ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
Project «Φιλοκτήτης Λαμπράκης» Γ’ μέρος «σαν ένα μνημόσυνο»
Ο πατέρας του Φιλοκτήτη ήταν ο Ηλίας Λαμπράκης, δικολάβος στο επάγγελμα. Στη Βόνιτσα, το έτος 1839 η οικογένειά του κατασκευάζει το περίφημο αρχοντικό του. Σε μια πέτρα του αρχοντικού ήταν χαραγμένο το έτος κατασκευής. Ο Ηλίας Λαμπράκης (ο πατέρας του Φιλοκτήτη) , νυμφεύτηκε την Ελισάβετ, το γένος Δρίβα. Η Ελισάβετ είχε γεννηθεί το έτος 1856. Σύμφωνα με τα συγκεντρωμένα στοιχεία , η οικογένεια Δρίβα ήταν μια ισχυρά οικονομική φαμίλια και με υψηλή θέση στη κοινωνία της περιοχής. Το να δοθεί η Ελισάβετ στον Ηλία Λαμπράκη, μας δίνει το δικαίωμα για ανάλογα συμπεράσματα περί της θέσης εκτίμησης που έπρεπε να έχει ο Ηλίας Λαμπράκης. Από τα νοτάρια της Βόνιτσας δεν υπάρχουν συμβόλαια ή άλλες πράξεις που να παρουσιάζουν την ύπαρξη ισχυρής οικογένειας Λαμπράκη. Δύο συμβόλαια ενοικίασης που υπάρχουν, αυτά είναι μικρής αξίας. Αυτά δεν δύνανται να ταυτιστούν με πρόγονους του Ηλία Λαμπράκη. Το επάγγελμα του Ηλία Λαμπράκη, δηλ. δικολάβος σημαίνει ότι γνώριζε γράμματα και μάλιστα σε τέτοιο επίπεδο που «ετοίμαζε» τα απαραίτητα χαρτιά για τους δικηγόρους ή τακτοποιούσε μόνος του εξωδικαστικές διαφορές. Την περίοδο από το 1780 μέχρι και το 1912 , κυρίως όμως από το 1780 μέχρι το 1881, η Βόνιτσα προορίζονταν για την πόλη - πύλη προς και από την Ευρώπη. Η επίσκεψη του Κουμουνδούρου το 1870, οι λύσεις που ο πρωθυπουργός επέβαλλε, οι προοπτικές που ανέπτυξε για τη Βόνιτσα, τα δάνεια που μετά την επίσκεψή του άμεσα χορηγήθηκαν, έφεραν στη Βόνιτσα μεγαλόβαθμους αξιωματικούς του στρατού , της χωροφυλακής , καθώς και πολλών άλλων δημόσιων υπηρεσιών. Οι προύχοντες της Βόνιτσας προχώρησαν σε αρραβώνες των κοριτσιών τους με τα υψηλόβαθμα στελέχη των δημόσιων Υπηρεσιών, περιορίζοντας τις μέχρι τότε προτιμήσεις με απογόνους από τα «τζάκια του 1821». Σε όλα τα σημεία της έρευνας μας, όπου και να συναντούσαμε την Ελισάβετ ως σύζυγο του Ηλία Λαμπράκη, πάντα υπήρχε ο προσδιορισμός της προέλευσής της , «Ελισάβετ Ηλία Λαμπράκη, το γένος Δρίβα». . Από τα στοιχεία που συγκεντρώσαμε, το ζεύγος Ηλία Λαμπράκη και Ελισάβετ Δρίβα, απέκτησε τρείς κόρες και ένα γιο. Αυτά, με σειρά γέννησης, ήταν : 1 ΕΥΣΤΑΘΙΑ. Ήταν