WERKBOEK JAARGROEP 7
NATUURZAKEN
DEZAKENVANZWIJSEN
Digibordmethode voor natuur & techniek
Digibordmethode voor natuur & techniek Natuurzaken is onderdeel van de uitgaven voor kennisgebieden van Zwijsen. Verwante uitgaven binnen De Zaken van Zwijsen zijn: Digibordmethode voor geschiedenis
Digibordmethode voor aardrijkskunde
Digibordlessen 36x per jaar een kant-en-klare digibordles gebaseerd op de actualiteit, voor een complete en altijd actuele methode
naam: 13165_nz_wb_gr7_os.indd 1
......................................... 17-7-2014 10:12:51
Eten
LES 1
SAMEN IN HET REGENWOUD
Hoi, ik ben Stef. Ik ben bioloog. In het tropisch regenwoud onderzoek ik welke planten en dieren daar leven. Dat zijn er ontzettend veel. En het bijzondere is: veel soorten dieren en planten kunnen niet zonder elkaar.
JE LEERT
• dat planten en dieren niet overal kunnen leven; • dat er in een tropisch regenwoud verschillende biotopen zijn; • dat planten en dieren elkaar kunnen helpen, maar ook kunnen tegenwerken.
Foutje! Een leeuw op de zuidpool? Dat klopt natuurlijk niet! Een leeuw kan niet tegen kou en eet ook geen vis of pinguïns. En met zijn goudkleurige manen valt hij veel te veel op in al dat wit!
BEGRIPPEN
• de biotoop • de levensgemeenschap • de kroonlaag • het bostapijt • de gastheer • de parasiet
Ieder zijn eigen plek Leeuwen leven in Afrika en pinguïns leven op de zuidpool. Zo heeft elk dier en elke plant een plek waar hij goed kan leven. Zo’n plek noem je een biotoop. In een biotoop is het goede voedsel, het juiste klimaat en voldoende beschutting.
De woestijnvis? Dus … zal je in de woestijn geen vis tegenkomen. Zonder water kan een vis niet leven. Voedsel en beschutting vindt hij er ook niet. De woestijn is geen geschikte biotoop voor een vis! Maak opdracht 1 geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
opdracht 1
Wie leeft in welke biotoop? Trek lijnen.
40 13165_ntz_wb_gr7_bw.indb 40
15-07-14 14:57
Les 1 • Samen in het regenwoud JE LE E RT dat planten en dieren niet overal kunnen leven.
B EG RIPPE N biotoop • levensgemeenschap
Veel soorten Hoeveel soorten planten zie je op deze foto? Het zijn er in ieder geval heel veel! Sommige planten hebben veel water nodig. Die vind je dicht bij de beek. Planten die veel zon nodig hebben, groeien heel hoog. En planten die liever in de schaduw staan, groeien juist niet zo hard. Zo zijn er in het regenwoud veel verschillende biotopen.
Boompje meer of minder Als er veel bomen zijn, is het niet zo erg om wat bomen te kappen, zou je denken. Maar … als je de grote boom kapt, hebben de kleinere bomen geen schaduw meer. Die gaan daardoor ook dood. De bomen vormen samen een hechte levensgemeenschap: ze hebben elkaar nodig om te overleven. Helaas is er na houtkap vaak weinig meer over van het tropisch regenwoud.
opdracht 2
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
Maak opdracht 2 Als je tropische bomen omkapt, zullen ook veel dieren hun biotoop kwijtraken. Welke dieren horen bij dezelfde levensgemeenschap als de tropische boom? Kleur.
41 13165_ntz_wb_gr7_bw.indb 41
15-07-14 14:58
Eten
Er is niet één biotoop in het regenwoud. Er zijn er heel veel. Soms speur ik in het bladerdek op de grond. Een andere keer hang ik in een bakje hoog in de bomen. Overal kom ik heel andere planten en dieren tegen.
Reuzen van het woud Als je over het regenwoud vliegt, zie je het dak van het woud. Dat bestaat uit de toppen van de hoogste bomen. Die zijn vaak wel veertig meter hoog! Met hun brede toppen vangen ze veel zonlicht op. De bovenste laag van het regenwoud heet de kroonlaag.
Een laag lager Iets lager in het regenwoud is minder zonlicht. Daar groeien jonge bomen die nog hoger willen groeien. Ook palmbomen en lianen groeien daar.
