ΑΝΔΡΕΑΣ Ο ΗΓΕΤΗΣ (ΤΟ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ) ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑΣ Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Ο Ανδρέας δεν χώρισε τους Έλληνες, τους ένωσε, έδωσε φως στην αθέατη πλευρά της κοινωνίας, στους αποκλεισμένους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης στο δράμα του εμφύλιου πολέμου, στους αποκλεισμένους της κοινωνίας, τους κυνηγημένους πολιτικά και κοινωνικά, τους ένωσε με την άλλη μισή πλευρά της κοινωνίας. Ενωθήκαμε όλοι, πάψαμε να χωριζόμαστε σε «μιάσματα και εθνικόφρονες», γίναμε όλοι Έλληνες πατριώτες, Δημοκράτες και προχωρήσαμε μαζί, για μια καλύτερη κοινωνία για μια καλύτερη Ελλάδα. Περάσαμε καλύτερες μέρες.
Διεθνής παρουσία - Πολιτικές πρωτοβουλίες Η εξωτερική του πολιτική χαρακτηρίστηκε από την υποστήριξη στον λεγόμενο «αδέσμευτο κόσμο», στον οποίο θεωρούσε ότι ανήκει η Ελλάδα, και από ρητορική ενάντια στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό. Αυτή η στάση του βοήθησε πολύ τη χώρα, αυξάνοντας τη σημασία της στις διεθνείς σχέσεις, ενώ έδειχνε και στους δυτικούς συμμάχους ότι η συμμόρφωση των Ελλήνων στις υποδείξεις τους δεν ήταν πλέον δεδομένη. Οι κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου μετά το 1981 ήταν οι πρώτες της μεταπολεμικής Ελλάδας που διαμόρφωσαν τη στρατηγική Εθνικής Άμυνας της χώρας με βάση κυρίως τις ελληνικές ανάγκες, και όχι τις ΝΑΤΟικές (αμερικανικές). Από το
1947 έως και το 1981, οι ΗΠΑ είχαν μεγαλύτερη επιρροή στον ελληνικό αμυντικό σχεδιασμό από την ίδια την ηγεσία των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων. Η διεθνής πολιτική του Παπανδρέου όξυνε παράλληλα τις σχέσεις με το Ισραήλ. Το Φεβρουάριο του 1977, οκτώ μήνες μετά την αεροπειρατεία σε αεροπλάνο της AirFrance με Ισραηλινούς επιβάτες που τελικά μεταφέρθηκαν από το Τελ Αβίβ στο Εντέμπε της Ουγκάντα, ο Παπανδρέου επαίνεσε τον δικτάτορα της Ουγκάντα Ιντί Αμίν: «Μάχεται εναντίον των μητροπολιτικών κέντρων της Δύσης και ο ίδιος αποτελεί στόχο τους. Αυτό από μόνο του τον τοποθετεί, στην παγκόσμια σκακιέρα, στον χώρο των αντι-ιμπεριαλιστικών δυνάμεων». Αργότερα το 1977, ο Παπανδρέου ταξίδεψε στην Λιβύη του Μουαμάρ Καντάφι, Αυτές οι χειρονομίες φιλίας προς καθεστώτα του Κινήματος των Αδεσμεύτων απέβλεπαν στην ενίσχυση της διεθνούς παρουσίας της χώρας και στην αναζήτηση διπλωματικών στηριγμάτων για τα εθνικά θέματα: ο Ανδρέας Παπανδρέου πίστευε ότι οι προκάτοχοί του είχαν επιδείξει απαράδεκτη υποχωρητικότητα λόγω του δόγματος «ανήκουμε εις την Δύσιν», που απαιτούσε συμπόρευση με τον μεγάλο αντίπαλο, την Τουρκία, κάτι που ο ίδιος δεν ήταν διατεθειμένος να κάνει. Άριστες σχέσεις διατηρούσε γενικά με τον αραβικό κόσμο; ήταν υπέρ ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους και διατηρούσε στενή φιλία με τον ηγέτη των παλαιστινίων Γιασέρ Αραφάτ και τον ηγέτη της Λιβύης Μουαμάρ Καντάφι. Για αυτές τις ιδιαίτερα φιλικές του σχέσεις ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε κατηγορηθεί από συντηρητικούς κύκλους στη Δύση για υπόθαλψη της διεθνούς τρομοκρατίας ειδικά αφότου αποδείχτηκε ότι η Λιβύη του Καντάφι είχε στηρίξει το τρομοκρατικό χτύπημα στο Λόκερμπι, το μεγαλύτερο ως την 11-9-2001. Μια θέση του στον εξωτερικό τομέα, που επίσης έτυχε κριτικής από την αντιπολίτευση και την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, αλλά μεγάλης υποστήριξης από την κομμουνιστική Αριστερά, ήταν η αποκήρυξη του κινήματος και των προσπαθειών του Πολωνού ακτιβιστή (και μετέπειτα προέδρου της Πολωνικής Δημοκρατίας) Λεχ Βαλέσα, έναντι του κομμουνιστικού καθεστώτος στην Πολωνία, και οι φιλικές σχέσεις με τον Στρατηγό Γιαρουζέλσκι. Η σχέση με το πολωνικό καθεστώς οδήγησε μετά από διαπραγματεύσεις σε συμφωνία για τον επαναπατρισμό Ελλήνων πολιτικών προσφύγων του Εμφυλίου στην Ελλάδα. Τον Φεβρουάριο του 1982 ο Ανδρέας Παπανδρέου πραγματοποιεί επίσημη επίσκεψη στην Κύπρο θέλοντας να δείξει στους Κυπρίους αλλά και διεθνώς, την αποφασιστικότητα της κυβέρνησής του να συμπαραταχθεί με τον Ελληνισμό της Κύπρου. Ήταν η πρώτη επίσκεψη Έλληνα πρωθυπουργού που πραγματοποιήθηκε στην Κύπρο μετά την εισβολή και η οποία πραγματοποιήθηκε παρά τις αντιδράσεις της Τουρκίας, των Ηνωμένων Πολιτειών και άλλων χωρών. Λίγο αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 1982, μετά την εισβολή των Ισραηλινών στον Λίβανο, ο Παλαιστίνιος ηγέτης Γιασέρ Αραφάτ επισκέφθηκε την Αθήνα, ευχαριστώντας την Ελλάδα για την στάση της έναντι των Ισραηλινών. Η κυβέρνηση Παπανδρέου συνέβαλε αποτελεσματικά στην επιχείρηση μεταφοράς των μαχητών της PLO από τον Λίβανο προς την Τυνησία και άλλες αραβικές χώρες με οχηματαγωγά που μίσθωσαν Έλληνες εφοπλιστές με την βοήθεια του Ο.Η.Ε. και της Γαλλικής κυβέρνησης.
