Michael Nejedly: ‹Es het nid ufghört Tag z si›

Michael Nejedly

Es het nid­ ­ ufghört Tag z si Roman

MICHAEL NEJEDLY ES HET NID UFGHÖRT TAG Z SI

IH_Nejedly_WK.indd 1

06.03.19 12:24

Der Zytglogge Verlag wird vom Bundesamt für Kultur mit einem Strukturbeitrag für die Jahre 2016–2020 unterstützt.

Der Autor und der Verlag danken herzlich für die Unterstützung:

Der Autor dankt: Katharina Brusa Christof Bühler Mariann Bühler Felix Erb Jascha Gertsch Jasmin Kopp Jahel Manz

®

Erich Nejedly Martti Nirkko Robin Oberholzer Pascal Oechslin Nina Stämpfli Sabrina Subašić Dominic Wüthrich

MIX Papier aus verantwortungsvollen Quellen

www.fsc.org

FSC® C083411

© 2019 Zytglogge Verlag Alle Rechte vorbehalten Lektorat: Angelia Schwaller Korrektorat: Jakob Salzmann Covergestaltung: Robin Oberholzer und Zytglogge Verlag AG Layout/Satz: Zytglogge Verlag AG Druck: CPI books GmbH, Leck ISBN: 978-3-7296-5009-1 www.zytglogge.ch

IH_Nejedly_WK.indd 2

06.03.19 12:24

Michael Nejedly

Es het nid­ ­ ufghört Tag z si Roman

IH_Nejedly_WK.indd 3

06.03.19 12:24

Die beschriebenen Personen, Orte und Handlungen in diesem Roman sind fiktiv gestaltet und Ähnlichkeiten mit tatsächlichen Personen, Orten und Handlungen sind rein zufällig.

IH_Nejedly_WK.indd 4

06.03.19 12:24

Für S.

IH_Nejedly_WK.indd 5

06.03.19 12:24

D Milit채rbegriffe, wo mit emene St채rn markiert si, w채rde im Glossar* am Schluss erkl채rt.

IH_Nejedly_WK.indd 6

06.03.19 12:24

We me ir Schwiz e junge Maa isch, mues me zur Waffe griiffe.

So wotts d Verfassig. We mes nid so mit em Schiesse het, cha me aus Alternative o für lengeri Zit irgendwo ga abwäsche oder mit Heroinjunkies ga Elektroschrott sortiere. Eis vo beidem mues me, we me nid es körperlechs oder seelisches Liide het u eim der Dokter oder der Psycholog seit: «Di Rügge isch kabutt» oder «Du spinnsch, du muesch nid gah». De darf me när immerhin Gäut zale, für dass es eim nid so guet geit.

Wöu i gsung bi gsi u s dazmau, won i di Entscheidig ha müesse träffe, o no ender pressant ha gha im Läbe, han i mi für e Wehrdienscht entschide: weniger Zit verplämpere mit Züüg, wo mi nid intressiert. I ha d RS denn so häbchläb überläbt u s eigentlech no luschtig gfunge. Im Nachhinein mues i aber säge, dass i dert unger widrigschte Umständ d Bedütig vom Wort ‹Sinnlosigkeit› ha dörfe aafa begriiffe. Ds Unmügleche vo so re RS öpperem wöue z erkläre, wo se nid säuber gmacht het, isch ender problematisch, das het viu mit Psychologie z tüe won i z wenig dervo verstah. U wöu me das ganze Züüg äbe o geng uf irgend e Art o no cool fingt, graatet so ne Beschribig immer ender nid so, wi mes eigentlech wett, wöu me när geng so ne komische Stouz i sech het bim Verzeue.

Item: I ha de mau gäg Ändi Oktober i ne erschte WK müesse.

Es isch es soukomisches Gfüu, we me deheim ir Wohnschtube e Ggofer vou Chriegsmateriau usbreitet zum Luege, öb no aus da isch. Das nid öppe us emne apokalyptische Hoffentlechmues-i-das-nie-bruuche-Feeling use, sondern us puurer Angscht, me mües när, we me itz öppis verhüenneret hätt, Gäut inveschtiere u Materiau choufe, wo me nid bruucht, gschwige de wott. Wöu nöi choufe mues mes drum, we me öppis verhüenneret.

