Mata 22(2) by Цаг Хугацаа

MATA

ÒÀÍÛ ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËÄ

ÝÐÕÝÌ ÒÀÍÈË Ë.ÒªÌªÐÁÀÀÒÀÐ ÎÄÎÎ ÕÝËÝÕ ¯¯, ÌÀÐÃÀÀØ ÕÝËÝÕ ¯¯, ÍªÃªªÄªÐ ÕÝËÝÕ ¯¯.

ÎÄÎÎ ÕÝËÝÕ ¯¯, ÌÀÐÃÀÀØ ÕÝËÝÕ ¯¯, ÍªÃªªÄªÐ ÕÝËÝÕ ¯¯.

ÄÝËÕÈÉÍ ÍÈÉÒ Õ¯Í ÀÌÛÍ 1/3 ÍÜ Ñ¯ÐÜÅÝÃÈÉÍ ÕÀËÄÂÀÐ ÀÂÑÀÍ ÁÀÉÄÀÃ.

ÒÀÌÕÈ ÒÀÒÄÀÃ ÝÐ×¯¯ÄÈÉÍ ÒÀË ÕÓÂÜ ÍÜ ÁÝËÃÈÉÍ ÑÓËÐÀËÄ ÎÐÎÕ ÝÐÑÄÝËÒÝÉ

Ã.ÁÓÄÍßÌ ÃÝÐ Ã.ÁÓÄÍß Á¯Ë ÁÎË ÕÀÉÐ, Ç¯ÐÕ ÑÝÒÃÝËÈÉÍ ÑÓÐÃÓÓËÜ. ¯ÍÝ 3000 ÒªÃÐªÃ

“Ñ¯ÐÜÅÝ” ÑÝÒÃ¯¯ËÈÉÍ ÕÀÂÑÐÀËÒ ¹22

ÝÐÕËÝÃ×ÈÉÍ ÇÓÐÂÀÑ

ÃÀÐ×ÈÃ

“Ñ¯ÐÜÅÝ” ÑÝÒÃ¯¯ËÈÉÍ ÕÀÂÑÐÀËÒ ¹22

21 Áè ÷ áàñ õàðèóëòûã íü îëîîã¿é ÿâæ áàéíà. ÑÝÒÃ¯¯ËÈÉÍ ÐÅÄÀÊÖÈ Ýðõëýí ãàðãàã÷:

Ýð¿¿ë ìýíä ãýäýã íü çºâõºí ºâ÷èí ýìãýãã¿é áàéõ àñóóäàë áèø þì

Àìüäðàë Ã.Áóäíÿì Ãýð á¿ë áîë õàéð, ç¿ðõ ñýòãýëèéí ñóðãóóëü. Ìîíãîë ãýð á¿ëèéí îíöëîã, ýðõýìëýõ ¿íýò ç¿éëñ íü áóñàä óëñ îðíóóäòàé õàðüöóóëàõàä èë¿¿ ãàéõàìøèãòàé.

Ìîíãîëûí Ñ¿ðüåýòýé Òýìöýõ Íèéãýìëýã Äýìæèã÷ áàéãóóëëàãà: Òàéâàíû Ñ¿ðüåýòýé Òýìöýõ Íèéãýìëýã

Óëñûí á¿ðòãýëèéí äóãààð: 119

Åðºíõèé ýðõëýã÷: Á.Ñîëîíãî Åðºíõèé ðåäàêòîð:

ßìàð íýãýí çîâèóð èëðýýã¿é ÷ 40-ººñ äýýø íàñ áîë õàâäðûí ýðñäýëòýé íàñ þì.

Ãàéõàìøèãò õ¿ì¿¿ñ Ïîï îääûã òºð¿¿ëýã÷ Ñàéìîí Õýðâýý ýçã¿é àðàë äýýð ÿìàð íýãýí òàíñàã ç¿éë àâ÷ î÷îî ãýâýë áè òîëü ñîíãîíî.

Àãààðûí áîõèðäîë áà áèäíèé óóøèã

Í.Íàðàíáàò Çºâëºõ: Ë.Òºìºðáààòàð, Ä.Õàíäààñ¿ðýí Ñýòã¿¿ë÷:

Ê.Àðèóíòóÿà Äóãààðò àæèëëàñàí: Ö.Äàâààñ¿ðýí, Á.Òºðáàò, Ä.Ýíõöýöýã, Õ.Ìºíõçóë Äèçàéíåð: Ö.Õàòàíáààòàð

Äýëõèéä ãàíöõàí á¿òýýë áîëîõ Àâðàã÷ Åñ¿ñ Õðèñò

Õàëâäàð àâñàí 10 õ¿íèé 9 íü ñ¿ðüåýãýýð ºâäºõã¿é áàéõ áîëîìæòîé.

“Tylenol”-ûí ýðãýí òîéðîíä… Ìàíàé îðîíä ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ãàäíààñ ýì òàðèà ÷ºëººòýé îðæ èðýõ áîëæ õîâîð ýì òàðèà áàéäàã àïòåêóóä ÷ íèëýýä áîëñîí. Æîð øààðäëàãàã¿é ýì¿¿äèéí õóâüä ÷ ýíý íü ñàéõàí ë þì.

Ãýðýë çóðàã÷èí: Ä.Ò¿âøèíáàÿð “Photolink” Àãåíòëàã

Ðåäàêöèéí õàÿã: Óëààíáààòàð õîò, Áàÿíãîë ä¿¿ðýã, Àìàðñàíààãèéí ãóäàìæ, Ñàí äýýä ñóðãóóëèéí áàéð 301 òîîò. Øóóäàí: Ø/Õ 49/347,Óëààíáààòàð 210349, Ìîíãîë óëñ

Óëààí âèíî ýð¿¿ë ìýíäýä òóñòàé þó?

Óìàéí õ¿ç¿¿íèé õîðò õàâäðûí 80% íü õîæóó îíîøëîãäîæ áàéíà.

Óòàñ: 366617, 50157111

Ñýòã¿¿ëä íèéòëýãäñýí àëèâàà ìýäýýëýë, ãýðýë çóðãèéã ðåäàêöèéí çºâøººðºëã¿é á¿õýëä íü áîëîí õýñýã÷ëýí íèéòëýõ, õóóëáàðëàõûã õîðèãëîíî.

Á¿ñýëõèéí òîéðãûí õýìæýý 102 ñì-ýýñ äýýø áàéõ íü ...

Øèíæëýõ óõààí Òîîñíû õà÷èãíû òàëààðõ òàíû ìýäýõèéã õ¿ñýõã¿é ç¿éëñ Òàíû äýðýí äîòîð òîîñíû õà÷èã õýìýýõ í¿äýíä ¿ë ¿çýãäýõ ìàø æèæèã øàâüæóóä õýäýí ñàÿàðàà àìüäàð÷ òàíû ãóóæñàí àðüñ ¿ñýýð õîîëëîí ñóóäàã ãýâýë òà èòãýõ ¿¿?

Àðüñ àð÷èëãààíû ýõíèé øàò áîë àðüñíûõàà òºðëèéã ìýäýõ ÿâäàë þì.

Ñîíèðõóóëàõàä

Òàìõè áà ýð¿¿ë ìýíä ßàãààä òàìõèà õàÿõ õýðýãòýé âý? Ñóäëàà÷äûí òîãòîîñíîîð òàìõè íü õ¿íèé íàñûã 13-14 æèëýýð áîãèíîñãîíî. Äóíäæààð íýã ÿíæóóð õ¿íèé àìüäðàëûã 11 ìèíóòààð áîãèíîñãîæ áàéäàã.

ÝÐ¯¯Ë ÀÌÜÄÐÀË

ÐÅÄÀÊÖÈÉÍ Ñ À Â Ð Ó

Ñýòã¿¿ëèéíõýý ýíý óäààãèéí äóãààðààð áèä òàíû ÷ áèäíèé ÷ õ¿í á¿õíèé õîð õîëáîãäëûíõ íü òàëààð õàìãèéí ñàéí ìýääýã ÷ òàòãàëçàæ ÷àääàãã¿é èä øèäòýé òàìõè ãýý÷ õîðûí òàëààð òà á¿õýíä äàõèí íýã ñàíóóëàõûã çîðèëãî áîëãîëîî. Ãàíö øèðõýã ÿíæóóð ë õ¿íèé àìüäðàëûã 11 ìèíóòààð áîãèíîñãîíî ãýæ òà ºìíº íü ñîíñîæ áàéñàí óó? Òýãâýë òà ýñâýë òàíû îéð äîòíû õýí íýãýí òàíü ºäºðò õýäýí ÿíæóóð òàòäàã âý? Äîëîî õîíîãò, ñàðä, æèëä ãýýä òîîöîîä íýã ¿çýýðýé.

ªíãºö õàðàõàä ãàäààäûí õºãæèëòýé îðíóóäàä õ¿í àì íü òàéâàí àìãàëàí, áèäíèé ÿðüäãààð ñòðåññ áàãàòàé, óóðëàæ õýðýëäñýí õ¿í õàðàãäàõã¿é, àæèëòàé ë áîë àìüäðàëòàé, îð÷èí íü öýâýðõýí, òîîñ øîðîî, óòàà óíèàðã¿é ¿íýõýýð àòààðõìààð õàðàãäàíà. Äýëã¿¿ðòýý æèìñ íîãîî íü øèíý, ìóóäñàí ÿëçàðñàí ç¿éë çàðæ áàéãàà íü õàðàãäàõã¿é. Èéì íèéãýìä àìüäàð÷ áàéãàà õ¿ì¿¿ñ ¿íýõýýð ýð¿¿ë áàéæ óðò íàñëàëã¿é ÷ ÿàõàâ äýý ãýæ áîäîãäîõîîð. Õýçýý áèäýíä èðýõèéã íü õýëæ ìýäýõã¿é äýýðõè àòààðõàë òºð¿¿ëñýí íèéãìèéí õºãæèë äýâøëýýñ ãàäíà ýð¿¿ë àìüäðàëûí õýâ ìàÿã áóé áîëãîõîä õóâü õ¿íýýñ ººðººñ íü øàëòãààëàõ ç¿éë þó áàéíà âý?

ûí Ýð¿¿ë õîîëëîëò

¿íäýñ

Õýí õýçýý õýëñýíèéã ñàéí ìýäýõã¿é ÷ õîðò õàâäðûã ýì÷èëñýí õ¿íä àëòàí õºøºº áîñãîíî ãýäýã þì ãýíýëýý ãýæ õ¿ì¿¿ñ ÿðèëöäàã. Ñ¿¿ëèéí ¿åä ìîíãîë÷óóä õàâäàð èõýñëýý. Õàâäàð çàëóóæèæ áàéíà ãýæ èõ ÿðèõ áîëñîí. Ýíý ¿íýí ¿¿?

Òàíû ãýð á¿ëä á¿õýëä íü òóñëàõ òýð çàìûã ýð¿¿ë àìüäðàëûí õýâ ìàÿã ãýíý. Òà ýð¿¿ë àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã áóé áîëãîñíîîð ãýð á¿ëèéí áóñàä ãèø¿¿äýä ÿëàíãóÿà õ¿¿õä¿¿äýä ¿íýõýýð ýåðýã ¿ëãýð äóóðèàë áîëæ ÷àäíà.

Òà ìàíàé ñýòã¿¿ëèéí ýíý óäààãèéí äóãààðààñ õîðò õàâäàð õýìýýõ àéäàñ äàãóóëñàí ýíý ºâ÷èí þóíààñ áîëæ ¿¿ñäýã, ýì÷ëýãääýã ýñýõ, õàâäðààñ õýðõýí óðüä÷èëàí ñýðãèéëæ áîëîõ òàëààð ìýðãýæëèéí õ¿íòýé õèéñýí ñîíèðõîëòîé ÿðèëöëàãûã îëæ óíøààðàé. Ìºí “ã¿çýý” áóþó õýâëèé õýñãýýðýý òàðãàí áàéõ íü áèåèéí áóñàä õýñãèéí òàðãààñ èë¿¿òýé ýð¿¿ë ìýíäýä õîðòîé áàéäàã òóõàé, ìàãàäã¿é òàíû ìýäýõèéã ÷ õ¿ñýõã¿é ç¿éëñ áóþó òàíû äýðýí äîòîð õýäýí àðâàí ñàÿàðàà àìüäàð÷ òàíû ãóóæñàí àðüñ ¿ñýýð õîîëëîí ñóóäàã òîîñíû õà÷èã õýìýýõ í¿äýíä ¿ë ¿çýãäýõ ìàø æèæèã øàâüæíû òàëààð áîëîí áóñàä ñîíèðõîëòîé ìýäýý ìýäýýëëèéã òàíä õ¿ðãýæ áàéíà.

Òàíä àç æàðãàë õ¿ñüå.

Òýãâýë ýð¿¿ë àìüäðàëûí õýâ ìàÿã áóé áîëãîõîä ìýðãýæèëòí¿¿äèéí ñóäàëãààãààð õóâü õ¿íýýñ ººðººñ íü øàëòãààëàõ äîîðõè çàí ¿éë¿¿ä áàéäàã áàéíà. ¯¿íä: 1. òàìõè òàòàõã¿é áàéõ

2. àðõè ñîãòóóðóóëàõ óíäàà õýòð¿¿ëý í

Ìîíãîë÷óóä áèäíèé àìüäðàëûí õýâ ìàÿã õºíäëºíãèéí í¿äýýð ÿìàðõóó õàðàãääàã áîë? Åð íü áèäíèé ñ¿¿ëèéí ¿åä õýëýõ äóðòàé áîëñîí ýíý õîëáîî ¿ãíèé óòãà þó þì áý? Õ¿íäýýð ºâ÷ëºõ, öàãààñàà ýðò åðòºíöèéí ìºíõ áóñûã ¿ç¿¿ëýõ ýðñäëèéã áóóðóóëàõ çàìûã ýð¿¿ë àìüäðàëûí õýâ ìàÿã ãýíý. Ìýäýýæ á¿õ ºâ÷í¿¿äýýñ ñýðãèéëýõ áîëîìæã¿é ÷ çàðèì íýã çàí ¿éë íü õ¿íä ºâ÷èí òóñàõ, öàãààñàà ýðò íàñ áàðàõàä íºëººëäºã áàéíà. Îëîí ç¿éëä ñýòãýë õàíãàëóóí áàÿð áàÿñãàëàíòàé àìüäðàõàä òóñëàõ çàìûã ýð¿¿ë àìüäðàëûí õýâ ìàÿã ãýíý. Ýð¿¿ë ìýíä ãýäýã íü çºâõºí ºâ÷èí ýìãýãã¿é áàéõ àñóóäàë áèø þì. Ýíý íü áèå ìàõáîä, îþóí óõààí, ñýòãýöèéí õóâüä òºäèéã¿é íèéãìèéí õóâüä ýð¿¿ë áàéõûã õýëíý.

õýðýãëýõã¿é áàéõ

3. æèíãýý õýâèéí õýìæýýíä áàðèõ

4. çºâ õîîëëîõ 5. òîãòìîë äàñãàë õºäºëãººí õèé õ,

õºäºëãººíòýé áàéõ

ÝÐÕÝÌ ÒÀÍÈË

ÝÐÕÝÌ ÒÀÍÈË Õîðò õàâäðûí ºâ÷ëºëººð õèéñýí ñ¿¿ëèéí ¿åèéí ñóäàëãàà ãýæ ìàíàéä áàéäàã óó?

ÕÀÂÄÀÐ ÑÓÄËÀËÛÍ ¯ÍÄÝÑÍÈÉ ÒªÂÈÉÍ ÇÀÕÈÐÀË

Õàâäàð ñóäëàëûí ¿íäýñíèé òºâººñ æèë á¿ð ñòàòèñòèê ìýäýýëýë ãàð÷ áàéäàã. ×èãëýë ÷èãëýëýýðýý æèæèã õýìæýýíèé ñóäàëãàà õèéãääýã. Õºãæñºí óëñ îðíóóäûí õóâüä ìàø îëîí ÷èãëýëýýð õèéãäñýí ñóäàëãàà áîë áàéäàã. Õîðò õàâäðààñ ñýðãèéëýõ áîëîìæòîé þó? Èðãýä ýíý òàëààð ÿìàð ìýäëýã ìýäýýëýëòýé áàéõ ¸ñòîé âý?

Ë.ÒªÌªÐÁÀÀÒÀÐ

Òà ìàíàé ñýòã¿¿ëèéí óíøèã÷äàä ººðèéãºº òàíèëöóóëàõã¿é þó? - Áè ýì÷ õ¿í. Ñ¿¿ëä íü õóóëü÷ ìýðãýæëèéã äàâõàð ýçýìøñýí. Îäîî áîë Õàâäàð Ñóäëàëûí ¯íäýñíèé Òºâèéí çàõèðëààð àæèëëàäàã. Õàâäàð ãýæ ÷óõàì ÿìàð ºâ÷èí áý? Þóíààñ áîëæ ¿¿ñäýã þì áîë? - Õîðò õàâäðûí øàëòãààí ìàø îëîí ÿíç. Ãàíöõàí àãààðûí áîõèðäëîîñ áîëîîä õîðò õàâäàðòàé áîë÷èõíî ãýæ áîäîæ áîëîõã¿é. Áèäíèé èäýæ áàéãàà õîîë õ¿íñ, àãààð, íèéãìèéí õàðèëöàà, ñòðåññ, ìºí õ¿íèé ýðõýëæ áàéãàà àæèë ìýðãýæèë, õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷èí ãýõ ìýò ìàø îëîí õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä õàâäàðò íºëººëäºã. Ìýäýýæ äýýðýýñ íü õóâü õ¿í ÿìàð ñóóðü ºâ÷òýé áàéíà, ÿìàð ýìãýãòýé áàéíà. Óðüä íü ÿìàð ºâ÷íººð ºâäºæ áàéñàí ãýýä õîðò õàâäàð ¿¿ñýõýä íºëººëºõ ç¿éëñ îëîí. Õîðòîé õàâäàð, õîðã¿é õàâäàð ãýæ ÿðüäàã. Õîðã¿é õàâäàð óäàõààðàà õîðòîé õàâäàð áîëäîã ÷ ãýæ çàðèì õ¿ì¿¿ñ îéëãîäîã… - Õîðã¿é õàâäàð õîðòîé õàâäàðò øèëæèõ òîõèîëäëóóä íèëýýí áèé. Ýõíýýñýý òóõàéí õàâäàð ìààíü õîðòîé õàâäàð áàéõ òîõèîëäîë èõ.

Á¿õ õîðã¿é õàâäàð õîðòîé áîëäîã ãýæ îéëãîæ áîëîõã¿é. Ìàíàéä ÿìàð òºðëèéí õàâäðóóä èë¿¿òýé çîíõèëîí òîõèîëääîã âý? - Ìîíãîë Óëñûí õóâüä æèëä øèíýýð îíîøëîãäîæ áàéãàà õîðò õàâäðûí 40 îð÷èì õóâèéã ýëýãíèé õîðò õàâäàð ýçýëæ áàéíà. Ìºí õîäîîä, óëààí õîîëîé, óóøãè, óìàéí õ¿ç¿¿, õºõíèé õîðò õàâäàð ãýñýí ¿íäñýí 6 õîðò õàâäàð çîíõèëîí òîõèîëäîæ áàéíà. Ýíý íü íèéò îíîøëîãäîæ áàéãàà õîðò õàâäðûí 80 îð÷èì õóâèéã ýçýëæ áàéãàà. Ýëýãíèé õîðò õàâäàð äàíãààðàà 40 îð÷èì õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Ýìýãòýé÷¿¿äýä ìºí àäèë ýëýãíèé õîðò õàâäàð çîíõèëæ áàéíà. Åð íü íèéò îíîøëîãäîæ áàéãàà õàâäðûí 70-80 õóâü íü õîæóó øàòàíäàà áóþó õàâäðûí 3, 4-ð øàòàíä îíîøëîãäîæ áàéãàà þì. Ýíý áîë íèëýýä ýìçýãëýìýýð àñóóäàë. Õîðò õàâäðûí ºâ÷ëºëèéí õóâüä æèëä îéðîëöîîãîîð 4000 ãàðóé òîõèîëäîë øèíýýð á¿ðòãýãäýæ áàéíà. 2007 îíä 3700 áàéñàí áîë 2009 îíä îéðîëöîîãîîð 4000 áîëñîí áàéíà. Ñ¿¿ëèéí ¿åä ýð÷¿¿äèéí äóíä ÿìàð òºðëèéí õîðò õàâäàð çîíõèëîí òîõèîëäîæ áàéíà âý?

- Ýðýãòýé÷¿¿äýä ýëýãíèé õîðò õàâäàð, õîäîîä, óëààí õîîëîé, óóøãèíû õîðò õàâäðóóä çîíõèëîí òîõèîëäîæ áàéíà. Øàëòãààí íü ÿíç á¿ð. Æèøýý íü ýëýãíèé õîðò õàâäðûí øàëòãààíû 80-90 õóâü íü âèðóñò ãåïàòèò áóþó õàëäâàðò øàð ºâ÷èí áàéäàã. Ìºí àðõè, ýð¿¿ë áóñ õîîë õ¿íñ çýðýã íü ýëýãíèé õîðò õàâäðûí ãîë øàëòãààí íü áîëäîã. Õîäîîäíû õîðò õàâäðûí õóâüä õåëèêîáàêòåðûí õàëäâàð, äàâñàëñàí õîîë õ¿íñ, äàâñ èõ õýðýãëýõ, ìºí òàìõè ãýýä îëîí õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä íºëººëæ áàéíà. Óóøãèíä ãýõýä òàìõè, ìºí îëîí æèë àãààðûí áîõèðäîëòîé íºõöºëä àìüäðàõ ãýõ ìýò íü òîäîðõîé õýìæýýãýýð íºëººëæ áàéäàã. Õàâäðûí íàñ çàëóóæèæ áàéíà, õàâäàð èõñýæ áàéíà ãýæ èõ ÿðèõ áîëñîí. Áàãà íàñíû õ¿¿õä¿¿ä á¿ð òºðºõäºº õîðò õàâäàðòàé òºðæ áàéíà ãýõ þì. Ýíý ¿íýí ¿¿? - Ýíý áîë ¿íýí. Ãýõäýý õ¿¿õäèéí õîðò õàâäàð èõñýæ áàéíà ãýæ ÿðüæ áîëîõã¿é. Õ¿í àìä ýçëýõ õ¿¿õäèéí õîðò õàâäðûí õóâü íàñàíä õ¿ðýã÷äèéí õîðò õàâäðûí õóâüòàé îéðîëöîî ÿâæ áàéíà. ßã õ¿¿õäèéí õîðò õàâäàð èõýñ÷èõëýý ãýæ ñòàòèñòèêèéí õóâüä õýëýõ áîëîìæã¿é.

