ΣΤΟΧΑΣΜΟΊ
Ο Σπύρος Ζευγαρίδης γενήθηκε στον
Καταχά Πιερίας το 1932. Αποφοίτησε
από τη Σχολή Νομικών και Οικονομικών
Επιστημών του ΑΠΘ το 1955, και την
Ecole d’ Organisation Scientifique du Travail, Paris, το 1956. Υπήρξε
Τακτικός Καθηγητής Οργάνωσης και
Διοίκησης Επιχειρήσεων στην ΑΒΣΘ (νυν
Πανεπιστήμιο Μακεδονίας) από το 1973
μέχρι τον θάνατό του, το 1990.
Παράλληλα με την πανεπιστημιακή του
σταδιοδρομία, στην οποία διακρίθηκε
για τη βοήθεια που πρόσφερε απλόχερα
σε φοιτητές του για την επαγγελματική
και προσωπική ανέλιξή τους, ο Σπύρος
Ζευγαρίδης υπήρξε εκ των παλαιοτέρων
συμβούλων επιχειρήσεων στην Ελλάδα.
Εισήγαγε στον ελληνικό χώρο έννοιες, όπως αυτή του μάρκετινγκ και της
δικαιόχρησης, ενώ βοήθησε μεγάλο
αριθμό επιχειρήσεων και δημοσίων
φορέων με μελέτες και υλοποιήσεις
έργων. Οικογενειάρχης και πατέρας
τριών, διακρινόταν για την ποιότητα του
χαρακτήρα του, τη βαθιά ορθόδοξη πίστη
του, τα φιλάνθρωπα αισθήματά του και
την καλοσύνη του. Θεωρείτο εκ των πλέον
χαλκέντερων συγγραφέων στο επιστημονικό
του πεδίο, ενώ άφησε και σημαντικό (αν
και ανέκδοτο) πνευματικό συγγραφικό έργο.
1980 11
Εις εαυτόν
Στο αεροπλάνο για την Αθήνα
τζάκι
Και τι σαν πρέπει να προλάβουμε;
Η Γενική Συνέλευση
Απρίλιος 1982 15
Απρίλιος 1982 18
Ιντερμέδιο 20
Εξόμολόγηση
Μάιος 1982 20
Στοχασμοί καθ’ οδόν β’ 22
Στις δύο τα μεσάνυχτα
Ένα σπίτι στην Αγία Παρασκευή
Στο αεροδρόμιο της Καλαμάτας
Γυρνώντας απ’ τις Σέρρες
1982 22
Οκτώβριος 1982 24
1983 26
Ιούνιος 1983 28
Στο φαράγγι του Βίκου Ιούλιος 1983 30
Τίτλος Χρονολογία Σελίδα
Ενδοσκόπηση 31
Εις σεαυτόν
Σεπτέμβριος 1983 31
Ergoalcoholism Δεκέμβριος 1983 32 Στιγμές απελπισίας και ειρήνης Ιανουάριος 1984 33
Στοχασμοί καθ’ οδόν γ’ 34
Περνώντας απ’ την Κόρινθο με λεωφορείο
Ιούλιος 1985 34
Στις όχθες της Υλίκης
Οκτώβριος 1985 36
Σεπτέμβριος 1985 35 12 ώρες με λεωφορείο στη Θράκη
Αδελφέ μου... 37
Αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος
Μια ώρα
στην Καβάλα
Μετά από συζήτηση με αγρότες
Σιδηροκάστρου
Νοέμβριος 1985 37
Στοχασμοί | Ποιήματα Σπύρου Ζευγαρίδη 1980-1986
1986
Διδαχές από το Περιβόλι…
3 ποιήματα – Ιανουάριος 1980
6 Ιανουαρίου 1980 Εκ του κόσμου τούτου
Όταν γράφεις κάτι για να το διαβάσουν και να σε δικαιώσουν Όταν χαμογελάς μέσα σου γιατί πέτυχες κοινωνικά
Τότε σε μετράνε οι άνθρωποι και είσαι σαν όλα τα πράγματα
Τότε δεν πάτησες ακόμα στην Οδό Τότε είσαι εκ του κόσμου τούτου.
Το ψέμα κι η αλήθεια είναι σύμβολα συμφωνημένα Όταν νομίζεις πως λες αλήθεια, αλλά λες αυτά που έπρεπε ν’
ακούσουν οι άλλοι
Όταν λες ψέματα για να επιζήσεις
Όταν σωπαίνεις εκεί που έπρεπε να μιλάς
Όταν μιλάς στο όνομα της αλήθειας, εκεί που έπρεπε να
σωπαίνεις
Τότε δεν κατάλαβες τι είναι η Αλήθεια
Τότε δεν πάτησες ακόμα στην Οδό
Τότε είσαι εκ του κόσμου τούτου.
Η ευτυχία κι η δυστυχία είναι μέσα μας
Όταν χαίρεσαι κι οι άλλοι λυπούνται
Όταν λυπάσαι γιατί έχασες κοινωνικά
Όταν όλοι χαίρονται κι εσύ δεν μπορείς να χαρείς
Όταν όλοι λυπούνται κι εσύ δεν λυπάσαι μαζί τους
Όταν ο ελάχιστος αδελφός σου λυπάται κι εσύ δεν τον νοιώθεις
Τότε δεν κατάλαβες την εντολή της αγάπης
Τότε δεν πάτησες ακόμα στην Οδό
Τότε είσαι εκ του κόσμου τούτου.
