A3 Architecten
nieuwbouw, renovatie & transformatie referentieprojecten
juni 2020
Wim van As
Maaskade 171D Postbus 24325 3007 DH Rotterdam Tel.: 010 411 3630 alg@A3architecten.nl www.A3architecten.nl
“ontwerpen vanuit een sociaal hart�
directeur A3 Architecten Architect
Martijn Graafmans directeur A3 Architecten Architect - Stedenbouwkundige
Introductie Profielschets
Visie
A3 Architecten B.V. is een architectenbureau voor stedenbouw, In de ruim 30 jaar dat het bureau bestaat is er in de architectuur en bouwtechniek dat momenteel uit een 25-tal
architectuur en de techniek, maar ook in de maatschappij
medewerkers bestaat. De leiding berust bij de eigenaren:
veel veranderd. Binnen deze veranderingen blijven de
Wim van As en Martijn Graafmans.
kernwaarden van het bureau een constante, ze komen in al onze ontwerpen naar voren, en vormen de basis van elk
Het bureau is opgericht in 1988 en gevestigd aan de
nieuw ontwerp:
Maaskade 171d op het Noordereiland te Rotterdam. Vakmanschap en techniek als basis van uitvoerbare projecten Het bureau is actief op alle niveaus van het bouwen. Een
Vakmanschap vormt de basis. Deze komt voort uit de kennis
team van stedenbouwkundigen, (interieur-) architecten en
van techniek, maar vooral ook uit ervaring. Deze ervaring
bouwkundigen heeft ervaring in het realiseren van een breed
wordt opgedaan in een sterke betrokkenheid bij het totale
scala aan projecten.
bouwproces. Ook houdt het bureau nauw contact met het onderwijs, en biedt het ruimte aan stagiairs en jonge
Hieronder vallen het ontwerpen en realiseren van
architecten. Hierdoor ontstaat een brede basis van kennis en
stedenbouwkundige studies en plannen, woningbouw in
ervaring.
de sociale en de vrije sector (zowel binnenstedelijke- als uitleggebieden), kantoorgebouwen in de particuliere en
Ontwerpen gericht op de dialoog
overheidssector, bibliotheken, gezondheidscentra, sport- en
Alle ontwerpen dienen een verhaal aan te gaan met hun
recreatieobjecten, winkelcentra, sociaal-culturele centra,
omgeving. Elk ontwerp vertelt op deze manier zijn eigen
kerkelijke centra en bedrijfshuisvesting.
verhaal, maar is tegelijk verbonden met de context. Dit kan een dialoog oud-nieuw zijn, een dialoog openbaarprivé
Ook in het bestaande vastgoed heeft ons bureau ruime
of bijvoorbeeld individu-maatschappij. Maar ook in
ervaring. Renovaties, grootonderhoud aan bestaand bezit van
het proces staat de dialoog centraal. Altijd wordt gezocht
woningcorporaties en beleggers, maar ook transformaties met
naar een optimale verhouding tussen kosten en kwaliteit,
functiewijziging.
of bijvoorbeeld naar een dialoog tussen de verschillende belangen van opdrachtgever, gemeente en gebruiker.
In 2015 werd ons ontwerp voor “Einsteinbaan” in Nieuwegein bijvoorbeeld genomineerd voor de Gulden Feniks, de
Ontwerpen vanuit een sociaal hart
Nationale Renovatieprijs. Bij dergelijke opgaven vormt de
Ontwerpen begint bij een sterk bewustzijn van de context.
bewonersparticipatie een belangrijk onderdeel van het
Dit is natuurlijk de ruimtelijke context, staat het gebouw
ontwerpproces.
binnenstedelijk of in het landschap, maar het betreft hier ook de sociale context. Voor wie bouwen we, en hoe
A3 Architecten is een bureau wat zoekt naar oplossingen.
kan een ingreep de sociale samenhang binnen een wijk
Door projecten niet enkel vanuit de architectuur, maar
versterken. Ook duurzaamheid, de impact van bebouwing
ook vanuit de gebruiker, de sociale kant, de techniek, de
op leefomgeving en maatschappij is een belangrijk aspect
duurzaamheid en de financiële kant te benaderen, realiseren
binnen ons ontwerp. Deze duurzaamheid zit zowel op het
we doordachte projecten, welke in de loop der tijd hun waarde
niveau van flexibel en aanpasbaar ontwerpen tot materiaalen
ook hebben bewezen.
energiegebruik.