Es isch aber aues da gsi, abgseh vom Béret. Ke Ahnig, wo das Ding isch gsi, u genauso ke Ahnig, win i das hätti söue verlore

7

IH_Nejedly_WK.indd 7

06.03.19 12:24

ha. Wöu ir Regu verlüürt me d Sache nid, sondern si wärde gstole, u es Béret z stäle macht ke Sinn, wöu die sech wi d Schue a d Füess rächt guet a jede einzu Chopf aapasse. Immerhin geit me ir RS o mit em Béret uf em Chopf ga dusche zu däm Zwäck.

Mis einte Paar Kampfstifu isch o geng no chliiner gsi aus ds angere, auso z chlii, u drum o nid bruucht, aber ömu vorhande, u da hets auso nüt z beaastande ggä us Sicht vor Armee.

I ha aus wider iipackt, di komische Chleider aagleit, der Tarusa* o, d Sporttäsche u d Usgängertäsche uf d Muschi* montiert u bi zur Tür us, a Bahnhof.

I ha nid Angscht gha wi denn vor der RS, meh eifach e schlächte Luun. Ziu vo der Reis isch Meiringe gsi, wöu me dert uf der Axalp einisch im Jahr es sogenannts Flügerschiesse verastautet. Das heisst: Flüger schiesse i ne Feuswand, mit Rageete u Maschinegwehr u weis nid was aus. Der Gääg isch, dass die Feuswand am ne Hoger, besser gseit am ne chliine Bärg isch, wo d Zueschouer vo obe chöi uf di Flugi abeluege u Fotos mache, während d Flugi schiesse. Wöu es Flugi bim Schiesse vo obe gseh es wäutwit meh oder weniger einzigartigs Motiv isch, zieht dä Event vor auem vili Hobbyfotografe aa, näbscht natürlech de Flugifans u de Armeefans.

Das het mer der Soldat Linser, wo im Zug vis-a-vis vo mir isch ghocket, aus erklärt. Es sig o si erscht WK, het er gseit, da müess me äuä zämeha, är het derbi so schreg grinset. I ha dänkt, dasch äuä chli ne Depp, aber eine vo de guete, dasch ämu so us sim Gschnur use z merke gsi. Är het de no viu angers verzeut, u i bi chli abdriftet u han ihm irgendwenn de nümm zueglost, eifach nume no ab u zue mit em Chopf gnickt oder es Grüüsch gmacht. I ha nid eigentlech wöue unfründlech si mit ihm, wöu so ne Verbündete i der Frömdi, han i dänkt, isch sicher ke Seich.

Aber i ha äbe o eifach mi Rue wöue ha, die han i drum no gärn, mi Rue.

8

IH_Nejedly_WK.indd 8

06.03.19 12:24

Z Meiringe si mer de angere nache, Check-in uf em Militärflughafe Meiringe. ‹Flughafe› isch itz no so nes grosses Wort, es handlet sech da nämlech um ne Pischte am Rand vom Dorf, mit emne chliine Funkturm näbedrann. Dert si mer rächt lang vorusse gstande. Entweder het üs niemer erwartet, oder si hei eifach d Stüeu no nid ufgsteut gha. Irgendwenn si när zwe Offiziere cho u a ne Tisch ghocket, u när het me dene sis Dienschtbüechli* müesse gä, wo si e Stämpu hei drigmacht zum Bewiis, dass me da isch gsi. När si mer i so ne Art Aula ine. Dert isch zvorderscht uf em Podescht e dicke Major gstande. Dä het immer mau wider i d Lüt use grüeft, dass die, wo letscht Jahr der WK o scho hie heige gmacht, bitte uf di rächti Site söue ga hocke, u die, wo der WK letscht Jahr nid hie hei gmacht, söue doch, sid so guet, bitte uf di linggi Site übere hocke. Är het e zimmli hööchi Stimm gha für so ne grosse, dicke Major, u es het auso würklech no luschtig tönt, win er das immer u immer wider gseit het, öppe geng we wider so füf, zäh Nase si dinn gsi, u vo dene füf, zäh Nase het immer öppe d Heufti nomau müesse ufstah u Platz wächsle. Irgendwenn het dä grüen­ tschägget Strom nachegla, u när isch de mau kene me cho. Der Major het grüeft: «Also, sind etz alli …» Är isch ungerbroche worde vo so mne Spränzu, wo zuen ihm ufe ggange isch un ihm öppis i ds Ohr gchüschelet het. Da het der Major schnäu i ds Lääre use grinset u isch när übere zum Rednerpult, wo so nes chliises Mikrofon isch dranne aagmacht gsi. Das Pult isch chli z töif unge gsi, sodass sech der rächt gross Major het müesse bücke, für dri ine z rede: «So, sind etz alli …», hets donneret dür die Aula. Es het e massivi Rückkopplig ggä, wo aui Soldate het la zämefahre u der Major isch vom Mik wäggumpet. Hie u da het öpper glachet.

