Franciszek
Starowieyski
PEREGRINI ad SACRUM SEMIEQUM ACCEDENTES Pielgrzymka do świętego półkonia FOTOIMPRESJE Lech J. Zdrojewski
STAROGARD GDAŃSKI - 2007 - GALERIA A
Franciszek Starowieyski WIRTUOZ FORMY
Starowieyski był przykładem artysty totalnego, którego życie prywatne stanowiło część świadomie tworzonego mitu, rodzaj kreacji artystycznej. Urodził się w 1930 roku w Bratkówce na Podkarpaciu. Ośmioletniego chłopca uczył malowania Jan Cybis. W latach 1949-1952 Starowieyski studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, potem przeniósł się do Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W 1955 roku, jako dyplom u Michała Byliny, przedstawił obraz zatytułowany Starość, który został wystawiony na słynnej wystawie w Arsenale. W 1956 roku wykonał swój pierwszy plakat. Była to litografia na temat powstania węgierskiego, przedstawiająca gołąbka na niebieskim tle, ze łzą spływającą z oka. Plakat reprodukowano w wielu czasopismach na całym świecie. W 1959 roku zaprojektował plakat Zbuntowana orkiestra (prezentowany na wystawie) inspirowany surrealizmem. Artysta powtarzał, że chciałby żyć trzysta lat wcześniej i od 1970 roku zaczął datować swoje prace trzy wieki wstecz. Fascynował go barok, manieryzm, secesja, surrealizm, kaligrafia, seks, śmierć i groteska. Starowieyski przybrał pseudonim Jan Byk. Kreując swój wizerunek, wykorzystywał zarówno swoje warunki fizyczne, jak i ziemiańskie pochodzenie. Był gawędziarzem, tworzył mity, miał kontrowersyjne poglądy i zwyczaje. Przez całe życie z pasją tworzył swoją słynną kolekcję starożytności. Pokazywał ją publiczności, tak jak kiedyś pokazywano Kunstkamerę - zbiór dekoracyjnych, czasem tajemniczych i egzotycznych obiektów. W 1971 roku powstał film Andrzeja Papuzińskiego zatytułowany Bykowi chwała, poświęcony sztuce artysty. W 1974 roku Starowieyski wyjechał do Nowego Jorku na stypendium Fundacji Kościuszkowskiej. Wielka pracownia na Manhattanie pozwoliła mu na realizację dużych formatów malarskich. W 1980 roku artysta wymyślił Teatr Rysowania. Zrealizował blisko trzydzieści seansów, podczas których na oczach widzów tworzył obrazy wielkich rozmiarów, dopełniane muzyką i tekstem literackim. W 1981 roku Andrzej Wajda obsadził Starowieyskiego w roli Jacques-Louis Davida w filmie Danton. W 1986 roku Museum of Modern Art w Nowym Jorku urządziło wystawę indywidualną prac Starowieyskiego. W zbiorach tego muzeum znajduje się plakat Upiór z Morrisville, również prezentowany na wystawie w Muzeum Narodowym w Krakowie. W 1998 roku w Brukseli, na ścianie polskiego przedstawicielstwa przy Unii Europejskiej, artysta namalował na zamówienie ówczesnego Ministra Spraw Zagranicznych RP Bronisława Geremka obraz Divina Polonia rapta per Europa profana. Dzieło wywołało kontrowersje i obrosło anegdotami. Opowiadano, że pędząca na żelaznym byku (zgodnie z mitologią grecką powinna to być krowa) personifikacja Europy, miażdżąca grecką kolumnę, pierwotnie namalowana była w nieobyczajnym rozkroku i artysta był zmuszony zmienić układ jej nóg.