η πρώτη κόρη του Ηλία Λαμπράκη και της Ελισάβετ το γένος Δρίβα. Η έρευνα δεν εντόπισε το έτος γέννησης , αλλά με τα δεδομένα που παρατίθενται, η γέννηση της Ευσταθίας πρέπει να ήταν ανάμεσα στα 1878 και 1881. Η Ευσταθία , σε μικρή ηλικία, παντρεύεται με τον Κονιδάρη, ένα έμπορο σιτηρών από τη Κεφαλονιά. Η συγκατάβαση για αυτό τον γάμο γίνεται από την μητέρα της. Το εμπόριο των σιτηρών γίνονταν με απευθείας αγορές και μεταφορές, με δικά του καράβια, από την Οδησσό. Σύντομα όμως η Ευσταθία αντιμετωπίζει τη φτώχια αφού ο σύζυγός της πτωχεύει. Τα πλοία του ναυαγούν παίρνοντας μαζί τους όλη την οικονομική επιφάνεια του ζεύγους Κονιδάρη. Η οικογένεια
υποχρεώνεται να εγκατασταθεί στο πατρικό του συζύγου της Ευσταθίας, στα Κονιδαράτα Κεφαλονιάς. Το 1903 η Ελισάβετ Λαμπράκη επισκέφτηκε τη κόρη της στα Κονιδαράτα και βρίσκεται μπροστά σε μια τραγωδία. Η Ελισάβετ θεωρεί τον εαυτό της ως υπεύθυνη για την κατάσταση και την δυστυχία της κόρης της (λόγω της επιμονής της να γίνει αυτός ο γάμος). Επιστρέφει στη Βόνιτσα. Δεν μπορεί να ξεπεράσει την αίσθηση της ευθύνης της και αυτό την σκοτώνει. 2. ΕΥΓΕΝΙΑ . Πρέπει να γεννήθηκε ανάμεσα στα έτη 1881-1884. Πέθανε πριν τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, περίπου το 1939. Ηταν ανύπανδρη. 3 ΟΛΥΜΠΙΑ. Γεννήθηκε το 1888. Το 1917 παντρεύεται τον Κίμωνα ΚΑΒΑΔΙΑ. Αποκτά τον Χρίστο, (σήμερα συνταξιούχο δικηγόρο Αθηνών) την Ελισάβετ και την Zένα. Με βάση την επιγραφή στον οικογενειακό τάφο, η Ολυμπία πέθανε το έτος 1928. 4 ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ. Γεννήθηκε το 1889. Δεν έχουμε στοιχεία για το όνομα που δόθηκε στον Φιλοκτήτη, δηλ. αν ήταν το όνομα του παππού του ή αν ήταν μέσα στο γενικότερο κλίμα που υπήρχε στους προύχοντες της περιοχής να βαπτίζουν τα παιδιά τους και να τους δίνουν ονόματα αρχαίων Ελλήνων. Καλό παράδειγμα αυτής της συνήθειας ήταν στα Παλιάμπελα Βόνιτσας. Σχεδόν τα μισά παιδιά των Παλιαμπέλων, στις αρχές του αιώνα , έχιαν όνομα από τους αρχαίους Ελληνες. Σε ηλικία 13 ετών, στις 18 Μαρτίου 1903, στερείται τη μητέρα του και αυτό το γεγονός του στιγματίζει την εφηβική ζωή.
Το πρώτο ποίημα στη συλλογή «Σαν Όνειρα και σαν Πόθοι» έχει την πληροφορία ότι γράφθηκε στη Κέρκυρα στις 4 Νοεμβρίου 1903.