Õîðò õàâäðààñ ñýðãèéëýõèéí òóëä õ¿í ººðºº õîðò õàâäðûí ýðñäýëòýé çàí ¿éëýýñ òàòãàëçàõ ¸ñòîé. ¯¿íä þó îðîõ âý ãýâýë òºðºë á¿ðèéí õàëäâàðóóä òóõàéëáàë, ãåïàòèò, õ¿íèé ïàïèëîìà âèð¿ñèéí õàëäâàð çýðýã õàëäâàðóóäààñ ñýðãèéëæ áàéõ ¸ñòîé. Õîðò çóðøëóóä áîëîõ àðõè, òàìõèíààñ òàòãàëçàõ , ñïîðòîîð õè÷ýýëëýæ áèåèéí æèíãýý òîãòìîë áàðèõ, öóñàí äàõü õîëåñòåðèíû õýìæýýãýý òîãòìîë áàéëãàõ, ìºí äàâñàëñàí, óòñàí á¿òýýãäýõ¿¿í àëü áîëîõ èäýõã¿é áàéõ. Ìîíãîë÷óóä íýã ¿åý áîäâîë ýð¿¿ë õîîë õýðýãëýõ, æèí áàðèõ, õºäºëãººíòýé àìüäðàõ ãýñýí ñýòãýëãýýòýé áîëæ ýõýëæ áàéíà. Îäîî áîë õ¿¿õýä áàéõààñ íü ýõëýýä ýð¿¿ë àæ òºðºõ, ýðñäýëò çàí ¿éëýýñ òàòãàëçàõ ÷àäâàðûã ñóóëãàõ ¸ñòîé. Íèéò õ¿í àìûí äóíä ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûã ñàéæðóóëàõ øààðäëàãàòàé. ßìàð íýã çîâèóð øàíàëãàà èëðýýã¿é ÷ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ çîðèëãîîð ýìíýëýãò õàíäàæ øèíæèëãýýíä õàìðàãäàõ áîëîìæ áàéäàã óó? 40-ººñ äýýø íàñíû á¿õ õ¿ì¿¿ñ òîãòìîë óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ¿çëýãò õàìðàãäàæ áàéõ ¸ñòîé. Õîäîîäîî äóðàíäóóëàõ, ÝÕÎ-ä õàðóóëàõ, ýìýãòýé÷¿¿äèéí ¿çëýã õèéëãýõ ãýõ ìýò. Äº÷ººñ äýýø íàñíûõàí õî¸ð æèëä ýñâýë æèë á¿ð èéì ¿çëýã õèéëãýæ áàéõ ¸ñòîé. ªºðººð õýëáýë õóâü õ¿í ººðºº óðüä÷èëàí ñýðãèéëæ áàéõ ¸ñòîé.

ÕÀÂÄÀÐ ÁÎË Á¯ÐÝÍ ÝÄÃÝÐÄÝÃ ªÂ×ÈÍ. ßÌÀÐ ¯ÅÄ Á¯ÐÝÍ ÝÄÃÝÐÄÝÃ ÂÝ ÃÝÂÝË ÝÐÒ ¯ÅÄ ÍÜ ÎÍÎØËÓÓËÀÀÄ ÝÌ×Ë¯¯ËÆ ×ÀÄÂÀË ÒªÃÑ ÝÄÃÝÐÄÝÃ.

Ìàíàéõíû íýã õàðàìñàëòàé ç¿éë áîë äýíä¿¿ õîæóó ¿å øàòàíä îðñîí õîéíîî îíîøëîãääîã. Ýð¿¿ë ìýíääýý àíõààðàë îãò òàâüäàãã¿é. Ýíä òýíä íü ºâäººä ÿìàð íýã çîâèóð èëýð÷ áàéõàä ÿâààä ë áàéäàã. ßâæ ÿâæ áàéãààä èðýýä ¿ç¿¿ëýõýýð õîæóó øàòàíäàà îíîøëîãä÷èõîîä áàéãàà þì.

ÒÝÃÝÕÝÝÐ ÇÎÂÈÓÐ ÈËÐÝÝÃ¯É × ÁÀÉÑÀÍ 40-ªªÑ ÄÝÝØ ÍÀÑ ÁÎË ÕÀÂÄÐÛÍ ÝÐÑÄÝËÒÝÉ Ó×ÐÀÀÑ ÆÈËÄ 1 ÓÄÀÀ ÒÎÃÒÌÎË ÓÐÜÄ×ÈËÀÍ ÑÝÐÃÈÉËÝÕ ¯ÇËÝÃ, ØÈÍÆÈËÃÝÝÃ ÕÈÉËÃÝÆ ÁÀÉÕ ØÀÀÐÄËÀÃÀÒÀÉ. Çºâõºí õîðò õàâäàð ÷ ãýëòã¿é áîëîìæòîé ë áîë ãàäààäàä ýì÷ë¿¿ëýõèéã õ¿í á¿ð õ¿ñýõ áîëñîí. Òýãâýë ìàíàéõíû õóâüä õîðò õàâäðûí ýì÷èëãýý, îíîøëîãîî, ýì÷ íàðûí óð ÷àäâàð ÿìàðõóó ò¿âøèíä áàéíà âý? Ìàíàé ýì÷ íàðûí óð ÷àäâàðòàé õîëáîîòîé áèøýý. Çàõ çýýëèéí ÷ºëººò ýäèéí çàñàãò øèëæñýíòýé õîëáîîòîé. Ìàíàé óëñûí ãàäààä õàðèëöàà ñàéæèð÷ èðãýä ìààíü ãàäààä óëñ îðîí ðóó ÷ºëººòýé ãàð÷ îðäîã áîëñîí. Øèíý òåõíîëîãè íýâòýð÷ áàéæ àíàãààõ óõààí õºãæäºã. Õàãàëãààíû øèíý òåõíîëîãè, îíîøëîãîîíû øèíý òåõíîëîãè íýâòð¿¿ëýõ, òýð ãàäààäàä õèéãýýä áàéãàà îíîøëîãîî ýì÷èëãýýã ýíä õèéõèéí òóëä áàãàæ àïïàðàò, òîíîã òºõººðºìæ, äýýð íü ýì õýðýãòýé.

Õàãàëãàà ãýõýä øèíý óòàñ õýðýãòýé òýðèéã î¸äîã î¸ã÷ àïïàðàò õýðýãòýé. Òýãýõýýð ýì÷ õè÷íýýí ÷àäâàðòàé áàéãààä õýðýãëýäýã òîíîã òºõººðºìæ íü áàéõã¿é áîëîõîîð õºãæèõã¿é áàéãàà þì. Á¿õ þì õºðºíãº ìºíãº ñàíõ¿¿ãýýñ õàìààðäàã ó÷ðààñ òýð íü õºãæèõã¿é íýã õýñýã ÿâñàí. Îäîî áîë õàðüöàíãóé ñ¿¿ëèéí õýäýí æèë ìàíàé ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðò àõèö äýâøèë ãàð÷ áàéãàà. ¯¿íèéã ãàíöõàí ýìíýëãèéí ñàëáàð ÷ áèø ìàíàé àðä èðãýä áàñ îéëãîæ áàéãàà áàéõ. Àõàð áîãèíîõîí õóãàöààíä àñàð îëîí ç¿éëèéã õèéæ àìæóóëëàà. Òýãýõýýð ìàíàé ýì÷ íàðûí õóâüä õèéæ ÷àäàõã¿é ãýõ þì áîë àëãà. Íºãºº òîíîã òºõººðºìæ, ýì ýìíýëãèéí õýðýãñýë íü áàéäàã áîë áèä ÿìàð ÷ ýìíýëãèéí ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëýõ áîëîìæòîé. Ýíýõ¿¿ õîöðîãäëûã îéðûí æèë¿¿äýä íºõºõ áàéõ ãýæ áè èõ ººäðºã áàéäàã. ªíººäºð ñàíõ¿¿æèëò áàéãààä õºðºíãº ìºíãº íü áàéâàë áèä ÿìàð ÷ ýìèéã àâ÷ðààä ÿìàð ÷ õàãàëãàà, ÿìàð ÷ îíîøëîãîîã õèéæ ÷àäàõ áîëîìæ áèäýíä á¿ðäýæ ýõýëæ áàéíà. Ýíý òàë äýýð òºð çàñàã ÷ íèëýýä áîäëîãîòîé, òºëºâëºãººòýé õàíäàæ áàéíà. Á¿ðýí øèéäýãäýõýä õýö¿¿ àñóóäàë àëü ÷ àíàãààõ óõààíä áàéäàã. Òèéì òîõèîëäîëä õàìààã¿é ÿâààä õèéëãýõ áîëîìæòîé. Õàðèí ìàíàé èðãýä ç¿ãýýð ë íýã çàõûí þì õèéëãýõ ãýýä ãàäàãøàà ÿâààä áàéäàã. Ãýõäýý óäàõã¿é òýð àñóóäàë áàéõã¿é áîëîõ áàéõàà. Áè ¿¿íä èòãýëòýé áàéäàã. Ìàíàé ýì÷ íàð ÷àäàëòàé, ÷àäâàðòàé. Ãýõäýý õàðààõàí á¿ãäèéã õèéñýí ¿¿ ãýâýë õèéãýýã¿é ë äýý. Áèäýíä õèéõ þì èõ áàéíà. Õîðò õàâäàðòàé ãýæ ñîíññîí õ¿í èõýíõäýý àìàðõàí ñýòãýë ñàíààãààð óíàæ öî÷èðääîã. ªâ÷òýé õ¿ì¿¿ñò õàíäàæ òà þó õýëýõ âý? Ñàÿ íàäòàé íýã õ¿í óòñààð ÿðèëàà ë äàà. Ãýòýë õîðò õàâäðààð ºâ÷èëñºí õ¿í íü ººðºº ýëýãíèé õîðò õàâäàðòàé áîëñíîî ìýäýõã¿é áàéãàà ãýæ áàéíà. ªºðººð õýëáýë õàâäðààð ºâäñºí õ¿í ìààíü îäîîãèéí áàéäëààð àõ ä¿¿ íàð íü ìàòåðèàëûã íü áàðèàä ººðò íü õýëýõýýñýý àéãààä ÿâæ áàéíà. Ýíý áîë èõ áóðóó þì. Õ¿íèé ýðõ, ºâ÷òºíèé ýðõ ãýäýã ìàø ÷óõàë. ªíººäºð ºâ÷òºí ÿìàð ºâ÷òýé áîë÷èõîîä áàéíà âý ãýäãýý ººðºº ýõëýýä ìýäýõ ¸ñòîé. Ýì÷ çºâõºí òýð õ¿íä õýëíý. Òýð õ¿í ìýäñýíèéõýý äàðàà áè õýíä õýëýõ âý ãýäãýý øèéäýõ ¸ñòîé. ªºðººð õýëáýë õýí íýãýí õàìààòàí õýí íýãýí õ¿¿õýä íü ìýä÷èõýýä ººðººñ íü íóóãààä áàéíà ãýäýã áóðóó.

ÝÐÕÝÌ ÒÀÍÈË

ÎÄÎÎ ÕÝËÝÕ ¯¯, ÌÀÐÃÀÀØ ÕÝËÝÕ ¯¯, ÍªÃªªÄªÐ ÕÝËÝÕ ¯¯. õîëáîîòîé. Äàì òàìõèäàëò íü îð÷èí òîéðíîî õîðäóóëíà, ¿ð õ¿¿õäýý õîðäóóëíà, òàìõèíû õóâüä áîë òýð íü çºâ ñàéõàí ç¿éë ãýæ õýëýõ ç¿éë ¿íýõýýð àëãà. Òýãýõýýð òàìõèíààñ òàòãàëçàõ õýðýãòýé, òàìõèíààñ ãàðàõ õýðýãòýé. ßëàíãóÿà çàëóó÷óóä ñ¿¿ëèéí ¿åä òàìõè èõ òàòàæ áàéíà. Òýð óòààíä ÿìàð èõ òîì ¿õýë, õîð àãóóëàãäñàí áàéãààã îéëãîîðîé ë ãýæ õýëìýýð áàéíà. Ìàíàé ñýòã¿¿ëèéí óíøèã÷äàä õàíäàæ òàíû õýëýõ ¿ã…

Òýð õ¿í õýíä õýëýõ, ¿ã¿éãýý ººðºº øèéäíý. Õýðâýý òýð õ¿í áóñàä õ¿íä õýëýýã¿é áàéõàä íü õýí íýãýí õ¿í òýð õ¿íèé íóóöûã òàðààõ ¸ñã¿é. Ýð¿¿ë ìýíäèéí òàëààðõ íóóö áîë õóâèéí íóóöûí òóõàé õóóëüä çàà÷èõñàí íýã òºðëèéí íóóö.

ÒÝÐ Õ¯ÍÈÉ ÒÀËÀÀÐÕ ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ÌÝÄÝÝËÝË ÍÜ Õ¯ÍÈÉ ªªÐÈÉÍ ªÌ×. Òýð õ¿í ìýäýýëëýý çàäëàõ óó, çàäëàõã¿é þó ãýäýã íü òýð õ¿íèé ýðõ. Òèéì ó÷ðààñ ºíººäºð õóâü õ¿í ººðºº ÿìàð ºâ÷òýé âý ãýäãýý ìýäýõ ¸ñòîé. Õýçýý òýð õ¿íä õýëýõ âý ãýäýã àñóóäàë ë ìàíàé ýì÷ ýìíýëãèéí àæèëòíóóäûí òîëãîéã çîâîîäîã àñóóäàë. Îäîî õýëýõ ¿¿, ìàðãààø õýëýõ ¿¿, íºãººäºð õýëýõ ¿¿. Õýëýõèéí òóëä ýõëýýä ýíý õ¿íýý õýíòýé óóëçóóëàõ âý? Ñýòãýë ç¿é÷òýé óóëçóóëàõ óó, ñóâèëàã÷òàé óóëçóóëàõ óó, ýñâýë ýì÷ òàéëáàðëàæ ºãºõ ¿¿ ãýýä ÿìàð øàòàíä õýçýý õýëýõ âý ãýäýã àñóóäàë áàéäàã. ¯¿íèéã ãàíö õàâäàð áèø á¿õ ºâ÷íèé ïðàêòèêò íýâòð¿¿ëýõ ¸ñòîé. Àíàãààõ óõààí õºãæèæ áàéíà. ªíººäºð á¿ð òºãñ ýì÷èëäýãã¿é þìàà ãýõýä òýð õ¿íèé íàñûã óðòàñãàõ, àìüäðàëûí ÷àíàðûã ñàéæðóóëàõ, òóõàéí õàâäðûí ºñºëòèéã çîãñîîõ ýì÷èëãýýí¿¿ä áàéíà. Òýð áîëãîíä èòãýæ íàéäàõ õýðýãòýé. Ýì÷èëãýý ãàíö ýì÷ýýñ øàëòãààëäàãã¿é. Òóõàéí ýì÷ë¿¿ëæ áàéãàà õ¿í ººðºº õýðõýí õ¿ëýýæ àâ÷ áàéíà, òýð ºâ÷íºº äàâàõûí

òóëä ººðèéíõºº ñýòãýë ñàíààã ÿàæ áýëäýæ áàéíà, ººðòºº èòãýëòýé áàéæ ÷àäàæ áàéíà óó ãýýä àñàð îëîí õ¿÷èí ç¿éë íºëººëæ áàéæ ýì÷èëãýý áîëäîã. Ò¿¿íýýñ áèø õèéæ áàéãàà òàðèà áîëãîí õ¿íèéã 100 õóâü ýäãýýõã¿é. Òýãýõýýð òóõàéí ºâ÷òíèé ñýòãýë ñàíààã íü áýëòãýýä ºã÷èõâºë òýð õ¿í ºâ÷íºº ýð÷ õ¿÷òýé çîðèãòîéãîîð äàâàí òóóëæ ÷àäíà. Ìàø îëîí õ¿í õ¿íä ºâ÷íºº äàâàí òóóëäàã. Õ¿íä àñàð èõ ñýòãýëèéí òýíõýý áàéäàã. Òàìõèíû òàëààðõ òàíû áîäîë… Ýì÷ õ¿íèé ¿¿äíýýñ ÿðèõ þì áîë òàìõè õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíäèéã çîðèóäààð õîðäóóëæ áàéãàà õàìãèéí àþóëòàé õàìãèéí òîì õîð þì. Àðõèíààñ èë¿¿ õîðòîé. ßàãààä ãýâýë õóâü õ¿í ººðèéãºº õîðäóóëàõààñ ãàäíà õàæóóäàà áàéãàà õ¿íýý äàâõàð õîðäóóëäàã. Àðõèéã áîë õ¿í ººðºº óóãààä ººðºº ë õîðäîíî. Ãýòýë òàìõèàð áîë ýðãýí òîéðîíä áàéãàà á¿õ õ¿í õîðäîíî. Òàìõèíä ìàø îëîí òºðëèéí õîðò áîäèñ áàéãàà. Ìàø îëîí òºðëèéí õîðò õàâäðûã ¿¿ñãýäýã øàëòãààíä òàìõè îðäîã. Ýìýãòýé÷¿¿äèéí õîðò õàâäàðò òàìõè ìàø òîì õ¿÷èí ç¿éë áîëäîã. Ìºí õîäîîä ãýäýñ, óóøãèíû õîðò õàâäàð ¿¿ñýõ øàëòãààíû íýã íü òàìõè áîëäîã. Åâðîïûí îðíóóäàä óóøãèíû õîðò õàâäàð ìàø ºíäºð áîëñîí. Îðîí îðîíä õèéñýí ñóäàëãààíóóä áèé ë äýý. Ìîíãîë÷óóä ñ¿¿ëèéí 10-20 æèëä àñàð ºðãºí õ¿ðýýòýé òàìõèíä îðñîí. Îäîî óóøãèíû õàâäðûí ºâ÷ëºë íýìýãäýíý. Ýíý áîë òàìõèòàé

ªíººäºð õ¿íä õýðýãòýé ìýäýýëëèéã ÿìàð íýã ñåíñààö õººöºëäºõã¿é øèíæëýõ óõààíû ¿íäýñëýëòýé íèéòýëæ áóé àøãèéí áóñ ýíý ñýòã¿¿ëèéã õóäàëäàæ àâààñàé ë ãýæ õ¿ñýæ áàéíà. Ýíý ñýòã¿¿ëèéã õóäàëäàæ àâñíààðàà ýð¿¿ë ìýíäèéí, øèíæëýõ óõààíû ¿íäýñëýëòýé ìýäýý ìýäýýëë¿¿äèéã îëæ àâíà. Òýãýõýýð ýíý ñýòã¿¿ëèéã çàõèàëæ óíøààðàé, ýð¿¿ë ìýíäèéíõýý òºëºº áàãà ÷ ãýñýí ìºíãº çàðöóóëààðàé ãýæ õýëüå.

ÄÝËÕÈÉÄ ÃÀÍÖÕÀÍ

Äýëõèéä ãàíöõàí á¿òýýë áîëîõ

ÀÂÐÀÃ× ÅÑ¯Ñ ÕÐÈÑÒ Òà á¿õýíä ýíý óäàà Áðàçèë óëñûí Ðåî Äå Æàíåéðî õîòîä áàéäàã, äýëõèéí õýìæýýíä ÿâóóëñàí ñàíàë àñóóëãààð 7 ãàéõàìøãèéí íýãä òîîöîãäñîí Àâðàã÷ Åñ¿ñ Õðèñòèéí õºøººã òàíèëöóóëæ áàéíà. Ýíýõ¿¿ á¿òýýë íü 39,6 ìåòð ºíäºð, ò¿¿íèé ñóóðü íü 9,5 ìåòð, 30 ìåòð ºðãºí, íèéòäýý 635 òîíí æèíòýé àæýý. Óã õºøºº íü Êîðêîâàäî óóëûí îðîéä ãàçðûí òºâøíººñ 700 ìåòð ºíäºðò, õîòûí òºâººñºº øóóä õàðàãäàõààð áàéðëàäàã þì áàéíà. Ýíý á¿òýýëèéã õèéõ àíõíû ñàíàà 1850 îíû äóíä ¿åýñ ãàðñàí ãýõ áîëîâ÷ òóõàéí ¿åèéí Êàòîëèê ñ¿ìèéí õàìáà ëàì Ïåäðî Ìàðèÿ õàòàí õààí Èçàáåëèéí äýìæëýãèéã àâ÷ ÷àäààã¿é ó÷ðààñ ñàíõ¿¿ãèéí õóâüä õºøººã á¿òýýõ áîëîìæã¿é áîëñîí áàéíà. Ò¿¿íýýñ õîéø 1889 îíä Áðàçèë óëñ á¿ãä õàéðàìäàõ óëñ áîëñîí áºãººä òóõàéí ¿åèéí Êàòîëèê øàøíû òýðã¿¿í¿¿ä èðãýäèéí õàíäèâ áîëîí ãàðûí ¿ñýã öóãëóóëñàí áàéíà. Ýíý õàíäèâûí ¿éë àæèëëàãààíä îðîëöñîí õ¿ì¿¿ñ íü èõýâ÷ëýí Áðàçèëèéí êàòîëèê øàøèíòíóóä áàéæýý. Ìºí õºøººíèé õýä õýäýí õóâèëáàð òóõàéëáàë “Õðèñòèéí çàãàëìàé”, “Äýëõèéã ãàð äýýðýý áàðüñàí Õðèñò”, “Ãàðàà ñóíãàñàí Õðèñò” çýðýã çàãâàðóóäààñ ñ¿¿ëèéí çàãâàð íü ñîíãîãäñîí áàéíà. Õºøººã Áðàçèëèéí óðàí áàðèìàë÷ Õåéòîð Äà Ñèëâà Êîñòà áîëîí Ôðàíöûí óðàí áàðèìàë÷ Ïàóë Ëàíäîâñêèé íàð õàìòðàí 1922-1931 îíû õîîðîíä íèéò 9 æèë ¿ðãýëæë¿¿ëýí áàðüæ, 1931 îíû 10 ñàðûí 12-íä íýýëòýý õèéñýí áàéíà. Õºøººã áàðèõàä íèéò $250,000

Õºøººã áàðèõàä íèéò

$250,000 çàðöóóëàãäæýý.