Από τις γνωστότερες πρωτοβουλίες του ήταν το 1985 η επιτυχημένη διαιτησία της Ελλάδας στην διένεξη Γαλλίας και Λιβύης, οι οποίες υποστήριζαν αντιμαχόμενες δυνάμεις στο Τσαντ, και στην οποία βρέθηκε συμβιβαστική λύση μετά από συνάντηση στην Κρήτη των Παπανδρέου, Μιτεράν και Καντάφι γνωστή ως «Συμφωνία της Ελούντας». Το 1987 το τουρκικό ερευνητικό σκάφος "Χόρα" ξεκινά έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου προκαλώντας σοβαρή κρίση, με τις δύο χώρες να φτάνουν στα όρια του πολέμου. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είναι ανυποχώρητος και διατάσσει την κινητοποίηση των Ενόπλων Δυνάμεων, με αποτέλεσμα την επιτυχή αντιμετώπιση των Τούρκων και την αποτροπή των στόχων της ηγεσίας τους (το σκάφος τελικά αποσύρθηκε από τα ελληνικά χωρικά ύδατα). Αμέσως μετά ξεκινούν έντονες διαπραγματεύσεις μεταξύ Ανδρέα Παπανδρέου και του τότε πρωθυπουργού της Τουρκίας, Τουργκούτ Οζάλ, με αποτέλεσμα τη συνάντηση Παπανδρέου - Οζάλ στο Νταβός της Ελβετίας στις 30 και 31 Ιανουαρίου 1988, στα πλαίσια του Διεθνούς Οικονομικού Φόρουμ. Εκεί συμφωνήθηκε η πολιτική του "μη πολέμου" και για λίγο επικράτησε αισιοδοξία για βελτίωση στις διμερείς σχέσεις στο πνεύμα του Νταβός". Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν ένας εκ των έξι ηγετών των Τεσσάρων Ηπείρων (Ευρώπη, Αφρική, Ασία, Αμερική) οι οποίοι πήραν την πρωτοβουλία κίνησης υπέρ της παγκόσμιας ειρήνης και αφοπλισμού των υπερδυνάμεων. Μαζί με τον Ανδρέα Παπανδρέου στην κίνηση των 6 συμμετείχαν ο Σουηδός Πρόεδρος Ούλωφ Πάλμε, η Ινδή Πρωθυπουργός Ίντιρα Γκάντι, ο Πρόεδρος της Αργεντινής Ραούλ Αλφονσίν, ο Πρόεδρος του Μεξικού Μιγκέλ Ντελαμαντρίτ και ο Πρόεδρος της Τανζανίας Τζούλιους Νιερέρε. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε άριστες σχέσεις με πολλούς Ευρωπαίους ηγέτες. Ο Φρανσουά Μιτεράν, ο Ούλωφ Πάλμε και ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς ήταν μερικοί από αυτούς.
ΕΙΜΑΙ ΑΝΥΠΟΧΩΡΗΤΟΣ» Στις 23-4-1992, σε επιστολή του προς τον τότε Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Ιάκωβο, ο Ανδρέας Παπανδρέου γράφει με το ίδιο του το χέρι την «Εθνική Διαθήκη» του, για τις διεκδικήσεις των πλαστογράφων πάνω στο Όνομα, την Ιστορία, τον Πολιτισμό και το Έδαφος της Μακεδονίας μας: «Θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι είμαι ανυποχώρητος σε ότι αφορά την πρόκληση των Σκοπίων. Δεν πρόκειται να συναινέσω σε αναγνώριση (de jure και de facto) εφ΄ όσον το όνομα «Μακεδονία» χρησιμοποιηθεί με επιθετικό ή όχι στην ονομασία του κρατιδίου των Σκοπίων»!
«ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ Η ΨΥΧΗ ΜΑΣ» Στις 18-9-1993, στην πρωτόγνωρη σε όγκο και παλμό προεκλογική συγκέντρωση στην Παραλία Θεσσαλονίκης, διαβεβαιώνει εκατομμύρια Μακεδόνες για τον ανυποχώρητο εθνικό αγώνα και την υπεράσπιση του Ονόματος, λέγοντας μια φράση που θα περάσει τότε στην Ιστορία: «Το Όνομά μας είναι η ψυχή μας»!
