9
v
67
6 r e6 6 h n7 9 2 e g 6 k x i 3 8
p
handleiding
3
a
c
z
f
s
4
t
3
9
4
4
Didactische achtergrond In jaargroep 8 is het belangrijk dat leerlingen hun handschrift verder automatiseren. Dit kost oefening en tijd. Daarom is het beter om 1x per week een schrijfles te doen, dan 1x per maand 4 lessen te bundelen in één dag. Ook mogen leerlingen in groep 8 hun handschrift meer persoonlijk inkleuren. Ze hoeven het aangeleerde schrift dus niet te blijven maken, maar mogen gaan variëren zolang de leesbaarheid niet in het geding komt. In groep 8 bereidt Pennenstreken leerlingen expliciet voor op het zelfstandig leren in het voorgezet onderwijs. Met de hand schrijven is daarbij een effectieve leerstrategie. In de schrijflessen ervaren leerlingen de twee kanten van het schrijven met de hand: schrijven doe je voor jezelf (om te onthouden of te leren) en soms schrijf je voor een ander (een memo of een toets). Net zoals in groep 7 reflecteren leerlingen op de leesbaarheid van hun eigen handschrift. Ze doen dit aan de hand van zes schrijfdoelen/ kijkpunten. Fijne motoriek Opdracht: kleur.
Reflectie op schrijfdoel/ kijkpunt
Lussen en stokken Verbonden schrift Zijn de lussen van b, f, g, h, j, k, l, ij en de stokken van de letters d, p, q, t lang genoeg om zich te onderscheiden van de letters met een soortgelijke vorm? Blokschrift Zijn de stokken van b, d, f, g, h, j, k, l, p, q, t ij lang genoeg om zich te onderscheiden van de letters met een soortgelijke vorm?
Materialen verbonden schrift Schrijfboek 8 VS, pagina 2 Leerkrachtassistent 8 (LKA), les 2
Sluit aan bij Spelling: Engelse leenwoorden. Werkwoordspelling: Nederlandse vervoeging van Engelse werkwoorden.
LET OP
Engelse woordjes leren
LUSSEN & STOKKEN
Focus van de les: automatiseren handschrift (schrijven voor jezelf). Oefening fijne motoriek: kleuren. Schrijfdoel/kijkpunt: lussen en stokken. Schrijfopdracht met blauwe pen: Engelse woorden oefenen, moeilijke woorden een paar keer schrijven. Schrijfopdracht met gele pen: oefenen Nederlandse vervoeging van Engelse werkwoorden. Reflectieopdracht groene duim: pluspunten markeren.
Als je Engelse woorden schrijft, oefen je ze. Schrijf ze in de juiste rij. gordijnrail • game • skaten • sale • mailen • container • cupcake • rails race • e-mail • make-up • paperclip • trainen • milkshake • skateboard • baby vangrail • voicemail • paintball • claimen • entertainer • placemat • nailstudio • date
cake
gordijnrail
Schrijf de woorden die je moeilijk vindt nog een keer. Zo leer je ze!
Oefen de Engelse werkwoorden. Schrijf de rijtjes. Doe het net als bij het werkwoord ‘rennen’. ik ren
•
Materialen blokschrift Schrijfboek 8 BS, pagina 2 Leerkrachtassistent 8 (LKA), les 2
De les in vogelvlucht
KLEUR. SOMS SCHRIJF JE VOOR JEZELF.
jij rent
•
mailen
Geen kopieermateriaal • © Uitgeverij Zwijsen
Lesdoel Automatiseren handschrift (schrijven voor jezelf). Lussen en stokken.
Blok 1 • Les 3 • schrijfboek 8, pagina 3
hij rent
•
wij rennen
•
ik rende
•
trainen
jij rende
•
hij rende
•
wij renden
claimen
ik jij hij wij ik jij hij wij
2
28053_ps_lopend_schrijfboek_8_bw.indd 2
Lesdoel Leesbaar schrijven (schrijven voor een ander). Op de schrijflijn.
Didactische achtergrond Een tekst die voor een ander wordt geschreven, moet goed leesbaar zijn. In deze les maken leerlingen aantekeningen voor zichzelf. Leesbaar aantekeningen maken is belangrijk, omdat je die aantekeningen later terug moet kunnen lezen. Ook is er aandacht voor het leesbaar schrijven van een toets. Een cruciaal gegeven op de middelbare school. Bij de reflectie is er aandacht voor het op de juiste wijze plaatsen van de letters op de schijflijn. Op die manier is het handschrift prettig en goed leesbaar.
