Waar gaat het eigenlijk over? by zo!ontwerp

w aa r gaat het eigenlijk over?

gaat he Dit boek is gedrukt op FSC-papier, volgens een 100% ecologisch verantwoord, FSC-gecertificeerd drukproces.

et eige

nlijk ov Redactie-adres Syntens: info@syntens.nl 088 - 444 0222 Afdeling communicatie: debby.vanwijngaarden@syntens.nl 088 - 444 0456

ver ... Waar gaat het eigenlijk over in de creatieve sector ? is een uitgave van Syntens.

Uitgevers Annewies Kuipers, Dirk Minne Vis en René Bastiaans, Syntens Concept en advies Annewies Kuipers

Concept en hoofdredactie Dorien van Schie, www.copycoaching.nl Redactie Dorien van Schie, Gregor Hakkenberg, Dolf Weverink Eindredactie Dolf Weverink, www.copycoaching.nl Concept en ontwerp Yvon Thewessen, www.zo-ontwerp.nl Fotografie De meeste foto’s komen uit privécollecties van onze ondernemers. Kijk op pagina 126 voor de overige credits. Druk Raddraaier, Amsterdam

Syntens is een initiatief van het ministerie van Economische Zaken

wie • wat • waar Je zou missschien verwachten dat we hier uitgebreid gaan uitleggen wie al die door de overheid betaalde Syntensadviseurs zijn en wat wij waar doen om innovatie in de creatieve industrie te stimuleren. Maar dat is niet zo. Want wat wij doen is niet de kern. Het gaat er om wat zij doen, al die creatieve, gedreven, grenzeloze, visionaire, optimistische en soms een beetje maffe paradigmaverschuivers en voortstuwers van innovatie die wij dagelijks mogen ontmoeten. Wat zij willen bereiken en hoe zij met hun creativiteit een bijdrage leveren aan de concurrentiekracht van Nederland, dat is wat ons bezig houdt.

We leven in een tijd van radicale veranderingen, ingegeven door het faillissement van de oude modellen, die hebben geleid tot een wereldwijde financiële, economische, sociale en milieucrisis. De vraag hoe en in welke rol de creatieve industrie kan bijdragen aan de innovatie en (productiviteits)groei van het Nederlandse en internationale bedrijfsleven is nu buitengewoon actueel. Tegelijkertijd is het de hoogste tijd om het Nederlandse innovatiesysteem aan een kritisch oordeel te onderwerpen.

Creativiteit op zich is geen garantie voor innovatie

Hoe kan het anders, creatiever en beter? Dit boek gaat over de denkers en doeners die de creatieve industrie maken tot wat ze nu is. Het staat vol verhalen, blikken op de toekomst en passies van modeontwerpers, architecten, reclamemensen, internetspecialisten, grafisch ontwerpers, muziek- en filmtalenten, zakelijke dienstverleners en ontwikkelaars van games en andere software. We hebben ze gevraagd naar hun drijfveren, hoe zij het ondernemerschap beleven, naar de kruisbestuiving tussen verschillende sectoren, hun visie op intellectueel eigendom, de laatste

trends in bedrijfsvoering en financiering, en naar hun ideeën over hét buzzwoord van deze nog jonge eeuw: duurzaamheid. En natuurlijk, stiekem gaat het in al die verhalen ook een beetje over Syntens. Doordat we onze klanten aan het woord laten, wordt vanzelf duidelijk wat onze toegevoegde waarde is. Creativiteit op zich is immers nog

Dit boek gaat over de denkers en doeners die de creatieve industrie maken tot wat ze nu is

• gaat • het • eigenlijk • over? geen garantie voor innovatie. Het creëren van meerwaarde en duurzaam succes is een proces dat gedreven wordt door creativiteit, maar waarbij het ook belangrijk is om rationeel te sturen. Je moet af en toe even stil staan, afstand nemen en kritisch kijken naar je eigen ondernemerschap, de kwaliteit van je organisatie en de relevantie van je producten voor de markt. Wat zijn mogelijke obstakels? Hoe financier ik het? Hoe zit het met de beschermbaarheid van je ideeën? Waarop baseer je de beslissing over zelf doen of uitbesteden, in binnen- of buitenland? Al dit soort overwegingen vragen om andere eigenschappen en expertise dan alleen creativiteit. Syntensadviseurs zijn wegbereiders, wegwijzers en inspirende verbinders. Of, zoals diverse ondernemers in dit boek zeggen: versnellers van verandering. Ze brengen partijen met elkaar in contact, leggen verbanden tussen sectoren, stellen lastige vragen, duwen, trekken, kietelen en knijpen. En steeds vanuit een onafhankelijke positie, want ze hebben geen enkel commercieel belang. Maar goed, over onze rol als stuwers van innovatie gaat het in dit boek dus slechts zijdelings. We willen hier vooral de portretten schilderen van een kleine, maar representatieve groep ondernemers: voorhoedespelers in onze creatieve industrie. Zo laten we onze kennisleveranciers, opdrachtgevers, ambtelijk en politiek verantwoordelijken én ons thuisfront zien wat ze allemaal doen en bereiken, die creatieven die wij dagelijks mogen ontmoeten. Tegelijk maakt dit boek zonneklaar waarom wij zo gepassioneerd kunnen raken van ons werk in en met de creatieve industrie. Zij leggen immers – elke dag weer – een nieuw stukje schaduw van onze toekomst bloot en versterken met hun ideeën onze concurrentiekracht als creatieve natie. Namens het team Creatieve Industrie van Syntens, veel plezier met dit boek! Dirk Minne Vis Regiodirecteur

Het is de hoogste tijd om het Nederlandse innovatiesysteem aan een kritisch oordeel te onderwerpen

Hoe kan het anders, creatiever en beter?

Inhoud 8

Look for the shadow of the future in today Een rondetafelgesprek met Marleen Stikker en Daniel Erasmus over

disruptieve businessmodellen en paradigmakantelingen. Kortom, twee visionairs over de betekenis van design thinking voor de

toekomst van de creatieve industrie en Nederland.

www.dtn.net www.waag.org

PROFESSIONEEL ONDERNEMERSCHAP 18 20

De snelste weg naar de top? Met de stroom mee! Column van organisatieactivist Jaap Peters. www.jaappeters.nl Wat heb je te verliezen? 5 stellingen van

Bas van Berkestijn, mede-oprichter van reclamebureau

van specialisatie voor leverancier van online kennis.

Woedend!

www.woedend.nl Matchmaking in de praktijk Het verhaal

www.kroeskontrol.nl Van heel gespecialiseerd naar breed

Curve over de noodzaak om mee te bewegen met de wereld

achter een goede match!

om je heen.

www.youngworks.nl www.newzoo.nl Mini-dossier MKB-Krachtcentrale Voor

www.curve.nl Trezorix en het semantische web Een

ondernemers die meer rendement willen halen uit

rondetafelgesprek over confronterende vragen en modellen.

samenwerking met hun bende creatievelingen.

www.trezorix.nl Turning fashion Talent into Business

www.mkbkrachtcentrale.nl Van fouten leer je

Groeiambities aan het IJ Speciaal voor

vrouwelijke MKB-ondernemers.

35 36

MVO 2.0

Een frisse kijk op sociaal ondernemen.

www.1procentclub.nl Focus, focus, focus

Column van Leen Zevenbergen.

www.leenzevenbergen.nl

28 Butterfly Works: creatief ondernemerschap met een missie. â&#x20AC;&#x153;Onze kracht ligt in innovatie door het samenbrengen van bestaande technieken, kennis en nieuwe oplossingen!â&#x20AC;? www.butterflyworks.org

Kroeskontrol over de winst

54 Netwerkorganisatie: de droom van elke creatieve ondernemer?

“Ik vind dat innovatie, op welk vlak dan ook, vooral aan de sector en de ondernemers zelf overgelaten moet worden.”

www.fortknox.nl www.unit2.nl www.versfruit.nu www.anet.nl

SAMENWERKING 46

Samenwerking is maar lastig! Column en

tips door Rob de Graaf van de Innograaf.

www.deinnograaf.nl Heus niet naar Cannes Netwerken en creatief

innoveren in optima forma.

www.heusnietnaarcannes.nl Ruimte voor Kruisbestuiven: Wat hebben

architecten en gameontwikkelaars gemeen?

60 62 65 68

Syntens’ universe Die filmcommissioner moet er echt komen… De vruchten van een businesscluster. www.goedzoekers.nl Toptalent in de schijnwerpers www.picnicnetwork.org www.gameinthecity.nl LiveWIRE Voor pionierende technostarters. www.livewire.nl

74 Open versus closed source Hippo en about:blank op zoek naar de nuance in een vertroebelde discussie

â&#x20AC;&#x153;Het is te grof om te zeggen, dat open source altijd goed is, zelfs voor de overheid.â&#x20AC;?

www.about-blank.nl

www.onehippo.com

INTELLECTUAL PROPERTY 72

Creativiteit en Intellectueel Eigendom

Waardevolle tips van IP-adviseur Wouter Kanneworff.

77 78

www.agentschapnl.nl Fablab www.fablab.nl De wereld van open content

Het delen van

creativiteit stimuleert het creatieve en intellectuele klimaat

in de wereld.

www.creativecommons.nl Unlimited Design Contest Een jurkje met het

patroon van je favoriete gerecht? Alles kan!

www.unlimiteddesigncontest.nl Tribe of Noise: platform voor nieuw muziektalent www.tribeofnoise.com

FINANCIERING 86 90

Ondernemen met een investeerder: je groei versnellen Column Thomas Engel. www.the-saints.nl Mini-dossier Financiering Voor ondernemers

die extra financiering nodig hebben voor groei, innovatie of

het oplossen van knelpunten.

88 Nederlandse investeerders vaak nog niet klaar voor concepten

â&#x20AC;&#x153;In vergelijking met de VS, de UK en Israel staat Nederland echt met stip onderaan als het gaat om het financieren van creatieve concepten.â&#x20AC;?

www.imxcapital.com

INTERNATIONALISERING 94 95

Er was eens… . Column door Jeroen Elfferich. www.exmachina.nl Creatief over de Grens Innovatieadviseurs over

hoe internationaliseren en innovatie hand in hand gaan.

www.syntens.nl Het succes van ‘LaDress ’ Interview met

Simone van Troyen.

www.ladress.com

S P E E L T U I N

100

De wereld is mijn speeltuin Micha van de Meer over zakendoen met culturele intelligentie.

“Blauw vinden zij namelijk een hele lelijke kleur én dik is ook veel mooier.”

www.whitebear.nl

107

Profits for principles Yolanda Philipssen van Biyomap en Jim Bowes van GreenGraffiti in gesprek over social en environmental improvement.

â&#x20AC;&#x153;Social en environmental improvement maakt branding een stuk makkelijker.â&#x20AC;?

www.greengraffiti.com www.biyomap.com

DUURZAAMHEID 106 Nederland wereldkampioen Column door

Maurits Groen.

www.mgmc.nl 114 Kunst uit Burkina Faso in sneakers!

Merijn ten Thije van !SYOU over inspirerend zakendoen op

basis van co-creation.

www.isyou.com 118 MVO: de normaalste zaak van de wereld

Dieuwertje Damen over ecologische en sociale innovatie.

www.thevalueagency.com 122 Groeien? Wat een onzin Column Martijn Meima. www.meimacoaching.nl

LOOK FOR THE

SHADOW

We leven in een tijd van radicale veranderingen. Niks is nog langer zeker. Oude modellen hebben geleid tot financiële, sociale en milieuproblemen, waarvan het einde nog niet in zicht is. Nieuwe businessmodellen zijn nodig om deze maatschappelijke vraagstukken op te lossen en nieuwe kansen die zich aandienen, te grijpen. Het gaat dan niet alleen om het ontwerpen van nieuwe producten, maar juist om nieuwe processen, ideeën en betekenissen. “Daarom is het hoog tijd om ‘design thinking’ meer ruimte te geven in innovatieprocessen, want alleen zo kunnen we richting geven aan het ontwerpen van een samenleving die goed is voor mensen en waar nieuwe technologie een middel is en gebruikers ook daadwerkelijk ingezet worden als informatiebron”, menen Marleen Stikker, directeur van de Waag 10

Society en Daniel Erasmus, oprichter van het digital thinking network, DTN. Benieuwd naar wat dit betekent voor de toekomst van MKB-ondernemers in de creatieve sector organiseerden innovatieadviseurs Annewies Kuipers en Bruni Hofman een rondetafelgesprek met deze twee creatieve visionairs. Een gesprek in een heel eigentijdse mengelmoes van Afrikaans, Engels en Nederlands.

Annewies: “ Blijft de creatieve sector de komende jaren nog een

Marleen: “Je ziet dat mensen in de creatieve industrie worstelen

sleutelgebied, denken jullie?”

met het feit dat hun rol anders is geworden, dat ze anders in

Daniel: “The background idea behind creative industries

de keten staan, dat ze andere verantwoordelijkheden hebben.

being key, was to broaden the sense of IT or technology driven

Interactive designers staan plotseling middenin de discussie

progress. The idea is that internet and certain technologies

rondom mobiliteit en creatieven worden de vraagbaak voor

were going to strengthen this evolution of the Nederlandse

het duurzaamheidvraagstuk, omdat dat steeds meer gaat over

maatschappij. Nu wij praat niet meer over techniek en internet,

lifestyle en experience. Ik ben ervan overtuigd dat het voor het

maar over creativity en design.”

beantwoorden van de grote maatschappelijke vraagstukken

OF THE

FUTURE IN TODAY

draait om drie elementen: emerging technologies, design

technologies in which globalization plays a dominant role and

thinking en creative business. Op het snijvlak van deze drie

somehow social communities would ad everything on top of

zullen disruptieve businessmodellen opnieuw uitgedacht moeten

that. There was thought to be a new frontier for both economic

worden. De creatieve industrie moet emerging technologies

expansion and cultural expansion. Now the debate has broadened

helpen betekenis te geven. Daar zullen vervolgens nieuwe ideeën

and matured significantly. We’re not just talking about IT itself

en lijnen voor lifestyle uit ontstaan, maar ook nieuwe ideeën voor

but we’re talking about a broad range of emerging technologies,

emerging technologies. Maar uiteindelijk draait het in de kern

material science, chemical and physical approaches. The

om ‘design thinking’, waarmee de vraag wat betekenisvol is en

question for the future is how do we go about creating systems

vragen over menselijk gedrag beantwoord moeten worden.”

using all those elements? But more important: how do we

Annewies: “Maar Daniel, jij denkt daar vast anders over want jij

commonly agree on what is acceptable behavior of the systems

komt uit de hoek van digital thinking.”

that we have. The good thing is that new business models are

Daniel: “I think it is a good analysis. The question is how do

starting to establish new norms.”

we see the future? Up until pretty recently the future was very

Marleen: “Het disruptieve karakter zit ‘m in de winst die we

much thought to be a cold technical space of internet driven

kunnen behalen uit een andere manier van ontwikkelen ten

Design Thinking Design thinking is een manier van ontwerpen die volgens Tim Brown, CEO van ontwerpbureau IDEO, uitstekend werkt voor allerhande commerciële én maatschappelijke vragen. Het stellen van HMW-vragen (How might we…) leidt ontwerpers tot oplossingen voor de meest uiteenlopende ontwerpvragen. Van trendy fietsen tot goedkope maar effectieve ooglensklinieken in India of het bevorderen van het sparen in de USA. Alles is volgens IDEO te ontwerpen als je maar vasthoudt aan een paar belangrijke ontwerpprincipes die Tim Brown in zijn boek ‘Change by design’ beschrijft.

Daniel Erasmus Daniel is CEO of NewsConsole(TM), which reads more than a million news articles per day to give its clients strategic overview of today and tomorrowâ&#x20AC;&#x2122;s news. As founder of the DTN, Daniel has led major scenario planning projects for 14 years, edited one and written two books, three columns and trained more than 1000 executives and MBA students in scenario thinking. He is a Visiting Professor at Ashridge Business School and a Fellow at the Rotterdam School of Management.

Marleen Stikker Marleen Stikker is directeur van de Waag Society, dat digitale innovatie ontwikkelt voor maatschappelijke vraagstukken in sectoren zoals zorg, cultuur en onderwijs. Stikker is sinds het begin van de jaren negentig een van de belangrijkste trendsetters van de wereld op het gebied van experimenteel internet en nieuwe media. De voormalig burgemeester van De Digitale Stad, medeoprichter van PICNIC, Cross Media Week, lid van de Raad van Advies van het ICT Regie Orgaan en lid van de Raad van Commissarissen bij WPG Uitgevers, schrijft samen met haar collegaâ&#x20AC;&#x2122;s mee aan het innovatieprogramma van de creatieve industrie in Nederland. Lees meer op www. waardevancreatie.nl

opzichte van wat technologie tot nu toe zo machtig heeft

te vaak over platgetreden paden. Juist cross-over partnerships

gemaakt. Ik spreek regelmatig met publieke diensten, die een

zorgen voor vernieuwende inzichten. Syntens is, in haar rol van

goudmijn aan data in handen hebben. Het probleem is alleen dat

aanjager, daarin heel actief.”

ze als organisatie – en dat is ook logisch – niet in staat zijn om

Daniel: “The moment we talk about voorwaarden, we talk about

deze data te vertalen naar diensten, door er betekenis aan te

some kind of a pre-planned system en dan eindig je met een

“Please don’t go in the geijkte wegen of trends but go other places, because the other places is where the interest will be.”

geven. En dat moeten

werkgroep. And I don’t say that those things are not important,

ze ook niet zelf willen

because they are a part of the strategies of governments. But at

doen, maar het is wel

this point in time the question is whether this makes sense. The

een uitgelezen kans om

thing is that the world requires large scale system change and we

creatieve denkers in te

are going to have disruptions. That means that the challenge lies

schakelen om betekenis

in the institutional ability to engage with people, because in the

te geven, zodat wij als

end it’s people with ideas who create disruptions. The ability to

burgers en maatschappij

capture and move these disruptions in structural ways.”

kunnen profiteren van

Marleen: “Ik herken heel goed wat je zegt. Wat je nu ziet is

deze informatie. Die

dat debatten rond mobiliteit-, zorgen vervoerssystemen nog

manier van denken is

steeds volledig gedomineerd worden door stakeholder- en

voorlopig nog behoorlijk

engineeringprocessen. Het zijn decisionmaking-processen, die

disruptief ten opzichte

volledig gedicteerd worden door aanbestedingsprocedures uit

van hoe het nu is

angst voor verlies van controle. Een jaar of zeventien geleden

georganiseerd, merkte

was ik in een lab van Philips waar ze in het kader van een vierjarig

ik aan de reactie van

Europees programma bezig waren met interactiviteittesten. En

mijn gesprekspartners.

hoewel het een researchprogramma heet, waar ontdekkingen

Het interessante van de

gedaan mogen worden, lagen de levels, de terminologie en

huidige ontwikkelingen

platforms en het hele proces al vast. Het schrijnende was

is dat de creatieve industrie interventies doet in systemen die

dat ze daardoor niet meer naar internet mochten switchen,

al heel erg lang bestaan. Dat vind ik zelf de meest interessante

waardoor het totaal irrelevant was wat ze aan het maken waren.

ontwikkeling. Leuker dan het zoveelste bijzondere meubel in

En net als bij de introductie van systemen als het elektronisch

Milaan. Ook daar kan ik overigens erg geïnspireerd van raken

patiëntendossier, de OV-chipkaart en rekeningrijden zijn de

en ik vind ook dat we dat talent moeten opschalen en uitdragen

huidige decisionmaking-processen tot op de dag van vandaag

over de grenzen heen. Maar de echte uitdaging zit ‘m in de

totaal niet geoutilleerd om design thinking de ruimte te geven.

vraagstukken waar de gemeenschap voor staat en de rol die

Design thinking betekent immers dat je op basis van bevinding

disruptieve denkers daarin kunnen hebben. De eerste stap die we

een volgende itineratie maakt. Een ander voorbeeld is de

moeten zetten is om al die partijen met elkaar te verbinden.”

communicatie van bus- en treintijden. De verantwoordelijken

Bruni: “De eerste voorwaarde is inderdaad het tot stand

binnen de instanties weten dat het kan via vrije sms en toch

brengen van multidisciplinaire samenwerkingsverbanden om

gaan ze die palen neerzetten, omdat het in de pen zat en ze

tot baanbrekende vernieuwing te komen. Innovatie loopt nu nog

afgerekend worden op targets. Dat geldt ook voor Bloomberg,

een disruptieve technologie om lokaal energie op te wekken, die

Hun talent wordt langzaamaan anders gewaardeerd dan vroeger

kolencentrales overbodig maakt. Helaas beslissen de politieke

en ze zetten het liever in voor het oplossen van maatschappelijke

mechanieken nog steeds anders. Het zou daarom goed zijn als we

vraagstukken of innovatie, dan voor een nieuwe smaak chips.”

eens een omgekeerd vouchersysteem ontwikkelen, een systeem

Bruni: “Maar nu even heel simpel, wat zijn volgens jullie de

waarmee overheden en technische bedrijven de hulp van de

belangrijkste ontwikkelingen voor ondernemers in de creatieve

creatieve denkers in kunnen roepen.”

industrie?”

“Design thinking is an approach that uses the designer’s sensibility and methods for problem solving to meet people’s needs in a technologically feasible and commercially viable way.” 14

Bruni: “Heel mooi idee!”

Marleen: “Elke creatief komt anders in de keten te staan.

Daniel: “We are moving from a push world into a pull world. And

Je kunt niet meer alleen grafisch vormgever zijn of een

I think that governments have to start to think about how their

reclameman. Van architecten wordt verwacht dat ze snappen

instruments function in a pull world. Creative entrepreneurs are

wat virtuele ruimtes zijn en van reclamemensen wordt gevraagd

answering unanswered questions. Sometimes they are not yet

dat ze weten hoe je met mobiele telefoons sociale netwerken

understood.”

bestuurt.”

Marleen: “Eén van de grootste ondernemers van Amsterdam is

Annewies: “Hun plek in de keten zal dus voortdurend

Rop Gonggrijp. Deze serie-entrepreneur is volledig authentiek

veranderen.”

gericht op een missie, een publieke missie. Maar die man wordt

Marleen: “Alle terreinen van de creatieve disciplines raken

gezien als een rare hacker die een t-shirt aan heeft en niet te

elkaar dankzij de emerging technologies. Daardoor zullen

koop loopt met zijn succes. Dat zijn hele emotionele beelden van

creatieve beroepen wezenlijk veranderen, maar ook de

wat ondernemen is, terwijl mensen zoals hij op een missie zijn en

organisatie van netwerken en het gedrag van mensen verandert.

het ondertussen als ondernemer waarmaken.”

Dat betekent dat alle bestaande businessmodellen steeds meer

Daniel: “Rop is a fantastic example of social engagement and

op de helling komen te staan de komende jaren. Tegelijkertijd

social entrepreneurship. And that type of thinking needs to be

moeten creatieven in nieuwe ketens telkens weer nieuwe

the space to celebrate the kind of entrepreneurship that Rop

verbanden leggen. Op dit moment weten bijvoorbeeld nog maar

brings.”

heel weinig mensen wat Life Science gaat betekenen, maar we

Marleen: “Ik kom steeds meer mensen tegen in de reclame- en

weten wel dat het een impact zal hebben op hoe producten en

internetwereld die geen zin meer hebben in wegwerpcreativiteit.

materialen worden ontwikkeld. Ik verwacht dat het onder druk

van de cradle-to-cradle-gedachte steeds meer lokaal gebeurt.

Marleen: “Wat bedoel je precies met hard questions?”

Kortom, de creatieve sector staat op dit moment al met een

Daniel: “Things that people have difficulty answering. For

been in een enorme paradigmakanteling, die om een enorme

example: How can we grow things, to be things. How do we have

mindshift vraagt. Creatieven die in deze beweging mee willen,

technical systems that require less maintenance? How do we

moeten zorgen dat ze hierin bijgeschoold worden. Gelukkig is het

develop books that learn while you read them? How do we deal

crisis, dus hebben ze allemaal meer tijd om zich in iets nieuws te

with loneliness? And once you start to address those in a serious

“In other words, design thinking is human-centered innovation.”

verdiepen.”

way, you end up in very different spaces, dan we moeten iets

Daniel: “My advice

doen aan de vergrijzing.”

is not to play on

Annewies: “Suggereer je nu dat elke ondernemer zichzelf dit

trends. Trends are

soort vragen moeten stellen?”

obvious. The future

Daniel: “Ik denk dat als creatieve MKB-mensen deze vraag

is uncertain, and

stellen, je stukken enthousiastere antwoorden krijgt.”

let’s not pretend it’s

Marleen: “Laatst verdeelde iemand de wereld in ‘werkmensen’

certain by having

en ‘mogelijkheidsmensen’. Werkmensen nemen de wereld

trends. Let’s focus

zoals het is en mogelijkheidsmensen durven te geloven in iets

on uncertainties

wat er nog niet is. Persoonlijk probeer ik liever door de trends

and start asking hard questions in your business space. Try

heen te kijken. Trendwatchers beschrijven en zijn alles behalve

to work at answering them by pulling in knowledge that is

normatief, maar ik heb geen zin om niet normatief te zijn. Het

required. So please don’t go in the geijkte wegen of trends but

gaat mij om een betere wereld. Ik denk liever door op iets wat

go other places, because the other places is where the interest

relevant is en daar trek ik mensen in mee. Als overheid kan dat

will be. People who answer hard questions, most often smaller

niet, maar als ondernemer wel.”

institutions, will be able to address them by building skills to

Annewies: “Ik vind het juist heel sterk dat jullie hardop zeggen

answer hard questions. This is going to be one of the most

waarover nagedacht moet worden.”

valuable process skills going forward. And please stop playing

Daniel: “We should think of the world as people. And as soon

knowledge as a being that you can count and store and put in a

as we start thinking of the world as people, we start to come up

bag, instead value processes, networks and abilities to exercise

with very different questions. And we find out that the trends will

agendas.”

take care of themselves, instead of trying to get a false sense of certainty. I advise creative entrepreneurs to look for the shadow of the future in today!”

ONDERNEMERSCHAP

De snelste weg naar de top? Met de stroom mee! Jaap Peters werkt als organisatieadviseur bij ‘DeLimes Organisatieontwikkeling’ dat is gevestigd in Zwammerdam. In de dagelijkse praktijk noemt hij zichzelf organisatieactivist. Hij is gastdocent op verschillende universiteiten: Business Universiteit Nyenrode

(strategie), Universiteit Wageningen (innovatie) en Utrechtse School voor Bestuurs- en Organisatiewetenschap (introductie in de Chaostheorie).

Heel stilletjes voltrekt zich een revolutie in het zakelijk landschap. Als je mij vraagt te beschrijven wat die revolutie inhoudt, dan zou ik zeggen: fluïditeit. Strakke netwerken worden soepel. Rigide matrixorganisaties laten een zekere chaos toe. Binnen hiërarchisch georganiseerde ondernemingen ontstaan verbindingen dwars door alle structuren en beslissingslagen heen. Hoe dat komt? Sommigen leggen de oorzaak bij de sociale media en de nieuwe manieren waarop mensen contacten aanknopen. Volgens mij klopt dat niet helemaal. De nieuwe media zijn katalysator voor het proces omdat ze het leggen van nieuwe verbanden faciliteren. Maar de oorzaak ligt dieper. En wel in het falen van het Angelsaksische business model, wat zich onder meer uit in de economische crisis. Er is behoefte aan iets nieuws.

De wortels van de crisis

Apple en de beurs

Bedrijven die alleen maar werken om geld te verdienen,

Als principieel Rijnlander was ik voorheen mordicus tegen

verspillen enorm veel energie. Zij roeien tegen de stroom in

een beursnotering. Nu ben ik iets genuanceerder. Apple

omdat ze denken dat ze naar de top moeten. Organisaties die

bewijst: je kunt je bedrijf best naar de beurs brengen, zolang

hun medewerkers stimuleren met plezier de beste kwaliteit te

je maar niet beurs wordt. Laat nóóit je beleid beïnvloeden

leveren, laten zich met de stroom meedrijven. Ze leggen zonder

door je aandeelhouders. Dan krijg je uitwassen, zoals het ooit

veel moeite grote afstanden af en komen in een steeds bredere

briljant voetballende Ajax, dat na de beursgang zijn beste

‘flow’. Waar ze bovendien meer klanten bereiken. En die klanten

spelers verkocht om het financieel resultaat op te krikken. De

doen ook veel liever zaken met iemand die duidelijk geniet van

aandeelhouders waren belangrijker dan de prestaties op het veld.

zijn werk dan met een leverancier die met een verbeten kop

Dat is typisch Angelsaksisch winstdenken en uiteindelijk de dood

verkrampt naar zijn targets zit te roeien. Slachtoffer van wat ik

in de pot.

de ‘Intensieve Menshouderij’ genoemd heb, in mijn gelijknamige boek.

