Suriname
Reis door ... Suriname
Reis door ...
Ik ben Sjenie. Welkom in Suriname!
met het verhaal van Sjenie
Sjenie woont in het dorpje Pikin Slee aan de Surinamerivier. Zijn opa, een beroemde houtsnijder, is pas gestorven. Sjenie heeft er veel verdriet van, want hij hielp opa graag in de werkplaats. Opa’s laatste beeld was een kaaiman, een soort krokodil. Hij heeft het niet kunnen afmaken, maar toch wil een restaurant in Paramaribo het kopen. Sjenie is daar woedend over. Van zijn ouders mag Sjenie met een Surinaamse boot, een korjaal, mee om de houten kaaiman naar Paramaribo te brengen. Vanaf het moment dat hij en zijn vader in de korjaal stappen, gaat alles mis ...
Peter Vervloed
Als je Sjenie en Suriname wilt leren kennen, lees dan dit boek. Niet alleen kom je dan alles te weten over hoe hij leeft aan de oever van de Surinamerivier, je leert ook alles over de band die Nederland met Suriname heeft. En je leest over de geschiedenis, de regenseizoenen, de stad Paramaribo, het verkeer dat links rijdt, krokodillen en schildpadden, pittig Surinaams eten, voetbal en nog veel meer! Op reis door suriname NUR 210/280/510
met een spannend verhaal en veel informatie!
Reis door ...
Suriname
8+ Suriname
zwijsen.nl
8+
met het verhaal van Sjenie Peter Vervloed
10409_rs_suriname_os.indd 1
25-05-12 13:00
Reis door ...
Suriname
10409_rs_suriname_bw.indd 1
21-05-12 15:17
colofon 1e druk 2012 ISBN 978.90.487.1040.9 NUR 210/280/510 © Uitgeverij Zwijsen B.V. Tilburg, 2012 Tekst: Peter Vervloed Illustraties: Els van Egeraat Concept: Projectgroep Zwijsen Vormgeving: x-hoogte Foto’s: Peter Vervloed (p. 10, 46, 59, 60, 69, 77), Vonnie Joffer (p. 96), Collectie Rijksmuseum, Amsterdam (p. 27), ANP (p. 13, 22, 23, 61), ANP/Phil Nijhuis (p. 60), ANP/Edward Troon (p. 15, 61), ANP/Dijkstra BV (p. 65), ANP-KINA/Rob de Wind (p. 65), ANP/Henriette Guest (p. 68), ANP/Ed Oudenaarden (p. 76), ANP/Robin Utrecht (p. 60, 78), ANP/Olaf Kraak (p. 43, 77, 84), ANP/Corr (p. 86), ANP/ Evert-Jan Daniels (p. 86, 87), ANP/George Mollering (p. 19, 69, 92), Jeanne Copal (p. 13), Uitgeverij Elmer (p. 70, 71), Hollandse Hoogte/Frans Lemmens (p. 74), Jonathan Verschuuren (p. 50, 83), Wikipedia-Brokopondo (p. 18), Wikipedia/Laurens Reinders (p. 77), Wikipedia/Put Pauline (p. 83), iStockphoto (p. 34, 43, 73, 82), Stock.XCHNG (p. 55), Shutterstock (omslag, overige foto’s) Gedichten: p. 70: R. Dobru, p. 95: André Pakosie De uitgever heeft getracht alle rechthebbenden te achterhalen. Indien iemand meent als rechthebbende in aanmerking te komen, kan hij of zij zich tot de uitgever richten. Voor België: Uitgeverij Zwijsen.be, Antwerpen D/2012/1919/71 Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).
10409_rs_suriname_bw.indd 2
21-05-12 15:17
3
Reis door ...
Suriname met het verhaal van Sjenie
ď Ž lees verder op bladzijde ...