Τα δεδομένα, μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο Φιλοκτήτης, μόλις τελείωσε το Δημοτικό, έφυγε από τη Βόνιτσα για τις επόμενες σπουδές του. Τον Μάρτιο του 1903, το μήνα που πέθανε η μητέρα του, ο Φιλοκτήτης πρέπει να έλειπε από τη Βόνιτσα. Διαβάζοντας το πρώτο ποίημα της συλλογής (το οποίο έχει σημείωση ότι γράφθηκε στη Κέρκυρα) και σε σχέση με την ημερομηνία θανάτου της μητέρας του, όταν συνέβη ο θάνατος της μητέρας του, είναι αρκετά πιθανόν ο Φιλοκτήτης να ήταν στη Κέρκυρα. Το γιατί στη Κέρκυρα, η έρευνα δεν μας έδωσε απαντήσεις. Σήμερα στη Κέρκυρα δεν έχουμε φαμίλιες «Λαμπράκη». Η κάποια σύνδεση με τη Κέρκυρα, μας την έδωσε το σχέδιο του αρχοντικού Λαμπράκη στη Βόνιτσα, ένα αρχοντικό με ομοιότητα του αρχοντικού Καποδίστρια, σε χωριό της Κέρκυρας. Πιθανόν στη Κέρκυρα να ζούσε μόνιμα ή να υπηρετούσε κάποιος συγγενής του Ηλία Λαμπράκη. Ολες οι παραπάνω υποθέσεις, προσπαθούν να στηρίξουν το ερώτημα «ποιος ανέλαβε την φροντίδα του Φιλοκτήτη στη Κέρκυρα;».
Από τα περιεχόμενα των ποιημάτων αλλά και από συνεντεύξεις, υπάρχουν τα στοιχεία για το ότι ο Φιλοκτήτης είχε σοβαρή μουσική παιδεία (βιολί και μαντολίνο). Σε ένα ποίημα του, το 1908 (ακριβώς μετά από την αποφοίτησή του από το δεύτερο σχολείο). ο Φιλοκτήτης γράφει ότι μόνη συντροφιά του είναι το βιολί. Επίσης στη συνέντευξή μας με την Ελισάβετ Καβαδία (ανιψιά του Φιλοκτήτη από την αδελφή του την Ολυμπία) ενημερωθήκαμε ότι όταν ήταν μικρή έβλεπε τον Φιλοκτήτη να γράφει νότες για τραγούδια του, να τα παίζει με μαντολίνο ενώ αυτή τραγουδούσε μαζί του. Από τις συνεντεύξεις με την άλλη ανιψιά του Φιλοκτήτη , την Zένα Καβαδία, ενημερωθήκαμε ότι ο Φιλοκτήτης ήταν άριστος γνώστης της Γαλλικής γλώσσας. Όλα αυτά συνηγορούν (με πρώτο στοιχείο κρίσης η σημείωση στο πρώτο ποίημα της συλλογής) στο ότι ο Φιλοκτήτης μετά το Δημοτικό , σπούδασε για εξι χρόνια στην Κέρκυρα. Εδώ τίθεται ένα κρίσιμο ερώτημα. Ενημερώθηκε ο Φιλοκτήτης για τον θάνατο της αγαπημένης του μητέρας; Έζησε τόσα χρόνια στη Κέρκυρα με την ελπίδα επιστρέφοντας στη Βόνιτσα να πέσει στην αγκαλιά της μεγάλης του αγάπης, της μητέρας του; (όπως το περιγράφει με συγκλονιστικό τρόπο στα ποιήματά του) . Αν αυτή η υπόθεση αληθεύει τότε όλα όσα συνέβησαν στη Βόνιτσα, την περίοδο που γυρίζει από την Κέρκυρα, επαληθεύονται και ταυτοποιούνται. Το 1908, ο Φιλοκτήτης βρίσκεται στη Βόνιτσα. Η