Een donker tapijt Op de onderste laag komt bijna geen licht. Daarom groeien er ook bijna geen planten. Mossen en algen groeien er wel. Ook liggen hier veel dode bladeren. Deze laag noem je het bostapijt. Maak opdracht 3 1 geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
opdracht 3 1
Noem verschillen tussen het tropisch regenwoud en de bossen in ons land.
42 13165_ntz_wb_gr7_bw.indb 42
15-07-14 14:58
Les 1 • Samen in het regenwoud JE LE E RT dat er in een tropisch regenwoud verschillende biotopen zijn.
B EG RIPPE N kroonlaag • bostapijt
Hoog en droog De meeste dieren wonen in de kroonlaag. Er is daar veel beschutting en het is de droogste plek van het regenwoud.
Tussen de stammen In de middenlaag vind je dieren die iets meer vocht niet erg vinden en die kunnen klimmen of vliegen.
Gekrioel op de bodem Op de bodem leven veel kleine dieren zoals insecten en wormen. Zij voeden zich met dode bladeren. Zoogdieren die insecten of bladeren eten leven daar ook. In het regenwoud hebben zij een aparte vorm: spits van voor en rond van achter. Zo kruipen ze makkelijk tussen de struiken.
opdracht 4 2
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
Maak opdracht 4 2 De tapir die je hierboven ziet, heeft een goed lichaam om tussen struiken en varens in het regenwoud te lopen. Welke dieren kunnen dat ook? Kruis aan.
43 13165_ntz_wb_gr7_bw.indb 43
15-07-14 14:59
Eten
Dat dieren elkaar eten, weet je vast wel. Maar wist je ook dat sommige planten en dieren samenwerken?
WEET JE HET NOG?
C
Bij het ontkiemen gaat een zaadje open. Er groeien een wortel en een stengel uit.
Plant op grote hoogte Een mooie samenwerking in het regenwoud vind je hoog in de bomen. Daar groeien bromelia’s op de boomstammen. Hoe die planten daar komen? Vogels nemen de zaden mee de lucht in. Een zaadje dat op een boomstam valt, ontkiemt. Er komt een plant uit. De bast van de boom levert genoeg voedsel op voor de bromelia. De boom noem je de gastheer van de bromelia.
Babykamer op het balkon De bromelia is op zijn beurt weer een gastheer voor de boomkikker. Tussen de bladeren van de plant blijven namelijk kleine plasjes water staan. Daarin legt de boomkikker zijn eitjes. De kikkervisjes worden dus hoog boven de grond geboren.
Bromelia’s hebben bomen als gastheer. Zelf zijn ze de gastheer voor boomkikkers.
Maak opdracht 5 1 geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
opdracht 5 1
Deze buffel heeft last van luizen. Gelukkig werkt hij samen met een vogel: de ossenpikker. Daar hebben ze allebei voordeel van. Hoe denk je dat dat werkt?
44 13165_ntz_wb_gr7_bw.indb 44
15-07-14 14:59
Les 1 • Samen in het regenwoud JE LE E RT dat planten en dieren elkaar kunnen helpen, maar ook kunnen tegenwerken..
B EG RIPPE N gastheer • parasiet
Foute gasten Lianen ken je vast als de slingers waarmee apen zich door het regenwoud verplaatsen. Maar wist je dat sommige lianen geen lieverdjes zijn? Ze gebruiken hun gastheer (een boom) om snel naar het zonlicht te groeien. Daarbij wurgen ze hun gastheer. De boom gaat dood, maar de liaan heeft zijn doel bereikt: zon! Planten, dieren en schimmels die misbruik maken van hun gastheer, noem je parasieten. Deze boom wordt gewurgd!
Kleine ettertjes Parasieten bestaan in alle soorten en maten. Een paddenstoel op een dode boom is geen parasiet. Maar wel als hij een levende boom ziek of dood maakt. Luizen op planten heb je vast wel eens gezien. Maar er zijn nog veel kleinere parasieten. Kijk maar eens goed naar de beestjes op de rug van de bij. Dat zijn mijten. Deze teek is dol op hondenbloed.
Mijten op de rug van een bij.
opdracht 6 2
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
Maak opdracht 6 2 Jakkes: jeuk! Wie is de gastheer en wie is de parasiet?
gastheer: parasiet:
45 13165_ntz_wb_gr7_bw.indb 45
15-07-14 14:59
Eten
LES 2
Soms vind ik resten van dode dieren, zoals de schedel van deze ocelot (je zegt: o-se-lot). Maar ook dat is interessant: aan zijn gebit kan ik zien wat hij at.