Peter Vervloed 10409_rs_suriname_bw.indd 3
21-05-12 15:17
inhoud
Feiten 7 Suriname in kaart 8
Begroeting 10 Een Surinaams spreekwoord 10
De reis van bigi kaiman 11
)
Start verhaal
het verhaal van Sjenie Parasol of paraplu? 12 Hoe kom je er? 13
Geldzaken 13 Geschiedenis 14 Het wapen en de vlag van Suriname 18 Ik ben in Suriname en ik wil naar ... 19
Een brandbare stad 22 Een slavenbestaan 26
10409_rs_suriname_bw.indd 4
21-05-12 15:17
Winti 34 Een vurig spelletje 35 Kaaimannen en schildpadden 38
Recept voor roti 40 Naar school 43 Interview 46 Je ziet ze vliegen! 50 Begroeiing en bebouwing 55 Marronmuseum Saamaka 59
Feestdagen 60 Band met Nederland 64
De Surinaamse taal 68 Moestuin in de jungle 69 Bevolkingsgroepen 70 Vogeltje, wat zing je vroeg! 73
Colakreek 73 Rokkenvrouwen 74
Eten en drinken 78 Niet alleen maar water 79 Een kraam vol fruit 80 Ga mee het bos in! 82 Clarence Seedorf 84 Het Brokopondostuwmeer 86 De warme bakker in het oerwoud 88
Wie is de baas? 89 Een dokter op afstand 90 pimp je spreekbeurt! 90 Ik ga naar Suriname en neem mee ... 91 De hete stenen-quiz 92
Reisverslag 94 Afscheid 95 Een tuintje in mijn hart 96
Bezienswaardigheden in Paramaribo 76
10409_rs_suriname_bw.indd 5
21-05-12 15:17
6
de vlag van Suriname
ď Ž lees verder op bladzijde ... 10409_rs_suriname_bw.indd 6
21-05-12 15:17
7
feiten
Aantal inwoners ongeveer 500.000, dat zijn er 100.000 minder dan in de stad Rotterdam. Oppervlakte 160.000 km2: daar past Nederland ruim 4 keer in. Hoofdstad Paramaribo. Er wonen ongeveer 250.000 mensen. Dat is de helft van alle inwoners van Suriname. Grootste stad Paramaribo Werelddeel Zuid-Amerika Oceaan Suriname ligt aan de Atlantische Oceaan. Buurlanden Suriname heeft drie buurlanden: Guyana, FransGuyana en BraziliĂŤ. Belangrijkste rivieren de Marowijne, de Corantijn en de Surinamerivier Grootste meer het Brokopondostuwmeer: dat meer is net zo groot als onze provincie Utrecht. Tijdverschil In Suriname is het vier uur vroeger dan in Nederland. In onze zomer is het er vijf uur vroeger.
ď Ž lees verder op bladzijde ...
10409_rs_suriname_bw.indd 7
21-05-12 15:17
Bonjour! suriname
8
IN KAART Guyana Suriname Paramaribo
Venezuela
Equador
ZuidAmerika
Frans Guyana
Colombia
BraziliĂŤ
Peru
Bolivia Pa ra
gu
Chili ArgentiniĂŤ
busstation Paramaribo
10409_rs_suriname_bw.indd 8
ay
Uruguay
roti
school
21-05-12 15:18
Bonjour!
9
ATLANTISCHE OCEAAN Fort Zeelandia
Waterkant Paramaribo
Brokopondomeer
Sara
am e
tijn
Atjon Pokigron Pikin Slee
Afobakadam
r-C o
pp
en
Coran
ar ow ijn e
Brokopondo mac ca
Coppenam
rie
cke
Ni
bi
Gali
M
e
Onverwacht
ijne
mew
Com
Surinam rivier e-
Wageningen
W
Lin
ke
Drietabbetje
ilh
elm
in
Cottica
ag
eb
er gt
e
Ka
yse
mangrove
10409_rs_suriname_bw.indd 9
rge
Ananasberg
be
rgt e
te
erg
eb
g nje
Ora
centrale markt Paramaribo
kotomisi
21-05-12 15:18
10
Begroeting
Als mensen elkaar begroeten, geven ze elkaar een hand. Zeer goede vrienden geven elkaar een brasa, een omhelzing. Als je wordt uitgenodigd bij iemand thuis, kun je daar altijd langskomen, wanneer je maar wilt. Vergeet niet je schoenen bij de deur uit te trekken. Schoenen zijn voor buiten, niet voor binnen.
Een Surinaams spreekwoord Als je aan het water woont, moet je niet in vijandschap leven met de kaaiman.
Ga met mij mee het diepe oerwoud in over de rivieren tot voorbij de onstuimige watervallen dan zie je waar ik vandaan kom ‌ Welkom in Suriname! Ik ga je heel veel laten zien van mijn land.
Dat wil zeggen: je moet geen ruzie maken met personen die bij je in de buurt wonen. Als je hulp nodig hebt, zijn zij het snelst bij je. Het lijkt een beetje op het Nederlandse spreekwoord Beter een goede buur dan een verre vriend. Het Surinaamse gezegde klinkt wel een stuk spannender.
ď Ž lees verder op bladzijde ... 10409_rs_suriname_bw.indd 10
21-05-12 15:18
11
De reis van bigi kaiman het verhaal van Sjenie De begrafenisstoet trekt langs de houten huisjes van het dorp Pikin Slee aan de oever van de Surinamerivier. Alle mannen, vrouwen en kinderen lopen dansend op het strakke ritme van de drums en de opzwepende tonen van de trom-
pet. Daar doorheen klinkt handgeklap en ook soms een luide kreet of gejammer. Dat is even schrikken! De mannen en jongens hebben een lange of korte broek aan, waarover ze een of meer kleurrijke doeken hebben gevouwen.