Woudagebouw
Nieuwe vaart
ZSW Gouda
De Laren
Bleiswijkstraat
De Vier Geuzen
Dudokweide
ZSW Teldertoren
Inhoud Stedenbouw
Renovatie
Nieuwe Vaart » Krimpen a/d IJssel 8
Melissantstraat » Pendrecht 68
De Binnenhoven » Dongen 13
De Toekomst » Vlaardingen 73
De Dalen » Rozenburg 14
Mendelweg » Boskoop 74
De Hoogt » Dongen 16
Isabellaland » Den Haag 77
De Laren » Almere 19
Weegbreeflat » Soest 78
Oranjebuurt » Boven-Hardinxveld 21
De Vier Geuzen » Maassluis 81
Nieuwbouw
4 flats » Monster 82
Dudokweide » Utrecht 24 Bleiswijkstraat » Rotterdam 26 Crispijn van Outgaerden » Dordrecht 28 Ééngezinswoningen (ZSW) » Gouda 32 Teldertoren (ZSW) » Gouda 37 Putsebocht » Rotterdam 39
Jan Evertsenlaan » Voorschoten 84 Rietveld Woningen » Utrecht 86 Bakemabuurt » Amsterdam 90 Platanenweg » Amsterdam 93 Meerdervoortbuurt » Zwijndrecht 94 Bomenbuurt » Dongen 97
De Laren » Almere 40
Transformatie
De Laren toren » Almere 44
Bakenmonde » Nieuwegein 101
Nieuwe Vaart » Krimpen a/d IJssel 47
Woudagebouw » Utrecht 102
De Stadspoort » Alpen aan de Rijn 50
Neudeflat » Utrecht 104
De Kalishoek » Rozenburg 53
Blaak 16 » Rotterdam 107
ONS Blok » Rotterdam Noordereiland 55
Kranenburgweg » Scheveningen 110
Parkhof » Maassluis 56
A3 Architecten
Guido Gezelle Complex » Bergen op Zoom 58 Vlaemsche hoeve » Vlijmen 61 Schipperstraat » Bergambacht 62 Schoonhoven-noord » Schoonhoven 64
Mendelweg
BIM 115 Bewoners 116 Duurzaamheid 119
ONS blok Rotterdam
6
7
referentieprojecten
Stedenbouw
8
Nieuwe Vaart » Krimpen a/d IJssel ˆ oude stedenbouwkundige situatie ˇ stedenbouwkundige situatie »‹ binnengebied blok 1 en 2 ˇ binnengebied blok 3 en 4 › binnengebied blok 7 en 8
9
locatie Krimpen a/d IJssel opdrachtgever Quawonen type opgave nieuwbouw status opgeleverd, 2012 omvang 186 nieuwbouwwoningen
Nieuwe Vaart
intensiveren van de bebouwde omgeving Het plan “Middenwetering� is een grootschalige
de binnengebieden en legt een sterke relatie tussen het
binnenstedelijke herstructurerings- en verdichtingsopgave.
park en de aangrenzende wijk. Het integrale plan geeft een
Door het doorzetten van het park over de half verdiepte
kwaliteitsimpuls aan openbare ruimte en woonomgeving
parkeerkelders verschuift de parkrand tot tegen de
alsmede aan het woningaanbod.
nieuwbouw. Deze nieuwbouw versterkt de identiteit van
10
11
OVERZICHT BASIS
4.2013
12
Beeld: Diederendirrikx architecten
historische structuur en gelaagdheid
structuurkaart
De historische structuur en de ontwikkeling van het plangebied vormen de onderlegger voor de nieuwe structuur. De NZ richting is dominant aanwezig, de OW meer ondergeschikt.
In dit plan loopt de openbare ruimte door in de binnengebieden. Deze twee plekken, met elk een eigen karakter, zijn met elkaar verweven. Het huidige parkeerterrein voor de Aldi, met zijn schrale uitstraling, heeft dus ook een impact op het plangebied, maar ook op het centrumgebied.
13
locatie Dongen opdrachtgever WBV Vieya | cascade type opgave stedenbouw status in ontwikkeling omvang 33 appartementen en grondgebonden woningen
De Binnenhoven » Dongen ‹ overzicht totale plan ‹ stedenbouwkundige analyse ˇ impressie
De Binnenhoven stedenbouwkundig plan te Dongen
Een van de belangrijkste elementen van het plan, is dat het
inrichting van belang. Dit plein moet een beslotenheid en een
plan zich niet volledig tot de plangrenzen vult. Dit geeft de
mate van privé uitstralen, maar toch openbaar zijn. Dit kan
mogelijkheid om het bestaande parkeerterrein uit te breiden,
versterkt worden door het situeren van de appartementen in
en om zowel parkeren als ruimtelijke kwaliteit aan de rand
het Gerba Windsor gebouw direct aan de openbare ruimte.
toe te voegen. Op deze manier wordt het plan als het ware verweven in zijn omgeving.