Open Source bron van groei De nieuwe manier van werken is fluïde, vloeibaar. Je doet datgene

Weg met moeten

waar je goed in bent en wat je leuk vindt, je werkt wanneer en

Als organisatieadviseur en een van de protagonisten van Het

met wie het je uitkomt en probeert er letterlijk het beste van te

Rijnlandse Model probeer ik zo veel mogelijk ondernemingen,

maken. Je stelt je open voor inbreng van buiten en laat de ruimte

instituten en overheidsorganisaties ervan te overtuigen afstand

voor het toeval, voor beweging. Het is het principe van Wikipedia.

te nemen van het heilige moeten. Waarbij ik overigens niet

Je gooit de deuren open en iedereen die kwaliteit toe wil voegen,

beweer dat de principes van het oorspronkelijk Rijnlandse

mag dat doen. Hetzelfde geldt voor Open Source software. Je

Model zaligmakend zijn. Als ze zich maar realiseren dat een

geeft de macht uit handen om samen sterker te worden. Alleen

prettige reis belangrijker is dan het bereiken van een doel. Dat

ben je misschien sneller, maar samen kom je verder!

vakmanschap en een goed product meer waarde hebben dan een hoge beursnotering. Dat je moet streven naar continuïteit door

Durf te vragen...

kwaliteit te leveren en je klanten in de watten te leggen. En dat

En zo zijn we weer terug bij de social media, populair omdat ze de

dit alles beter lukt als je vaste structuren loslaat en ruimte schept

behoefte aan fluïditeit faciliteren. Een prachtig voorbeeld is de

voor fluïditeit.

speciale topic bij Twitter: #durftevragen. Als je dat aan je vraag toevoegt, komt hij vanzelf bij alle mensen binnen die het leuk

Maak je hobby van je werk

vinden om anderen verder te helpen. Zo ben je dus lid van een

Ik preek hier voor eigen parochie, want dit boek gaat over de

netwerk zonder dat je er lid ben bent! Sterker, het is niet eens een

creatieve industrie. En juist daar is men er al lang achter dat

echt netwerk. Het is een groep mensen, alleen gebonden door

leuk werk betere mensen aantrekt dan hoge bonussen. En dat

hun abonnement op #durftevragen. De fluïditeit ten top!

als je kwaliteit de ruimte geeft, je organisatie vanzelf steeds beter wordt. Kijk naar creatieve ondernemingen als Apple en

CU on Twitter!

Google. Bedrijven die zowel hun werknemers als hun klanten een

@JaapPeters

bepaalde mate van ‘fun’ beloven. Die mensen aannemen met de boodschap: “Ga lekker je ding doen en bedenk het allerbeste voor onze gebruikers.” Je ziet wat dat oplevert.

Wat heb je te verliezen?

”Mensen beoordelen elkaar altijd op gedrag en zichzelf op de intentie. Kunnen we ook ’ns omdraaien.” 20

Een kleine tien jaar geleden kocht Bas van Berkestijn zijn eerste computer. Drie maanden later begon hij het eigenzinnige reclamebureau Woedend! Communicatiedingen met boezemvriend Marnix Pauwels. Vlak daarna sloot Paul Coops, partner nummer 3, zich ook aan op de zolderkamer. Inmiddels staat hij aan het roer van een netwerk van bedrijven, waar negentig vrienden van vrienden werken, stuk voor stuk specialisten in communicatie, games en mobile.

Stelling 1

Groei is een noodzakelijk kwaad

“In het eerste jaar hadden we vijf man in dienst en zwoeren we altijd zo te blijven. Maar om mooie klussen te krijgen, heb je kritische massa nodig en moet je specialisten aannemen. Dat klinkt allemaal heel simpel, maar het is ook echt geen rocket science. De vonk in de samenwerking was goed en daardoor ontstond er een bosbrand. Wat ons nog steeds onderscheidt is dat we onszelf zijn gebleven.“

Stelling 2

Je moet juist zaken doen met vrienden

“Ik ben meer een bouwer dan een manager. Dat laatste kan ik ook wel aardig, maar dat vind ik minder interessant. Woedend! is samengesteld uit mensen die ik zocht, maar ook die ik tegenkwam. Mijn stelling is dat je juist met vrienden zaken moet doen. Je moet dan wel in staat zijn om vrienden te zijn. Dat betekent dat je vertrouwen moet hebben en niet aan jezelf moet denken. Ik wil juist met mensen werken, waar ik ook mee in de kroeg kan zitten, die me begrijpen en waarbij ik mezelf kan zijn. Dat gaat volgens mij het beste met vrienden, of in ieder geval mensen waar je het goed mee kunt vinden. Cv’s vinden wij hier dan ook niet zo belangrijk, wel wat het buikgevoel zegt. We selecteren op grote persoonlijkheden met kleine ego’s. Daardoor is het een hechte club geworden.”

Stelling 3

Ik ben het cement, niet de steen

“Als ondernemer is het belangrijk dat je weet wat je niet kunt. Dat heeft vaak te maken met wat je niet zo leuk vindt. Mijn ding is leiderschap, dat zijn heel veel dingen die eindigen op –eren, zoals creëren, stimuleren, animeren, inspireren. Als leider ontwikkel je de visie samen met anderen, bepaal je de richting en verzeker je je ervan dat je niet in je eentje over de dijk rent. Mijn rol is het zijn van Bas, de pionier, de entrepreneur en die is het cement en niet de steen. Echte leiders maken van die stenen een hecht blok. Een stapel stenen trap je immers zo omver, als het een gemetselde muur is breek je tenen. Dat is het verschil.”

Stelling 4

Ik kan heel goed loslaten

“Heel veel ondernemingen groeien niet of doen niet wat ze willen uit angst dat ze het niet kunnen. Mijn credo is steevast: Wat heb je te verliezen? Als ik dit morgen verlies, weet ik niet of ik opnieuw begin, misschien ga ik wel T-shirts verhuren in Nicaragua. Alles wat ik doe is ter ontplooiing van mezelf en anderen. En uiteraard voel ik me zeer verantwoordelijk voor alle mensen die hier zitten, met alles wat ik in me heb. Maar Woedend! is en blijft uiteindelijk een middel om leuke dingen te doen en niet iets waar mijn lot van af hangt.”

Stelling 5

Ondernemen doe je met zijn allen

“Kenmerkend voor deze industrie is het eeuwige optimisme. Een tijdje terug wonnen we het global account van Asics en een Zilveren Leeuw. Woedend! zoemde. We bleken een benchmark voor veel creatieve bureaus. Dat is leuk, maar daar leer je niet zoveel van. Ook met zo een crisis moet je de spirit erin houden. Je moet mensen allereerst deelgenoot maken van het probleem, maar boeiender is om ze deelgenoot te maken van de oplossing. Ik hou er helemaal niet van om voor te spiegelen dat Bas het wel even regelt. Het mes moet aan twee kanten snijden. Op dagen dat de angst hoogtij vierde, legde ik uit dat de situatie nu even niet anders was, maar dat we er wel invloed op hebben.“

Matchmaking in de praktijk Peter Warman is internetondernemer. Daarnaast begeleidt hij, onder meer in samenwerking met Syntens, ondernemers met het vermarkten van hun ideeën. In die processen doet hij zijn voordeel met zijn eigen ervaringen. Met zijn bedrijf newzoo ontwikkelde hij gamesindustry.com. Een site op abonnementsbasis die ondernemers in de gamingindustrie een platform biedt met business data en analyses. Plus de mogelijkheid om jobs aan te bieden en feedback te krijgen op business en marketingplannen. Juully Ruyters van Syntens nodigde Peter uit om kennis te maken met YoungWorks.

Als je dicht op de inhoud zit is het lastig afstand nemen

“De eerste sessie met YoungWorks was een

Als je dicht op de inhoud zit, zoals de mensen

oriëntatie, bedoeld om te kijken of we elkaar

van YoungWorks, dan is het lastig om afstand

begrepen en vertrouwden. Yvonne en haar

te nemen en te zeggen ‘nu gaan we er de

collega’s presenteerden het idee, ik stelde

markt mee op’. Het is namelijk nooit af. Het

vragen. Er kwamen direct wat ideeën op

benoemen van de belangrijkste benefits is ook

tafel. Zoals bestaande klanten uit te nodigen

een lastig punt, want als je van de inhoud bent,

Trendport mee te ontwikkelen. Daarmee creëer

vind je alles belangrijk. Het product Trendport

je betrokkenheid maar ook je eerste klanten

is een prachtig voorbeeld van het ontsluiten

voor je nieuwe product. Die eerste sessie pakte

van kennis voor specifieke doelgroepen. Data,

heel goed uit, er was een duidelijke ‘click’.

analyses en trends in de jongerenmarkt, heel interessant voor adverteerders, uitgevers en

Mijn aanpak is heel overzichtelijk: we beginnen

producenten die zich richten op op die markt.

met twee brainstormsessies van vier uur.

‘Wanneer is Trendport operationeel’ was een

Daarin gaat het erom zoveel mogelijk ideeën

belangrijke vraag tijdens de sessies. En een

te ontwikkelen en ze vervolgens op de juiste

moeilijke omdat de samenstellers streven naar

manier te ordenen en keuzes te maken.

volledigheid. We stelden vast dat 90% ook goed

Divergeren en daarna convergeren. Mijn

is. Want die laatste 10 procent vragen een

kracht is dat ik die twee bewegingen goed kan

onevenredig grote inspanning. En je bedient er

begeleiden. De derde sessie is een operationele.

maar een heel klein deel van je klanten mee.

Daar werken we aan antwoorden zoals ‘wat

Trendport, zoals dat nu door YoungWorks in de

wordt het verdienmodel’, ‘hoe faseren we de

markt is gezet, is een compleet product. Met de

ontwikkeling en hoe financieren we die’, ‘hoe

top 10 van jongerentrends, artikelen, data en

ziet de praktische organisatie eruit.’

analyses. Een kansrijk product.”

Yvonne van Sark

is directeur

Kennis & Interactie bij YoungWorks.

“Het bureau bestaat nu 12 jaar en ontwikkelt

Koninklijke Luchtmacht en Stationery

campagnes gericht op jongeren. Omdat

Team, een aanbieder van onder meer

we werken voor een specifieke doelgroep,

schoolagenda’s. De eerste klanten zijn dus

kennen we die heel goed. We voeren al

binnen, nu moeten we doorpakken.

jaren onderzoek uit. Daarnaast geven we workshops en organiseren dialogen met

De effecten van Trendport zijn heel divers.

jongeren. Deze data brachten we onder

Onze opdrachtgevers vinden in de content

in een eigen kennismanagementsysteem

inspiratie voor de styling van uitgaven en

en voor een paar klanten maakten we

producten. Ze zien actuele thema’s die een rol

maandelijkse rapportages over belangrijke

kunnen spelen in campagnes. Of heel concrete

ontwikkelingen rond jongeren. Op een

aanknopingspunten zoals een flashmob die

gegeven moment zagen we de waarde van

de Haagse Hogeschool organiseerde bij het

onze kennisverzameling in en besloten we

afscheid van een directeur. Een rode draad in

onze bibliotheek om te werken naar een

de trends en ontwikkelingen is dat jongeren

online tool. In april 2008 was de bètaversie

allergisch zijn voor het niet-authentiek

klaar. Rond die tijd sprak ik Juully Ruyters van

ophippen van zaken. Daar prikken ze zo

Syntens op een innovatiesessie. Ze herkende

doorheen. Wist je dat trouwens dat tapdancen

de neiging om een dergelijk product heel lang

weer helemaal terug is in de USA? En kijk

bij je te willen houden voordat je er mee naar

eens naar deze facial tattoos…

buiten treedt, want het is nooit goed genoeg. We spraken een keer af en zij stelde voor een

Voor ons is Trendport een goede binnenkomer.

brainstorm te organiseren. Zo kwam Peter

Regelmatig levert een presentatie of een

Warman in beeld.

proefinlog een nieuwe opdrachtgever op. Bij bureaucompetities geeft Trendport soms de

Je kunt ieder kwartaal of halfjaar een dik

doorslag en winnen we.

rapport maken dat je voor veel geld verkoopt. Met Trendport bieden we een verzameling

De match die Juully Ruyters van Syntens tot

actuele content op abonnementsbasis.

stand bracht, was een goede. Peter Warman

Klanten van het eerste uur zijn de Haagse

heeft ons echt verder geholpen. Hij snapt het

Hogeschool, uitgeverij Malmberg, de

proces en heeft veel ervaring met innovatie.”

de match bleek een goede

MINI-DOSSIER MKB KRACHTCENTRALE Bedrijven waar ondernemers alleen de kar trekken, die hun kennisnetwerk niet benutten en waar medewerkers vanuit afgebakende functies werken, gaan het niet redden in de nieuwe economische orde. In dit mini-dossier leest u hoe het landelijke programma van het ministerie van Economische Zaken, Syntens en NCSI, de MKB-Krachtcentrale, MKB-adviseurs en hun ondernemers inspireert om zich voor te bereiden op ‘slimmer werken’. Initiatiefnemer Anke Wiersma: “Veel creatieve ondernemers denken dat ze alleen succes kunnen boeken, als ze zelf heel hard aan de touwtjes trekken. Maar als adviseurs die dagelijks over de vloer komen bij MKB-bedrijven, 24

constateren mijn collega’s en ik dat bedrijven die ook nu tijdens de crisis succes hebben, veel meer dan andere ondernemers de kracht van hun medewerkers benutten en de verantwoordelijkheid voor hun succes delen.” “Uit onderzoek van het Innovatieplatform blijkt dat bedrijven die

kennisleveranciers en ambtenaren over een ‘slimmere manier

zogenoemde harde innovaties combineren met slimmer werken 12%

van werken’, om het MKB te stimuleren om meer vanuit kracht en

meer productiviteitsgroei realiseren dan bedrijven die dit niet doen.

inspiratie te werken.”

De sleutel tot succesvol (internationaal) ondernemerschap is sociale innovatie. Het devies is: investeer in mensen en hun onderlinge

Van piramide naar pannenkoek

samenwerking om werkelijke technologische vooruitgang te boeken

“Veel bedrijven in de creatieve sector roemen zichzelf om hun

en die te vermarkten. Daarom hebben het Innovatieplatform, het

klantgerichtheid, maar een dergelijke claim kun je alleen maar

ministerie van Economische Zaken, NCSI en Syntens samen de MKB-

waarmaken als je medewerkers volledig in hun kracht staan. Die op

Krachtcentrale ontwikkeld, een programma dat ondernemers en

zich niet hele nieuwe gedachte heeft verregaande consequenties,

medewerkers stimuleert om ‘slimmer te werken’. Innovatieadviseurs

onder meer voor ‘hoe’ veel creatieve bedrijven functioneren. Niet

van Syntens en NCSI, die het programma uitvoeren, maken succesvolle

meer top-down waarbij de eigenaar de binnenen buitendienst

initiatieven zichtbaar en organiseren feedback, zodat ondernemers

aanstuurt, maar eerder op een manier waarbij iedereen zijn eigen

van elkaar leren. Daarnaast voeren wij gesprekken met ondernemers,

expertise inbrengt om het bedrijf te innoveren”, licht Anke Wiersma de gedachte achter het promoten van ‘slimmer werken’ toe.

Wat is slimmer werken precies? “Slimmer werken is een brede term voor onderwerpen als het anders inrichten van bedrijfsprocessen, verbeteren van taaken werkverdeling en flexibele arbeidstijden. Het neerzetten van een cultuur, waarbij je medewerkers gericht zijn op trends, ontwikkelingen die relevant zijn voor de klant, maar ook om onderwerpen als het in balans brengen van hoe goed je bent voor je klanten met hoe goed je bent voor je medewerkers. Dat betekent dat je net zo goed luistert naar je klant als naar je medewerkers en in gesprek gaat met je mensen om uit te zoeken wat zij nodig hebben om veiliger, gemotiveerder en daardoor productiever te kunnen werken. In een sector als de creatieve industrie, die voornamelijk op kenniswerkers draait, is het niet alleen belangrijk dat je mensen goed over je praten, maar ook graag bij je werken, want dan werken ze harder en leveren ze meer op. Door mensen simpelweg te vragen wat zij nodig hebben, zet je ze in hun kracht en maak je ze medeverantwoordelijk voor hun en dus jouw succes.”

Slimmer werken in de creatieve industrie “Ondernemers in de creatieve industrie zijn veelal vakmensen die het niet leuk vinden om leiding te geven. Vaak hoor ik van ondernemers dat zij worstelen met de vraag hoe zij ‘hun bende creatievelingen’ moeten aansturen. De commerciëlen sturen zij op target en de creatieven op output, maar als je met kenniswerkers werkt, moet je zorgen dat zij hun talent optimaal kunnen inzetten en ontwikkelen. En dat vraagt juist een faciliterende in plaats van een sturende manier van leidinggeven. Helaas zijn creatieve ondernemers ook de meest eigenwijze ondernemers die ik ken en de vraag ‘wat heb jij nodig’, die past in een faciliterende stijl gaat ervan uit dat je vertrouwen hebt in elkaar en dat is vaak een hele cultuurverschuiving. Een tijd terug sprak ik een creative director die vertelde: ‘Elke keer als ik binnenkom, zie ik dat ze internet snel wegklikken. Ze weten dat ik niet wil hebben dat ze in mijn tijd zitten te internetten.’ Maar toen ik hem vroeg

Alexander Rinnooy Kan:

“Het is belangrijk om deze 1.000 bedrijven goed te monitoren, ervan te leren en nog meer bedrijven slimmer te laten werken. Immers zo’n 60% van het MKB doet dit nog niet en resultaten elders behaald zijn zeer bemoedigend.”

‘waar haal jij dan je inspiratie vandaan’, bleek dat hij ook regelmatig het internet afstruint of buiten het bedrijf rondkijkt. Maar zo had hij het nog even niet bekeken.”

Focus op MKB-adviseurs “Het is onze ambitie om minimaal 1.000 ondernemers te helpen met slimmer werken. Anders dan wat partijen van Syntens gewend zijn, richt de MKB-Krachtcentrale zich primair op MKB-adviseurs die bedrijven ondersteunen in het MKB en die op zoek zijn naar inspiratie en nieuwe technieken en een nieuw netwerk. Dat zijn onze eigen innovatieadviseurs, maar ook adviseurs van andere organisaties en zelfstandig opererende adviseurs. De gedachte hierachter is dat ondernemers druk zijn met hun werk en niet uit zichzelf op zoek gaan naar methoden om ‘slimmer te werken’. Terwijl dat voor ons en andere MKB-adviseurs juist onze core business is. Deze adviseurs vinden hier inspiratie en een podium om zich te profileren met hun toegevoegde waarde. Wij inspireren en activeren ze om het

onderwerp ‘slimmer werken’ mee te nemen in hun werk met het MKB. We vragen ze wat ze nodig hebben aan kennis en netwerk en reiken dat aan. Andersom vragen wij van hen om hun trajecten zichtbaar te maken en hun ervaring en kennis terug te brengen in het netwerk. Zo bereiken we samen zeker die 1.000 bedrijven dit jaar. Je ziet, we proberen zelf ook ‘slimmer te werken’ en die ervaring te delen met ondernemers. Tegelijkertijd willen we ondernemers bereiken die al bezig zijn met sociale innovatie en die daar ook successen mee behalen. Deze verhalen meten we ter inspiratie breeduit in ons clubhuis: www. mkbkrachtcentrale.nl”

Mee doen? Anderen inspireren en zelf geïnspireerd raken? Kijk op www.mkbkrachtcentrale.nl voor meer informatie over de community, de bijeenkomsten en de oplaaddagen.

Van fouten leer je Sinds 1 januari 2010 is Leen Zevenbergen CEO van Qurius, een beursgenoteerde IT-dienstverlener met 1.000 medewerkers in 7 landen. Zevenbergen vestigde zijn reputatie met het boek ‘En nu laat ik mijn baard staan*’, een gids voor creatief en verrassend ondernemen. *Managementboek van het jaar 2007 27

“Als je naar Nederland kijkt, maak ik me geen zorgen over

je. Dat zou ook voor ministers moeten gelden. Maar die moeten direct

ondernemerschap. Dat is er voldoende. Alleen wordt het ondernemers

verdwijnen als ze een fout maken. Zo stimuleer je mensen om een

niet makkelijk gemaakt. Er zijn wel erg veel regels en een tekort aan

veilige koers te varen en dat is slecht voor innovaties. En als je als land

startkapitaal. En bovendien angst om je te onderscheiden. Je hoofd

niet meer innoveert, ga je verliezen.

boven het maaiveld uit te steken. Dat is typerend voor Nederland en geen ideaal klimaat voor ondernemers. Rijd je hier in een Bentley, dan

Potentie genoeg in Nederland, ook in de gaming- en softwareindustrie.

word je als een graaier of een boef gezien. In Sjanghai of Singapore

Maar veel kleine bedrijfjes slagen er niet in een succesvolle sprong

ligt dat anders. Daar laat je chique auto zien dat je het goed gedaan

naar het buitenland te maken en groot te worden. Tomtom is een

hebt.

van de weinige ondernemingen die daar wel in geslaagd is. Wil je echt groeien, dan moet je in gesprek gaan met ondernemers die met

Een angstcultuur werkt heel belemmerend. Je ziet het ook bij

succes de sprong naar het buitenland hebben gemaakt. De overheid

de overheid: uit angst om een fout te maken, blijft de actie en de

kan daar een rol in spelen. Niet door er geld in te stoppen, maar door

verandering uit. Want op je fouten word je afgerekend. Ik benader

de startups in contact te brengen met grotere, succesvolle bedrijven.

dat anders. Als CEO neem ik iedere dag veel beslissingen en maak ik

Of door een soort leergang te ontwikkelen.”

iedere dag fouten. Dat is inherent aan ondernemen. Van fouten leer

Een angstcultuur werkt heel belemmerend

Hoe grenzeloze nieuwsgierigheid de wereld elke dag weer een beetje mooier maakt

Butterfly Works: creatief ondernemerschap met een missie Butterfly Works-directeuren Emer Beamer, Hester Ezra en Ineke Aquarius zijn paradigmaverschuivers in 28

hart en nieren. Inspirerende ondernemers die tegelijkertijd op en top ‘de ontwikkelingswerker nieuwe stijl’ belichamen, die zij in ‘The Butterfly Paper No. 1’ beschrijven: hoogopgeleid, creatieve netwerkers, ondernemende geesten. Zelf noemen ze zich een ‘do-tank, een social design studio waar design en creativiteit leidend zijn voor het beantwoorden van internationale sociale vraagstukken. Algemeen directeur Ineke Aquarius vertelt hoe deze drie conceptontwikkelaars van Butterfly Works de afgelopen tien jaar een duizelingwekkende hoeveelheid innovatieve concepten in de wereld hebben gezet. Een huzarenstukje, dat een daverende impact heeft op de toekomst van duizenden talentvolle creatieven in de sloppen van deze wereld.

Directeur Ineke Aquarius: “Het begon allemaal met drie vragen die Emer Beamer, een econome, die vervolgens aan de Rietveld Academie in Amsterdam studeerde en ontwerpster Hester

The Butterfly effect ‘Een vlinder voor de kust van Europa

Ezra zich in 1999 elkaar stelden: ‘Waarom wordt het internet gedomineerd door de witte westerse man?’ ‘Hoe kunnen we een

hoeft maar één keer met zijn vleugels te

stem geven aan creativiteit bij mensen die deze middelen niet

klappen om een minieme turbulentie in de

hebben?’ ‘En is Afrika werkelijk een continent van slachtoffers,

atmosfeer te veroorzaken, die uiteindelijk kan leiden tot een fikse storm in het Caribische gebied’, aldus meteoroloog Edward Lorenz. Het idee dat Emer, Hester en Ineke een dergelijk

zoals het wordt neergezet door de westerse media?’ Grenzeloos nieuwsgierig naar ‘de ander’ en op zoek naar het antwoord, stapten ze op het vliegtuig naar Kenia. Om kort te gaan, resulteerde die reis in Nairobits, in een ‘Digital Design school’

effect zouden kunnen realiseren met

voor jonge mensen uit de krottenwijken van Nairobi. Onze

hun creativiteit, visie en concepten

creatieve aanpak genereerde een hoop media-aandacht in

inspireerden hen tot de naam

binnenen buitenland. Mensen vroegen zich af: Wie zijn die

Butterfly Works.

drie vrouwen? En hoe kunnen zij zonder enige kennis van traditionele

support ontvangen. Om de franchiseformule te ondersteunen hebben

ontwikkelingssamenwerking een dergelijk momentum creëren?

we vorig jaar Mamabits opgericht, die de franchisers aanstuurt. Vanuit

Beseffend dat het antwoord gezocht moest worden in een combinatie

Mamabits zal ook in toenemende mate productiewerk gedaan worden

van empowerment en design en onder de indruk van de leergang die

voor een aantal projecten van Butterfly Works.“

deze jonge ondernemers hadden neergezet, kwam de World Population Foundation twee jaar later met het verzoek of wij drieën een HIV/AIDS-

Games en social media

progamma wilden ontwikkelen voor jongeren in Oeganda. Toen ook

“Zo kan ons team hier zich richten op het ontwikkelen van nieuwe

dat een succes werd en onze activiteiten en netwerken bleven groeien,

concepten, zoals bijvoorbeeld serious games. Na jaren interactieve

besloten we in 2002 Butterfly Works op te zetten.”

lespakketten ontwikkelen, bleek dit uiteindelijk een natuurlijke volgende stap. We ontdekten namelijk dat we via games met hele

Franchising Nairobits

korte intensieve interventies veel grotere groepen kunnen bereiken.

“Nairobits, het eerste innovatieve concept van Butterfly Works, is in

Als onderdeel van een conflictprogramma hebben we bijvoorbeeld

tien jaar uitgegroeid tot een trainingscentrum met een curriculum

‘Ghetto’ ontwikkeld, een spel dat qua ‘game play’ iets weg heeft

waar jongeren niet alleen het vak van webdesigner leren, maar

van kolonisten van Catan. Het grappige is dat we tijdens het testen

ook getraind worden in creativiteit, ondernemersvaardigheden,

ontdekten dat ook de professionele gamefreaks hier in Nederland het

conflicthantering en ‘life-skills’. Hoewel het maar een klein

leuk vonden. Inmiddels hebben we een uitgever gevonden die het spel

onderdeel uitmaakt van onze totale portfolio, heeft het concept

ook in Nederland gaat uitbrengen. Voortbordurend op onze ervaring

veel potentie en gaat het elk jaar weer een nieuwe levensfase in.

met e-learning en gaming, zetten we tegenwoordig ook social media in

Het programma wordt tegenwoordig gerund door de Keniase Anne

voor bijvoorbeeld peacebuilding en democratisering. Building Bridges

Ikiara. Inmiddels is de reputatie van Nairobits zo stevig, dat andere

is bijvoorbeeld een platform waarmee inwoners en lokale organisaties

ontwikkelingsorganisaties en lokale en internationale bedrijven staan

in Kenia via alle oude en nieuwe media betrokken worden bij politieke

te trappelen om studenten aan te nemen, die uit het programma

discussies en vredesinitiatieven. Denk nou niet dat wij specialisten

stromen. Ineke: “Met de kennis en ervaring die we nu hebben, vind ik

zijn in zowel aids, seksualiteit en conflicthantering. Nee, onze kracht

het een gemiste kans, dat we van Nairobits geen terugverdienmodel

ligt vooral in het samenbrengen van bestaande technieken, kennis van

hebben weten te maken. Maar het blijkt heel lastig om een goed

betrokkenen en experts en nieuwe oplossingen. Wij zijn natuurlijk niet

trainingscentrum te zijn én jezelf commercieel in de markt te

de eersten die een serious game maken, maar wel een van de eersten

zetten. We proberen het trainingscentrum nu te financieren door

die dat doen voor jongeren in Afrika. We proberen elke keer opnieuw

te onderzoeken of toekomstige werkgevers willen betalen voor de

uit alle sectoren de beste ideeën op te pikken en die vervolgens weer

opleiding van onze jongeren. Tegelijkertijd blijkt dat donoren dol

te vertalen voor de mensen waar wij voor werken. Daarnaast zijn wij

zijn op dit concept en het graag willen financieren. Zo succesvol dat

heel goed in het samenwerken met lokale organisaties die veel weten

we er een franchiseformule van hebben gemaakt. Naast Nairobits

van de inhoud.”

hebben we tegenwoordig franchisekantoren in Oeganda, Ethiopië, en Tanzania: Kampabits, Addisbits en Zanzibits en er zitten er nog meer

Van Marokko tot de Hema

in de pijplijn. Het zijn allemaal zelfstandig draaiende bedrijfjes die

“Dat alles heeft ons bij weer op een heel ander spoor van creativiteit

franchise fees betalen, waarvoor zij in ruil het curriculum, diensten en

gezet: productontwikkeling op een duurzame manier. Een aantal jaren

Social design in optima forma: armoedebestrijding tussen bhâ&#x20AC;&#x2122;s en rookworsten.

terug kwam Hester in Marokko manden tegen van autobanden. Met de

talenten in huis en in ons netwerk hebben, zijn wij in staat om onszelf

intuïtie van een ontwerper pur sang wist zij dat er uit die autobanden

elke dag weer te vernieuwen. Qua businessmodel blijven we tot op

nog meer te halen was. Samen met lokale ambachtsmensen heeft zij

heden op twee gedachten hinken. Aan de ene kant krijgen we subsidie

vervolgens nieuwe vormen bedacht, zoals de manden die je nu in veel

voor een deel van onze activiteiten, maar we streven er naar om ook

designwinkels in Nederland kan krijgen. Die producten sloegen enorm

minimaal 50% van onze omzet commercieel te verdienen. Dat was

aan, en daar zijn allerlei nieuwe projecten en concepten uitgerold.

aanvankelijk een beetje zoeken. Eerst dachten we aan consultancy,

Zo zijn we na verloop van tijd benaderd door Katja Schuurman, die

maar dat alleen blijkt niet voldoende op te leveren. Vervolgens

een partij zocht om het concept Return to Sender mee te helpen

kwamen we uit op licenties, maar dat sluit niet goed aan bij onze focus

ontwikkelen. Katja had toen al het contact met de HEMA, een van de

op innoveren. Via royalty-overeenkomsten lijken we hierin een stap

belangrijke succesfactoren van Return to Sender. In twee jaar tijd

gemaakt te hebben. De grootste uitdaging is dat je iedere keer geld

hebben wij in allerlei landen materialen, producten en producenten

verdient met wat je bedenkt en het leuke is dat elk project beter is dan

voor Return to Sender gezocht. Die twee jaar hebben Butterfly in

het project daarvoor. Een leven lang leren en creëren.”

korte tijd een hoop kennis opgeleverd, onder meer over hoe je lokale

producten ontwikkelt voor een internationale markt en hoe je bouwt

The Butterfly mentality

aan een merk. Daar bouwen we nu weer op voort. Zo hebben we

“Gedreven door een grenzeloze nieuwsgierigheid naar de ander, kan

onlangs samen met ondernemer Merijn ten Thije een sneakermerk

een mens een ander mens niet ontwikkelen, wel kan je inspireren

gelanceerd, !SYOU. Co-designed sneakers voor het hogere segment,

en delen. De kernwoorden die The Butterfly mentality dan ook het

waarvan met 15 euro per verkocht paar businessplannen worden

best typeren zijn kosmopolitisch, grenzeloos nieuwsgierig, innovatie,

gesteund van creatief talent uit ontwikkelingslanden, te beginnen met

wederkerigheid, open ondernemerschap en een diepgeworteld gevoel

Burkina Faso en Colombia.

voor wereldwijde onrechtvaardigheid. Die instelling en de successen

Een hele andere nieuwe ontwikkeling speelt zich af in de Sahara.

die we hebben geboekt, drijft ons om elke dag weer optimaal te

Hier proberen we met het opzetten van een ecolodge, een cultureel

presteren. Een jaar terug waren we op zoek naar een directeur, maar

centrum en een productenlijn een kleinschalige economie op gang te

een van die kandidaten hield me de spiegel voor en liet zien dat ik die

brengen, met veel aandacht voor het behoud van de bijzondere cultuur

rol beter zelf kan oppakken. Ik ben ontzettend gemotiveerd om de

en ecosysteem. Samen met een internationaal architectenbureau, een

organisatie nog beter te maken en helemaal up-to-speed te krijgen.