çàðöóóëàãäæýý. Ýíýõ¿¿ õºøºº íü àëèâàà áàéãàëèéí ãàìøèã, õàð ñàëõèíû ¿åä àâòîìàòààð ãýðýëò¿¿ëýã àñ÷ Ðåî Äå Æàíåéðî õîòûí èðãýäýä ñýðýìæë¿¿ëýã õ¿ðãýäýã áàéõààð á¿òýýãäñýíýýðýý îíöëîãòîé áºãººä äàëàéí áîëîí öàõèëãààí ñîðîíçîí øóóðãà èõýýð áîëäîã ãàçàð ç¿éí áàéðøèëòàé Ðåî Äå Æàíåéðî õîòîä áàéãàëèéí ãàìøãààñ óðèä÷èëàí ñýðãèéëýõýä ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã þì áàéíà. Àâðàã÷ Åñ¿ñ Õðèñòèéí õºøºº 2008 îíû 2 ñàðä áîëñîí öàõèëãààí ñîðîíçîí øóóðãàíû ¿åýð õóðóó áîëîí õºìñºãíèéõºº õýñýãò íèëýýäã¿é ãýìòñýí áºãººä çàñãèéí ãàçðûí ç¿ãýýñ çàñ÷ ÿíçëàõ àæèëä èõýýõýí àíõààðàë òàâüñàí áàéíà. Äýëõèéí ò¿¿õýíä á¿òýýãäñýí ãàéõàìøèãò á¿òýýë¿¿äèéí òîîíä ç¿é ¸ñîîð áàãòäàã ýíý á¿òýýë íü îëîí ìÿíãàí Êàòîëèê øàøèíòíóóäûí áýëýã òýìäýã áîëæ áàéäàã áºãººä Ðåî Äå Æàíåéðî õîòûã äýëõèéä òàíèóëàõàä ãîë íºëºº ¿ç¿¿ëñýí øèëäýã á¿òýýë þì.

ÝÐ×¯¯Ä ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄ

ÌÝÄÝÕÝÄ ÈË¯¯ÄÝÕÃ¯É

ÒÀ Ã¯ÇÝÝÒÝÉ ÞÓ?

ÓËÀÀÍ Òà óëààí âèíî ýð¿¿ë ìýíäýä òóñòàé ãýäýã òàëààð óðüä íü ëàâòàé ñîíñîæ áàéñàí áàéõ. Òýãýõäýý øèëòýé ç¿éëýý çàäëàõûí ºìíº äàðààõ çºâëºãººã àíõààð÷ ¿çýýðýé. Á¿õ òºðëèéí ñïèðòèéí óíäààíóóäûí äîòðîîñ óëààí âèíî íü ç¿ðõýíä ñàéí. Óñàí ¿çìèéí õàëüñ áîëîí ÿñàíä õýò èñýëäýëòèéí ýñðýã áîäèñ àãóóëàãääàã. Ýäãýýð õýò èñýëäýëòèéí ýñðýã áîäèñóóä íü ç¿ðõíèé ¿éë àæèëëàãàà õýâèéí ÿâàãäàõàä ñàéíààð íºëººëäºã áºãººä äîîðõè ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëíý. ¯¿íä: 1. Õîðòîé õîëåñòåðèíû õýìæýýã áóóðóóëäàã 2. Àøèãòàé õîëåñòåðèíû õýìæýýã íýìýãä¿¿ëäýã 3. Öóñíû á¿ëýãíýëò ¿¿ñýõ ìàãàäëàëûã áóóðóóëäàã ãýõ ìýò. ¯¿íýýñ ãàäíà óëààí óñàí ¿çìèéí õàëüñàíä ðåçâåðàòðîë ãýäýã áàñ íýã õýò èñýëäýëòèéí ýñðýã áîäèñ àãóóëàãääàã. Ñóäëàà÷èä ò¿¿íèéã íèëýýä õýäýí òºðëèéí õàâäàð ºâ÷íèé ¿åä õàâäðûí ºñºëòèéã óäààøðóóëäàã ãýæ ¿çäýã áàéíà.

Êàíàäûí ñóäëàà÷èä óëààí âèíîíä àãóóëàãääàã õýò èñýëäýëòèéí ýñðýã áîäèñóóä ìºí àäèë óñàí ¿çìèéí õàëüñ áîëîí ÿñàíä áàéäãèéã èëð¿¿ëñýí áºãººä òýð íü ø¿ä, áóéëíû ºâ÷ëºëººñ ñýðãèéëäýã áîëîõûã òîãòîîæýý. Êàëèôîðíèéí èõ ñóðãóóëèéí ýðäýìòýä õýò èñýëäýëòèéí ýñðýã áîäèñ àãóóëñàí õýä õýä òºðëèéí âèíîã ñóäàëæ ¿çñýí áàéíà. Ñóäàëãààíû ÿâöàä õóóðàé óëààí âèíîíä õýò èñýëäýëòèéí ýñðýã áîäèñ èõ õýìæýýãýýð àãóóëàãäàæ áàéñàí áîë õàðèí ÷èõýðëýã âèíîíä áàãà áàéäàã ãýñýí ä¿ãíýëòýíä õ¿ðñýí áàéíà. Ìºí ò¿¿íýýñ ãàäíà óëààí óñàí ¿çìèéí ø¿¿ñ öóñíû á¿ëýãíýëòèéã áóóðóóëäàã ãýäãèéã ñóäàëãàà õàðóóëñàí áàéíà.

Àðõè äàðñíû òºðëèéí óíäààã áàéíãà õýðýãëýõ íü ýëýã áîëîí íîéð áóë÷èðõàéä ãýìòýë ó÷ðóóëàõ ýðñäëèéã äàãóóëäàã. Õàðèí ýìýãòýé÷¿¿ä ñîãòóóðóóëàõ òºðëèéí óíäààã èõ õýìæýýãýýð õýðýãëýñíýýð õºõíèé ºâ÷ëºëèéí ýðñäëèéã íýìýãä¿¿ëäýã. Ýì÷ íàð ýð÷¿¿äýä ºäºðò 240 ìë, ýìýãòýé÷¿¿äýä 120 ìë ñïèðòèéí òºðëèéí óíäààã õýðýãëýõèéã çºâøººðäºã. Ãýõäýý äàðñûã õè÷íýýí èõ õýìæýýãýýð õýðýãëýíý òýð õýìæýýãýýð ºâ÷íººñ õàìãààëíà ãýæ áîäîõ íü áóðóó þì. Äàðñûã èõ õýìæýýãýýð õýðýãëýõ íü ýð¿¿ë ìýíäýä çàðèì íýã õ¿íäðýëèéã ¿¿ñãýäýã. Èéìýýñ äàðñûã õýðýãëýõäýý ÷ õýìæýýã íü òààðóóëàõ íü áèåä òóñòàé.

ÁÀÃÀ ÇÝÐÃÈÉÍ ÈË¯¯ÄÝË ÆÈÍÒÝÉ ÁÀÉÕ ÃÝÄÝÃ ÍÜ ÒÈÉÌ × ÍÎÖÒÎÉ ÀÑÓÓÄÀË ÁÈØ ÁÎËÎÂ× ÕÝÂËÈÉÍ ÕÝÑÃÝÝÐÝÝ ÒÀÐÃÀÍ ÁÀÉÕ ÁÓÞÓ ÌÀÍÀÉÕÍÛ ßÐÜÄÃÀÀÐ Ã¯ÇÝÝÒÝÉ ÁÀÉÕ ÍÜ ÝÐÑÄÝËÒÝÉ ÞÌ. ßïîí, Ñîëîíãîñ ã.ì Àçèéí áóñàä îðíóóäàä ã¿çýýòýé ýð÷¿¿ä õîâîðõîí õàðàãääàã áîë ìàíàéõíû õóâüä ýñðýãýýðýý. ßëàíãóÿà íàñ àõèæ áóé ýð÷¿¿äèéí äóíä ã¿çýýã¿é ýð÷¿¿ä õîâîðõîí. Ãýäñýýðýý òàðãàí áàéõ íü áèåèéí áóñàä õýñãèéí òàðãààñ èë¿¿òýé ýð¿¿ë ìýíäýä õîðòîé áàéäàã áàéíà. Ýð÷¿¿ä ýìýãòýé÷¿¿äèéã áîäâîë á¿ñýëõèé õýñãýýðýý èë¿¿ ººõëºõ õàíäëàãàòàé áàéäàã.

Ýíý íü ÿìàð ýðñäýëä õ¿ðãýäýã âý? • • • • • • •

Ç¿ðõíèé ºâ÷èí Öóñ õàðâàëò Çàðèì òºðëèéí õîðò õàâäàð 2 –ð õýëáýðèéí ÷èõðèéí øèæèí Öóñàíä ººõ òîñíû õýìæýý íýìýãäýõ Íîéðîí äóíä àìüñãàë çîãñîõ Áîäèñûí ñîëèëöîîíû ýìãýã ãýõ ìýò.

Õèð çýðýã ã¿çýýòýé ýñýõýý õýäèéãýýð òîëèíä õàðààä ìýäýõ áîëîìæòîé ÷ áàñ á¿ñýëõèéí òîéðãèéí õýìæýý ÷óõàë ¿ç¿¿ëýëò áîëíî. Èõýíõè ýð÷¿¿äèéí õóâüä á¿ñýëõèéí òîéðãèéí õýìæýý 40 èí÷ áóþó 102 ñì-ýýñ äýýø áàéõ íü ç¿ðõ ñóäàñíû áîëîí áóñàä ºâ÷í¿¿äýä ºðòºõ ýðñäëèéã íýìýãä¿¿ëäýã. Á¿ñýëõèéí òîéðãîî õýìæèõäýý í¿öãýí áèåí äýýðýý òàøààíû ÿñíû äýýã¿¿ð õýìæèíý. Ñóë ÷ áèø ÷àíãà ÷ áèø, ººðººð õýëáýë ìåòð àðüñàíä øèãäýæ îðîõã¿é áàéõ ¸ñòîé. Õýìæèæ áàéõ ¿åäýý ãýäñýý òàòàæ áîëîõã¿é.

Ã¿çýý ñóóõàä íàñ íºëººëºõ ¿¿? Íàñ àõèõûí õèðýýð áóë÷èí ñóëàðäàã. ßëàíãóÿà òà ÿìàð íýãýí äàñãàë õºäºëãººí õèéäýãã¿é, õºäºëãººíèé èäýâõèã¿é áîë áóë÷èí á¿ð ÷ èë¿¿òýé ñóëàðíà. Áóë÷èí ñóëðàõûí õèðýýð èë÷ëýãèéã øàòààõ ÿâö óäààøèðäàã. Òèéìýýñ õýðýâ õîîë õ¿íñýýð àâäàã èë÷ëýãýý áàãàñãàõã¿é, ýñâýë õºäºëãººíºº íýìýãä¿¿ëýõã¿é áîë æèí íýìýãäýæ ýõýëäýã.

Ã¿çýýòýé áîëîõ íü óäàìøäàã óó? Ýöýã ýõýýñ óäàìøèæ èðñýí ãåí íü òàíûã èë¿¿äýë æèíòýé áàéõ ºðòºìòãèé áàéäëûã íºõöºëä¿¿ëýõ áîëîìæòîé þì. Ãýõäýý èõýíõè òîõèîëäîëä àìüäðàëûí õýâ ìàÿã íü èë¿¿ íºëººòýé áàéäàã.

Øàð àéðàã èõ óóõ íü ã¿çýý ñóóõàä íºëººëäºã ¿¿? Ãàíö øàð àéðàã ãýëòã¿é àðõè ñîãòóóðóóëàõ óíäàà õýòð¿¿ëýí õýðýãëýõ íü æèí íýìýõ, ã¿çýý ñóóõàä íºëººëíº.

Ã¿çýýíýýñ ÿàæ ñàëàõ âý? Ãàíö ã¿çýý ãýëòã¿é áèåèéí èë¿¿äýë æèíãýýñ ñàëàõàä äîîðõè çàð÷ìóóä òóñàëíà. • Èë÷ëýãýý áàãàñãàõ. Èë÷ëýã áàãàòàé õîîë õ¿íñ õýðýãëýõ • Õºäºëãººíºº íýìýãä¿¿ëýõ. Äîëîî õîíîãò äîð õàÿæ 2 öàã 30 ìèíóò èäýâõèòýé õºäºëãººí õèéõ. Çºâõºí ãýäýñíèé äàñãàë òàòàëòóóä õèéñíýýð ã¿çýýã¿é áîëíî ãýâýë ºðººñãºë þì. Á¿ñýëõèéí õýìæýýãýý áàãàñãàõ õàìãèéí ãîë àðãà íü äàñãàë õºäºëãººí, çºâ õîîëëîëòûí òóñëàìæòàéãààð æèãä æèí õàñàõ áóþó áèåèéí íèéò ººõëºãèéí õýìæýýã áóóðóóëàõ ÿâäàë þì.

ÕÝËÝËÖ¯¯ËÝÃ

ÒÀ ÒÀÌÕÈ ÒÀÒÄÀÃ ÓÓ? Ìýäýýæ òà òàìõè õîðòîé ãýäãèéã ìýääýã, áàñ íàéðëàãàíä íü 4000 ãàðóé õèìèéí õîðò áîäèñ àãóóëàãääàãèéã ÷ ìýäýõ áàéõ… Òýãñýí ÷ õ¿ì¿¿ñ òàòààä ë áàéäàã… Äýëõèé äýýð 7 ñåêóíä òóòàìä 1 õ¿íèé íàñ áàðàëòûí øàëòãààí áîëäîã òàìõèíû òàëààð òà ÿìàð áîäîëòîé ÿâäàã âý?

Õ¿¿õýä áàéõäàà ñîíèðõîîä òàòàæ ¿çýæ áàéñàí. Õàðèí îäîî áîë òàìõè òàòäàãã¿é. Òàìõè áîë ýð¿¿ë ìýíäýä õîðòîé. Òàìõè òàòàõ íü ýð¿¿ë ìýíäèéã õîðäóóëàõ õàìãèéí áóðóó çóðøèë ãýæ áîääîã. Õ¿ì¿¿ñèéí òàìõè òàòäàã øàëòãààí ÿíç á¿ð ë áàéäàã áàéõ. Íàéç íºõºä óðóó òàòàõ, òýäíèéã äóóðàéõ, õýí íýãýíä ãî¸ õàðàãäàõ ãýæ, ýðãýí òîéðíû íºëºº ãýýä îëîí ç¿éëýýñ áîëäîã áàéõ. Òàìõè òàòâàë 5 íàñûã õîðîîíî ãýæ ÿðüäàã. Òýãýõýýð òàìõè òàòàõ ãýäýã òèéì ÷ ñàéõàí ç¿éë ãýæ áîääîãã¿é. Ýð¿¿ë ìýíäèéí õóâüä ÷ ãýñýí ìàíàé óëñ øèã óòààòàé óëñàä òàìõè íü ººðèéãºº áîëîí ºðººë áóñäûã õîðäóóëæ áàéãàà õàìãèéí òîì øàëòãààí áîëæ áàéíà. Òèéìýýñ çàëóó÷óóä ä¿¿ íàðàà òàìõè òàòàõã¿é áàéãààðàé ãýæ çºâëºå.

ÄÓÓ×ÈÍ ÌªÍÕÁÀ Ò

Òàìõè÷èä õàà ñàéã¿é ë áàéíà. Áè ÷ ãýñýí ººðº º òàìõè òàòäàã. Ãàðàõ ÷àäàõã¿é ë ÿâààä áàéí ãýýä à. Íýã ë ºäºð ãàðíà äà à ãýæ áîäîæ áàãàñãààä òàìõèà çººëð¿¿ëýýä ë. ë, Îäîî áîë õàìãèéí çººë ºí òàìõèéã òàòäàã, áà ºäºðò íýã õàéðöàã òàò ñ äàã áàéñàí áîë îäîî íýã èõ òàòààä áàéäàãã¿é Ïàðëàìåíò òàòäàã. Àì . ðàëòûí ºäºð áîë ºäºð ò 5-6 øèðõýãèéã òàòäà Áè òàìõèòàé àíõ ººðè ã. éãºº òîì õ¿í áîëñîí ãýæ áîäîæ ýõýëñýí òýð ¿åý íàéçàëñàí. Àíõ áóñäû ñ í ë àäèë øîõîîðõîæ áà éñàí, õàðèí òýð íü ààæè ààæìààð íàìàéã ººðò ì ºº òàòñàí. Õ¿íèé í¿äýí ä ñàéõàí õàðàãäàõäàà áàãûíõàà ñàâààã¿é çàí áèø ãààñàà áîëæ òàòàæ ýõý ëæ áàéëàà. Öààøäàà õàà íàéçëààä… àëü ýñâýë ÿà íýã óóð óöààðòàé, ñýòãýë ñàí àà æààõàí òèéìõýí ¿åä áààãóóëíà. Íóóõ þó áà ýý éõàâ. Îäîî íýãýíò íèêî òèíû õýìæýýã áàãàñãàæ ºäºðò òàòàõ òàìõèíûõàà õýìæýýã áàãàñãàñàí áî ëîõîîð óäàõã¿é á¿ð òàò áîëèíî ãýæ áîäîæ áàéãà àõàà à.

ÄÓÓ×ÈÍ ÍÀÐÀÍÒÓÍÃÀËÀÃ

ýé òóñìàà óóøãèíä ìàø õîð íºëººò Òàìõè áîë õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíä òýð ¿é. äýãã ýãëý õýð ýãëýæ ÷ ¿çýýã¿é, ó÷ðààñ áè òàìõè õýðýãëýäýãã¿é. Õýð ìààíü õ¿í òàìõè òàòàæ áàéãààä èíä îð÷ îéð ªºðèéíõºº ìàøèí, ãýð, èõ äóðã¿é áàéäàã. ñîí øàëòãààí íü ººð ººð áàéäàã Õ¿í á¿ðèéí õóâüä òàìõè òàòàõ áîë îæ òàòàæ ¿çýýä îðäîã áîë çàðèì áàéõ ë äàà. Çàðèì õ¿ì¿¿ñ ñîíèðõ í àñóóäàë áýðõøýýëýý äàâàí íü àìüäðàëä òîõèîëäîæ áàéãàà îëî ðäàã ó÷ðààñ òàòäàã áîëîâ óó ãýæ òóóëàõûí òóëä òàìõè òàòàæ òàéâøè àãã¿é áîëîõîîð ýíý òàëààð ñàéí áîäîæ áàéíà. Áè ººðºº òàìõè òàòä ìýäýõã¿é áàéíà.

Áè òàìõè òàòäàã. Òàìõè ìýäýýæ õ¿í èé ýð¿¿ë ìýíäýä õàìãèéí õîðòîé ç¿éë¿¿äèéí íýã. Òàìõèíààñ áîëæ ìàø îëîí õ¿í àìü íàñàà àëäàæ, ýð¿¿ë ìýíäýýðýý õîõèðäîã. Ìºí ñ¿¿ëèéí ¿åä áàãà íàñíû àðâàí æèëèéí õ¿¿õä¿¿ä òàìõè èõýýð òàòà õ áîëæýý. Õýäèéãýýð òàìõèíû ýñðýã îëîí ¿éë àæèëëàãàà àðãà õýì æýý áàéíãà ÿâàãääàã ÷ òýð á¿ð õ¿ì¿¿ñò õ¿ðäýãã¿é ó÷ðààñ òàìõè òàòà õ çàëóóñûí òîî íýìýãäñýýð ë áàéíà. Õàðèí ÿàãààä òàìõèéã òàòà àä áàéäàã âý ãýñýí àñóóëòûí õàðèóã îëñîí õ¿í îäîîãîîð áàéõã¿é áàé ãàà. Áè ÷ áàñ òýäíèé íýãýí àäèëàà ð õàðèóëòûã íü îëîîã¿é ÿâæ áàéíà. Áè ãàäóóð èõ ÿâæ àæëàà àìæóóëä àã õ¿í. Òýð áîëãîíä ìóó çóðøèë ìèíü íàäòàé õàìò ÿâæ áàéäàã. Õàð èí ãýðýýñ ãàðàõã¿é áîë íýã èõ òàìõè òàòààä áàéäàãã¿é ø¿¿.

“3 ÎÕÈÍ” ÕÀÌÒËÀ ÃÈÉÍ ÄÓÓ×ÈÍ ÀÍÕÌÀÀ Ýìýãòýé õ¿í òàëààñàà òàìõè ãîî ñàéõíû õàì ãèéí íýãä¿ãýýðò òàâèõ òîì äàéñàí þì. Ñ¿¿ëè éí æèë¿¿äýä äýëõèéí óëñ óóäàä òàìõè õýðýãëýäý ýìýãòýé÷¿¿äèéí òîî ìà ã ø ºíäºð áîëñîí ãýæ ñî íññîí. Áè ººðºº òàìõè òàòäàãã¿é. Òàìõè òàòäàã õ¿ì¿¿ñ òàì õè òàòàõààðàà òàéâøèð äàã ãýæ ñîíñîæ áàéñàí. Òýãýõýýð ñýòãýë ñàíàà áîëîí ººðò òóëãàð ñàí õ¿íä ç¿éë¿¿äýý ò¿ð ÷ ãýñýí ìàðòàõ çîðè ëãîòîéãîîð òàòäàã áàéõ . Çàðèì õ¿ì¿¿ñèéí õóâüä òýðèéã ë õèé÷èõ âýë ñýòãýë ñàíàà íü àì ðàõ þì øèã ñàíàãäàæ ò¿¿íèéãýý áàéíãà ¿ã¿éë æ áàéäàã. Òýð íü çºâõº í òàìõè òàòàõ ¿åä ë ñàéõàí ìýäðýìæ òºð¿ ¿ëäýã ó÷ðààñ òàìõè òàò äàã áîëîâ óó. Õ¿ì¿¿ñ òèéì îéëãîëòòîé áàéä àã þì øèã ñàíàãäñàí. ªºðòºº õàéðòàé, ººðè éíõºº áîëîí ¿ð õ¿¿õäè éíõýý ýð¿¿ë ìýíä, èðýýä¿éä ñàíàà òàâüä àã áîë òàìõèíààñ òàòãàë çààðàé ãýæ òàíàé ñýòã¿¿ëèéí óíøèã÷äàä õýëüå.