Hoge Ham: Het kavel aan de Hoge Ham krijgt een invulling aansluitend
Binnengebied:
bij het individuele karakter van de panden aan de Hoge
Volume refererend aan de grootschalige historische
Ham. Wel zoekt het aansluiting in volume, materialisatie
bebouwing, georganiseerd rond een besloten binnengebied.
en kapvorm. Het volume van de bebouwing sluit aan op de
Hierdoor krijgt deze plek het intieme karakter van een hofje.
bestaande korrel, twee of drie lagen met (schuine) kap.
Deze plek sluit aan op het gebied rond het gebouw van Gerba
Behoud van Oud:
Windsor. Dit gebied is meer openbaar van karakter. Dit plein
De voorgevel van Gerba Windsor, welke nu een mooi accent
verbindt het plangebied zowel met de Hoge Ham als met
geeft aan het doorzicht vanaf de Hoge Ham het plangebied
het binnengebied naast de Aldi. Met name in dit deel is de
in, blijft behouden.
Beeld: Diederendirrikx architecten
14
locatie Rozenburg opdrachtgever Ressort wonen type opgave stedenbouw, nieuwbouw, renovatie & optoppen status opgeleverd omvang 94 woningen nieuwbouw 116 appartementen renovatie
De Dalen
herstructurering met 210 woningen Het plan De Dalen omvat het slopen van 7 flats om plaats te maken voor grondgebonden nieuwbouwwoningen. Van de drie te handhaven flats, die worden gerenoveerd, wordt er één opgetopt. Op de kop en in de ‘oksel’ van de gerenoveerde flats worden nieuwe appartementen gerealiseerd.
De Dalen » Rozenburg ˆ oude situatie › overzichtsfoto van De Dalen
15
16
locatie Dongen opdrachtgever WBV Vieya | Cascade type opgave stedenbouw status uitgevoerd omvang 44 appartementen en grondgebonden woningen
De Hoogt stedenbouwkundig plan te Dongen Nieuwbouw grondgebonden woningen en appartementen
plan, en zet de looierij op een podium. De invulling van het
gesitueerd rond de behouden looierij binnen het historisch
plan, en zijn hoofdstructuur wordt bepaald door de historische
centrum van Dongen.
structuur van stichten (paden naar de achtererven). De bebouwing sluit aan op de schaal van het achtergebied. De
Samen met Vieya, de Heemkundekring en de gemeente
ontwikkeling van Dongen, van kleinschalig agrarisch naar
hebben wij binnen het historisch centrum van Dongen het
grootschalig industrieel, is in het plan nog duidelijk voelbaar
stedenbouwkundig plan De Hoogt gemaakt.
en waarneembaar.
Binnen het plan neemt de bestaande looierij een belangrijke plek in. Het hiervoor gelegen plein vormt de kern van het De Hoogt  Dongen › impressie totale plan › stedenbouwkundige analyse
randen
zichtlijnen
In deze analyse van de randen wordt het verschillende karakter van de plangrenzen duidelijk. Deze verschillende karakters vormen het uitgangspunt voor de bebouwing van het plangebied langs de Hoge Ham, de Bolkensteeg en de Min. Aalberselaan.
Het plangebied ligt op een markante plek met veel zichtpunten. Deze zichtpunten leveren interessante doorkijkjes vanuit het achtergebied en verankeren het plangebied aan de bestaande omgeving.
17
structuurkaart
inrichting
In deze kaart zijn de belangrijke elementen uit de analyse verwerkt tot een structuurkaart, welke de randvoorwaarden schetst. De N-Z structuur is dominant en wordt gevormd door de twee stichten. De OW verbinding is hieraan ondergeschikt. (een lv verbinding met de Bolksteeg is wel wenselijk).
De looierij en de mansardegevel van de oude ontginningshoeve en woning/ werkplaats vormen twee belangrijke wanden van de openbare ruimte. Ook vormen zij de blikvangers vanaf de Hoge Ham, de Bolkensteeg en de Min. Aalberselaan het plangebied in.
18
Ensembles
Stedenbouwkundige doorsnede
Zoals we met het stedenbouwkundig plan richten op het versterken van de uitgangspunten en de samenhang, zo doen we dat ook met de architectuur. We creeĂŤren ensembles. De basis voor de ensembles ligt in twee architectonische principes; het vlak met gaten, of het grid. Per blok wordt een principe toegepast, welke het blok bindt, maar tegelijk het
onderscheid tussen de blokken zichtbaar maakt. Deze binding wordt verder versterkt door kleur- en materiaalgebruik. Binnen deze basis is er genoeg mogelijkheid om de parcelering en de individuele expressie tot uiting te laten komen.
Door parkeren en rijloper in een materiaal te houden ontstaat een rust in het straatbeeld, ondiepe voortuinen zorgen voor een sterke relatie tussen wonen en straat, terwijl de hagen toch voldoende privacy bieden. Door het tweezijdig parkeren wordt het blik “eerlijker� over straat verdeeld. Plekken waar de achterpaden grenzen aan de straat worden geaccentueerd door groenplekken met bomen.