W 1999 roku, dziesięć lat przed śmiercią, artysta obliczył, że stworzył przeszło dwa tysiące obrazów i rysunków, pięćdziesiąt scenografii teatralnych i operowych oraz trzysta plakatów (nie licząc rysunków). Starowieyski tworzył plakaty reklamujące filmy oraz spektakle teatralne i operowe. Nie projektował prac politycznych ani komercyjnych. Zainteresowanie kulturą było specyficzną cechą polskiej szkoły plakatu. W Muzeum Narodowym w Krakowie pokazujemy 64 plakaty filmowe Starowieyskiego, głównie prace wczesne, z lat 50. i 60. XX wieku, z pozyskanej do zbiorów MNK kolekcji plakatów filmowych Konrada Pollescha. Plakaty są prezentowane w Galerii Sztuki Polskiej XX wieku, w ramach cyklu Galeria Żywa, propagującego polską sztukę XX wieku. Magdalena Czubińska http://muzeum.krakow.pl/Wystawa.215.0.html?&cHash=0c5a82b092ef057cae0c338243f87091&tx_ttnews%5BbackPid%5D=27&tx_ttnews%5Btt_news%5D=6097
Lech J. Miałem Zdrojewski przyjemność artysta plastyk, fotografik znć Franka; patrzeć zodiakalny Lew urodzony w Sopocie (1954), jak tworzy; od 1960 roku zamieszkały na Kociewiu, absolwent Uniwersytetu Gdańskiego jak i Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych (ASP) w Gdańsku, praca badawcza - studium doktoranckie z psychologii - przekaz informacji pracuje * ze studentami; plastyk, fotografik, kulturoznawca, wychowawca, nauczyciel, wykładowca, dydaktyk, rozmawiać autor wielu mniejszych i większych kampanii reklamowych, projektant i autor aranżacji wnętrz oraz wystaw dla firm i w muzeach, z nim projektant i wykonawca oprawy plastycznej Arboretum Wirty, autor ścieżek dydaktycznych w Lipuskich Lasach, o sztuce twórca sporej ilości znaków graficznych i image-u dla firm, autor wielu plakatów - w dużej mierze opartych o własną fotografię, i życiu; kreator i autor portfoliów modeli i fotomodeli, wydawca katalogów i albumów ... realizować * o nim poszukiwacz piękna i harmonii we wszystkim co nas otacza, pasjonat portretu - poszukujący indywidualności portretowanego, reportaż. „utrwalający” w obiektywie uciekające chwile i obrazy, miłośnik NATURY, FORMY i ŚWIATŁA, Franek, przeciwnik „photoshop-ingu”… jedna z ciekawszych osobowości * Twórca i jeden z fundatorów jakie poznałem. Fundacji OKO-LICE KULTURY.
Franciszek Starowieyski Malarz, rysownik, grafik, twórca plakatów, scenografii teatralnej i telewizyjnej. Znawca i kolekcjoner sztuki, głównie XVII wiecznej. Urodził się 8 lipca 1930 roku w Bratkówce koło Krosna. Zmarł 23 lutego 2009 w Warszawie. Pochodzi ze szlacheckiej rodziny, pieczętującej się herbem Biberstein. Podczas wojny, wraz z rodziną, przeprowadził się do Krakowa. Studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowni Wojciecha Weissa i Adama Marczyńskiego (1949-52), a następnie w ASP w Warszawie w pracowni Michała Byliny, gdzie uzyskał dyplom w 1955 roku. Przez szereg lat tworzył na przemian w pracowniach w Warszawie i w Paryżu. Zrealizował około 300 plakatów i uważany jest za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli „polskiej szkoły plakatu”. Stypendysta Fundacji Kościuszkowskiej, wykładowca Berliner Hochschule der Kunste (1980) i Europejskiej Akademii Sztuki w Warszawie (od 1993 roku). Artysta jest bohaterem filmu Andrzeja Papuzińskiego Bykowi chwała. Grał również jako aktor w filmach; Andrzeja Wajdy (Danton) i Krzysztofa Zanussiego (Struktura kryształu). Uczestniczył w ponad 200 wystawach w kraju i za granicą, m. Innymi w: Austrii, Belgii, Francji, Holandii, Kanadzie, Szwajcarii, USA, we Włoszech. Jest pierwszym Polakiem, który miał indywidualną wystawę w Museum of Modern Art w Nowym Jorku (1985). Zrealizował ponad 20 spektakli Teatru Rysowania w różnych miejscach świata. Za najbardziej udane uważa Teatry w Wenecji i Paryżu, w Spoleto, Sewilli i Chicago. Przygotował inscenizacje teatralne m.in. do Ubu króla dla Teatru Wielkiego w Łodzi. Najważniejsze nagrody: Grand Prix na Biennale Sztuki Współczesnej w São Paulo (1973), Grand Prix za plakat filmowy na festiwalu w Cannes (1974), Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu w Paryżu (1975), Annual Key Award gazety „Hollywood Reporter” (1975/6), Nagrody na Międzynarodowym Biennale Plakatu w Warszawie i na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Chicago (1979/82). W 1994 roku artysta otrzymał Nagrodę „Złotej Maski” za scenografię do Króla Ubu Krzysztofa Pendereckiego w Teatrze Wielkim w Łodzi, a w 2004 Nagrodę Ministra Kultury w dziedzinie sztuk plastycznych. Franciszek Starowieyski, artysta obdarzony barokową wyobraźnią, z niezwykłą wprost biegłością łączy w sztuce zmysłowe formy z intelektualnym przesłaniem, szokując często nieoczekiwanymi efektami i surrealistycznymi wizjami. Jego twórczość o wyrafinowanej ornamentacji wypełniona jest charakterystyczną metaforyką i własnym systemem znaków wywiedzionych z najbliższej artyście, barokowej estetyki. Malarstwo Starowieyskiego cechuje fascynacja zmysłowym ciałem kobiecym o „rubensowskich” kształtach oraz refleksja nad przemijaniem i śmiercią. W jego obrazach świat realny łączy się z tworami „niepohamowanej” wręcz wyobraźni artysty, a cała twórczość, przesycona groteską i humorem, ostentacyjnie nawiązuje do starych XVII-wiecznych mistrzów. Starowieyski jest mistrzem rysunku.
„Odkąd pamiętam, zawsze moim językiem był rysunek. Najlepiej wyraża moje myśli.” Artysta zadziwia rysunkową formą o kaligraficznej precyzji kreski, za pomocą której buduje osobliwe wizje o surrealistycznej poetyce, łącząc na zasadzie groteski i metaforycznych znaczeń zupełnie odrębne, obce sobie motywy. Jego upodobanie do kaligrafii, rozmiłowanie w fantastyce, skłonności do makabry i zainteresowanie anatomią, jak również rodzaj światłocienia, modelunku czy dynamika kompozycji wyrasta korzeniami z tradycji XVII wieku. Starowieyski często opatruje swoje prace niemieckimi, stylizowanymi na XVII-wieczną kaligrafię komentarzami, a tytuły prac wykonane ozdobną literą stanowią integralną część dzieła. Od 1970 roku artysta antydatuje swoje prace o 300 lat wstecz - twierdząc, że oddaje to jego stan ducha i umysłu. Malarz utrzymuje, że wcielił się w niego duch żyjącego w XVII wieku przodka. „Ja żyję w tamtych czasach, a reszta - to, co później się zdarzyło, aż do pozornego dziś - jest tylko kwestią wyobraźni” - tłumaczył w jednym z wywiadów. Starowieyski lubi szokować widza swoją sztuką i zachowaniem, w czym niedościgłym dla niego mistrzem jest z pewnością Salwador Dali. „Widz oczekuje od twórcy, aby go zgorszył, obraził i zaszokował” - powiedział kiedyś. Starowieyski zdobył popularność już w latach 60. serią plakatów teatralnych i filmowych. Artysta wyniósł to medium do rangi samoistnego dzieła sztuki. W październiku 1956 wykonał pracę zatytułowaną Płaczący gołąbek pokoju, która była gestem solidarności z powstaniem węgierskim. W latach 50. Starowieyski projektował plakaty filmowe w stylistyce rewolucyjnego drzeworytu. Powstały