ÑÎÍÈÐÕÓÓËÀÕÀÄ:

ÓÓØÃÈÀ ÕÀÉÐËÀß

ÕÀÐ ÒÓÃÀËÃÀ Õàð òóãàëãà íü áººð, ýëýã, ìýäðýëèéí òîãòîëöîîíä õîðòîé íºëºº ¿ç¿¿ëäýã. Ìàø áàãà òóíãààð ÷ óðàã, áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí ìýäðýëèéí òîãòîëöîîíû õºãæèëä ìóóãààð íºëººëºõ áºãººä îþóíû ÷àäàìæèéã áóóðóóëàí õ¿¿õäèéí ñóðëàãàä ìóóãààð íºëººëäºã áàéíà. ªíãºðñºí õóãàöààíä ò¿ëø íü õàð òóãàëãàíû ãîë ýõ ¿¿ñâýð áîëæ áàéñàí áîë ò¿ëøèíä õàð òóãàëãà õèéõýý áîëüñíîîñ õîéø ò¿ëøíýýñ ÿëãàðàõ õàð òóãàëãà 98 õóâèàð áóóðñàí áàéíà. ªíººäºð ìåòàëë áîëîâñðóóëàëò íü àãààð äàõü õàð òóãàëãûí ãîë ýõ ¿¿ñâýð áîëæ áàéíà.

ÀÃÀÀÐÛÍ ÁÎÕÈÐÄÎË áà ÁÈÄÍÈÉ ÓÓØÈÃ

Õ¯×ÈËËÝÃ ÀÃÀÀÐ Õ¿÷èëëýã àãààð íü ñóëüôóð äèîêñèä SO2, íèòðîãåí äèîêñèä (NO2 ) õ¿÷èëä øèëæñýíýýð ¿¿ñäýã. Ýíý íü áîðîî õýëáýðýýð ãàçàð äýýð óíàõ áºãººä ýíý íü óðãàìàë ìîäûã ãýìòýýäýã. Áèä ýíýõ¿¿ õ¿÷ëèéí æèæèã õýñã¿¿äýýð àìüñãàëñíààð àìüñãàëûí çàì öî÷èð÷ õàíèàëãà íàéòààëãà ¿¿ñäýã áàéíà.

ªäºð, ñàð, æèë òóòàì ñàÿ ñàÿ òîíí õîðòîé õèé, áîäèñóóä àãààðò öàöàãäàæ àãààðûã áîõèðäóóëæ áàéäàã. Ýíýõ¿¿ áîõèðëîãäñîí àãààð íü àìüñãàëàõ òîîëîíä áèäíèé óóøãèíä õ¿ð÷ áàéäàã. Ìàøèí, íèéòèéí òýýâðèéí õýðýãñýë, áàðèëãà ¿éëäâýðëýë íü õîòûí àãààðûí áîõèðäëûã ¿¿ñãýõ ãîë õ¿÷èí ç¿éë áîë õºäººä ìàøèí òýðýã, ãàçàð òàðèàëàíä àøèãëàãääàã ìàøèí ìåõàíèçì àæèëëàõ ¿åä ¿¿ñ÷ áóé òîîñ øîðîî, ãàë ò¿éìðèéí óòàà íü àãààðûí áîõèðäîë ¿¿ñãýäýã. Äèçåëü õºäºëã¿¿ðýýñ ÿëãàðàõ õàð óòààíààñ ýõëýýä í¿äýíä õàðàãäàõ àãààðûí áîõèðäîë ¿¿ñãýã÷ îëîí. Ãýòýë í¿äýíä õàðàãäàõã¿é áîëîâ÷ áèäíèé ýð¿¿ë ìýíäèéã ñ¿éòãýæ áàéäàã ººð ìàø îëîí òºðëèéí àãààðûí áîõèðäëûã ¿¿ñãýã÷ óòàà, áîäèñóóä áàéäàã áàéíà. Í¿¿ðñíèé óòàà, öàõèëãààí ñòàíö, ¿éëäâýðýýñ ÿëãàðàõ óòàà, îôôèñ, òýð ÷ á¿¿ õýë áèäíèé ãýð îðîí àãààðûã áîõèðäóóëàõàä õóâü íýìðýý îðóóëæ áàéäàã. 5 õ¿íèé 1 íü àãààðûí áîõèðäëîîñ ¿¿äýëòýé ýðñäýëä áàéäàã áºãººä àìüñãàëûí çàìûí àðõàã õóó÷ ºâ÷èí ýìãýãòýé õ¿ì¿¿ñ, íàñòàé õ¿ì¿¿ñ áîëîí õ¿¿õä¿¿ä àãààðûí áîõèðäîëä èë¿¿ ºðòºìòãèé áàéäàã áàéíà.

ßÌÀÐ ÁÎÄÈÑÓÓÄ ÀÑÓÓÄÀË ¯¯ÑÃÝÄÝÃ ÂÝ? ÓÒÀÀ Õîòûí óòààíû èõýíõè õýñãèéã äèçåëü õºäºëã¿¿ðýýñ ÿëãàðàõ óòàà á¿ðä¿¿ëíý. Ìºí í¿¿ðñíèé áîëîí öàõèëãààí ñòàíöûí óòàà ãîëëîõ ¿¿ðýãòýé. Óòààíû òîì õýñã¿¿ä õàìðààñ òºâºíõ õ¿ðòýëõ õýñýãò áóþó àìüñãàëûí äýýä çàìä ¿ëäýæ æèæèã õýñã¿¿ä íü óóøèã ðóó íýâòýðäýã áàéíà. Ýäãýýð æèæèã õýñã¿¿ä óóøãèíä èõ õýìæýýòýé îðñîí íºõöºëä óóøèãíû áàãòðàà áîëîí àìüñãàëûí çàìûí áóñàä àðõàã ºâ÷òýé õ¿ì¿¿ñò àìüñãàëàõàä ñààäòàé áàéäëûã ¿¿ñãýäýã. Ç¿ðõ ñóäàñ, óóøèãíû ºâ÷òýé, íàñòàé õ¿ì¿¿ñò öàãààñ ýðò íàñ áàðàõ øàëòàã ÷ áîëîõ íü áèé.

ÑÓËÜÔÓÐ ÄÈÎÊÑÈÄ (SO2) Ñóëüôóð äèîêñèä (SO2) äèçåëü õºäºëã¿¿ð, öàõèëãààí ñòàíöààñ ÿëãàðäàã. Ñóëüôóð äèîêñèä (SO2) áîëîí í¿¿ðñíèé óòàà àãààðûí áîõèðäëîîñ ¿¿äýëòýé ¿õëèéí øàëòãààíóóäûí äîòîð äýýã¿¿ð áàéð ýçýëäýã. Ñóëüôóð äèîêñèä íü àìüñãàëûí çàìûã íàðèéñãàõ ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëíý. Èíãýñíýýð óóøèãíû áàãòðàà ºâ÷òýé õ¿ì¿¿ñ áàãà íàñíû õ¿¿õä¿¿äýä àìüñãàë ñààäòàé áàéäëûã áèé áîëãîäîã.

ÍÈÒÐÎÃÅÍ ÄÈÎÊÑÈÄ (NO2) Íèòðîãåí äèîêñèä (NO2 ) íü ìàøèí áîëîí öàõèëãààí ñòàíöààñ ÿëãàðäàã. Ýíýõ¿¿ õîðòîé áîäèñ íü àìüñãàëûí çàìûí ñàëñò á¿ðõ¿¿ëèéã ¿ðýâñ¿¿ëäýã.

ÎÇÎÍ (O3) Îçîí íü àãààð ìàíäëûí ÿìàð õýñýãò áàéãààãààñ øàëòãààëàí áèäýíä “ñàéí”, “ìóó” íºëºº ¿ç¿¿ëíý. Ìàøèíû óòàà íü íàðíû ãýðýëòýé óðâàëä îðñíîîð ¿¿ñýõ îçîíûã ìóó îçîí ãýõ áºãººä ýíý íü îð÷èí ¿åä áèé áîëîîä áóé àãààðûã áîõèðäóóëàã÷ ãîë óòàà þì. Îçîí íü óóøãèéã ¿ðýâñ¿¿ëæ õàíèàëãà ¿¿ñãýäýã. Ìºí í¿ä, õàìàð, òºâºíõèéã ãýìòýýäýã. Õàðèí ãàçðûí ãàäàðãààñ äýýø 16-50 êì-ò áàéõ ñòðàòîñôåð äàâõàðãàä ¿¿ñ÷ áàéäàã îçîí íü íàðíû õýò ÿãààí òóÿàã øèíãýýæ áàéäàã “ñàéí” îçîí þì.

Í¯¯ÐÑÕ¯×ËÈÉÍ ÕÈÉ (CO) Í¿¿ðñõ¿÷ëèéí õèé (CO) íü ¿íýðã¿é õîðòîé õèé áºãººä èõýâ÷ëýí ìàøèíû óòààíä àãóóëàãääàã. Òàðõè, ç¿ðõ, áóñàä ýä ýñýä î÷èõ õ¿÷èëòºðºã÷èéí õýìæýýã áàãàñãàõ ¿éë÷èëãýýòýé. ßëàíãóÿà ç¿ðõíèé ºâ÷òýé õ¿ì¿¿ñò èë¿¿ ýðñäýëòýé. Òàìõèíû óòàà íü ìºí í¿¿ðñõ¿÷ëèéí õèéí ãîë ýõ ¿¿ñâýð áîëäîã. Òàìõè÷èí õ¿ì¿¿ñèéí öóñàíä òàìõè òàòäàãã¿é õ¿ì¿¿ñèéã áîäîõîä í¿¿ðñõ¿÷ëèéí õèé èë¿¿ ºíäºð õýìæýýòýé áàéäàã áàéíà.

ÀÃÀÀÐÛÍ ÁÎÕÈÐÄËÎÎÑ ªªÐÑÄÈÉÃªª ÕÝÐÕÝÍ ÕÀÌÃÀÀËÀÕ ÂÝ? • Àãààðûí áîõèðäîë èõòýé óëèðàëä àëü áîëîõ ãàäàà áàéõ öàãàà áàãàñãàõ • Õýðýâ ãàäàà àæèëëàäàã áîë ºãëºº ýðò õèéõýýñ çàéëñõèéõ, íàð ìàíäàõûã õ¿ëýýõ • Àãààðûí áîõèðäîë èõ ãýäýã íü òîãòîîãäñîí îð÷èíä àìüäàðäàã áîë ãàäàà äàñãàë õºäºëãººí õèéõã¿é áàéõ • Ñàéí ÷àíàðûí àìíû õààëò ç¿¿õ íü íü àãààðûí áîõèðäëîîñ óóøãèà õàìãààëàõàä òóñòàé.

¯ÍÄÑÝÍ ÑÝÄÝÂ

Ñ¿ðüåýãèéí õàëäâàðûí øèíæèëãýýíä õàìðàãäàõ çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé õ¿ì¿¿ñ:

Ñ¯ÐÜÅÝÃÈÉÍ ÕÀËÄÂÀÐ ÀÂÑÀÍ ÃÝÄÝÃ ÍÜ Ñ¯ÐÜÅÝÃÝÝÐ ªÂ×ÈËÑªÍ ÃÝÑÝÍ ¯Ã ¯¯?

• Õàëäâàðòàé õýëáýðèéí ñ¿ðüåýòýé õ¿íèé îéðûí õàâüòëóóä • Ñ¿ðüåýãèéí ºâ÷ëºë ºíäºðòýé îðíîîñ èðñýí áóþó òóõàéí îðîíä àìüäàð÷ áóé õ¿ì¿¿ñ • ÕÄÕÂ-èéí õàëäâàðòàé, óóøèãíû àðõàã ñóóðü ºâ÷òýé, õîîë òýæýýëèéí äóòìàãøèëòàé õ¿ì¿¿ñ • Äàðõëàà äàðàíãóéëàõ ýì÷èëãýý õèéëãýæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñ

¯ã¿é. Äýëõèéí íèéò õ¿í àìûí 1/3 íü ñ¿ðüåýãèéí õàëäâàð àâñàí áàéäàã. Õàðèí õàëäâàð àâñàí íèéò õ¿ì¿¿ñèéí 10 îð÷èì õóâü íü ë ºâ÷èëäºã ãýñýí òîî áàðèìò áàéäàã òàëààð ìàãàäã¿é òà ìàíàé ºìíºõ äóãààðààñ îëæ óíøñàí áèçýý. Òýãâýë õàëäâàð àâñàí ãýñýí íü ñ¿ðüåýãýýð ºâäñºí ýñâýë ºâäºíº ãýñýí ¿ã áèø áàéõ íýý.

Ñ¯ÐÜÅÝÃÈÉÍ ÕÀËÄÂÀÐ ÀÂÑÀÍ ÃÝÄÝÃ ÍÜ ... Àìüñãàëûí çàìààð õàíèàä òîìóóíû àäèë äàìæäàã ñ¿ðüåý ºâ÷íèé õàëäâàðûã õýí ÷ õààíààñ ÷ àâ÷ áîëîõ þì. Áýëãèéí çàìûí õàëäâàðûã õààíààñ õýçýý àâñàí áàéæ áîëîõîî èõýíõè òîõèîëäîëä ìýäýõ áîëîìæòîé áîë ñ¿ðüåý ºâ÷íèé õàëäâàðûã õààíààñ õýíýýñ àâñíàà ìýäýõ àðãàã¿é. Ãýõäýý õàëäâàð àâñàí áîëãîí ºâäºõ àëáàã¿é. Èõýíõè õ¿ì¿¿ñèéí õóâüä áèå ìàõáîäèéí äàðõëàëûí òîãòîëöîî íü õàëäâàðòàé òýìöýõ ÷àäâàðòàé áàéäàã. Òèéìýýñ ë õàëäâàð àâñàí 10 õ¿íèé 9 íü ºâäºõã¿é áàéõ áîëîìæòîé þì. Ãýõäýý õàëäâàðûã áèå ìàõáîäèîñ á¿ðýí çàéëóóëæ ÷àäàõã¿é áºãººä áèå ìàõáîäèä á¿õ ë àìüäðàëûíõ íü òóðø èäýâõèã¿é õýëáýðýýð õàäãàëàãäàí áàéäàã. ªºðººð õýëáýë õàëäâàð àâñàí õ¿íèé äàðõëàëûí òîãòîëöîî ñ¿ðüåýãèéí íÿíãèéí ýñðýã òýìöýæ ¿ðæëèéã íü çîãñîîäîã. Èíãýñíýýð íÿí á¿ðìºñºí óñòàõã¿é ÷ áèåä õîð õºíººë ó÷ðóóëæ ÷àäàõã¿é èäýâõèã¿é áàéäàëä îðäîã.

Õàðèí áèåèéí ýñýðã¿¿öýë ñóëðàõ ¿åä èäýâõèã¿é áàéäàëä áàéñàí íÿíãóóä èäýâõèæèí ºâ÷èí ¿¿ñãýõ ýðñäýëòýé ãýñýí ¿ã þì. Ñ¿ðüåýãýýð õàëäâàðëàñàí: Áèåäýý ñ¿ðüåýãèéí èäýâõèã¿é íÿí àãóóëñàí, ßìàð íýãýí øèíæ òýìäýãã¿é Çîâèóð øàíàëãààã¿é Ñ¿ðüåýãèéí õàëäâàðûã áóñäàä òàðààõã¿é Ðåíòãåí áîëîí öýðíèé øèíæèëãýýíä ººð÷ëºëòã¿é Àðüñíû ñîðèë ýåðýã

Ñ¿ðüåýãýýð ºâ÷èëñºí: Áèåäýý ñ¿ðüåýãèéí èäýâõèòýé íÿí àãóóëñàí, Çîâèóð øàíàëãàà èëýðíý. Øèíæ òýìäã¿¿ä èëýðíý. ¯¿íä: • 3 äîëîî õîíîã ò¿¿íýýñ äýýø õóãàöààãààð õàíèàëãàõ • öýýæýýð ºâäºõ • öýðòýé áóþó öóñòàé õàíèàëãàõ • ÿäàð÷ ñóëüäàõ • òóðàõ • õîîëíû äóðøèë áóóðàõ • æèõ¿¿äýñ õ¿ðýõ • õàëóóðàõ • øºíº õºëðºõ

Àðüñíû ñîðèë ýåðýã Ðåíòãåí øèíæèëãýýíä ººð÷ëºëò ãàðñàí áàéæ áîëíî. Ìºí öýðíèé ò¿ðõýöèéí øèíæèëãýý ýåðýã áàéæ áîëíî Óóøèãíû õàëäâàðòàé õýëáýðèéí ñ¿ðüåýãýýð ºâ÷èëñºí áîë áóñäàä õàëäâàð òàðààíà.

Ñ¯ÐÜÅÝÃÈÉÍ ÕÀËÄÂÀÐ ÀÂÑÀÍ ÃÝÄÃÝÝ ßÀÆ ÌÝÄÝÕ ÂÝ? Ñ¿ðüåýãèéí õàëäâàð àâñàí ýñýõèéã èõýâ÷ëýí àðüñíû ñîðèëîîð òîäîðõîéëíî. Õàëäâàð àâñàí áîë ñîðèë òàðüñàí ãàçàð ã¿âäð¿¿ ¿¿ñ÷ ººð÷ëºëò ãàðàõ áàéäëààð èëýðíý.

• Õàð òàìõè ñóäñààð òàðüæ õýðýãëýã÷èä

Ñ¿ðüåýãèéí õàëäâàð àâñàí òîõèîëäîëä ñ¿ðüåýãýýð ºâäºæ áîëçîøã¿é ýðñäýëò á¿ëãèéí õ¿í àì • • • • • • • • • • •

Áàãà íàñíû õ¿¿õä¿¿ä ÕÄÕÂ/ÄÎÕ-òîé õ¿ì¿¿ñ ×èõðèéí øèæèí ºâ÷òýé õ¿ì¿¿ñ Õýò òóðàíõàé õ¿ì¿¿ñ Õîäîîä òàéðóóëñàí áóþó õîîë áîëîâñðóóëàõ ýðõòýí òîãòîëöîîíû ýìãýã ºâ÷òýé Áººðíèé àðõàã ºâ÷òýé Óóøèã òîîñæèõ ºâ÷òýé õ¿ì¿¿ñ ªìíº íü ñ¿ðüåýãýýð ºâäºæ áàéñàí Äàðõëàà äàðàíãóéëàõ ýì÷èëãýý õèéëãýæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñ Õàð òàìõè ñóäñààð òàðüæ õýðýãëýã÷èä Õîðò õàâäàðòàé õ¿ì¿¿ñ

Ñ¿ðüåýãèéí õàëäâàðûã ýì÷ëýõ øààðäëàãàòàé þó? Åð íü àðüñíû ñîðèëîîð õàëäâàð àâñàí íü òîãòîîãäñîí ñ¿ðüåýãýýð ºâäºæ áîëçîøã¿é ýðñäýëò á¿ëãèéí õ¿í àì íàñíààñ õàìààðàëã¿éãýýð çàéëøã¿é ýì÷èëãýýíä õàìðàãäàõ øààðäëàãàòàé. Ñ¿ðüåýãèéí õàëäâàðûã ýì÷ëýõ íü àìüäðàëûíõàà òóðøèä ñ¿ðüåýãýýð ºâäºæ áîëîõ ýðñäëèéã 90 õ¿ðòýë õóâèàð áóóðóóëäàã. Ìºí ñ¿ðüåýãèéí ºâ÷ëºëèéí òîîã áóóðóóëàõàä à÷ òóñòàé. Ñ¿ðüåýãèéí óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ýì÷èëãýý ýì÷èéí çààâðûí äàãóó 6-9 ñàð ¿ðãýëæèëäýã.

ÝÌÝÃÒÝÉ×¯¯Ä ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄ

ÃÎÎ ÑÀÉÕÀÍ

ÓÌÀÉÍ Õ¯Ç¯¯ÍÈÉ ÕÎÐÒ ÕÀÂÄÀÐ

ÒÀÌÕÈ ÁÀ ÝÌÝÃÒÝÉ×¯¯Ä ÄÝËÕÈÉ ÄÝÝÐ ÒÀÌÕÈÍÀÀÑ ¯¯ÄÝËÒÝÉ ªÂ×ÍÈÉ ÓËÌÀÀÑ ÆÈËÄ 5 ÑÀß Õ¯Í, ªÄªÐÒ 11 ÌßÍÃÀÍ Õ¯Í, ÌÈÍÓÒ ÒÓÒÀÌ 6 Õ¯Í ÍÀÑ ÁÀÐÄÀÃ ÁÀÉÍÀ. ÒÀÌÕÈ×ÄÛÍ 50% ÍÜ ÒÀÌÕÈÍÀÀÑ ¯¯ÄÝËÒÝÉ ªÂ×ÍÈÉ ÓËÌÀÀÑ ÍÀÑ ÁÀÐÄÀÃ. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä çàëóó îõèä á¿ñã¿é÷¿¿ä èë¿¿òýéãýýð òàìõè òàòàõ áîëñîí. Òàìõè òàòàõ íü ýìýãòýé÷¿¿äýä ýðýãòýé õ¿íèéã áîäâîë èë¿¿ õîðòîé íºëºº ¿ç¿¿ëäýã áîëîõûã ýðäýìòýä òîãòîîñîí áàéíà. Òàìõè òàòäàã ýìýãòýé÷¿¿äèéí àðüñ õóóðàéøèí õàðëàæ, óÿí ÷àíàðàà àëääàã. Èíãýñíýýð õºãøðºëò èë¿¿ õóðäàöòàé ÿâàãääàã. Òàìõè òàòäàã ýìýãòýé÷¿¿äèéí ñàðûí òýìäãèéí ìº÷ëºãò ººð÷ëºëò îðíî. Æèðýìñýí ¿åäýý çóëáàõ, ¿ðã¿éäýë ¿¿ñýõ ýðñäëèéã áèé áîëãîíî. Æèðýìñíèé áîëîí òºðºëòèéí õ¿íäðýëèéã ¿¿ñãýíý. Æèðýìñýí ¿åäýý ººðºº òàìõè òàòàõ áîëîí òàìõèíû óòààòàé îð÷èíä áàéõ íü õýâëèéä áàéãàà ¿ðýý õîðäóóëæ áàéãààòàé àäèë þì. Òàìõèíä 400 ãàðóé õîðòîé áîäèñ àãóóëàãääàã áºãººä ýäãýýð õîðò áîäèñ íü õ¿¿õäèéí áèå ìàõáîäèéí áîëîí òàðõèíû ºñºëò õºãæèëä ìóóãààð íºëººëäºã. Òàìõèíä àãóóëàãääàã íèêîòèí íü öóñíû ñóäñûã íàðèéñãàñíààð ýõýñò î÷èõ öóñàí õàíãàìæèéã áàãàñãàæ, óðãèéí ºñºëòºíä ìóóãààð íºëººëíº. Ìºí òàìõè òàòñàíààñ õºõíèé, ºíäãºâ÷íèé, óìàéí õ¿ç¿¿íèé, óìàéí áîëîí áóñàä õàâäðààð ºâ÷ëºõ ýðñäýë ýðñ íýìýãääýã.