19
locatie Almere opdrachtgever De Alliantie, i.s.m. Trebbe type opgave nieuwbouw status in ontwikkeling omvang 28 appartementen en 74 ééngezinswoningen
De Laren Stedenbouwkundig ontwerp Het plan voor De Laren ligt binnen Almere Haven. Dit deel
vormt het element, maar binnen deze wand, gevormd door
wordt gekenmerkt door haar groene karakter. Hierbinnen
lange blokken, zijn de individuele woningen duidelijk leesbaar.
liggen woonvelden met een kleinschalige, dorpse structuur.
- Intiem karakter van de woonstraten; De woonstraten krijgen in contrast tot het wonen aan het park
De uitgangspunten
een intiem karakter. Smalle profielen en lage gootlijn zorgen
De stedenbouwkundige opzet van de deelgebieden D en F
voor een meer besloten sfeer dan langs de parkrand.
is afgestemd op dit kleinschalig en groen karakter van zijn
- Het groene karakter;
omgeving. Binnen de verschillende deelgebieden zijn een
Grote groene structuren vormen de kamers waarbinnen de
aantal belangrijke bindende factoren aanwezig. Dit zijn:
verschillende velden liggen. Door aandacht voor groene
- Wonen aan het sportpark;
erfscheidingen en hagen worden deze woonvelden verankerd
De woningen langs de rand van het sportpark vormen de
aan de groene hoofdstructuur.
statige overgang tussen park en woongebieden. De wand
De Laren » Almere ˆ impressie ‘dorps straatje’‹ vogelvlucht de Laren ‹ opbouw stedenbouw en ensemble
20
Oranjebuurt ontwerpen met de ‘Van Wijnen woning’ De bouwsteen van het
welke ook in de huidige bebouwing
stedenbouwkundig plan is de Van
aanwezig is. Ook sierschoorstenen op
Wijnen woning, uitgebreid met een
de diverse kopgevels zijn zichtbare
aantal verbijzonderingen, te weten:
elementen vanuit de architectuur van de
tuitgevels, hoekdetails, luifels,
omliggende wijk, welke in het huidige
sierschoorstenen, windveren en
plan terugkomen als verbijzondering
bijzondere erfscheidingen ter plaatse
van de kopgevels.
van belangrijke hoeken.
De hoeken zijn belangrijke elementen.
De architectuur in dit plangebied
Hier wordt in het plan dan ook veel
is gericht op de samenhang. De
aandacht aan besteed. Kopgevels
aansluiting bij de overige bebouwing
hebben een grote impact op de
is een belangrijk onderdeel. Deze
uitstraling van het plan. Kopgevels
samenhang zit in de opbouw van de
grenzend aan de openbare ruimte, of in
blokken. Deze blokken zijn als geheel
het zicht van een woonkamer, krijgen
ontworpen. Binnen deze blokken zijn de
dus allemaal een verbijzondering, in de
individuele woningen leesbaar.
vorm van schoorsteen, kopgevelraam,
De architectuur refereert aan de
of luifel die om de hoek grijpt. Ook is
bestaande en de omliggende blokken.
veel aandacht besteed aan gootdetails
Dit komt met name tot uiting in het
en aan metselwerkverbanden.
gebruik van verschillende detailleringen van verbijzondering van de voordeur,
locatie Boven-Hardinxveld opdrachtgever Van Wijnen / Omnivera type opgave nieuwbouw omvang 98 ééngezinswoningen
21
Oranjebuurt  Boven-Hardinxveld ˇ overzicht totale plan
22
23
referentieprojecten
Nieuwbouw
24
locatie Utrecht opdrachtgever Plané Vastgoed type opgave nieuwbouw status opgeleverd omvang 13 patiowoningen
Dudokweide 13 patiowoningen Leidschen Rijn Dertien bijzondere bungalowvilla´s in de stijl van Dudok. Gelegen aan de westkant van de wijk, tegenover een park en in de ’groene vallei’ die dwars door Hoge Weide loopt. De bungalowvilla´s zijn gesitueerd rond een besloten hofje of binnentuin, waar bewoners tevens kunnen parkeren. Deze opzet in combinatie met de architectuur geeft de Dudok Weide een geheel eigen karakter.
Dudokweide » Utrecht ˆoverzicht totale plan › detail van de gevel ˇ overzichtsfoto
25
26
Bleiswijkstraat » Rotterdam ‹ Overzicht ingrepen ˇ foto van de nieuwbouw
27
locatie Bleiswijkstraat, Rotterdam opdrachtgever Havensteder (PWS) type opgave nieuwbouw & renovatie status opgeleverd (2011) omvang 23 woningen
Bleiswijkstraat renovatie en nieuwbouw 23 woningen Diverse woningen aan de Bergstraat, Bleiswijkstraat en Bergweg stonden (al jarenlang) leeg of werden gekraakt. De leegstand had een zeer negatieve uitstraling op het woonen leefklimaat binnen dit gebied (nabij de Noordsingel). Het plan, met zowel renovatie, restauratie en sloop- nieuwbouw, voorziet in een levendige en gedifferentieerde woonomgeving met woningen voor o.a. gezinnen en studenten.