χρονιά που γυρίζει στη Βόνιτσα μπορεί να συμπέσει με το τέλος των δεύτερων σπουδών του. Είναι το έτος που τα ποιήματά του εκφράζουν μια παράξενη μελαγχολία. Ζεί μια κατάσταση, που πολλά χρόνια μετά, η Ακακία Κορδόση, μέσω της «μοναξιάς των δημιουργών» δίνει το ιδεολογικό περίγραμμα μιας μοναδικής στιγμής στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Αυτός ο «βομβαρδισμός» από ποιήματα που καθαρά δείχνουν την θλίψη του για τον θάνατο της μητέρας του, μας οδηγούν στη σκέψη ότι εκεί στα ξένα, δεν γνωστοποιήθηκε στο Φιλοκτήτη, η απώλεια της μητέρας του. Είναι τόσος μεγάλος ο ψυχικός πόνος στο Φιλοκτήτη, που τα ποιήματα αυτής της περιόδου κυριαρχούνται από «την σκιά της μητέρας του». Μια σκιά που του λείπει, μια αγάπη που περίμενε να τη γευτεί και αυτή έχει χαθεί. Σε αυτό το σημείο η γραφή μας πρέπει να σταματήσει, δεν μπορεί να μεταφέρει τον ψυχικό κόσμο του Φιλοκτήτη σε μια σελίδα χαρτιού. Ο μήνας Σεπτέμβριος του 1908 πρέπει να είναι το αποκορύφωμα της «μοναξιάς» του Φιλοκτήτη. Στο αρχοντικό ζεί με τον πατέρα του και τις δύο αδελφές του. Όμως η μοναξιά, η έλλειψη της μάνας του, τον κρυώνει. Σε όλα τα ποιήματα, οι τελευταίοι στίχοι αναφέρονται με κάθε τρόπο που μπορεί να ξεθάψει ένας ποιητής, στη μάνα του. Στο σύνολο των ποιημάτων της συλλογής, το 1/3 έχει ημερομηνία γραφής μέσα στο μήνα Σεπτέμβριο του 1908. Αυτή την ενότητα των ποιημάτων , ο Φιλοκτήτης , την καταγράφει με τον τίτλο «ΕΡΗΜΙΚΕΣ ΝΥΧΤΕΣ».
Στο ποίημα της 1ης Σεπτεμβρίου του 1908, παρουσιάζει με ένα συγκλονιστικό τρόπο τη μοναξιά του. Κάθε περιγραφή από εμάς, όσο καλή και να ήταν, μειονεκτεί μπροστά στο ποίημα «Στιγμές» της 1 ης Σεπτεμβρίου 1809. Είναι «η μοναξιά των δημιουργών».
Μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 1909 ζει συνεχώς στη Βόνιτσα , με μια μικρή διακοπή τον Αύγουστο του 1909 , όπου βρίσκεται στα Κονιδαράτα της Κεφαλονιάς, στην αδελφή του Ευσταθία.
Το ποίημα «Ο αποχαιρετισμός» στις 29 Σεπτεμβρίου 1909, μας ενημερώνει ότι ο Φιλοκτήτης φεύγει πλέον για τις πανεπιστημιακές σπουδές του.
Σε όλο το διάστημα που βρίσκεται στην Αθήνα, ο Φιλοκτήτης δεν γράφει ούτε ένα ποίημα. Πρέπει να έμενε στην περιοχή της Κολοκυνθούς. Εκεί πρέπει να είχε δημιουργήσει σχέση, όπως αυτό εμφανίζει ένα ποίημα που το γράφει μετά από πολλά χρόνια, όταν ξαναβρίσκεται στο χώρο που συναντιόνταν με την κοπέλα του και αναπολεί.