Αναθεώρηση του Συντάγματος Στις 9 Μαρτίου του 1985 και καθώς πλησίαζε το τέλος της πρώτης θητείας του Κ. Καραμανλή στην Προεδρία της Δημοκρατίας, ο Ανδρέας Παπανδρέου πρότεινε αιφνιδιαστικά για Πρόεδρο τον Αρεοπαγίτη Χρήστο Σαρτζετάκη (γνωστό από τη γενναία στάση του στην υπόθεση δολοφονίας Λαμπράκη) και ταυτόχρονα ανακοίνωσε το ξεκίνημα διαδικασίας για την αναθεώρηση του Συντάγματος, με στόχο την πλήρη καθιέρωση του κοινοβουλευτισμού. Αυτή η ξαφνική πρωτοβουλία προκάλεσε κύμα ενθουσιασμού στους υποστηρικτές του, αλλά και ξέσπασμα οργής στους αντιπάλους του.
«Μ' αυτή την πρόταση που κάναμε, είπαμε όχι στην ενσωμάτωση του ΠΑΣΟΚ στο σύστημα. Επιβεβαιώσαμε για μια φορά ακόμα, το βαθειά δημοκρατικό και ριζοσπαστικό χαρακτήρα αυτού του Κινήματος, που λυτρώνει το λαό από τα δεσμά τα οποία χαλκεύτηκαν από την ολιγαρχία, ξένη και ντόπια, και τους εκφραστές της. .....Πράγματι, οι διαστάσεις της απόφασής μας γίνονται τώρα ανάγλυφες. Αντιμετωπίζαμε ίσως, στο πρόβλημα της επιλογής Προέδρου Δημοκρατίας, το πιο σημαντικό ερώτημα των τελευταίων δεκαετιών. Με την πρότασή μας επίσης, για την αναθεώρηση του Συντάγματος, των διατάξεων εκείνων κυρίως του Συντάγματος που προσδιορίζουν τις Προεδρικές εξουσίες και αντίστοιχα τις εξουσίες του Κοινοβουλίου και της λαοπρόβλητης Κυβέρνησης, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας γίνεται πραγματικά υπερκομματικός, γίνεται το σύμβολο της ενότητας του Έθνους. Οι εξουσίες τις οποίες το Σύνταγμα του 1975 είχε δώσει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον καθιστούσαν, εν μέρει, όχι μόνο ανώτατο άρχοντα ουδέτερο απέναντι στα κόμματα, αλλά του έδιναν και σημαντικότατη αποφασιστική πολιτική εξουσία >>. Εσωτερική πολιτική Το σύνθημα της «αλλαγής» και το τρίπτυχο «Εθνική Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία και Κοινωνική Απελευθέρωση» συσπείρωσε γύρω από τον Ανδρέα Παπανδρέου και το κίνημά του ένα ευρύτατο φάσμα πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων που δεν εμφορούνταν πάντοτε από κοινές πεποιθήσεις. Κατά την περίοδο της διακυβέρνησης Παπανδρέου επιδιώχθηκε η εθνική συμφιλίωση, αναγνωρίστηκε από το επίσημο κράτος το ΕΑΜ ως οργάνωση της Εθνικής Αντίστασης και τα δικαιώματα των αγωνιστών του, ενώ πολτοποιήθηκαν οι φάκελοι φρονημάτων που διατηρούσε η Ασφάλεια για πολλούς από αυτούς. Σκοπός αυτής της απόφασης ήταν εν μέρει και ο επαναπατρισμός πολλών Ελλήνων πολιτικών προσφύγων από την Εποχή του Εμφυλίου. Κατά τη διάρκεια της θητείας του λειτούργησαν κατά τόπους παραρτήματα της Ένωσης Γυναικών Ελλάδας. Επίσης,
ενοποιήθηκαν τα Σώματα Ασφαλείας, Χωροφυλακή και Αστυνομία Πόλεων και από τη συγχώνευσή τους δημιουργήθηκε η σημερινή Ελληνική Αστυνομία. Η κατάργηση ιδιαίτερα της Χωροφυλακής έγινε δεκτή με πρωτοφανή αισθήματα ανακούφισης από τους αριστερούς πολίτες, καθώς είχε ταυτιστεί με τις αυταρχικές πρακτικές των κυβερνήσεων της δεξιάς, εξ ου και ο διαδεδομένος «φόβος του χωροφύλακα». Στον τομέα της εκπαίδευσης η μεταρρύθμιση του ΠΑΣΟΚ εκφράστηκε με δυο βασικά νομοσχέδια, τον Νόμο-Πλαίσιο για τη λειτουργία των ΑΕΙ (ν. 1268/1982) και τον Ν. 1566/85 για τη Βασική και Μέση Εκπαίδευση. Ο πρώτος κατάργησε τον θεσμό της έδρας στα Πανεπιστήμια εισάγοντας τις τέσσερις βαθμίδες μελών Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού, θεσμοθέτησε τα όργανα συνδιοίκησης φοιτητές και καθηγητές, ενώ μετονόμασε τα ΚΑΤΕΕ σε ΤΕΙ. Ο δεύτερος επιχείρησε έναν δομικό κυρίως μετασχηματισμό της εκπαίδευσης, επιδιώκοντας τη μεγαλύτερη συμμετοχή των γονέων και μαθητών στα σχολικά πράγματα, ενώ αντικατέστησε τον θεσμό του επιθεωρητή με αυτόν του Σχολικού Συμβούλου. Επίσης ιδρύθηκε το Εθνικό Σύστημα Υγείας, καθιερώθηκαν οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και την 1η Ιανουαρίου 1987 ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας.