Το να ξέρεις ή να μην ξέρεις είναι θέμα πληροφοριών
Όταν ξέρεις περισσότερα από τους άλλους χωρίς να γνωρίζεις
Όταν πνίγεσαι στις πληροφορίες χωρίς να γνωρίζεις
Όταν θαυμάζουν τις πληροφορίες σου γιατί τις νόμισαν Γνώση
Όταν θαυμάζεις τις πληροφορίες σου γιατί τις πέρασες για
Γνώση
Τότε δεν έφτασες ποτέ στη Γνώση
Τότε δεν πάτησες ακόμα στην Οδό
Τότε είσαι εκ του κόσμου τούτου.
Θα μου πεις βέβαια, ωχ αδελφέ μου!
Τι κι αν δεν πάτησα ακόμα στην Οδό;
Τι κι αν είμαι εκ του κόσμου τούτου;
Τοτε λυπάμαι, αδελφέ μου
Γιατί δεν έχω μιαν απάντηση που θα την καταλάβεις
Γιατί δεν έχω σύμβολα να επικοινωνήσουμε.
Ίσως κάποτε ξαναμιλήσουμε γι’ αυτό
Τότε θα έχεις γεννηθεί άνωθεν:
… η ψυχή σου θα προσεύχεται για τον κόσμον όλο
… θα γίνεις ένα με τον κόσμον όλο
… δε θ’ αναζητάς τη λογική σύνθεση των πληροφοριών
… δε θα αφήνεις το νου σου να πλανιέται σ’ αφηρημένες
έννοιες
Γιατί θα είσαι μια ύπαρξη ενεργητική
… θα βλέπεις τον κόσμο σαν γιος του Θεού
… θα γνωρίζεις.
1980-1986
6 Ιανουαρίου 1980
Να θυμάσαι τον Σιλουανό
Όταν κατακρίνεις, σκέψου πόσα δεν ξέρεις
Όταν κάνουν οι άλλοι λάθη, σκέψου πόσα λάθη σου δεν ξέρεις
Όταν πετυχαίνεις, περίμενε να σε κατακρίνουν
Τότε να θυμάσαι τον Σιλουανό, που δεν κατέκρινε κανένα.
Όταν αρχίζεις κάτι, κάνε πρώτα την προσευχή σου Όταν σκέφτεσαι κάτι, κάνε πρώτα την προσευχή σου Όταν αμφιβάλεις για κάτι, ρώτα τον Θεό Τότε να θυμάσαι τον γέροντα Σιλουανό.
Πριν δόσεις εντολές, κάνε την προσευχή σου Πριν αγανακτήσεις με τον τεμπέλη, ρώτα πόσο φταις εσύ Πριν γίνεις αυστηρός για χάρη της οργάνωσης, δες τον άνθρωπο
Όταν προσεύχεσαι για τους ανθρώπους, χύνεις το αίμα σου γι’ αυτούς
Τότε να θυμάσαι τον γέροντα Σιλουανό.
Όταν οι έγνοιες δεν σ’ αφήνουν να προσευχηθείς
Όταν η διοίκηση κλέβει το χρόνο του Θεού
Όταν η βιοτική μέριμνα πολεμά την ασκητική νήψη
Τότε να θυμάσαι τον Σιλουανό, που προσευχόταν αδιάλειπτα.
Μπροστά στο δίλημμα, πρόσεξε τι θα επιλέξεις
Όταν μετράς, πρόσεξε τα μέτρα που χρησιμοποιείς
Όταν ζητάς να πετύχεις, ρώτα για το αντάλλαγμα
Όταν δε φυλάς σωστά τη χάρη που σου δόθηκε
Τότε να θυμάσαι τον γέροντα Σιλουανό.
Όταν ζητάς ελευθερία, σκέψου σε τι θα σε δεσμεύσει
Όταν πιστεύεις στην ελευθερία, δεν κάνεις ό,τι θέλεις
Όταν κάνεις ό,τι θέλεις, σκέψου ποιον υποδουλώνεις
Όταν δεσμεύεις τα πάθη σου, είσαι ελεύθερος
Ο ποιών την αμαρτίαν, δούλος εστί της αμαρτίας Τότε να θυμάσαι τον Σιλουανό, που ήταν ελεύθερος.
Όταν ζητάς να μείνεις πνευματικός άνθρωπος, χωρίς να εγκαταλείψεις την επιστήμη σου
Όταν ζητάς τον Θεό και συνεχίζεις τα έργα «του κόσμου τούτου»
Όταν δεις τον εμποράκο να σε ξεγελά, χωρίς να είναι ευφυέστερος
Τότε να θυμάσαι ότι οι άλλοι θα σε ξεπεράσουν στην επιστήμη
σου
Τότε να θυμάσαι ότι «οι υιοι του αιώνος τούτου» θα είναι «φρονιμώτεροι» από σένα (Λουκ. ιστ’, 8)
Τότε να θυμάσαι την ταπείνωση του Σιλουανού.
7 Ιανουαρίου 1980
Θυμίσου την αγάπη
Όταν πονάς, θυμίσου:
— Μεγάλος πόνος της ψυχής σημαίνει μεγάλη αγάπη
Όταν ζητάς τη γνώση, θυμίσου:
— Πλήρης γνώση σημαίνει πλήρη αγάπη
Όταν προσεύχεσαι, θυμίσου:
— Φλογερή προσευχή σημαίνει θερμή αγάπη
Όταν ζητάς ν’ αγιάσεις, θυμίσου:
— Αγιότερη ζωή σημαίνει τελειώτερη αγάπη
Όταν αγωνίζεσαι, θυμίσου:
— Ο Σιλουανός πόνεσε, γνώρισε, προσευχήθηκε, αγίασε.