Από το περιεχόμενο του ποιήματος, που έγραψε επτά – οκτώ χρόνια αργότερα από τότε ου είχε την σχέση του στην Αθήνα, μας παρουσιάζει μια σχέση που δίνει το δικαίωμα στον Φιλοκτήτη, να περιορίσει την μελαγχολία του και να εκφράσει μια άλλη πλευρά της ζωής του. Στην δεύτερη στροφή του ποιήματος υπάρχει μια παρουσίαση ενός γεγονότος που ο Φιλοκτήτης αναπολεί και μάλλον έχει μετανιώσει για την τότε απόφασή του. Η κοπέλα του, του είχε προτείνει να φύγουν μακριά, να αφήσουν τις υποχρεώσεις που τους δεσμεύουν και να αρχίσουν κάπου αλλού μια άλλη ζωή. Ο Φιλοκτήτης δεν αποδέχθηκε την πρόταση. Κάτι τον κράταγε αλλού. Επιστρέφει στη Βόνιτσα τον Ιούνιο του 1911. Τον Αύγουστο του 1911 επισκέπτεται την αδελφή του στα Κονιδαράτα της Κεφαλονιάς και επιστρέφοντας στην Βόνιτσα μένει εκεί μέχρι τον Μάρτιο του 1913. Από τον Απρίλιο του 1913 μέχρι και τον Δεκέμβριο του 1913 είναι στην Αρτα, σύμφωνα με τις σημειώσεις στα ποιήματά του. Είναι περίοδος του πολέμου. Δεν έχουμε στοιχεία για το αν σε αυτή τη περίοδο ήταν στρατεύσιμος (ως ιατροφαρμακευτική υποστήριξη) , αλλά ένα ποίημά του, από την Αρτα, στο τέλος του πολέμου, μιλά για τόσους νεκρούς ….
Τον Δεκέμβριο του 1913 είναι στη Πάτρα, όπου και εκεί με την γραφή του εμπλουτίζει την συλλογή των ποιημάτων του. Στη Πάτρα πρέπει να ζεί μέχρι και τα μέσα του 1915. Σε αυτό το διάστημα η παρουσία του Φιλοκτήτη , στη Πάτρα, μπορεί να έχει σχέση με την ενασχόλησή του με την επιστήμη που είχε σπουδάσει. Από την συνέντευξη που είχαμε με τον από την αδελφή του Ολυμπία, ανιψιό, τον
Κο Χρήστο Καββαδία, υπάρχει η πληροφορία για την δραστηριοποίηση του Φιλοκτήτη στη Πάτρα με δικό του Φαρμακείο. Όμως υπάρχουν δύο περίοδοι που ο Φιλοκτήτης είναι στη Πάτρα. Δεν μπορεί τη πρώτη περίοδο να έχει δικό του φαρμακείο , γιατί η περίοδος είναι μικρή και αμέσως αρχίζει ο πόλεμος του 1912-1913 με τη Τουρκία, στον οποίο όπως είδαμε συμμετείχε ως στρατεύσιμος. Εκείνο που πρέπει να μας κάνει να σταθούμε στη πρώτη περίοδο ζωής του Φιλοκτήτη στη Πάτρα είναι ένα ποίημα που έχει αφιερώσει στην Φιφή Μυλωνά:
Τον Μάρτιο και Απρίλιο του 1916 είναι στη Βόνιτσα. Η Ελλάδα σε αυτή τη περίοδο έχει μπεί στον εθνικό διχασμό. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος από τις 16/8/1916 μέχρι και τις 15/6/1917 έχουν χωρίσει την Ελλάδα σε δύο Κράτη. Σύμφωνα με την συνέντευξη που μας έδωσε ο κύριος Χρήστος Καββαδίας , ο Φιλοκτήτης, αυτή τη περίοδο , βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη, στο στρατόπεδο του Βενιζέλου. Μάλιστα οι πληροφορίες τον θέτουν στην στενή ομάδα του
Βενιζέλου. Σε αυτή τη περίοδο δεν έχουμε κανένα ποίημα, στην αργότερα εκδοθείσα συλλογή. Με την λήξη του εθνικού διχασμού, ο Φιλοκτήτης μεταβαίνει στην Αθήνα. Εκεί γράφει ένα διαφορετικό στην υφή, και με διαφορετικούς λεκτικούς χειρισμούς ποίημα. Είναι αυτό που παραθέσαμε για τη σχέση του Φιλοκτήτη , όσο ήταν φοιτητής στην Αθήνα. Ο Φιλοκτήτης γυρίζει όλα τα μέρη που έχει ζήσει στην Αθήνα, αναπολώντας τα φοιτητικά χρόνια. Είναι μια ένεση ζωής. Αυτό εμφανίζεται άμεσα στα ποιήματα που γράφει αμέσως μετά, από την Πρέβεζα, όπου εκεί θα δραστηριοποιηθεί με δικό του Φαρμακείο.