28
29
locatie Dordrecht - Crispijn opdrachtgever Trivire / Era contour type opgave nieuwbouw status opgeleverd omvang 53 appartementen en ééngezinswoningen
Crispijn van Outgaerden nieuwbouw ééngezinswoningen
Crispijn van Outgaerden » Dordrecht ˆ straatgevel ‹ hoekwoning ˇ fragment tuitgevel
30
locatie Dordrecht - Crispijn opdrachtgever Gemiva type opgave nieuwbouw status opgeleverd omvang 20 appartemente
Crispijn van Outgaerden nieuwbouw van zorgwoningen te Dordrecht Trivire werkt sinds 2001 samen met de gemeente Dordrecht aan verbetering en vernieuwing van de wijk Oud Krispijn, met aandacht voor wonen, leven en werken. Dit project is ĂŠĂŠn van de vele bijdragen daaraan. Voor het project zijn verouderde woningen afgebroken. De hiervoor terug gebouwde appartementen voor de Gemiva-SVG Groep bieden woonruimte aan een kwetsbare doelgroep: mensen met een handicap. De woningen zijn dan ook zeer ruim opgezet voor mensen met een rolstoel. Op locatie wordt ook 24uurs zorg geleverd door Gemiva-SVG.
31
Crispijn van Outgaerden » Dordrecht ‹ galerijzijde van de appartementen en hoekwoning ˇ impressie van de appartementen
32
33
locatie Gouda opdrachtgever Woonpartner Midden-Holland / Trebbe west type opgave nieuwbouw status geplande oplevering 2018 omvang 64 ééngezinswoningen (mix huur & koop)
Zuidelijk Stempel West 42 ééngezinswoningen
Het plangebied is gelegen in Gouda
De belangrijkste ontwerpopgave
Oost. Deze na-oorlogse wijk bevat
lag in een afgewogen keuze van de
met name middelhoogbouw portiek-
op het eerste gezicht tegenstrijdige
etage woningen. De blokken liggen
kernpunten; samenhang en eigen
in open stempels in het groen. De
identiteit. Naast de voorstellen uit het
dragers van het plangebied zijn
beeldkwaliteitsplan om de samenhang
lange groene assen en waterlopen.
te bewerkstellingen, zoeken wij
De kern opgave voor de ZSW ligt in
aanvullend ook naar een zekere binding
het handhaven en versterken van de
in de architectuur. Deze bindende
aanwezige landschappelijke kwaliteiten
elementen liggen met name op het vlak
en het geven van een impuls aan de
van materiaalkeuze en detaillering. Het
architectuur en woningtypologie.
metselwerk wordt ‘om-en-om’ verdiept
De opgave maakt onderdeel uit van de
gemetseld en er wordt gevarieerd met
grotere ontwikkeling om Gouda Oost te
kleur stenen. Deze details komen in alle
revitaliseren, een afgewogen keuze van
blokken terug en zorgen zo op subtiele
de op het eerste gezicht tegenstrijdige
wijze voor extra samenhang tussen
kernpunten; samenhang en eigen
de blokken. Tegelijk versterken ze per
identiteit.
blok de in het beeld-kwaliteitsplan gevraagde uitgangspunten en daarmee de eigen identiteit van de blokken.
Ééngezinswoningen (ZSW) » Gouda ˆ totale plangebied ‹ blok 2 ˇ blokken 3 en 4
34
35
36
37
locatie Gouda opdrachtgever Woonpartner Midden-Holland / Trebbe west type opgave nieuwbouw status opgeleverd omvang 22 appartementen
Telderstoren Appartementencomplex
De Teldertoren is een onderdeel van
woningen. De blokken liggen in open
het plangebied Zuidelijk Stempel West
stempels in het groen. De dragers van
in Gouda. Het blok is alzijdig ontworpen
het plangebied zijn lange groene assen
in een schakering van bruine tinten
en waterlopen. De kern opgave voor de
baksteen. De kozijnen zijn in een
ZSW ligt in het handhaven en versterken
streng ritme geplaatst. Om de entree
van de aanwezige landschappelijke
te benadrukken in de gevel is deze
kwaliteiten en het geven van een impuls
uitgevoerd in een afwijkende kleur en
aan de architectuur en woningtypologie.
materialisering en voorzien van een
De opgave maakt onderdeel uit van de
luifel met de naamsaanduiding van de
grotere ontwikkeling om Gouda Oost te
flat.
revitaliseren, een afgewogen keuze van
Het plangebied is gelegen in Gouda
de op het eerste gezicht tegenstrijdige
Oost. Deze na-oorlogse wijk bevat met
kernpunten; samenhang en eigen
name middelhoogbouw portiek-etage
identiteit.
