Стратегийн менежментийн онолын хандлагуудын онцлог

ÑÒÐÀÒÅÃÈÉÍ МЕНЕЖМЕНТИЙН ОНОЛЫН ХАНДЛАГУУД Доктор, дэд профессор Г.Билгээ

ËÅÊÖ 1. АГУУЛГА

11

Ñòðàòåãèéí óäèðäëàãûí үзэл баримтлал

22

Ñòðàòåãèéí óäèðäëàãа

33

Нэг. Ñòðàòåãèéí óäèðäëàãûí үзэл баримтлал • Strategos –Òîì õýìæýýíèé öýðýã, äàéíû ¿éë àæèëëàãààã òºëºâëºõ, óäèðäàí ÷èãë¿¿ëýõ óðëàã, óõààí ãýñýí óòãàòàé Ãðåê ¿ã • Áèçíåñèéí áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãàä àíõ 1960 – ààä îíû ýõýýð õýðýãëýãäýæ ýõýëñýí.

• Áèçíåñò ñòðàòåãè íü áàéãóóëëàãûí çîðèëãî, ¿éë àæèëëàãààíû ÷èãëýëèéã òîäîðõîéëîõ óäèðäëàãûí øèéäâýðèéí íýãäýë.

• Áàéãóóëëàãà ýðõýì çîèëãîäîî õ¿ðýõèéí òóëä çîðèëãóóäûã õàíãàõ á¿õ òàëûã õàìàðñàí èæ á¿ðýí, óðò õóãàöààíû òºëºâëºãºº

Тодорхойлолт: •П.Ф Дракер Байгууллага бүр бизнесийн ололттой бөгөөд энэхүү онолыг үйлдэлд хэрэгжүүлэх арга замыг стратеги хэмээжээ.

•Майкл Мексон Стратеги нь байгууллагын эрхэм зорилгод хүрэхэд чиглэсэн нарийвчлагдсан иж бүрэн төлөвлөгөө. Стратегийн удирдлага нь стратегийн төлөвлөгөө боловсруулж хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаагаар дамжин хангагдана.

• Питер Райт “Стратегийн удирдлага нь гадаад, дотоод орчныг шинжлэх, эрхэм зорилго зорилтуудыг тодорхойлох, стратегийг боловсруулж томъёолох,түүнийг хэрэгжүүлэх, хэрэгжилтийг хянан үнэлэх” 5 үе шаттай үйл явц.

• Грегори Г.Дисс Стратеги нь менежрүүдийн хүлээлт буюу төлөвлөгөө, өнгөрсөн үеийн сургамж буюу үйл ажиллагааны зарчим гэсэн 2 хэлбэртэй. Стратегийн шинжилгээ, стратегийн томъёолол, стратегийн хэрэгжүүлэлтийн салшгүй нэгдэлээр агуулгыг тодорхойлжээ.

•Рики У. Гриффен а/ зорилгод хүрэх арга хэрэгсэл б/ өрсөлдөөнд давуу тал олж авах арга зам в/ байр сууриа өөрчлөх арга хэрэгсэл г/ ажил хэрэгч, овсгоотой сэтгэлгээний илэрхийлэл •Лайм Флей, Роберт Рендел “Байгууллага түншүүдтэйгээ болон өрсөлдөгчидтэйгээ харилцах харилцаагаа өөрчилж, үр дүнд нь өрсөлдөөнд д авуу байдал олж авах хэрэгсэл юм.” Байгууллагын зах зээлд дэх зан үйл ба түүний дотоод дахь зохион байгуулалтын үйл явцын харилцан үйлчлэлийг стратегийн удирдлага гэнэ.

Тодорхойлолт: Стратеги

менежмент нь

анализ,

шийдвэр гаргалт болон тогтвортой өрсөлдөөний давуу талыг үүсгэхийн

төлөө

байгууллагын

авах

үйл

ажиллагаа.

