INTERVIEW

De oprichting van club lam was ‘absolute noodzaak’

Tegen de stereotype vrouwenrollen op het podium en voor een ruimer beeld van het vrouw-zijn. Ziedaar het bestaansrecht van Club Lam, dat ook andere maatschappelijke thema’s voorbij laat komen. ADRIENNE PETERS sprak met hen. ‘We horen vaak dat we een feministische agenda hebben. Nou, dat claimen we dan maar.’

De meiden van Club Lam spijkeren een fluffig, roze kleed aan de muur. Het decor van Lolita, het stuk waar het jonge theatercollectief afgelopen jaar mee op het podium stond, krijgt een prominente plek op het Utrechtse kantoor. Lolita was hun doorbraak bij pers en publiek; vier sterren in de Volkskrant en de theaterzalen stroomden net iets voller.

De oprichting van Club Lam, vier jaar geleden, was volgens Ayla Çekin Satijn, Ella Kamerbeek en Marloes IJpelaar absolute noodzaak, bij gebrek aan diverse rollen en posities voor vrouwen in de theaterwereld. Het zijn, nog steeds, de mannen die de boventoon voeren in de als progressief beschouwde culturele sector. Artistiek leiders? Veelal mannen. Prominente regisseurs? Mannen. Gelaagde, karaktervolle hoofdrollen? Voor mannen. Klassieke theaterstukken? Geschreven door mannen. Het heersende vrouwbeeld? Veelal ingekleurd door mannen. ‘En dat beeld is niet best’, besluit Marloes IJpelaar (Sittard, 1995). ‘Vrouwen krijgen vaak de rol van hoer, heks, feeks of moeder toebedeeld. En dan is hun tekst ook nog hysterisch van aard.’ Op de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht, waar de drie elkaar leerden kennen, was het niet anders. Ze fungeerden er als elkaars spiegel. Ella Kamerbeek (Amsterdam, 1992): ‘Ik moest Marloes erop wijzen dat zij vaak de rol van het gewillige meisje of de verleidelijke femme-fatale kreeg.’ Omgekeerd was het Marloes die constateerde dat Ella door haar postuur geacht werd voor de komische noot te zorgen, of de rol kreeg van liefhebbende moeder. Het uiterlijk als etiket. Echt hard maken konden ze het niet, daar was het ook de tijd nog niet naar, maar het gevoel bleef. Dat gevoel wordt nu gestaafd met feiten. Theaterkrant en de Toneelmakerij onderzochten de rol van de vrouw in 350 gesubsidieerde producties in het afgelopen jaar. Conclusie: zowel vrouwelijke schrijvers als personages krijgen minder ruimte dan mannelijke. Van de tegen het licht gehouden voorstellingen bleek bijna 60 procent geregisseerd en ruim 70 procent geschreven door mannen. Daarnaast bleek dat de verhalen over vrouwen in die producties eenzijdig en discriminerend zijn: ze worden neergezet als lustobject of dienstbaar aan de man. IJpelaar: ‘Vrouwen krijgen ook beduidend minder tekst. Shaespeare gaf Lady Macbeth nog geen 60 verzen, Macbeth kreeg er ruim 2100.’ Het is deze stereotype invulling van vrouwenrollen en de mannelijke blik op het vrouwelijke personage die Club Lam wil doorbreken. Ze verrijken de canon door historische personages uit de schaduw te halen en hen een eigen stem te geven. Met een flinke dosis humor, een karikaturale laag én een serieuze ondertoon brengen de drie vrouwen hun boodschap. In Lolita is het lieflijke, roze decor – dat nu dus als kantoordecoratie fungeert - vooral schone schijn. Door de bril van Club Lam is Lolita geen sensueel meisje met een lolly dat zich gewillig laat meevoeren en misbruiken door een oudere man, zoals in de beroemde roman van Vladimir Nabokov. In de tekst van Marloes IJpelaar, die alle Club Lam-producties schrijft, vertelt Lolita na vijfenzestig jaar háár verhaal – en alle registers gaan open. De drie actrices spelen ieder één kant van het personage, zo dealen ze op hun eigen manier met het misbruik waarmee ze te maken krijgen. Ayla Çekin Satijn (Genk, 1995) omschrijft hun versie van Lolita als een belangrijke productie. ‘Helend, vanwege het krachtige antwoord op Nabokovs perverse fantasieën. En noodzakelijk, omdat er meer dan een halve eeuw na het verschijnen van de roman nog zoveel werk is te verrichten op het gebied van vrouwenemancipatie.’ In Lourdes, de festivalproductie van Club Lam van afgelopen zomer, knielt Bernadette, gespeeld door Ella Kamerbeek, in haar eenzame bestaan vooral voor haar tv. Al bingewatchend mijmert ze over haar prins op het witte paard, maar in een