Basquiat, de kunstenaar als jonge man

Jean-Michel Basquiat geldt als de bad boy van de jaren tachtig-kunst wiens werk wordt gekleurd door zijn turbulente leven en vroege dood. De tentoonstelling Basquiat: The Artist and His New York Scene in SCHUNCK in Heerlen werpt licht op de kunstenaar die hij al was voordat hij een ster werd.

Basquiat voor een SAMO tag. Bobby Grossman, Bleecker & Mulberry Streets, 1980. Photograph, Courtesy Bobby Grossman, New York City

Na zijn vroege dood in 1988, hij was pas 27, groeide Jean-Michel Basquiat uit tot een mythe. In 2017 werd een schilderij van hem afgehamerd op ruim 110 miljoen dollar, het hoogste bedrag ooit betaald voor een Amerikaans kunstwerk. In 2013 zorgde de herontdekking van het Basquiat-archief van Alexis Adler, zijn vriendin in de jaren 1979-1980, voor een broodnodige hap frisse lucht. Het bleek een tijdscapsule die een beeld schetst van Basquiat voor hij beroemd werd, voor het rookgordijn van kapitaal, drugsverhalen en overspannen ego’s het zicht op zijn talent vertroebelde. Het archief, nu te zien in Heerlen, geeft een beeld van de kunstenaar als een jonge man, voordat hij een merk en een mythe werd. Behalve muren werden ook de deuren, radiator, tv en koelkast in zijn appartement het doelwit van zijn artistieke expressie. Hierover gaat het expositiedeel getiteld Basquiat Before Basquiat: East 12th Street, 1979–1980. De in de New Yorkse wijk Brooklyn geboren Basquiat ging al op jonge leeftijd ‘s nachts op pad met een rugzakje vol spuitbussen. Hij was een van de weinige kleurlingen, de New Yorkse graffitiscene bestond toen nog vooral uit blanken. De muurteksten die hij samen met zijn vriend Al Diaz maakte, ondertekend met SAMO©, vielen al snel op door hun raadselachtige en geestige uitspraken over de samenleving.

Beeld van de expositieruimte in SCHUNCK. foto Kaths Photography

Het nu zo welvarende Manhattan oogde in die jaren nog als een oorlogsgebied. De middenklasse was de stad massaal ontvlucht, de verkrottende wijken waren het domein van straatbendes, pooiers en drugsdealers. En kunstenaars, ze grepen de kansen die krimp, leegstand en goedkope ruimte nu eenmaal bieden. Het kunstenaarscollectief COLAB organiseerde in 1980 de tentoonstelling The Times Square Show in een leegstaand bordeel op Times Square, destijds een beruchte buurt. Het werd Basquiats publieke doorbraak, net als die van Keith Haring, Kenny Scharf, Nan Goldin, Kiki Smith, Tom Otterness en vele anderen. Een half jaar later volgde het beslissende zetje in de vorm New York/New Wave, de overvolle expositie met 1600 werken van 119 kunstenaars die inmiddels wordt gezien als ‘ground zero’ van het New York neoexpressionisme. Ook hier viel Basquiat op met een eigen zaal met vijftien werken op canvas, stukken sloophout en schuimrubber. Verzamelaars en galeriehouders boden tegen elkaar op, de dakloze kunstenaar verdiende in één klap duizenden dollars en zijn naam was gevestigd. De rest is geschiedenis.

Basquiat - The Artist and His New York Scene. Van 2 februari t/m 2 juni in SCHUNCK Heerlen.

schunck.nl/basquiat