Nederlandse milieuorganisatie en vooral met een lokale organisatie

Daarin heb ik ook veel aan Syntens. Ik heb de afgelopen jaren aan

en de vrouwen uit 13 omliggende dorpen leggen we momenteel

zo een beetje alle workshops en programma’s deelgenomen. En

letterlijk en figuurlijk de fundering voor een project waar we de

niet alleen daar leer ik veel, maar ook van al die specialisten, waar

komende jaren nog wel zoet mee zullen zijn.”

onze innovatieadviseur ons mee in contact brengt. Emer, Hester en ik zouden dan ook niet weten waar we nu zouden staan zonder haar

Open space ondernemerschap

netwerk en al haar steun en kritische feedback de afgelopen jaren.”

“Toch zijn we uiteindelijk geen gamebedrijf, geen trainingscentrum,

“Dat is allemaal prachtig, maar je bent zelf een briljant netwerker”,

ontwikkelingsorganisatie of designstudio. En dat is, denk ik, de

reageert innovatieadviseur Annewies Kuipers. “Jij, Emer en

kracht van onze creativiteit. We werken niet vanuit vooropgezette

Hester zijn bovendien een inspirerend voorbeeld hoe creativiteit,

kaders, maar pakken wat we nodig hebben, een soort open-space-

samenwerken en ondernemerschap als vliegwiel kan werken voor de

ondernemerschap dus. En doordat wij zo’n breed spectrum aan

empowerment van andere mensen en bedrijven.”

Kruisbestuiving op weg naar Leipzig Als creatieve netwerkorganisatie tekende Butterfly Works vorig jaar in op de inspiratietour van Syntens richting de gameconferentie in Leipzig. Om de negen uur durende reis optimaal te benutten, vroegen Syntens en Butterfly Works de meereizende collega’s samen met hen te brainstormen en toepassingen en applicaties voor het programma ‘One Laptop per Child’. Een programma van MIT, dat via goedkope computers ieder kind op de wereld toegang wil geven tot modern onderwijs. Innovatieadviseur Annewies Kuipers: “In de VIP-bus die ons naar Leipzig reed, konden de ondernemers in groepjes van vier samen brainstormen. Het is elke keer weer verrassend wat er uit komt als je innovatieve geesten uit verschillende bedrijven bij elkaar zet.” 33

Onze kracht ligt in innovatie door het samenbrengen van bestaande technieken, kennis en nieuwe oplossingen!

Groeiambities aan het IJ In samenwerking met Porth4Growth organiseert Syntens programma’s, speciaal voor vrouwelijke MKB-ondernemers met een groeiambitie. De onderneemsters ontmoeten elkaar op inspirerende locaties aan het IJ, om ervaringen uit te wisselen en van elkaar te leren over de groei van hun bedrijf.

Mimi Lodewijks, EMTEK “Ik vond het een verfrissend samenkomen. Eindelijk eens wat anders dan pratende krijtstreeppakken met

Lyanne Lamar, partner in Lamar communicatie

bolknakken en een zeilboot ;-). van de open gesprekken. Het

Louise Verschuren, Co-founder van Wuzzon,

“Drie avonden vol herkenning

was vooral ook zinvol, dat in

“Met jullie input op mijn

en erkenning, inspiratie en

tegenstelling tot sommige

vraagstelling zijn we direct

genieten, groei en bouwen

andere clubjes.”

aan de slag gegaan. De nieuwe

Ik heb er bijzonder genoten

aan het netwerk. Wat een

propositie is helder en dat

verademing om in alle

merken we in onze gesprekken

openheid te praten over alles

met partners.”

wat je als ondernemer-inde-groei zoal bezighoudt. Iedereen bedankt voor het klankborden!”

In gesprek met Bart Lacroix, partner Outbox Consultancy

MVO 2.0

Hoewel pas twee jaar oud, timmert Outbox Consultancy hard aan de weg. In binnenen buitenland. Hun frisse kijk op sociaal ondernemen in combinatie met een grondige kennis van social media en web 2.0, resulteert in innovatieve projecten die niet onopgemerkt blijven in de wereld van ontwikkelingssamenwerking en bedrijven. Hun bekendste project is de 1%CLUB (www.1procentclub.nl), een gratis marktplaats voor concrete projecten van relatief kleine ontwikkelingsorganisaties.

Drie jaar geleden kwam Bart Lacroix

Maar Outbox Consultancy is meer dan

om tafel om de professionalisering

terug uit Tanzania, waar hij als

de 1%CLUB. Steeds vaker worden wij

en de internationalisering van Outbox

ontwikkelingsmedewerker van Voluntary

door Nederlandse bedrijven benaderd

Consultancy in goede banen te leiden.

Services Overseas (VSO) tweeënhalf jaar

om op creatieve wijze invulling te

Doordat zij een enorm netwerk heeft en

kleinschalige projecten ondersteunde,

geven aan mvo-vraagstukken. In

zelf ook jaren in Afrika heeft gewerkt,

die opvallend effectief bleken te zijn.

opdracht van Delta Lloyd werken we nu

snapt ze heel goed waar wij tegenaan

Het weblog dat hij bijhield, werd behalve

bijvoorbeeld aan een virtueel platform

lopen en wat wij nodig hebben.”

door zijn vrienden en familie ook door

waar bedrijven zich kunnen aanmelden

een groeiende groep onbekenden

om geld, tijd of kennis te investeren om

gevolgd. ”Terug in Nederland wilde

samen de armoede in Amsterdam te

ik mijn kennis van webconsultancy

bestrijden. Heel succesvol en populair

combineren met mijn ervaring voor

zijn ook de Co-Creation Fridays.

VSO. Niet lang daarna ontmoette ik

Tijdens deze evenementen brengen

Anna Chojnacka, die bezig was de

wij de kennis van de medewerkers

1%CLUB te ontwikkelen. Het klikte en

van multinationals samen met

sindsdien gaan we als een speer.”

concrete businesscases van kleine hulporganisaties. Zo krijgt ons werk een

Van Nairobi tot Amsterdam

vliegwieleffect.”

Inmiddels heeft de 1%CLUB een tweede vestiging geopend. Bart: “In

Samen met Syntens

Kenia hebben we een incubation lab

“Omdat wijzelf ook wel wat advies

opgezet, waar lokale ondernemers

konden gebruiken, hebben wij

ondersteuning, in de vorm van kennis en

aangeklopt bij Syntens. Samen met onze

ruimte, krijgen om te kunnen groeien.

innovatieadviseur zitten we regelmatig

In gesprek met Larissa Zomerdijk, partner in KroesKontrol, leverancier van online kennis.

Focus, focus, focus “We zijn begonnen met werving en selectie voor on- en offline medewerkers voor reclamebureaus. De term ‘werving en selectie’ wordt echter snel geassocieerd met cv’s schuiven en hoge tarieven. Maar dat zijn wij niet, dat past niet in onze visie. Werven doen we uitsluitend via het ‘ons-kent-ons-principe’. Die kwaliteit onderscheidt ons in de branche.”

In 2004 had Esther Kroes voldoende geleerd van de grote bureaus, waar ze tot dan toe haar sporen had verdiend, en richtte KroesKontrol op. Vier jaar later, in het eerste jaar van de crisis, waagde ook partner Larissa Zomerdijk de sprong. Een spannende tijd, volgens Larissa. “In die tijd 36

ontmoetten wij ook onze Syntensadviseur. Precies op tijd. Al pratende met haar ontdekten we, dat we een enorm netwerk van online-specialisten om ons heen hebben. Eigenlijk draait ons werk volledig om online kennis. Vandaar

VRAGEN OVER

dat we onze payoff hebben omgedoopt in leverancier van online kennis. En dat maakt een groot verschil. Niet alleen

Larissa: Hoe kan social media een tijdschrift

voor ons, ook voor onze opdrachtgevers. Ze weten nu

helpen om zijn lezers aan zich binden?

precies waar ze moeten zijn als ze online kennis zoeken.

Henk: Social media zijn een heel goed middel

Of dat nu is in de vorm van een specialist, een workshop

voor het binden van de doelgroep van een

of het uitvoeren van een online project. Opdrachtgevers

magazine. De lezers van de B2B-bladen zijn echter

vragen ons bijvoorbeeld hoe ze social media in hun werk

meer geïnteresseerd in communicatie met een

moeten integreren. En hoe, waarom en wanneer ze dit aan

brancheorganisatie dan met beroepsgenoten. De

hun klanten moeten adviseren. En natuurlijk hebben we nog

inzet van social media moet je daarom per magazine

veel meer kennis in huis.

beoordelen.

Als online specialist laten we dat graag weten en zijn we

Larissa: Zijn online magazines een goede

natuurlijk – met vragen en advies - op Twitter en LinkedIn

vervanger van de traditionele print?

te vinden. Daardoor worden we tegenwoordig ook veel

Henk: Online magazines kunnen een vervanger,

gevraagd voor het geven van lezingen en presentaties voor

maar ook een aanvulling zijn op de gedrukte

binnenen buitenlandse klanten. Zo is de crisis toch ergens

magazines. Welk middel je inzet, en waarvoor, is

goed voor geweest.”

afhankelijk van een samenspel van factoren.

In gesprek met Henk Stoffels, directeur en eigenaar van Curve, bureau voor vormgeving van off- en online magazines

Van heel gespecialiseerd naar breed “Door te specialiseren maak je jezelf zichtbaarder. Dat is 16 jaar ons credo geweest. Maar de wereld om ons heen verandert. Als de tijdschriftenmarkt op zijn kop staat, producties goedkoper moeten en wij niet naar India gaan en je daardoor klanten verliest, dan is het tijd om je te bezinnen.”

“Je begint als ontwerper van een hoogfrequent magazine van de ANWB. Wat je maakt wordt gezien en je wordt groter. Dan ben je meer bezig met managen dan met creatie. Toch wil ik de creatie niet helemaal kwijtraken, want daar ligt mijn hart. Mede door de gesprekken met onze Syntensadviseur zijn we nu

EN WEER

beter in balans, vindt Henk. “Toen de crisis twee jaar geleden zijn intrede deed, hebben we een aantal gerichte keuzes gemaakt. Curve gaat bijvoorbeeld niet mee in de offshoretrend richting India of de andere opkomende landen. We zijn goed in de

Henk: Zal online offline verdringen?

combinatie van tekst en beeld, vooral bij ingewikkelde

Larissa: Nee, dat gaat zeker niet gebeuren. Online

content. Dat lukt je alleen maar als je met je beide

heeft vele voordelen, maar in de praktijk blijkt een

benen in de samenleving staat en de cultuur kent.

crossmediale aanpak nog altijd het meest effectief.

Hoe grensoverschrijdend onze wereld ook is, je levert

Henk: Hoe verleid je oudere doelgroepen tot

altijd in op kwaliteit.

social media?

Tijdschriftvormgeving is onze niche. Toch heeft

Larissa: 40+ is juist veel te vinden op social-media-

Curve een verschuiving gemaakt naar online

kanalen. Op Hyves zijn inderdaad vooral jongeren

(magazines) en andere aan tijdschriftgerelateerde

actief, maar op Twitter en LinkedIn zie je juist

producten. De techniek is anders en de manier van

meer 40-plussers. En Facebook heeft haar groei in

lezen op internet is anders, maar het draait allebei

Amerika zelfs te danken aan de 55-plussers.

om redactionele vormgeving. Klanten kloppen nu bij ons aan voor advies en productie van meerdere communicatiemiddelen. De verbreding van onze propositie zorgt ervoor dat klanten een steeds bredere vraag bij ons neerleggen. Dat betekent na zestien jaar weer een hele nieuwe uitdaging.”

TREZORIX EN HET SEMANTISCHE WEB

“Als alles wat je doet nieuw is, vind je geen modellen die je verder helpen” Een rondetafelgesprek bij Trezorix. Met Hans Nederbragt, oprichter, en Syntensadviseurs Wilfred Backers en Leon van der Sande. Over confronterende vragen en modellen die je niet verder 38

helpen.

Hoe kom je als ondernemer uit bij web 3.0? “Ik werkte als zzp-er voor Naturalis in Leiden. Applicaties ontwikkelen voor tentoonstellingen, gericht op het

Wat is dat eigenlijk, het semantische web?

toegankelijk maken en verspreiden van kennis. Dat

Hans: “Web 1.0 is het web van de chaos. Alles is met alles

beviel van beide kanten goed. Toen het museum zo’n tien

verbonden, het is alleen heel moeilijk om een schifting

jaar geleden de kennisverspreiding op grotere schaal

te maken. In web 2.0 vind je veel user input. Web 3.0, het

wilde aanpakken, structureler, los van afzonderlijke

semantische web, knoopt zaken betekenisvol aan elkaar.

tentoonstellingen, vroegen ze mij of ik dat wilde oppakken.

Dus zoek je op vorst, dan maakt het web onderscheid

Daar is het bedrijf Trezorix uit voortgekomen, met Naturalis

tussen klimatologische content en informatie over

als aandeelhouder. We zijn nu zelfstandig, maar Naturalis is

gekroonde hoofden.”

nog steeds een belangrijke opdrachtgever.

Onze kracht is het koppelen en vindbaar maken van

vragen die ze stelden. Ben je een bureau, voer je projecten

verschillende soorten data van verschillende organisaties.

uit, of ben je een echt bedrijf met een DNA en een visie,

Wij koppelen de begrippenlijsten - de thesauri – van

dat soort dingen. Dat werkte goed, zo maak je tenminste

Naturalis aan beschermingsgegevens van het ministerie

meters.”

van LNV en aan data van waarnemingen. Dat doen we manier koppelen we verschillende soorten data die zijn

Hoe kreeg je grip op de ontwikkeling van je innovaties?

ondergebracht in verschillende soorten datamodellen aan

Hans: “We keken naar modellen die houvast konden bieden.

elkaar. In het geval van het Legermuseum gaat het om

Mijn achtergrond is projectmanagement, ik houd van

informatie over dienstonderdelen, militaire voertuigen,

modellen. De mannen kwamen voortdurend met nieuwe,

handwapens, uniformen en een oud militair woordenboek.”

maar ze boden onvoldoende steun.”

Wanneer kwam Trezorix bij Syntens in beeld?

Wilfred: “In andere sectoren maakt een bedrijf bijna altijd

Leon: “In 2006. Hans was door een bedrijfsadviseur op

dat er een zekere standaardisatie ontstaat; de bedrijven

ons spoor gezet. Wij vonden Trezorix zowel innovatief als

in de keten hanteren vergelijkbare modellen omdat ze

kansrijk en boden ondersteuning aan bij het ontwikkelen

hun processen op elkaar afstemmen. Creatieve bedrijven

van een meerjarenplan.”

hebben dat niet, daarom werkten ze bij Trezorix met

ook voor het Legermuseum: op een samenhangende

deel uit van een keten. Die gedeelde context zorgt ervoor

verschillende modellen.” Wilfred: “Het idee was om in een paar gesprekken kansrijke bedrijven een spiegel voor te houden en vast te stellen

Hans licht toe: “We zijn voortdurend het product aan het

welke innovaties er de komende vier jaar te verwachten

uitvinden en daar zoeken we tegelijkertijd een markt

waren op basis van de aanwezige potentie en de ambitie.”

bij. Dan vind je ondertussen ook het businessmodel uit. Je komt er ook achter dat er van alle administratieve

Werkte dat?

pakketten geen een is dat aansluit bij wat we hier doen.

Hans: “Leon en Wilfred hanteerden een directe aanpak. Ik

We zijn dus voortdurend op zoek naar houvast om grip

houd daar wel van, maar ik lag ook wel eens wakker van de

te krijgen op de ontwikkelingen. Een goed voorbeeld is

leidinggeven. Gaat het allemaal goed, dan is er niets aan de hand. Maar moet je mensen bijsturen, dan is dat heel lastig als je het nooit eerder gedaan hebt en je geen steun vindt in bestaande modellen.”

Een pragmatische aanpak dus. En nu? Hans: “Ondertussen weten we dat we echt een bedrijf zijn. Met een duidelijke ambitie en identiteit. In de afgelopen jaren zijn we gegroeid van vijf naar tien medewerkers. De sessies met Leon en Wilfred hebben ons echt aan het denken gezet. En het resultaat is dat we nu veel duidelijker zien welke kant we op willen. Softwareontwikkeling is bij ons een goed lopende machine. De bezetting van vijf mensen op dat onderdeel willen we zo houden. Op services – de verschillende diensten die we onze opdrachtgevers kunnen leveren - zie ik wel duidelijke groeimogelijkheden.”

Hoe ziet de samenwerking er in de toekomst uit? Wilfred: “We hebben net een updategesprek gehad met Hans. Hij geeft aan dat hij graag verder wil met ons. Dat

Voer je projecten uit, of ben je een bedrijf met een DNA en een visie? Dat soort vragen... is wederzijds. Het criterium dat wij in opdracht van het ministerie van EZ, onze financier, hanteren is duurzame groei. Dat is de optelsom van meer omzet, werkgelegenheid, groei in capaciteit, de kracht van het netwerk en de maatschappelijke impact. De vorderingen van Trezorix op het gebied van het semantische web worden in binnenen buitenland met grote belangstelling gevolgd. De onderneming maakt deel uit van een sterk netwerk waar universiteiten, instellingen en collega-bedrijven deel van uitmaken. Aan de verdere ontwikkeling van Trezorix leveren wij graag een bijdrage.”

Turning Fashion Talent into Business De mode-industrie staat bekend om zijn nimmer aflatende creativiteit, unieke ontwerpen en vernieuwende collecties. Maar is dat genoeg om bestaansrecht te hebben? Nee, zo concludeerde de sector ondersteund door onderzoek van de Universiteit van Utrecht en Monique Roso in opdracht van Stichting Premsela. Het bereiken van de top van de markt vereist talent, kennis en geld, maar wie afstudeert aan de modeacademie heeft vaak geen idee hoe zijn of haar talent vermarkt moet worden. Alle reden voor Syntens, DDFA, HTNK en de Arnhemse Biënnale om in 2007 met steun van andere partijen uit de modesector het programma Turning Talent Into Business op te zetten. Projectleider en Syntensadviseur Marije Hovestad: “Dit is het eerste initiatief waar zo’n beetje de héle Nederlandse modewereld bij betrokken is, een waar unicum.”

Ondernemerschap en mode lijken niet goed samen te gaan.

andere onderdelen van de bedrijfsvoering, zoals de marketing, het

Alsof ‘de markt’ de kwaliteit van het creatieve proces schaadt.

productieproces, het distributienetwerk en de gekozen strategie.

“Conservatief en hopeloos achterhaald”, noemen innovatie-

Dat besef ontbreekt volledig bij de Nederlandse starters.”

adviseurs Marije Hovestad en Bruni Hofman die gedachte. “Omdat de meeste ontwerpers niet over ondernemersvaardigheden,

Klaarstomen voor ondernemerschap

financiële steun en productiemogelijkheden beschikken, vallen ze

Omdat alle partijen in de sector het er wel over eens zijn dat het

na hun studie in een zwart gat. Terwijl een van de belangrijkste

Nederlands talent hartstikke mooie dingen maakt, maar niet in

zaken bij het opzetten van een collectie natuurlijk is, dat het

staat is om geld te verdienen, heeft de Dutch Fashion Foundation

uiteindelijk ook verkocht kan worden. Dat geldt voor kunstenaars

(DDFA) samen met HTNK, een adviesbureau voor de modebranche,

én mode-ontwerpers. Maar ondernemerschap gaat natuurlijk

de organisatoren van de Arnhemse Mode Biënnale en Syntens het

verder dan verkoop, de alerte ondernemer is ook actief bezig met

programma Turning fashionTalent Into Business (TTIB) opgezet.

Met als doel om zestien modeontwerpers in twee jaar tijd klaar te

bijvoorbeeld uitleg gegeven over de laatste ontwikkelingen op het

stomen voor het zelfstandig ondernemerschap. Maar met wie ga je

gebied van stoffen. Price Waterhouse & Coopers hebben een middag

aan de slag is dan de vraag. Ook dat bleek geen probleem want in

uitgelegd waar een goed businessplan aan moet voldoen en andere

no time hadden DDFA, HTNK en de Arnhemse Biënnale een longlist

specialisten hebben de ontwerpers bijvoorbeeld geleerd hoe je een

van het Nederlands modetalent opgesteld. Met elk van die veertig

webwinkel bouwt, hoe je naamsbekendheid opbouwt en hoe ze moeten

geselecteerden voerden de innovatieadviseurs een persoonlijk

omgaan met hun intellectueel eigendom. Voor de meeste ontwerpers

gesprek. Marije Hovestad: “De meesten kwamen met hun portfolio

was dit de eerste keer dat ze informatie deelden over zakelijke

aanzetten, maar daar waren we eigenlijk niet in geïnteresseerd. De

aspecten als administratie, rechtspersonen en nadachten over

andere partijen hadden deze veertig immers al aangemerkt als talent.

hoeveel tijd ze investeren in hun ontwerpen en daar een prijskaartje

Wij probeerden vervolgens te ontdekken of zij enig ondernemerstalent

aan hingen.”

in zich hadden. De zestien geselecteerden zijn vervolgens twee jaar

individueel begeleid door collega Chris Willemsen in Arnhem en Bruni

Het geheim van TTIB

Hofman en mijzelf in Amsterdam. Die individuele advisering hebben

Innovatieadviseur Bruni Hofman: “Regelmatig ontvangen wij

we aangevuld met workshops door specialisten uit ons netwerk,

verzoeken van partijen die het format van TTIB willen kopiëren. Maar

en dat van de leden van de projectgroep. Experts van TNO hebben

dat is lastig, want TTIB is meer dan een educatieprogramma voor

ondernemers. Wat dit format uniek en lastig kopieerbaar maakt, is

TTIB heeft ons gesterkt en geïnspireerd

dat wij ons gebaseerd hebben op de resultaten van het onderzoek.

Joline Jolink en Peter Feldbrugge runnen samen

Vervolgens hebben we gekeken welke partijen van belang zijn.

het label Joline Jolink. Zij als creatief brein, hij als

Door goed naar hen te luisteren, creëerden we een breed draagvlak

zakelijk geweten. Ze maken kleding voor de moderne,

in de markt, waardoor we snel en unaniem tot de selectie van de

zelfstandige en ondernemende vrouw of zoals zij het zelf

toptalenten kwamen. Samen met de workshops en de persoonlijke

noemen´women with something to do.´

advisering zijn dat de ingrediënten die van TTIB zo een succes

Omdat het retailkanaal lastig bleek te overtuigen van

hebben gemaakt.” Marije Hovestad vult aan: “En dat in een sector

de markt voor hun kleding openden ze hun eigen online

waarvan werd gezegd dat hij totaal verdeeld is. De grootste innovatie

winkel. Dat bleek een doorslaand succes. Vanaf dag 1

is dat de koplopers in de sector ervaren hebben dat samenwerken

draait de shop boven verwachting en op de koop toe is

loont. En zo is de projectgroep in staat geweest om die sector meer

de afzet via de retailers sindsdien ook gestegen. Peter:

te organiseren en netwerk en kennis te delen. Dat is pure winst en

“TTIB heeft Joline en mij gesterkt in onze overtuiging

sociale innovatie.”

dat het ondernemersaspect van een modelabel net zo belangrijk is als het creatieve deel. Vooral de persoonlijke gesprekken met onze begeleider hebben ons erg geïnspireerd. Ik heb zelf mogen ervaren hoe belangrijk het is dat ontwerpers leren om kritisch naar hun plannen en onderneming te kijken. Het is uitermate leerzaam om met iemand te sparren die je vraagt ‘Wat is je doel? Waar wil je naartoe? Waar sta je over 5 jaar? En wat heb je hiervoor nodig? En je stimuleert om daarbij ´out of the box´ te denken. Het is bijzonder hoe onze begeleider naar onze onderneming kijkt en precies haar vinger weet te leggen op de sterke en zwakke plekken, maar ook ziet waar er kansen liggen. Zo een kritische sparringpartner waar we altijd bij terecht kunnen met nieuwe ideeën, obstakels of vragen is goud waard. We zijn ons nu op de export van ons product aan het oriënteren. Daarin denkt ze met ons mee over subsidies.”

www.jolinejolonk.com

SAMENWERKING

Samenwerken is maar lastig Samenwerken, dat blijkt toch steeds weer nodig. Eerst was het Collaborative Engineering, daarna werd het Open Innovatie en nu wordt er zelfs al gesproken over Collectieve Innovatie. Dat betekent steeds meer samenwerken. Eerst met collega’s, klanten en toeleveranciers, later met kennispartners en concurrenten en nu al met overheden, ZZP-ers en brancheorganisaties.

Het wordt daarmee steeds lastiger. Kunnen we niet beter

Is daar nu wat aan te doen? De PDMA, the Product

doen waar we goed in zijn? Want voor goede samenwerking

Development Management Association meent dat partijen

bij innovatie is dat toch de basis? Klopt, alleen als we de

elkaars markt en technologie moeten kunnen begrijpen,

kaarten tegen de borst houden, kunnen we geen gebruik

dat ze voldoende overlap moeten hebben in de strategische

maken van synergie.

doelen en vervolgens ook nog bereid moeten zijn om hun cultuur een beetje aan te passen. De success stories vertellen

Bijvoorbeeld synergie tussen een reclamebureau en een

steeds dat verhaal. Maar maakt dat samenwerken dan niet

koekjesbakker. Het idee waarop ze elkaar vonden was John

nog lastiger?

Altman Cookies. Koekjes, met natuurlijke ingrediënten en verrassende smaken voor jongeren. Beetje samplen bij Low

Als je er te lang over nadenkt zeker. Als je het gewoon doet,

Lands en klaar is Kees. Of toch niet? Nee toch niet, al die

niet. Samenwerken is immers een werkwoord, een middel en

natuurlijke ingrediënten zijn lastig te krijgen in de handel.

geen doel op zich. Dus als je het doel maar helder hebt en je

Scharreleieren bijvoorbeeld, of verantwoorde chocola, of

bent echt bereid om je open te stellen voor de ander, dan kun

afbreekbare verpakking.

je samen al die hobbels wel nemen. En dan kun je die lastige reis naar het doel samen wel aan. Veel gezelliger ook, maar

Dus moest ook nog worden samengewerkt met verschillende

lastig blijft het.

partijen in de keten. Daar wordt innoveren niet gemakkelijker van. Bovendien moeten nieuwe machines worden ontwikkeld

Dr.ir. Rob de Graaf,

om met die natuurlijke en verantwoorde ingrediënten om

directeur Innovation Leadership netwerk

te kunnen gaan. Elke keer als er een partij bij komt wordt

rob@innovationleadership.nl

het weer lastiger. Daarom halen zoveel goede gezamenlijke ideeën de eindstreep niet, samenwerken is té lastig.