26-01-16 16:33
Lesactiviteiten Doel Vertel dat de leerlingen in deze les schrijven voor zichzelf. Door de woorden op te schrijven automatiseren de leerlingen de spelling van de van oorsprong Engelse woorden. Introductie Laat het woord ‘mailen’ zien: je zegt /meel/, je schrijft ‘mail’. De /ee/-klank uit het Engels kan op verschillende manieren geschreven worden: als /ai/ of als /a/. Daar is geen regel voor, de spelling van deze woorden moet je onthouden. Je kunt woorden beter onthouden door ze een paar keer op te schrijven. Laat woorden zien met een /ai/ en met een /a/. Laat leerlingen de woorden in de juiste rij plaatsen. Als een Engels woord in het Nederlands als werkwoord wordt gebruikt, gebruik dan ‘t kofschip om te bepalen of de uitgang -de of -te is. LKA (woordspel). Instructie Geef bij het verbonden schrift instructie voor het schrijven van lusletters, bijvoorbeeld de l. Zet het woord ‘dolk’ met een te korte lus op het (digi)bord en laat leerlingen concluderen dat er nu ‘doek’ staat. Te korte lussen hebben dus gevolgen voor de leesbaarheid. Laat eventueel zien dat de lus kruist op de schrijflijn door het woord met hulplijnen te tonen. Geef bij blokschrift en verbonden schrift instructie voor het schrijven van stokletters, bijvoorbeeld de d. Zet het woord ‘das’ met een te korte stok op het (digi)bord en laat
22
Sluit aan bij Spelling: Engelse woorden.
Materialen verbonden schrift Schrijfboek 8 VS, pagina 3 Leerkrachtassistent 8 (LKA), les 3
LET OP
tips & toetsen
SCHRIJFLIJNEN
Bekijk het interview. Schrijf de tips zo op dat je ze later kunt teruglezen.
Bij toetsen moet je leesbaar schrijven. Doe net alsof dit een toets is. Schrijf de zinnen met Engelse woorden. Zet de nummers voor de kantlijn. nailstudio • trainde • sale • mailde • milkshake • vangrail • paintballen • container 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Gisteren … ik met vakantievrienden uit Italië. Mijn moeder laat haar nagels doen in de …. De vrachtwagen raakte de …. Als het … is, ga ik nieuwe schoenen kopen. Deze … smaakt heerlijk naar vanille. Zet jij de … straks aan de straat? Voor mijn verjaardagsfeestje gaan we …. Vorig jaar … ik met mijn club 4x per week.
1. Gisteren
Verwerking De leerlingen schrijven Engelse woorden in de juiste rij. Woorden die zij moeilijk vinden, kunnen ze nog enkele malen schrijven op de schrijflijnen onder de oefening. De leerlingen schrijven rijtjes met de Nederlandse vervoeging van Engelse werkwoorden. LKA (spiekbord), schrijfboek. Evaluatie en reflectie Bespreek de oefeningen. Laat leerlingen hun eigen handschrift beoordelen op lus- en of stokletters. Ze markeren waar ze tevreden over zijn. Leerlingen kunnen hun werk zelfstandig nakijken met het nakijkblad in de LKA. Ze beoordelen het eigen werk door het te vergelijken met de voorbeelden en kijkpunten. LKA (nakijkblad), schrijfboek.
Fijne motoriek Opdracht: teken en kleur.
Reflectie op schrijfdoel/ kijkpunt
Op de schrijflijn Verbonden schrift / Blokschrift Staan alle letters juist op de schrijflijn? Herhaal eventueel de drie groepen letters: Rompletters: a, c, e, i, m, n, o, r, s, u, v, w, x, z Letters met elementen tot bijna aan de bovenliggende schrijflijn: b, d, f, h, k, l, t Letters die onder de schrijflijn uit komen: (f,) g, j, p, q, ij
Focus van de les: leesbaar schrijven (schrijven later en voor een ander). Oefening fijne motoriek: poppetjes tekenen en kleuren. Schrijfdoel/kijkpunt: letters op de schrijflijn. Schrijfopdracht met rode pen: naar een filmpje kijken en er aantekeningen bij maken. Schrijfopdracht met groene pen: Engelse woorden oefenen, alsof je een toets maakt. Reflectieopdracht rode hand: verbeterpunten markeren.