wtedy takie prace jak Czterdziesty pierwszy, Matka, My z Kronsztad czy Poemat pedagogiczny. Później artysta kilkakrotnie zmieniał styl, eksperymentował w technice malarskiej i rysunkowej, aby oddać za każdym razem klimat dzieła, do którego powstawał plakat. Ważnym okresem w jego twórczości była współpraca z Teatrem Dramatycznym, dla którego zaprojektował m.in. Anioł wstąpił do Babilonu, Kochanek. Lekki ból, czy Czerwona magia. W 1962 roku powstała ważna i przełomowa dla artysty praca Franek V., który przedstawiał narożnik dziewiętnastowiecznego banku przechodzący od dołu w czaszkę. Po raz pierwszy ujawniły się wówczas w twórczości Starowieyskiego elementy barokowe, fascynacja nieuchronnym przemijaniem, a także surrealistyczny sposób łączenia obcych sobie elementów. Nieco później pojawiło się również fantazyjne przekształcanie motywów ornamentalnych. Ulubiony krąg akcesoriów czy rekwizytów stanowi m.in. ciało kobiece, kości, czaszka (Matka Courage Brechta, Koniec Europy Wiśniewskiego), ptasie głowy (Lulu Albana Berga, Taniec Śmierci Strindberga), węże, magiczne oko, a wszystko to artysta poddaje niezwykłej metamorfozie kształtów. Plakaty Starowieyskiego są drapieżne i ekspresyjne, przywodzą na myśl barokowe misteria, jak w przypadku Zdziczenia obyczajów do Leśmiana. W takich plakatach jak Musica per archi czy Golem doszło do połączenia ciała i pejzażu w wizerunki emanujące tajemniczym nastrojem. Plakaty Starowieyskiego nie są ilustracją ani reklamą filmu czy spektaklu, ale samoistnymi dziełami sztuki. Sam artysta określa je jako „Franciszek Starowieyski przedstawia” lub „komentarz do...”. W plakatach z lat 80. ornamentacja uległa wyraźnej redukcji, a ciało przestało być traktowane w sposób przedmiotowy, pojawił się natomiast symbolizm i biologiczny witalizm.
Starowieyski stworzył unikalny Teatr Rysowania, który zaistniał po raz pierwszy w 1980 roku podczas pleneru w Świdwinie. Ta monumentalna forma sztuki zrodziła się z przypadku, ale także potrzeby publicznej wypowiedzi artysty. Bezpośrednią inspiracją jego Teatru Rysowania był obraz Courbeta Pracownia malarza. Każdy spektakl publicznego rysowania trwał kilka dni i rozgrywał się według określonych zasad, do których należało rozpoczynanie kompozycji od wykreślenia jej centralnego punktu, czyli koła bez użycia cyrkla, praca z modelkami, rozmowy z publicznością. Za każdym razem artysta ustawia trzy blejtramy (3 x 6 m) na planie kwadratu. Na olbrzymich płótnach pojawiają się skłębione ciała ludzkie i zwierzęce, fantasmagorie przypominające barokową deformację. Starowieyski rysuje z rozmachem, dynamicznie, obiema rękami, a zarazem z anatomiczną precyzją. Sam artysta twierdzi, że podczas tych seansów najważniejsze dla niego jest aranżowanie nastroju. Tworzy go wybrana publiczność, która przebywając z twórcą podczas powstawania płócien dopinguje go do pracy. „Chcę stworzyć świat niezależny od naszych pojęć o człowieczeństwie - powiada artysta. „(...) Pragnę uzyskać trzeci wymiar przez duchowy nastrój moich obrazów.” Jego „teatry rysowania” to niepowtarzalny spektakl, zjawisko medialne, w którym wartością artystyczną jest nie tylko sam akt tworzenia i powstające w jego wyniku dzieło, ale także towarzyszące mu elementy widowiskowe i - dzięki erudycji autora - literackie. Największy narysowany przez niego obraz powstał na Biennale w Wenecji (1986), miał 24 x 4 metry i był zatytułowany Pielgrzymka do świętego