Tips & Tricks van Rob de Graaf 1

Bij samenwerken is er meestal afstand tussen de partijen. Overbrug die door eerst

Zorg daarna voor een goede gedeelde infrastructuur. Die infrastructuur delen

elkaar eens wat dieper in de ogen te kijken.

vraagt wel discipline. Dat iedereen netjes zijn files op de gezamenlijke server zet, versiebeheer doet, op tijd zijn reviews doet, et cetera. Legt vaak pijnlijk bloot dat we dat toen we nog niet samenwerkten, eigenlijk ook nooit goed deden.

Werk niet steeds met dezelfde partner(s) samen. Je innoveert immers voor de wereld van morgen. Partners van gisteren zijn wellicht goed genoeg voor vandaag, maar wees kritisch. Is deze samenstelling de beste voor ons nieuwe project?

Gebruik videoconferencing in plaats van de telefoon. Dan zie je of je begrepen wordt

Leiderschap is ook essentieel, zowel van de directies als van de uitvoerders. Zij

en kan je nog eens een verifiĂŤrende vraag stellen. Voorkomt dure foute aannames.

moeten zorgen voor engagement en voor het nemen van beslissingen op de juiste momenten. Niet hiĂŤrarchisch, maar persoonlijk leiderschap is de sleutel.

Samenwerking vraagt met meer partijen om meer regie. Een onafhankelijke regisseur of facilitator kan het overzicht houden, processen managen en waar nodig de advocaat van de duivel spelen.

Gebruik ook bij samenwerking een gefaseerde aanpak. Dan kan je indien nodig verderop in het traject een andere partner zoeken die beter past. En zit je niet aan elkaar vastgebakken.

Maak het elkaar voldoende lastig. Stel steeds verhelderende vragen en geef aan waarom. Geef ook zelf aan waarom je zaken op een bepaalde manier aanpakt. En vraag feedback aan elkaar. Niet alleen op de inhoud, maar ook op gedrag. Dat opent een wereld aan mogelijkheden.

Heus niet naar Cannes Hoewel iedereen weet, dat het bedrijfsleven juist als het economisch slecht gaat, van zich moet laten horen, raakt de crisis de reclamebranche flink in 2009. Voor veel reclamemakers is een reis naar Cannes dat jaar dan ook ‘not done’. Voordat de VEA, de brancheorganisatie voor de advertisingindustrie, in Adformatie aankondigt dat Cannes er dit jaar niet in zit, bedenkt DNB Media een ludiek plan. Want wat veel mensen immers vergeten, is dat het in Cannes niet draait om de dure hotels en de dikke lunches, maar om creativiteit. En om inspiratie en internationaal zaken doen.

Met een bijzonder ludiek voorstel klopt DNB Media in het voorjaar van 2009 aan 48

bij Syntens, dat alom bekend staat om haar waardevolle contacten met ondernemers én stakeholders in de creatieve industrie. Na een intensieve lobby slaan ondernemers, met Leendert Mulder van Syndiqate als trekker, brancheorganisaties en overheden de handen ineen. Het resultaat mag er zijn: de clipper Stad Amsterdam vormt die zomer hét enige Nederlandse platform in Cannes waar reclamemakers en collega’s uit de creatieve industrie kunnen rechtvaardigen, dat zij ‘heus niet in Cannes’ waren.

Kruisbestuiven onder Nederlandse vlag De ‘heus niet naar Cannes-matchmaking-zeiltocht’ op de clipper geeft ondernemers uit de gaming industrie, de designwereld en reclamesector bovendien de kans om kennis te maken, kruisbestuiven en samen te ondernemen. Zes Noord-Hollandse gameontwikkelaars werken er op 24 en 25 juni daarom samen aan een revolutionaire game. Twee dagen varen, spelen en werken, resulteert uiteindelijk in een GPS-game, die zich volledig afspeelt in Cannes. Deze ‘urban game’ neemt de spelers mee, langs de geschiedenis van games, op een ontdekkingstocht dwars door de stad en behandelt zo alle aspecten van het game-ontwikkelproces. Een sterk staaltje crosssectorale samenwerking, dat in het najaar bovendien meedong naar de Gouden Kans 2009, dé innovatieprijs voor ondernemers uit de provincie Noord-Holland. De Gouden Kans hebben de gameontwikkelaars niet gewonnen. Maar de contacten en ervaringen die zij op de Stad Amsterdam hebben opgedaan, zijn van grote betekenis. Voor nu en in de toekomst.

Dagboek Leendert Mulder – Syndiqate Na een spannend voorjaar, waarin we veel hebben moeten lobbyen en overleggen met tig partijen, is het dan eindelijk toch echt zover: we zijn weer in Cannes. Samen met een hele rij stakeholders en ondernemers hebben we ervoor gezorgd dat de clipper Stad Amsterdam in de oude haven van Cannes komt te liggen. Het schip vaart onder de Nederlandse vlag. Daardoor is het in principe de enige plek in Cannes waar je als bezoeker officieel niet in Cannes bent. Een prettig alibi voor bezoekers die vanwege de economische stormen eigenlijk van plan waren om Cannes dit jaar maar eens over te slaan. Maandag 22 juni Over twee dagen komt de clipper Stad Amsterdam aan. Hier organiseren we deze week – samen met Syntens en de BNO – inspiratiesessies en netwerkmomenten voor de reclamesector en de creatieve industrie. Nieuwelingen aan boord zijn de game-industrie en de ontwerpers. Deze eerste avond sluiten we traditiegetrouw af op het feest van stichting Jonge Honden op Waikiki beach.

Dinsdag 23 juni Vandaag hebben we onze handen vol aan de laatste voorbereidingen voor de aankomst van de clipper Stad Amsterdam.

Woensdag 24 juni Iets voor 12 uur vanmiddag loopt de Stad Amsterdam binnen. Keurig op tijd. We hebben precies twee uur de tijd om de lunch van de IAA op te dekken. Daarna hosten IAA en Mediamonks samen de inspiratiesessie ‘Advertising versus gaming’, voorgezeten door de hoofdredacteuren van Creatie en Adformatie. Genodigde netwerkers pur sang spurten zich daarna naar de Oranje Borrel op het dak van Palais du Stephanie. Vanavond organiseren we aan boord ook nog een bbq voor alle Nederlanders in Cannes. We zijn blij met de grote opkomst. De meeste van onze gasten sluiten deze Massive Wednesday af op onze No Party op Noga Beach.

Donderdag 25 juni Vandaag waren we de hele dag aan boord van de clipper. Met ook vandaag weer een heel boeiend programma. Niet zo gek, maar net als elk jaar verschijnt er ook dit jaar bijna niemand op ons ontbijtfeestje, de wake-up-call. Gelukkig is er wel veel belangstelling voor ‘Advertising versus Design’, dat de BNO deze ochtend organiseert. Deze inspiratiesessie wordt voorgezeten door Dagan Cohen van de Adformatie. Met als sidekicks, inspirators Eugene Bay van VBAT, Lode Schaeffer van S-W-H en John Comitis. Vanmiddag buitengaats zeilen met genodigden van VEA, ADCN, CannesLions. Een bbq voor de vip’s van Amsterdam in business luidt de laatste avond in. Met als ultieme uitsmijter het Heus-niet-naar-Cannes-feest. Ondanks de crisis is het een topfeest, vol blije gezichten en positieve verhalen. Dat moet het tij toch keren.

Vrijdag 26 juni Vandaag is de clipper Stad Amsterdam vertrokken. Over een paar weken ligt hij weer rustig in het IJ.

“Met het historische schip de “Ik ga wel vaker mee op

‘Stad Amsterdam’ als podium op de beste

tripjes en evenementen die Syntens

plek in de haven van Cannes, maakte het tot

organiseert, maar ‘Heus niet naar Cannes’

een van de meest bijzondere zakenreizen die ik

stak er echt met kop en schouders bovenuit. Een

ooit heb gemaakt. De mix van Nederlandse gaming,

netwerkevenement in optima forma. Ik ben bang dat

design en marketing bedrijven was een sterke combinatie en

er die week dan ook geen Nederlander in Cannes was, die

leverde waardevolle discussies met elkaar op. Naast inzicht en

de Nederlandse game-industrie over het hoofd heeft gezien.

contacten op het internationale speelveld van

Het was bovendien goed om te ervaren dat de reclamewereld

marketing en reclame hebben wij ook de relaties versterkt met

minder gesloten is, dan altijd wordt voorgespiegeld. Kortom

de aanwezige Nederlandse bedrijven. Grote complimenten

een topweek waar ik via AT5, die een mooie discussie

aan de organisatie en hulde aan Syntens als drijvende

tussen mij en Victor Knaap van MediaMonks tijdens de

kracht.”

workshop gaming versus advertising hadden gefilmd,

Stephan Poelsma, Managing Partner Cnut Connecting Concepts/ DPI Holding

bij thuiskomst nog even goed aan werd herinnerd.” Michiel Sala, Eigenaar Little Chicken

“We hebben twee maanden hard op deuren geklopt om via de ondernemers en stakeholders de financiering voor elkaar te krijgen, en dat was het meer dan waard. Voor veel ondernemers heeft dit evenement een grote impact gehad in een tijd dat ze dat hard nodig hadden. Zowel qua opdrachten en samenwerking is er voor een aantal een heel nieuwe wereld opengegaan. Ik ben dit jaar dan ook weer veel gebeld met de vraag ‘wanneer gaan we weer’, maar dat is niet aan Syntens, de markt moet het nu zelf oplossen. Uiteraard blijven we alert op kansen om cross-sectorale samenwerking te stimuleren, want dat brengt innovatie van de sector in een stroomversnelling. Dat heeft ‘Heus niet naar Cannes’ dubbel en dwars bewezen.” Bruni Hofman, innovatieaviseur bij Syntens

“De zeiltocht was prachtig natuurlijk, de feestjes ook, maar wat ik me vooral herinner me is hoe geschokt ik was om te ontdekken dat de marketing- en reclameindustrie nog niet snapt dat gaming een cruciaal middel is om merkwaarden in de focused mindset door te laten dringen. En dat marketing managers ook gewoonweg nog niet zover zijn dat zij games kunnen inzetten voor marketingdoeleinden. We zullen vaker naar Cannes moeten, maar helaas lieten de deadlines het dit jaar niet toe. Verder heeft die week in Cannes me vooral veel waardevolle contacten opgeleverd. En met drie partijen, DPI, Little chicken en Bite the Lemon, werk ik sindsdien ook daadwerkelijk samen. “ Micha van der Meer, CGO van Whitebear

“De activiteiten en initiatieven van Syntens en BNO vullen elkaar uitstekend aan. Onze leden, die met innovatievraagstukken worstelen verwijs ik dan ook vol vertrouwen door naar de collega’s van Syntens. Met ‘Heus niet naar Cannes’ lieten ze door de netwerken met de game-industrie, reclamewereld en ontwerpers aan elkaar te koppelen, dan ook weer een sterk staaltje van creatieve innovatie in de praktijk zien. Ik ben dan ook zeker content dat ze BNO hebben betrokken bij ‘Heus niet naar Cannes’. Het was voor ons een uitgelezen kans om de netwerken met de reclamewereld te verstevigen, uit te breiden en om kruisbestuiving tussen ontwerpers en gamers te realiseren. Ja, ik kijk tevreden terug op een geslaagde week.” Rob Huisman, directeur BNO

Netwerkorganisatie: de droom van elke creatieve ondernemer? Op de vleugels van de netwerkeconomie schieten steeds meer netwerkbureaus in de creatieve sector uit de grond. De droom van een groeiende groep van onafhankelijke creatieve geesten komt samen in een nieuwe bedrijfsfilosofie: de netwerkorganisatie. Spannend? Ja en nee. Vernieuwend? Voor de sector wel. De toekomst? Hoogstwaarschijnlijk! 54

Een altijd dynamische sector als de creatieve industrie eist samenwerkingsverbanden die inventiviteit, ondernemerschap en innovatie uitlokken. Klinkt dit allemaal erg idealistisch? In de praktijk functioneren netwerkorganisaties in de Verenigde Staten en Australië prima. Rond de Amerikaanse website Fast Company heeft zich een complete gemeenschap van netwerkbedrijfjes gegroepeerd. Ook in Nederland timmeren netwerkbedrijven als de ICT-ers van 4BB, inkooporganisatie GOCO en de financiële experts van Finext al jaren met groot succes aan de weg. Voor een groeiende groep van creatieve ondernemers is ‘de netwerkorganisatie’ het democratisch Walhalla dat hen in staat stelt op flexibele wijze in te spelen op de behoeften van de snel veranderende markt om hen heen.

1 + 1 = 11 In de creatieve sector was pionier Maud de Vries in 2004 de eerste die zich met volle overtuiging aan het netwerkexperiment waagde. Haar bureau, WD81, is het eerste creatieve netwerkbureau in Nederland. Inmiddels is WD81 opgegaan in haar bedrijf Fort Knox, dat tal van grafisch ontwerpers, merkstrategen en copywriters voor uiteenlopende projecten samenbrengt. Maud: “In mijn werk als communicatiestrateeg ontmoet ik zeer veel creatieve freelancers, die moeilijk

toegang krijgen tot de grote bedrijven met dito opdrachten. Tegelijkertijd zag ik dat diezelfde bedrijven zitten te springen om goede en betaalbare ideeën, want de grote bureaus zijn te inflexibel en te duur, terwijl de kleinere te weinig diversiteit, continuïteit of financiële slagkracht bieden. Een en een is dan geen drie, maar elf!“

De tijd zal ons helpen Toch is het niet alleen goud wat er blinkt. Maud: “Ik sta nog steeds volledig voor het principe ‘groeien door te delen’, maar inmiddels, een aantal jaren wijzer, heb ik ervaren dat er ook best wat haken en ogen zitten aan het netwerkmodel. Zo zijn niet alle freelancers echte ondernemers. Sterker nog, een groot deel heeft een sterke hang naar zekerheid. Dat maakt het voor hen lastig om het risico te nemen om werk en verdiensten te delen, terwijl het daar nu juist om draait. Tel daar het dilemma van vertrouwen en concurrentie in een strategisch netwerk bij op, commitment aan het gezamenlijke gedachtegoed is dan ook cruciaal. Tegelijkertijd merk ik dat opdrachtgevers razend enthousiast zijn over de voordelen van een netwerkmodel, maar dat het echelon daarboven geneigd is om te kiezen voor een traditioneel groot bureau. Enerzijds omdat ze aan een bekende naam meer status ontlenen, anderzijds omdat innovatieve organisaties voor hun gevoel meer risico met zich meebrengen. Maar ik vertrouw erop dat de tijd ons zal helpen. Ik blijf er in ieder geval voor gaan, samen met de mensen die het ook snappen.“

Working Apart Together Ook in Leiden neemt netwerken, dankzij een initiatief van journalist Erik Went, inmiddels een hoge vlucht. Nadat hij een aantal bevriende collega’s net zo enthousiast wist te maken voor het grote netwerkexperiment, huurde hij een kantoorruimte in een voormalige wolfabriek, de Nieuwe Energie in Leiden, en zag Unit-2 het levenslicht. “Alle partners zijn volledig vrij om zelf te bepalen hoe ze invulling willen geven aan ons concept ‘Working Apart Together’. In de praktijk gaat dat overigens volledig organisch. Ik ben van mening dat je samenwerking niet kunt afdwingen. Althans niet

als dat ook prettig, efficiënt en vruchtbaar moet zijn. Samen met onze Syntensadviseur hebben we tijdens een visietraject inmiddels wel de verschillende niveaus van samenwerking gedefinieerd. Dat varieert van kantoorruimte delen tot samen nieuwe producten en diensten ontwikkelen. Een mooi voorbeeld van dat laatste is de Face Factory, een instrument om verbindingen te leggen tussen mensen, dat tijdens het festival van de verleiding door een deskundige jury bekroond werd tot ‘Mooiste Leidse communicatieproduct van 2009’.

Opdrachtgevers zien dat ook Ook crossmediastrateeg, Allain Silbernberg, loopt warm voor wat hij zijn bureau nieuwe stijl noemt. “Sales- en accountmanagers zijn vaak veredelde secretaresses. Eigenlijk doen ze niet meer dan de vraag van de klant doorspelen aan een creatief team. Echte toegevoegde waarde hebben ze niet. In dat gat springen wij met ‘Bite the Lemon’.” Het bureau, dat deze zomer wordt gelanceerd, is gebouwd rond een kern van partnerbedrijven en zelfstandig 56

specialisten. Allemaal specialisten met een toegevoegde waarde in kennis en ervaring om een duurzame dialoog tussen onze opdrachtgevers en hun doelgroep te ontwikkelen. “We willen plezier hebben in ons werk en het moet een uitdaging zijn. Daarom werken wij alleen voor ‘de challengers’, bedrijven die lef hebben om de uitdagingen waar ze voor staan samen met ons op te lossen.“

Een kijkje in de vooruitkijkspiegel In tegenstelling tot Fort Knox, Unit-2 en Bite the Lemon, heeft Anet een minder commerciële invalshoek. Dit netwerk van 10 architechtenbureaus is in 2008 opgericht op initiatief van de BNA, onder regie van Syntens. “Het is echt prettig om in vertrouwde setting kennis met vakgenoten en collega-ondernemers te delen. En het wordt natuurlijk pas echt interessant, op het moment dat je ook kennis en ervaringen uitwisselt met je opdrachtgevers”, meent Robert van Kats, één van de leden. “De debattenreeks die we afgelopen zomer organiseerden was een belangrijke eye-opener voor alle partijen. Het is voor iedereen duidelijk dat de wereld er anders uit gaat zien. Maar welke invloed de crisis op onze rol en die

an a t n e tm Commi goed is te h c a d e g

jk i l n e m a z e g t e h l a a i c u r c

e van de opdrachtgever zal hebben, dat weet niemand. Dat gaan we het komend jaar samen verder uitdiepen. Tijdens een interessante en spannende zoektocht met een nog onbekende uitkomst. En gezien alle reacties van opdrachtgevers en de vakpers, is dat kennelijk heel innovatief.”

De sector moet op eigen benen staan De adaptatie van het netwerkmodel door de markt kost tijd en dus geld. “Toch is het niet de taak van overheden om de creatieve sector en haar klanten te professionaliseren of te innoveren”, meent Maud. “Natuurlijk zijn organisaties zoals Syntens en Stichting Nieuwe Bedrijvigheid zeer waardevol voor ons, maar ik vind ook dat innovatie, op welk vlak dan ook, vooral aan de sector en de ondernemers zelf overgelaten moet worden. Het is hoog tijd dat de creatieve sector op eigen benen leert staan. Ontwikkeling moet dan ook echt vanuit de sector en haar opdrachtgevers zelf komen. Subsidies zouden marktinitiatieven moeten ondersteunen en niet door de overheidspartijen zelf moeten worden uitgevoerd. De Caballerofabriek, die met vele miljoenen is opgezet door de Gemeente Den Haag, bekijk ik dan ook met enige scepsis.”

Ruimte voor Kruisbestuiven is niet alleen leuk, je komt er ook verder mee. Waar kruisbestuiving door hommels en bijen in de natuur mooiere en zwaardere vruchten oplevert, daar zorgt het in het bedrijfsleven voor de onontbeerlijke inspiratie, creativiteit en vaak verrassende uitkomsten. Hoewel er plenty leergierige ondernemers zijn met een open houding, vinden ze elkaar niet altijd even makkelijk. Daarom trekt Syntens die kar. Bijna wekelijks 58

brengen zij ondernemers uit verschillende beroepsgroepen bij elkaar. De laatste jaren waren de gameontwikkelaars flink in trek, maar zij zijn uiteraard niet de enigen.

kruisbestuiven Wat hebben architecten en gameontwikkelaars met elkaar gemeen? Ze zijn creatief met ruimte. Beide disciplines denken en ontwerpen driedimensionaal en dus zouden hun werkwijzen elkaar prima kunnen versterken. Om te onderzoeken hoe

Thinking outside the waterbox Onder de noemer ‘Thinking outside the waterbox’ organiseerde Syntens samen met Xmediaworks een serie brainstormsessies voor leveranciers van interactieve media, ontwikkelaars van serious games en kennisinstituten die samen tot innovatie

een wisselwerking tussen de twee ambachten

willen komen. Julius Huijnk, directeur van FourceLabs, dat

tot innovatie van ontwerpprocessen kan

sociaal-fysieke games ontwikkelt, was een van hen. “Het is een

leiden, organiseerden Syntens en Virtueel

droom om van de gebaande paden af te stappen, iets nieuws

Platform een kennisuitwisseling tussen de

te proberen en daar helemaal voor te gaan.”

twee beroepsgroepen. Met als belangrijke les

In de sessies stond onder meer een case centraal die was

dat strategische visualisatie – het ontwerpen van een denkbeeldige ruimte waar mensen iets

ingebracht door AKVO, dat duurzame kleinschalige projecten organiseert op het gebied van water en sanitatie. Julius zag

kunnen ervaren wat in werkelijkheid (nog) niet

direct raakvlakken: “We hadden net een drijvend interactief

bestaat – kansen op innovatie van ontwerpprocessen

kunstwerk gemaakt, dat draait om de mysterieuze sfeer van

biedt. “De architect kan bijvoorbeeld al aan het begin van

het leven dat zich in het water begeeft. AKVO houdt zich

het ontwerpproces zijn opdrachtgever laten ervaren of de

vooral bezig met de functie die water heeft voor de levens van

uitgangspunten voor het ontwerp houdbaar zijn”, licht Klaas

mensen in ontwikkelingslanden. De schaal en complexiteit

Kuitenbrouwer van Virtueel Platform toe. “Andersom kunnen

van de problematiek spraken ons erg aan, ook omdat games

gameontwikkelaars van stedenbouwkundigen leren hoe reële

juist in dergelijke contexten een meerwaarde kunnen

ruimten in elkaar grijpen. Veel gameontwikkelaars hebben een

hebben. Het was erg interessant om kennis te delen

eendimensionale visie op sfeer. Architecten weten als geen

met de andere deelnemers en te leren van elkaars

ander hoe je ruimtelijke beleving creëert.”

ervaringen.” Ook Joke Witteveen van XMediaworks, die de sessies begeleidde, blikt tevreden terug. “Het project laat zien hoe ontwikkelaars van games en interactieve media andere sectoren kunnen helpen bij het oplossen van problemen, zolang alle partijen er maar in slagen buiten de kaders te denken.”

Meer kruisbestuivingen, in allerlei vormen en tussen allerhande beroepsgroepen, zijn in voorbereiding. Voor meer inspiratie: houd www.syntens.nl goed in de gaten.

ICT

OFF

T FJ

VNO/

ICE

EUR

ROT

NCW

KAMER

TER

OPE

DAM

BNA

BN SE C OM M

SE M ED

I Z O VA

VA N K OOPH

ISS

IA C OM

TO R

ANDEL

POL

MIS

SIE

IMMO

GEMEE

AIM

ITIE

BUM

VATO

NTEN

DIN

PA R

A/ST

TIJE

EMR

GIO

A BN

MIN

ISTE

J TF

IKK

ELI

CE DG

AA BN TSC S VA O HA NE P Z, O PIJ IADE C E W, V N SK WS, LNV F OTO GRAF EN EN FE DEF DERA ENS TIE IE VEA ID C

PIBN

P R O V IN

C IE S

MED

RIE

S TA K E

HOLDE

ISK KENN

IA MED

JAA

AMST RING

GILD

RSF AME

JCT

ICO

H RN

N ZAA

E T CR

S TA

GAME

IC PICN

OOR

PDM

A DDF

AIM

JPC

ERDA

J A PA N

PUM

NJDV

VE AT I E

IC ICN

SPIN

S TA D

STI

IN CHT

AM AL

ON GJ

N ADC

S ARD

R TE

N MI

INNO

ITY THE C

D HON

R TE

IO AT

SFBC

BNO

NWP AT F AT I E P

EEN

STIC

ORM

HTI

RIS

FA S HT

AMS

HIO

T NE

TER

TO P DAM

S TA

LIG ED RED & NIT U K HTN ION SH F A F F D K EE NW O I SH FA

KIZ

IN G

ECP

REG ICT

IË EB OD

D IG IK R

L IF T

DMN

N LG D

K ER

P N/

F AT

G IN D EI PL SO EP O ER

M EN -

E ID

G O

R A B EL D

IN ER NG

BI H

T UU IT ST

Y VA NO

A TW

EU LY C IS AF GR

Z TE AR

FILM ON SAXI

KIT

EMIE ACAD

NH L ST T IIC D

B FA

I AK

H CH

E CH

H SC

E UL

N RT

I NN

D RO

COM

MK B

SNNI E KE CIﾃ記 MER IERS LEVERANC

C TI

S IN

PHI

L EL

LIPS

E MS

R /C

I UN

F TE

E IT

U RA

R FE

T TI

-IT

ECN

H AY G ROU

E NG

ACC BO

E NG

ENT

SHEL

URE

ING

DEL TRI FO

JBM

OITT

GETR

STP

SHE

ASN

ONIcs

PWC

SAN

OMA

D AB

NA MR O

IBM

DIE FILMCOMMISSIONER

Twintig jaar geleden spraken locatiescouts RenĂŠ de la Rambelje en Simon Brester elkaar in het bovenzaaltje van Eik en Linde. Ze wisselden ervaringen uit, onder meer over het gedoe met het regelen van vergunningen voor filmopnames in Amsterdam. RenĂŠ en Simon hadden in het buitenland goede ervaringen met filmcommissioners: het aanspreekpunt voor producers waar je terecht kunt met alle vragen over een shoot op locatie. Veel handiger dan zelf een tijdrovende route langs alle verschillende loketten afleggen.

MOET ER ECHT KOMEN In 2010 is het dan zover: Amsterdam heeft

het drie weken voor de shoot, in andere zes

een filmcoördinator. Een belangrijke stap

weken. Dat is lastig in een branche waar je

op weg naar het uiteindelijke doel: een

vaak een week of twee vooraf hoort ‘we willen

filmcommissioner. Simon Brester is absoluut

in Amsterdam draaien.’ Die verschillen zijn

‘the right man in the right place’. Na een lange

onwerkbaar. Simons’ eerste opgave wordt nu

aanloop en gedegen onderzoek hebben de

om alle stadsdelen op één lijn te krijgen en een

belangrijkste betrokkenen de gemeente van het

uniform en werkbaar filmprotocol op te stellen.”

belang van deze functie weten te overtuigen. Amsterdam is tijdelijk: ze loopt tot 1 februari

Commerciële waarde vele malen hoger

2011 en is gefinancierd uit het budget van

Het werk van Simon Brester heeft natuurlijk

het programma Amsterdam Topstad dat de

alles te maken met city promotion. René noemt

hoofdstad een betere positie op de ranglijst van

de film ‘Ocean’s Twelve’ als voorbeeld. De film

aantrekkelijke steden wil bezorgen. In dat jaar

toont Amsterdam in zijn volle glorie en levert

is het zaak alle betrokkenen te overtuigen van

wereldwijd een bijdrage aan de bekendheid

het belang van een permanente aanstelling van

van de stad. Zo heeft de filmcoördinator een

een filmcoördinator. Want alleen op die manier

duidelijke toegevoegde commerciële waarde.

zet Amsterdam zich structureel op de kaart als

Die waarde is overigens vele malen groter dan

een stad vol prachtige locaties waar filmers,

de investering in de aanstelling, zo blijkt ook

drama- en documentairemakers maar ook

uit de Casestudy Filmcommissions uit 2009.

reclamemakers van harte welkom zijn.

Het rendement van een ‘filmcommissioner’

De aanstelling van Brester door de gemeente

wordt geschat op minimaal € 5 miljoen per jaar

Per stadsdeel gelden andere regels

bij een totale investering van 1,7 tot 5 ton. De

De filmcoördinator voert gesprekken met de

filmomzet in de regio Amsterdam is € 100 tot

verschillende stadsdelen. Om kennis te maken,

€ 500 miljoen per jaar. Het rapport stelt verder

maar ook om direct werk te maken van een

dat Amsterdam, door het ontbreken van een

toegankelijk en werkbaar filmprotocol. René de

dergelijke voorziening, veel omzet misloopt.

la Rambelje: “De huidige situatie is dat er per

Andere steden zoals Rotterdam profiteren

stadsdeel verschillende regels gelden. Dan zijn

daarvan.

er nog de termijnen waarbinnen je je aanvraag moet indienen. In een aantal stadsdelen is

Warm hart

De volgende personen en partijen speelden

Aanleiding voor betrokkenheid van locatiescout

een belangrijke rol in het Businesscluster

René de la Rambelje was overigens een heel

Filmcommissioner Amsterdam en de aanstelling

ander project: het digitaliseren van het archief

van de filmcoördinator:

van zijn bedrijf Goedzoekers. René kwam in

Federatie Filmbelangen, Joost Dekkers

contact met Fred van Ommeren, die voor

Ministry of Film, Huub Meijer

Syntens werkte. Van Ommeren adviseerde

Hazazah, Rob van den Idsert

over de aanpak van het project en wees

Nederlandse Vereniging van

René op de onderzoekvouchers. René: “Fred

Speelfilmproducenten, Edwin Smelt, Brechtje

adviseerde om als eerste stap in de zoektocht

Schaling, Jos van der Linde

naar een filmcoördinator een businesscluster

Verenigde Commercial Producenten, Huub

samen te stellen met de belangrijkste spelers.