Óìàéí õ¿ç¿¿íèé õîðò õàâäàð ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä èõñýõ õàíäëàãàòàé áàéãàà áºãººä íèéò ýìýãòýé÷¿¿äýä òîõèîëäîõ õîðò õàâäðûí äîòîð 2-ð áàéðàíä áóþó 12%-èéã ýçýëæ áàéíà. Íàñíû õóâüä 30-ààñ äýýø íàñíû ýìýãòýé÷¿¿äýä çîíõèëîí òîõèîëäîæ áàéãàà þì. Æèë á¿ð 200-300 õ¿í øèíýýð îíîøëîãäîæ, 100 îð÷èì õ¿í ýíý õàâäðûí óëìààñ íàñ áàðæ, 80 îð÷èì õóâü íü õàâäðûí ñ¿¿ëèéí øàòàíäàà îíîøëîãäîæ áàéíà ãýñýí òîî ãàðñàí áàéíà. Èéìýýñ õîðò õàâäðûã ýðò ¿åä íü èëð¿¿ëýí îíîøëîæ, ýì÷ëýõ ÿâäàë ÷óõàë áàéíà.

Í¯¯ÐÍÈÉ ÀÐÜÑÀÀ ÀÐ×ËÀÕ ÍÜ Àðüñ àð÷èëãààíû õàìãèéí ýõíèé øàò áîë àðüñíûõàà òºðëèéã ìýäýõ ÿâäàë þì. Ãýõäýý ñàéõàí àðüñòàé áàéõûí òóëä áàðèìòàëâàë çîõèõ õýä õýäýí äýãëýì áàéäàã. ¯¿íä: • • • • • •

Ýð¿¿ë õîîëëîëò Ñàéí óíòàæ àìðàõ Íàðíààñ àðüñàà õàìãààëàõ ªäºðò 8-10 àÿãà óñ óóõ Àðüñàà òîãòìîë öýâýðëýõ, ÷èéãø¿¿ëýõ ªäºðò àðüñàíäàà 3-4-ººñ îëîí á¿òýýãäõ¿¿í õýðýãëýõã¿é áàéõ ã.ì

Ìºí ÿìàð òºðëèéí àðüñòàéãààñ ¿ë õàìààðàí àðüñ àð÷èëãààíä áàðèìòëàõ ¿íäñýí çàð÷ìóóä áàéäàã.

Óìàéí õ¿ç¿¿íèé õîðò õàâäàð ¿¿ñãýõ îëîí øàëòãààí áàéäàã áîëîâ÷ õ¿íèé ïàïèëîìà áóþó õºõºíöºð âèðóñûí õàëäâàð ãîë íºëººòýé. Ýíý âèðóñ íü çºâõºí áýëãèéí çàìààð äàìæèí õàëäâàðëàäàã. Èéìýýñ ýìýãòýé÷¿¿äýä àíõ áýëãèéí õàâüòàëä îðæ ýõýëñíýýñ õîéø õàâäàð ¿¿ñýõ ìàãàäëàëòàé ãýæ ¿çäýã. Ãýõäýý ýíý âèðóñûí õàëäâàðûã àâñàí òîõèîëäîë áîëãîí óìàéí õ¿ç¿¿íèé õàâäàð áîëäîã ãýæ áîäîæ áîëîõã¿é. Õàâäàð ¿¿ñýõýä áèåèéí ýñýðã¿¿öýë ñóë áàéõ, áýëãèéí çàìûí õàëäâàðòàé áàéõ, ìºí áýëãèéí îëîí õàâüòàã÷òàé áàéõ, áýëãèéí õàðüöààíä õýò ýðò íàñàíä îðîõ, òàìõè òàòàõ çýðýã õîðò çóðøèëòàé áàéõ, àðèóí öýâðèéã ñàõèõã¿é áàéõ çýðýã íºëººëíº.

ªºðèéí ýð¿¿ë ìýíäýä òºäèéã¿é ¿ð õ¿¿õäýä, îð÷èí òîéðíû õ¿ì¿¿ñò õîð õºíººëòýé ãýäãèéã áè÷èæ òýìäýãëý. Òàìõè òàòàõã¿é áàéñíààð áè ýð¿¿ë ìýíääýý ¿íýëæ áàðøã¿é õºðºíãº îðóóëæ áàéíà ãýæ áîä Òàìõèíààñ ãàðàõ ºäðºº òîâëî. ßìàð íýã òýìëýãëýëò áàÿð, òºðñºí ºäºð ã.ì Òàòäàã òàìõèíûõàà òîîã 2 äàõèí áàãàñãà. Òàìõè òàòàõ õ¿ñýë 10-15 ìèíóò ¿ðãýëæèëäýã òóë àíõààðàë ñàðíèóëàõ ÿìàð íýã ç¿éë õèé. Çàâã¿é àæèëëàõ, ñïîðòîîð õè÷ýýëëýõ, ýñâýë áîõü çàæèëàõ, ÷èõýð èäýõ, àìàà óãààõ, ñàìàð èäýõ ãýõ çýðãýýð äóðøëàà áóóðóóë. Áàÿð ¸ñëîëä îðîëöîõ, óé ãàøóó òîõèîëäîõ, ñýòãýë ãóòðàõ ¿åäýý òàìõè õýðýãëýõã¿é áàéõ Òàìõè òàòàõã¿é áàéãààäàà ººðèéãºº ìàãò Òàìõè òàòàõ çóðøëààñàà ñàëæ áàéãààãàà íàéç íºõºääºº õýë Òàìõè õóäàëäàí àâàõ ìºíãººðºº ººð ç¿éë õóäàëäàí àâ÷ ººðèéãºº óðàìøóóë

• • • •

• • •

Ãýð á¿ëäýý ¿íýí÷ áàéõ Ýðò áýëãèéí àìüäðàëä îðîõã¿é áàéõ Òîõèîëäëûí áýëãèéí õàâüòàë áîëîí îëîí õàâüòàã÷ààñ òàòãàëçàõ Áýëãýâ÷ òîãòìîë õýðýãëýõ Áýëãèéí àðèóí öýâðèéã ñàéòàð ñàõèõ Àðõè òàìõèíààñ òàòãàëçàõ

Óìàéí õ¿ç¿¿íèé õàâäðûã ýðò èëð¿¿ëýõ øèíæèëãýýíä 35ààñ äýýø íàñíû á¿õ ýìýãòýé÷¿¿ä 2-3 æèëèéí çàéòàé õàìðàãäñàíààð ýíý ºâ÷íººñ ººðèéãºº ñýðãèéëæ ÷àäíà. / óìàéí õ¿ç¿¿íèé ýä ýñèéí øèíæèëãýý, öóóíû õ¿÷ëèéí àðãà/ Ýðò èëð¿¿ëýõ øèíæèëãýýã ºãºõäºº äàðààõ ç¿éëèéã àíõààðàõ øààðäëàãàòàé. • • • •

Ñàðûí òýìäýã èðñýí ¿åä øèíæèëãýý ºãºõã¿é áàéõ Øèíæèëãýý ºãºõººñ 48 öàãèéí ºìíº ø¿ðø¿¿ðò îðîõã¿é áàéõ Øèíæèëãýý ºãºõººñ 48 öàãèéí ºìíº áýëãèéí õàðüöààíä îðîõã¿é áàéõ Øèíæèëãýý ºãºõººñ 48 öàãèéí ºìíº òàìïîí, æèðýìñíýýñ õàìãààëàõ ýì, òîñ çýðãèéã õýðýãëýõã¿é áàéõ

×ÈÉÃØ¯¯ËÝÕ Á¿õ òºðëèéí àðüñàíä ÷èéã õýðýãòýé. Èõýâ÷ëýí òîñ àãóóëààã¿é, óñàí ñóóðüòàé êðåì, ýìóëüñè áàéäàã. Íàðíû õàìãààëàëòûí õ¿÷èí ç¿éë íü (SPF) 15 áàéâàë çîõèñòîé. ×èéãø¿¿ëýã÷èéã ºäºð òóòàì õýðýãëýõ íü èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé. Äîîðõè ç¿éëñèéã àíõààðàõ íü çºâõºí í¿¿ðíèé àðüñ ãýëòã¿é áèåèéí áóñàä õýñãèéí àðüñ õóóðàéøèõààñ ñýðãèéëýõýä òóñòàé. ¯¿íä: Í¿¿ðýý óãààõ óñàíä îðîõäîî õàëóóí áèø á¿ëýýí óñ õýðýãëýõ Çººëºí ñàâàí õýðýãëýõ Àðüñ öýâýðëýãäñýí ë áîë èë¿¿ îëîí äàõèí óãààõààñ çàéëñõèéõ Àðüñàà ÷èéãòýé áàéõàä ÷èéãø¿¿ëýã÷ýý ò¿ðõýõ ªâºë áîëîí õ¿éòíèé óëèðàëä áýýëèé, ìàëãàé îðîîëò õýðýãëýõ

ÍÀÐÍÀÀÑ ÀÐÜÑÀÀ ÕÀÌÃÀÀËÀÕ

¯òðýýíýýñ ýâã¿é ¿íýðòýé öóñàðõàã ç¿éë ãàðàõ , ýâã¿é ¿íýð ãàðàõ Áýëãèéí õàâüòàëä îðñîíû äàðàà ¿òðýýíýýñ öóñ ãàðàõ, ºâäºõ Ñàðûí òýìäýã óäààí õóãàöààãààð ¿ðãýëæëýõ, ºâäºëòòýé èðýõ ¯òðýýíýýñ ìº÷ëºãò áóñààð öóñ àëäàõ Õýâëèé õýñãýýð ºâäºõ

Àðüñ àð÷èëãààíû ºäºð òóòìûí äýãëýìèéí ñàëøã¿é íýã õýñýã íü íàðíààñ àðüñàà õàìãààëàõ ÿâäàë þì. Íàðíû õýò ÿãààí òóÿà íü äîëãèîíû óðòààñàà õàìààðàí UVA, UVB ãýñýí 2 õýëáýðòýé áàéäàã. UVA:- àðüñûã õºãøð¿¿ëæ àðüñíû ã¿íä ã¿í øèíãýí ÷ºëººò ðàäèêàëóóäûã ¿¿ñãýäýã. Àðüñíû õîðò õàâäàð áóñàä òºðëèéí àðüñíû ìýäðýã áàéäëûã íºõöºëä¿¿ëäýã.

Óìàéí õ¿ç¿¿íèé õîðò õàâäðààñ ñýðãèéëýõèéí òóëä • • •

Àðüñ ñýðãýýæ òîëèéëãîõ áóþó áèäíèé íýðëýäãýýð òîíèê íü àðüñ öýâýðëýõ ¿å øàòûã çàéëøã¿é äàãàëäàæ ÿâäàã. Ýíý íü àðüñ öýâýðëýãýýíèé á¿òýýãäõ¿¿íèé ¿ëäýãäëèéã àðèëãàæ í¿õ ñ¿âèéã îíãîéëãîí àðüñûã òîëèéëãîæ ºãäºã. Òîíèê íü àðüñíû öóñàí õàíãàìæèéã ñàéæðóóëæ àðüñíû ºíãèéã ñýðãýýæ ºãíº. Õàðèí òîñëîã àðüñàíä õýðýãëýäýã í¿õ àãøààõ ¿éëäýëòýé õ¿÷òýé òîíèêóóä íü àðüñûã öî÷ðîîæ õóóðàéøóóëàõ õàíäëàãàòàé áàéäàã.

• •

Óìàéí õ¿ç¿¿íèé õàâäðûí ¿åä èëðýõ øèíæ òýìäýã •

ÀÐÜÑ ÑÝÐÃÝÝÕ

• • •

Òàìõè òàòàõ çóðøëààñàà ñàëàõûí òóëä -

ÖÝÂÝÐËÝÕ Ýíý áîë õàìãèéí àíõíû àëõàì þì. ªäðèéí òóðøèä õºëñ, òîñ, òîîñ øîðîî, í¿¿ðíèé áóäàã, íÿí àðüñàí äýýð õóðèìòëàãäàí áîõèðäîë ¿¿ñãýæ áàéäàã. Ñàâàí óñààð àðüñíû áîõèðäëûã öýâýðëýæ áîëîõ ÷ òºãñ öýâýðëýãýý áîëæ ÷àääàãã¿é. Èéìýýñ ººðèéí àðüñíû îíöëîãò òîõèðñîí êðåì, ëîñüîí, ñ¿¿í øèíãýíýýð öýâýðëýõ øààðäëàãàòàé. Óòàõ: Óóðààð óòàõ íü á¿õ òºðëèéí àðüñàíä òîõèðäîã. Ýíý íü áîõèðäëûã öýâýðëýæ, öóñíû ýðãýëòèéã ñàéæðóóëàí í¿õ ñ¿âèéã îíãîéëãîäîã. Èëëýã: Í¿¿ðýý öýâýðëýñíèé äàðàà èëëýã õèéõ íü í¿¿ðíèé áóë÷èíã àìðààæ öóñíû ýðãýëòèéã ñàéæðóóëäàã. Öýâýð ãàðààð 5-10 ìèíóò îð÷èì õèéõýä ë õàíãàëòòàé. Èëëýã õèéæ áàéõäàà í¿¿ðíèé àðüñûí ñóíãàæ òàòàæ áîëîõã¿é. Õ¿éòíèé ýì÷èëãýý: Ìºñººð áèãíýõ, õàòààõ, í¿õ àãøààõ ìàñê áàéæ áîëíî.

UVB:- àðüñûã ò¿ëæ áîðëóóëíà. Àðüñíû õîðò õàâäàð ¿¿ñãýõ àþóëòàé. Íýã óäàà íàðàíä ò¿ëýãäñýíýýñ àñóóäàë ¿¿ñýõã¿é áîëîâ÷ íàðíààñ àðüñàà õàìãààëæ áàéõ íü àðüñ öàãààñàà ýðò õºãøðºõ, õîðò õàâäðûí ýðñäëèéã áóóðóëàõàä òóñòàé.

¯Ð×ËÝÝÍÝÝÑ ÑÝÐÃÈÉËÝÕ Íàñæèëò áîëîí íàðíû òóÿà íü àðüñ ¿ð÷ëýýòýõ ãîë øàëòãààí áîëäîã. Àðüñíû êîëëàãåí øèðõã¿¿ä ñóëàð÷ àðüñ óíæèíà.25 íàñíààñ äýýø òîãòìîë èëëýã õèéæ áàéõ íü àðüñíû óÿí õàòàí ÷àíàðûã õàäãàëæ öóñàí õàíãàìæ ñàéæðóóëàí ýðò ¿ð÷ëýýòýõýýñ ñýðãèéëíý. Õýäèéãýýð õóäàëäààíä êîëëàãåí àãóóëñàí á¿òýýãäõ¿¿í¿¿ä ìàø îëîí áàéäàã áîëîâ÷ ýäãýýð íü àðüñàíä õàíãàëòòàé õýìæýýãýýð íýâòðýí îðæ àðüñíû ººðèéí êîëëàãåíûã ñýðãýýæ íºõíº ãýäýã íü áàòëàãäààã¿é. Õýäèéãýýð ¿ð÷ëýý íü ýð¿¿ë ìýíäèéí òóëãàìäñàí àñóóäàë áèø áîëîâ÷ èõýíõè õ¿ì¿¿ñ ¿ð÷ëýýòýé ÿâàõûã õ¿ñäýãã¿é ø¿¿ äýý.

ÃÎÎ ÑÀÉÕÀÍ

ÀÌÜÄÐÀË

Ã.ÁÓÄÍß Ã.ÁÓÄÍ ßÌ

ÍÀÐÍÛ ÒÓßÀÍÀÀÑ ÀÐÜÑÀÀ ÕÝÐÕÝÍ ÕÀÌÃÀÀËÀÕ ÂÝ?

ÃÝÐ Á¯Ë ÁÎË ÕÀÉÐ, Ç¯ÐÕ ÑÝÒÃÝËÈÉÍ ÑÓÐÃÓÓËÜ.

UVA

UVB

• Óðò äîëãèîíòîé • ªäðèéí òóðøèä ýð÷ íü àäèë áàéäàã. • Ýð÷ íü óëèðëààñ õàìààðäàãã¿é. • Äýëõèéí 2 òóéëûí õîîðîíäîõ á¿õ ë ãàçàðç¿éí áàéðëàëä ýð÷ íü àäèë òóñäàã. • Øèë, ïëàñòèêèéã íýâòðýõ ÷àäâàðòàé. • Àðüñíû ã¿íä íýâòýðíý.

• • • • • •

UVC Äîëãèîíû óðò äóíä çýðýã 10.00-15.00 öàãèéí õîîðîíä õàìãèéí ýð÷òýé. ºâëèéí ñàðóóäàä ýð÷ íü áóóðäàã. Ýêâàòîðò îéðòîõ òóñàì ýð÷ íü íýìýãääýã. Øèë, ïëàñòèêèéã íýâòðýõã¿é. Àðüñíû ã¿íä íýâòýðíý.

• • •

Äîëãèîíû óðò áîãèíî Îçîíû äàâõàðãàä èõýíõè õýñýã íü øèíãýäýã. Àðüñíû ãàäíà äàâõàðãàä øèíãýíý.

UVA, UVB òóÿàíóóä íü àðüñíû äàðõëààíû òîãòîëöîîíû ãîë ýñ¿¿ä áîëîí öóñíû öàãààí ýñèéã ãýìòýýñíýýð àðüñûã ãàäíû õàëäâàðò ºðòºìòãèé áîëãîäîã. Íàðàíä óäààí õóãàöààãààð áàéõ íü àðüñàíä ìóó íºëººòýé ãýäãèéã áàðàã õ¿í á¿ð ìýäíý. Ãýâ÷ íàðíû òóÿàíä ºðòºõã¿é àìüäàðíà ãýæ ìýäýýæ áàéõã¿é. Òýãâýë íàðíààñ õýðõýí õàìãààëàõ âý? •

•

10.00-15.00 öàãèéí õîîðîíä àëü áîëîõ íàðàíä èõ áàéõã¿é áàéõûã õè÷ýýõ. Ýíý ¿åä íàðíû öàöðàã õàìãèéí õ¿÷òýé áàéäàã. Õýðýâ íàðàíä ãàäàà áàéãàà áîë õàíöóéòàé öàìö, ìàëãàé, íàðíû õàìãààëàëòûí òîñ ò¿ðõýõ øààðäëàãàòàé. Íàðíû òîñ ñîíãîõäîî õî¸ð òºðëèéí íàðíû õýò ÿãààí òóÿàíààñ õî¸óëàíãààñ íü õàìãààëàõ ¿éëäýëòýéã ñîíãîõ õýðýãòýé. Íàðíààñ õàìãààëàõ òîñíû íàðíû õàìãààëàëò íü (SPF) 15 áà ò¿¿íýýñ äýýø áàéõ. SPF 15 ãýäýã íü íàðíû õàìãààëàëòûí òîñ ò¿ðõýýã¿é àðüñòàé õàðüöóóëàõàä 15 äàõèí óäààí õóãàöààíä íàðàíä áàéõàä ò¿ëýãäýõã¿é áàéõ áîëîìæòîé ãýñýí ¿ã þì. Íàðíû õàìãààëàëòûí òîñûã ãàäàà ãàðàõààñàà ºìíº äîð õàÿæ õàãàñ öàãèéí ºìíº ò¿ðõñýíýýð àðüñàíä ñàéí øèíãýæ ºãäºã. Øèíý òîñ ò¿ðõýõ ãýæ áàéãàà áîë ýõëýýä áàãà çýðãèéã ò¿ðõýæ òóðøèõ øààðäëàãàòàé.

Ìîíãîë ãýð á¿ëèéí îíöëîã, ýðõýìëýõ ¿íýò ç¿éëñ íü áóñàä óëñ îðíóóäòàé õàðüöóóëàõàä èë¿¿ ãàéõàìøèãòàé.

Ìàíàé ñýòã¿¿ëèéí óíøèã÷äàä ººðèéãºº òàíèëöóóëàõã¿é þó? - Äýëõèéí Ýíõ Òàéâíû Òºëººõ Ýâ Íýãäëèéí Ãýð Á¿ëèéí Ìîíãîëûí Õîëáîî òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûí ã¿éöýòãýõ çàõèðàë, íèéãìèéí àæèëòàí ìýðãýæèëòýé. Áàéãóóëëàãûíõàà ¿éë àæèëëàãààíû òàëààð òàíèëöóóëáàë… - 1997 îíîîñ õîéø Ìîíãîë ãýð á¿ëèéí òóëãàìäñàí àñóóäëûã øèéäâýðëýõ, òóñëàõûí òºëºº ¿éë àæèëëàãàà ìààíü ÷èãëýãäýí àæèëëàæ áàéíà. Áàò áýõ ãýð á¿ëèéí ñî¸ëûã íèéãýìä äýëãýð¿¿ëýõ ýðõýì çîðèëãîòîé. ªºðººð õýëáýë íèéãýìä äóòàãäàæ áàéãàà àëäàãäñàí ç¿éëèéã ýðã¿¿ëýí áèé áîëãîõ, ¿íýí÷, áèå áèåíýý õóóðäàãã¿é, ãýð á¿ëýýñ ãàäóóðõ áýëãèéí õàðèëöààã¿é, Ìîíãîë óëñûí èðýýä¿éí øèëäýã áîëîâñîí õ¿÷íèéã áèé áîëãîõ ÷àäâàðòàé òèéì ë ãýð á¿ëèéã, ñî¸ë, õàðèëöààã òºëºâø¿¿ëýõ çîðèëãîòîé àæèëëàäàã. Ýðõýì çîðèëãîòîéãîî óÿëäóóëààä îëîí ¿éë àæèëëàà ÿâóóëäàã. Ãýð á¿ëèéí ñóðãàëò çºâëºãºº, ëåêö¿¿ä çîõèîí áàéãóóëäàã. Ìîíãîëûí óëàìæëàëò ãýð á¿ëèéí óõààí, ºðõ ãýðèéã òºâõí¿¿ëýõ ¸ñîí äýýð ¿íäýñëýãäñýí îð÷èí ¿åèéí øèíæëýõ óõààíààð áàòàëãààæñàí ëåêö¿¿äèéã óíøäàã. Ìºí äýëõèéí îëîí óëñûí æèøèãò íèéöñýí, õºãæñºí óëñóóäûí õ¿íèéã õ¿í áîëãîõ, õ¿íèéã õ¿í ãýäýã óòãààð íü õàðàãäóóëäàã õàðèëöààíû ¿íäñýí çàð÷ìóóäûã àøèãëàäàã.