B. M. Telderstoren (ZSW)  Gouda ˆ plattegrond van appartementen ‚ Het appartementencomplex
38
39
locatie Putsebocht, Rotterdam opdrachtgever | afnemer RIZ Bouw | Woonstad Rotterdam type opgave nieuwbouw status opgeleverd omvang 50 woningen
Putsebocht
vervangende nieuwbouw
Aan de Putsebocht te Rotterdam zijn de bestaande woningen gesloopt om plaats te maken voor in totaal 50 woningen. De woningen zijn verdeeld over 2 stroken bebouwing. De hoeken zijn verbijzonderd met hoogte accenten en franse balkons. Parkeren gebeurd in hoven binnen de blokken, verscholen achter een gemetselde erfafscheiding met een poort.
Putsebocht » Rotterdam ˆ accentuering van de entrees in de gevel › plattegronden van een tussen woning ‹ rijk gedetailleerd metselwerk
40
locatie Almere opdrachtgever De Alliantie, i.s.m. Trebbe type opgave nieuwbouw status in ontwikkeling omvang 28 appartementen en 74 ééngezinswoningen
De Laren nieuwbouw van 74 ééngezinswoningen Ensembles
De woningen in de “Dorpse straatjes” refereren aan
De uitgangspunten van het stedenbouwkundig plan zijn
de groene dorpsstraatjes in de oude tuinsteden.
sterk; Het voornaam karakter van de rand, intiem karakter
Verspringende gootlijnen, een plint in een mooie steen, rijke
woonstraat, een zorgvuldige inbedding in het groen en een
metselwerkverbanden bij entreepartij, luifels en dakkapellen
goede aansluiting op de omliggende structuren. Het is
geven een los en informeel karakter aan het blok, zonder dat
echter maar een klein plan, wat deels over twee locaties ligt.
dit uit elkaar valt in losse elementen.
Geen details, maar juist het stedenbouwkundig plan vormt
De woningen langs het sportpark krijgen een voorname
de basis van de kwaliteit. Door dit stedenbouwkundig plan
uitstraling. Hier is de balans gezocht tussen de
te optimaliseren, en de architectuur ingetogen te houden,
stedenbouwkundige wand langs het sportpark, en de
worden de geformuleerde ambities op een heldere manier
perselering van de woningen. Door te spelen met goothoogte,
zichtbaar gemaakt, zonder dat de samenhang verstoord wordt
luifels en raamkaders ontstaat een levendig gevelbeeld, wat nog steeds als wand naar het sportpark functioneert.
De Laren » Almere ˆ ˆ vogelvlucht de Laren ˆ impressie › impressie » impressie ‘laanwoningen’
41
42
43
44
locatie Almere opdrachtgever De Alliantie, i.s.m. Trebbe type opgave nieuwbouw status in ontwikkeling omvang 28 appartementen
De Laren nieuwbouw van 28 appartementen De appartementen zijn opgezet met
een verticale geleding. Op deze manier
5 woningen per laag. De oriëntatie
wordt het hoofdvolume van het blok
is alzijdig, en elke woning heeft een
opgeknipt in kleinere elementen,
buitenruimte. In het ontwerp van de
uiteindelijk terugkomend tot de
gevel is de woningindeling leesbaar.
menselijke schaal. Het aanzicht van het
Elke woning heeft een groot venster
blok verandert hierdoor afhankelijk van
met uitzicht in de woonkamer, en
de afstand en de hoek waaronder het
een centrale buitenruimte. De gevel
waargenomen wordt. Het hoofdvolume
organiseert zich rond deze elementen.
met de gelaagde metselwerkvlakken en de grotere gevelopeningen geven
Het hoofdvolume bestaat uit
de landmark uitstraling, terwijl de
metselwerk, waarbij banden een
leesbaarheid en de fijnheid van detail
horizontale geleding aangeven. De
voor een zorgvuldige aansluiting op het
gevelopeningen geven leesbaarheid.
maaiveld zorgen.
Het metselwerk in laagjes zorgt voor
De Laren toren » Almere ‹ plattegrond › impressie van het appartementenblok
45
46
47
locatie Krimpen a/d IJssel opdrachtgever Quawonen type opgave stedenbouw, nieuwbouw status opgeleverd omvang 186 nieuwbouwwoningen
Nieuwe Vaart nieuwbouw van 186 appartementen
Het plan “Middenwetering” is een grootschalige binnenstedelijke herstructurerings- en verdichtingsopgave. Door het doorzetten van het park over de half verdiepte parkeerkelders verschuift de parkrand tot tegen de nieuwbouw. Deze nieuwbouw versterkt de identiteit van de binnengebieden en legt een sterke relatie tussen het park en de aangrenzende wijk. Het integrale plan geeft een kwaliteitsimpuls aan openbare ruimte en woonomgeving alsmede aan het woningaanbod.