Meijer, Rob van den Idsert

Dat bleek een uitstekend idee dat hij zeer

Filmacademie, Henk Muller

voortvarend en zorgvuldig heeft vormgegeven.

Facilitair Lichtbedrijf Het Licht, Daaf van der

Duidelijke agenda’s en goede vergaderingen.

Veen

Met het cluster voerden we overleg met

Locatiegoed, Tijn Heerkens

wethouder Carolien Gehrels, die de filmwereld

Goedzoekers, René de la Rambelje en Walter Kloos

in Amsterdam een warm hart toedraagt. De

Syntens, Petra Mardikjan, Bruni Hofman

optelsom van alles - het cluster, het onderzoek

Businesscluster Filmcommissioner

– is dat Simon nu aan de slag kan. Ik ben ervan

Amsterdam, Fred van Ommeren

overtuigd dat hij laat zien dat het loont. De

Najah Aouki, Mark de Kruijk / gemeente Amsterdam

volgende stap is het vinden van de financiering

Topstad, Martine Brinkhuis / DMO, Edwin Oskam / EZ,

voor een permanente aanstelling van de

programma Kanskanon, wethouder Carolien Gehrels

filmcoördinator.”

Simon Brester: “Filmopnames

maken deel uit van het openbare leven in Amsterdam. Ik ben het smeermiddel tussen regisseurs, producers en de stad.”

Toptalent in de schijnwerpers Nederlandse creatieven zijn tegenwoordig internationale smaakmakers. Van unieke designobjecten en haute couture tot grafische vormgeving, top games en dito films: op alle terreinen oogsten ze succes en bewondering met hun innovatieve aanpak. Toch weten opdrachtgevers en beleidmakers de weg naar al dat creatief talent niet altijd even makkelijk te vinden. Om de wereld te laten zien dat Nederland meer interessante toptalenten in huis heeft dan Marcel Wanders en Lost Boys, doet Syntens er alles aan om de ‘crème de la crème’ uit het ultracreatieve MKB een podium te geven. En dat de innovatieadviseurs ons Nederlands creatief toptalent als geen ander kennen, wordt al snel duidelijk tijdens hun VIP-tours, creatieve markten en hun speciale ‘matchmakermomenten’.

PICNIC: een inspirerende totaalervaring 65

Creative Touroperator tijdens PICNIC Innovatieadviseur Bruni Hofman: “Nederland barst van creatief talent dat het verdient om in the spotlights te staan. Als adviseur is dat ook precies wat me zo inspireert in dit werk en die inspiratie en kennis, zou ik natuurlijk het liefst met de hele wereld delen. Een evenementen als PICNIC is natuurlijk een uitgelezen kans voor beleidmakers en opdrachtgevers om kennis te maken met de meest innovatieve geesten uit deze bruisende branche. PICNIC is natuurlijk één van de belangrijkste mediaevents in ons land op topniveau, waar zowel sprekers als gasten uit binnen en buiten Europa acte de presence geven. Via een Creative Tour voeren we elk jaar geïnteresseerden uit binnenen buitenland mee langs de pitches en stands van de ondernemers. En elk jaar merk ik weer dat de mensen die met ons meegaan op de Creative Tour minstens net zo onder de indruk zijn, en geïnspireerd raken van de Nederlandse creatieve industrie als mijn collega’s bij Syntens en ik.”

kennismaken met de meest innovatieve geesten uit deze bruisende branche

Match made in Amersfoort Innovatieadviseur Annewies Kuipers: “Met een omzet van ruim 1.2 miljard euro en ruim 2.000 arbeidsplaatsen is de game-industrie in enkele jaren in Nederland een belangrijke economische sector geworden. Sinds drie jaar treffen ondernemers, studenten, opdrachtgevers en geïnteresseerden uit aanpalende sectoren elkaar tijdens de ‘Game in the City’ in de Rijtuigenloods Herikrail in Amersfoort. Om het evenement luister bij te zetten organiseert Syntens een creatieve markt waar een keur aan toptalent uit de game-industrie zijn vakmanschap en creativiteit aan de bezoekers presenteert. Tijdens een speciale VIP-tour stellen de gamebedrijven zich voor aan geïnteresseerde afgevaardigden uit de top-500 van het Nederlandse bedrijfsleven. Dit matchmaken zet zich ’s avonds vrolijk voort tijdens een sfeervol VIP-diner, waar de Dutch Game Awards werden uitgereikt aan gamebedrijven en zelfstandige developers die zich (inter)nationaal hebben onderscheiden.”

LiveWIRE voor pionierende technostarters

Ondernemers die tussen de een en vijf jaar

bijeenkomsten als de LiveWIRE Netwerk tour en

actief zijn, krijgen drie jaar lang gratis advies,

MKB Innovatie top100 doe ik veel inspiratie op.

trainingen en veel kansen om te netwerken met

Je krijgt er niet alleen een stortvloed van goede

andere ondernemers. Ze profiteren bovendien

ideeën over je heen, ook is het heel makkelijk

van het omvangrijke netwerk van Shell en

om andere ondernemers aan te spreken en zelfs

Syntens en LiveWIRE-partners zoals BDO en de

afspraken te maken. Tijdens de Netwerktour heb

NAM. De ambitie van de partners in LiveWIRE is

ik naast ondernemers ook managers van Sanoma

om de technostarters door hun pioniersfase heen

en Deutsche Telekom ontmoet. Hier gaan er

te helpen. Innovatieadviseur Paulien Roovers:

deuren voor mij open, waar ik vroeger niet eens

“Technische innovaties en investeringen in

over durfde te dromen.”

research en development leiden namelijk niet altijd tot succesvolle en rendabele producten

We hadden geen koers

en diensten, omdat startende ondernemers

Daan Boekestein, Swen-Peter Ekkebus en Paul

meestal nog niet voldoende netwerken en

Uithol bouwden vijf jaar geleden een volgsysteem

ondernemersvaardigheden hebben om van hun

voor de Batavierenrace, een estafetteloop voor

innovatie ook een commercieel succes te maken.“

studenten. In een tijd dat Google Maps nog ver weg was, integreerden ze allerlei technologieën

Ik heb niet overal ervaring mee

en zorgden ze dat ploegen hun lopers als een

Dat beaamt ook Robbert Smit, de ontwikkelaar

stip op een digitale landkaart konden volgen. Nu

van de Webchair, een innovatief systeem

zijn ze een bedrijf, Smartposition, en verkopen

dat isolatie en leerachterstand van zieke

ze ‘locatie-gebaseerde diensten’. “Toen we

kinderen beperkt, en hen vanaf hun bed, thuis

anderhalf jaar geleden als bedrijf startten,

of in het ziekenhuis met hun klas verbindt

hadden we geen koers. We wilden alles doen,

via videoconferencingtechnieken. “Het is

maar dan blijft het een hobbyproject en wordt het

uiterst waardevol om met een onafhankelijk

nooit een goeie business.” Hun Syntensadviseur

adviseur te kunnen sparren over de belangen en

hielp ze om een duidelijke richting te kiezen. “We

ontwikkelingen van je bedrijf. Ik heb nu eenmaal

mikken nu vooral op business-to-business en op

niet overal ervaring mee. LiveWIRE verbreedt

de grote klanten in de telecom en de zorg. We zijn

wat dat betreft echt mijn horizon. Tijdens

een stuk commerciëler geworden.”

LiveWIRE helpt technisch innovatieve ondernemers om van hun innovatie ook commercieel een succes te maken. Een technische innovatie ontwikkelen is immers één ding, een bedrijf opzetten weer iets heel anders. Shell LiveWIRE is actief in 22 landen. Partners in Nederland zijn Shell en Syntens. Sinds LiveWIRE in Nederland van start ging in 1997, hebben al duizenden technostarters geprofiteerd van de persoonlijke begeleiding en netwerken van Shell en Syntens. LiveWIRE Netwerktour Sinds twee jaar organiseren Shell en Syntens een LiveWIRE Network Tour. Twintig businessmanagers uit de branches Medical, Industry en ICT ontmoeten twintig technostarters. Paulien Roovers: “Daarmee slaat LiveWIRE twee vliegen in één klap. Voor businessmanagers van multinationals biedt de LiveWIRE Netwerktour een unieke kans om zich te laten inspireren door technostarters met nieuwe technologieën en creatieve toepassingen. Terwijl het technostarters tegelijkertijd kansen biedt om in contact te komen met grote samenwerkingspartners en potentiële launching customers.”

Innovatie is sexy Je kunt tegenwoordig geen managementblad openslaan of je televisie aanzetten of je komt wel een wedstrijd of programma tegen over slimme innovaties. En terecht, want innovatie spreekt veel mensen tot de verbeelding. Al is het alleen maar omdat veel succesvolle ideeën vaak in de categorie ‘waarom heb ik dat nooit zelf bedacht?’ vallen. Ook het programma LiveWIRE organiseert jaarlijks een competitie. Een jury selecteert ieder jaar vier kandidaten uit alle LiveWIREdeelnemers tot en met 35 jaar voor de Young Business Award. In de finale bepaalt de jury welke technostarter de hoofdprijs van € 10.000 wint. Meer over de workshops, resultaten en ervaringen op www.livewire.nl

INTELLECTUAL PROPERTY

Waardevolle tips van IP-adviseur Wouter Kanneworff

Creativiteit en Intellectueel Eigendom Mogen creatievelingen producten en diensten van anderen kopiëren? Jazeker, tenzij er sprake is van intellectueel eigendom (IE) – in het Engels intellectual property of IP. Na het bedenken van nieuwe, originele of kunstzinnige producten, werkwijzen of diensten kun je aanspraak maken op IE-rechten.

De vijf belangrijkste IE-rechten zijn:

Tips

Octrooi (of patent)

Auteursrecht

kun je verwerven op een fysiek product, of een

is het exclusieve recht op het verveelvoudigen of

werkwijze die technisch en wereldwijd nieuw is - op

openbaar maken van creatieve uitingen die een

het moment van de aanvraag dus nog onbekend - en

‘persoonlijk karakter’ hebben. Auteursrecht komt toe

niet voor de hand ligt. Ook technische aspecten van

aan de maker. Alleen in loondienst is het auteursrecht

software zijn octrooieerbaar. Octrooien hebben een

aan de werkgever. Bij werken in opdracht is het

maximale duur van twintig jaar. Een octrooi geldt

belangrijk om duidelijke afspraken te maken over de

slechts in het land van aanvraag. Zo’n zeventig

rechten van de opdrachtgever. Auteursrecht vervalt

miljoen octrooidocumenten zijn inmiddels wereldwijd

zeventig jaar na de dood van de schepper of, als het van

opgeslagen in zogenoemde octrooidatabases. Deze zijn

een bedrijf is, zeventig jaar na eerste openbaarmaking.

vrij toegankelijk en bevatten een schat aan informatie.

Dit recht is van grote betekenis voor schrijvers, websitebouwers, reclamemakers, programmeurs en

Merkenrecht

illustratoren. Ook software, de programmeerregels,

beschermt tekens of symbolen die geschikt zijn om

valt onder auteursrecht. Auteursrecht ontstaat op het

‘waren’ van een onderneming te onderscheiden

moment van scheppen, is gratis en geldt wereldwijd.

van anderen. Het merk mag niet verwarrend of

Hoewel de rechten die hieraan ontleend kunnen

beschrijvend zijn: zoals asbak voor een asbak.

worden, niet in alle landen exact gelijk zijn. Recentelijk

Merkenrecht moet je elke tien jaar verlengen. Dat

zijn er nieuwe ontwikkelingen in de vorm van Creative

kan alleen als je het merk ook aantoonbaar gebruikt,

Commons. Deze maken het makkelijker om creatieve

anders vervallen je rechten.

werken te verspreiden. Je maakt vooraf de (beperkte) voorwaarden bekend waaronder je overname van je werk door anderen toestaat.

Modelrecht

Nederlandse praktijk een behoorlijke mate van overlap.

beschermt het uiterlijk van een product voor zover dat

In andere landen zijn de verschillen soms groter.

uiterlijk niet noodzakelijk is voor de werking van het product. Modelrecht kan ook van toepassing zijn op lay-

Geheimhouding

out of een dessin van bijvoorbeeld een stof. Modelrecht

Bepaalde creaties kun je beter gewoon geheimhouden.

kan maximaal één jaar na eerste openbaarmaking

Hoe je een bepaald resultaat bereikt bijvoorbeeld,

worden aangevraagd. Het recht geldt voor een

denk aan recepten, is vaak achteraf niet eenvoudig

periode van vijf jaar en is daarna maximaal vier keer

te achterhalen. Ook broncodes of productiewijzen,

- met perioden van vijf jaar - te verlengen. Binnen

grondstoffen, fijne kneepjes of kennis van wat er

de EU bestaat ook het zogenoemde ongeregistreerd

mis kan gaan, zijn waardevol. In combinatie met een

modelrecht - vaak gebruikt in de mode - dat voor drie

geheimhoudingsverklaring kun je dergelijke facetten

jaar geldig is.

met anderen bespreken zonder dat een concurrent

Tussen modelrecht en auteursrecht zit in de

meteen op de hoogte is.

Tips& Tricks van Wouter Kanneworff 1

Heb je iets nieuws ontwikkeld, denk dan goed na welke rechten er van toepassing zouden

In geval van aanspraak op auteursrecht is het vaak prettig dat je kunt aantonen wanneer

Zie octrooi-, merken model-registraties als een soort verzekering. Door jouw kennis van

kunnen zijn.

je het idee hebt uitgewerkt.

waarde te voorzien, kun je deze later verkopen, licentiëren of gebruiken in samenwerking met andere partijen.

Meer over intellectueel eigendom lees je op de site van NL Octrooicentrum:

www.agentschapnl.nl/octrooicentrum. Wil je weten hoe je jouw product of creatie kunt beschermen? Neem dan contact op met Wouter Kanneworff van het NL Octrooicentrum.

wouter.kanneworff@agentschapnl.nl.

Open versus ”De meeste mensen associëren open source met gratis. Dat is natuurlijk onzin.”

Hippo en about:blank op zoek naar de nuance in een vertroebelde discussie Open source software groeit gestaag. Inmiddels besturen verschillende soorten Linux gigantische serverparken van multinationals, terwijl het merendeel van de websites op het internet gebruikmaakt van Apache Webserver. De Europese Unie heeft bij monde van Europees Commissaris Neelie Kroes bepaald dat open source software bij gelijke geschiktheid voorrang moet krijgen op closed source software. In gesprek met ondernemers Jeroen Verberg, CEO van Hippo en Maarten Alleman, CEO van about:blank ontdekken we dat de open versus closed source discussie op de internetfora sterk gekleurd wordt door evangelisten en commerciële belangen.

closed source

Jeroen: “De overheid is een tijd terug een project gestart om de

redenering: ik betaal geen licentie dus het kost minder. Als je namelijk de

communicatie te centraliseren. Naar aanleiding daarvan hebben

‘Total Cost of Ownership’ gaat berekenen, zie je dat je juist nog meer voor

ze onderzoek gedaan naar welke site van de ministeries het beste

open source moet kiezen. Het blijkt dat vooral de extra flexibiliteit, je kan

functioneert. De site van Verkeer en Waterstaat kwam als beste uit de

immers niet ineens extra geld vragen voor nieuwe features, de grootste

bus. Dat team, aangevuld met specialisten van andere ministeries hebben

besparingen bieden. Net als in vrijheid in de keuze van partners. Op een

een selectie gemaakt van alle systemen die binnen de rijksoverheid

open source-omgeving kan iedereen onderhoud plegen. Ook op Hippo

gebruikt werden. Om een lang verhaal kort te maken, hebben ze besloten

voor alle duidelijkheid.”

om de site voor de hele rijksoverheid op de open source software van

Maarten: “Laatst las ik dat de Belgische CIO van Microsoft roept dat open

Hippo te bouwen.”

source niet sustainable is, omdat het op communities van vrijwilligers

Maarten: “Dat is best een leuk telefoontje om te krijgen.”

draait, die plotseling hun interesse kunnen verliezen.”

Jeroen: “Dat is inderdaad een prima telefoontje. Het is een megaproject,

Jeroen: “Open Source software zijn meestal hele generieke producten.

waar zo een vijftig man aan werkt.”

Ook Hippo. Daardoor is het voor partijen interessant om aan te werken.

Maarten: “De overheid is heel serieus in de keuze voor open source. Is dat

En dat zijn echt geen vrijwilligers. Wij betalen zeker twaalf man om de

terecht?”

broncode weg te geven. Bij Intel en IBM gebeurt dat ook. Al die mensen

Jeroen:”In 2007 presenteerde het ministerie het actieplan ‘Nederland

staan gewoon keurig op de payroll.”

Open in Verbinding’ (NOiV) om het gebruik van open standaarden en open source software te stimuleren in de (semi-) publieke sector. Vaak wordt naar open source gekeken als de ultieme kostenverlager. Een hele platte

”Het is te grof om te zeggen dat open source altijd goed is, zelfs voor de overheid.”

Troebele discussie

of wij dat in een community hangen, waar de concurrent er mee

Maarten: “De open-versus-closed-source-discussie wordt

vandoor kan gaan.”

vertroebeld door fanatiekelingen en commerciële belangen.

Jeroen: “Helemaal mee eens. Het gaat er om dat je een

Diezelfde CIO meende ook dat broncode, waar jaren aan

oplossing implementeert die voor de klant voldoet. En dat is wat

is gewerkt, onmogelijk kan worden ontcijferd door nieuwe

about:blank doet en wat Hippo doet, maar ieder op zijn eigen

partners, en dat het argument van keuzevrijheid van open

manier.”

source een rookgordijn is.” Jeroen: “Als een leverancier van closed source de broncode

Overheid moet regels stellen

erbij levert, in een poging om ook open source te lijken, dan

Maarten: “Daarom heb ik wel een beetje moeite met statements

heeft de klant daar meestal helemaal niets aan. Maar open

als ‘de overheid moet op open source’. Misschien is dat voor

source is fundamenteel anders. Kijk, wij maken al jaren deel

bepaalde processen en afdelingen helemaal niet relevant en

uit van de Apache softwarefoundation. Dat is onze core engine.

zelfs helemaal niet handig zelfs. Het is te grof om te zeggen open

Daar werken we samen met onze grootste concurrenten. Het

source is altijd goed.”

voordeel voor bijvoorbeeld Hippo-gebruikers is dat je meerdere

Jeroen: “Omdat ze geen winstoogmerk hebben, moet de overheid

leveranciers, dealers en partners hebt, die met hetzelfde product

juist wel dit soort regels stellen voor zichzelf. Interessanter is

werken. Onafhankelijk onderzoek laat daarom ook keer op keer

dat verschillende recente onderzoeken van Forrester en Gartner

zien dat de kwaliteit van de open-source-broncode vele malen

uitwijzen dat meer dan de helft van alle grote Amerikaanse

hoger is.”

en Europese ondernemingen gebruikmaakt van open source software voor één of meer toepassingen.”

Maarten: “Voor sommige opdrachten is open source prima. Maar het is allemaal minder simpel dan het lijkt, want hoewel wij op

Alles draait om vertrouwen

Microsoft draaien, heb ik nog niet vaak tegen een klant gezegd

Jeroen:”Veelal wordt de hele open-source-versus-closed-

dat hij een CMS moest kopen waar hij licentiekosten op moet

source-discussie gekleurd door ideologische en commerciële

betalen. Ga alsjeblieft lekker je naar een open source CMS als

belangen. Waar menig open-source-adept wijst naar de talloze

dat beter past. In essentie is dat wat Hippo doet en wat wij doen

zwakheden en beveiligingslekken in de producten van Microsoft

gewoon anders.”

en Oracle, hekelen commerciële softwarebedrijven de vermeend

Jeroen: “Klopt, als je op het niveau van about:blank werkt, dan

amateuristische ontwikkelen testpraktijken bij open source

ben je allerlei applicaties aan het koppelen. Dan werk je aan een

projecten. Volgens mij is het allemaal niet zo zwart wit. Maar

eindproduct, dat is maatwerk. En dan kun je niet alles met open

misschien is dat een generatieverschil.”

source vangen.”

Maarten: “Toch hangt het nut en de noodzaak van bescherming

Maarten: “Sterker nog, die keuze is niet aan ons. Kijk als wij een

heel erg af van je businessmodel, vind ik. In een ideale wereld zou

e-commerce project draaien voor de klant omdat hij daar zijn

iedereen lekker delen, maar zo ideaal is de wereld niet.”

concurrentie mee voor wil blijven, dan is het niet logisch dat hij

Fablab

De digitale communicatie revolutie ligt

Fablabs in Nederland:

achter ons. Hoog tijd voor de volgende stap:

Fablab Amsterdam

Personal Fabrication. Dankzij een concept

Pakhuis de Zwijger

uitgedacht door Neil Gershenfeld van MIT,

Piet Heinkade 179 -3e

kunnen kunstenaars, productontwerpers en

1019 HC Amsterdam

kleine bedrijven zelf hun ideeën voor tastbare

amsterdam.fablab.nl

producten en andere creatieve uitspattingen realiseren. Een prototype van een nieuw

Fablab Utrecht

ontwerp, een gietvorm voor een Arabische

Nijverheidsweg 16

chocoladeletter, een lange afstand internet

3534 AM Utrecht

antenne, een ingenieuze maquette of een

protospace.nl

poppetje van je Second Life avatar: bijna alles kun je maken in het FabLab.

Fablab Den Haag Caballero Fabriek, unit 74

Het eerst Nederlandse FabLab is opgezet in een

Saturnusstraat 60

samenwerking tussen Stichting Fablab.nl, de Waag

2516 AH Den Haag

Society, Amsterdamse Innovatie Motor, Regionaal

cabfablab.nl

Technocentrum Amsterdam, Roland, Epilog en Syntens. Innovatieadviseur Dirk van Vreeswijk:

Fablab Groningen

“Fablabs zijn kleine digitale werkplaatsen waar

Het Paleis

iedereen zelf producten kan ontwerpen en maken,

Boterdiep 111

bijvoorbeeld met behulp van 3D-printers en

9712 LM Groningen

rapid prototyping op machines van bij elkaar zo’n

fablabgroningen.nl

30.000 dollar. Het Fablab is bovendien gratis. als tegenprestatie het productieproces uitvoerig

Fablabs in België en Duitsland:

documenteren, publiceren via wiki.fablab.nl en

Timelab

anderen actief helpen om te leren werken met het

Sint Pietersnieuwstraat 21

FabLab.”

9000 Gent, België

Uiteraard werkt elk Fablab zoveel mogelijk met

www.timelab.org

Alleen moet iedereen die in het FabLab wil werken

open standaarden, waardoor het mogelijk is om digitale ontwerpen, producten en kennis uit te

Betahaus Berlin

wisselen met andere Fablabs in de wereld.

Prinzessinnenstraße 19-20 10969 Berlin, Duitsland www.betahaus.de

DE SPELREGELS VAN CREATIVE COMMONS

DE WERELD VAN OPEN In het internettijdperk is iedereen auteur, en dat vraagt om nieuwe manieren van regulering van auteursrecht. Eind jaren negentig ontstonden er ‘open content’-licenties, voortbordurend op de gedachte achter ‘open source’. De licenties van Creative Commons (CC) zijn het geesteskind van Stanford-hoogleraar Lawrence Lessig. Hij richtte in 2001 een nietcommerciële organisatie op, die eenvoudige licentieteksten schreef die niet botsten met het geldende auteursrecht en ze online zette. Creative Commons zorgt er voor dat creatieven hun werk kunnen delen via gratis, 78

rechtsgeldige en makkelijk bruikbare licenties. Hoog tijd, want onze netwerksamenleving maakt een verandering van

voorwaarden die hij of zij zelf kiest.

denken noodzakelijk. En bovendien raakt de digitalisering aan steeds

Door het plaatsen van een icoontje bij een foto, beeld, tekst of

meer domeinen: onderwijs, cultuur, amusement, de omroepwereld,

muziek, dat linkt naar een licentie, bepaalt elke creatief zelf onder

overheidsinformatie. Wereldwijd zijn er nu al miljoenen CC-licenties

welke voorwaarden hij of zij de creatie online – maar ook op papier –

op internet. Net als in de VS sluiten ook bij ons de licenties aan

publiceert. Zo kunnen creatieven ervoor kiezen hun werk beschikbaar

op het geldende auteursrecht; ze zijn geen vervanging, maar een

te maken voor hergebruik afgezien van commercieel gebruik, of

alternatieve manier om het auteursrecht te gebruiken. In Nederland

bijvoorbeeld alleen met naamsvermelding.

hebben het Amsterdamse Instituut voor Informatierecht, Stichting Nederland Kennisland en De Waag Society de taak op zich genomen

Zijn gebruikers van Creative Commons idealisten?

om Creative Commons bekend te maken.

Mensen die iets weggeven worden vaak als idealisten gezien, maar dat kan ook heel doelmatig zijn. Je kunt als auteur zeggen: in een

CC stimuleren creatief en intellectueel klimaat

bepaalde fase gaat het mij er vooral om onder de aandacht te komen.

De gedachte achter Creative Commons is dat delen van creativiteit

Ik zie dan vervolgens wel hoe ik op basis van die aandacht inkomen

het creatieve en intellectuele klimaat in de wereld stimuleert. Elke

genereer. In het geval van schrijvers, kunstenaars en muzikanten zie

creatief behoudt immers het auteursrecht op zijn of haar werk, maar

je dat steeds meer. Hoe bekender ze zijn, hoe meer geld te kunnen

stelt die creatie tegelijkertijd ter beschikking aan derden onder de

verdienen met optredens.

Wat zijn de spelregels?

CONTENT

In totaal zijn er zes Nederlandstalige CC-licenties om uit te kiezen. Daarnaast bestaat er ook nog de cc0 (cc-Zero) verklaring. Deze kan je gebruiken als je volledig afstand van je auteursrecht wilt doen. Op de website van Creative Commons kun je kiezen uit en combinaties maken van een reeks voorwaarden. Naamsvermelding. Je staat anderen toe om het werk waar jij auteursrecht op hebt te kopiëren, distribueren, vertonen, en op te voeren, en om afgeleid materiaal te maken dat op jouw werk gebaseerd is, maar uitsluitend als jij vermeld wordt als maker.

Sommige rechten voorbehouden Het doel van Creative Commons is standaardisatie van licentievoorwaarden, waardoor de vruchten van onze creatieve sector makkelijker te combineren zijn en gebruikers meer duidelijkheid krijgen over de licentievoorwaarden. De zes Nederlandse CC-licenties zijn aangepast aan het Nederlandse recht en volledig rechtsgeldig. Dat betekent dat je met een CC-licentie dus gewoon je auteursrechten behoudt en daarmee ook beroep kunt doen op het

Niet-commercieel. Anderen mogen je werk kopiëren, vertonen, distribueren en opvoeren, alsmede materiaal wat op jouw werk gebaseerd is, mits niet voor commerciële doeleinden. GeenAfgeleideWerken. Anderen mogen je werk kopiëren, distribueren, vertonen en opvoeren mits het werk in de originele staat blijft. Het is niet toegestaan dat anderen jouw werk gebruiken als basis voor nieuw materiaal.

sanctiesysteem zoals dat in Nederland bestaat als je auteursrechten geschonden worden.

GelijkDelen. Je staat anderen toe om van jouw werk afgeleid materiaal te maken onder de voorwaarde dat zij het onder dezelfde licentie vrijgeven als het originele werk. Lees meer op www.creativecommons.nl

(UN)LIMITED DESIGN (Un)limited Design is bedoeld als een experiment in Open Design, het delen van creatief werk zoals dat al gebeurt met open source software. Dankzij een Creative Commons licentie kunnen anderen de ontwerpen namaken, verder verspreiden en zelfs aanpassen, onder de voorwaarden dat ze daarbij de naam van de originele ontwerper vermelden, dat niet met commerciële bedoelingen doen en het nieuwe werk onder dezelfde voorwaarden verder verspreiden. Deze zomer organiseren Premsela.org, Waag Society en Creative Commons Nederland in samenwerking met de Nederlandse FabLabs de tweede editie van de (Un)limited Design Contest.