Ìºí áèä æèë á¿ðèéí 5-ð ñàðûã ãýð á¿ëèéí ñàð áîëãîí òýìäýãëýí ºíãºð¿¿ëäýã. Ýíý æèëèéí 5 ñàðûí 15-íûã ãýð á¿ëèéí ºäºð áîëãîí çàðëàñàí. Æèë áîëãîí 21 àéìãààñ øèëäýã ãýð á¿ëèéã øàëãàðóóëàõ ¸ñëîëûí àðãà õýìæýýã çîõèîí áàéãóóëäàã. 30-ààñ äýýø æèë õàíèëñàí áèå áèåäýý ¿íýí÷ àìüäàðñàí 5-ààñ äýýø õ¿¿õýä ºñãºí õ¿ì¿¿æ¿¿ëñýí îðîí íóòàãòàà íýð õ¿íä ñàéòàé òèéì ýöýã ýõ, ãýð á¿ëèéã øèëäýã ãýð á¿ëýýð øàëãàðóóëäàã. ¯¿íýýñ ãàäíà ãýð á¿ëèéí õîëáîî ìààíü ãýð á¿ëèéã äýìæèõ òºðºë á¿ðèéí ñàéí äóðûí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã. Ìîíãîë ãýð á¿ëèéí îíöëîã ìºí ÷àíàð þó áàéäàã âý? - Ìîíãîë ãýð á¿ëèéí îíöëîã, ýðõýìëýõ ¿íýò ç¿éëñ íü áóñàä óëñ îðíóóäòàé õàðüöóóëàõàä èë¿¿ ãàéõàìøèãòàé. Ìîíãîë÷óóä óõààíòàé àðä ò¿ìýí. Ìîíãîë ãýð á¿ëèéí õàìãèéí ãîë îíöëîã íü ýõíýð íºõºð, ¿ð õ¿¿õä¿¿ä íü òýíãýð äýýä ýöãèéã ø¿òäýã. Ìîíãîë ãýð á¿ë õ¿íèéã èë¿¿ ñàéí ñàéõàí ç¿éëèéí òºëºº àìüäðóóëäàã. ªºðèéãºº õè÷ýýëã¿éãýýð áóñäûí òºëºº, óëñ îðîí, äýëõèé íèéòèéí òºëºº ñàéí ç¿éë õèéõèéã ýðõýìë¿¿ëäýã áàéñàí. Ìºí ýâ ýåèéã ýðõýìëýäýã, ¿íýò ç¿éëñèéã áàðèìòàëæ ñàõèäàã áàéñàí. Ìîíãîë ãýð á¿ëèéí äàõèí äàâòàãäàøã¿é îíöëîã áîë 3 ¿åýðýý íýã ãýðò àìüäàðäàã. Ìîíãîë ãýð á¿ë ýñãèé ãýðòýý áàéõäàà èë¿¿ àç æàðãàëòàé, ñàéõàí áàéñàí þì áàéíà ãýæ áè áîääîã.

Ãýð á¿ëèéí áîëîâñðîë ãýæ þó âý? Çàðèì õ¿ì¿¿ñ ýíý òàëààð ìýäýýëýë ìóóòàé áàéäàã. - Áèä àëáàí ¸ñîîð çààæ áàéæ ñóðãàäàã áîëîâñðîëîîñ èë¿¿ãýýð ãýð á¿ëýýñ ç¿ðõ ñýòãýë, õàéð õî¸ðûã ñóðàëöàæ áàéäàã. Ãýð á¿ë áîë õàéð, ç¿ðõ ñýòãýëèéí òîì ñóðãóóëü. Áèä ãóäàìæèíä ÿâæ áàéõäàà õ¿íèéã õ¿íäýëæ õàðèëöàõ, àëü ýñâýë õàìò îëîí äóíäàà íºõäèéãºº õ¿íäýòãýí íàéç íºõºðëºëèéí õàðèëöàà òîãòîîõ, òýð á¿õ ç¿ðõ ñýòãýë õàéðûí ýõëýë õààíà áàéäàã âý ãýâýë òýð õ¿íèé ãýð á¿ëýýñýý ñóðñàí áîëîâñðîë áàéäàã. Ãýð á¿ëýýñ ç¿ðõ ñýòãýë, õàéðûã ñóðäàã. Òýãýõýýð ãýð á¿ëèéí áîëîâñðîëîîð áèä àðâàí æèë, öýöýðëýã, äýýä ñóðãóóëüä çààõã¿é áàéãàà áýëãèéí õ¿ì¿¿æëèéã îëãîõ, ìºí èðýýä¿éä õ¿í àìüäðàëûíõàà òóðøèä àâ÷ ÿâàõ çàí ÷àíàðûã òºëºâø¿¿ëæ áàéõ ¸ñòîé. Òàíûõààð ãýð á¿ëèéí áîëîâñðîëûã, ìýäëýã ìýäýýëëèéã áèä õýäèé íàñíààñàà àâàõ íü çºâ áý? - ªíäãºí ýñ ýð áýëãèéí ýñ õî¸ð íèéëñýí öàãààñ ýõýëæ ãýð á¿ëèéí áîëîâñðîë îëãîãäîõ ¸ñòîé. Õ¿¿õýä òºð¿¿ëýõýýð øèéäñýí òýð ìº÷ººñ ýõýëæ ýöýã ýõ ÿìàð õîîë õ¿íñ õýðýãëýõ, ÿìàð õ¿¿õýäòýé áîëîõ, ÿìàð àìüäðàëûí õýâ ìàÿã, õ¿ì¿¿æèë îëãîõ, ñýòãýë ç¿é ÿìàð áàéõ âý ãýäãýýñ õàìààð÷ òýð õ¿íèéã áîëîâñðóóëàõ ýõ ¿íäýñ íü òàâèãääàã. Ãýð á¿ëèéí áîëîâñðîë çààâàë õ¿¿õýä ìýäýý îðñîí, õýëä õºëä îðñîí öàãààñ ýõýëäýãã¿é.

ßÐÈËÖËÀÃÀ

Ã.ÁÓÄÍß Ã.ÁÓÄÍ ßÌ ÃÝÐ Á¯Ë ÁÎË ÕÀÉÐ, Ç¯ÐÕ ÑÝÒÃÝËÈÉÍ ÑÓÐÃÓÓËÜ.

Õýðâýý ñàéí õ¿ì¿¿æèëòýé, ñàéí çàí ÷àíàðòàé, ºíäºð ìýäëýã áîëîâñðîë, îþóíû ÷àäàâõèòàé õ¿¿õýäòýé áîëüå ãýâýë ýöýã ýõ÷¿¿ä õ¿¿õýäòýé áîëîõîîñîî ºìíº ººðèéãºº òºëºâø¿¿ëýõ íü ÷óõàë. Õ¿íèé ãåí ãýäýã õýçýý ÷ õóäëàà ìýäýýëýë äàìæóóëäàãã¿é. Ñ¿¿ëèéí ¿åä ãýð á¿ëèéí óóð àìüñãàëûã ýâäýæ áàéãàà õàìãèéí òîì ç¿éë òàíûõààð… - Îð÷èí ¿åèéí ãýð á¿ë¿¿ä ìºíãº, ýä áàÿëàã, ìàòåðèàëëàã ç¿éëèéã õàìãèéí ýðõýì ç¿éëýý áîëãî÷èõñîí. Îþóíëàã, õ¿íèéã õ¿í áîëãîäîã ç¿éëèéã îðõèãäóóëñàí. Ìºí äýýðýýñ íü çóãàà öýíãýëèéã ìàø èõ ýðõýìëýæ áàéíà. Ò¿¿íýýñ áîëîîä Ìîíãîë ãýð á¿ëèéí õàðèëöààíä ìàø èõ ýâäðýë ãàð÷ áàéíà. Ìàíàéõàí ãýð á¿ëèéí àñóóäëàà øèéäâýðëýõ òàë äýýð ñýòãýë ç¿é÷èä õàíäàõ íü õýð èõ áàéäàã âý? - Ìîíãîë÷óóä èõ è÷èìõèé àðä ò¿ìýí. Ãýð á¿ë äîòîð àñóóäàë ãàðñàí ÷ äîòðîî øèéäýõ ãýæ îðîëääîã. Ìîíãîë÷óóä ñýòãýë ç¿é÷èä î÷èõîîñîî èë¿¿ îéð äîòíû õ¿ì¿¿ñýýñýý çºâëºãºº àâäàã. Èõýíõ á¿ñã¿é÷¿¿ä íàéç á¿ñã¿é÷¿¿ä äýýðýý î÷äîã. Òýä àìüäðàë äýýð áàéãàà ç¿éëñèéã ÿðüæ áàéãàà ìýò áîëîâ÷ ñºðºã ñýòãýë õºäëºë ¿¿ñãýõýä áýëýí õàðèëöàã÷ íàð áàéäàã. Ñ¿¿ëèéí ¿åä ñýòãýë ñóäëàà÷ äýýð î÷èõ ãýð á¿ë¿¿ä îëøèð÷ áàéíà. Çºâ øèéäýë ãàðãàæ ÷àääàã, çºâ ñýòãýë õºäëºëèéã òºð¿¿ëæ ÷àääàã ãàçàð áîë ñýòãýë ç¿éí çºâëºãºº ºãäºã ãàçàð áàéäàã. Ãýð á¿ëä çºâëºãºº ºãäºã òºâ¿¿äèéí õàìãèéí ãîë íü ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéíõýý íóóöûã àëäàõã¿é áàéõ ¸ñ ç¿éã áàðèìòàëäàã. Ýíý òàë äýýð á¿ðýí èòãýëòýé áàéæ áîëíî. Ààâ ýýæ äýýðýý î÷èæ óëàì á¿ð ìóóäàëöàæ áàéõààð ñýòãýë ç¿éí òºâä õàíäàõ íü õàìààã¿é äýýð áàéäàã. Ñ¿¿ëèéí ¿åä ãýðëýëòýý äàãààä ãýð á¿ëèéí ñàëàëò áàñ èõýñ÷ áàéíà. Ýíý òàëààð òà ÿìàð áîäîëòîé ÿâäàã âý? - Ñàëàëòûí õàìãèéí òîì øàëòãààí áîë ¿çýë áîäëûí øàëòãààí ãýæ áîääîã. Òóõàéëáàë õ¿í ãýðëýõýýñýý ºìíº îëîí õàðèëöàã÷òàé áàéæ áîëíî. Ãýðëýñíèéõýý äàðàà ãýð á¿ëýýñ ãàäóóðõ õàðèëöààòàé áàéæ áîëíî ãýñýí ¿çýë áàéíà. Ýíý ¿çýë õààíààñ áèé áîëæ áàéíà ãýâýë ààâ ýýæ, ýðãýí òîéðîíä áàéãàà àõ

ä¿¿ íàðûíõ íü äóíä èéì ¿çýãäýë èõ ãàð÷ áàéíà. Ìºí çàëóó÷óóäûí ø¿òýí áèøèðäýã îëíû òàíèë õ¿ì¿¿ñ òýð äóíäàà Õîëëèâóäûí îäóóäûã áóðóóòãàìààð áàéäàã. ªñâºð íàñíû á¿õ õ¿¿õä¿¿ä òýäãýýð îäóóäûã ø¿òäýã. Ãýòýë òýä äîð õàÿæ 3-ààñ äýýø óäàà ñàëæ íèéëñýí áàéäàã. Ýíý íü ìàø ìóó ¿ëãýð äóóðàéëàë ¿ç¿¿ëæ áàéãàà. Ãýð á¿ë ñàëæ áàéãàà 2 äàõü òîì øàëòãààí íü ñåêñ. Õýí ÷, õààíà ÷, õýíòýé ÷, ÿàæ ÷ õàìààã¿é áýëãèéí õàðèëöààíä îðîõ íü õ¿íèé ýðõ ÷ºëºº ãýñýí ¿çëýýñ ¿¿äýëòýé. ¯íýí÷ õàðèëöàà ãýäýã ñ¿¿ëèéí 50 æèëä áàéõã¿é áîëñîí áàéíà. Òàíûõààð áàò áýõ ãýð á¿ëèéã áèé áîëãîõîä þóã àíõààðàõ ¸ñòîé âý? Çàëóó÷óóäûí õóâüä ýõëýýä ººðèéãºº ñàéí òºëºâø¿¿ëýõ õýðýãòýé. Çºâ òºâºëøèë, çºâ õ¿ì¿¿æèë îëãîæ áàéãàà ãýð á¿ë¿¿ä Ìîíãîëä áàéãàà. Ãýõäýý áóðóó õ¿ì¿¿æèëòýé õ¿¿õäèéã òºëºâø¿¿ëæ áàéãàà ãýð á¿ë¿¿ä èë¿¿ îëîí áîëñîí áàéíà. Òýãýõýýð ãýð á¿ë çîõèîæ áóé çàëóó÷óóä ìààíü ýõëýýä ººðèéãºº õºãæ¿¿ëæ, ººðèéãºº çºâ õóâü õ¿í áîëãîõ õýðýãòýé. Ýíý áîë çàëóó÷óóäûí ýðõýìëýõ ¸ñòîé ç¿éë¿¿äèéí íýã þì. Áèåý çàñàæ ÷àäñàí õ¿í áîë ãýð á¿ëýý “àâòîìàòààð” çàñ÷ áàò áýõ ãýð á¿ëèéã áèé áîëãîæ ÷àääàã. Áàò áýõ ãýð á¿ëèéã áèé áîëãîõûí òóëä áèå áèåäýý ¿íýí÷, õàðèóöëàãàòàé õàíääàã, áèå áèåíèéõýý òºëºº àìüäàð÷ ÷àääàã áàéõ ÿâäàë þì. Èéì õîñóóäûí äóíäààñ ñàéí õ¿í

òºëºâøèæ õ¿ì¿¿æäýã. Õýäèéãýýð Ìîíãîë ãýð á¿ëèéí îíöëîã ìºí ÷àíàð ººð÷ëºãäºæ ò¿¿íèéã äàãààä îëîí àñóóäàë áýðõøýýë áèé áîëñîí õýäèé ÷ áè Ìîíãîëûí çàëóó÷óóä ãýð á¿ë çîõèîõäîî õàðèóöëàãòàé õàíäàæ, áèå áèåäýý ¿íýí÷ áàéæ, óëñ îðíûõîî õºãæèëä õóâü íýìðýý îðóóëíà ãýäýãò èòãýëòýé áàéäàã. Àç æàðãàëòàé ãýð á¿ë ãýæ òàíûõààð ÿìàð ãýð á¿ëèéã õýëýõ âý? Ýðýãòýé õ¿í ýìýãòýé õ¿í õî¸ð íèéëæ áàéæ ë ãýð á¿ë áîëäîã. Àç æàðãàë áîë àâàõûí íýð áèø ºãºõèéí íýð. Ãýð á¿ëòýé õ¿ì¿¿ñ á¿ãä ºãºõ õàíäëàãàòàé àìüäàðâààñ ãýð á¿ëèéí àç æàðãàë òýð áîëæ áàéãàà þì. Ýëýã á¿òýí, áèå áèåäýý ¿íýí÷ ãýð á¿ë¿¿ä õàìãèéí àç æàðãàëòàé àìüäàðíà. Ìàíàé ñýòã¿¿ëèéã óíøèã÷ ãýð á¿ë¿¿äýä õàíäàæ òàíû õýëýõ ¿ã… Çàëóó áàéõàä îíîõîîñîî àëäàõ íü èõ áàéäàã. Àëäàà ãàðãàæ áàéãàà õàíü èæëýý çàëóó ãýð á¿ë¿¿ä óó÷èëæ ÷àääàã áàéõ ¸ñòîé. Æèæèãõýí àëäààã ÷ òýð. Ãýòýë óó÷èëæ ÷àääàãã¿é. Óó÷ ñýòãýë ãýäýã õ¿íèéã àãóó íèã¿¿ëñýíã¿é áîëãîæ òóõàéí õ¿íèéã àìæèëòàíä õ¿ðãýæ áàéäàã. Îð÷èí ¿åèéí õýëëýãýýð õàðèëöàí áèå áèåíèéõýý ºìíº “áóóæ” ºãäºã ÷àíàðòàé áàéõ õýðýãòýé. Ìàø îëîí çàëóó ãýð á¿ë¿¿ä õîîðîíäîî ìàø º÷¿¿õýí òºäèé àñóóäëààñ áîëæ ìàðãàëääàã. Õ¿í íýã ë àìüäàðäàã. Ýíý õîðâîî äýëõèé äýýð ÿìàð ë õàíü èæèòýé ó÷èðíà ò¿¿íòýéãýý ë ìºíõºä àìüäðàõûã õ¿í á¿ð ë õ¿ñ÷ áàéäàã ø¿¿ äýý.

ÃÀÉÕÀÌØÈÃÒ Õ¯Ì¯¯Ñ

ÏÎÏ ÎÄÄÛÃ ÒªÐ¯¯ËÝÃ×

ÑÀÉÌÎÍ Àíãëèéí õºãæìèéí íàéðóóëàã÷, òåëåâèçèéí ïðîäþñåð, àëäàð íýðòýé áèçíåñ ýðõëýã÷ Ñàéìîí Ôèëèïï Êîâåëëûã ñ¿¿ëèéí ¿åä Ìîíãîë÷óóä àíäàõã¿é áîëîîä áàéãàà.

áàéãààã¿é áîë äýýðõ òýìöýýí¿¿ä èíãýòëýý îëíû àíõààðàëä ºðòºæ äýëõèé äàÿàð öàöàãäàõã¿é ÷ áàéæ áîëîõ áàéñàí ãýæ ìýðãýæèëòí¿¿ä ¿çäýã. Ò¿¿íèé øóäàðãà, øóëóóí çàí ë õºãæìèéí åðòºíöèéí íºëºº á¿õèé õ¿í áîëîõîä íü òóñ áîëñîí. Ñàéìîíä õ¿í á¿õýí äóðòàé áàéäàãã¿é ÷ äàðàà íü ò¿¿íòýé ÿìàð íýãýí õýìæýýãýýð ñàíàë íèéëäýã. Êîâåëë òåëåâèç áîëîí õºãæìèéí åðòºíöºä àæèëëàäàã. Äóó÷èä, æ¿æèã÷äèéí ïðîäþñåðýýð àæèëëàõààñ ãàäíà õóâèéí “Syco” êîìïàíèéã ýçýìøäýã. Õîíèíû íîîñíîîñ õàðøèëòàé ÷ ¿íýòýé íîîëóóðàí öàìö õóäàëäàæ àâàõ äóðòàé ýíý ýð 1959 îíû 10-ð ñàðûí 07-íû ºäºð Àíãëèéí Áðàéòîíä ìýíäýëæýý. Ò¿¿íèé ààâ Ýðèê Ôèëèï Êîâåëë ¿ë õºäëºõ õºðºíãº áîëîí õºãæìèéí ñàëáàðò ººðèéí ãýñýí áàéð ñóóðüòàé, ýýæ Æóëèÿ Áðåòò íü áàëåòûí á¿æèã÷èí áàéâ. Ààâûí òàë íü Åâðåé ýýæèéí òàë íü Øîòëàíä öóñòàé óëñóóä àæýý.

“Àâúÿàñëàã Àìåðèê÷¿¿ä”, “Àìåðèêèéí Ø¿òýýí”, “X Ôàêòîð”, “Àâúÿàñëàã Áðèòàí÷óóä” õýìýýõ àëäàðòàé òåëåâèçèéí øîóíû ø¿¿ã÷ ãýäãýýð íü ò¿¿íèéã Íýãäñýí Âàíò Óëñ áîëîí ÀÍÓ-ä òàíèõã¿é õ¿í ¿ã¿é áèç. Ñàéìîí øèã øóäàðãà, ¿íýíèéã ÿìàð ÷ õ¿íèé í¿¿ðýí äýýð èë òîä õýëäýã, õîøèí øîãèéí ìýäðýìæòýé, çàðèìäàà õýí íýãýíä “äîðîìæèëñîí ¿ã” õýëýõýýñ ÷ áóöäàãã¿é íýãýí

Êîâåëë ñóðãóóëüä ñóðàõ òèéì ÷ äóðòàé áèø áàéâ. 16 íàñòàéäàà ñóðãóóëèà îðõèí õàð áîð àæèë õèéæ áàéñàí áîëîâ÷ õàìò îëîí áîëîí áîññòîéãîî ó÷ðàà ñàéí îëäîãã¿é áàéëàà. Èíãýýä óäàëã¿é ààâûíõàà àæèëëàæ áàéñàí EMI äóó áè÷ëýãèéí êîìïàíèä àæèëëàõ áîëîâ. Òýðýýð ýíä ë áè÷ëýãèéí ïðîäþñåð áîëîõ çàìàà íýýñýí þì. Ýíä èðýõýýñýý ºìíº áóþó 1989 îíä Êîâåëë íàéçòàéãàà íèéëæ ÿâóóëæ

áàéñàí “Fanfair” êîìïàíèé áèçíåñ íü äàìïóóð÷ ºðºíä îðñíîîð ýöýã ýõ ð¿¿ãýý ýðãýí î÷æýý. Êîâåëëèéí ñîíñãîë íèëýýä ñàéí áîëîõûã ìýäñýí BMG ò¿¿íä A&R Çºâëºõèéí àëáàí òóøààëûã ìàø õóðäàí ñàíàë áîëãîâ. Àæèëëàõ õóãàöààíäàà “Five”, “Westlife” çýðýã õàìëàãèéí äóóã áè÷¿¿ëæ õèò äóó áîëãîí àìæèëòàíä õ¿ðñýí áàéíà. Òýðýýð ò¿¿õýíä áè÷èãäñýí õàìãèéí àëäàðòàé äóó áè÷ëýãèéí ñòóäèéí ðåêîðäûã ýâäýæ ÷àäñàí áàéíà. Ýíý ýð÷ýýðýý ÿâñààð òåëåâèçèéí öóâðàë “àâúÿàñòíû” øîóã ïðîäþñåðëýõ áîëñíîîð àñàð èõ íýð õ¿íä, àìæèëò, îðëîãûí ýõ ¿¿ñâýðèéã òàâüñàí áàéíà. Ýäãýýð àìæèëòóóäûíõàà õàæóóãààð øèíý õàìòëàã äóó÷äûã òºð¿¿ëýõ àæëàà ¿ðãýëæë¿¿ëñýýð áàéñàí áºãººä “Spice Girls”, “Take That” õàìòëàãèéí ò à ë à à ð ýíä äóðüäàõã¿é º í ã º ð º õ àðãàã¿é þì.