ď Ž lees verder op bladzijde ...16 10409_rs_suriname_bw.indd 11
21-05-12 15:18
12
Parasol of paraplu?
Suriname ligt vlak bij de evenaar. Het land ligt dus in de tropen. De gemiddelde temperatuur overdag is het hele jaar door 27 graden. Bovendien kan de zon vooral in de middag flink branden. Tussen twaalf en twee uur ’s middags kan het wel 32 graden worden. ’s Nachts is het maar een paar graden koeler dan overdag.
Gelukkig valt mijn schoolvakantie in de grote droge tijd.
Suriname kent geen zomer of winter, maar wel regenseizoenen. In het binnenland valt meer regen dan aan de kust. Soms valt er zoveel regen dat de rivieren overstromen. Dan moeten de bewoners van de dorpjes aan de oever naar hoger geleden gebieden vluchten. Het weer in Suriname kan net zo wisselvallig zijn als in Nederland. De regenbuien zijn meestal kort, maar zeer krachtig. Surinamers hebben daar een woord voor: sibibusi. Het bos wordt schoongeveegd, betekent dat.
december-januari kort regenseizoen
sibibusi
februari-april korte droge periode
mei-augustus grote regentijd
september-november grote droge tijd
Als de regenbui voorbij is, ruikt de lucht naar fruit, vochtige aarde en vers gemaaid gras. De zon begint meteen weer te schijnen.
ď Ž lees verder op bladzijde ... 10409_rs_suriname_bw.indd 12
21-05-12 15:18
Geldzaken 13
Hoe kom je er? Surinamers gebruiken vaak het woord wandelen in plaats van reizen. Een reis naar Suriname is een vermoeiende wandeling. Eerst moet je bij het Surinaamse Consulaat in Amsterdam een visum aanvragen.
In Suriname betaal je met dollars. Nee, geen Amerikaanse! Een Surinaamse dollar (SRD) is ongeveer 20 eurocent waard. Dus voor een euro krijg je ongeveer vijf Surinaamse dollars.
niet vergeten!
Met het vliegtuig reis je in ongeveer negen uur van Schiphol naar de Johan Adolf Pengel luchthaven. Let op: veel Surinamers gebruiken nog de oude naam Zanderij. Een taxi of bus brengt je binnen een uur naar Paramaribo, de hoofdstad van Suriname.
Er bestaan biljetten van 100, 50, 20, 10, 5, 2½ en 1 dollar. De munten zijn 25 dollarcent (kwartje), 10 dollarcent (dubbeltje), 5 dollarcent (stuiver) en één dollarcent (cent).
negen uur vliegen
In Paramaribo zijn veel pinautomaten. Als je het binnenland in gaat, moet je wel contant geld meenemen.
lees verder op bladzijde ... 10409_rs_suriname_bw.indd 13
21-05-12 15:18
Suriname
Reis door ... Suriname
Reis door ...
Ik ben Sjenie. Welkom in Suriname!
met het verhaal van Sjenie
Sjenie woont in het dorpje Pikin Slee aan de Surinamerivier. Zijn opa, een beroemde houtsnijder, is pas gestorven. Sjenie heeft er veel verdriet van, want hij hielp opa graag in de werkplaats. Opa’s laatste beeld was een kaaiman, een soort krokodil. Hij heeft het niet kunnen afmaken, maar toch wil een restaurant in Paramaribo het kopen. Sjenie is daar woedend over. Van zijn ouders mag Sjenie met een Surinaamse boot, een korjaal, mee om de houten kaaiman naar Paramaribo te brengen. Vanaf het moment dat hij en zijn vader in de korjaal stappen, gaat alles mis ...
Peter Vervloed
Als je Sjenie en Suriname wilt leren kennen, lees dan dit boek. Niet alleen kom je dan alles te weten over hoe hij leeft aan de oever van de Surinamerivier, je leert ook alles over de band die Nederland met Suriname heeft. En je leest over de geschiedenis, de regenseizoenen, de stad Paramaribo, het verkeer dat links rijdt, krokodillen en schildpadden, pittig Surinaams eten, voetbal en nog veel meer! Op reis door suriname NUR 210/280/510
met een spannend verhaal en veel informatie!
Reis door ...
Suriname
8+ Suriname
zwijsen.nl
8+
met het verhaal van Sjenie Peter Vervloed
10409_rs_suriname_os.indd 1
25-05-12 13:00