Οικονομία ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Κατά τον Donald Sassoon, η πιο σημαντική μεταβολή στην ελληνική οικονομία τα χρόνια πρωθυπουργίας του Ανδρέα Παπανδρέου ήταν η μεγάλη άνοδος της αγοραστικής δύναμης της συντριπτικής πλειοψηφίας των Ελλήνων, με τα εισοδήματα να σημειώνουν θεαματική άνοδο της τάξης του 26%.Το διάστημα 1981-1985 κυρίως, ο Ανδρέας Παπανδρέου και η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ προέβησαν σε σειρά εθνικοποιήσεων, τηρώντας και τις προεκλογικές δεσμεύσεις του κόμματος για την "κοινωνικοποίηση των επιχειρήσεων". Κρατικοποιήθηκαν επιχειρήσεις που ανήκαν σε πολύ ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες: η ΛΑΡΚΟ και η ΠΥΡΚΑΛ, τα τσιμέντα ΑΓΕΤ-ΗΡΑΚΛΗΣ, η Ελληνική Χαλυβουργία, τα ναυπηγεία Σκαραμαγκά της οικογένειας Νιάρχου, η Πειραϊκή-Πατραϊκή (βιομηχανία) και η πολυεθνική ΕΣΣΟ-Πάππας. Η Αριστερά, αλλά και μεγάλο τμήμα της κοινωνίας γενικώς, αντέδρασε θετικά σε αυτές τις πολιτικές ως επιβολή του κράτους στην παραδοσιακή επιχειρηματική ελίτ. Οι μισθοί αυξήθηκαν τόσο στο δημόσιο, όσο και στον ιδιωτικό τομέα, με αποτέλεσμα την συνεχιζόμενη ευημερία του πληθυσμού. Ο δημόσιος τομέας αναπτύχθηκε σε αντίθεση με τον ιδιωτικό τομέα Πρέπει επίσης να σημειωθεί η μεγάλη μείωση του πληθωρισμού που πέτυχαν οι κυβερνήσεις Παπανδρέου. Κοιτώντας τα στοιχεία κατά μήνα, βλέπουμε ότι η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ παρέλαβε τον Οκτώβριο του 1981 πληθωρισμό της τάξης του 24,2% και παρέδωσε τον Ιούνιο του 1989 πληθωρισμό στο 13,1%, μία εντυπωσιακή βελτίωση της κατάστασης, ο οποίος όμως το 1990 εκτινάχθηκε στο 20,4% (Μ.Ο. έτους), λόγω της πολιτικής αστάθειας και ακυβερνησίας της χώρας και λόγω των εκλογικών συγκρούσεων, την καταστροφική περίοδο 1989 - 1990. Το 1991 ήταν στο 19,5% (Μ.Ο. έτους). Κοιτώντας τους μέσους όρους κάθε έτους βλέπουμε ότι ο πληθωρισμός έπεφτε σταθερά κάθε χρονιά, πλην του 1985 και του 1986 (αλλά το 1987 έπεσε ξανά, και μάλιστα στα χαμηλότερα επίπεδα από το 1978).
Επίσης, έγιναν δύο διαδοχικές υποτιμήσεις της δραχμής, το 1983 και το 1985, κάτι που βοήθησε πολύ την εξαγωγική ικανότητα της χώρας. Οι αντίπαλοι του Ανδρέα Παπανδρέου απέρριψαν τις οικονομικές πολιτικές του. Κυρίως επέκριναν τις προσλήψεις που έγιναν στον δημόσιο τομέα, καθώς και την σημαντική αύξηση των δημοσίων δαπανών και του δημοσίου χρέους. Οι υποστηρικτές του Ανδρέα Παπανδρέου απάντησαν ότι η αύξηση των δαπανών και των προσλήψεων ήταν όχι απλά δικαιολογημένη, αλλά απαραίτητη. Ο λόγος ήταν η δημιουργία ενός κράτους πρόνοιας (έστω και υποτυπώδους) και η αποκατάσταση του πλειοψηφικού τμήματος του ελληνικού λαού που για δεκαετίες βρισκόταν στο περιθώριο της κοινωνικο-οικονομικής και πολιτικής ζωής του τόπου, υπό καθεστώς επίσημων και ανεπίσημων διώξεων από τις συνεχόμενες (κοινοβουλευτικές ή δικτατορικές) κυβερνήσεις της Δεξιάς. Σε ότι αφορά το χρέος, αυτό ήταν εύκολα διαχειρίσιμο και χρηματοδοτίσιμο γιατί σε πολύ μεγάλο βαθμό ήταν εσωτερικό χρέος, και όχι εξωτερικό, προερχόταν δηλαδή από ελληνικές τράπεζες: ειδικότερα, το 80% του συνολικού δημοσίου χρέους το καλοκαίρι του 1989 (όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου παρέδωσε την εξουσία) ήταν εσωτερικό. Σχεδόν όλες οι ελληνικές τράπεζες τη δεκαετία του '80 ήταν υπό κρατικό έλεγχο, και οι διοικήσεις τους διορίζονταν από τον ίδιο τον Ανδρέα Παπανδρέου, κάτι που έκανε πολύ εύκολη τη διατήρηση του δανεισμού. Οι κυβερνήσεις μετά το 1990 στράφηκαν μαζικά σε ξένες τράπεζες, ενώ ιδιωτικοποίησαν και πολλές ελληνικές. Σύμφωνα με τα Διεθνή Μακροοικονομικά Στοιχεία την περίοδο 1981 - 1989 το βιοτικό επίπεδο της Ελλάδας, όπως αυτό εκφράζεται από τους δείκτες του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, βελτιώθηκε. Το κατά κεφαλήν πραγματικό εισόδημα εκφρασμένο σε δολάρια ΗΠΑ αυξήθηκε από 13.443$ το 1981 σε 14.148$ το 1989, δηλαδή σωρευτική αύξηση 5,2%. Κατά την διάρκεια της δεύτερης περιόδου διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ με πρωθυπουργό τον Ανδρέα Παπανδρέου (1993 - 1996) οι ρυθμοί αύξησης του πραγματικού Α.Ε.Π. βελτιώθηκαν πολύ σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες. Οι επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές εγκαταλείφθηκαν με αποτέλεσμα ο πληθωρισμός να υποχωρήσει από το 14,4% το 1993 στο 8,2% το 1996. Ορισμένες σημαντικές παρεμβάσεις στον χώρο της οικονομίας, κατά την διάρκεια της τρίτης θητείας του Ανδρέα Παπανδρέου, περιλαμβάνουν την λήψη της απόφασης για την μετοχοποίηση του 7,6% του ΟΤΕ καθώς και την ίδρυση του Ανώτατου Συμβουλίου Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ). Δημοσιονομικό έλλειμμα της Ελλάδας ως ποσοστο % του ΑΕΠ 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988
-8,4 -6,3 -7,1 -8,3 -11,6 -10,3 -9,6 -10,6
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
-10,1 -11,2 -12,2 -8,4 -9,3 -6,8 -6,0 -3,9
1989 1990
-12,4 -14,3
1999 2000 2001
-3,1 -3,7 -4,5
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
-4,8 -5,7 -7,5 -5,1 -2,8 -3,5 -7,6 -15,4 -10,5
ΠΗΓΗ : Τράπεζα της Ελλάδας Ο κάθε πολίτης ας βγάλει τα συμπεράσματα του.