Η αγάπη είναι πράξη
Η Παράδοση είναι πράξη
Οι Εντολές μιλάνε για πράξη
Η πράξη οδηγεί στη γνώση
Ο ποιών το θέλημα του Θεού «γνώσεται περί της διδαχής»
(Ιωαν. ζ’, 16-17)
Η επιστημονική ανάλυση δεν είναι πράξη
Η διανοητική αναζήτηση διαστρέφει το λόγο του Θεού
Ο Σιλουανός «ποιών» έσπασε τις εφτά σφραγίδες.
Στοχασμοί καθ’ οδόν α’ 2 ποιήματα – Ιανουάριος 1980 23 Ιανουαρίου 1980
Στο δρόμο για την Κατερίνη
Οι κοιμισμένες μηχανές του εργοτάξιου στα δεξιά μου
Τα νερά του Αλιάκμονα, που αντιφεγγίζουν την ομίχλη
Ένα κλαταρισμένο λάστιχο στις λάσπες του χωραφιού
Τι μηνύματα μπορεί να φέρνουν;
Το ραδιόφωνο που ξέθαψε τον Ρασπούτιν της ντίσκο
Ο μελαγχολικός φαντάρος δίπλα μου
Τα γυμνά δάχτυλα της λεύκας, που μας χαιρέτισαν
Τι μηνύματα μπορεί να φέρνουν;
Ίσως θέλουν να πούνε ότι όλα που ήταν, είναι και θα είναι τα ίδια.
Ίσως είναι ένα παιχνίδι της ευαισθησίας μου, χωρίς ιδιαίτερο
νόημα.
Λες, να μπέρδεψα τ’ απλά πράγματα για μια δήθεν κουλτούρα;
Κι όμως είν’ όμορφα να βυθίζεσαι στην παρατήρηση...
… Αυτά τα σίδερα-μπετόν στο φορτηγό που προσπεράσαμε
Σε γεμίζουν αισιοδοξία.
… Το πράσινο χωράφι
… Η ήρεμη καμπούρα των λόφων
… Το μικρό κυπαρίσσι στην άκρη του δρόμου
(Αλήθεια, ποιος σκέφτηκε να φυτέψει κυπαρίσσια;)
είναι γεμάτο ελπίδες για ζωή…
Ανάμεσα στο στάρι του χωραφιού, στη ζήση του κυπαρισσιού
και στην αιωνιότητα των λόφων
Η ζωή μου είναι πρόσκαιρη και συνάμα αιώνια.
Να ζηλέψω ή να χαρώ για τη μοίρα μου;
Ο
φαντάρος δίπλα μου δεν ήταν μελαγχολικός
-- λάθος κατάλαβα!
Γιατί τάχα σκόρπισα δεξιά-ζερβά λέξεις-συνθήματα;
Ποιος είμαι;
Ποιος με διόρισε κριτή και μέτρο και καλίμπρα;
Ποιος τάχα κουμαντάρει το νήμα των συνειρμών μου;
Έλα, αδελφέ μου, να γείρω στον ώμο σου. Νοιώθω τόσο κουρασμένος.
Σε λίγο το λεωφορείο φθάνει στην Κατερίνη.
24 Ιανουαρίου 1980
Στη Λάρισα
Η Λάρισα ξυπνάει αργά, μέσα στην πρωινή υγρασία.
Στο καφενείο δύο πελάτες με «βαρύ γλυκό»
(Ο δεύτερος περιμένει τον πρώτο να παρατήσει την εφημερίδα.
Ξέρει, βέβαια, πως ο καφές κάνει 9 και η εφημερίδα 10).
Στο μαγαζί απέναντι – γραφείο δικηγόρου –μπαίνει μια μαυροφορεμένη (Ποια μοίρα να της έλαχε;).
Χθες βράδυ έφαγα στα μούτρα λόγια παχειά.
Σε λίγο θα πέσω πάλι στη μάχη των λόγων, όπου νεκροί και ζωντανοί είναι το ίδιο – λόγια να λέγονται!
Τώρα όμως πίνω τον καφέ μου. Τώρα ζω.
Πριν συναντήσω τους ανεμόμυλους, μπορώ να ξαποστάσω.
Έχω πέντε λεφτά δικά μου…
Χαρά στο πράμα!
Σκέψου, αδελφέ μου, πώς αλλοτριώσαμε την αιωνιότητα.
Σκέψου πώς σφίγγουμε στη φούχτα μας τα πέντε λεφτά
— σαν τα τάλαντα του πονηρού δούλου.
Κι εκείνα, τ’ αφιλότιμα, γλυστράνε ανάμεσα στα δάχτυλα…
… χύνονται κάτω… μας κοιτάνε…
Κι εμείς, σαν βλάκες, χάσκουμε, και τα κοιτάμε να χάνονται.
Εις εαυτόν
2 ποιήματα – Δεκέμβριος 1981 20 Δεκεμβρίου 1981
Μιλάς χωρίς μηνύματα!
Στα χρόνια της λιτότητας
ξοδεύεις άσκολα ενέργεια.
Στα χρόνια της πληροφορίας
φλυαρείς παίζοντας.
Μιλάς χωρίς μηνύματα!