IK WEET WAT JIJ EET! JE LEERT
Een ocelot.
• hoe je aan een dier kunt zien of het een planten- of een vleeseter is; • hoe het gebit van mensen eruitziet; • hoe ons voedsel verteerd wordt. BEGRIPPEN
• de hoektand • de snijtand • het glazuur • de zenuw • de slokdarm • de maag
Achter in zijn bek zitten scherpe knipkiezen. Daarmee knipt hij het vlees in kleinere stukken.
Deze grote tanden zijn hoektanden. Daarmee verscheurt een vleeseter zijn prooi.
Deze kleine tandjes zijn snijtanden. Die zijn niet zo belangrijk voor vleeseters.
Planteneters hebben een ander gebit dan vleeseters. Hieronder zie je de schedel van een hert.
De snijtanden van een planteneter zijn groot. Ze snijden er bladeren en stengels mee. WEET JE HET NOG?
Planteneters hebben platte kiezen met knobbels. Daarmee malen ze hun eten.
C
Energie is kracht die een mens of dier nodig heeft om te bewegen of te groeien. Je krijgt energie uit je eten.
Een hert.
Planteneters hebben geen hoektanden. Maak opdracht 1
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
opdracht 1
Kijk naar de foto. Streep de foute antwoorden door.
Dit dier heeft grote / kleine snijtanden. Dit dier heeft wel / geen hoektanden. Dit dier heeft wel / geen knipkiezen. Dit dier is een planteneter / vleeseter.
46 13165_ntz_wb_gr7_bw.indb 46
15-07-14 14:59
Les 2 • Ik weet wat jij eet! JE LE E RT hoe je aan een dier kunt zien of het een planten- of een vleeseter is.
B EG RIPPE N hoektand • snijtand
Een buikje Niet alleen de gebitten van planten- en vleeseters zijn anders. Ook aan hun buik kun je vaak zien wat dieren eten. Planteneters hebben meestal een dikkere buik dan dieren die vlees eten. Hoe dat komt? Planteneters hebben veel langere darmen nodig om hun voedsel te verteren. De darmen van een giraf zijn wel 77 meter lang!
45 meter.
Zo lang zijn hun darmen.
20 meter.
77 meter.
28 meter.
100 kilo of een paar dagen niets In planten zit veel minder energie dan in vlees. Planteneters moeten daarom veel meer eten dan vleeseters. Een olifant eet meer dan 100 kilo per dag. Als een leeuw een goed maal heeft gehad, eet hij soms dagenlang niets.
Door de inhoud van de darmen van dode dieren te onderzoeken, kom ik erachter wat zij aten. Maar ook door hun poep te bekijken!
3,5 meter.
1,5 meter. 7 meter.
opdracht 2
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
Maak opdracht 2 De darmen van de olifant zijn een stuk korter dan de darmen van de giraffe. Hoe kun je dat zien aan hun poep?
Giraffenpoep.
Olifantenpoep.
47 13165_ntz_wb_gr7_bw.indb 47
15-07-14 15:00
Eten
Diep in het regenwoud leven nog mensen die nooit in de supermarkt komen. Zij vinden al hun voedsel door op dieren te jagen en naar vruchten te zoeken.
Alles Wij mensen – of we nu in het regenwoud of in Nederland leven – zijn alleseters. Wij kunnen zowel vlees, vis als plantaardig voedsel eten. Ons gebit is daarop aangepast.
Met onze snijtanden snijden we ons eten. Een hap uit een appel bijvoorbeeld. Onze snijtanden zijn niet zo groot als die van planteneters, maar groter dan die van vleeseters.
Ook onze kiezen zijn minder scherp dan die van vleeseters, maar scherper dan die van planteneters. We malen er ons eten mee.
Onze hoektanden zijn minder groot dan die van vleeseters. We gebruiken ze bijvoorbeeld om vlees van botten af te bijten.
Maak opdracht 3 1 geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
opdracht 3 1
Denk eens na over hoe jij een appel of iets anders hards eet. Welke tanden of kiezen gebruik je eerst? En welke daarna? Schrijf het zo precies mogelijk op.
48 13165_ntz_wb_gr7_bw.indb 48
15-07-14 15:01
Les 2 • Ik weet wat jij eet! JE LE E RT hoe het gebit van mensen eruitziet.
