Arboretum Wirty - Świerki by Lech J. Zdrojewski

ŚWIERKI Rodzina: Sosnowate (Pinaceae) Rodzaj: Świerk (Picea)

Kolekcja świerki

Rodzaj świerk (Picea), obejmuje 35 gatunków drzew należących do rodziny sosnowatych (Pinaceae). Przedstawiciele tego rodzaju zasiedlają umiarkowaną i chłodną strefę na półkuli północnej. Świerki dobrze znoszą ocienienie, szczególnie w młodym wieku, ale gorzej niż jodła. Wymagają gleb świeżych i wilgotnych i najlepiej rosną w miejscach o dużej wilgotności powietrza. Przy niedostatecznej ilości opadów świerki źle rosną i są wrażliwe na ataki szkodliwych owadów oraz zasiedlenie przez patogeny grzybowe. Gatunki z tego rodzaju mogą zakwaszać gleby, na których rosną. Wytwarzają płaski, rozległy system korzeniowy. Różne gatunki i odmiany świerków sadzone są w parkach i ogrodach. Wśród świerków znanych jest wiele odmian karłowych, które nadają się do obsadzania małych ogrodów. Ze świerków można formować wysokie żywopłoty, gdyż dobrze znoszą cięcie. Taki świerkowy żywopłot musi jednak rosnąć w pełnym nasłonecznieniu i najlepiej zakładać go w kierunku północpołudnie. Powinien być regularnie cięty, gdyż w przeciwnym razie dolne gałęzie łatwo zasychają. Drewno świerka pospolitego jest lekkie i miękkie, powszechnie wykorzystywane w tartacznictwie, stolarstwie, na stemple do kopalni (kopalniaki) oraz w przemyśle papierniczym. Bale z drewna świerkowego są stosowane w budownictwie, zwłaszcza w górach, jako materiał konstrukcyjny do budowy całych domów. W lutnictwie wykorzystuje się drewno świerka do wytwarzania instrumentów muzycznych (pudła rezonansowe). Pozyskiwana w wyniku korowania kłód świerkowych kora, przeznaczana jest do ekstrakcji garbników. Świerk może być w ekstremalnych warunkach dodatkowym, tymczasowym źródłem pokarmu, gdyż pod korą znajduje się jadalna miazga. Igliwie zawiera witaminę C i po zalaniu wrzątkiem może być spożywane jako napój. Świerk pospolity (Picea abies) jest ważnym składnikiem polskich lasów, szczególnie na terenach górskich. W kolekcji Arboretum Wirty znajduje się wiele jego odmian: ‘Fastigiata’, ‘Inversa’, ‘Merkii’, ‘Nidiformis’, ‘Pendula’, ‘Virgata’. W naszej kolekcji świerków można zobaczyć również gatunki amerykańskie: Świerk Brewera (P. breweriana S. Wats.), jest drzewem o pokroju płaczącym, boczne długie gałęzie (u starych drzew do około 2,5 m) biczowato zwisają z konarów. Jego długie igły, są ułożone promieniście i luźno odstają na wszystkie strony od pędów. Ten świerk jest bardzo charakterystycznym gatunkiem z sekcji Omorica, charakteryzującym się powolnym wzrostem. Młode okazy tego gatunku, które są w szkółkach zwykle szczepione, nie mają jeszcze typowego pokroju. Jest to ze względu na pokrój jedno z najładniejszych drzew iglastych. Świerk czarny (P. mariana B.S.P.), jest niskim drzewem z cienkimi gałązkami. Ma krótkie, cienkie i niebieskawozielone, gęsto ustawione na gałązkach igły. Szyszki tego świerka są bardzo małe, podobne do szyszek modrzewia, przed dojrzeniem czerwonofioletowe. Po dojrzeniu i wysypaniu nasion szyszki przez kilka lat wiszą na drzewie, mocno trzymając się na gałązkach. W naszych warunkach rośnie wolno, wcześnie zawiązuje szyszki i przedwcześnie zamiera. Świerk czerwony (P. rubens Sarg.), to drzewo pokrojem przypominające

