 në Bibël?

5. Cila ishte kërkesa lutje më e madhe për Perëndinë bërë nga njerëzit?

6. Çka do të thotë fjala Adam, Evë dhe Sara?

7. Nëpër cilat vende udhëtoi Jezusi?

TENDA Shtëpia Botuese “Tenda”, për këtë vit deri tani ka ribotuar librin “The Hand of God”, “Dora e Perëndisë”, si dhe librin “Si të çlirohemi prej hidhërimit (botimi i pestë). Ndërsa për herë të parë ka botuar librin “Ungjilli ashtu siç është”, dhe “Të lirë në Krishtin”. Deri në fund të vitit janë në plan të botohen edhe këto libra: Kërkimi i Perëndisë, Myslimani dhe i krishteri në dialog dhe Mish fryme.

Përgjigje

Shtëpia e Shpresës Kështu quhet qendra rinore e cila është hapur më datën 19 tetor 2007 në Kaçanik nga Bashkësia e Populli të Zotit.

1. Autor i librit poetik të Biblës që quhet “Kënga e Këngëve”, një lirikë shumë e mirënjohur në botë, është shkruar nga mbreti i Izraelit i cili quhej Solomon. Shkrimi thotë se ky autor kishte shkruar edhe 1000 këngë të tjera për të cilat nuk dihet deri sot asgjë, përveç dy psalmeve.

2. Sipas psalmit të tetë, dhe sipas librit të profetit Isaia thuhet shumë qartë se toka është e rrumbullakët, dhe se kështu përshkruhet jo vetëm toka por tërë gjithësia.

3. Kur shkencëtarë të ndryshëm amerikanë shkuan në hënë, të impresionuar nga leximi i psalmit të tetë të Dhiatës së Vjetër, ata përmbajtjen e këtij psalmi e shkruan në një pllakë ari dhe e quan në hënë dhe aty është edhe sot.

4. Në Bibël përmendet dy herë numri 666, mirëpo shumica e njerëzve mendojnë se kjo gjë përmendet vetëm një herë, dhe atë tek libri i Apokalipsit ku i referohet bishës, konkretisht Satanait. Mirëpo tek libri i dytë i Kronikave, kap. 9 po ashtu përmendet ky numër, dhe kjo shpjegonte se sa kilogram ar në vit i merret Solomoni, mbreti i Izraelit, plot para 2900 vitesh.

5. Ky është konstatimi i Biblës se “nuk pati kurrë, as më parë dhe as më vonë, një ditë si ajo kur Zoti plotësoi dëshirën e zërit të një njeriu”, ndërsa u lut. Ky njeri ishte pikërisht mëkëmbësi i Mojsiut, Jozueu, mbreti dhe profeti i Izraelit plot para 1400 vjetëve. Ai kërkoi prej Perëndisë që ta ndalte diellin dhe hënën deri sa t’i mundte armiqtë e tij, dhe kështu edhe ndodhi sipas Joz.10:12-14. Përveç Biblës që flet për këtë ngjarje, në këtë referencë thuhet se kjo dëshmi është evidentuar edhe në Librin e të Drejtit, për të cilin nuk dihet.

6. Fjala Adam do të thotë qiell; fjala Evë do të thotë dhe; kurse fjala Sarë do të thotë princeshë.

7. Jezusi eci nëpër këto krahina dhe vende: Jude, Galile, Samari, Fenici, Egjipt dhe nëpër 24 vendbanime (qytete dhe fshatra) të tjera.

Filmi Jezus Gjatë kësaj vere që kaloi Instituti “Jeta e Re”, bëri shfaqjen e filmit “Jezus” në fshatrat e komunës së Ferizajit. Diku deri në 2500 persona e kanë ndjekur këtë film.

Smile International Kështu quhet një qendër krishtere me seli në Gjakovë, dhe është një vend i përshtatshëm për seminare, konferenca dhe takime të tjera. Qendra posedon salla të ndryshme, bibliotekë dhe hapësira tjera me interes për ata që duan të punojnë ose të pushojnë në këtë qendër.

Aeropag Prej majit të këtij viti në Prishtinë është hapur një librari-bibliotekë, me mundësi edhe të shfrytëzimit të internetit për studentë. Kjo qendër gjendet në Bregun e Diellit.

Bujana Ky është emri i restorantit në Gjilan, ku dy kishat ungjillore të këtij qyteti Bashkësia Ungjillore “Ringjallja” dhe Bashkësia Ungjillore “Dyert e Hapura”, një herë në muaj mbajnë takime ungjillizimi me të gjithë të interesuarit.

Mel Gibson Sipas ueb faqes së Holivudit vendin e parë për të krishterin më të mirë e ka vënë emrin e regjisorit të filmit “Pasioni i Krishtit” Mel Gibson. letra e gjallë Numri i ardhshëm i kësaj reviste do të del për Krishtlindje, dhe pak para kësaj festeje do të kremtohet 10 vjetori i daljes së “letrës së gjallë”, dhe i funksionit të Shtëpisë Botuese “Tenda