Στο λιγοστό μας ύπνο γίνηκες εφιάλτης.
Σπατάλησες ανέμελα
τη λιγοστή αγάπη μας.
Ο χρόνος μας ξοδεύτηκε
σε στράτες που μας έμπασες
χωρίς κανένα λόγο … και συ ακόμα φλυαρείς.
Μιλάς χωρίς μηνύμαατα!
Λες πως μας περιμένει η αιωνιότητα!
Μας λες πως τάχα ο χρόνος δεν τελειώνει!
Μας λες πως τάχα δεν υπάρχει ο χρόνος!
Μας λες πως δεν υπάρχει τόπος..!
Μακάρι νάχεις δίκιο.
Μίλα κι ας μη καταλαβαίνουμε (Θέλουμε νάχεις δίκιο).
Όσο μιλάς, εμείς πιστεύουμε.
Όσο μιλάς, μας σιγουρεύεις.
Καθώς σε αφουγκράζομαι, σε νοιώθω.
Τώρα που σε κατάλαβα, το είδα
Είσαι εγώ, δεν είσαι άλλος
Είσαι συ, εσώτερε εαυτέ μου
Είσαι συ, μωρία του κόσμου.
Μίλα μας πάλι, μίλα ξανά
… για την παγκόσμια αγάπη
… για τη ζωή μας πούναι θάνατος
… για ένα θάνατο πούναι ζωή.
Μίλα μας πάλι για την αιωνιότητα!
Μίλα μας πάλι για το μεγάλο μήνυμα.
Μπροστά στο τζάκι
Σήμερα κάψαμε τα ξύλα του «Παναγιά».
Ήταν βαμένα γαλάζια κι άσπρα, φορτωμένα μ’ ελπίδες και όνειρα μαστορεμένα με αγάπη…
Καθώς οι φλόγες έγλυφαν τα ξύλα, καθώς τα χρώματα έλιωναν
κι η μαστοριά γινότανε σταχτής καπνός, αφουγκραζομουνα τα όνειρα των μαστόρων αφουγκραζόμουν τα μαστόρικα τραγούδια τους, τα γέλια και τα χωρατά τους τα νησιώτικα
και σπάραζ’ η καρδιά μου·
αφουγκραζόμουν τα γαλάζια κι άσπρα όνειρα κι έλιωνα μαζί τους.
Τι κι αν τα ξύλα κάηκαν…
Εκείνες οι χαρούμενες στιγμές θα μείνουν αλησμόνητες.
Στου χρόνου τα κατάστιχα γραφτήκαν – δεν ξεγράφονται.
Το ίδιο όπως έμεινε για πάντοτε γραμμένη
ετούτη η στιγμή της σχόλης.
Εικόνες
2 ποιήματα – Απρίλιος 1982
Ξυπνάς μέσα στη νύχτα
για να προλάβεις το υπεραστικό.
Σα βγεις στο δρόμο,
ο ταξιτζής θα σταματήσει να σε πάρει.
Ακούς μαζί του τραγούδια νέων καλλιτεχνών
που τους στεγάσανε με μέσο
σε κανάλια νυχτερινά,
μια και δεν πρόφτασαν να μπουν
σε μια ζώνη καλύτερη…
Το Πρακτορείο είν’ κλειστό.
Απ’ έξω βηματίζουνε φαντάροι και υπάλληλοι
που πρέπει να προλάβουν στη δουλειά τους.
Το αυτοκίνητο του «Πρακτορείου Τύπου»
περνά σα σίφουνας και παρατά
το δέμα με τα έντυπα,
που πρέπει να προλάβουνε
του ήλιου την ανατολή
για να νομίζει ο κόσμος τάχατες
πως ξέρει τι του γίνεται…
Ο Πράκτορας ανοίγει παρά δέκα.
Ορμά ο κουλουρτζής
με τα ζεστά σιμίτια και τα σταφιδόψωμα
(30% φθηνότερα απ’ την Αθήνα
— Φτωχομάνα Θεσσαλονίκη!)
τα διαλαλεί και τα μοιράζει
με σβελτοσύνη και χαμόγελο
(πρέπει και τούτος να προλάβει
κι όμως χαμογελά και λέει καλαμπούρια!).
Μαζεύονται πεντέξι
(της πιάτσας όλοι, απλοί ανθρώποι)
κι η πρωινή πολιτική συζήτηση…
Ο
Πράκτορας φωνάζει
και τρέχουνε όλοι να προλάβουνε.
Πρώτα το λεωφορείο για τη Νιγρήτα.
Σε τριάντα δευτερόλεπτα
κινάμε με το άλλο για τις Σέρρες…
Φωνάζει κάποιος…
Σταματάμε…
Τον ανεβάζει ο εισπράκτορας
«Τρέξε, Χαράλαμπε!»
Προφταίνει ο Χαράλαμπος
και στο φανάρι σταματά
και να, στο ίδιο το φανάρι
το λεωφορείο της Νιγρίτας.
Ο ξένος κατεβαίνει
και τρέχει να προφτάσει.
Όλοι κοιτάμε το φανάρι με αγωνία…
Έγινε πράσινο…
Μα ο ξένος πρόφτασε να μπει
στο λεωφορείο της Νιγρίτας.
Ρωτάει ο εισπράκτορας
«Χαράλαμπε, το πρόφτασε;»
(Και η φωνή του σκέτη αδημονία)
«Ναι, Αριστείδη.»
«Ευτυχώς!»