ÃÀÉÕÀÌØÈÃÒ Õ¯Ì¯¯Ñ

Êîâåëëèéí õýëýõ äóðòàé “Áè á¿ä¿¿ëýã áàéõûã õ¿ñýõã¿é áàéíà” ýñâýë ”Áè òàíòàé øóäàðãà áàéìààð áàéíà” ãýñýí ¿ãèéã ¿çýã÷èä ñàéí ìýäíý. Ñàéìîí 2004 îíä “Èë Äèâî” äóóðèéí ïîï õàìòëàãèéã áàéãóóëñàí áèëýý. Õàìòëàãò äóóðèéí ãóðàâ, ïîï äóó÷èí íýã áàéäàã. Áàñ õàìòëàãèéí ãèø¿¿ä ÿíç á¿ðèéí ¿íäýñòýí ãýäãèéã îíöëîõ ¸ñòîé. “Èë Äèâî” ãàéõàëòàé àìæèëò ãàðãàæ äýëõèéä íýðýý öóóðàéòóóëñíû äàðàà õ¿¿õäèéí “Ýíæåëñ” õàìòëàã áàéãóóëàõààð àæèëëàæ áàéíà. Êîâåëë 2004 îíä Øàðîí Îñáîðí, Ëóèñ Óîëøòýé õàìòðàí Áðèòàíèéí

ÑÎÍÈÐÕÓÓËÀÕÀÄ õºãæìèéí åðòºíöºä àæèëëàñààð áàéíà.

àìæèëòòàé

“TYLENOL”-ûí ýðãýí òîéðîíä…

Êîâåëë 2006 îíä “Àìåðèêèéí ø¿òýýí”-èé çýðýãöýý “Àâúÿàñëàã Àìåðèê÷óóä” øîóíû ïðîäþñåðýýð äàâõàð àæèëñàí þì. Ýíý øîóã ¿çýõèéí òóëä äîëîî õîíîã á¿ð 12 ñàÿ õ¿í çóðàãòûíõàà ºìíº ñóóäàã áîëæ áóñàä õºòºëáºð¿¿äèéã ðåéòèíãýýðýý àðäàà îðõèæýý. Àëäàðò ïðîäþñåð áóÿíû áàéãóóëëàãàòàé îëîí æèë õàìòðàí àæèëëàæ áàéíà. Òýðáýýð õ¿¿õýä àñðàõ òºâä áàéíãà òóñëàìæ ¿ç¿¿ëæ, “Õ ôàêòîð”-ûí òàéçíû àðä ÷ ýíý àæëàà ¿ðãýëæë¿¿ëäýã. Ñàéìîí çàâòàé ¿åäýý ººðèéí áèåýð àñðàõ

Ãýòýë äýýðõè øàëòãààíààð ìîíãîë÷óóäûí ñ¿¿ëèéí ¿åä õýðýãëýõ äóðòàé áîëñîí Tylenol õýìýýõ ýìèéã ¿éëäâýðëýäýã êîìïàíè íü çàðèì á¿òýýãäõ¿¿íýý ýðã¿¿ëýí òàòæýý.

ßÀÃÀÀÄ? Òýð ÷ áàéòóãàé Ýøòîí Êà÷åðûí ”Äºíãºñºí íü” íýâòð¿¿ëýãò õ¿ðòýë ñàíààíäã¿é îðîëöîã÷ áîëæ ÷àäóóëàí 400 àì äîëëàðûí ¿íýòýé Ðîëëñ Ðîéñîî “àëäñàí” óäààòàé. Êîâåëë îëîí æèë íàéçàëñàí Òåððè Ñåéìóðòàé 2002 îíîîñ äîòíî õàðèëöààòàé áîëñîí áîëîâ÷ 2008 îíä õî¸ð òèéøýý áîëæýý. Òýðýýð ”Áè õýíòýé ÷ ãýðëýìýýðã¿é áàéíà. Ó÷èð íü íàäòàé ãýðëýñýí õýí ÷ áàéñàí ýöýñò íü íàìàéã ¿çýí ÿäàõ áîëíî.” õýìýýí õýëñýí áàéäàã.

“Õ ôàêòîð” øîóíû àíõíû öóâðàëûã õóâèéí êîìïàíè “Syco”-ãîî ò¿øèãëýí çîõèîí áàéãóóëñàí þì. Øîó òýð äàðóé ¿çýã÷äèéí òàëàðõëûã õ¿ëýýæ Ñàéìîí Êîâåëëèéí ðåéòèíã ÷ àäèëõàí ºñ÷ýý. Ðàäèîãîîð 3000 õ¿íýýñ àâñàí ñàíàë àñóóëãààð Òåëåâèçèéí õàìãèéí àéìøèãòàé 10 àëäàðòàíû íýãýýð òîäîðñîí áàéíà. “Õ ôàêòîð”-ûí 6 äàõü öóâðàë íü 2009 îíä àìæèëòòàé çîõèîãäñîíûã áèä ¿çñýí áèëýý. “Õ ôàêòîð”-ûí ãóðàâ äàõü öóâðàëûí ÿëàã÷ Ëåîíà Ëþèñ Ñàéìîíû “Syco”òîé äèñêýý áîðëóóëàõ ãýðýý õèéæ

ãàçàð î÷èæ õ¿¿õä¿¿äòýé òîãëîæ íààääàã. Ìºí àìüòíû ýðõèéí òºëºº òýìöýã÷ ãýäãýýðýý Õîëëèâóäàä àëäàðòàé. 2003 îíû 12 äóãààð ñàðä Êîâåëë “Áè á¿ä¿¿ëýã áàéõûã õ¿ñýõã¿é áàéíà. Ãýâ÷ …” íýðòýé íàìòðûí íîìîî ãàðãàñàí áèëýý. Íîìîíäîî õ¿¿õýä íàñ, õºãæìèéí åðòºíöºä àæèëëàæ áàéõ ¿åäýý îëæ àâñàí òóðøëàãûí çýðýãöýý õýðõýí àëäàð íýðä õ¿ð÷ îä áîëîõ òàëààð ¿íýòýé çºâëºãºº áè÷ñýí áàéäàã. Ñàéìîí Êîâåëë “Îïðàãèéí øîó”-ãààñ ýõëýýä òåëåâèçèéí áóñàä á¿õ íýð õ¿íäòýé øîóíä îðîëöñîí.

“ÂÂÑ ðàäèî 4 ”-èéí õºòºëáºðò îðîëöîõäîî õýðâýý íàäààñ ýçã¿é àðàë äýýð ÿìàð íýãýí òàíñàã ç¿éë àâ÷ î÷îî ãýâýë áè “Òîëü” ñîíãîíî. Íýýðýý ø¿¿. Áè ººðèéãºº ìàø èõ ñàíàíà ãýæ õàðèóëñàí áàéíà. Æèë á¿ð 21.7 ñàÿ ôóíò ñòåðëèíãèéí òàòâàð òºëäºã õºãæìèéí ìàãíàòûí õóâüä æèë á¿ð 54.25 ñàÿ ôóíò ñòåðëèíãèéí îðëîãîòîé. Áðèòàíèä 34.6 ñàÿ ôóíò ñòåðëèíãýýñ äýýø îðëîãîòîé áîë 40 õóâèéí òàòâàð òºëäºã ãýíý. Ñàéìîí çóë ñàðûã Êàðèáûí àðàë äýýð òýìäýãëýäýã óëàìæëàëòàé. Òýðýýð “Âèàãðà” áýëäìýëèéã ñóðòàë÷ëàõ ñàÿ àì äîëëàðûí ãýðýýíýýñ òàòãàëçàæ áàéæýý. Ó÷èð íü òýð ýð õ¿íèéõýý õóâüä ÷àëõíû á¿òýýãäýõ¿¿í ñóðòàë÷ëàõ ÿìàð ÷ øààðäëàãàã¿é ãýæ ¿çäýã. Òýðáýýð “Àìåðèêèéí ø¿òýýí” øîóí äýýðýý ¿íäýñëýí á¿ðýí õýìæýýíèé êèíî õèéõýýð òºëºâëºæ áàéãàà áºãººä ãîë ä¿ðä íü Áðýä Ïèòòèéã óðèõ áîäîëòîé áàéãàà àæýý.

Ìàíàé îðîíä ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ãàäíààñ ýì òàðèà ÷ºëººòýé îðæ èðýõ áîëæ õîâîð ýì òàðèà áàéäàã àïòåêóóä ÷ íèëýýä áîëñîí. Æîð øààðäëàãàã¿é ýì¿¿äèéí õóâüä ÷ ýíý íü ñàéõàí ë þì. Ãýõäýý íýã òàëààð ýíý íü ñàéí òàëòàé ÷ íºãºº òàëààð ýì÷èéí æîðîîð îëãîãäîõ ¸ñòîé ýìèéí àñóóäàë ç¿ãýýð ë õàÿãäñàí. Õýí äóðòàé íü õýíèé ÷ õàìààã¿é çºâëºñíººð ÿíç á¿ðèéí ýì¿¿äèéã àëü äóðòàé ýìèéí ñàíãààñàà àâäàã. Ãýòýë ¿¿íèé öààíà áèä ¿ð õ¿¿õä¿¿ääýý ýìýíä òýñâýðòýé áîëñîí íÿí, âèðóñ ¿éëäýðëýí ºã÷ áàéãàà ãýäãýý óõààðäàãã¿é. Ýìèéí çîõèñã¿é õýðýãëýý ãýæ ÿðèàä áàéäàã ÷ ¿¿íèé ó÷ðûã îéëãîäîã õýñýã íü öººõºí. Ñ¿¿ëèéí ¿åä õ¿ì¿¿ñ ãàäààäûí òýð äóíäàà Àìåðèê, Ãåðìàí, Ñîëîíãîñûíõ ãýõ òîäîòãîëòîé áàðàà á¿òýýãäõ¿¿íèéã õýðýãëýõèéã õè÷ýýõ áîëñîí. Àðãàã¿é, ÿàæ ÷ áîäñîí àðàé ë íàéäâàðòàé íü îéëãîìæòîé. Õÿòàäààñ îðæ èðæ áàéãàà øèíæèëãýýã¿é áàðàà á¿òýýãäõ¿¿í, ýñâýë Ìîíãîë íýðòýé õÿòàäûí ò¿¿õèé ýäýýð õèéãäñýí ç¿éëñèéã äàãóóëàõã¿é íü ìýäýýæ. ¯¿íèé äîòîð ýì ÷ ãýñýí áàãòæýý. ¯íýòýé ë áîëîõîîñ õ¿¿õýä òîì õ¿íã¿é õýðýãëýõýä ýâòýéõýí, òóí õýìæýýã íü òààðóóëàõàä àìàð, õóóðàì÷ ãýæ àéõ ç¿éëã¿é.

Tylenol íü õîéä Àìåðèêèéí áðýíä áºãººä ºâäºëò íàìäààõ, õàëóóí áóóðóóëàõ, õàðøèë, õàíèàä òîìóó, õàíèàëãàíû ¿åä øèíæ òýìäýã íàìäààõ çîðèëãîîð õýðýãëýäýã ýìèéí áýëäìýë þì. Íàéðëàãàä íü îðäîã èäýâõèòýé áîäèñ íü áèäíèé íýðëýäãýýð ïàðàöåòàìîë áóþó acetaminophen õýìýýõ õàëóóðàëòûí ýñðýã ºâ÷èí íàìäààõ ¿éëäýëòýé ýì. Ýíýõ¿¿ áðýíä íü McNeil Consumer Healthcare õýìýýõ Johnson & Johnson êîìïàíèéí ñàëáàð êîìïàíèéí á¿òýýãäõ¿¿í þì.

Ò¯¯Õ McNeil Laboratories –ûí åðºíõèé çºâëºõ áàéñàí ãàñòðîýíòåðîëîãè÷ àñïèðèíû îðîíä ïàðàöåòàìîë õýðýãëýõèéã àíõ çºâëºñºí áºãººä 1953 îíä McNeil Laboratories íü ïàðàöåòàìîë áîëîí òàéâøðóóëàõ ¿éë÷èëãýýòýé ýì¿¿äèéí íýãäýë

áîëîõ Éëà¿û¿è ýìèéã àíõ ¿éëäâýðëýí ãàðãàæýý. 1955 îíä õ¿¿õäýä çîðèóëñàí Tylenol Elixirûã çàõ çýýëä òàíèëöóóëñàí áàéíà. Õàðèí ºíººäºð õ¿÷òýé ¿éëäýëòýé, õ¿¿õäèéí, óäààí ¿éë÷èëãýýòýé, íîéðñóóëàõ ýìòýé ãýýä Tylenol ìàø îëîí òºðëººð ãàðàõ áîëñîí.

1982, CHICAGO, TYLENOL-ÛÃ ÝÐÃ¯¯ËÝÍ ÒÀÒÑÀÍ ÍÜ… 1982 îíû 09-ð ñàðä ×èêàãîä Extra Strength Tylenol –ûã õýðýãëýñýí 7 õ¿í íàñ áàðñàí þì.

ØÈÍÆËÝÕ ÓÕÀÀÍ

ÑÎÍÈÐÕÓÓËÀÕÀÄ

Òîîñíû ÕÀ×ÈÃÍÛ òàëààðõ òàíû ìýäýõèéã õ¿ñýõã¿é ç¿éëñ

Øàëòãààí íü ñàíààòàéãààð öèàíèäààð áîõèðëîãäñîí øàõìàë áàéëàà. 7 õîíîãèéí äîòîð êîìïàíè 31 ñàÿ ñàâëàñàí ýìèéã áóöààí òàòñàí íü Àìåðèêèéí ò¿¿õýí äýõ á¿òýýãäõ¿¿íýý ýðã¿¿ëýí òàòñàí àíõíû òîì òîõèîëäîë áîëëîî. Ýíýõ¿¿ ãýìò õýðýã íü øèéäýãäýýã¿é áºãººä Tylenol –ûí áîðëóóëàëò óíàëòàä îðæýý. Ãýõäýý ýíýõ¿¿ áðýíä áîãèíî õóãàöààíä ýðãýæ áîñ÷ ÷àäñàí áºãººä òóí ñàÿõíûã õ¿ðòýë Õîéä Àìåðèêèéí ºâäºëò íàìäààõ ýìèéí õóäàëäààíû 35%-èéã ýçýëæ áàéñàí.

Òàíû äýðýí äîòîð òîîñíû õà÷èã õýìýýõ í¿äýíä ¿ë ¿çýãäýõ ìàø æèæèã øàâüæóóä õýäýí ñàÿàðàà àìüäàð÷ òàíû ãóóæñàí àðüñ ¿ñýýð õîîëëîí ñóóäàã ãýâýë òà èòãýõ ¿¿?

2010, TYLENOL ÄÀÕÈÍ ÝÐÃÝÍ ÒÀÒÀÃÄÑÀÍ ÍÜ… 2010 îíû 1-ð ñàðä áóþó àíõíû õóäàëäàí àâàã÷èéí ãîìäëîîñ 20 ñàðûí äàðàà Johnson & Johnson íü Benadryl, Motrin, Rolaids, Simply Sleep, St. Joseph Aspirin and Tylenol ã.ì îëîí ñàÿ ýìýý ñàéí äóðààðàà çàõ çýýëýýñ ýðãýí òàòñàíàà ìýäýãäñýí áàéíà. Ýíýõ¿¿ ýðãýí òàòñàí ¿éëäýë íü õºãö ÷èéã ¿íýðòýæ áàéíà ãýñýí ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéí ãîìäîë äýýð ¿íäýñëýí ýìèéí áàãëàà ñàâëàãàà íü 2,4,6-tribromoanisole õýìýýõ õèìèéí áîäèñîîð áîõèðëîãäñîí áàéæ áîëçîøã¿é ãýñýí ¿íäýñëýëýýð õèéãäæýý. Äýýðõè õèìèéí áîäèñ íü á¿ðýí ñóäëàãäààã¿é áºãººä ÿìàð íýãýí ýð¿¿ë ìýíäèéí íîöòîé àñóóäàë ãàðñàí òóõàé ýìíýëãèéí íîì çîõèîëä äóðüäàãäààã¿é áàéíà. 2010 îíû 04-ð ñàðä íÿðàé õ¿¿õäèéí áîëîí õ¿¿õäèéí ºâäºëò íàìäààõ Tylenol, Motrin õàðøëûí ýñðýã Zyrtec áîëîí Benadryl ãýñýí 40 á¿òýýãäõ¿¿íýý Àìåðèêèéí Õ¿íñ áîëîí Ýìèéí Õîëáîîòîé çºâøèëöñºíèé ¿íäñýí äýýð íýìæ ýðã¿¿ëýí òàòñàíàà ìýäýãäæýý. Øàëòãààí íü ýìèéí íàéðëàãàä îðñîí çàðèì áîäèñûí àãóóëàìæ ºíäºð áàéñàí, ÷àíàðûí ñòàíäàðòàä òîõèðîõã¿é çàðèì íýãýí èäýâõèã¿é

áîäèñóóäûã àãóóëæ áàéñàí, ìºí îäîîãîîð ýìèéí áîäèñóóäààñ íÿí èëýðñýí òîõèîëäîë ãàðààã¿é ÷ ýìèéí á¿òýýãäõ¿¿í ¿éëäâýðëýõýä àøèãëàäàã çàðèì ò¿¿õèé ýä óðãàìàë íü íÿíãààð áîõèðëîãäñîí áàéñàí áàéæ áîëçîøã¿é ãýæ ¿çýæ áàéãàà þì áàéíà. McNeil Consumer Healthcare êîìïàíè íü ýíýõ¿¿ ¿éëäëýý çºâõºí óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ¿íäýñëýëýýð õèéãäýæ áàéãàà áºãººä ÿìàð íýãýí ýð¿¿ë ìýíäèéí íîöòîé àñóóäàë ¿¿ññýíýýñ õèéãäýýã¿é ãýäãýý ìýäýãäýæ áàéãàà þì. Õýðýâ òà äýýðõè êîìïàíèéí á¿òýýãäõ¿¿íèéã õýðýãëýäýã áîë äîîðõè õàÿãààð îðæ ýðãýí òàòàãäñàí á¿òýýãäõ¿¿íèéã æàãñààëòûã õàðæ áîëîõ þì áàéíà.

Ýäãýýð íü ç¿ãýýð íýã ñóóäàãã¿é õàðèí õàðøèë, àñòìà áóþó óóøèãíû áàãòðàà ¿¿ñãýõ ãîë øàëòãààí áîëäîã áàéíà. ßëàíãóÿà õ¿¿õýä íàñòàé õ¿ì¿¿ñ áîëîí õàðøèëòàé õ¿ì¿¿ñ èë¿¿ ºðòºìòãèé áàéäàã.

ÒÎÎÑÍÛ ÕÀ×ÈÃ ÃÝÆ ÞÓ ÂÝ? Òîîñíû õà÷èã íü õ¿í áîëãîíä íîöòîé õîð õ¿ðãýýä áàéõã¿é, çàðèì õ¿ì¿¿ñò õàðøèë ¿¿ñãýã÷ áîëäîã. Çºâõºí íýã òîîñíû õà÷èã ë ºäºðò 20 îð÷èì æèæèã ÿëãàäàñ ãàðãàõ áºãººä ýíý íü õ¿ì¿¿ñò õàðøèë òºð¿¿ëäýã óóðãèéã àãóóëäàã áàéíà. Õóâü õ¿íèé îíöëîã áîëîí ýíýõ¿¿ õàðøèë òºð¿¿ëýã÷èä õèð çýðýã ºðòºæ áóéãààñ õàìààðàí õàðøëûí óðâàë í¿ä çàãàòíàõààñ ýõëýýä àñòìà áóþó óóøèãíû áàãòðàà õ¿ðòýë ÿíç á¿ðèéí õýëáýðýýð èëýðäýã.

WWW.MCNEILPRODUCTRECALL.COM.

ÒÝÄ ÕÀÀÍÀ ÀÌÜÄÀÐÄÀÃ ÂÝ? Ãóóæñàí àðüñ ¿ñ õàìãèéí èõ õóðèìòëàãäàõ ìàãàäëàëòàé ìàòðàññ, çººëºí áóéäàí, õèâñ, äýð ýäãýýð æèæèã áè÷èë áèåò¿¿äèéí ºñ÷ ¿ðæèõ òààòàé îð÷èí áîëäîã. Ìàòðàññàíä ë ãýõýä 100 000-10 ñàÿ õ¿ðòýë òîîñíû õà÷èã àãóóëàãäàõ ìàãàäëàëòàé. 2 æèë õýðýãëýñýí äýðíèé æèíãèéí 10 õóâü íü ýíýõ¿¿ æèæèã øàâüæ, òýäíèé ÿëãàäàñ áàéäàã áàéíà. Òîîñíû õà÷èã íü äóëààí ÷èéãòýé îð÷èíä äóðòàé.