3
28053_ps_lopend_schrijfboek_8_bw.indd 3
leerlingen concluderen dat er nu ‘aas’ staat. Te korte stokken hebben dus gevolgen voor de leesbaarheid. Laat eventueel zien dat de stok bijna tot de bovenlijn komt door het woord met hulplijnen te tonen. Vertel dat rijtjes woorden recht onder elkaar moeten staan om de leesbaarheid te vergroten. Op dit eerste schrijfblad staan nog verticale strepen. Op de komende schrijfbladen staan deze hulplijnen er niet meer. Leerlingen die het lastig vinden om de rijtjes recht onder elkaar te zetten, kunnen als hulp zelf met potlood verticale strepen zetten. LKA ( en uitlegbord).
Materialen blokschrift Schrijfboek 8 BS, pagina 3 Leerkrachtassistent 8 (LKA), les 3
De les in vogelvlucht
TEKEN EN KLEUR. SOMS SCHRIJF JE VOOR EEN ANDER OF VOOR LATER.
Geen kopieermateriaal • © Uitgeverij Zwijsen
Blok 1 • Les 2 • schrijfboek 8, pagina 2
26-01-16 16:33
Lesactiviteiten
LKA (
Doel Vertel dat de leerlingen in deze les leren om aantekeningen te maken bij een filmpje, zodat ze deze later terug kunnen lezen. Daarna gaan ze schrijven voor een ander door een tekst te schrijven alsof het een toets is. Introductie Laat een toets uit het voortgezet onderwijs zien, waarbij ‘goede antwoorden’ door de docent fout zijn gerekend omdat ze niet leesbaar waren. Bespreek de werkwijze in het voortgezet onderwijs: elke les een andere docent. Docenten hebben dus vaak meer dan 100 leerlingen en kennen lang niet alle handschriften. Niet leesbaar is daar dus fout. Daarom wordt er dit jaar verder gewerkt aan de leesbaarheid van het eigen handschrift. Noem de Engelse woorden en laat ze uitleggen, uitbeelden of in een zin gebruiken waaruit de betekenis van de woorden blijkt. LKA (woordspel). Instructie Geef instructie voor juist schrijven van de letters op de schrijflijn. Letters met onderlussen die te hoog op de lijn staan, zijn minder goed leesbaar. Laat voorbeelden zien, zoals jongentongen (VS), hapje-hapte (BS). Vertel de leerlingen dat ze naar een filmpje gaan kijken. Ze maken daar aantekeningen bij en schrijven woorden op die belangrijk zijn in het filmpje. Vertel dat de leerlingen met de aantekeningen later bijvoorbeeld moeten kunnen bekijken of het filmpje bruikbaar is voor een werkstuk.
23
en uitlegbord).
Verwerking De leerlingen bekijken het filmpje zonder iets op te schrijven. Daarna bekijken ze het nog een keer en noteren in steekwoorden wat ze het belangrijkste vinden van het filmpje. De leerlingen schrijven de zinnen op met het juiste woord in de zin. Ze doen dit alsof ze een toets maken. Leesbaarheid is dus heel belangrijk. LKA (spiekbord), schrijfboek. Evaluatie en reflectie Bespreek de oefeningen inhoudelijk. Laat leerlingen daarna hun eigen handschrift beoordelen op het juist plaatsen van de letters op de schrijflijn. Ze markeren verbeterpunten voor de volgende keer. Leerlingen kunnen hun werk zelfstandig nakijken met het nakijkblad in de LKA. Ze beoordelen het eigen werk door het te vergelijken met de voorbeelden en kijkpunten. LKA (nakijkblad), schrijfboek.
Didactische achtergrond Schrijven voor jezelf helpt om het handschrift te automatiseren. Door leerstof op te schrijven kun je die leerstof beter onthouden. In deze les oefenen leerlingen het gebruik van rekentaal in geschreven teksten: het gradensymbool (˚C), rangtelwoorden (1e prijs) en symbolen voor vierkante meter (m2) en kubieke meter (m3). Wat betreft leesbaarheid is er aandacht voor het persoonlijke schrijfdoel/kijkpunt dat leerlingen kiezen. Fijne motoriek Opdracht: kleur.