Стратеги менежментийн түлхүүр шинжүүд: •Байгууллагын нийт зорилго болон байг тодорхойлох •Хэд хэдэн оролцогч талууд шийдвэр гаргах үйл явцад оролцоно •Урт болон богино хугацааны төлвөөс хамаарч холбох үр ашиг, бүтээмжийг тохируулах

Хоёр. Ñòðàòåãèéí óäèðäëàãà Ñòðàòåãèéí óäèðäëàãà íü •áàéãóóëëàãûí ¿íäýñ ñóóðü áîëñîí õ¿íèé íººö • ÷àäàâõèä òóëãóóðëàí ¿éëäâýðëýëèéí ¿éë àæèëëàãàà, •õýðýãëýã÷äèéí ýðýëò õýðýãöýýã áàðèìæààëàх æîëîîäîõ, •ºðñºëäºã÷ººñºº èë¿¿ äàâóó áàéäëûã õàíãàñàí ººð÷ëºëòèéã öàã àëäàëã¿é õèéæ, óÿí õàòàí çîõèöóóëàõ ¿íäñýí äýýð •óðò óäààí õóãàöààíä îðøèí òîãòíîí õºãæ¿¿ëýõ, •àëсûí áà ýðõýì çîðèëãî, çîðèëòóóääàà õ¿ðýõ áîëîìæ ºãºõºä ÷èãëýñýí óäèðäëàãà

Стратеги менежментийн ойлголт Стратеги менежмент нь анализ, шийдвэр гаргалт болон тогтвортой өрсөлдөөний давуу талыг үүсгэхийн төлөө байгууллагын авах үйл ажиллагаа. Стратеги менежментийн түлхүүр шинжүүд: •Байгууллагын нийт зорилго болон байг тодорхойлох •Хэд хэдэн оролцогч талууд шийдвэр гаргах үйл явцад оролцоно •Урт болон богино хугацааны төлвөөс хамаарч холбох •Үр ашиг, бүтээмжийг тохируулах

Стратеги томьёолол Дараах түвшинд хэрэгждэг.

•Нэгдүгээрт, тухайн байгууллагын орчинд өрсөлдөөний давуу талыг хэрхэн авахын тулд хийгддэг бизнес түвшний томьёолол.

•Хоёрдугаарт, байгууллагын түвшний стратеги 2 зүйлд анхаардаг: – ямар бизнест өрсөлдөх – хамтын хүчээр байгууллага амжилтанд хүрэх буюу хэрхэн нэг хүн хийснээс олуулаа хамтран хийвэл амжилттай ажиллах боломжтойг олох. Гуравдугаарт, зөвхөн дотооддоо амжилттай ажиллахаас гадна хэрхэн дэлхийн зах зээлд гарах арга замыг олж нээх стратеги боловсруулалт. Дөрөвдүгээрт, интернэт ихээхэн хөгжсөн өнөө үед и-бизнес төлөвлөгөөнд зориулан томьёолол хийх.

Байгууллагын стратегийн менежмент • • • • •

Байгууллагын үйл ажиллагаа, тархи нь байх ёстой. анализ, шийдвэр гаргах, өрсөлдөөнд жигд ажиллах үйлдэлээс бүрддэг. бусдаас өөр байх Тогтвортой өрсөлдөөн бол бусдаас өөр зүйлийг хийх эсвэл ижил зүйлийг өөр өөр өнцгөөс хийхэд оршино.

Ñòðàòåãèéí 5 “Д • Ñòðàòåãè áîë òºëºâëºãºº (Plan) • Ñòðàòåãè áîë çàð÷èì (Principle) • Ñòðàòåãè áîë áàéð ñóóðü (Position) • Ñòðàòåãè áîë õýòèéí òºëºâ (Perspective) • Ñòðàòåãè áîë óðàí àðãа, óðàí “ìàíåâð” (Pace)

Ñòðàòåãèéí óäèðäëàãûí õºãæèë

Ýíãèéí

Òîãòâîðòîé

Äèíàìèê

Óðò õóãàöààíû òºëºâëºëò 1960-ààä îí

Íàðèéí íèéëìýë

Ñòðàòåãèéí Ìåíåæìåíò Ñàíõ¿¿ä ñóóðèëñàí 1970-ààä îí ªðñºë人íä ñóóðèëñàí ñòðàòåãèéí ìåíåæìåíò Ñàëáàð áà ºðñºëäºã÷èéí øèíæèëãýý 1980- ààä îí

ªºð÷ëºëòºä òóëãóóðëàñàí ñòðàòåãèéí Ìåíåæìåíò Àëñûí õàðàà Ñòðàòåãè ñýòãýëãýý ͺºö 1990-ýýä îí