B EG RIPPE N glazuur • zenuw
Even tellen …
glazuur
Een volwassen mensengebit bestaat uit 32 tanden en kiezen: 8 snijtanden, 4 hoektanden en 20 kiezen. Hoe houd je die sterk en gezond?
tandbeen
Hard van buiten De witte, glanzende laag op je tanden heet het glazuur. Glazuur zorgt ervoor dat je tanden sterk blijven. Maar glazuur kan niet tegen zuur. Daarom moet je goed poetsen. Bacteriën in je mond zijn dol op de etensrestjes tussen je tanden. Hoe meer de bacteriën eten, hoe meer ze poepen. Hun poep is zo zuur dat het glazuur in je mond ervan kapotgaat. Zo ontstaan gaatjes.
tandwortel
zenuw
Zacht van binnen De laag onder het glazuur is gemaakt van tandbeen. Dat is vrij zacht. Daar weer onder lopen de zenuwen. Dat zijn een soort elektriciteitsdraadjes. Zij geven seintjes aan je hersenen door. Als er een gaatje in je kies zit, geven ze dat meteen door: Au! Kiespijn!
Rotsvast Weet je hoe het komt dat je tanden zo stevig in je mond zitten? Aan elke tand of kies zitten lange wortels. Die zitten vast in je kaak: het bot van je mond. Dat is maar goed ook, want zonder die wortels zouden je tanden los zitten en zou je geen harde appel kunnen eten.
opdracht 4 2
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
Maak opdracht 4 2 Hier zie je het gebit van een mens. Vul de namen van de tanden in.
49 13165_ntz_wb_gr7_bw.indb 49
15-07-14 15:01
Eten
Zo, ik heb even een appel en een banaan gegeten. Mijn buik is weer gevuld! Ik heb ineens ook weer veel meer energie. Nu kan ik weer een paar uurtjes verder.
Van mond tot kont
1
Wat gebeurt er met je eten als je het hebt gekauwd en doorgeslikt? Blijkbaar gaat het eten naar je buik, want die voelt vol na het eten. Maar hoe komt het daar? En waar gaat het daarna naartoe? Dit is je spijsvertering.
Goed kauwen Als je op een stuk brood kauwt, komt er speeksel in je mond. In het speeksel zitten stoffen die je lichaam nodig heeft om de boterham te verteren.
2 3
Naar beneden De slokdarm is een soort glijbaan. Het eten wordt naar beneden geknepen door de spieren van je slokdarm. Ben je misselijk? Dan knijpen de spieren andersom en gaat het eten terug naar je mond. Bah! Je moet overgeven! Maak opdracht 5 1 geen kopieermateriaal Š Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
opdracht 5 1
Ken je dat? Je denkt aan iets lekkers en meteen komt er meer speeksel in je mond. Hoe komt dat, denk je? Kruis aan.
Dat komt doordat we van honden afstammen, die doen dat ook. Dat komt doordat je mond zich alvast voorbereidt om eten te verteren. Dat is niet zo. Je denkt het alleen maar.
50 13165_ntz_wb_gr7_bw.indb 50
15-07-14 15:02
Les 2 • Ik weet wat jij eet! JE LE E RT hoe ons voedsel verteerd wordt.
B EG RIPPE N slokdarm • maag
Een ballon Je maag lijkt op een ballon. Als hij leeg is, is hij zo groot als je hand. Maar heb je net flink gegeten? Dan is hij wel drie keer zo groot! Je maag is een grote kneedmachine. Hij knijpt en knijpt en knijpt je voedsel tot een grote bal. Om de boel lekker smeuïg te maken, wordt daar een flinke portie maagsap bijgegoten. 4
mond
Een tuinslang 5
slokdarm
Na je maag komt je eten in je darmen terecht. De darmen lijken op een opgerolde tuinslang. Onze darmen zijn zo’n acht meter lang. Heel wat korter dan de darmen van planteneters, maar langer dan die van vleeseters. De darmen halen de stoffen die je lichaam kan gebruiken uit het eten.
maag
6
darmen
WC De stoffen die je lichaam niet kan gebruiken, poep of plas je uit op de wc.
opdracht 6 2
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
Maak opdracht 6 2 Waarlangs reist je eten door je lichaam? Schrijf.
1. 2. 3. 4.
51 13165_ntz_wb_gr7_bw.indb 51
15-07-14 15:02
Eten
LES 3
IK HEB HET ER WARM VAN!
Zo, ik ben weer thuis. Dat is wel wennen zeg! Wat heb ik het hier koud! Ik trek een dikke trui aan en steek de houtkachel aan. En ik heb ineens zo’n zin in stamppot. Dat was in het regenwoud wel anders!