(Κι ο Αριστείδης, ο εισπράκτορας
χαλάρωσε την ένταση)
Ο
ξένος πρόφτασε.
Ήταν ένας διαβάτης βιαστικός
που τώρα πλησιάζει στη Νιγρίτα
κι εμείς ξωπίσω του, θα πάμε για τις Σέρρες…
Κοιτώ τον Αριστείδη
να κόβει τα εισιτήρια…
και να μετρά τα ρέστα δυο φορές
και να χαμογελά ζεστά…
Σαν πέρασε κοντά μου
είδα το μυστικό του.
Ο Αριστείδης δεν τρέχει να προφτάσει τη ζωή.
Ο Αριστείδης ζει και χαίρεται.
Κοιτάζω το φαντάρο,
που τρώει το πέμπτο του κουλούρι.
Ο άλλος – ο υπάλληλος – κοιμάται κι όλας.
Κι οι τρεις ονειρευόμαστε
μια τόση δα «στιγμή χωρίς βιασύνη».
(Α, όταν θα γεράσουμε δεν θα ‘χει προσκλητήριο,
θα σταματήσουνε τα ξυπνητήρια να φωνάζουν).
Κοιτώ τον Αριστείδη.
(Α, νάμουν ένας Άνθρωπος, ένας εισπράκτορας).
Η Γενική Συνέλευση
Σήμερα μαζευτήκαμε για Γενική Συνέλευση.
«Απολογισμός αποχωρούντων και προγραμματισμός» (Μεγάλες και επίσημες οι λέξεις)
-- Εγώ είπα / Εσύ είπες…
-- Δεν με κατάλαβες / Δεν σε κατάλαβα…
-- Δεν είναι σημαντικό / … Αλλά γιατί να γίνει;
-- Είναι σημαντικό / … Αλλά, πειράζει πού ‘γινε;
-- Δεν είναι θέμα / … Μα είναι θέμα!
-- Μπλα-μπλα / Μπλα-μπλα-μπλα.
Αυτός εκεί μπροστά κοιμήθηκε.
Για δες τον που ξυπνάει!
-- Κύριε Πρόεδρε, το λόγο.
-- Μα, είστε εκτός θέματος.
-- Τέσσερες ώρες για συζήτηση, και τώρ’
-- Εγώ όμως διαφωνώ.
-- Εγώ είπα / Εσύ είπες.
αποφασίσαμε…
… Και το σενάριο μπήκε πάλι απ’ την αρχή.
Κάπνα, τσιγάρα…
Βαρειά ατμόσφαιρα.
Η τύχη του κόσμου είναι στα χέρια μας.
Τι κι αν δεν τάχαμε ακούσει
της Θάτσερ τα νησιά του Φάκλαντ;
Έχουμε γνώμη και γι’ αυτά!
Απολογισμός αποχωρούντων… Διαλογισμός… Συμψηφισμός…
Συζήτηση… Ψηφοφορία… Μνημόσυνο για κάτι που δεν έγινε…
Ποιος βγήκε; Πόση αγνωμοσύνη!
Ω, Αριστείδη Αθηναίε!
Το βράδυ θάχουμε να λέμε στους δικούς μας πως τάχατες κουραστική ήταν η μέρα.
Ιντερμέδιο
12 Μαϊου 1982
Εξομολόγηση
Σήμερα μπέρδεψα
το φραγγέλιο με τον εγωισμό μου.
Χτύπησα να τιμωρήσω
πριν να σιγουρευτώ απόλυτα
μήπως χτυπώ από εκδίκηση.
Προσπάθησα να κάνω κακό, μα ποιος θα μου το πει
μήπως αυτό που μ’ έσπρωξε
ήταν η δική μου εκδίκηση
κι όχι η Θεία Δίκη.
Με πάτησαν στον κάλο και τους δάγκωσα.
Με συκοφάντησαν
κι εγώ σταμάτησα μεσοδρομίς
και φώναξα το δίκιο μου,
τους είπα συκοφάντες και δειλούς
— ή μήπως είπα περισσότερα
και τώρα γράφω ψάχνοντας δικαίωση;
Ω, Θεέ μου, πες μου το ξεκάθαρα
πούθε αρχίζει και πού τελειώνει
η αγάπη και το μίσος
— ή μήπως είναι όψεις
του ίδιου νομίσματος;
Και πάλι πες μου
αν είν’ αγάπη το κλειστό μου στόμα
— την ώρα που γροικώ την αδικία –
αν είναι αγάπη τ’ ανοιχτό μου στόμα — την ώρα που μιλώ και εκδικούμαι.
Πες μου,
γιατί μας δίνεις τις εμπειρίες τούτες.
Πες μου,
μην είν’ σχολείο η ζωή
και πρέπει να το μαθουμε καλά
το μάθημα της τριγωνομετρίας
κι ας είναι άχρηστο σε μας
τους άσχετους και ταπεινούς.
Θεέ μου, πες μου
μην είναι ανεπίτρεπτο
το λάφρωμα ετούτης της εξομολόγησης
μην είν’ παγίδα του διαβόλου
— κι εμείς αμέριμνοι βαδίζουμε τον δρόμο του.
Εσύ που είπες
να μη μας νοιάζει τι θα πούμε
— γιατί την ώρα κείνη το Πνεύμα θα διδάξει –
πες μας πώς θα το ξέρουμε
πως είν’ το Πνεύμα Σου.