Der Major het o grinset u chli irritiert zum Spränzu gluegt, wo uf der Site isch gstande u am ne Mischpult umegschrüblet het. När het der Spränzu ufgluegt u ne Tuume i d Luft gstreckt.

9

IH_Nejedly_WK.indd 9

06.03.19 12:24

Der Major het nomau aagfange: «Also, sind etz alli, wo s letscht Jahr der WK da händ gmacht, uf de lingge Site?»

Stilli. När isch vo irgendwo hinge cho: «Nei!» «Wieso nöd?»

So chli Gekicher überau. U da het der Major gmerkt, dass er s lätz ume gseit het, u är het säuber aafa grinse, ganz breit, wi ne Frösch het er usgseh.

«Also, ich probiers nomal: Sind etz alli, wo de WK letscht Jahr da händ gmacht, uf de rächte Site?»

Ume Stilli. När hets hinger aafa rumoore, u e Soldat isch ufgstande u übere tschaupet. Dasch der Spät gsi, dä han i när no lehre kenne. Im Nachhinein han i ds Gfüu, dass der Spät äxtra uf di fautschi Site isch ga hocke. Dasch di einti Variante. Di angeri isch, dass er s würklech nid het tschegget gha. Bim Spät het me nie rächt gwüsst, ischs itz Uflehnig oder Geischtesabwäseheit. We me das nid genau weis bi öpperem, bhoupten ig, isch das ir Regu eine vo de Guete.

Hinger em Major uf der Liinwand isch itz e Powerpointpräsentation aaglüffe, wo obe rächts im Egge uf jedere Folie ds Logo vom Staat het treit, auso es Schwizerfähnli u drunger i de drü Landessprache der Text «Schweizerische Eidgenossenschaft», es het sech auso sozsäge um nes staatlechs Dokumänt ghandlet.

Itz isch dert no zuesätzlech gstande: «Einführung, Major Kurt Sigenthaler».

Dä het när o aafa iifüere: «Härzlich willkomme zu dem WK, mini Herre, ich bi de Major Sigenthaler, Si chönnd mir au Kurt säge, das isch nämli min Name, wi Si da im Hintergrund chönnd läse, uf dere wunderbare Powerpointpräsentation, wo de Lütnant Luginbühl …» – «Wo isch er*?!», isch e Stimm us der vorderschte Reihe cho, u der Lütnant Luginbühl, auso der Spränzu am Mischpult, het grüeft: «Heb d Schnure, Aldisbärg!».

10

IH_Nejedly_WK.indd 10

06.03.19 12:24

Di ganzi vorderschti Reie het aafa lache, u bsungers der ­Major, u är het gwaggelet bim Lache, am meischte si Buuch, u dä het er ghäbt zum Lache, was widerum mi z lache gmacht het, dä gross, waggelig Majorsbuuch. När het der Kurt witergredt, immer no chli gebückt: «Also, mini Herre, beruehiget Si sich.

Ich han welle aafange mit mene Rückblick ufs letschte Jahr. Das isch sehr en schöne WK gsi, ich ha da au no Bildli devo. Lütnant Luginbühl, chönnted Si bitte?»