Ευρωπαϊκή πολιτική
Ο Ανδρέας Παπανδρέου ως προεκλογικά συνθήματα χρησιμοποίησε το 1981 τα «έξω από το ΝΑΤΟ», «έξω από την Ε.Ο.Κ.» . Η πρώτη επίσημη «συνολική τοποθέτηση» της κυβέρνησης Παπανδρέου πάνω στη διαπραγμάτευση της Εντολής (και την Κοινότητα στο σύνολό της) έγινε μια εβδομάδα μετά τις εκλογές, στις 26 Οκτωβρίου 1981, στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων, από τον τότε Υφυπουργό Εξωτερικών Ασημάκη Φωτήλα. Το κείμενο που κατατέθηκε έθεσε τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η Ελληνική οικονομία, και προχωρούσε σε προτάσεις πολιτικής της Κοινότητας, «προκειμένου να γεφυρωθούν οι διαπεριφερειακές ανισότητες και να ενισχυθούν οι χώρες του Νότου της Ευρώπης».
Ο Ανδρέας Παπανδρέου λίγους μήνες μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας κατέθεσε μνημόνιο στην Ε.Ο.Κ. με το οποίο ουσιαστικά ζήτησε την επαναδιαπραγμάτευση των όρων ένταξης της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Η πρότασή του απορρίφθηκε κατά το σκέλος των ειδικών προνομίων, όμως έγινε τελικά δεκτό το σκέλος της οικονομικής ενίσχυσης που οδήγησε στα Μ.Ο.Π. Κατά την περίοδο διακυβέρνησής του η Ελλάδα τελικά δεν αποχώρησε από την Ε.Ο.Κ. και από το ΝΑΤΟ λόγω των κονδυλίων που εξασφάλιζε με αξιοπρόσεκτη διαπραγματευτική ικανότητα ο Ανδρέας Παπανδρέου, ενώ η σύμβαση με την αμερικανική κυβέρνηση για τις αμερικανικές βάσεις ανανεώθηκε το 1983 προβλέποντας ότι, εντός δεκαοχτώ μηνών μετά το τέλος του 1988, και οι δύο κυβερνήσεις θα είχαν δικαίωμα να κλείσουν τις βάσεις. Τον Μάρτιο του 1985, με πρότασή του , το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθιέρωσε τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (Μ.Ο.Π.), η εφαρμογή των οποίων στόχευε στη βελτίωση των κοινωνικοοικονομικών διαρθρώσεων στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές της Κοινότητας. Ο Ανδρέας Παπανδρέου, για να εξασφαλίσει τη βοήθεια στη χώρα, δεν δίστασε να απειλήσει ευθέως τον Ζακ Ντελόρ που είχε αναλάβει την Προεδρία της Επιτροπής τον Ιανουάριο του 1985, ότι θα ασκούσε βέτο στην είσοδο Ισπανίας και Πορτογαλίας στην Κοινότητα. Τα έξι από τα επτά Προγράμματα των MOΠ αντιστοιχούσαν στα έξι Διαμερίσματα που ήταν τότε χωρισμένη η Ελλάδα (Βόρεια Ελλάδα, Δυτική Ελλάδα, Κεντρική Ελλάδα, Νήσοι Αιγαίου, Κρήτη και Αττική), ενώ το τελευταίο ήταν θεματικό (MOΠ Πληροφορικής). Η εφαρμογή των Μ.Ο.Π. στην Ελλάδα έγινε αρχικά την περίοδο 1983-1989 ενώ επεκτάθηκαν χρονικά μέχρι το 1993. Σύμφωνα με μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδας ] "η εφαρµογή των ΜΟΠ στην Ελλάδα δεν ήταν ικανοποιητική λόγω ανεπαρκούς προετοιµασίας και έλλειψης εµπειρίας. Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι τα κονδύλια των ΜΟΠ µεταφέρθηκαν χρονικά και ενσωµατώθηκαν στο ΚΠΣ 1989-93.". Ταυτόχρονα όμως, σύμφωνα με το Υπουργείο Εξωτερικών "Η σημασία των ΜΟΠ όμως ήταν πολύ μεγαλύτερη των πρόσθετων πόρων που εγκρίθηκαν τότε για την Ελλάδα γιατί εγκαινίασαν την προσπάθεια για την ανάπτυξη διαρθρωτικής πολιτικής από πλευράς Ε.Ε., η οποία αποκρυσταλλώθηκε το 1988 στη νέα διαρθρωτική πολιτική, το πρώτο «πακέτο Delors»." Μετα τα πακέτα ακολουθεί το πρόγραμμα ΕΣΠΑ.