(Un)limited design Stel, je wilt een bestaand ontwerp uit één van de categorieën 80

opnieuw gebruiken, bijvoorbeeld de winnaar van 2009 uit de categorie

DMY International Design Festival

Fashion: de hexagonale papieren jurk. Je wilt het bestand gebruiken

Begin van de zomer wordt in Berlijn het international design festival

voor bijvoorbeeld een gordijn. Onder het auteursrecht is dit alleen

DMY gehouden. Op het speciale ‘Maker Lab’ terrein op de voormalige

mogelijk als je de toestemming hebt van de maker van dit werk: Goof

luchthaven Tempelhof van het festival zullen de inzendingen te zien

van Beek. Maar met Open Design-ontwerpen kan het wel! Omdat alle

zijn en als startpunt fungeren voor nieuwe ontwerpen of afgeleide

werken hier onder een Creative Commons licentie worden geplaatst,

ontwerpen voor de (Un)limited Design contest. Deelnemers zullen op

kan iedereen elk ontwerp gebruiken en/of aanpassen.

het festival direct aan de slag kunnen via een mobiel Fablab om open design direct in de praktijk te brengen. Nieuw is dat de producten ook

(Un)limited Design Contest 2010

gekocht kunnen worden, dankzij de samenwerking met het online

Waar de ontwerpwedstrijd in 2009 een nationaal karakter had,

verkoopkanaal Etsy.com.

eindigend tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven, is de wedstrijd nu internationaal. Met behulp van internationale partners gaat

En de winnaar is

de wedstrijd dit jaar van start in Berlijn. Iedereen kan meedoen.

Een van de thema’s van het PICNIC festival in Amsterdam, waar

Deelnemers kunnen een nieuw ontwerp toevoegen of een afgeleid

duizenden creatieven elkaar ontmoeten is Open Design. Bezoekers

ontwerp maken van een van de bestaande ontwerpen. In 2009

kunnen hier - met behulp van de digitale machines van het Fablab

leverde de wedstrijd meer dan 80 ontwerpen op. Aangezien alle

- ook de ontwerpen van de (Un)limited Design Contest ter plekke

ingeleverde ontwerpen een zogeheten ‘blueprint’ hebben, een digitaal

maken. Meedingen naar een open source 3D printer, de prijs van

bronbestand, kunnen deze allemaal worden gebruikt om remixen te

2010, lukt dan niet meer, want de prijzen voor Form, Food, Fashion en

maken.

Fusion worden tijdens PICNIC uitgereikt.

CONTEST M E E D O E N I N Z E S S TA P P E N 81

form food fashion fusion

Rechteninclusieve muziek Tribe of Noise: platform voor nieuw muziektalent Stel, je bent videoproducent, of je maakt webapplicaties en computergames. Dan ga je op een gegeven moment op zoek naar muziek. De standaardroute voert je langs min of meer bekende artiesten en hun maatschappijen. Een moeizame en kostbare weg: achterhalen wie alle 82

rechthebbenden zijn, duidelijk samen omschrijven waar je de muziek voor wil gebruiken. Vervolgens duurt het even voordat de artiest heeft besloten of hij wel voelt voor deze toepassing van zijn muziek. Dan zijn er nog de juridische en financiĂŤle details rondom oplage, distributie, vergoedingen en rechten. Als je een bedrijfsfilm maakt, kan het zo maar zijn dat je een fee moet afrekenen die gebaseerd is op een oplage die je helemaal niet haalt met je dvdâ&#x20AC;&#x2122;s. Vaak legt de maatschappij alle risico bij jou als gebruiker. Tijdrovend, kostbaar en vaak heel frustrerend, vindt Hessel van Oorschot van Tribe of Noise.

Een revolutie in de wereld van de muziekuitgeverijen.

voor films, apps en games Hessel: “Dat moet anders kunnen, riepen wij in

miljoenen keren gedownload wordt, dat kun je je

2008. Met Tribe of Noise bieden we een formule

voorstellen dat andere partijen ook zaken willen

die professionele gebruikers in staat stelt snel

doen met de muzikant die in de credits genoemd

en voordelig te beschikken over muziek voor

wordt. Ik noem het een ecosysteem; wij bieden

hun productie, of dat nu een film, een app of een

muzikanten een gratis platform en professionele

game is. Sinds we op 14 juli 2008 live gingen, zijn

gebruikers een kant-en-klare oplossing: muziek

we gegroeid naar 7000 artiesten. Die datum?

die ze direct kunnen gebruiken. Afrekenen en

Inderdaad, de dag van de Franse Revolutie.

downloaden, dat is alles.

Want zo zien we dit initiatief, als een revolutie in de wereld van de muziekuitgeverijen. De

Aantrekkelijk alternatief

gebruikslicentie is gebaseerd op de principes van

Een andere belangrijke doelgroep van

Creative Commons, die je ook kent van Wikipedia.

professionele gebruikers zijn winkelcentra en

Het gebruik is rechteninclusief; ‘rechtenvrij’ wordt

grootwinkelbedrijven. Wij brengen de muziek

dat meestal genoemd, hoewel dat juridisch niet

van onze artiesten onder in muziekkanalen. Je

correct is.

kunt kiezen uit ‘chart’ – dat is Top 40-achtige muziek - , ‘mainstream’ en ‘easy listening’. Voor

Kant-en-klare oplossing

winkelketens een aantrekkelijk en voordelig

Met Tribe of Noise bieden we muzikanten en

alternatief. Want bij de reguliere muziekaanbieders

componisten een platform om hun werk te

betaal je naast de muziekservice ook nog aan

presenteren. Iedere artiest droomt natuurlijk van

de Buma en Sena. De kroeg op de hoek zal

een doorbraak. Ons advies is: doe mee met de

waarschijnlijk niet snel voor onze optie kiezen, die

initiatieven die wij organiseren. ‘One billion fans’

wil tijdens het WK voetbal bekende feestnummers

is een voorbeeld van een contest. Als je die wint,

en meezingers laten horen.

kun je rekenen op heel veel publiciteit. Verder is het zaak de ‘briefings’ goed in de gaten te houden.

Tijd voor de volgende stap

Dat zijn verzoeken van opdrachtgevers die in onze

Nu de formule staat, is het tijd voor een volgende

PRO-database niet vinden wat ze zoeken en op

stap. En daarvoor zoeken we de steun van

de site hun wensen kenbaar maken. Daar kun je

een partner of een externe financier. Er zijn

op intekenen. Zo zorg je dat je in beeld komt. En

gesprekken gaande, ik heb goede hoop dat we er

wanneer jouw muziek voorkomt in een game die

uit komen.”

FINANCIERING

Ondernemen met een investeerder: je groei versnellen “Het beste moment om met een investeerder te praten is wanneer het niet of nog niet nodig is. Dat maakt je uitgangspositie sterker dan een gesprek op het moment dat je nog voor drie maanden geld hebt.” 86

Wat maakt een onderneming interessant voor een

dan wanneer je weet dat over drie maanden je geld op is. Er zijn ook

investeerder?

investeerders die naar jou toe komen. In ons geval bracht Syntens ons

“Een professionele investeerder kijkt naar de man met het plan. En

in contact met Syllion. Dat leidde tot de huidige situatie waarin Syllion

die twee hebben een versnelling of kapitaal nodig. Zo eenvoudig is

een van onze investeerders is.”

het. Een investeerder stapt in wanneer hij denkt dat in een periode van drie tot vijf jaar de waarde van zijn inleg vijf tot tien keer zo hoog

Hoe groot is de zeggenschap van de investeerder

wordt. En dan verkoopt hij zijn belang of de hele onderneming gaat in

“In een overeenkomst leg je vast hoe groot het belang van je partner

andere handen over.”

wordt. Dat is meestal een minderheidsbelang. Je spreekt met elkaar een aantal regels af. Dat je bijvoorbeeld niet opeens de koers van de

Hoe vind je een investeerder?

onderneming verlegt en dat je belangrijke beslissingen overlegt met

“Kijk naar bedrijven die je kent en achterhaal de namen van de

je investeerders. Maar het blijft natuurlijk gewoon jouw bedrijf.”

investeerders. Gewoon een rondje Googelen helpt ook. Je maakt een shortlist met partners die je interessant vindt. Het is wel belangrijk

Professioneler ondernemen

om realistisch te blijven. Je ziet startups veel energie steken in

“Voor ons is de huidige situatie een verbetering. Om te beginnen vind

contacten met grote Amerikaanse investeerders die waarschijnlijk

ik het mooi dat er mensen zijn die, net als ik, geloven in ons product en

wekelijks tientallen verzoeken ontvangen. Je moet wel een heel

bereid zijn erin te investeren. Het stelt je in staat om professioneler

bijzonder plan hebben om bij deze partijen in beeld te komen. Wees

te acteren op alle terreinen. Van aandeelhoudersvergaderingen tot

reëel en zoek het bijvoorbeeld dichter bij huis. Er zijn diverse events

en met je rapportages. Met twee investeerders neemt de druk om te

waarop je investeerders kunt ontmoeten. Zorg dat je goed voorbereid

presteren natuurlijk toe. Het geeft in deze situatie extra bevrediging

bent en leg contacten. Zo begint het. Het is verstandig om dit te

wanneer je de afgesproken targets haalt.”

doen wanneer het niet of nog niet nodig is. Dat praat veel prettiger

The Saints is actief in de markt van de mobiele applicaties. Het bedrijf van Thomas Engel ontwikkelde onder meer ‘nu.nl shortcuts’ en de Mobile Festival Guide ‘Lowlands 2009’. Sinds twee investeerders instapten is The Saints gegroeid van 4 naar 14 medewerkers. The Informal Investor Network (tiin.net) en Syllion (syllion.com) hebben samen een minderheidsbelang.

NEDERLANDSE INVERSTEERDERS VAAK “In vergelijking met de VS, de UK en Israel staat Nederland echt met stip onderaan als het gaat om het financieren van creatieve concepten”, stelt Micha Zwaaf, specialist in strategische financiering en communicatie. Waarom Nederlandse vragers en aanbieders van kapitaal die notering eerlijk met elkaar moeten delen, legt Micha uit aan de hand van drie pittige stellingen.

Stelling 1. De buitenlandse creatieve industrie is vaak scherper en zakelijker.

“Ik kom regelmatig tegen dat Nederlandse

Stelling 3. In het financieren van creatieve concepten staat Nederland met stip onderaan.

“Ondernemers in landen als de VS, de

investeerders direct de helft van de toko

“Waar komen Facebook, Google en Twitter

UK en Israel snappen vaak beter wat een

willen, zodra ze besloten hebben om

vandaan? Amerikaanse investeerders zijn

financiële partner van hen wil én verwacht.

een bescheiden bedrag te investeren.

meer gewend om te denken in concepten,

Van de week vertelde een ondernemer

Terwijl er vervolgens weer een tweede

maar ook om risico te lopen voor concepten

me dat hij overgestapt was op een nieuw

financieringsronde nodig is met dito claim,

waarin ze geloven. Ik denk dat het komt

boekhoudsysteem en dat hij daarom niet

waardoor de ondernemer uiteindelijk zelf

doordat de hele infrastructuur van high-risk-

in staat was om mij de jaarcijfers 2009 te

met een bescheiden percentage achterblijft.

investeringen en leningen sterker ontwikkeld

tonen. Hoe moet deze ondernemer een

Investeerders in de VS en Israel realiseren

is in de Verenigde Staten en Israel. Als je

investeerder overtuigen dat hij goed op zijn

zich eerder dat dat niet zinvol is, omdat een

in Israel bij een startup werkt, dan krijg

geld kan passen? Ik snap natuurlijk wel dat

ondernemer dan net zo goed een baan kan

je gewoon een hypotheek, zodra je kunt

die man druk bezig is zijn product of dienst

zoeken. Gelukkig komen er in Nederland

aantonen dat er een investeerder in gelooft.

te verbeteren, maar als je kapitaal wilt

nu ook steeds meer clubs van informal

Kom daar in Nederland maar eens om.”

aantrekken dan zul je wel moeten zorgen dat

investors die het allemaal wat professioneler

je bedrijf goed loopt. En als je dat niet kan

aanpakken, zoals TIIN, Peak Capital, Syllion.”

laten zien, dan worden investeerders terecht huiverig. Die sterke productfocus kenmerkt overigens het merendeel van de creatieve ondernemers. Wereldwijd!“

Stelling 2. Ook Nederlandse investeerders zijn medeplichtig.

NOG NIET KLAAR VOOR CONCEPTEN

DRIE TIPS OM JE BEDRIJF INVESTEERBAAR TE MAKEN TIP 1 Consistentie is de sleutel tot succes.

TIP 3

“Ben je als ondernemer in staat om

TIP 2

je bedrijf investeerbaar te maken, je te binden. Of dit nu een bank, een

Bouw je businessmodel rond de verdienpotentie van je plan.

business angel of een overheid is die

“Zodra je een consistent verhaal

niet per definitie mensen die

via subsidies en garantiestellingen

hebt, moet je je eerlijk afvragen of

zorgen dat alles goed loopt en

in je investeert. Aan hen moet je

het de moeite waard is gezien de

de deadlines gehaald worden.

goed kunnen uitleggen hoe jij die

tijd, het risico en bedrag dat jij en je

Terwijl een groot deel van je

kans die jij in de markt ziet, wilt

partners moeten investeren. Daarbij

ondernemersucces afhangt van de

gaan pakken. Met mijn achtergrond

wil ik aantekenen dat ondernemers

uitvoering en dus de management

als investeerder weet ik dat het

snel vergeten dat ze maar met een

van je bedrijf. Het is cruciaal dat

sleutelwoord ‘consistentie’ is. Je

beperkt deel van hun activiteiten

ondernemers en investeerders

kans op succes is een stuk hoger

geld zullen verdienen, en zeker niet

dit met elkaar bespreken, zodat

als je als ondernemer je plan

met alles. Een animatiefilm pakt

je het samen kunt oplossen door

onderbouwt met een consistent

zijn rendement bijvoorbeeld eerder

managementkwaliteiten in te kopen

verhaal en je zo committeert aan

op de verkoop van merchandise

of door een strakke monitoring af te

de commerciële, operationele én

dan op de vertoning op tv. Rond

spreken.”

financiële strategie.”

die wetenschap moet je je

dan ben je in staat om partijen aan

businessmodel bouwen.”

Alles draait om de uitvoering. “Creatieve ondernemers blinken vaak uit in hun vak, maar het zijn

MINI-DOSSIER FINANCIERING CREATIEVE INDUSTRIE Dankzij haar onafhankelijke positie in de markt en inbedding in de creatieve industrie en programma’s, initiatieven en instituten die innovatie stimuleren, vragen ondernemers Syntens regelmatig om mee te denken over de financiering van hun bedrijf. Pieta Stam is een van de innovatieadviseurs van Syntens, die veel kennis in huis heeft over financiering van bedrijven. Samen met ex-bankier Arnold Monshouwer stelde zij een mini-dossier op voor ondernemers die extra financiering nodig hebben voor groei, innovatie of het oplossen van knelpunten.

Extra financiering: is het effectief?

Extra financiering: is uw bedrijf er klaar voor?

Om te voorkomen dat ondernemers tijd en energie steken in een

Indien het helder is dat extra financiële ruimte nodig is voor

traject dat het bedrijf niet verder brengt, gaan we in een gesprek

verdere ontwikkeling, begint de fase van de voorbereiding.

eerst samen na of financiering daadwerkelijk effectief is.

Onvoldoende voorbereiding betekent weggooien van kostbare tijd en kansen. Bezuinig op cruciale momenten niet

Enkele situaties waar extra financiering niet het

op een betrouwbare, gespecialiseerde adviseur voor wie

adequate antwoord is:

financieringsvragen dagelijks werk zijn. Het verhaal naar

• • • •

u biedt uw product of dienst tegen te lage prijs aan

financiers moet kloppen en aantrekkelijk zijn.

uw bedrijf heeft structureel te hoge kosten uw bedrijf heeft meer klanten nodig voor continuïteit de marktvraag loopt achteruit.

Geen van deze situaties los je op met extra financiering. In feite leidt de vraag naar financiering af van de werkelijke aandachts- punten van dat moment.

De checks die in deze fase van belang zijn:

• • • •

Klopt het verhaal, in woorden en cijfers? Bent u consistent? Zijn de interne financieringsmogelijkheden benut? Is de financiële planning verbonden met het commerciële perspectief? Heeft u zich verplaatst in de overwegingen van financiers?

Innovatievoucher slaat brug naar kennis MKB-ondernemers die willen innoveren kunnen hun voordeel doen door met een kennisvoucher externe kennis in te kopen bij een publieke kennisinstelling, zoals TNO, universiteiten, hogescholen en onderzoeksinstellingen. Ook kan een publieke voucher ingezet worden om de kosten van het aanvragen en verkrijgen van een octrooi te vergoeden. Ook voor private vouchers kunt u bij Syntens aankloppen.

FINANCIËLE RUIMTE VERGROTEN OP EIGEN KRACHT, BINNEN UW BEDRIJF

Handige websites:

Een top-5 van acties die u zelf, bij voorkeur samen met uw medewerkers,

www.nvp.nl – de vereniging van

kunt uitvoeren om de financiële ruimte en gezondheid van uw bedrijf te vergroten:

participatiemaatschappijen

1 2 3 4 5

www.technopartner.nl

www.nebib.nl

Aanscherpen van de strategie en propositie

www.nextstage.nl

Ontwikkelen van de financiële kennis van de ondernemer zelf

www.evca.com (Europees niveau)

Afspraken maken met uw klant over betalingen Debiteurenbeleid Digitaal factureren

VOORSORTEREN OP EXTERNE FINANCIERINGSBRONNEN

EEN KLEINE SELECTIE UIT INNOVATIEPROGRAMMA’S, SUBSIDIES EN FISCALE REGELINGEN Nederland kent zo’n 5.000 subsidieregelingen. Een kleine greep uit de meest toegankelijke regelingen, zonder volledig te willen zijn:

Het investeringsklimaat in Nederland noodzaakt tot

goed voorsorteren op financieringsbronnen:

•

Waar nodig kan uw innovatieadviseur u doorverwijzen

naar adviseurs, intermediairs, kennisinstituten en

2 3

stichtingen die u via voorlichting, advies en begeleiding een helder beeld kunnen geven van uw specifieke situatie.

•

4 5

Jonge bedrijven zijn vaak aangewezen op het zeer

informele circuit van 3F: family, fools & friends en op microkredieten (www.qredits.nl).

•

Voor het aantrekken van investeerders zijn strategische

partnerships met bijvoorbeeld technologiepartners en/of launching customers vaak cruciaal.

•

Bedrijven die al eerste resultaten kunnen laten zien,

Innovatievouchers - publieke en private, kleine en grote, voor inkopen van kennis.

WBSO - fiscale stimuleringsregeling die een deel van de loonkosten voor speur- en ontwikkelingswerk (S&O) compenseert.

Regeling versneld afschrijven - fiscale regeling. Innovatiekrediet - voor grotere financieringen. Prepare2start – EZ-subsidie voor de start op een buitenlandse markt. Innovatie Prestatie Contracten - meerjarige innovatietrajecten van groepen mkb-ondernemers, centraal staat samenwerking en kennisoverdracht. Regionale ontwikkelingsmaatschappijen. Technostarters hebben extra opties vanwege het grote economische belang. Zij kunnen zich aanmelden bij het programma LiveWire dat Syntens samen met Shell uitvoert (www.livewire.nl).

kunnen terecht bij (samenwerkende) informal investors, ook wel business angels genoemd, en banken.

De belangrijkste informatiebronnen voor deze programma’s en regelingen

•

zijn AgentschapNL www.agentschapnl.nl en www.antwoordvoorbedrijven.nl. Gevestigde bedrijven zijn voor grotere financieringen

welkom bij participatie-maatschappijen verenigd in de NVP en ook banken.

Een handige test voor de routes die u kunt bewandelen vindt u op www.nlinnovatie.nl/ondernemingsfinanciering.

INTERNATIONALISERING

door Jeroen Elfferich

Er was eens...

een Nederlandse ondernemer die wilde slagen in het buitenland

Nederland is een mooi land. Het is alleen jammer dat er zo weinig Nederlanders wonen. Want wat is 16 miljoen nou helemaal op een wereldbevolking van zes miljard? 99,75% van de potentiële consumenten wonen ergens anders. Voor ondernemers een prima reden om eens over de grens te gaan kijken.

De vraag is alleen: “Zitten ze in het buitenland op onze producten te wachten?” Dat ligt er aan. Diverse Nederlandse ondernemers bewijzen dat je ook buiten Nederland succesvol kunt zijn. Zoals de TU-studenten die de Senz paraplu ontwikkelden. Dat vreemde

Het is duidelijk: wij zijn sterk in innovatie.

asymmetrische ding weerstaat windkracht 10 en scoort wereldwijd. En onze nationale technologiereus Philips wist de wereld te veroveren

Dezelfde parallel zie ik in mijn eigen industrie, die van de digitale

met uitvindingen als de muziekcassette, de videorecorder, de cd, de

games. Met massaproductie en consoles, meer van hetzelfde, gaan

dvd en onlangs nog de Senseo.

we het niet winnen van de Aziaten en Amerikanen. Die kunnen dat beter en goedkoper. Het zijn de creatieve, vernieuwende bedrijfjes

Als je analyseert welke Nederlandse producten succesvol zijn in

die overleven in de internationale markt. Dus doe als het kleine

het buitenland, dan valt op dat het bijna altijd om innovaties gaat.

kleermakertje dat met zijn intelligente ideeën en slimme oplossingen

Rembrandt en Van Gogh spotten met de tot dan heersende regels van

alle uitdagingen overwint en uiteindelijk de draak verslaat en de

compositie en onderwerpkeuze. Ons bekendste exportproduct, de tulp,

prinses huwt. Op die manier kunnen ook kleine Nederlandse spelers de

dankt zijn nu al eeuwen voortdurende succes aan de steeds nieuwe

wereld veroveren. En dat is geen sprookje.

varianten, ontwikkeld door Hollandse kwekers. En kijk naar de meer recente successen van televisiemakers als John de Mol en Reinoud

Jeroen Elfferich is mede-oprichter en CEO van Ex Machina.

Oerlemans. Zij bedachten onder meer Big Brother, The Phone en De

Gespecialiseerd in multiplayer games en marktleider in live,

Nationale IQ Test... allemaal vernieuwende concepten, die wereldwijd

sociaal en interactief entertainment.

aanslaan.

Van Leipzig, Keulen, San Franciso, Fez, Ouagadougo, Praag, Cannes, Tokyo tot Hong Kong

Creatief over de grens Innovatie stopt voor creatieve ondernemers van anno nu allang niet meer bij de Nederlandse grens. Hongerig naar de ontdekking van nieuwe wegen, concepten, perspectieven, materialen, technologieën, markten en kansen, tekenen jaarlijks steeds meer ondernemers in op de buitenlandse trips die Syntens organiseert. Innovatieadviseurs Marije Hovestad, Bruni Hofman en Martijn van Gogh leggen uit wat hun rol is en wat een weekje in het buitenland allemaal oplevert.

Innovatieadviseur Marije Hovestad: “De Nederlandse creatieve industrie heeft van oudsher een sterke internationale oriëntatie. Tel daarbij op dat de Nederlandse markt gewoonweg te klein is en de concurrentie voor de Nederlandse creatieve industrie steeds internationaler wordt. Als innovatiepartner van het midden- en kleinbedrijf is het onze taak om ondernemers te helpen om horizons te verbreden. Daar hoort in de creatieve industrie ook het buitenland bij. Stel bijvoorbeeld dat de architecten en gameontwikkelaars naar Praag willen om bepaalde technologie aan de universiteit van Praag nader te onderzoeken, dan praat je over inspiratie en innovatie. Als diezelfde ondernemers naar Praag willen om business te halen, dan sturen we ze door naar de Kamer van Koophandel. Het initiëren van traditionele handelsrelaties voor import en export is de specialisatie van de Kamer van Koophandel, de EVD en de Trade Council. In die scheiding in rollen en taken zijn alle partijen heel helder. Tegelijkertijd wil ik vooropstellen dat we natuurlijk het liefst samenwerken om zo voor de ondernemers het maximale aan handel én inspiratie uit die paar dagen of week te halen.”

Internationalisering en innovatie gaan hand in hand Marije Hovestad: “Zoals ik het nu zeg klinkt het simpeler dan het in de praktijk natuurlijk is, maar het staat vast dat innovatie het makkelijker maakt om nieuwe en

buitenlandse markten te betreden. Om producten procesinnovaties te realiseren, is het belangrijk dat ondernemers weten waar ze technologieën, productiekansen en kennis, die niet in Nederland beschikbaar of elders goedkoper is, kunnen vinden. Tijdens de inspiratietours naar het buitenland stellen wij ondernemers in staat om ideeën op te doen over nieuwe markten, kennis, netwerken en technologieën. Naast al die inspiratie zijn de kruisbestuiving en de netwerken die ontspruiten minstens zo waardevol.”

Iemand die met mij meekijkt naar mijn belang Sinds een paar jaar staat Hong Kong in december in het teken van de internationale creatieve sector. De Business of Design Week is de grootste designmanifestatie in Azië. Innovatieadviseur Bruni Hofman: “In 2008 was Nederland gastland van de Business Design Week in Hong Kong. Met ruim 300 architecten, productontwikkelaars, modeontwerpers, designers, ondernemers uit de game-industrie vertrok in 2008 de grootste handelsmissie ooit. Op Schiphol bleek al snel dat wij in alle clubjes iemand kennen, omdat wij sectorbreed werken. In tegenstelling tot partijen als de EVD, de DDFA, de Trade Council en de brancheverenigingen had Syntens tot dan toe geen duidelijk omlijnde taak. Maar omdat wij een onafhankelijke partij zijn en beide talen spreken, blijkt 96

al snel dat ondernemers naar ons toekruipen. Creatieve ondernemers, die de wegen naar de missies niet kennen, zijn vaak best onder de indruk van partijen als de EVD, de ambassade en de consul. Op die momenten zijn wij in staat een brug te slaan, door iedereen aan elkaar voor te stellen en ondernemers te coachen zodat ze ook echt wat hebben aan de gesprekken. Eén ondernemer verwoordde heel mooi onze toegevoegde waarde: ‘Het gaat heel goed en ik heb geen gebrek aan partners die met mij om tafel willen, maar ik heb ontzettend behoefte aan een totaal objectieve partij, die met mij meekijkt naar mijn belang en dat is waarom ik me graag aansluit als ik weet dat Syntens meegaat.’ Doordat wij ons niet bezig hoeven houden met de organisatie of de pr, zijn wij in staat om ons volledig te richten op een succesvolle week voor de ondernemers.”

De missie naar Hong Kong heeft hele mooie innovatieve dwarsverbanden opgeleverd

Inspiratiemomenten Innovatieadviseur Martijn van Gogh reist dit voorjaar met een gezelschap van ondernemers naar de de grootste Game Development Conference in de wereld. ”In de VS is net als in Hong Kong alles groots, maar het absolute hoogtepunt van dit voorjaar was voor de meeste ondernemers het bezoek aan het wereldvermaarde EA, dat bekend is van games als Harry Potter, Lord of the Rings en de Fifa soccer-reeks. Niet alleen werden we onthaald als een Koninklijke delegatie, maar ze wisten hun verhaal ook nog eens perfect af te stemmen op ons puur Nederlandse referentiekader. Knap hoor!” Bruni Hofman: “In Hong Kong hebben we een speciale tour georganiseerd naar een door de overheid gefinancierd innovatief centrum (Cyberspace). De game-ontwikkelaars, architecten, en de interactieve communicatiebureaus liepen daar rond met de tong op de schoenen. Als kinderen in een snoepwinkel. Een echte eyeopener was dat je daar voor nog geen 200 Euro per maand een werkplek kan huren, gebruik kan maken van alle denkbare technische faciliteiten en tussen vakgenoten zit uit alle delen van de wereld. Cyberspace is inmiddels financieel onafhankelijk. Kijk, dat is nou een mooi voorbeeld van visionair investeren door de overheid.”

Innovatieve dwarsverbanden Inspiratie, innovatie en horizons verbreden, dat is de toegevoegde waarde van deze reizen, onderstreept Marije Hovestad de rol van Syntens. “Van tevoren kunnen wij natuurlijk niet garanderen wat een dergelijke trip concreet oplevert. Wat we ondernemers wel kunnen beloven is dat het heel gezond is om af en toe eens echt los te komen van de waan van alledag en letterlijk vanuit een andere plek in de wereld naar hun bedrijf te kijken en daar in een heel andere setting over te sparren met andere ondernemers. Ik beveel mijn relaties dan ook van harte aan om eens in een dergelijk gezelschap naar een hele andere markt te gaan, waar onder de vlag van de ambassade en de consul alle deuren voor je opengaan.“ Bruni Hofman vult aan: “De missie naar Hong Kong heeft hele mooie innovatieve dwarsverbanden opgeleverd. Het was de eerste keer dat we als sector de architecten en gamebedrijven met elkaar om tafel kregen. Na zo’n reis merk je bovendien dat het vrij makkelijk is om ze snel weer bij elkaar te krijgen voor workshops als Shared Spaces, omdat ze weten dat als Syntens iets doet, zij daar wellicht iets aan kunnen hebben. Kroon op ons werk is dat het ook de staatssecretaris niet is ontgaan. Een paar maanden na die trip naar Hong Kong, refereerde Frank Heemskerk tijdens een prijsuitreiking aan de grootste handelsmissie ooit waar de kruisbestuiving tussen gamers en architecten voor de eerste keer daadwerkelijk vorm kreeg.“

EEN JURKJE VOOR IEDEREEN, OVERAL. EXCLUSIEF ONLINE VERKRIJGBAAR.

over het succes van ‘LaDress’ Simone van Trojen

haar merk

Van de vele duizenden internetbedrijfjes die de laatste jaren zijn gestart, zijn er maar weinig écht succesvol. Een ondernemer die wel geslaagd is haar droom waar 98

te maken is Simone van Trojen. Zij bedacht in 2006 LaDress. Op het oog een simpel en duidelijk concept. Bij de lancering verkocht LaDress in principe één jurkje. Maar dan wel meteen ‘De Ideale Jurk’ volgens Van Trojen. Een simpel, elegant en tijdloos doorknoopjurkje voor iedere vrouw en voor elke gelegenheid. Met een LaDress in de kast heb je dus altijd iets om aan te trekken. Voor de distributie besloot Van Trojen zich te beperken tot internet. De jurkjes zijn alleen online verkrijgbaar via www.ladress.com.