Гурав.Ñтратегийн удирдлагын 10 сургууль

Обьектив сургуулиуд

Обьектив ба субьектив сургуулиудыг холбосон гүүр болдог

Субьектив сургуулиуд

Гурав. Стратегийн удирдлагын сургуулиуд 1.Бүтцийн сургууль: Стратегийг бүрдүүлэх нь эргэцүүлэх бодох үйл явц мөн 2.Төлөвлөлтийн сургууль: Стратегийг бүрдүүлэх нь албан ёсны үйл явц мөн 3.Байрлалын сургууль: Стратегийг бүрдүүлэх нь судалгааны үйл явц мөн 4. Ажил хэргийн сургууль: Стратегийг бүрдүүлэх нь урьдчилан харах үйл явц мөн 5. Танин мэдэхүйн сургууль: Стратегийг бүрдүүлэх нь танин мэдэхүйн үйл явц мөн

6. Сургалтын сургууль: Стратегийг бүрдүүлэх нь хөгжиж буй үйл явц мөн 7. Эрх мэдлийн сургууль: Стратегийг бүрдүүлэх нь зөвшилцөх үйл явц мөн 8. Соёлын сургууль: Стратегийг бүрдүүлэх нь хамтын үйл явц мөн 9. Гадаад орчны сургууль: Стратегийг бүрдүүлэх нь хариу үйлдлийн үйл явц мөн 10. Нэгдсэн сургууль: Стратегийг бүрдүүлэх нь шилжилтийн үйл явц мөн

1.Бүтцийн сургууль Стратегийг бүрдүүлэх нь бүтээлч сэтгэлгээний үр дүн эргэцүүлэх бодох үйл явц мөн. Байгууллагын гадаад, дотоод орчныг зөв үнэлж гадаад орчны боломж аюулыг, дотоод орчны хувьд давуу сул талыг харах нь стратегийн сонголт хийх хамгийн чухал нөхцөл болдог. Байгууллага бүр өөрийн гэсэн давуу болон сул талтай байх ба хамт олны болон удирдах багийн хамтын үнэт зүйлийн баримжаа гол үүрэгтэй байна. Тэднийхээр стратегийг бүрдүүлэх нь чухал гэж үздэг.

2.Төлөвлөлтийн сургууль: (1970-аад он) Стратегийг бүрдүүлэх нь албан ёсны үйл явц мөн Менежментийн боловсрол улмаар бизнесийн практик болон засгийн газрын байгууллагуудад албан ёсны процедур, албан ёсны сургалт, албан ёсны хичээлийн нэр ба бага хурал явагдах сэдэв болж хөгжсөн •Стратеги төлөвлөлтийн үндсэн загвар •Төлөвлөлтийн сургуулийн угтвар нөхцөлүүд •Зохиомжоор төлөвлөх •Стратегийн хяналт

3.Байрлалын сургууль: М.Портерийн “Өрсөлдөөний стратеги” 1980

Стратегийг бүрдүүлэх нь судалгааны үйл явц мөн 1. Стратеги бол компаний зах зээл дэх зөвхөн өөрт нь хамаарах бөгөөд ерөнхий байрлал юм. Түүнийг судалж тодорхойлох ёстой.

2. Зах зээл дэх энэ байрлал нь эдийн засгийн болон өрсөлдөөний агуулгатай байж болно.

3. Стратегийн бүрдүүлэлт гэдэг нь судалгаа тооцооны үндсэн дээр тодорхой нэг байрлалыг сонгож авах үйл явц юм.

4. Энэ үйл явцад шинжээчид гол үүрэг гүйцэтгэдэг хэдий ч сонголтыг албан ёсоор хянаж байгаа менежерт судалгаа тооцооны үр дүнг өгнө.

5. Стратегийн бүрдүүлэх үйл явцын төгсгөлд байгууллага хэрэгжүүлэхэд бэлэн болсон стратегийг хүлээж авна. Энэхүү стратегийн байрлал нь зах зээлийн бүтцээр нөхцөлддөг бол стратеги нь зохион байгуулалтын бүтцэд идэвхтэй нөлөө үзүүлнэ.

4. Ажил хэргийн сургууль Стратегийг бүрдүүлэх нь урьдчилан харах үйл явц мөн

5. Танин мэдэхүйн сургууль Стратегийг бүрдүүлэх нь танин мэдэхүйн үйл явц мөн

6. Сургалтын сургууль: Стратегийг бүрдүүлэх нь хөгжиж буй үйл явц мөн Суралцах сургуулийн хувьсал өөрчлөлтийн хэд хэдэн үе шат •Салангид өсөлт / тодорхой санаануудын цогцыг салангид өсөлт гэж нэрлэсэн/ •Логиктой өсөлт / Логик Инкрементализмын/ • Lindblom / ямар ч бизнесийн байгууллагын гол тоглогчид хамтран эцсийн стратегиа бүтээдэг гэж үзсэн.