ÒÀÌÕÈ ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄ

ØÈÍÆËÝÕ ÓÕÀÀÍ

ßÀÃÀÀÄ ÒÀÌÕÈÀ ÕÀßÕ ÕÝÐÝÃÒÝÉ ÂÝ? ÒÝÄ ÞÓ ÕÈÉÄÝÃ ÂÝ? Îäîîãîîð ìàíàé îðíû õóâüä ýíý òàëààð õèéãäñýí ñóäàëãàà øèíæèëãýý õàðààõàí áàéõã¿é áàéíà. Õàðèí Àìåðèêò òîîñíû õà÷èãíû òàëààð õèéãäñýí íýãýí ñóäàëãààíä Àìåðèêèéí íèéò õ¿í àìûí 18-30% íü òîîñíû õà÷èã áîëîí ò¿¿íèé ÿëãàäàñò õàðøèëòàé áºãººä àìåðèê ãýð á¿ëèéí 50% -ä ºìíº íü õàðøèëã¿é õ¿ì¿¿ñò ÷ õàðøèë ¿¿ñãýõ¿éö õýìæýýãýýð òîîñíû õà÷èã àãóóëàãäàæ áàéäàã ãýñýí ä¿í ãàðñàí áàéíà. ªºðºð õýëáýë òîîñíû õà÷èã, ò¿¿íèé ÿëãàäàñ ãýð îðîíä èõ õýìæýýãýýð àãóóëàãäàõ íü îãò õàðøèëã¿é õ¿ì¿¿ñò ÷ õàðøèë ¿¿ñãýõ áîëîìæòîé ãýñýí ¿ã þì. Òîîñíû õà÷èã íü õàðøëûí óðâàë ¿¿ñãýõýýñ ãàäíà õàìðûí ñàëñòûí óðãàöãèéí íýã øàëòãààí áîëäîã áàéíà.

ÁÈÄ ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄÝÄ ÕÎÐ Ó×ÐÓÓËÀÃ× ÝÍÝ ØÀÂÜÆÈÉÍ ÝÑÐÝÃ ÞÓ ÕÈÉÆ ×ÀÄÀÕ ÂÝ? •

•

• • •

• • • •

•

Îðíûõîî ìàòðàññûã á¿ðäýã òóñãàé çîðèóëàëòûí ïëàñòèê áîëîí ïîëèóðåòàí ìàòåðèàëààð õèéãäñýí çîðèóëàëòûí á¿ðýýñ ãàäíû îðíóóäàä áàéäàã áàéíà. Ìºí òîîñíû õà÷ãèéã íýâòð¿¿ëäýãã¿é îð äýðíèé öàãààí õýðýãñýë áàéäàã. Ýíý íü õà÷èãíû ãîë õîîë òýæýýë áîëîõ ãóóæñàí àðüñûã ìºí ìàòðàññ ðóó íýâòð¿¿ëäýãã¿é. Îð äýðíèé õýðýãëýë, äýð, á¿òýýëãýý 60 ãðàäóñààñ äýýø õàëóóí óñàíä óãààõ. Öàãààí õýðýãëýëýý äîð õàÿæ 2 äîëîî õîíîãò íýã óäàà ñîëèõ. Äýðíèé óóòàà äîëîî õîíîã òóòàì ñîëèõ Õýðýâ õàëóóí óñàíä óãààõ áîëîìæã¿é áîë õºëäººã÷èä / õºðãºã÷ áèø / 24-48 öàã áîëãîîä óãààõ. ªäºí äýð, íîîñîí õºíæèë çýðãèéã ñèíòåòèê áîëîí äààâóóí ìàòåðèàëààð ñîëèõ. Òîîñíû õà÷èã íü äóëààí ÷èéãòýé îð÷èíä äóðòàé òóë ºðººíèéõºº õýìèéã 21 ãðàäóñààñ áàãà, ºðººíèé ÷èéãëýãèéã 50%-èàñ èõã¿é áàéëãàõ. Óíòëàãûí ºðººíäºº ÷èéãòýé öýâýðëýãýý òîãòìîë õèéõ Õèâñèéã òîîñ ñîðîã÷îîð òîãòìîë ñîðóóëæ öýâýðëýõ ýñâýë õèâñ òàâèõã¿é áàéõ Õèâñ, îð äýðíèé õýðýãëýë, ìàòðàññ çýðãýý íàðàíä óäààí õóãàöààãààð áàéëãàõ. Õ¿¿õäèéí çººëºí òîãëîîìûã óãààõààñàà ºìíº õºëäººã÷èä õîíóóëàõ ýñâýë 60 ãðàäóñààñ äýýø õàëóóí óñàíä óãààõ Ñàéí ÷àíàðûí àãààð ø¿¿ã÷ õýðýãëýõ íü àãààð äàõü õà÷èãíû òîîã áàãàñãàõ ¿ð ä¿íòýé.

Òà ºäºðò õàíãàëòòàé æèìñ íîãîî èäýæ òîãòìîë äàñãàë õºäºëãººí õèéäýã ÷ òàìõè òàòäàã ë áîë òàíû àìüäðàëûí õýâ ìàÿã ýð¿¿ë àìüäðàëûí õýâ ìàÿã áèø áîëíî. Òàìõè íü 4000 îð÷èì õèìèéí áîäèñ àãóóëäàã áºãººä ¿¿íýýñ 400 ãàðóé íü õîðòîé áîäèñ áàéäàã. Òóõàéëáàë, òàìõèíû áîõü íü ø¿ä, ãàðûã øàðëóóëàã÷ áåíçîïèðåíýýñ ýõëýýä õîðò õàâäàð ¿¿ñãýã÷ ìàø îëîí òºðëèéí õèìèéí áîäèñóóäûã àãóóëæ áàéäàã. Íèêîòèí, í¿¿ðñòºðºã÷, ãèäðîãåí öèàíèä, õ¿íä ìåòàëëóóä, ÷ºëººò ðàäèêàëóóä ãýõ ìýò õèìèéí áîäèñóóä íü áèå ìàõáîäèéã ãýìòýýõ ººð ººðèéí àðãà çàìòàé.

ÑÓÄËÀÀ×ÄÛÍ ÒÎÃÒÎÎÑÍÎÎÐ ÒÀÌÕÈ ÍÜ Õ¯ÍÈÉ ÍÀÑÛÃ 13-14 ÆÈËÝÝÐ ÁÎÃÈÍÎÑÃÎÍÎ. ÄÓÍÄÆÀÀÐ ÍÝÃ ßÍÆÓÓÐ Õ¯ÍÈÉ ÀÌÜÄÐÀËÛÃ 11 ÌÈÍÓÒÀÀÐ ÁÎÃÈÍÎÑÃÎÆ ÁÀÉÄÀÃ. ÒÀÌÕÈ ÍÜ ÄÝËÕÈÉ ÄÝÝÐ ÆÈË Á¯Ð 5 ÑÀß ¯ÕËÈÉÍ ØÀËÒÃÀÀÍ ÁÎËÆ ÁÀÉÍÀ.

Òàìõè íü àìüñãàëûí çàìûí áîëîí ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷èí ýìãýã¿¿ä, õîðò õàâäàð ¿¿ñãýíý. Ø¿ä áóéë, àìíû õºíäèéã ãýìòýýíý, õîäîîä ãýäýñíèé çàìûí øàðõ ¿¿ñãýíý, àðüñûã õàðëóóëæ ¿ð÷ëýýò¿¿ëíý ãýõ ìýò òàìõèíû ýð¿¿ë ìýíä ãîî ñàéõàíä ó÷ðóóëàõ õîð õºíººëèéã òîî÷îîä áàðøã¿é. Òàìõè íü õ¿íèé áàðàã á¿õ ë ýðõòýí òîãòîëöîîã ãýìòýýäýã. Äýýð íü òàìõè áýëãèéí àìüäðàëä øóóä íºëººëäºã áàéíà. Òàìõè òàòäàã ýð÷¿¿äèéí òàë õóâü íü 30-40 íàñàíäàà áýëãèéí ñóëðàëä îðîõ ýðñäýëòýé áàéäàã. Ýíý íü ýð áýëýã ýðõòýíä î÷èõ öóñàí õàíãàìæ àëäàãäñàíòàé õîëáîîòîé. Òàìõèíä àãóóëàãäàõ çàðèì òºðëèéí õîðò áîäèñóóä íü öóñíû ñóäñûã íàðèéñãàæ öóñíû óðñãàëä ñààä ó÷ðóóëñíààð áýëýã ýðõòýíä î÷èõ öóñíû óðñãàë, äàðàëò áàãàñàõ ãîë øàëòãààí áîëíî. Ýíýõ¿¿ áàéäàë íü öàã õóãàöàà ºíãºðºõ òóñàì óëàì ãàçàð àâ÷ äîðääîã áºãººä òàíä îäîîãîîð ÿìàð íýãýí àñóóäàë ãàðààã¿é áàéæ áîëîõ ÷ òóí óäàõã¿é òîõèîëäîõ ìàãàäëàë ìàø ºíäºð. Áýëãèéí ¿éë àæèëëàãààíû àëäàãäàë íü òàìõè òàíû áèåèéí áóñàä ýä ýðõòí¿¿äèéã àëü õýäèéí ãýìòýýæ ýõýëñíèé àíõíû äîõèî ÷ áàéæ áîëîõ þì. Òàìõè íü ýð áýëãèéí ýñèéí òîîã öººð¿¿ëæ, ¿ðèéí øèíãýíèé ÷àíàðûã ìóóòãàíà. Ñ¿¿ëèéí ¿åèéí ñóäàëãààãààð òàìõè íü ýð áýëãèéí ýñèéí óäàìøëûí ìàòåðèàëûã ýðãýæ áóöàëòã¿éãýýð ãýìòýýäýã áîëîõûã òîãòîîæýý. Õàðèí ýìýãòýé òàìõè÷äûí õóâüä æèðýìñëýõ ìàãàäëàë áàãàñàõ, áèåíèé þìàíä ººð÷ëºëò îðîõ, öýâýðøèëò ýðò ÿâàãäàõ, óìàéí õ¿ç¿¿, õºõíèé õîðò õàâäðààð ºâ÷ëºõ ýðñäýë íýìýãäýõ ãýõ ìýò õîð õºíººë¿¿äèéã äàãóóëæ áàéäàã áàéíà.

ÓÐÀÍ ÇÎÕÈÎË

ÈË¯¯ ÃÝÐ Æ.Äàøçýãâý ààäàéí ýõíýð Áóðìààãèéí ãàðûí öàéíû ñàéõíûã íóòãèéíõàí íü àì áóëààëäàí øàãøäàã õèéãýýä òýäíèéä çî÷èí èðýõèéã øààçãàé øàãøðàí õýë ºãäºã ãýöãýýíý. Áóðìàà õýíèé ÷ ñýòãýë ºåãøººõ òàíàí ø¿ä ÿðàëçóóëæ, àëàã í¿ä ýðãýëä¿¿ëñýí ìàõëàã áººðºíõèé õ¿¿õýí.

Íºõºð Áààäàé íü òîñ äààâàðëàñàí õ¿ðýí öàðàéíäàà áóÿí õóðààñàí Ýíõ àìãàëàíò áóðõíû ä¿ðòýé õàðàãäàæ, ¿¿äíèé æàâàð õààí áîñãî àëõàæ, ãýðèéí õîéìîð ä¿¿ðýí íàìáàéäàã ýð. Áóðìàà àäãóóõàí “Áààäàé ìîðüä ¿ðãýæ óÿà àâ÷èõíà” ãýâýë Áààäàé ººðèéí áîñãîñîí ñ¿æèãò íàéäñàí àÿòàé ãýðýýñýý “Õààÿä” ãýæ ýðä¿¿ õ¿íãýíýñýí äóóãààð ÷èìýýëíý. Òýäíèéõ ìàëûíõàà õºëèéã äàãàæ í¿¿äýëëýõäýý õî¸ð àéëûí äàéòàé õºñºã õºäºëãºæ èë¿¿ ãýðýý à÷ààëæ ÿâíà. Èõ ãýðýý áººðëºñºí èë¿¿ ãýð íüõîë ñààõàëòûí ãàçðààñõî¸ðàéë íýãäîð àéëñæýý ãýìýýð õàðàãäàíà. Èë¿¿ ãýð ýðãýõ äºðâºí öàãò àéðàã öàãààãààð ñýíãýíýæ, Áóðìàà æàëàâ÷ á¿ðõýýð íèéë¿¿ëæ ÿíäàíãààð ñóóíàãòàõ óòàà õ¿íèé õºë äàëëàõ õàëóóí àìüòàé àæýý. Áààäàé ãàäíàõàà ýìõëýæ, Áóðìàà ãýðäýõýý öýãöëýæ àéëûí äàéòàé àéë, õ¿íèé äàéòàé íýãýí àìü áîëîí ÿâàõäàà Áààäàéí öóõàëäàí óóðëàæ, Áóðìààãèéí öýõâýëçýí ÿâèãíàõûã ¿çñýí õ¿í ¿ã¿é àâàé. Áààäàé ýõíýðýý ýðõë¿¿ëæ õàà íýã äóõû íü ¿íýðëýæ, “ìèíèé áîð õ¿¿õýí” ãýæ ºõººðäºíº. Öàãààí ñàðûí õºë íààøëàæ áàéëàà. Áààäàéíõààñ äºëæ ÿâàõ õýð íü ñýòãýë íü òýäíèéä óÿàòàé Íàãíàé ãýõ øîâîëçñîí õºõ ýð Áààäàéí ýçã¿éä íýã áóóãààä ìîðäîâ. Íàãíàéã îðæ èðýõýä, èíãýýä áóóãààä ìîðäîõû íü äàëäõàí õ¿ëýýæ áàéñàíäàà þì óó áààõàí ñàíäàð÷ áàÿðëàõ çýðýãöñýí Áóðìàà öàãààí òîñ õºâ¿¿ëñýí öàé àÿãàëæ áàðèâ àà.

Íàãíàé ñýòãýëèéí òýâ÷ýýð àëäàæ, ìºðººäºæ õàéðëàñàí õàðöàà Áóðìààãààñ íóóëã¿é óíàãààä, “Áè ÷ ÷àìààð öàéãàà ÷àíóóëæ óóõ õóâü äóòñàí çàÿà ìóóòàé àìüòàí äàà” ãýëýý. Áóðìàà Íàãíàéí õàöðûã õºíãºõºí èëæ èíýýìñýãëýí “ªíãºðñºí þì äóðñàæ õ¿í àìüòíû ñýòãýëä ñýâ õèéãýýä ÿàõàâ äýý Íàãíàé ìèíü” ãýñíýý Íàãíàéí àòãàíä õýçýýíèé îðñîí ãàðàà õóðäõàí òàòàæ àâààä, “Õýí õýíýý ñýòãýëäýý ñàíàæ ÿâáàë áîëëîî” ãýâýýñ Íàãíàéí í¿äíèé õàðö òîñ äóñààñàí ãàë øèã ñýðãýæ, “×è íàìàéã áîääîã þì óó, Áóðìàà” ãýýä ºíäºñõèéâ. “Áîäîëã¿éäýý áè ÿìàð ...” ãýõýä óðàìøñàí Íàãíàé, “Áààäàé ìýäâýë ...” ãýýä ø¿¿ðñ àëäàâ. Òýãýõýä íü Áóðìàà ãàëàà øèëãýýí çàñàæ, “Õººðõèéäºº ìèíèé ìóó õàíü... Àéëûí ºíãº öàðàé õàçãàé õýëòãèé ýõíýðýýýñ íü ë ýõýëíý ø¿¿ äýý” ãýâ ýý. Íàãíàéí ç¿ðõ ìîõîí, áóöàæ ñóóâ. Òýð óðàì õóãàð÷ õýñýã òîíãîéí ñóóñíàà, “×è ñàéí õ¿íòýé õàíèëñàí áîëîîä ...” ãýâýë Áóðìàà ãýìýðõñýí ÷ þì øèã, àðãàäñàí ÷ þì øèã áîëæ, “Áè ÷àìä íýã äýýë ýñãýñýí. Öàãààí ñàðààñ ºìíº èðæ àâààðàé” ãýõýä Íàãíàé õ¿ì¿¿ñèéí ÿðüäãààð äóóãèé íü ñîíñîæ, ñýòãýëèé íü òàíüñàíààñ õîéø îäîî ¿õñýí ÷ ÿàõàâ ãýìýýð õ¿ëöýíã¿é áîëæ, ãÿëàéëàà, Áóðìàà ìèíü...” ãýæ áààõàí õîðãîäîæ õóðãàí áàéãààä ìîðäîæ ÿâàâ. Õ¿íèé àìüäðàë ãýã÷ íóóöàà õàâ äàðæ õàäãàëàõ äóðã¿é àæýý. Áóðìàà í¿ä ñýòãýëèéíõýý áàðèìæààãààð Íàãíàéä äýýë ýñãýýä ºäðèéí áîãèíû õóãàñò ¿éëýý ìýòãýí, íºõðºº èðýõèéãäºõ¿¿ëýýä ýâõýæ âààäàãíàí èë¿¿ ãýðòýýáàðààíû àðààð íóó÷èõäàã áîëæýý. Çàðèìäàà àì ìºëòºñõºí íóóæ àìæèíà. Áààäàé øèðäýã äýýð õîöîðñîí ¿ñ, áºñèéí ñýìäýñèéã õàéõàð÷ àíçààðäàãã¿é ÷ Áóðìàà ýìýýíã¿é ò¿ãø¿¿ðëýíý.

Áóðìàà èéíõ¿¿ ñýòãýëèéí íýãýí çîâëîí, íýãýí ãóíèãòàé æàðãàëààð Øàð óñ, Õàâöàëûí çóñëàí ... òîìîîã¿é îõèí íàñàà ñàíàãàëçàí ¿éë ó÷èã íèéë¿¿ëæ àäãàí áàéõäàà õóðóóíûõàà ºíäãèéã ç¿¿ãýýð õàòãà÷èõíà. Ç¿¿íèé õîð ºíäãèé íü õîðñãîí ÷èì÷èãí¿¿ëýõýä ñýãñýð÷, áóëòàéæ áºíæèãíºõ öóñûã øèìýí õàÿíà. Áààäàé ÷ºäðèéí õàà òàñàð÷, çàëãàõ ñóð ýðýí áàðàà îíãè÷èæ áàéãààä, ýõíýðèéíõýý íóóñàí äýýëèéã îëæ ¿çëýý. Ò¿¿íèé áèåä ÿàâ ÷ æàäàéõ äýýëèéã áààõàí ýðã¿¿ëæ òîéðóóëæ ¿çýýä, Íàãíàé ãýñýí õàðàíõóé áîäîëä äîòðîî çóðóóëæ, ýõíýðýý õàðäààã¿é ÷, Íàãíàéä õîðäîõ áîäîë òºðæ, ìºíººõ äýýëèéã áóöààæ âààäàãíàí áàéðàíä íü îðõèëîî. Áààäàé õîòîî ýðãý÷èõýýä, ºâºëæººíèéõºº àðûí òîëãîé äýýð ãàðààä ñàëõè óóæóó àìüñãàëàâ. ªâëèéí àäàã ñàðûí àðàâäûí òºãðºã ñàðòàé õºõºìäºã òýíãýðò òàíèë îäîä æèðâýãíýæ ãýíýí õîíãîð õ¿¿õí¿¿äèéí í¿ä øèã ºäºæ èðìýëäýíý. Áààäàé îãò þó ÷ ¿çýýã¿é, þó ÷ ìýäýýã¿é àÿòàé ãýðòýý îðëîî. Ýõíýðèéí íü í¿ä îä øèã ãýðýëòýí ñýòãýëèéã íü ºäºõ øèã òîðìîëçîí õàðàãäàíà. Áààäàé ó÷èð÷ äóóñàõûã ñýìõýí õ¿ëýýæ èë¿¿ ãýðòýý íóóöãàéõàí îðæ ¿çäýã áîëîâ. Öàãààí ñàð ÷ îéðòîæ, Áóðìàà íóóâàð äýýëèéíõýý òîâ÷ øèëáèéã òîðãîîæ äóóñãàëàà. ¯¿íèéã àíàæ õ¿ëýýñýí Áààäàé ºãëºº íü óðä õîòûíõíû óë áîîâíû áýìáèé íóõàëöàõààð ÿâàõäàà, ýõíýðòýý ìýäýãäýëã¿é âààäàãíàñàí äýýëèé íü á¿ñëýýä ìîðäæýý... Îðîé íü ... ìàðãààø íü Áààäàé ÷, Áóðìàà ÷ õýí õýíäýý äýýëíèé òóõàé ¿ã öóõóéëãàñàíã¿é...

Øèíèéí íýãýíä ýð ýì õî¸ð çîëãîäîãã¿é ÷ Áààäàé Áóðìàà õî¸ð íàð áèò¿¿ áîñîæ, Áóðìàà íºõðèéíõºº á¿ñèéã á¿ñëýëöýí õîðìîé õîòû íü çàñàæ ºãºõºä, Áààäàé “ìèíèé áîð õ¿¿õýí” ãýýä õàöðûã íü ¿íýðëýâ. Áóðìààãèéí í¿äíèé áóëàíä íóëèìñ ãÿëàëçàõ øèã áîëîîä, íºõðèéíõºº öýýæèíä ìàãíàéãàà íààæ ò¿øñýíýý áóøóóõàí èäýý áóäààãàà àâààä ãàðëàà Áààäàéíõ õîéò òîëãîéíõîî îâîîã íàðíààð òàõèëàà... Íàð òóñàâ óó ¿ã¿é þ¿ Áààäàéí óÿàíä ìîðüä áàãøèð÷, í¿ãýë õèëýíö, ãàé ò¿éòãýð, öàãààí õýë àìûã ãýòýëãýí äàðàõûí áýëýãäýë ÷àíäìàëñàí ãóðâàí õýñýã ìºñ òîòãîí äýýð íü áîëîð øèã ãÿëàëçàæ, ãýðò Áààäàéí õ¿íãýíýñýí äóó íóðãèæ, ¿å ¿å Áóðìààãèéí öàíãèíàñàí èíýýä ñîíñäîí íóòàã óñàà æàðãààõ øèã áîëîîä, õ¿í çîíòîéãîî øèíýëýõäýý èõ ãýðýý áººðëºñºí èë¿¿ ãýðòýý ÷ ãýñýí ãàë õºñ ò¿ëæ á¿ëýýö¿¿ëýí æàâðû íü ãàðãàæýý. Öàãààí ñàðààð Íàãíàé Áóðìààãèéí î¸ñîí äýýëýýð ãî¸ñîíã¿é. Õàðèí àéë àõ ä¿¿ä ãàðûí äýì áîëæ ÿâäàã öàéëãàí ñýòãýëò áóóðàéõàí ãîíü ýð Íèéëýí õ¿ðýí àðòàé õóðãàí äýýëýýð ãî¸îä àéë àéëààð áóóí çîëãîæ ÿâëàà.

ÝÐÕËÝÃ×ÈÉÍ ÇÓÐÂÀÑ