“Dus besloot ik het aanbod zelf te creëren.”

“Ik ben puur van mijn eigen belevingswereld

voor álle vrouwen. Stijlvol. Uitstekende

Brede aandacht in de media

uitgegaan. Als werkende vrouw met twee

kwaliteit. En met de service die ik zelf ook

LaDress is meteen ontzettend goed

kinderen heb je gewoon heel veel te

verwacht. Elke jurk wordt met liefde verpakt

ontvangen in de markt. Ik kreeg brede

organiseren. Je baan, je gezin, hobby’s, en

en verzonden in een luxe doos, als een

aandacht in de media, en diverse bekende

er dan ook nog eens representatief uit zien.

cadeautje. En je kunt altijd zonder kosten

Nederlandse dames gingen onze jurkjes

Je hebt dan niet altijd zin en tijd om hele

ruilen als het niet precies past.

dragen. Op www.ladress.com kun je zien hoeveel bladen uit alle segmenten – van

middagen te gaan winkelen voor dat ene perfecte jurkje. Ik bedacht dat ik zelf graag

10 maanden voorbereiding

traditionele damesbladen tot trendy glossies

een mooie, veelzijdige jurk online zou kopen,

Overigens, als ik zeg dat ik gewoon begonnen

en zelfs zakenmagazines – artikelen schreven

onder de juiste voorwaarden. Op het net vond

ben, betekent dit niet dat ik me niet goed

over mijn concept. Ik ben erg dankbaar voor

ik niet precies wat ik zocht. Het bestond nog

heb voorbereid. Ik ben tien maanden bezig

hun positieve benadering. Publiciteit in de

niet, terwijl ik me niet voor kon stellen dat

geweest met de voorbereiding. Alles goed

gedrukte media is heel belangrijk voor een

ik de enige zou zijn met die behoefte. Dus

uitgewerkt in een business plan, en actief

internetconcept, want ze moeten je wel weten

besloot ik het aanbod zelf te creëren.

op pad gegaan om overal te gaan praten

te vinden.

over mijn idee. Zo vond ik de juiste mensen.

Nooit getwijfeld

Iemand die het patroon kon tekenen dat ik in

Met LaDress Europa in

Eigenlijk is LaDress nu hetzelfde als mijn

mijn hoofd had. Een atelier voor de productie.

Via de site hebben we veel contact met

oorspronkelijke basisidee. Ik begon met één

Iemand die de site kon bouwen. Ik heb steeds

onze klanten, met als voordeel dat je ze

jurkje in diverse varianten en een simpele

mijn hart gevolgd en gezocht naar de klik:

met het blog en een nieuwsbrief heel

site, gewoon vanuit huis. Al die tijd heb ik

naar mensen in wie ik kon geloven en die ook

laagdrempelig kunt informeren. En omdat

nooit getwijfeld of het ging lukken. Nou ja,

in mij geloofden. Misschien dat ik daarom

het digitaal is, hoeft het niet beperkt te

bij de start, toen al die jurkjes hingen te

nog steeds met ongeveer dezelfde groep

blijven tot Nederland. De site is vertaald,

wachten op de eerste klanten, dacht ik voor

samenwerk. Ook de adviseur van Syntens

dus ook moderne, zelfbewuste vrouwen in

het eerst even: ‘Jeetje, als er nou maar wel

is er nog steeds bij. Zij is vooral nuttig als

Engeland, België en Frankrijk kunnen LaDress

bestellingen komen.’ Maar het ging al best

klankbord. Iemand die de markt in de gaten

ontdekken. Die willen net zo goed als wij

snel harstikke goed.

houdt en zegt: “Heb je daar al aan gedacht?”,

snel en makkelijk via Internet een mooie jurk

Sindsdien is het alleen maar gegroeid.

die positief kritisch is en die eigenlijk niets

kunnen kopen. LaDress is er helemaal klaar

LaDress biedt nu heel veel jurkjes in allerlei

anders wil dan dat LaDress een succes is. Fijn

voor om wereldwijd dezelfde kwaliteit en

stijlen en stoffen. Maar de kern blijft

dat zoiets bestaat.

service te bieden.”

hetzelfde. Alléén jurken, draagbare mode

Chief Game Officer, CGO, van WhiteBear Studios, Micha van de Meer over zakendoen met culturele intelligentie.

DE WERELD IS MIJN 100

Game-ontwikkelaar en Publisher, Micha van der Meer, werd op zijn veertiende al gescout door Walt Disney. Op zijn zestiende raakte hij half verlamd. Dat laatste heeft hem nooit gestopt. Sterker nog, sinds zijn jonge puberjaren reist hij non-stop rond de wereld om te werken aan zijn grote passie voor games. Kortom het leven van Micha van de Meer, CGO van WhiteBear Studios, leest als een spannend avonturenboek. Hoe interessant ook, toch gaat dit verhaal niet over Micha. Wel gaat het over zijn kijk op zakendoen over de grenzen van je eigen vooroordeel, want ook daar weet hij inmiddels heel veel van.

S P E E L T U I N

“IEDEREEN DENKT DAT DE RUSSEN NORS Normale jongeren hebben een bijbaantje om hun scooter te betalen. Jij ging naar je werk met het vliegtuig? Micha: “Tot mijn zeventiende heb ik voor de studio’s van Disney in Noorwegen gewerkt, tussen de meest briljante freaks uit Europa. Ik werkte voornamelijk vanuit huis, omdat ik nog op school zat, en inderdaad stapte ik toen al regelmatig in het vliegtuig naar Oslo. Ik verdiende niet veel, maar dat vond ik niet echt belangrijk. Ik werkte in de game-industrie en dat is mijn grote passie.”

En voor die passie reis je de hele wereld af? Micha: “Ja, afgezien van Afrika, Zuid-Amerika, Australië en NieuwZeeland, ben ik eigenlijk overal wel geweest. Maar om intercultureel zaken te doen, hoef je eigenlijk niet eens je eigen bedrijf te verlaten. Heb 102

je wel eens goed geobserveerd hoe marketeers, techneuten en economen met elkaar communiceren? Dat zijn echt verschillende bloedgroepen met compleet andere waarden. De techneut streeft naar de hoogste kwaliteit, terwijl de marketeer graag snel wil scoren. In dit wereldje haal ik veel voordeel uit mijn technische achtergrond, die ik combineer met een commerciële inslag en kennis van bedrijfseconomie. Ik voel me thuis bij freaks, maar begrijp ook wat die commerciële jongens en de bedrijfseconomen willen.”

Wat is je lievelingsstad? “Vroeger was dat Londen, maar nu is Moskou mijn absolute favoriet. Iedereen denkt dat de Russen nors en grauw zijn, maar het tegendeel is waar. Ze zijn juist ontzettend open en aardig als je door het eerste schilletje heen komt. Neem nou mijn Russische collega Michael, hij investeerde gewoon een heel maandsalaris om mij te trakteren op de lokale lekkernijen, nadat ik hem vertelde dat ik graag de Russische keuken wilde ontdekken. Hij vond dat zo geweldig dat ik hem niet kon overhalen om zelf te betalen. Temeer daar volgens hem de meeste Amerikanen, Engelsen en andere Europeanen eigenlijk alleen maar bij KFC en Mc Donalds eten en geen enkele interesse tonen in de Russische cultuur.”

EN GRAUW ZIJN” Op je kaartje zie ik een paar interessante tekens staan

namelijk een hele lelijke kleur én dik is ook veel mooier. Dus om jou

“Klopt, het bovenste is Japans oftewel Katakana, klankentaal, zoals zij

dus meer kwaliteit dan waar jij om gevraagd hebt. En als je niks van

dat noemen en daaronder staat Koreaans. Hoewel wij denken dat alle

hun cultuur begrijpt en het ook niet vraagt, dan denk je alleen maar

Aziaten op elkaar lijken, zijn de cultuurverschillen er mogelijk groter

dat ze gewoon de verkeerde kleur hebben gekozen. Maar als je de

dan in Europa. De Japanners zijn bijvoorbeeld heel elitair. In het

Bollywood-films bekijkt, dan word je in een klap duidelijk dat smaak

Japans heb je een woord voor buitenlander, wat zoiets betekent als: zij

vooral cultureel bepaald wordt.”

tevreden te plezieren, maken ze het ‘mooier’. In hun optiek leveren ze

die je moet vergeven. In Korea word je daarentegen onthaald als een grote held, met je blonde haar en blauwe ogen. Een van hun nationale

In Europa valt dat toch wel mee?

helden is een Nederlander, en dan heb ik het niet over Guus Hiddink.

“Hoewel we dezelfde taal spreken, hebben de Belgen en de

Maar wel over de zeventiende-eeuwse Hendrik Hamel, een Friese VOC-

Nederlanders een heel andere cultuur, vergis je niet. Met de Duitsers

boekhouder die schipbreuk leed en jaren in Korea heeft gewoond.”

hebben we daarentegen veel meer gemeen. Zo houden we allebei van bier en van snacks en net als de Duitsers zijn Nederlanders net

Voel jij je een wereldburger?

werkmieren. Het grootste verschil is dat Duitsland zo groot is dat ze

“Ja, ik voel me overal thuis en heb inmiddels niet snel meer last

eigenlijk niet gedwongen worden om buiten hun grenzen te denken

van cultuurverschillen. Toch is het ook niet handig om je eigen

en dat doen de Nederlanders natuurlijk wel. Daarin onderscheiden

vooroordelen te ontkennen, maar wees je gewoon terdege bewust van

we ons en kunnen we waarde voor hen toevoegen. Een van mijn

de culturele verschillen. Ik noem dat ook wel culturele intelligentie.

vorige bedrijven is opgekocht door een Duits bedrijf, dat vervolgens

Daarbij gaat het om het vermogen je in andere culturen te verplaatsen

beursfraude pleegde en zo was ik in een klap miljoenen kwijt. Daar

en effectief met anderen samen te werken. De wereld wordt een

heb ik veel van geleerd, maar dat is voor mij geen reden om met de

stuk beter als we die stigma’s, die via de media verspreid worden,

Duitsers geen zaken meer te doen. De wereld is mijn speeltuin, als de

overboord zetten en we ons oprecht verdiepen in wat de ander bezig

koers laag staat, werk ik met Amerikanen. Is dat niet voordelig, dan ga

houdt.”

ik toch gewoon ergens anders heen.”

Geef eens een voorbeeld “Ik heb in India gezeten om een studio op te zetten die aan Europese

Waarom doet de Nederlandse game-industrie het zo goed in de wereld?

standaarden moest voldoen, met Disneykwaliteit als uitgangspunt.

“Nederlanders hebben Dutch Design. Net als voor de architecten en

Mijn grootste angst was dat ze geen Donald Duck konden tekenen,

ontwerpers, geldt dat ook voor de game-ontwikkelaars. Doordat wij

maar wat ik daar leerde was eigenlijk nog veel interessanter. Want als

met allerlei nationaliteiten samen opgroeien, in de klas zitten en onze

je in India een tekening laat maken van Donald Duck, en je vraagt om

kennis delen, zijn we in staat games te maken die over de hele wereld

hem een blauw jasje te geven, dan komen ze terug met een of ander

succes oogsten.”

dik gedrocht. En als je dan vraagt waarom ze Donald zo dik gemaakt hebben en zijn jasje rood is, dan blijkt dat zij gewoon niet begrijpen waarom jij hen zoiets afgrijselijk lelijks vraagt. Blauw vinden zij

103

DUURZAAMHEID

door Maurits Groen

Nederland wereldkampioen Bij voetbal is het Nederlands elftal meestal

(DSM) zijn misschien wel het eerste en zeer

kampioen voordat de eerste bal geschoten is.

succesvolle voorbeeld van een multinational

Na afloop van het toernooi blijkt altijd tot onze

die de transitie weet te maken van een

verbazing dat toch een ander team gewonnen

steenkolenbedrijf naar fine chemicals, die

heeft. Maar daar zijn dan natuurlijk wel allerlei

efficiënt, met ‘groene grondstoffen’ en zonder

uitstekende verklaringen voor: Folklore. Je

vervuiling superieure producten uitvindt, maakt

moet erin blijven geloven. In de wetenschap,

en over de hele wereld afzet.

technologie en economie, lukt het Nederland echter vaak wel om wereldkampioen te worden

Kortom, aan creativiteit ontbreekt het ons niet.

of tenminste royaal in de wereldtop mee te

En toch zijn we van wereldkampioen natuur- en

draaien. Ook, en misschien juist wel, als het

milieubeleid in 1989, inmiddels afgezakt naar

gaat om toekomstbestendige oplossingen voor

een 55e plaats in de mondiale rangschikking.

duurzaamheidproblemen, loopt Nederland

Hoe dat komt? Misschien zijn we teveel op

echt voor op cruciale thema’s als agro/voeding,

onze lauweren gaan rusten. Terwijl we het

water, duurzame energie en biochemie.

juist van innovatie en slim en efficiënt omgaan met grondstoffen, energie en ruimte moeten

Van de technologische vertaling naar

hebben. Juist dat kan ons, met onze hoge

concrete toepassingen van Wageningen

kostenstructuur, een concurrentievoordeel

Food Valley plukken de Nederlandse landen

opleveren. Dat begint dus met creativiteit en

tuinbouw en veeteelt de vruchten. Wist je

durf, met openheid en vertrouwen op eigen

bijvoorbeeld dat ons piepkleine landje na

kracht. En met een overheid die dat allemaal

de VS de grootste agrarische exporteur ter

faciliteert en de juiste randvoorwaarden schept.

wereld is? Ook Nederland Waterland heeft wereldklasse. Of het nu gaat om baggeren

Communicatieadviseur Maurits Groen is vooral

met een wereldwijd marktaandeel van circa

bekend omdat hij Al Gore naar Nederland

80%!, membraanfilterzuivering of coastal

haalde voor de Nederlandse première van ’An

zone management. Wie zorgen er nu voor dat

inconvenient Truth’. Zijn communicatiebureau

New Orleans de fouten uit het verleden niet

MGMC adviseert bedrijven over duurzaam

herhaalt?

ondernemen. Daarnaast is hij politiek adviseur voor het platform Energietransitie, waarin

Voor topwetenschap op het gebied van zowel

bedrijfsleven, overheid en wetenschap

wind, zon als blue energy moet je in Delft,

samenwerken aan duurzame energie.

Eindhoven, Petten zijn. En de Dutch State Mines

Profits for principles Yolanda Philipssen van Biyomap en Jim Bowes van GreenGraffiti in gesprek over social en environmental improvement

Het aantal MKBondernemers dat bereid is om vergaande maatregelen

Jim: “Ik heb jarenlang in de reclamewereld gewerkt.

marketingboodschap uit de viezigheid te wassen. In de

Daar draait het voornamelijk om ik, ik en ik en welke

pure vorm is het dus heel simpel.

‘goodies’ het bedrijf mij oplevert. Het gaat niet om

Veel mensen dragen hun steentje bij als vrijwilliger.

de klant of het bedrijf, maar om de leukste auto, de

Ik heb de keuze gemaakt om dat als bedrijf te doen.

te nemen om duurzaam

mooie reizen en vul maar in. Voor hele generaties is

Natuurlijk kan ik ook koud wassen en mijn lampen uit

te ondernemen groeit.

status de driving force. Op een gegeven moment was

doen, maar als bedrijf heb ik zoveel meer kracht en

ik daar helemaal klaar mee. Al die tijd dat ik veel geld

impact om bij te dragen aan de samenleving.”

Twee ondernemers die

verdiende, voelde ik me eigenlijk nooit vervuld. Pas nu

Jim: “En wat doe jij?”

van hun passie voor

ik een kleine start-up heb opgezet, die een alternatief

Yolanda: “Biyomap maakt duurzame oplossingen voor

duurzaam ondernemen

biedt voor de vele tonnen afval die de reclamesector

het verpakken van kunst. Jarenlang vroeg ik me af

produceert, voel ik me de koning te rijk. Helemaal nu

waarom er nu niet iemand iets duurzamers maakt,

GreenGraffiti ook nog voor schoon water zorgt voor

want als je ziet wat er aan bergen bubbeltjesplastic

duizenden mensen die ik niet ken en waarvan ik niet

en andere materialen in die sector verspild wordt,

Philipsen van Biyomap en

eens weet waar ze wonen. Dat gevoel is met geld niet

dan schaam je je werkelijk dood. Tijdens de Affordable

reclameman Jim Bowes

te koop.”

Art Fair afgelopen jaar bereikte ik de limiet en ben

een wereldsucces maken zijn kunstenares Yolanda

van GreenGraffiti. Syntens initieerde een tweegesprek over hun ambities, dromen en de belemmeringen die ze op hun pad tegenkomen.

ik een verpakking gaan ontwerpen. Niet snel daarna

GreenGraffiti en Biyomap

heb ik een investeerder gevonden. De Biyomap is niet

Yolanda: “Ik heb wel een beeld bij GreenGraffiti, maar

alleen goedkoper dan bubbeltjesplastic, maar ook

leg eens uit?”

nog eens 100% recyclebaar. Bovendien ontdekte ik,

Jim: “GreenGraffiti is eigenlijk een heel simpel idee.

tijdens het testen, dat de Biyomap beter beschermt

Het is gebaseerd op een heel oud concept. We werken

dan bubbeltjesplastic. En omdat het zo’n mooie map

met sjablonen en leggen die op een vieze stoep om

is, gooi je het niet snel weg, kortom het bespaart een

vervolgens met een hogedrukreiniger letterlijk een

hoop afval, kost minder en is volledig duurzaam.

107

Jim: “Is dat laatste voor kunstenaars een belangrijk argument?” Yolanda: “Voor sommigen wel, maar voor het merendeel draait het puur om de besparing. En dat is jammer, want de kunstsector is sterk vervuilend en daar zijn maar weinig kunstenaars zich van bewust. Helaas spreek ik uit ervaring, want ik heb zelf een zware metaalvergiftiging opgelopen van alle pigmenten waar ik mee werkte. Wist je dat sommige zelfs arsenicum bevatten? En dat spoelen we allemaal weg via de gootsteen. Daar hoor je nooit iemand over.”

Social environmental improvement Jim: “Het is echt hoog tijd dat we met zijn allen minder korte termijn gaan denken. Zeker in de reclamesector. Maar dat is nog een lange weg. Kijk, Biyomap biedt een duidelijke win-win, want het is goedkoper en beter, maar de reclamesector ontwikkelt helemaal geen duurzame alternatieven. En dat is jammer, want als sector verzamelen we al honderd jaar kennis over hoe we meningen en gedrag kunnen beïnvloeden. We zouden een uitgelezen rol kunnen spelen om tenminste de westerse wereld door een ‘early adoption curve’ te leiden. Maar ik vraag me af waar al die reclamemakers in de discussie rond global warming en sustainability zijn?” Yolanda: “Hoe ben je eigenlijk op het idee gekomen?” Jim: “Als klein jongentje had ik tijdens het autowassen al ontdekt, dat ik mijn naam op de grond kon schrijven met water. Vele jaren

later ontdekte ik via Herman Brood, met wie

produceren. In dat vacuüm hebben wij

En terecht, want waarom zouden we

ik de laatste twee jaar van zijn leven optrok,

GreenGraffiti gebouwd.”

geen corporate budgetten inzetten om

wat je allemaal met sjablonen kon doen. Nog

Yolanda: “Hoe reageert de reclamesector?”

vervuilingvraagstukken op te lossen.

weer later kwam ik Eckhart Wintzen tegen,

Jim: “Reclamebureaus vinden het leuk, alleen

Adverteerders zijn immers driftig op zoek

die stelde dat hij mijn ‘green marketing

hebben ze geen idee hoe het werkt. Het is

naar concepten. TV is down, print is dying,

concept’ pas echt serieus zou nemen op de

geen print, geen tv, geen dm, dus hoe plug

radio is almost dead, thanks to I-pod.

dag dat ik had bedacht hoe je marketing

je het in de mix? Wat ze nu nog doen is vaak

GreenGraffiti biedt een uitstekend alternatief

kon doen zonder inkt en papier. Ik dacht in

een beetje saai, een URL, een logo. Maar

voor adverteerders die story telling willen

eerste instantie, kom op Eckhart, be real,

stel je eens voor dat ze een brochure over

doen.”

we zijn nog lang niet toe aan een papierloze

6 straatblokken gaan schrijven. Dat zou pas

maatschappij. Maar ik heb de handschoen

echt cool zijn!”

opgepakt en niet lang daarna werd ik op een nacht wakker met het idee voor reversed

Dromen over city-beautification

graffiti. In feite is het concept dus al heel oud,

Jim: “Het is mijn droom om GreenGraffiti

maar wat nieuw is dat je het mixt met reclame

in te zetten voor city-beautification. Er

Jim:”Een prachtig voorbeeld is onze

en dan ontstaat innovatie.”

zijn genoeg vieze muren en tunnels in

campagne voor Domino’s Pizza in

Yolanda: “En toen?”

Amsterdam en andere grote steden. Zo

Amerika. Op 70 plekken in drie steden

Jim: “Niet lang daarna presenteerde ik

belde laatst stadsdeel Slotermeer met de

voor bijna niks. Op ons advies hebben

het idee bij Telfort en die wilde het wel

vraag of wij wat tunnels van hen wilden

ze er een pr-campagne via social media

uitproberen op vijftig plekken in Amsterdam.

schoonmaken tegen een lage prijs. Waarop

omheen gebouwd, met als resultaat

Dat leverde een hoop pr op. Zelf namen

wij antwoordden, waarom doen we het niet

dat de campagne 29 miljoen keer op

wij het allemaal niet zo serieus, maar

gratis? Het is heel simpel als ik jouw vieze

internet is gedownload. Dit alles heeft

langzamerhand druppelden de telefoontjes

muur mag gebruiken, dan verkoop ik het aan

bovendien anderhalve minuut zendtijd op

van opdrachtgevers binnen. En toen gebeurde

mijn klanten als mediaruimte en na een week

internationale tv-stations opgeleverd. En

er iets magisch: we kregen een feature op

of vier maken we het gratis voor je schoon.

zuiver en alleen omdat de story rond dit

Springwise.com, een veel gelezen site over

Wij hebben toestemming nodig, jij een

verhaal zoveel groter is dan een poster in

innovatie. En sindsdien stromen de aanvragen

schone muur en onze klant krijgt een unieke

een bushalte. Sterker nog, er zit geen verhaal

uit de hele wereld binnen.”

advertentieruimte. Een win-win-win-situatie

aan een poster in een bushalte. Wel aan een

Yolanda: “Ja, ik kan me voorstellen dat veel

dus. Zo kunnen adverteerders over de hele

nieuwe vorm van reclame, waarmee je ook

bedrijven in jullie geïnteresseerd zijn.”

wereld steden schoonmaken.”

nog water doneert aan dorpen, die dat keihard

Jim: “GreenGraffiti is een tool voor social

Yolanda, grappend: “Had je ooit verwacht

nodig hebben. Zo een verhaal maakt

environmental improvement. Grote bedrijven

dat je in de schoonmaakbusiness terecht zou

branding een stuk makkelijker.”

als Philips en Unilever willen de dingen

komen?”

‘beter’ aanpakken. Maar aan het eind van de

Jim: “Nee nooit, maar het is een

keten hebben ze geen enkel alternatief voor

interessante verandering van perspectief,

alle vervuiling die de reclame en marketing

waar onze Syntensadviseur ons op wees.

Domino’s green story

109

Aanvragen uit de hele wereld stromen binnen.

Yolanda: “Vertel eens meer over die

milieu is heel belangrijk, maar dat is geen

gemeenten me een opdracht geven, maar me

waterprojecten.”

sustainable development: People, Planet en

tegelijkertijd geen toestemming geven.”

Jim: “Water is een schaars goed, dat realiseren

Profit. Voor mij draait de P van People ook

Yolanda: “Maar dan doe je het toch gewoon.”

wij ons niet elke dag in Nederland. Wij wilden

sterk om de vraag hoe ik het beter kan maken

Jim: “Nee, ik wil en kan geen bedrijf bouwen

graag iets doen aan onze water footprint. Onze

voor andere mensen op de wereld. Het is de

op illegale acties. Ik wil een serieus bedrijf

Syntensadviseur bracht ons in contact met The

uitdaging om die drie P’s met elkaar in balans

opbouwen. Gelukkig steunt de Triodos Bank

Value Agency. Zij hebben ons geholpen om een

te krijgen.”

ons wel. Het is soms zo frustrerend, we

watercompensatieprogramma op te zetten.

krijgen heel veel support van politici en grote klanten met nog grotere intenties, maar de

die wij hier in Nederland gebruiken, 10 cent

Dikke muren en commerciële belangen

investeren in waterharvesting programma’s

Jim: “Frustrerend is dat innovaties vaak tegen

niks zo lang ze geen duidelijke regels hebben.

in Brazilie en Zuid-Afrika. Zo hebben we het

de oude regels aanlopen. En daar hebben wij

Yolanda: “Waarom ga je niet eerst naar landen

afgelopen jaar ongeveer 60.000 liter water

heel veel last van. Want wat wij doen is niet

waar het wel mogelijk is.”

voor een klein dorp in Brazilië gekocht.

legaal, maar ook niet illegaal. Er is geen wet

Jim: “In alle landen is dit een grijs gebied. Het

In maart hebben we het GreenAdsBlue

of regel voor reversed graffity en dat zorgt

is een politieke kwestie, die gedreven wordt

programma ondergebracht in een aparte

er voor dat de ambtenaren bij die instanties

door commerciële belangen.”

stichting, zodat andere adverteerders en ook

niet weten wat ze moeten doen. Aan de

Yolanda: “Je zou een boodschap kunnen

onze concurrenten hun waterverbruik kunnen

ene kant gaat het om reclame maken in

spuiten op het Binnenhof.”

compenseren in regio’s waar water schaars is.”

openbare ruimtes en aan de andere kant om

Jim: “Het probleem is dat de minister van

Yolanda: “Dat klinkt fantastisch. Zelf ben ik

schoonmaken.”

milieu niet beslist over campagnes. Dat zijn

al jaren betrokken bij Paint-a-future, een

Yolanda: “Dat laatste is een slimme

de personen in een heel klein afdelinkje in

ontwikkelingsproject van een vriendin van

invalshoek, want daarmee omzeil je de

een klein stadsdeel. En die zijn helemaal niet

mij. Daar word ik zo blij van. Ook de winst van

precariorechten.”

geïnteresseerd in duurzaamheid, hun belang

onze nieuwe lijn van verpakkingsmaterialen

Jim: “Ja, maar ik wil ze juist graag betalen.

is om de regeling volgens de letter uit te

wil ik koppelen aan een kunstproject voor

Ik loop nu tegen situaties aan dat klanten

voeren. Ander obstakel is dat de mensen die

kunstenaars uit arme landen.”

een grote campagne willen voeren en ik geen

verantwoordelijk zijn voor ons straatbeeld

Jim: “Voelt dat lekker of niet? De focus op

toestemming kan krijgen. Gekker is nog dat

niet willen, dat wij weten hoe vies onze

Dat betekent dat we voor elke liter water

mensen bij de stadsdelen interesseert het

111

straten eigenlijk zijn. En die zijn echt vies. Een

Jim: “Dat is zeker vreemd van een organisatie

dat ik mijn concurrentie moet uitschakelen,

ander probleem in Nederland is, dat niemand

die met gemeenschapsgeld wordt betaald.

maar dat past helemaal niet in mijn stijl. Ik wil

een beslissing neemt.”