• Quinn /менежерүүд стратегийг боловсруулах ба хэрэгжүүлэх процессийг өсөн нэмэгдэх байдлаар нэгэн зэрэг нэгтгэх нь үр ашигтай стратеги менежмент юм.

• Quinn /1982 он логик инкрементализын зааварчилгаа гарган үзүүлсэн

7. Эрх мэдлийн сургууль: Стратегийг бүрдүүлэх нь зөвшилцөх үйл явц мөн •Ñòðàòåãè á¿ðäýëò íü õ¿÷íèé òóõàé áîëîâ÷ çºâõºí ãàíö õ¿÷íèé òóõàé áèø þì. Ìàíëàéëàí óëèðäàõ áà ñî¸ë ã.ì õ¿÷í¿¿äéã íýãòãýõ ¿¿ðýã ðîëèéí òóõàé ìàø áàãà äóðüäñàí áºãººä ñòðàòåãèéí îéëãîëòûí òóõàé ÷ ìºí àäèë. Õóâèà áîäîõ áîëîí õýñýã÷ëýõ òóõàéä õýò àíõààðàë òàâüñààð õ¿÷íèé ñóðãóóëü á¿ð ñºð㺺ë人íòýé íºõöºë áàéäàëä ÷ çàì ìºðºº õýðõýí á¿ðä¿¿ëýõýý îðõèãäóóëñàí.

•Стратегийг тодорхойлох болон гажуудуулах процесст удирдлагын доор байгаа бүлгүүд оролцож байдаг.

7. Эрх мэдлийн сургууль: •Уëñ òºð íü áàéãóóëëàãàä ýåðýã ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã (õóóëèéí äàãóóõ, õýçýýíèé áèé áîëñîí íºëººëë¿¿ä øààðäëàãàòàé øèíý÷ëýëèéã ýñýðã¿¿öýæ áàéõàä òóõàéí øèíý÷ëýëèéã óðàìøóóëäàã óòãààðàà) áîëîâ÷ ìºí ãàæóóäàë áà íººöèéí ¿ðã¿é àøèãëàëò ¿¿ñýõ ýõ ñóðâàëæ áîëäîã. Ãýõäýý ¿¿íèé òàëààð áè÷èã÷èä ¿¿íèéã áîäèò áàéäàë äýýð òóðøèã÷äûí òóõàé àâ÷ ¿çýýã¿é ë áàéíà.

•Ү¿íä õýò àíõààðàõ íü áóñàä àíõààðàõ ¸ñòîé àñóóäëóóäûã õàëõàëõàä õ¿ð÷ áàñ ìýäíý. Æèøýý íü ìàêðî õ¿÷ íь ñòðàòåãèéí õîëáîîíû õýëáýðýýð òîì áàéãóóëëàãóóäûã õàìàðñàí õóéâàëäààí ¿¿ñãýæ áàñ áîëíî. Ýíý òóõàé á¿òýýë¿¿ä îíö äóðüäàãäààã¿é áàéíà.

8. Соёлын сургууль: Стратегийг бүрдүүлэх нь хамтын үйл явц мөн Соёл - эрх мэдлийн толины тусгал  Эрх мэдэл нь хувь хүний эрх ашигт үйлчилдэг бол соёлыг бүрдүүлэх нь байгууллагын бүх гишүүдийн сайн сайхны төлөө байдаг. Соёл нь нэг ард түмнийг нөгөө ард түмнээс, нэг салбарыг нөгөө салбараас, нэг байгууллагыг нөгөөгөөс ялгадаг ер бусын арга. Соёл нь эрхэмлэн дээдлэх зорилго бөгөөд 7S загвар нь харилцан уялдаатайгаар байгууллагын амжилтыг үнэлнэ. Соёл – 1980 аад онд – Япон улс

9. Гадаад орчны сургууль: Стратегийг бүрдүүлэх нь хариу үйлдлийн үйл явц мөн

Тохиолдлуудын онолоос эхлэн үүссэн бөгөөд энэ нь орчны тодорхой хэмжигдэхүүнүүд болон байгууллагын зарим онцгой шинж хоорондын уялдааг тусгадаг.