Nieuwe Vaart » Krimpen a/d IJssel ‹appartementengezienvanafdeRondweg » ‹ galerij en trappenhuis » ˘ overzicht gezien vanaf de Rondweg » › entrees gelegen aan de binnengebieden
48
49
50
locatie Alphen aan de Rijn opdrachtgever | afnemer Roosdom Tijhuis | Syntrus Achmea type opgave nieuwbouw status realisatie in 2017 omvang 50 appartementen
De Stadspoort nieuwbouw van 50 appartementen
Op de hoek van de Oranje
de nieuwbouw aan de overzijde. De
Nassausingel en de Thorbeckestraat,
driedeling wordt ondersteund door de
de nieuwe entree voor het centrum van
verschillende kleuren metselwerk, en
Alphen aan den Rijn, komt een nieuw
door de verschillende architectuur van
appartementenblok.
de bouwdelen. De mooie ruime entree
Het blok is opgebouwd uit drie
over twee lagen en de uitkragende en
volumes, welke aansluiten bij hun
verspringende buitenruimtes op de kop
omgeving. Het middelste blok gaat
van het overhoekse blok geven een
hoger op, en vormt de aansluiting met
extra verbijzondering.
De Stadspoort » Alpen aan de Rijn ˆ plattegrond eerste verdieping › impressie
51
52
53
locatie Rozenburg opdrachtgever Ressort wonen type opgave nieuwbouw status opgeleverd omvang 23 koopappartementen met eigen parkeerplaats en een gemeenschappelijke ruimte
Kalishoek 23 appartementen
De Kalishoek » Rozenburg ˆ Uitwerking van de hoek ‹ Kalishoek › plattegrond
De Kalishoek is het eerste gebouw uit
In zijn stedenbouwkundige situatie
het herstructureringsplan “De Dalen”.
vormt het de sluitsteen tussen oud en
Het ontwerp markeert de overgang
nieuw. Dit komt ook in de architectuur
tussen de bestaande en de nieuwe
tot uiting. De verschuiving in hiërarchie
bebouwing. Waar het met zijn
tussen de Eikenlaan en de Laan van
materialisatie refereert aan de
Nieuw Blankenburg is af te lezen aan
bestaande bouw, sluit het qua
de gevels, en de sterk uitkragende kop
vormentaal aan op het nieuwe
richt zich als een kijkdoos op de nieuwe
herstructureringsplan van De Dalen.
planontwikkeling.
de samenhang in architectu ook om een bijzonder plan, geeft aan een hedendaagse
neggemaat | detaillering daklaag | ritmiek | spek in geglazuurde steen | steenkeuze | verhoudingen | stuclagen | differentiatie | bouwstijl
54
gevelaanzichten
locatie Rotterdam opdrachtgever Woonstad type opgave nieuwbouw, renovatie status Schetsontwerp omvang 50 woningen
Van der Takstraat
Burgemeester Hoffmanplein
ONS blok
vervangende nieuwbouw met 50 woningen “Ons Blok” staat op het Noordereiland in Rotterdam. Dit is Tulpstraat
een bijzonder stukje stad. Het is een stukje stad met een zeer
Prins Hendrikkade
doorsneden
herkenbare structuur van gesloten bouwblokken, gesitueerd langs kades rond een openbare centrale as waar ook het Burgemeester Hoffmanplein op ligt. Het contrast tussen kade en plein is enorm, maar toch is er een zeer sterke samenhang binnen het eiland.
Langsdoorsnede AA’
Langsdoorsnede BB’
Dwarsdoorsnede CC’
referentie ‘Ber
A3 Architecte
Programma: vervangende nieuwbouw met ruim 50 woningen en appartementen op het Noordereiland te Rotterdam
55
ONS Blok » Rotterdam Noordereiland › oude situatie ‹ gevelbeeld ˇ Impressie
Dit ligt met name geborgen in het feit dat het een eiland is, en situatie
de bewoners van het eiland dit ook sterk zo voelen. Maar de samenhang wordt ook versterkt door de architectuur. Ondanks dat de architectuur ontstaan is in een periode van grofweg 40 jaar, is er een sterke samenhang in korrelgrootte, geleding, vorm, materiaalgebruik en ritmiek. Voor de aanpak
van de nieuwbouwopgave van Ons Blok vinden wij het uitermate belangrijk dat deze samenhang in tact blijft. De doelstelling is dat de bewoners van het Noordereiland na voltooiing van het plan, nog steeds de naam “Ons Blok” gebruiken.