Η αγωνία της αβεβαιότητας
είν’ άραγε κι αυτή
ένα καμίνι και μια άσκηση,
μια μέθοδος διδασκαλίας
κι ένα σκαλί στο δρόμο για τη Γνώση;
Θε μου,
ο δρόμος της καρδιάς
που δεν γνωρίζει τον περίτεχνο το λόγο
είναι μια αρμονία μουσική
είναι το μόνο που μου πάει,
τον περπατώ με σιγουριά…
Αν είναι λαθεμένος, πες μου το
— γιατί, σα δεν το λες, εγώ θα περπατώ μέχρι που να πεθάνω
θα περπατώ στο δρόμο της καρδιάς
σαν πεζοπόρος μεσ’ την έρημο
που παρατά το χώμα του στο χώμα
κι ανάλαφρος, χωρίς δεσμούς,
συνεπαρμένος από «θείο μίσος»
για τον πατέρα, και τη μάνα, και την ίδια την ψυχή του
σταυρώνεται μαζί σου.
Κύριε, σ’ ευχαριστώ
που κάλεσες στο δείπνο σου
φτωχούς, χωλούς κι ανάπηρους
μαζί μ’ εμένα τον τυφλό.
Στοχασμοί καθ’ οδόν β’
5 ποιήματα – Αύγουστος 1982 - Ιούλιος 1983
Στις δύο
τα μεσάνυχτα
Στις δύο τα μεσάνυχτα, μεσ’ στην ανώνυμη πλατεία, άδεια καθίσματα,
αδέσποτα σκυλιά,
κι ένας διαβάτης που ρετάρει…
Λάρισα, 28 Αυγούστου 1982
Κάποιο τζιτζίκι, ξεχασμένο φλυαρεί ακόμα…
Κι εκείνη, καθισμένη στο παγκάκι
σκάβει βαθιά στις μνήμες της.
Η Λάρισα κοιμάται
στου Αύγουστου τη χλιαρή υγρασία, τα μαγαζιά της σβήσανε τα φώτα
κι ένας περιπτεράς μαζεύει τις παλιές εφημερίδες
(Αύριο θα έρθουν νέες, για να παλιώσουνε κι αυτές
να γίνουν μνήμες που σιγά σιγά θα ξεθωριάσουν
— εκτός αν τις κρατάμε στη ζωή
και ξανατρέχουμε σ’ αυτές με νοσταλγία).
Τ’ αδέσποτα σκυλιά χαθήκανε,
μα το τζιτζίκι στην πλατεία φλυαρεί,
κάτ’ απ’ τον ήλιο της ΔΕΗ, μπερδεύοντας τη νύχτα με τη μέρα.
Κι εκείνη, καθισμένη στο παγκάκι
σκάβει βαθιά στις μνήμες της, παγιδευμένη σ’ ένα χθες περίπλοκο, πασχίζοντας να δώσει εξήγηση σε πράγματα ανεξήγητα,
και δεν γροικά πως τριγυρνά σαν πεταλούδα,
γύρω απ’ το φως μιας «λογικής», που άλλοι τη βαφτίσαν «λογική».
Μα σα ξεχνιέται στις διηγήσεις της
ξεφεύγουν απ’ τα χείλη της χαμόγελα παιδιού
και τοτ’ ανοίγουν οι ουρανοί του «τώρα»,
της μόνης διάστασης που είν’ αληθινή,
της διάστασης του τζιτζικιού
και των αδέσποτων των σκύλων.
(Καθώς τ’ αναλογίζομαι, Θεέ μου,
θαρρώ με βλέπω στις πλατείες της Λάρισας
να μη γροικώ το τζίτζικα,
μα το καρφί ν’ αναζητώ
στο μάτι τ’ αδελφού μου,
και το καδρόνι να ξεχνώ
στο μάτι το δικό μου)
Ευχαριστώ σας Λάρισες
με τις ανώνυμες πλατείες,
κι εσένα τζίτζικα,
που θύμισες τα παιδικά μου χρόνια,
τα χρόνια της ενόρασης, που ήμασταν σοφότεροι, χωρίς του κόσμου τη σοφία, που ξέραμε τόσα πολλά, χωρίς του κόσμου τις πληροφορίες, που είχαμε τη Γνώση, χωρίς να έχουμε σπουδάσει.
Ευχαριστώ σε τζίτζικα, σοφέ μου δάσκαλε, που γελοιοποίησες τη «λογική» μας.
Ένα σπίτι στην Αγία Παρασκευή
Σήμερα είδα το σπίτι που γκρεμίζουν.
Ήταν κιόλας γυμνό, χωρίς σκεπή, ντυμένο με τα κίτρινα φύλλα της συκιάς, θωρώντας τα πεύκα γύρω του, που φαίνονταν αιώνια…
Μονάχα η συκιά, με τα μεγάλα κίτρινα φύλλα της, θαρρείς να δάκρυσε…
Μονάχα η συντρόφισα συκιά, με τα γυμνά γκρίζα κλαδιά της, θαρρείς να πόνεσε, για το μεγάλο χαμό…
Κλείνω τα μάτια και κοιτώ τους χαλαστάδες.
Τα ξανακλείνω και κοιτάζω τους μαστόρους.
Κλείνω τα μάτια κι αφουγκράζομαι
κι ακούω τραγούδια, και χαρές και γέλια.
«Μπράβο σας
φτιάξατε τη φωλιά σας».
«Μπράβο σας
γεροί κι ευτυχισμένοι».
Κλείνω τα μάτια μου κι ακούω
του παιδιού και της χαράς τα κλάματα.