«Du häsch doch da das Chästli!»

«Ah so, ja.» Der Kurt het mit ere Fernbedienig aafa ume­ spile, derbi het er sech so légère wi müglech mit eire Hand uf das chli z töife Rednerpult gstützt. Plötzlech het das Rednerpult aafa ufefahre, wi vo Geischterhand. Oder aus wär der Kurt am ne Chnopf aacho. Är isch rächt erchlüpft, het aber sini Hand dert gla, wo si isch, u isch so mit em Rednerpult o ufe u i ne einigermasse gsundi Hautig gfahre. När het er begeischteret i d Mängi use gluegt u i ds Mikrofon, wo itz genau vor sim Muu isch gsi, gseit: «Ja näi, seb isch ja vill ergonomischer!»

«Juhu!», e Juchzer us der Mängi.

«Genau! Also, ebe, wäg de Bildli, etz chan ich da, ah, voilà.

Das isch letscht Jahr gsi. Schöns Wätter häm mer gha, das Jahr sölls nöd so schön werde. Wi Si wüssed, wird bi schlächtem Wätter die Sach abblase, mir hoffed ufs Beschte, u susch göhm mer dänn halt scho am Friitig is Wuchenänd.»

Applous.

I ha nid gchlatschet, i bi mer das vor RS här so nid gwöhnt gsi, dass öpper früecher i ds Wuchenänd geit, u ha dänkt, dr Kurt macht e Witz.

«Si wüssed, die wo s letscht Jahr scho sind da gsi, dass ich kän Fan devo bin, Si länger als unbedingt nötig da z bhalte. Ich wott ja ebä au emal wider häi, oder. Die Dienschttääg chönnd Si sich dänn la aarächne laa. Mer wänd ja nöd blöd tue.»

11

IH_Nejedly_WK.indd 11

06.03.19 12:24

Applous. Dismau han i o mitgchlatschet. Dasch nämlech ds erscht Mau gsi, dass i so ne hööche Militär öppis ha ghört säge, won i nid ha ds Gfüu gha, dä sig irgendwie nid ganz binang im Gring. Der Kurt het witer verzeut: «Es git es paar Sache, wo mer das Jahr no wänd verbessere. Es isch s letscht Mal meh als eimal vorcho, dass mer schlächt kommuniziert händ. Ich wett Si alli a dere Stell dezue uffordere, guet mitenand z kommuniziere, bsun­ders Ihr Zugfüerer. Es hätt ds letscht Mal ggä, dass irgend es Detachement zu irgend öppisem isch abkommandiert worde, u dänn hätt mer si vergässe. Ich ha vom Lütnant Steiner emal es Telefon becho, si seged etz deet, wo mer si häre gschickt hätt, aber ds Materiau seg nöd cho u ds Ässe au nöd, was si sölled mache. Das isch natüürli am Lütnant Steiner ersch zmittst i de Nacht in Sinn cho, mir emal z säge, gället Si, Lütnant Steiner.

Nachher hetted mer sölle use fahre zum die Lüüt wider go hole, aber alli Fahrer sind unterdesse bsoffe gsi, u de Lütnant Steiner hätt müesse heilaufe mit sine hungrige Lüüt. Das isch natüürli nöd optimal.»

I ha chli müesse lache u ganz fescht ghofft, dass mi niemer irgendwo ungerernährt ir Pampa laat la stah zmittst ir Nacht.

Der Kurt het när no paar Sache gseit, was me so machi: Verchehr regle, Würschtli verchoufe, u die, wo meh aus ei Sprach chönne, wärdi när «Bärefüerer», auso VIP-Guides. Das si die, wo allfälligi Bundesrät u ihri international anerkannte Gescht desumefüere u ne ds Züüg zeige i viune Sprache. Mir hei nis när chönne mäude, uf was mer Luscht hei, u i ha mi für ds Bärefüere aagmäudet.