nasz świerk pospolity. Wykształca bardzo małe szyszki, które po dojrzeniu są czerwonobrązowe i opadają w następnym roku. W Kanadzie jest ważnym gatunkiem leśnym, gdzie wspólnie z jodłą balsamiczną, choiną kanadyjską i modrzewiem amerykańskim, tworzy lasy iglaste. W Polsce bardzo rzadko uprawiany, spotykany jest tylko w kolekcjach dendrologicznych. Świerk sitkajski (P. sitchensis Carr.), jest w swojej ojczyźnie szybko rosnącym drzewem dostarczającym dużych ilości drewna dla przemysłu papierniczego. Ma cylindryczną koronę i cienką, łuszczącą się korowinę. Jego igły są bardzo wąskie, sztywne, kłujące, od spodu srebrzyste i ustawione szczoteczkowato. Ten gatunek świerka ma wysokie wymagania siedliskowe, jest wrażliwy na suszę i mrozy. Ś. sitkajski to bardzo ładny gatunek ozdobny, ale może być uprawiany tylko w regionach o łagodnym klimacie i z dużą ilością opadów. W kolekcji Arboretum Wirty rosną również świerki z Dalekiego Wschodu: Świerk chiński (P. asperata Mast.), czasem nazywany świerkiem gruboigłowym, ma pień pokryty silnie łuszczącą się korowiną. Jego igły są sinozielone, bardzo sztywne i kłujące. Wykształca cylindryczne szyszki, o zaokrąglonych brzegach łusek. Do Europy sprowadzono go stosunkowo późno i nie zyskał jeszcze większej popularności. Rośnie wolno i jest wytrzymały na mrozy i suszę. Jest gatunkiem mało wymagającym w stosunku do gleby i dlatego zasługuje na szersze rozpowszechnienie. Świerk koreański (P. koyamai var. koraiensis Lion et Wang.). Ranga taksonomiczna tego świerka jest niewyjaśniona. Obecnie jest on zwykle łączony z P. koyamai,od którego różni się minimalnie. Ma nieco dłuższe igły, a szyszki przeciętnie krótsze. Według literatury zachodnioeuropejskiej występuje tylko na Półwyspie Koreańskim, natomiast według źródeł rosyjskich sięga znacznie dalej na północ. Świerk syberyjski (P. obovata Ledeb.), jest podobny do Ś. pospolitego. Na styku zasięgów tych dwóch gatunków występują formy pośrednie. Ma mniejsze szyszki, od Ś. pospolitego, które początkowo są purpurowe, a po dojrzeniu brązowe i błyszczące. Łuski szyszek są szeroko zaokrąglone i całobrzegie. Ten gatunek świerka ma ogromny zasięg, rośnie w tajdze razem z jodłą syberyjską, limbą i modrzewiem syberyjskim. Z gatunków europejskich i Bliskiego Wschodu w Arboretum Wirty rosną: Świerk kaukaski (P. orientalis Link.), jest często uprawianym gatunkiem świerka w Europie Zachodniej, najczęściej jako drzewo parkowe. W naszych warunkach rośnie wolno i przemarza podczas surowych zim. Jego igły są bardzo krótkie, znacznie krótsze niż u wszystkich innych świerków, ciemnozielone i błyszczące, tępe, grube i wałeczkowate, gęsto ustawione na gałęziach. Młode pędy są żółtobrązowe, błyszczące, gęsto pokryte sztywnymi, krótkimi włoskami. Świerk serbski (P. omorika Purkyne), to gatunek endemiczny, który występuje tylko w Bośni i Hercegowinie. Tam zasiedla środkowy bieg rzeki Driny, gdzie rośnie w rezerwacie na wapiennych, trudno dostępnych skałach. Jest reliktem trzeciorzędowym. W plejstocenie był w Europie szeroko rozpowszechniony. Wyróżnia się bardzo wąskim pokrojem, oraz płaskimi i dwubarwnymi igłami. Od dawna był oferowany jako ozdobny gatunek i jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych obcych świerków.

ŚWIERK BIAŁY odm. stożkowata, Picea glauca ‘Conica’

ARBORETUM WIRTY

ŚWIERK POSPOLITY odm. gniazdkowa, Picea abies ‘Nidiformis’

ŚWIERK SYBERYJSKI, Picea obovata Ledeb.

ŚWIERK KŁUJĄCY odm. srebrzysta karłowa, Picea pungens ‘Glauca Compacta’

ŚWIERK KŁUJĄCY odm. srebrzysta, Picea pungens ‘Argentea’

ŚWIERK KŁUJĄCY odm. Vuyk, Picea pungens ‘Vuyk’

ŚWIERK KŁUJĄCY odm. Kostera, Picea pungens ‘Koster’

ARBORETUM WIRTY

ŚWIERK SITKAJSKI, Picea sitchensis Carr.

ARBORETUM WIRTY

ŚWIERK SITKAJSKI, Picea sitchensis Carr.

ŚWIERK POSPOLITY odm. zwisająca, Picea abies ‘Pendula’

ŚWIERK KAUKASKI odm. złocista, Picea orientalis ‘Aurea’

ŚWIERK KAUKASKI, Picea orientalis Link.

ŚWIERK CZERWONY, Picea rubens Sarg.

ŚWIERK CZARNY, Picea mariana B.S.P.

ARBORETUM WIRTY

ŚWIERK CZARNY, Picea mariana B.S.P.

ŚWIERK BREWERA, Picea breweriana S. Wats.

ARBORETUM WIRTY

ŚWIERK CHIŃSKI, Picea asperata Mast.

ŚWIERK SERBSKI, Picea omorika Purkyne

ARBORETUM WIRTY

ŚWIERK SERBSKI, Picea omorika Purkyne

ŚWIERK KOREAŃSKI, Picea koyamai var. koraiensis Lion et Wang.

ŚWIERK POSPOLITY odm. Merkii, Picea abies ‘Merkii’

ŚWIERK POSPOLITY odm. odwrócona, Picea abies ‘Inversa’

ŚWIERK POSPOLITY odm. wężowa, Picea abies ‘Virgata’

ARBORETUM WIRTY

ŚWIERK POSPOLITY odm. wężowa, Picea abies ‘Virgata’

ARBORETUM WIRTY - KOLEKCJA: ŚWIERKI Teksty - Krzysztof Frydel, Włodzimierz Wałaszewski Fotografie - Krzysztof Frydel, Lech J. Zdrojewski Projekt - Lech J. Zdrojewski Redakcja - Krzysztof Frydel, Lech J. Zdrojewski Skład - Katarzyna Stosik, Wanda Krzywicka Wydanie elektroniczne Zrealizowano na zlecenie Nadleśnictwa Kaliska