WARTO PRZECZYTAĆ

Hasło: uczeń trudny

Anna Godzińska

Polecamy nową publikację Wydawnictwa Mamania

Tytułowe hasło wielokrotnie się pojawia wankietach ewaluacyjnych, wktórych – jako pracownicy ZCDN-u – prosimy Państwa o wskazanie swoich potrzeb szkoleniowych. „Praca z uczniem trudnym” oraz „dyscyplina” to dwa często wymieniane obszary, wktórych chcą się doskonalić nauczyciele. Przez ponad piętnaście lat, pracując wszkole, często się zastanawiałam (iwciąż się zastanawiam!) nad tym, jakiego ucznia określamy mianem trudnego. Trudny – ale dla kogo? Dla nauczycieli, innych uczniów, rodziców? Dla siebie samego? I co to wogóle znaczy „trudny”? Taki, który nieustannie kręci się na lekcji? Przeszkadza podczas zajęć? Głośno artykułuje swój brak aprobaty dla słów nauczyciela? Czy taki, który (na pewno złośliwie!) ignoruje prośby o właściwe zachowanie? Dr Ross W. Greene, autor książki Zagubieni w szkole. Jak odkryćźródła szkolnych trudności dziecka ipomóc mu je przezwyciężyć stawia wtym kontekście interesującą tezę: „Dzieci zachowują się dobrze, jeśli potrafią”.

Pomóc dzieciom z trudnościami

Teza ta wydaje się przeciwieństwem przekonania, że dzieci zachowują się dobrze, jeśli tylko tego chcą. Uczeń więc – wpowszechnym rozumieniu – nie zachowuje się dobrze, ponieważ tak chce. Chce sprawiać trudności, mimo że doskonale wie, co oznacza i na czym polega dobre zachowanie. Przekonanie takie – według Greene’a – budzi szereg frustracji i nieporozumień ucałej szkolnej triady: ucznia – nauczyciela – rodzica.

Autor wskazuje błędne metody radzenia sobie z„trudnym uczniem”, mając na myśli choćby wszystkim znane „naklejki” czy nagrody za dobre sprawowanie. Pisze bez przekonania o skuteczności motywowania do dobrego zachowania, ale podkreśla brak pewnych umiejętności u niektórych dzieci czy nastolatków. Koncepcję taką potwierdzają wyniki badań neurologicznych, które przeprowadzono nie tylko na dzieciach nieradzących sobie z agresją czy relacjami z innymi, ale także na dzieciach ze zdiagnozowanym ADHD, zaburzeniami nastroju, zachowania itp.

Greene jest daleki od stawiania diagnoz – twierdzi, że nic one nie mówią o konkretnej osobie, nie przydają się w zrozumieniu i udzielaniu pomocy dzieciom z trudnościami wzachowaniu. Proponuje jednak coś w zamian – Ocenę Opóźnionych Umiejętności iNierozwiązanych Prob-

WARTO PRZECZYTAĆ REFLEKSJE 4/2020

lemów (OOUNP). Formularz, który znajdziemy w książce, pomaga się skoncentrować na problemach czy umiejętnościach, a nie zachowaniu, które one powodują. Greene „oprowadza” czytelników po formularzu, tłumaczy każdy jego element, dzieli się wskazówkami i pokazuje konkretne (zróżnicowane pod względem problemowym) sytuacje, które następnie rozpisuje w formularzu. Rozdział, w którym autor dzieli się informacjami dotyczącymi OOUNP, tak jak każdy kolejny, kończy się serią pytań i odpowiedzi, które jeszcze dokładniej objaśniają zagadnienia poruszane wdanej części.

Narracje z życia wzięte

Wskazanie braku umiejętności czy problemów ucznia, które powodują jego trudności wzachowaniu, to oczywiście pierwszy etap pracy. Kolejnym sąProaktywne rozwiązania oparte na współpracy (PRW) – stanowiące model pomocy dla ucznia oparty na współdziałaniu i budowaniu relacji, daleki od antagonizmów i kar.

Greene rozpisuje działanie tego modelu na kilka rozdziałów – nie tylko analizuje podejmowane w jego ramach kroki, pokazuje zalety, porównuje efekt jego działania z efektami innych sposobów rozwiązywania problemów uczniów z trudnościami w zachowaniu, ale także osadza go na tle pewnej historii „z życia wziętej”.

To narracja o uczniu, który zachował się agresywnie wobec nauczyciela, groził koleżance, a następnie wybiegł z budynku szkoły. Śledzimy tę sytuację przez całą książkę. Autor wyjaśnia ją z perspektywy ucznia, nauczycieli, dyrektorki, psychologa i rodzica oraz pokazuje, jak może przebiegać rozmowa z dzieckiem, jeśli naprawdę je rozumiemy i chcemy mu pomóc, a także – dla porównania – przy wykorzystaniu błędnych metod. Niezwykle ważne jest, że porady i wskazówki zawarte wZagubionych wszkole wykraczają poza relację dziecko – dorosły (nauczyciel, rodzic).

WARTO PRZECZYTAĆ

Green pokazuje, w jaki sposób stosować PRW wklasie, wktórej jest uczeń z trudnościami wzachowaniu, atakże jak korzystać z programu, gdy problem dotyczy całej grupy. Poświęca też podrozdział klasom specjalnym. Zwraca uwagę, że przy próbie wdrożenia tego modelu należy wziąć po uwagę brak schematu – jak będzie to wyglądać, zależy od wielu czynników: administracji, nauczycieli, uczniów, rodziców. „Celem tej książki jest wprawić sprawy w ruch. Reszta zależy od was” – pisze autor (s. 357).

Pozytywne rozwiązania

Książka Zagubieni w szkole nie jest zwykłym poradnikiem, który da nam gotowe lekarstwo na bolączki wychowawcze. Jest przede wszystkim niezwykle mądrą odpowiedzią na problemy dzieci, z którymi w konsekwencji borykają się nauczyciele. Dr Ross W. Greene redefi niuje takie pojęcia, jak niegrzeczny/trudny uczeń czy dyscyplina. Autor z wielkim zrozumieniem i empatią patrzy na wszystkich uczestników szkolnej codzienności, a wartości te czyni podstawą programu Pozytywnych rozwiązań opartych na współpracy.

Dr Ross W. Greene, Zagubieni w szkole. Jak odkryć źródła szkolnych trudności dziecka i pomóc mu je prz ezwyciężyć, przeł. J. Maksymowicz-Hamann, Warszawa: Wydawnictwo Mamania 2019, s. 379.

Anna Godzińska

Wieloletnia nauczycielka języka polskiego wszkole podstawowej. Prowadzi literackie spotkania autorskie. Starsza referentka ds. przedsięwzięć edukacyjnych wDziale Rozwoju i Promocji Zachodniopomorskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli.

REFLEKSJE 4/2020