Mir si vier Nase gsi zum di Bäre z füere, unger der Aafüerig vom Lütnant Burri, e grosse u sehr ruehige Maa. Mir si i ne Militärsprinter iigstige, zum zersch mau ga Corpsmateriau* fasse*. Der Fahrer het nis fei lang ir Gägend umechauffiert, u di angere hei hingedinn aafa blödele wi Ching uf em Schuelreisli. I bi voore

12

IH_Nejedly_WK.indd 12

06.03.19 12:24

ghocket näb em Lütnant Burri, u wöus scho Richtig MateriauFasse* isch ggange, han i gseit: «Lütnant, Soldat Novotný …» – Hinge hei si aafa gugele u zwe hei gseit: «Hamburger». I ha mer da nid viu derzue überleit, ha dänkt, di heige äuä Hunger.

Der Lütnant Burri het langsam si Chopf zu mir drääit, chli glächlet u gseit: «Du chasch mir ruehig Du säge. Joel. Mir si im WK, nid im Chrieg, da macht me das aus chli lockerer.»

«Aha. Ja guet, Joel: We mer itz da göh ga Materiau hole. Mir fäut es Béret, u mis einte Paar Schue isch z chlii. Chan i das da bsteue?»

Der Joel het si Chopf langsam wider gäge vüre dräait u rächt bekümmeret drigluegt, won er gseit het: «Du chasch es probiere. Aber d Fäudis* si im WK o nümm bsungers motiviert u üsi Matcheffe* chasch rouche, di si geng bekifft.»

«Aha, ja. Auso, es isch mer eigentlech gliich, i bruuche vo mir us kes Béret, u bis itz het das einte Paar Schue o glängt, i wott när eifach nid Schimpfis übercho, wes e Matkontrolle* git.»

«Ja, de sägs ömu mau im Matdepot. De cha niemer säge, du heigsch di nid drum ta.»

Der Joel het no einisch der Chopf zu mir drääit u so haub nöigiirig usgseh, won er gfragt het: «Aber hesch de nid ir RS mau angeri Schue übercho?»

«Nei. I has di ganzi RS lang probiert, aber da isch nüt gange.

S het niemer gwüsst, was mache, we eine ds erschte Paar Schue gfasst het u ersch im Nachhinäin merkt, dass si ihm z chlii si. I ha ghört, Kampstifle täge so huere weh, drum bin i bim erschte Paar gar nid uf d Idee cho, si chönnte z chlii si, ha ja ine möge.»

Es het e churzi Pouse ggä, u der Joel het ume zum Fänschter use gluegt. När het er gmeint: «Ehrlech gseit gloub i nid, dass du i de nächschte zäh Jahr passendi Schue überchunsch.»

I re grosse Lagerhaue vou Cartonchischte si mer umeghüenneret u hei Züüg gfasset*: Schlafsack, Mätteli, Goretexjagge u e

13

IH_Nejedly_WK.indd 13

06.03.19 12:24

Sanitätssoldat Novotný wird für seinen ersten WK eingezogen. Doch nichts funk­tioniert wie vor­­­ge­sehen. In seiner Truppe gilt er schnell als Aussenseiter, weil er liest, um das ewige Warten zu ver­kürzen. Schliesslich wird er in einen ge­ heimen Hoch­sicher­heitsbunker in den Bergen verlegt und muss rea­lisieren, dass das Reduit noch immer existiert.

«Das Militär, man hasst oder liebt es. Doch wenn Michael Nejedly die Mundart rekrutiert und mit temporeichem Witz bewaffnet das WK-Leben ins Visier nimmt, kapituliert die Langeweile.»

Kilian Ziegler, Poetry Slam Schweizermeister 2018 «Mit manchmal abartiger Kreativität wird in diesem Roman von ungleichen Individuen der Wortschatz einer vermeintlich moribunden Sprache wiederbelebt. Was sie auf der Strasse, in der Schulpause, der Rekrutenschule, am Biertisch, im Männerverein, nicht selten im Polit­ getriebe gelernt und im Gedächtnis gespeichert haben, wird nun torkelnd zwischen Hochgebirge und Neandertal hervorgeblödelt. Sehr schön!»

Peter von Gunten, Filmautor und Regisseur