ΜΕ ΤΟ ΓΙΩΡΓΟ ΓΕΝΝΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΣΥ , ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ, ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ.
Η ΜΕΛΙΝΑ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ . Η ΜΕΛΙΝΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.
Αλλαγές στην ελληνική κοινωνία Τη δεκαετία του '80 η ελληνική κοινωνία άλλαξε ριζικά, και οι κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου είχαν κορυφαίο ρόλο σε αυτό τον μετασχηματισμό. Οι αλλαγές ήταν βαθύτερες και πιο ριζοσπαστικές στην επαρχία, και όχι τόσο στην Αθήνα, κάτι που εξηγεί και την καλύτερη επίδοση του ΠΑΣΟΚ εκεί. Σχεδόν αμέσως μετά το 1981, η επαρχία απαλλάχτηκε οριστικά και αμετάκλητα από τον "φόβο του χωροφύλακα", η θέση των γυναικών βελτιώθηκε πολύ, δημιουργήθηκαν πολιτιστικά και αθλητικά σωματεία σε όλη τη χώρα με την ενεργό στήριξη της Μελίνας Μερκούρη, ενώ το Εθνικό Σύστημα Υγείας του Γιώργου Γεννηματά έφερε για πρώτη φορά σύγχρονη ιατρική περίθαλψη σε πολλές απομακρυσμένες περιοχές της χώρας· αυξήθηκαν σημαντικά οι μισθοί με αποτέλεσμα την εμφάνιση ενός καταναλωτισμού ανάλογου με τις υπόλοιπες χώρες της Δυτικής Ευρώπης, η ενδυνάμωση της τοπικής αυτοδιοίκησης οδήγησε σε ένα πρωτοφανές επίπεδο λαϊκής συμμετοχής σε κοινωνικο-πολιτικά θέματα.
Το σκάνδαλο Κοσκωτά και η πτώση της κυβέρνησης Το 1988 ξεσπά το οικονομικό σκάνδαλο Κοσκωτά στο οποίο κατηγορήθηκαν ότι ενεπλάκησαν στελέχη της τότε κυβέρνησης, αλλά και ο ίδιος ο Ανδρέας Παπανδρέου. Ο Παπανδρέου χαρακτήρισε τις κατηγορίες εναντίον του ως μια συνωμοσία των «σκοτεινών αντιδραστικών δυνάμεων» και των «ξένων κύκλων» για να «αποσταθεροποιήσουν» την Ελλάδα. Ακολουθεί περίοδος μεγάλης πολιτικής έντασης. Την ίδια χρονιά ο Ανδρέας Παπανδρέου οδηγείται εσπευσμένα στο Νοσοκομείο Χέρφιλντ του Λονδίνου και υποβάλλεται σε σοβαρή εγχείρηση καρδιάς από τον διάσημο Αιγύπτιο καρδιοχειρουργό Μαχντί Γιακούμπ. Τα γεγονότα αυτά οδηγούν στην πτώση της κυβέρνησης του ΠΑ.ΣΟ.Κ. κατά τις εκλογές της 18ης Ιουνίου του 1989.
Την περίοδο της συγκυβέρνησης Τζανή Τζαννετάκη οι βουλευτές της Ν.Δ. και του Συνασπισμού παραπέμπουν τον Ανδρέα Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο, το οποίο τον αθωώνει οριακά για τις κατηγορίες περί εμπλοκής του στο σκάνδαλο Κοσκωτά, αλλά και για υποκλοπές τηλεφωνικών συνδιαλέξεων από την Ε.Υ.Π. (Κ.Υ.Π.). Η δίκη για το σκάνδαλο Κοσκωτά άρχισε στις 16 Μαρτίου 1991, στην οποία δεν παρέστη ο ίδιος, καταγγέλλοντάς την ως μεθόδευση των πολιτικών του αντιπάλων και σκευωρία εις βάρος του και εις βάρος του ΠΑ.ΣΟ.Κ. Στη δίκη αυτή καταδικάστηκαν ο Δημήτρης Τσοβόλας και ο Γιώργος Πέτσος, ενώ ο συγκατηγορούμενός τους Μένιος Κουτσόγιωργας απεβίωσε κατά τη διάρκεια της δίκης. Ο Ανδρέας Παπανδρέου ανέλαβε το μερίδιο της πολιτικής του ευθύνης όχι μόνο διότι στην περίοδο που δραστηριοποιήθηκε ο Γ. Κοσκωτάς ήταν πρωθυπουργός, αλλά και διότι σύμφωνα με τον ίδιο "η κυβέρνησή του δεν κατόρθωσε να εμποδίσει την οικονομική αναρρίχηση ενός ανθρώπου χωρίς επιφάνεια, που αποδείχθηκε εκ των υστέρων απατεώνας". Αρνήθηκε, όμως, την οποιαδήποτε σχέση με την ποινική πλευρά της υπόθεσης. Ο πατριάρχης της δεξιάς Κ. Καραμανλής δήλωσε: << Έναν πρωθυπουργό δεν τον στένλεις στο δικαστήριο, τον στέλνεις στο σπίτι του>> Χρόνια αργότερα σε τηλεοπτική εκπομπή ο εμπνευστής της παραπομπής Κωνσταντίνος Μητσοτάκης δήλωσε ότι μετάνιωσε για την παραπομπή του Ανδρέα Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο, αλλά τόνισε ότι προχώρησε σ' αυτή την πράξη, καθώς ήθελε να τηρήσει την προεκλογική του υπόσχεση. Η απόφαση για την παραπομπή του Ανδρέα δεν ελήφθη στην προανακριτική επιτροπή αλλά και στην συνεδρίαση της Κ.Ο του ΣΥΝ. Είπαν Λεωνίδας Κύρκος ;<< Δεν υπάρχουν αποχρώσεις ενδείξεις για την παραπομπή, αλλά να παραπεμθεί …..>. Στέλλιος Νέστωρ: παραπεμθεί….>>
<<
Δεν
υπάρχουν
αποχρώσεις
ενδείξεις
,
αλλά
να
Μίμμης Ανδρουλάκης :<< Δεν δίνω το χέρι μου στον Ανδρέα γιατί το δικό του είναι βρώμικο …..>>. Χαρίλαος Φλωράκης; << Θα κάνω σύσκεψη με το μαξιλάρι μου ……>> Πολλοί βέβαια από τον ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟ αργότερα αναγνώρισαν το λάθος τους .