półkonia. W 1998 roku w nowym budynku polskiego przedstawicielstwa przy Unii Europejskiej w Brukseli pojawił się obraz Starowieyskiego Divina Polonia, który wywołał wielkie kontrowersje. Artysta przedstawił na nim własną wizję Polski w Europie: naga i tłusta kobieta symbolizująca Polskę wciągana jest na byka przez hardą Europę. {C}Na początku czerwca 2006 roku w Poznaniu Starowieyski rozpoczął rysowanie alegorii wydarzeń Poznańskiego Czerwca 1956 roku. To kolejna praca z cyklu Teatr Rysowania. W centrum obrazu o wymiarach 32 metrów kwadratowych stanęła postać Nike, bogini wojny. Wokół niej artysta narysował kilkadziesiąt twarzy symbolizujących ofiary Poznańskiego Czerwca. Po przeciwnej stronie znalazła się wielka czerwona gwiazda, „jako alegoria czerwonej, komunistycznej zarazy”, a w jej pobliżu artysta narysował twarze kilkunastu funkcjonariuszy komunistycznej bezpieki i wojska. Gotowa praca została przekazana Zarządowi Regionu Wielkopolska NSZZ „Solidarność” i trafiła do muzeum Zakładów im. H. Cegielskiego. W 2006 roku w Muzeum Plakatu w Wilanowie odbyła się retrospektywna wystawa Franciszka Starowieyskiego, zatytułowana „Absolut Starowieyskiego”. Zgromadzono na niej 220 prac wyselekcjonowanych przez samego artystę. Ciekawostką był niewątpliwie plakat-rysunek Zając w pogoni za Volkswagenem, jaki artysta wykonał w wieku ośmiu lat, przedstawiający reklamę samochodu tej marki. Oprócz plakatów Starowieyski pokazał również szkice i rysunki oraz zabytkowe przedmioty, np. ozdobna ekierka sprzed kilkuset lat. Ewa Gorządek Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie http://culture.pl/pl/tworca/franciszek-starowieyski
„PEREGRINI ad SACRUM SEMIEQUM ACCEDENTES” („Pielgrzymka do świętego półkonia”) 1955 - Arsenał, Warszawa kompozycja o wymiarach 24x4 metry 1959 - Kordegarda, Warszawa Galeria A, SCK, Starogard Gdański 1963 - Biennale Młodych, Paryż 2007 rok 1973 - Międzynarodowe Biennale Sztuki, Sao Paulo 1975 - „Wystawa retrospektywna”, Muzeum Narodowe, Poznań 1976 - Muzeum Sztuki Współczesnej, Huston, USA 1980 - Galeria Aberbach, Nowy Jork (stała współpraca) 1985 - Muzeum Sztuki Współczesnej, Nowy Jork 1985 - „Wystawa retrospektywna”, BWA, Kraków 1986 - Biennale Sztuki, Wenecja 1990 - 33. Festiwal Dwóch Światów, Spoletto 1991 - Galeria Plakatu, Warszawa 1992 - Galeria Dmochowski, Paryż 1992 - „Wystawa retrospektywna”, Muzeum, Lublin 1993 - „Wystawa retrospektywna”, Zamek w Reszlu 1998 - Galeria Artemis, Kraków (stała współpraca) 2000 - Galeria Osobliwości ESTE, Kraków 2002 - „Szkice i rysunki do plakatów”, Galeria Osobliwości ESTE, Kraków 2003 - Dom Sztuki, Rzeszów 2006 - „Okrutne zabawy z paniami”, Galeria Brama, SARP, Kazimierz Dolny 2006 - „Akty w rysunku”, Galeria Osobliwości ESTE, Kraków 2006 - „Absolut Starowieyskiego”, Muzeum Plakatu w Wilanowie, Warszawa 2007 - Galeria Grafiki i Plakatu, Warszawa 2007 - „Pro bono malum”, Zamek Książąt Pomorskich, Szczecin 2007 - „PEREGRINI ad SACRUM SEMIEQUM ACCEDENTES” („Pielgrzymka do świętego półkonia”) Galeria A, SCK, Starogard Gdański 2008 - „Prace paryskie”, Galeria Artemis, Kraków 2008 - Galeria Grafiki i Plakatu, Warszawa 2009 - „Bykowi chwała. 100 plakatów Franciszka Starowieyskiego”, Mazowieckie Centrum Sztuki, Elektrownia, Radom.
Wybrane wystawy:
Franciszek
Starowieyski
PEREGRINI ad SACRUM SEMIEQUM ACCEDENTES Pielgrzymka do świętego półkonia FOTOIMPRESJE Lech J. Zdrojewski
GALERIA A STAROGARD GDAŃSKI - 2007