Sluit aan bij Rekenen: rekentaal.
Materialen verbonden schrift Schrijfboek 8 VS, pagina 26 Leerkrachtassistent 7 (LKA), les 26
KIES EEN SCHRIJFDOEL
Wiskunde oefenen
Oefen het schrijven van de maten. Zet ze in de juiste rij. 3 m2 100˚C
• •
35˚C • 1e prijs • 100 m2 • 1 km2 • 1 m3 • -10˚C • 1 m2 • 20 cm2 • 20˚C -1˚C • 16˚C • 3e klas • 3e klasse • 5e maand • 50e verjaardag • 2e prijs
temperatuur
35 0C
volgorde
maat
1e prijs
3 m2
Schrijf de zinnen. Schrijf de onderstreepte woorden in rekentaal. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Materialen blokschrift Schrijfboek 8 BS, pagina 26 Leerkrachtassistent 7 (LKA), les 26
De les in vogelvlucht
KLEUR. SOMS SCHRIJF JE VOOR JEZELF.
In het zuiden wordt het 30 graden Celsius, in het noorden 25 graden Celsius. De tuin van mijn opa is 150 vierkante meter groot. Mees won de derde prijs, Merijn werd eerste. Mama vierde gisteren haar vierendertigste verjaardag. Zet jij de verwarming even op 20 graden Celsius? In de winter wordt het ’s nachts soms min tien graden Celsius. In ons zwembad kan 80 kubieke meter water. Dat is 80.000 liter.
1. In het zuiden wordt het 300C, in Geen kopieermateriaal • © Uitgeverij Zwijsen
Lesdoel Automatiseren handschrift (schrijven voor jezelf). Persoonlijk schrijfdoel/kijkpunt.
Blok 7 • Les 27 • schrijfboek 8, pagina 27
Focus van de les: automatiseren handschrift (schrijven voor jezelf). Oefening fijne motoriek: kleuren met streepjes. Schrijfdoel/kijkpunt: persoonlijk. Schrijfopdracht met blauwe pen: rekentaal oefenen: graden Celsius, rangtelwoorden, maten. Schrijfopdracht met gele pen: rekentaal oefenen. Reflectieopdracht groene duim: pluspunten markeren.
Lesdoel Leesbaar schrijven (schrijven voor een ander). Persoonlijk schrijfdoel/kijkpunt.
Didactische achtergrond Een tekst die voor een ander wordt geschreven, moet goed leesbaar zijn. Leerlingen maken in deze les goed leesbare aantekeningen bij een filmpje. Ook oefenen ze met het schrijven van het euroteken (€) en bedragen op de juiste wijze in cijfers schrijven. Wat betreft leesbaarheid is er aandacht voor het persoonlijke schrijfdoel/kijkpunt dat leerlingen kiezen.
Sluit aan bij Rekenen: bedragen in euro’s.
Materialen verbonden schrift Schrijfboek 8 VS, pagina 27 Leerkrachtassistent 7 (LKA), les 27
KIES EEN SCHRIJFDOEL
aantekeningen & toetsen
Bekijk het filmpje. Schrijf je aantekeningen zo op dat je ze later kunt teruglezen.
Bij toetsen moet je leesbaar schrijven. Doe net alsof dit een toets is. Schrijf de geldsommen. Reken uit zoals in het voorbeeld.
€ 3,+ € 0,03 = € 3,03
Fijne motoriek Opdracht: kleur.
26
Materialen blokschrift Schrijfboek 8 BS, pagina 27 Leerkrachtassistent 7 (LKA), les 27
De les in vogelvlucht
KLEUR. SOMS SCHRIJF JE VOOR EEN ANDER OF VOOR LATER.
Geen kopieermateriaal • © Uitgeverij Zwijsen
Blok 7 • Les 26 • schrijfboek 8, pagina 26
Focus van de les: leesbaar schrijven (schrijven voor een ander). Oefening fijne motoriek: kleuren met streepjes. Schrijfdoel/kijkpunt: persoonlijk schrijfdoel. Schrijfopdracht met rode pen: aantekeningen bij een filmpje maken. Schrijfopdracht met groene pen: bedragen in euro’s oefenen. Reflectieopdracht rode hand: verbeterpunten markeren.