JE LEERT
Net als een kachel
• hoe we ons lichaam warm houden; • hoe isolatie werkt; • hoe je een huis kunt isoleren.
We eten om te bewegen en te groeien, maar ook om het warm te krijgen. Ons lichaam lijkt wel wat op een kachel. Alleen gooien we er geen hout, maar eten in. Hoe meer we eten, hoe warmer we het krijgen.
BEGRIPPEN
• de calorie • isoleren • de warmtegeleider • dubbelwandig • de isolatiedeken • de spouwmuur
Winterkost
Eten kun je meten
Niet al het voedsel levert evenveel energie en warmte op. Eten dat langzaam verteert, zoals stamppot en erwtensoep, levert veel warmte op. Daarom eten we dat vooral in de winter. In de zomer eten we liever voedsel dat makkelijk verteert.
Hoeveel energie er in eten zit, meet je in calorieën. In sla zitten minder calorieën dan in slagroomtaart. Kinderen hebben minder calorieën nodig dan volwassenen. Sport je veel? Dan heb je meer energie nodig en moet je dus meer calorieën eten dan wanneer je dat niet doet.
WEET JE HET NOG?
C
Voedsel en zuurstof worden in de spieren verbrand. Zo ontstaat energie en warmte.
Maak opdracht 1 geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
opdracht 1
In welk voedsel zitten veel calorieën? Waarin weinig? Trek lijnen. veel calorieën
weinig calorieën
52 13165_ntz_wb_gr7_bw.indb 52
15-07-14 15:03
Les 3 • Ik heb het er warm van! JE LE E RT hoe we ons lichaam warm houden.
B EG RIPPE N calorie • isoleren
Lekker vet!
Winterjas
Pinguïns leven in koude gebieden. Daarom moeten ze veel eten. Hoe meer calorieën de vis die ze eten oplevert, hoe beter. Want de energie uit de vis, slaan zij op als een vetlaag onder hun huid. Dat is een goede bescherming tegen de kou.
Behalve een vetlaag hebben pinguïns ook een dik pak veren. Dat bestaat uit heel kleine veertjes die dicht tegen elkaar aanliggen. Die veren isoleren: ze houden de kou buiten en de warmte binnen. Hun verenkleed is zelfs waterdicht. Als pinguïns zwemmen, wordt hun huid niet nat.
Naakte apen
opdracht 2
Maak opdracht 2 geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
Mensen hebben geen veren. En op de meeste plekken hebben we ook geen haar. Wij moeten dus een andere oplossing verzinnen als we het koud hebben. En die oplossing heet … kleding! Hoe kouder het is, hoe dikker de kleding die we dragen. Dikke mensen hebben ook een vetlaag. Die isoleert wel, maar gezond is het niet.
Stef was vorige week nog in het regenwoud en nu is hij in de Nederlandse winter. Waarom is het handig dat hij geen vacht heeft, maar kleding?
53 13165_ntz_wb_gr7_bw.indb 53
15-07-14 15:04
Eten
Weet je wat ik graag doe als ik het koud heb? Een grote pot thee zetten en dan lekker onder een deken op de bank zitten. Mmmm! Lekker warm!
Met of zonder oor? Waarom heeft het ene theeglas wel een oor en het andere niet? Omdat het glas met het oor heet is en het andere niet. Maar hoe komt dat eigenlijk?
Heet Glas is een goede warmtegeleider. Dat betekent dat warmte heel makkelijk door glas heen gaat. Daarom wordt een gewoon theeglas heel heet en is het dus maar goed dat er een oor aan zit.
Koel Lucht is géén goede warmtegeleider. Lucht doet het tegenovergestelde: het isoleert. Het theeglas zonder oor is een dubbelwandig glas. Tussen de glaslagen zit lucht. Door die lucht blijft de thee in het binnenste glas heet en blijft de buitenste wand koel. Een dubbelwandige theepot zonder oor is onhandig. Want dan kun je niet schenken!
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
opdracht 3 1
Warme kan In een thermoskan blijft koffie of thee lang warm. Dat werkt net zoals bij het dubbelwandige theeglas. Een thermoskan heeft twee wanden van metaal. Metaal is net als glas een goede warmtegeleider. Maar door de lucht tussen de wanden isoleert de kan juist goed. Maak opdracht 3 1
Waarom zijn koelkasten en vriezers ook dubbelwandig? Kleur.