Zeker nu de Rijksoverheid roept dat zij vanaf

iedereen juist stimuleren om samen met ons

Yolanda: “Je zou ook kunnen overwegen om

2010 100% duurzaam inkopen.”

de wereld te verbeteren.”

aandacht van het grote publiek en je krijgt

De slechtste les om te leren

We zijn nog lang niet klaar

er nog subsidie voor ook. Ik ben bevriend

Yolanda: “Maar een echt punthoofd krijg ik

Yolanda: “Hoe zie jij de toekomst voor

met een Spaanse kunstenaar die dit soort

pas van alle regeltjes rond de bescherming

GreenGraffiti?”

conceptueel werk doet. Als je het in Madrid

van mijn idee. Ik heb patent aangevraagd in

Jim: “Of sky high of over. En dat weten we

voor elkaar krijgt, heb je direct ook een mooi

Nederland en dat is heel duur. En helaas ben

dit jaar. Het hangt af van de regelgeving

verhaal als je in Amsterdam, Utrecht of

ik in zee gegaan met wat achteraf een hele

in Nederland. Je kan geen sterk bedrijf

kunstenaars erbij te betrekken. Dat trekt de

Social en environmental improvement maakt branding een stuk makkelijker

opbouwen als je in een grijs gebied zit. Maar reverse graffiti is hier en gaat niet meer weg. En wij hebben het helpen starten en daar ben ik heel trots op. En jij?” Yolanda: “Hoewel ik pas afgelopen oktober

112

Rotterdam bij de gemeente aan tafel zit.”

foute advocaat bleek. Hij heeft me bijna het

de markt op ben gegaan met de Biyomap,

Jim: “Ja, dat is zeker een interessante optie.

driedubbele gerekend van wat het normaal

zijn mensen wereldwijd makkelijk te

En noem me eigenwijs, maar mijn grote

kost. Maar ik moest snel zijn, want ik ontdekte

overtuigen van de winstpunten. Eind vorig

droom is om dit concept vanuit Nederland

dat iemand die ik in vertrouwen had genomen,

jaar heb ik de Biyomap op twee kunstbeurzen

over de wereld uit te rollen. Om zo ook

de Biyomap probeerde na te maken.”

geïntroduceerd en dat was direct een

de creatieve industrie hier op de kaart te

Jim: “Wat een deceptie! Dat is mij ook

doorslaand succes. Ik heb distributeurs

zetten, als onderdeel van citymarketing. Ik

overkomen. Twee studenten die bij ons

in ruim twintig landen en ben bezig met

hoor Balkenende nog roepen dat Nederland

langskwamen en hun hulp aanboden, waren

Australië en de Verenigde Staten. En onlangs

jonge, creatieve bedrijven nodig heeft die

twee weken later onze concurrent. Ze kwamen

stond ik door een tip van mijn Syntens-

risico’s durven nemen en goeie plannen

binnen met een heel ander verhaal. Dat is de

adviseur plotseling naast Jort Kelder, in het

hebben. Nou, in dat plaatje passen we perfect,

slechtste les die ik ooit heb geleerd.”

programma ‘Bij ons in de BV’. Ik kan dus wel

maar officiële toestemming is toch wel een

Yolanda: “Ik wil ook niet al mijn energie

spreken van een onverwacht megasucces.

belangrijke sleutel tot succes.”

verspillen om te verhinderen, dat de Biyomap

En we zijn nog lang niet klaar, want ik ben

Yolanda: “Ik ben bij de Stichting Kunstuitleen

nagemaakt wordt, maar ik ben er wel voor

nu bezig met een nieuwe lijn van harde

ook tegen een dikke muur opgelopen toen ik

aan het knokken dat mijn investeerders

verpakkingen waarmee je beelden kunt

de Biyomap wilde presenteren. Zij zijn immers

hun poen terug krijgen. Hoe ga jij daar mee

opsturen bijvoorbeeld. Het is een geperst

grootverbruiker van bubbeltjesplastic, en ik

om? Het nadeel van graffiti is dat je het niet

materiaal van gerecycled papier, een

dacht doen ze het niet voor het milieu dan

kan beschermen. En je idee lijkt me ook vrij

opvouwbare verpakking. Daarmee kunnen

doen ze het wel voor hun portemonnee. Maar

eenvoudig te kopiëren.”

kunstenaars nog meer geld besparen. Zoveel

ze wilden er niks van weten. Heel vreemd.”

Jim: “Dat klopt. Ik krijg dan ook vaak tips

zelfs, dat ik er een goed doel aan vastknoop.”

Jim: “Profits for principles!” Yolanda: “Ja succes is natuurlijk leuk, maar ik kwam ook voor allerlei vragen te staan, waar ik zelf geen antwoord op had. Dus ik ben blij dat een vriendin mij op Syntens wees. Het is heel fijn om met ze te sparren. Die innovatieadviseurs zijn van zoveel markten thuis en ieder heeft zo zijn eigen specialisatie. En weten ze het zelf niet, dan brengen ze me wel met een expert uit hun netwerk in contact.” Jim: “Ik ben naar Syntens gestapt met de vraag hoe ik het gesprek aan zou kunnen gaan over de regels rond het straatrecht. Syntens kwam niet met de oplossing, maar ze brachten me met goede mensen in contact. En ze denken met me mee over mijn aanpak.” Yolanda: “Is de focus op duurzaam ondernemen aan het groeien in de creatieve industrie, denk je?” Jim: “Het moet! Hoe lang kunnen ze nog niets doen? Ik zie wel nieuwe initiatieven ontstaan zoals die van wijzijnkoel.nl van Art van Velder, maar Nederland kent geen echte leiders, behalve Maurits Groen, maar hij is niet zo bekend bij het grote publiek.”

Biyomap goes America Syntens hielp Biyomap met het indienen van een Prepare2start-regeling voor de VS. Dit is een subsidie van de EVD om export te stimuleren met een land waar je nog niet mee werkt. De subsidie gaat tot een maximum van 23.000 euro en dekt 50% van alle kosten die je maakt voor je promotie of de bescherming van je idee. Ook is Yolanda mee geweest op de handelsmissie naar Hong Kong waar ze een partner voor de productie van haar nieuwe lijn ontmoette.

KUNST UIT BURKINO FASO IN SNEAKERS! Inspirerend zakendoen op basis van co-creation Co-creation is gebaseerd op gelijkwaardigheid en creatieve kracht. In het geval van !SYOU leidt de optelsom van co-creation en co-design tot een andere vorm van ondernemen én een aantrekkelijke sneaker met een inspirerend verhaal. Merijn ten Thije over grote ondernemingen, co-creation, Burkina Faso en zijn volgende stappen.

De locatie van het gesprek spreekt boekdelen: een ontmanteld bankgebouw aan de Vijzelstraat. De grootbank heeft plaatsgemaakt voor een bonte verzameling ondernemers, waaronder !SYOU. Een betere illustratie van een paradigmashift is nauwelijks denkbaar: van gestoffeerd corporate ondernemen 114

naar de out-of-the-box aanpak van !SYOU.

Coole sneaker Merijn ten Thije werkt in een kantoor op de eerste verdieping van het ontmantelde gebouw. Van kastdeuren heeft hij een bureau gemaakt, zwarte kubussen waar ooit servers in stonden te snorren, dienen als nu opbergruimte. Ook aanwezig is Luc Hilhorst die !SYOU met zijn kennis van onder meer de Franse taal en cultuur bijstaat. Dat komt van pas wanneer je zaken doet met het Franstalige Burkina Faso. ‘Hors de la boîte’ is de toepasselijke naam van Lucs bedrijf.

Hoe kom je in de internationale sneakerbusiness terecht? Merijn kijkt naar zijn schoenen, een paar sneakers uit de collectie van !SYOU. Het is de gele schoen, model BF3. “Ik had altijd al een internationale oriëntatie. Aan de Universiteit van Maastricht deed ik de bachelor International Business en tijdens een bestuursjaar was ik actief voor de internationale

Burkina Faso is een West-Afrikaans land dat ligt ingeklemd tussen Ivoorkust, Mali, Niger, Benin, Togo en Ghana. Tot 1984 heette het land Opper-Volta. Er wonen bijna 16 miljoen mensen op een oppervlak van 7 keer Nederland. De hoofdstad, waar de creatieve industrie is geconcentreerd, is Ouagadougou. organisatie AIESEC. Ik heb toen de CEO emerging markets van Nike ontmoet, Hans van Willige. Een inspirerende man die me een geweldige stage aanbood: een onderzoek naar

Creatief talent

mogelijkheden van Nike in Afrika. Met alle mogelijkheden

“Hester Ezra van Butterfly Works is in Burkina Faso op zoek

die ik daar tegen kwam, wilde ik iets doen. Niet de focus op

gegaan naar de geschikte combinatie van materialen en

sport maar op sourcing van materialen en creatieve talenten

creatief talent. Ze legde contact met Robert Guillouin, de

wereldwijd een kans geven.

‘bio-coton guru’ en met kunstenaar Wilfried de Paul. Ons idee over co-creation is dat je talent uit het buitenland koppelt aan

Toen ik na mijn master in Australië en China weer in

bijvoorbeeld Nederlands talent. We koppelden Wilfried aan

Nederland was, zag ik dat veel vrienden aan de slag waren

de jonge Nederlandse ontwerpster Esther van Oorschot. Zij

gegaan bij een grote onderneming, een logische route voor

hebben gezamenlijk de sneakers ontworpen. Daarnaast heeft

bedrijfseconomen. Ik was inmiddels met een ander idee bezig:

Hester het Burkinese fotografietalent François Ouédraogo

een sneaker combineren met ontwikkelingssamenwerking.”

en copywriter Ramata Soré gescout. François hebben we gekoppeld aan het Nederlandse duo Petrovsky & Ramone,

Volwaardige partners

twee bijzondere fotografen. Ramata werkt samen met de Brit

“In deze fase kwam ik in contact met Butterfly Works, een

Neil Bedwell.

organisatie die een belangrijk aandeel heeft in het succes van !SYOU. Ze noemen zichzelf een ‘social design agency’,

De kunst van Wilfried zie je terug op de schoen en op de

een ‘do-tank’ die design koppelt aan het stimuleren van de

!SYOU tube, de koker waarin we de sneakers versturen. De

economie van ontwikkelingslanden. Ik zie ontwikkelingslanden

schoenen zijn verpakt in tasjes van biokatoen uit het land,

als volwaardige samenwerkingspartners. Als je je in de

de veters zijn van hetzelfde materiaal. Grappig detail van de

materie verdiept, kom je tot interessante conclusies. Zo

schoen is het materiaal waar de accentvlakken op de zijkant

staan Franstalige ontwikkelingslanden veel minder in de

van zijn gemaakt: plastic afval dat in Burkina Faso wordt

belangstelling dan Engelstalige. Samen met Butterfly

verzameld en waar grote matten van worden gemaakt. Die

Works keek ik naar de DAC-lijst waar ontwikkelingslanden

gaan naar de productielocatie waar ze terechtkomen in de

in categorieën worden ingedeeld. Somalië en Burkina Faso

schoenen.”

behoren tot de armste landen, aan het andere eind van de schaal vind je landen als Uruguay. Wij vonden Burkina Faso

Wat voor prijzen hanteren jullie?

interessant omdat er weinig organisaties actief zijn. Het land

Merijn: “We betalen Wilfried, François en Ramata prijzen die

heeft, behalve katoen, weinig grondstoffen, maar wel een

zij in Burkina Faso ook vragen voor hun werk. Verder gaat er

sterke creatieve industrie. Er zijn studio’s waar ontwerpen

van ieder verkocht paar schoenen 15 euro naar lokaal talent.

worden gemaakt die vervolgens in zeefdrukkerijen worden

Bij een oplage van 600 stuks – we werken met gelimiteerde

aangebracht op jurken en T-shirts. Een industrie die overigens

series, de schoenen zijn genummerd - is dat 3000 euro.

flink te lijden heeft van de goedkope Chinese productie.”

Butterfly Works vraagt de talenten om een business plan te

maken waarin ze laten zien hoe ze het geld denken te besteden. Een

Andere producten, zoals katoenen shirts en caps, zijn een optie, maar

voorwaarde is dat ze 50 procent ten goede moeten laten komen aan

ik denk dat het goed is te blijven focussen op onze core business.

de gemeenschap. Zo geeft Wilfried art classes op scholen.

Schoenmaker blijf bij je leest!”

De schoenen kosten € 149,12 per paar, inclusief verzending. Daarvoor krijg je een genummerd paar schoenen uit een gelimiteerde serie. Met

Commercie en do-good

die prijs zitten we boven een standaard Nike of Adidas product. Maar

“Wij doen niet aan ontwikkelingswerk, maar zijn een commerciële

vergelijk je onze sneakers met die van modemerken zoals Paul Smith,

organisatie die laat zien dat commercie en do-good uitstekend

dan zijn onze schoenen helemaal niet duur.”

te combineren zijn. Mensen kopen onze producten niet omdat de opbrengst voor een deel ten goede komt aan talent in

116

Waar worden de schoenen gemaakt?

ontwikkelingslanden; het verhaal van de 15 euro per paar zie je pas

“De complete productie in Afrika onderbrengen bleek niet haalbaar.

wanneer je de sneaker in huis hebt. De schoenen koop je omdat je

Daar zijn verschillende redenen voor. Om te beginnen zouden we

ze graag wilt hebben. We streven ernaar dat de producten uit onze

met een lokale fabriek een belofte maken die we misschien niet na

webwinkel wereldwijd verkrijgbaar zijn; de helft van de voorraad

kunnen komen. We bestaan nog maar kort, zijn heel klein en kunnen

staat bij TNT, onze fulfilmentpartner. We hanteren een online concept,

dus geen continuïteit garanderen. Verder ontbreekt het in Burkina

maar werken incidenteel met pop-up stores, zoals dit voorjaar in

Faso aan sustainable leer. Wij stimuleren alleen industrieën die

Amsterdam. Dan zijn de schoenen ook direct te koop. Zo’n tijdelijke

onder de juiste omstandigheden en met de juiste materialen werken.

pop-up store is een uitstekende manier om je product te lanceren.

Daarom betrekken we het leer van Ecco. Ik had contacten met hun

Amsterdam was een succes, voor de volgende pop-up store wil ik naar

R&D-centrum dat in Nederland is gevestigd. Ecco heeft de complete

New York.”

productieketen in eigen beheer en produceert verantwoord en duurzaam. De sneakers worden eerlijk geproduceerd in een fabriek in

Walk your talk

Portugal, een land met een schoenentraditie.

“We passen de principes van co-creation zelf ook toe. Onze

Het is onze doelstelling om binnen drie jaar sourcing en productie

partnerships met Butterfly Works en Syntens zijn daar voorbeelden

geheel lokaal onder te brengen in de landen waar we de !SYOU’s

van. De bijdrage van Syntens in de vorm van gesprekken en tientallen

op inspireren. Een proces dat we stap voor stap zetten, want het is

nieuwe contacten is van grote waarde wanneer je pioniert zoals wij.

belangrijk om niet alleen kwaliteit te bieden, maar ook de beloftes

Zij helpen je echt verder. Inspirerend is ook de samenwerking met

die je maakt na te komen. Burkina Faso is een goed begin, nu volgt

Geert Slaats, die participeert in !SYOU, en met de ontwerpers van

Colombia.”

DAY Creative Business Partners die ons logo en de verpakkingen hebben gemaakt op basis van een barterovereenkomst. HTNK Fashion

Zuid-Amerika

Recruitement heeft ons in de modewereld goed op weg geholpen.

“Ik ben net twee weken in Colombia geweest, dat wordt ons volgende

De accountants van De Keijzer Nipius & Co vormen daarnaast een

project. Het is een land met een sterke creatieve industrie en heel

belangrijke steun. Recent zijn we een partnership met Buro Koos

veel mogelijkheden. De grote problemen rondom drugs en rebellen

en Fiction Factory aangegaan om op korte termijn ons nieuwe

zijn in de afgelopen jaren met succes aangepakt en de nieuwe

retailconcept te lanceren: de !SYOU Cube. Bij de realisering hiervan

regering zet die lijn nadrukkelijk voort. Qua producten overwegen

speelde Syntens een doorslaggevende rol.”

we ook espadrilles te maken, die zijn redelijk verwant aan schoenen.

!SYOU laat zien dat commercie en do-good te combineren zijn

Value Agent Dieuwertje Damen over ecologisch en sociaal innoveren

MVO: de normaalste zaak van de wereld Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) is de hype-fase voorbij. Het vinden van een balans tussen mens, maatschappij en milieu is steeds meer een ‘license to operate’. Ook voor het MKB. “MVO komt je bedrijfsresultaten ten goede. En niet alleen omdat klanten, medewerkers en investeerders er positief op reageren, maar ook omdat het creativiteit en innovatie stimuleert”, stelt Dieuwertje Damen, partner in The Value Agency, dat bedrijven ondersteunt die vanuit hun kernactiviteiten en kernwaarden invulling willen geven aan hun maatschappelijke rol.

Wat beweegt Dieuwertje Damen?

die ze tegenkomen als ze MVO intikken in hun

“Samen met mijn zakenpartner Hubertine

zoekmachine. En dat snap ik maar al te goed,

Roessingh heb ik in 2008 The Value Agency

want als het niet je core-business is dan kan

opgericht. In de collegezalen van de UvA

de MVO-wereld een flink doolhof zijn. Ook wij

ontdekten wij dat wij in tegenstelling

verzopen bijna in de duizenden plannen en

tot onze studiegenoten en docenten bij

ideeën die we hebben om samen met bedrijven

ontwikkelingsstudies, er allebei stellig van

waarde toe te voegen aan deze wereld. Onze

overtuigd zijn dat het bedrijfsleven dé motor

Syntensadviseur heeft ons geholpen om daarin

is voor de ontwikkeling van arme landen en

keuzes te maken. Zij heeft via KansenKanon

gemeenschappen. Voor onze afstudeerscriptie

een expert gevonden die ons heeft geholpen

hebben we onderzoek gedaan naar de

om onze businesspropositie aan te scherpen.

zogenoemde bierpromotie-meisjes in

Nu helpt onze Syntens-adviseur ons focus te

Thailand en Cambodja. Dit zijn meisjes die bier

houden. Inmiddels kunnen wij met gepaste

promoten in bars, nachtclubs en restaurants.

trots zeggen dat The Value Agency bedrijven

In Cambodja blijkt dit werk een korte route te

ondersteunt die willen weten wat hun eigen,

zijn richting de prostitutie. Terwijl in Thailand

unieke MVO-identiteit is. Samen met hen

deze meisjes vooral last hebben van seksuele

ontwikkelen we een MVO-concept op hun

intimidatie door klanten, en een stigma

maat, dat we koppelen aan een concreet

opgeplakt krijgen door de gemeenschap.

actieplan. Waar nodig zoeken wij ook nog

Indirect werken de grote biermerken daarmee

de juiste commerciële en ideële partners

prostitutie in de hand. Vlak voor ons vertrek,

erbij. Om redenen van geheimhouding,

zijn we daarom met de CEO van Heineken gaan

kunnen we niet ingaan op programma’s die

praten. Een inspirerend gesprek, dat ertoe

we voor onze klanten ontwikkelen, maar we

leidde dat wij met onze eerste echte opdracht

ontwikkelen ook eigen initiatieven die we

richting Thailand vertrokken, waar we naast

aanbieden aan bedrijven. Een mooi voorbeeld

ons onderzoek ook een adviesrapport schreven

is onze Rainbow-collection. Als echte Value

over wat Heineken zowel operationeel als

Agents vinden wij natuurlijk dat we als

strategisch kan doen om de situatie van deze

Nederland meer dan alleen oranje schminck

biermeisjes te verbeteren. Die opdracht

en Heineken biertjes moeten achterlaten in

sterkte ons in onze dromen om bedrijven te

Zuid-Afrika. Daarom bedachten we onze eigen

ondersteunen in hun MVO-strategie en beleid.“

fairtrade WK-wuppie, een armbandje met oranjekraaltjes en de kleuren van Zuid-Afrika.

Wat doet de Value Agency concreet?

Als je die draagt, laat je zien dat je Oranje én

“Veel van onze klanten verdwalen in het woud

We hebben inmiddels 100.000 armbandjes

van eindeloze kansen, publicaties en projecten

laten maken, waarmee we samen met een

de werkgelegenheid in Zuid-Afrika steunt.

119

Het bedrijfsleven is dĂŠ motor voor de ontwikkeling van arme landen

partnerorganisatie uit een van de townships

om na te denken over wat je kunt betekenen

400 banen hebben gecreëerd. Er is dan

voor de gemeenschap van de arbeiders

ook geen oranjekraaltje meer te vinden in

daar, dan dat je noodhulp steunt in Haïti

heel Zuid-Afrika. Ons eigen enthousiasme

bijvoorbeeld. Ook heel nobel, laten we dat

wekte aanstekelijk op bedrijven als de Hema,

vooropstellen, maar je verhaal over India ligt

Bijenkorf, America Today en C1000. En ook

veel dichter bij je kernactiviteiten. Zo word

MKB-onderneemster Marlies Dekker waagt

je van een ondernemer die ‘iets goeds’ doet,

de sprong. Is dat niet fantastisch? Samen met

een organisatie die MVO integreert in zijn

onze lokale partner hebben we inmiddels een

businessstrategie. En maak je MVO net zo een

Rainbow-charter opgesteld: een vijfjarenplan

normale zaak als ICT, HRM, logistiek en sales

hoe we onze partner in KwaZulu Natal kunnen

en wordt je ‘corporate story’ voor klanten,

ondersteunen in zijn professionalisersslag.

medewerkers en investeerders authentiek en

Zo kunnen zij zich langzaam maar zeker

congruent.”

zelfstandig bedruipen, en krijgt hun en ons werk een duurzaam effect.“

Zet de kredietcrisis MVO op achterstand?

Doen grote bedrijven het beter dan kleine?

“De term MVO is duidelijk aan het

“Grote bedrijven kunnen veel meer mensen

ecologische en sociale innovatie genoemd.

vrijmaken om invulling te geven aan hun MVO-

En dat is goed nieuws, want dat betekent

strategie. In tegenstelling tot het MKB , waar

dat ondernemers steeds meer in termen

vaak slechts één persoon, de MVO-coördinator,

van innovatie en kwaliteit gaan denken, als

naast zijn andere werk ervoor moet zorgen

ze nadenken over hun maatschappelijke

dat duurzaamheid tussen de oren en in de

functie. Tegelijkertijd constateren wij dat oude

harten van zijn collega’s komt. En uit ervaring

patronen in veel bedrijven nog maar moeizaam

weet ik dat dit hele lastige processen zijn.

veranderen, maar dankzij de kredietcrisis,

Daarentegen zijn MKB-bedrijven veel flexibeler

begint de wal nu het schip te keren. Veel

natuurlijk. Toch geloven wij dat elke bedrijf in

ondernemers zijn er van doordrongen dat

principe de potentie heeft. Sterker nog het is

ook hun toekomst afhangt van het feit of zij

al verweven in hun identiteit. Wij noemen dat

in staat zijn om sterke relaties op te bouwen

de MVO-identiteit van een bedrijf en die ligt

met hun maatschappelijke en natuurlijke

veelal in het verlengde van de kernactiviteiten

omgeving. Maar dan moet je wel een visie

en waarden van de onderneming. Ik geef je

hebben op ecologische en sociale innovatie.

een voorbeeld. Stel dat je een eigen kledinglijn

En als je die niet hebt, dan zul je die moeten

en meerdere winkels hebt, en je laat je

ontwikkelen. En daar helpen wij natuurlijk

kleding maken in India, dan is het slimmer

graag bij.”

transformeren: het wordt steeds vaker

121

Groeien? Wat een onzin. Alles moet altijd maar groter, meer en beter. Waarom zijn we niet

verantwoordelijkheid en vertrouwt elkaar. Op basis daarvan gaan we

gewoon tevreden met wat we hebben. Ja, de overheid, die wil dat

met elkaar aan de slag om grote dingen te doen.

bedrijven groeien? Dat schijnt goed te zijn voor de economie. Nou, ik zie er niks van. De problemen van de huidige economie komen

Werkt dat? Ja, natuurlijk. BMW is er groot mee geworden en IBM is

volgens mij juist door die grote bedrijven waar de menselijkheid ver

daardoor van de ondergang gered. Deze bedrijven hebben gezien dat

te zoeken is.

het geen zin heeft om een heel groot log conglomeraat te vormen, maar hebben zich afgeslankt tot kleinere vormen (nog niet tot ZZP

Nee, dan de kleine zelfstandige, de ZZP-er. Heerlijk, vrij en

grootte, maar goed) en zijn zo flexibeler geworden en kunnen sneller

verantwoordelijk voor al zijn of haar eigen daden. Geen baas die het

inspelen op de veranderingen in de markt. Ook Eckhart Wintzen had

salaris betaalt of de kastanjes uit het vuur moet halen. ZZP-ers zijn

deze filosofie met Atos Origin. Kleine cellen die hij weer splitste als ze

ondernemers in de puurste zin van het woord. Zij zorgen ervoor dat

te groot werden.

de economie weer een menselijk karakter krijgt. Je weet namelijk met 122

wie je zaken doet. De vent is de tent.

Overweeg dus eens om uw bedrijf op te delen, mensen de gelegenheid te bieden als zelfstandige verder te gaan, te krimpen. Geheel tegen

Eigenlijk zou iedereen al zijn personeel moeten ontslaan en op

de huidige trend in natuurlijk, maar daardoor misschien wel zo

freelance basis moeten inhuren. Op die manier doen we alleen nog

effectief. Kijk dan of u met deze freelancers wilt samenwerken of als

maar zaken met diegenen die het beste bij ons en bij ons bedrijf

gelijkwaardige partners mooie dingen te doen in deze wereld.

passen. Veranderen de omstandigheden? Dan veranderen we gewoon de mensen met wie we zaken doen. Niks geen ontslagrecht, CAOâ&#x20AC;&#x2122;s en

En wat de overheid betreft. Die mogen wat mij betreft mee in deze

afkoopregelingen. Gewoon het pure zakendoen van mens tot mens.

inkrimping en afslanking. Ook gewoon iedereen ontslaan en diegenen

Heerlijk.

inhuren waar ze echt wat aan hebben. Volgens mij besparen we dan genoeg geld, zodat de crisis ook weer voorbij is. En is dit rot voor de

Maar hoe kunnen we dan grote klussen klaren of complexe producten

mensen die niet ingehuurd worden? Nee, natuurlijk niet. Ze gaan weer

maken? Door samen te werken op een gelijkwaardige basis. Dus niet

op zoek naar hun passie en eigen kracht en vanuit daar vinden ze iets

iemand die de baas speelt en anderen die de verantwoordelijkheid

waarvoor ze met plezier ingehuurd worden. Win-win!

op hem of haar afschuiven. Nee, iedereen neemt zijn eigen

Iedereen ontslaan en dan diegenen inhuren waar je echt wat aan hebt.

Als zelfstandig coach helpt Martijn Meima ondernemers bij het vergroten van hun persoonlijke effectiviteit. Via klankbordsessies, strategisch advies en workshops. Nadat hij jarenlang als bedrijfskundige zijn sporen verdiende in het bedrijfsleven en als Syntensadviseur van de creatieve industrie, maakte hij een aantal jaar geleden de overstap naar het zelfstandig ondernemerschap. www.meimachoaching.nl

123

Aanmelder Create law

Vlijmscherp

Chocolate and Foam

Headland

Missing Link Ideas4

Tuyu

Fablab Soda Bruist

Mobilab

Rough Cookie

Mountains & Rivers

RedFoxBlue

WaiBai

GNR8

Secret Sombrero

Factotum

Grrr

Blond

Newzoo

Trezorix Sloom en Slordig

Touching Media Yuhri wants to play Outbox

Syndicate

Bureau Boomgaard

40knots

OrangeHill

Ladress

Identity Doctor

Love2Speak

D’ondersteuning

Uselab

YuTrain

Next2news

isyou

InnoCrator

Eboman

Cannibal Fantazm

Ex Machina

Tribe of Noise

Experience company

RapidSugar Noizlabs

Khaeon

Zeezeilen

178aardige

Fortknox

Monkeybizniz

Oeverwerk

Rhinocreations

Soepel Vals Plat

Wuzzon

Soundsight

Viafrica

Sparkx

Stetz

Vinland

Sticky Studio’s

Kroeskontrol

Hermans Speelhuisjes

Flavour

... Improvive

Fortress music

Acte de Presence

Immovator

Mooi Droog OOAK

Hutspot

Face culture

Brainshuffle

Blammo

Drawingnightmare

Dr. Kominski

Webworks

Butterfly Works

Atimoko

Witheet

Woedend

Cyberfish

Hippo

Amikasa

AAIQU

Stormy Minutes Society

Waddameeting Xform

Xmedia

About:Blank

Fleck

Fourcelabs

GoedWerk

Friendhunter

Little Chicken

.in de On-lime

Raddraaier Flying circus

De Limes

ontwerpers

Femme X

studio

MoodFactory

One-o-Niners

The Saints

The Value Agency

White Bear Doppler

Mindshift

E-mail Handyman

WZZRD

Syndicate

Deksels

Nrg

Eagr

Zincom

creati Credits fotografie: De meeste foto’s in dit boek komen uit privécollecties van onze ondernemers. Foto’s bij ‘Heus niet naar Cannes’: oa. Marcel Mikkers Foto’s bij ‘Toptalent in de schijnwerpers’: Marcel Mikkers, Gianfranco Chicco en Opmeer Reportages Portret Hessel van Oorschot: Guido van Nispen Portret Merijn ten Thije: Amsterdams Historisch Museum

ieve s

ec t or â&#x201A;Ź 29,95