1.Орчин нь байгууллагын хувьд ерөнхий хүчин зүйл бөгөөд стратеги боловсруулах процесст гол үүрэг гүйцэтгэнэ. Байгууллага тэрхүү хүчин зүйлс хариу үйлдэл үзүүлэх ёстой бөгөөд эсвэл орчны сонгосон замаар л явна 2.Байгууллага орчиндоо зохистойгоор дасан зохицох болон орчноо уншиж тайлах зорилгын тухайд манлайлан удирдах нь пассив элемент болно.

9. Гадаад орчны сургууль: Стратегийг бүрдүүлэх нь хариу үйлдлийн үйл явц мөн

3. Гадаад орчин тогвортой байх тусам дотоод бүтэц илүү их албан ёсны шинжтэй болдог мөн тогтвортой орчинд төлөвлөлт илүү хийгдэх боломжтой .

4. Байгууллагууд бүлэглэгдэх бөгөөд нөөц ховордтол эсвэл нөхцөл байдал хэт хүнд /өсөрхөг/ болтол оршсоор байх ба үүний дараа татан буугдахад хүрдэг.

10. Нэгдсэн сургууль: Стратегийг бүрдүүлэх нь шилжилтийн үйл явц мөн Онцлог нь стратегийн бусад сургуулиудийн санаа бүрийг нэгтгэхийг эрмэлздэгийн зэрэгцээ бүгдээрээ эвлэрч хөгжлийн нэгдсэн замыг сонгохыг уриалдаг •Байгууллага нь нэгж хэсгүүдийн нэгдэл учраас стратегидээ зохицсон бүтэцтэй байна.

•Байгууллагын удирдлагын зорилго нь тухайн байгууллага аль болох урт хугацаанд тогтвортой хөгжүүлэх бодлого барина.

•Бүрдүүлсэн стратегийнхээ хүрээнд ажиллана.

•Стратегийн удирдлагууд нь ирээдүйгээ бодитойгоор таамаглаж, өрсөлдөх бодлогоо тодорхойлох, зайлшгүй шаардлага үүсвэл цаг хугацаа алдалгүй, асуудлын мөн чанарт тохирсон уран аргын хэлбэртэй байна гэж үздэг.

ÑÒÐÀÒÅÃÈÉÍ ÒªËªÂ˪ËÒ • Àëèâàà áàéãóóëëàãà, á¿ëãèéã óäèðäàõ øèíæëýõ óõààíû ¿íäýñ • Áàéãóóëëàãà çîðèëòóóäàà õýðýãæ¿¿ëæ çîðèëãîäîî õ¿ðýõèéí òóëä èðýýä¿éä þó õèéõ âý ãýäãèéã ñèñòåìòýé õàðóóëñàí èëýðõèéëýх •

Áàéãóóëëàãûí îðøèí òîãòíîõûí ¿íäýñ áîëñîí ýðõýì çîðèëãûã îíîæ òîäîðõîéëîí ò¿¿íäýý çàõèðóóëàí çîðèëãî, çîðèëòóóä, ñòðàòåãèà õýðýãæ¿¿ëýõ óðò, äóíä, áîãèíî õóãàöààíû òàñðàëòã¿é ¿éë ÿâö

ТАНД АМЖИЛТ ХҮСЬЕ

ДААЛГАВАР I.

Ñòðàòåãè, сòðàòåãèéí óäèðäëàãын мөн чанар агуулгын талаар Монголын судлаачдын тодорхойлолтуудыг судалж мэдэх, II. Сòðàòåãèéí óäèðäëàãын талаарх үндсэн ухагдахууны талаарх мэдлэгээ сэргээн санах III. Сòðàòåãèéí óäèðäëàãын хөгжлийн үзэл баримтлал, хандлагыг судлан семинар дээр ярилцах бэлтгэлтэй ирэх 1.Бүтцийн сургууль 6. Сургалтын сургууль 2.Төлөвлөлтийн сургууль

7. Эрх мэдлийн сургууль

3.Байрлалын сургууль

8. Соёлын сургууль

4. Ажил хэргийн сургууль

9. Гадаад орчны сургууль

5. Танин мэдэхүйн сургууль

10. Нэгдсэн сургууль