«Σ’ αυτό το σπίτι πούρθαμε πέτρα να μη ραγίσει».
Τ’ αυτιά μου κλείνω κι αφουγκράζομαι
της μωρομάνας την πρωτόγνωρη λαχτάρα.
Μα τ’ όνειρο το σβήσανε
των χαλαστάδων οι γκασμάδες.
Της κάμαρας των νιόνυμφων
μισός έμειν’ ο τοίχος.
Καθώς το κλάμα της συκιάς
υψώνεται στον ουρανό σα δέηση
και τρέμει απ’ τις ρίζες της
σε κάθε πέτρας ράγισμα
κι εκλιπαρεί να χαλαστεί κι αυτή.
Σίγουρα δεν το ξέρει
πως έχουνε ξεγράψει και την ίδια. Κανείς δεν της μαρτύρησε
για πλάνα εργολάβων
για κέρδη και ζημίες των αντιπαροχών
για κάποια οικολογία, που θάφτηκε πριν γεννηθεί
για τα λεγόμενα δυάρια και τριάρια και ρετιρέ παράνομα.
Εδώ ήταν η Αγία Παρασκευή.
Εδώ κάποτε οι Αθηναίοι παραθέριζαν.
Ενθάδε κείται η ελπίδα
που την έθαψαν των μαστόρων οι κασμάδες.
Μάρτιος 1983
Στο αεροδρόμιο της Καλαμάτας
Στρογγυλοκαθισμένος στην άβολη καρέκλα μου (κι ας με κοιτούν με φθόνο
αυτοί που τη λαχτάρησαν).
Στην αίθουσα που πλάκωμα σου φέρνει (κι ας έχει ίδια χρώματα
με την πρωτευουσιάνικη)
και με τον κόσμο που στριμώχνεται αναίτια (κι ας λέει πως των ξένων των πολιτισμών ξεπέρασε τα όρια).
Κοιτάζω κι όλο σκέφτομαι
μην είμ’ εγώ παράξενος
ή έξω απ’ τα πράγματα.
Ξεχνιέμαι κι αφουγκράζομαι… Βυθίζομαι σε στοχασμούς…
Κι όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε
πώς είν’ το γένος των λεγόμενων Ελλήνων…
Νάτος ο Ιμπραϊμ, κι ο Ενετός, κι ο Πειρατής
Νάτος κι ο Αχαιός, κι ο Έλλην, κι ο Ρωμαίος Το Τσούρμο φύτεψε και φύτρωσαν ετούτοι, αποχαυνώθηκε στον ήλιο της Μεσσήνης
μεσ’ στα λουλούδια και στα φίδια του καλοκαιριού
ζυμώθηκε και ζύμωσε με το προζύμι της ελιάς…
Και τώρα νάμαι για να καμαρώνω εδώ
τα προϊόντα αυτά της Ιστορίας.
Βυθίστηκα στενόχωρα
κι ύστερα χαμογέλασα…
Θυμήθηκα τον χοιροτρόφο
πού ‘ταν του Γαλαξία ο αρχηγός — καθώς μας ιστορούσεν ο Ασίμωφ.
(Και να σκεφτείς πως ήταν αρχηγός στο πνεύμα — όχι με όπλα και πυρηνικούς πολέμους.)
Και τότε ξαναείπα στον εαυτό μου
πως είμαι ανάξιος να λύσω τα κορδόνια ετούτου του αγροίκου χωρικού.
Κι έκλαιγα μέσα μου για την περίσσεια οίηση.
Γυρνώντας απ’ τις Σέρρες
Πορτοκαλί και κόκκινο, χρώμα ζωής στον ουρανό, χαμόγελο στο σούρουπο του κάμπου των Σερρών, μια πινελιά φωτός, πίσω απ’ τα γκρίζα του βουνού, που στέκονται ακίνητα στ’ ορίζοντα τα βάθη. (… Οι καλαμιές περήφανα τη χαίτη ανεμίζουν, καθώς ο φθινοπωρινός αγέρας τις χαϊδεύει κι οι χωρικοί μαζεύοντας τα σύνεργα γυρίζουν…)
Άσπρο και γκρίζο, χρώμα σιωπής στον ουρανό, εσπερινή μου δέηση στον κάμπο των Σερρών, θυμίαμα με τον καπνό, που ήρεμ’ ανεβαίνει από τις στέγες των σπιτιών του διπλανού χωριού (… Σαν πίνακα ζωγραφικής με ζωντανές εικόνες στου λεωφορείου της γραμμής το παραθύρι τρέχουν).
Καθώς κι όλας ενύχτωσε κι αφήσαμε τον κάμπο
και στα βουνά του Λαχανά οι ρόδες μας κυλάνε, θαρρείς κι αναριγήσανε οι τάφοι των φαντάρων
κι η σκέψη τους πλανήθηκε ολούθε, ολόγυρά μας… (… Σφαλώ τα μάτια μου τα δυο και σταματώ το χρόνο…
Ύπνος γλυκύς κι αγγελικός βαραίνει το κορμί μου…)
Και να που τη δρασκέλισα την πόρτα του θανάτου
και τρεμοστάθηκ’ η ψυχή, καταμεσίς του κάμπου,
και τα φτερά ξετύλιξε στ’ ακρόστεγα των αγροικιών, κι οσμίστηκε του ζυμωτού ψωμιού τη μυρουδιά, είδε τις κληματόβεργες στο φούρνο της αυλής είδε του ήλιου τα δεσμά να σπάνε και να λιώνουνε μεσ’ απ’ της φλόγας τον τρελό χορό…
… Κοιμήθηκα στο ίδιο μαξιλάρι του δουλευτή των χωραφιών
κι ύστερα έτρεξα μαζί με τις ψυχές της νύχτας
γύρω απ’ το φως του ξενυχτάδικου καφέ
και δάκρυσα στη θέα του ξενύχτη χαρτοκλέφτη, τραγούδησα με τις ψυχές των ξεχασμένων σπουργιτιών
κι ένοιωσα τις εφτά ψυχές της μαύρης γάτας του χωριού…
Κοιμήθηκα και χάθηκα μια τόση δα στιγμούλα
κι όμως αυτ’ ήτανε μεγάλη κι αληθινή στιγμή.