De lucht in de wand zorgt voor koeling. Dan kan de kou niet naar buiten. De lucht in de wand geleidt de warmte goed. Dan kan de warmte niet naar binnen.
54 13165_ntz_wb_gr7_bw.indb 54
15-07-14 15:05
Les 3 • Ik heb het er warm van! JE LE E RT hoe isolatie werkt.
B EG RIPPE N warmtegeleider • dubbelwandig
Onder de dekens Weet je hoe het komt dat het onder je dekbed zo lekker warm is ’s nachts? Je dekbed is gevuld met kleine, zachte deeltjes waar veel lucht tussen kan. Het werkt dus op dezelfde manier als het theeglas. Jij bent eigenlijk de warme thee. Het dekbed is de laag lucht. Die lucht geeft de warmte niet door aan de koude buitenkant van het dekbed. Dus blijft het in je kamer koud en blijf jij onder je dekbed lekker warm. Een donzen dekbed is gevuld met kleine veertjes.
Laag over laag over laag Wie het echt warm wil hebben in de winter, moet veel lagen kleding over elkaar dragen. Want tussen al die laagjes kleding komt steeds een dun laagje lucht. En al die lagen lucht isoleren. Zo blijft jouw warmte lekker bij jou. En de kou van buiten kan niet bij je komen. Precies goed!
opdracht 4 2
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
Maak opdracht 4 2 Stel dat je een hele dag in de sneeuw gaat spelen. Wat trek je aan? Bedenk zo veel mogelijk lagen kleding die je over elkaar aan kunt trekken.
55 13165_ntz_wb_gr7_bw.indb 55
15-07-14 15:05
Eten
Mijn huis is gelukkig ook goed geĂŻsoleerd. Als ik de verwarming maar even aan heb, wordt het al lekker warm. En het koelt niet snel af. Dat is goed voor het milieu, maar ook voor mijn bankrekening!
Van warm naar koud Als lucht stilstaat, isoleert het goed. Maar als lucht weg kan, isoleert het niet. Het stroomt dan altijd van een warme naar een koude plek. Bijvoorbeeld van de verwarming naar een koud raam of naar een gat in de muur. Dat kost veel energie!
Dubbelglas Om de warmte in huis te houden, wordt dubbelglas gebruikt. Dat werkt precies zo als een dubbelwandig theeglas: tussen de twee lagen glas zit een stilstaand laagje lucht. Daardoor kan de warmte uit het huis niet naar buiten. En de kou van buiten kan niet naar binnen. Maak opdracht 5 1 geen kopieermateriaal Š Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
opdracht 5 1
Wat helpt ook om de warmte in de woonkamer te houden?
56 13165_ntz_wb_gr7_bw.indb 56
15-07-14 15:05
Les 3 • Ik heb het er warm van! JE LE E RT hoe je een huis kunt isoleren.
B EG RIPPE N isolatiedeken • spouwmuur
Dekentje op het dak Ook via het dak van een huis kan veel warmte ontsnappen. Daarom wordt er een isolatiedeken tussen de dakpannen en het plafond gedaan. Dat materiaal lijkt op een dekbed. Het bestaat uit zachte deeltjes waar veel stilstaande lucht tussen kan.
Dubbele muur Fijn hoor, zo’n warm huis. Maar ik was toch liever in het tropisch regenwoud gebleven!
Muren worden geïsoleerd door de spouwmuur. Dat is een dubbele muur, waartussen een isolatiedeken wordt gedaan.
opdracht 6 2
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
Maak opdracht 6 2 Wat hoort bij elkaar? Trek lijnen.
bostapijt
dubbelwandig
slokdarm
maag
hoektand
57 13165_ntz_wb_gr7_bw.indb 57
15-07-14 15:06
WERKBOEK JAARGROEP 7
NATUURZAKEN
DEZAKENVANZWIJSEN
Digibordmethode voor natuur & techniek
Digibordmethode voor natuur & techniek Natuurzaken is onderdeel van de uitgaven voor kennisgebieden van Zwijsen. Verwante uitgaven binnen De Zaken van Zwijsen zijn: Digibordmethode voor geschiedenis
Digibordmethode voor aardrijkskunde
Digibordlessen 36x per jaar een kant-en-klare digibordles gebaseerd op de actualiteit, voor een complete en altijd actuele methode
naam: 13165_nz_wb_gr7_os.indd 1
......................................... 17-7-2014 10:12:51