Η επιστροφή στην εξουσία και το τέλος Στις πρόωρες εκλογές της 10ης Οκτωβρίου του 1993, ο Ανδρέας Παπανδρέου, απαλλαγμένος πλέον από τις κατηγορίες, επιστρέφει θριαμβευτικά στην εξουσία με
άνετη πλειοψηφία της τάξης του 47%. Αποφασίζεται η μεταστροφή της οικονομικής πολιτικής της χώρας, μπαίνοντας έτσι ουσιαστικά σε πορεία προς την ΟΝΕ. Επίσης, αναγνωρίζεται η γενοκτονία των Ποντίων, δημιουργείται το ΑΣΕΠ (νόμος Πεπονή). Ανακοινώνεται το Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα Ελλάδας-Κύπρου και επαναλαμβάνει:<< Μόνον οι ηττημένοι διαπραγματεύονται τα σύνορα της χώρας τους .Και εμείς δεν έχουμε ηττηθεί>>. Επιβάλλεται εμπάργκο στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Όμως, η περιπέτεια του σκανδάλου Κοσκωτά και η πολιτική ένταση των περασμένων χρόνων έχουν επιβαρύνει πλέον σοβαρά την υγεία του και στις 21 Νοεμβρίου του 1995 εισάγεται εσπευσμένα στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο με σοβαρά προβλήματα υγείας. Οι πιέσεις που του ασκούνται τον αναγκάζουν να υπογράψει τον Ιανουάριο του 1996 την παραίτησή του, δηλώνοντας ότι "τα προβλήματα της χώρας δεν μπορούν να περιμένουν". Αποσύρεται από την πολιτική στις αρχές του 1996. Δύο μέρες πριν τον θάνατο του, έγινε το παρακάτω περιστατικό. _Γιάννη σε θέλει ο πρόεδρος , ανέβα στην Εκάλη.( μου τηλεφώνησε ο Τ.Χ) Μισοξαπλωμένος στα μαξιλάρια του. Ανέπνεε με δυσκολία .Το βλέμμα καρφωμένο στο άπειρο. Τι να έβλεπε; Είχα ακουμπήσει άθελα μου το χέρι μου στα σκεπάσματα. Κάποια στιγμή μου το έσφιξε με το δικό του χέρι .Ανατρίχιασα. Έκαιγε από τον πυρετό. _Πες μου , πως πάνε τα εθνικά μας προβλήματα; Αναστώθηκα. Η φωνή του έφερε στη σκέψη μου την κραυγή << Η Ελλάδα στους Έλληνες >>.Που βρήκε τη δύναμη; Το βλέμμα του αγριεμένο. Πρόεδρε , άφησε τα αυτά .Να σου περάσει ο πυρετός και θα τα ξαναπούμε. -Πες μου τώρα ….Θέλω να μάθω…. Είχα ζαρώσει δίπλα του .Στα λόγια του στυλώθηκα. Το μεγαλείο ενός ΗΓΕΤΗ , που βλέποντας το ΤΕΛΟΣ να πλησιάζει , σκέψη άλλη δεν είχε παρά την ΕΛΛΑΔΑ, με είχε συνεπάρει. Φίλε αναγνώστη αυτός ήταν ο ΑΝΔΡΕΑΣ. Το βιολογικό τέλος του. Στις 23 Ιουνίου 1996 ο Ανδρέας Παπανδρέου πεθαίνει μετά από οξύ ισχαιμικό επεισόδιο στο σπίτι του στην Εκάλη. Κηδεύεται στις 26 Ιουνίου 1996 στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών με τιμές αρχηγού κράτους. Ο θάνατός του προκάλεσε κύμα συγκίνησης σε όλη τη χώρα, και πλήθη κόσμου, που κυμαίνονταν από «εκατοντάδες χιλιάδες» έως «εκατομμύρια» παρευρέθησαν στη κηδεία του Ανδρέα Παπανδρέου. Ύστατο φόρο τιμής στον Ανδρέα Παπανδρέου απέτισαν ηγέτες και προσωπικότητες από όλο τον κόσμο, μεταξύ των οποίων οι ακόλουθοι:
«Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν ένας από τους πλέον σημαίνοντες πολιτικούς ηγέτες στη σύγχρονη ελληνική ιστορία και μια εξέχουσα φυσιογνωμία κλειδί για την διασφάλιση του θριάμβου της δημοκρατίας στη χώρα που γεννήθηκε». Μπιλ Κλίντον, Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών «Χαιρετίζω τη μνήμη αυτού του δημόσιου άνδρα με τον οποίο είχα επανειλημμένα συναντηθεί και ο οποίος διηύθυνε την ελληνική κυβέρνηση, με κύρος, για περισσότερο από δέκα χρόνια. Τιμώ την ευρωπαϊκή προσήλωσή του. Η Ελλάδα χάνει σήμερα μια από τις μεγάλες φυσιογνωμίες της. Σας παρακαλώ να διαβιβάσετε στη σύζυγό του, στην οικογένειά του, καθώς και στον ελληνικό λαό τη συγκίνησή μου και όλη μου τη συμπάθεια». Ζακ Σιράκ, Πρόεδρος της Γαλλίας «Χαιρετίζω τη μνήμη ενός εξέχοντος δημόσιου άνδρα, η ισχυρή προσωπικότητα του οποίου σημάδεψε την Ελληνική Δημοκρατία και πέρα απ' αυτήν, την Ευρώπη». Αλέν Ζιπέ, Πρωθυπουργός της Γαλλίας «Ο Αν. Παπανδρέου