Στο φαράγγι του Βίκου
Στο Μονοδέντρι στάθηκε το μάτι του αητού…
Ζυγίστηκε στου Βίκου το φαράγγι
σάρωσε με το βλέμμα του
των καλογέρων τις σπηλιές
κι έμεινε κρεμασμένος
σαν πολυέλαιος του Θεού.
Στο Μονοδέντρι στάθηκ’ ο Θεός
κι ευλόγησε τον Άνθρωπο.
Είδε τα χρόνια να κυλούν
σπλαχνίστηκε τ’ ανθρώπου τη λαχτάρα
και φύτεψε και λάξεψε
τις στράτες, τις γιδόστρατες
στου Βίκου το φαράγγι.
Στο Μονοδέντρι ρίζωσε τ’ Ανθρώπου η ελπίδα
κι είπε και διαλογίστηκε
πως δεν υπάρχει «αδύνατο»
για κείνονε που θέλει…
Και πάσχισε και μάτωσε
και ράγισ’ η καρδιά του
κι είδε ψηλά τον αητό
και τον Θεό αντάμα.
Πήρε την πέτρα κι έχτισε
το δέντρο κι ανεστήθη.
(Το Μονοδέντρι χτίστηκε,
πέτρα πάνω στην πέτρα,
και το φαράγγι μέρεψε
στα χέρια του Ανθρώπου
και του Θεού και του Αητού).
Ιούλιος 1983
3 ποιήματα – Σεπτέμβριος 1983 - Ιανουάριος 1984
Εις σεαυτόν
Σεπτέμβριος 1983
Πώς να συζητήσω μαζί σου, παγιδευμένος στις έγνοιες που με βαραίνουν χωρίς την πανοπλία που μου έδωσες ανόητος πεζοπόρος που περπατώ για το περπάτημα.
Πώς να σ’ αντικρύσω τώρα, που
δεν θυμούμαι τη θωριά σου
που η σκέψη μου δεν σαλεύει…
Πώς να σε ρωτήσω
αφού δεν μπορώ ν’ ακούσω την απάντηση…
Πώς να σου πω ότι διαλύθηκα…
Το βλέπω που χαμογελάς μαζί μου.
Το βλέπω που δεν μπορώ να ξεφύγω
που βρίσκεσαι παντού και με τηράς.
Το βλέπω στους άσπρους τοίχους γύρω μου
είσαι εκείνο το μικρό σημάδι
είσαι εκείνη η σκιά που κρύβεται.
Το βλέπω στα χέρια μου, στα δάχτυλά μου
κάθε μου κύτταρο είσαι συ
κάθε μ’ ανατριχίλα εσύ τη γέννησες
το είδα που με κοίταγες κάτω από τη συκιά.
24 Δεκεμβρίου 1983 Ergoalcoholism
Θαρρούσε τάχα να ‘τρεχε, πιο γρήγορ’ απ’ το χρόνο, μά κάποτε κουράστηκε, και στάθηκε… (Ήταν ο ήλιος στον ορίζοντα, απ’ τη μεριά της δύσης)
Τέντωσε τις φτερούγες του, μέσα στο φως λουσμένος
σαν το σκαθάρι τ’ Αυγούστου. Γυμνός μπροστά στη Γνώση, άκουγε μεσ’ στις φλέβες του, το αίμα να κυλάει
και συλλογίστηκε θαρρείς, πρώτη φορά στο χρόνο:
Τι κι αν κουβάλαγε στην τρύπα του κοπρόμπαλες ακόμα πιο πολλές
κι απ’ το σκαθάρι, που λουζότανε στον ήλιο! Ποιος θα του πέταγε «τον λίθον»,
τάχα γιατί δεν δούλεψε, αφού ‘χε κιόλας τόσες κουβαλήσει!
(Στον ήλιο χαμογέλασε κι απλώθηκεν)
Σα δύσει ο ήλιος θα ζευτεί ξανά!
Τώρα διαστέλλεται ο χρόνος…
Θα πρέπει να ‘χει κάτι να θυμάται
και κάλλιο να’ χει μέσα του το φως
παρά μιαν αποθήκη κοπρομπάλες.
Και το σκαθάρι τ’ Αυγούστου σα λυώνει
και σαν η θύμησή του χάνεται, καθώς ξεφτούν οι σάρκες
του —
σίγουρα θάχει έναν ήλιο να θυμάται,
αν φυσικά είδε ποτές τον ήλιο, την ώρα που κουβάλαγε
κοπρόμπαλες στην τρύπα του, γιατί αλλιώς θα του ‘μεινε
η θύμιση του σκοταδιού
ή το πολύ-πολύ, η θύμιση του «νέον» των λαμπτήρων.
Στιγμές