Από το 1919 μέχρι το 1921 ζεί στη Πρέβεζα. Στη συνέντευξή του ο Κος Χρήστος Καββαδίας μας γνωρίζει ότι ο Φιλοκτήτης έφυγε από τη Πάτρα για να έρθει στη Πρέβεζα, να είναι πιο κοντά στη Βόνιτσα. Στη Πρέβεζα δραστηριοποιείται ως φαρμακοποιός. Σε ερώτηση που θέσαμε στον Κο Καββαδία, γιατί ο Φιλοκτήτης δεν άνοιξε φαρμακείο στη Βόνιτσα, η απάντηση ήταν ικανοποιητική, από τη πλευρά του ότι στη Βόνιτσα θα υπήρχε ήδη άλλο φαρμακείο. Από έρευνα που πραγματοποιήσαμε, στη Βόνιτσα εκείνη τη περίοδο υπήρχαν δύο φαρμακεία. Το ένα ήταν του Βασιλείου Κουρκούτα και το δεύτερο ενός άλλου για τον οποίο δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν έχουμε το επώνυμο του ιδιοκτήτη. Τα ποιήματά του Φιλοκτήτη από τα Μουδανιά και τη Προύσα το 1922, μας οδηγεί στη σκέψη ότι συμμετείχε στην εκστρατεία της Μικράς Ασίας.
Τον Δεκέμβριο του 1922, γράφει στη Πρέβεζα, το προτελευταίο ποίημα της συλλογής. Τον Απριλιο του 1923, προλογίζει την έκδοση της ποιητικής συλλογής του «σαν όνειρα και σαν πόθοι» , με το ψευδώνυμο Πέτρος Λειμώνας. Η συλλογή θα εκδοθεί μετά τον Ιούλιο του 1923. Το τελευταίο ποίημα της συλλογής το γράφει κάτω από τον Πλάτανο του Αγίου Σπυρίδωνα. « Βόνιτσα 3 Ιουλίου 1923».
Τέλος του Γ’ μέρους Στο τέταρτο και τελευταίο μέρος: Περιληπτική παράθεση των γεγονότων: Ο Φιλοκτήτης νυμφεύεται την Ευθαλία Κουρκούτα του Βασιλείου. Αποκτά τρία παιδιά. Δίνει την αγάπη του στην οικογένειά του. Αυτός δημιουργεί στη μουσική, στη ζωγραφική, στα σχέδια για αρδευτικά έργα, νέες καλλιεργητικές μεθόδους, βραβεύσεις σε εκθέσεις γεωργικών προϊόντων. Το φαρμακείο του στη Πρέβεζα είναι η φωλιά των λογοτεχνών της περιοχής. Σεβαστό πρόσωπο στη κοινωνική ζωή της Πρέβεζας. Τα παιδιά του έχουν τους καλλίτερους παιδαγωγούς της Πρέβεζας. Αυτός μέλος του φαρμακευτικού συλλόγου και μόνιμο μέλος του συμβουλίου των ενόρκων στο δικαστήριο της Πρέβεζας.
Όμως η τραγωδία τον παραμονεύει. Δεν μπορεί να τον αφήσει, όχι μόνο αυτόν αλλά και όλα τα μέλη της οικογένειάς του….. Η συνέχεια στο τέταρτο και τελευταίο μέρος.. Ντίνος Στυλιανός του Ιωάννη ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