υπήρξε ένας μεγάλος πρωταγωνιστής της ζωής στη σύγχρονη Ελλάδα, θαρραλέος, μαχητής της ελευθερίας και σημαντική προσωπικότητα της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας πολιτικής σκηνής. Η δέσμευση και η δράση του Έλληνα πρώην Πρωθυπουργού θα παραμείνουν σταθερά σημεία αναφοράς για τον ελληνικό λαό». Όσκαρ Λουίτζι Σκάλφαρο, Πρόεδρος της Ιταλίας «Υπήρξε ένας μεγάλος ηγέτης και ένθερμος αγωνιστής της δημοκρατίας. Είμαστε υπερήφανοι που τον φιλοξενήσαμε στη χώρα μας για ένα σημαντικό μέρος των χρόνων που πέρασε στην εξορία». Ζαν Κρετιέν, Πρωθυπουργός του Καναδά «Σήμερα η Ευρώπη έγινε φτωχότερη χάνοντας μια μεγάλη φυσιογνωμία της πολιτικής ζωής της». Αντόνιο Γκουτέρες, Πρωθυπουργός της Πορτογαλίας «Ο Ανδρέας Παπανδρέου υπηρέτησε την Ελλάδα και τον απανταχού ελληνισμό έχοντας πάντοτε κατά νουν το συμφέρον του ελληνικού έθνους. Η Ελλάδα, η οποία σήμερα αντιμετωπίζει εθνική δοκιμασία, στερείται των υπηρεσιών ενός διαπρεπούς πολιτικού. Ιδιαίτερα η Κύπρος πενθεί για το θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος, πέραν των άλλων, διά του Ενιαίου Αμυντικού Δόγματος, έδωσε απτά δείγματα της αποφασιστικότητας της κυβέρνησής του και του Έθνους για την υπεράσπιση της κυπριακής ελευθερίας». Γλαύκος Κληρίδης, Πρόεδρος της Κύπρου «Σ' αυτόν οφείλεται η σημερινή μορφή της οργάνωσης των κομμάτων. Kι αυτό με γενναιότητα οφείλουμε να του αναγνωρίσουμε. Πλησίασε το λαό, είχε τη δυνατότητα να επικοινωνεί και με το λαό, αλλά και με τον πολίτη. Πράγματι είχε μεγάλα πολιτικά χαρίσματα». Μιλτιάδης Έβερτ, Πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας «Tο εν γένει έργον του εκλιπόντος δημοσίου ανδρός, τόσο ως ακαδημαϊκού διδασκάλου, όσο και ως πολιτικού υπήρξε πολυσχιδές και εντυπωσιακό, όντως ηγετικόν διό και την επ' αυτού δικαίαν κρίσιν θα στοιχειοθετήσει η αδέκαστος ιστορία». Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος.
Φίλε αναγνώστη Ο Ανδρέας Παπανδρέου ως μεγάλος ηγέτης ανήκει στην Ιστορία που διαμορφώνεται μέσα στη συλλογική συνείδηση του Έθνους, πέρα από οποιαδήποτε παραταξιακά όρια. Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήθελε να αφεθεί και μετά τον θάνατό του στην κρίση του λαού για το τι άλλαξε στον τόπο μας τα χρόνια του Ανδρέα. Τι άλλαξε στο κοινωνικό κράτος, τους δημοκρατικούς θεσμούς, την εξωτερική πολιτική και τη διεθνή θέση της χώρας.
Σε μια εποχή που το κενό που άφησε η απουσία του αποκαλύπτεται όλο και περισσότερο : -Όταν τόσοι πολλοί προσπαθούν να τον σφετερισθούν , να τον αντιγράψουν , αγνοώντας ότι ο Ανδρέας διδάσκει , αλλά δεν αντιγράφεται. Και τα θλιβερά κακέκτυπα αποτελούν τη χειρότερη υπηρεσία για την αξιολόγηση της πολιτικής του υποθήκης. -Όταν άλλοι προσπαθούν να τον αμαυρώσουν , προσφέροντας την πιο μεγάλη υπηρεσία , μιας και η μεγαλοσύνη των μεγάλων μετριέται στη σκιά τους , όπως λέει ο ποιητής. - Όταν έλθει η στιγμή να λεχθούν και τα απόρρητα, αν όχι όλα , πάντως αρκετά, ώστε ο ιστορικός του μέλλοντος να φθάσει κοντά στην αλήθεια…… ΤΟΤΕ ΟΙ ΠΟΛΛΟΙ ΘΑ ΝΟΙΩΣΟΥΜΕ ΔΙΚΑΙΩΜΕΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΜΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΧΕΣΗ- ΣΥΜΠΟΡΕΥΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΗΓΕΤΗ. ΟΙ ΛΙΓΟΙ ΠΟΥ ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΝΑ ΛΕΝΕ ΚΑΙ ΝΑ ΓΡΑΦΟΥΝ ΑΣΤΗΡΙΧΤΕΣ ΑΘΛΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥΣ ΑΦΗΝΟΜΕ ΣΤΗ ΧΛΕΥΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΦΑΝΑΤΙΣΜΟ ΤΟΥΣ. Ο ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΝΗΚΕΙ ΣΕ ΟΛΟ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΑΟ . ΤΕΛΟΣ