27
28053_ps_lopend_schrijfboek_8_bw.indd 26
26-01-16 16:33
Reflectie op schrijfdoel/ kijkpunt Leerlingen beoordelen hun eigen handschrift. Waar zijn ze tevreden over de leesbaarheid? Suggestie voor kijkpunt:
Lesactiviteiten
Introductie Laat leerlingen sommen uit een rekenmethode zien. Laat ze aangeven welke symbolen ze zien. LKA (woordspel).
LKA (nakijkblad), schrijfboek.
Doel Vertel dat de leerlingen in deze les schrijven voor zichzelf. Ze oefenen symbolen en schrijfwijzen uit de rekentaal.
Reflectie op schrijfdoel/ kijkpunt Leerlingen beoordelen hun eigen handschrift. Waar kan de leesbaarheid nog verbeterd worden? Suggestie voor kijkpunt:
Instructie Geef instructie voor het schrijven van symbolen en schrijfwijzen uit de rekentaal: graden Celsius, rangtelwoorden, maten/afmetingen. LKA ( en uitlegbord). Verwerking De leerlingen schrijven temperatuuraanduidingen, de volgorde en maten door middel van de juiste symbolen en schrijfwijze. Leerlingen vervangen de onderstreepte woorden door de juiste symbolen en schrijfwijze. LKA (spiekbord), schrijfboek. Evaluatie en reflectie Bespreek de oefeningen. Laat leerlingen hun handschrift evalueren op leesbaarheid en hun persoonlijke kijkpunt. Ze markeren waar ze tevreden over zijn. Leerlingen kunnen hun werk zelfstandig nakijken met het nakijkblad in de LKA. Ze beoordelen het eigen werk door het te vergelijken met de voorbeelden en kijkpunten.
48
28053_ps_lopend_schrijfboek_8_bw.indd 27
26-01-16 16:33
Lesactiviteiten Doel Vertel dat de leerlingen in deze les gaan schrijven voor een ander. Ze gaan dit doen door aantekeningen te maken bij een filmpje en door geldbedragen op de juiste wijze te schrijven. Introductie Bespreek het weergeven van bedragen. Laat leerlingen de juiste bedragen bij geld zetten. Met het digibordspel kunt u leerlingen het afgebeelde geld laten koppelen aan bedragen. LKA (woordspel). Instructie Geef leerlingen kort instructie over het schrijven van geldbedragen. Vertel de leerlingen dat ze naar een filmpje gaan kijken. Daarna schrijven ze op wat er in het filmpje te zien is. LKA ( en uitlegbord). Verwerking De leerlingen bekijken het filmpje zonder iets op te schrijven. Daarna bekijken ze het nog een keer en noteren in woorden en zinnen wat er in het filmpje te zien is. Bekijk het afgebeelde geld. Leerlingen gaan de sommen in geldbedragen opschrijven. Voor leerlingen die hier moeite mee hebben, kunt u het antwoordblad op het digibord zetten. LKA (spiekbord), schrijfboek. Evaluatie en reflectie Bespreek de oefeningen. Laat leerlingen hun
49
handschrift beoordelen op leesbaarheid en hun persoonlijke kijkpunt. Ze markeren verbeterpunten voor de volgende keer. Leerlingen kunnen hun werk zelfstandig nakijken met het nakijkblad in de LKA. Ze beoordelen het eigen werk door het te vergelijken met de voorbeelden en kijkpunten. LKA (nakijkblad), schrijfboek.
handleiding 8 Auteurs Marion van der Meulen Leon Legierse Judith Veldhuizen Maria van Gils Redacteur Annie van der Beek Illustraties Ann de Bode Font blokschrift Sander Neijnens Dtp Hans van Loon Projectgroep Uitgeverij Zwijsen Jos Cöp (uitgever), Paul van Tilburg (uitgever), Judith Veldhuizen (fondsverantwoordelijke), Caro Werst (projectleiding), Tony Riboch (ontwerp), Miranda van Zeelst (bureauredactie), Sjors Heezemans (ICT), Debbie Vogels (traffic), Niek Rooijakkers (productie) 1e druk ISBN: 978.90.487.2804.6 © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg www.zwijsen.nl www.pennenstreken.nl
Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).
ISBN 978-90-487-2804-6
9
789048 728046