o
56
locatie Maassluis opdrachtgever Heijmans IBC vastgoed / WoningStichting Maassluis / Maasdelta type opgave nieuwbouw status opgeleverd omvang 100 koopwoningen / 90 huurwoningen begeleid wonen / diverse zorginstanties
Parkhof Multifunctioneel wooncomplex Parkhof maakt onderdeel uit van
flats) om plaats te maken voor het
het herstructureringsplan voor de
nieuwbouwcomplex Parkhof. De
Componistenbuurt-Zuid te Maassluis.
ruimtelijke ontwikkeling van Parkhof
Het herstructureringsplan bestond
met de binnenhoven direct grenzend
onder andere uit het renoveren en
aan het park, zorgt ervoor dat het
optoppen van 3 bestaande flats en
gevoel van wonen aan het park overal
het slopen van 108 woningen (2
kan worden beleefd.
Parkhof » Maassluis › luchtfoto van het totale complex ‹ binnenkant van het complex is in warme materialen ˇstedelijke gevel van het complex
57
58
Guido Gezelle Complex » Bergen op Zoom ˆ plattegrond noord-gebouw ‹ plattegrond zuid-gebouw › impressie zuid-gebouw ˇ impressie binnengebied
59
locatie Bergen op Zoom opdrachtgever Dura Vermeer type opgave nieuwbouw status in ontwikkeling omvang 80 appartementen
Guido Gezelle Complex nieuwbouw van 80 appartementen Langs de Guido Gezellelaan in Bergen op Zoom worden
het maaiveld grenzen. De blokken zelf zijn alzijdig ontworpen,
80 appartementen gerealiseerd in twee volumes. Deze
met mooie open koppen en grote buitenruimtes. Het
volumes vormen de scheiding tussen het Groene Gordijn,
opgetilde maaiveld loopt tot tegen de woningen, waardoor de
het stadspark, en de achterliggende woonwijk. De
samenhang tussen landschap versterkt. Door de toepassing
landschappelijke inpassing van de blokken is dan ook een erg
van een lichte en een donkere tint metselwerk trappen de
belangrijk element. Het parkeren is onder de blokken, in het
blokken als het ware af richting de parkkant.
landschap opgelost, terwijl de mooie hoge entrees direct aan
60
61
locatie Vlijmen opdrachtgever De Bonth van Hulten en HRA ontwikkeling BV type opgave woningbouw gerealiseerd op een geluidsbelaste locatie status opgeleverd omvang 112 appartementen en maisonnettes
Vlaemsche Hoeve 112 appartementen en maisonnettes De oriëntatie van het woongebouw
garages zich bevinden gecombineerd
is dusdanig, dat de bezonning en het
met een geluidsscherm
verkeerslawaai op dezelfde
van staal en glas aan de woningen.
gevel zijn gesitueerd. Dit zorgde
Deze oplossing reduceert de
voor een lastige ontwerpopgave. Als
geluidsbelasting op de woninggevel
oplossing is gekozen voor een
tot een maximum van 55 dB.
lage aarden wal waarin de bergingen en
Vlaemsche hoeve » Vlijmen ‹ gevelbeeld van de snelweg ˇ stedenbouwkundige situatie ˆ schets
62
locatie Bergambacht opdrachtgever | afnemer RIZ Bouw | Quawonen type opgave nieuwbouw omvang 13 eengezinswoningen 19 appartementen
Schipperstraat vervangende nieuwbouw
Net achter het oude centum van Bergambacht ligt de Secr. Schipperstraat, waarlangs dit nieuwbouwplan ligt. De locatie vormt een schakelstuk tussen het centrum en de meer seriematige uitbreidingswijken. Voor dit plan hebben wij gekozen voor een ingetogen, zorgvuldige architectuur welke aansluit bij de omliggende wijk. Door de toepassing van afwisselend liggend en staand metselwerk voegt de gevel zich naar de menselijke maat. Erfscheidingen zijn mee ontworpen en lopen door in de kopgevels, wat de eenheid binnen het plan versterkt. De straatgevel is uitgevoerd in donker metselwerk. De binnengevels openen zich naar een collectief groengebied en zijn in licht zandkleurig metselwerk uitgevoerd.
Schipperstraat » Bergambacht ˆ impressie appartementen › vogelvlucht impressie ˇ impressie rijwoningen
63
64
locatie Schoonhoven-noord, Schoonhoven opdrachtgever | afnemer Van Wijnen | Qua Wonen type opgave nieuwbouw status in ontwikkeling omvang 8 eengezinswoningen 48 appartementen
Schoonhoven vervangende nieuwbouw
Schoonhoven-noord » Schoonhoven ˆ context › vogelvlucht impressie ˘ impressie
Op de plaats van de oorspronkelijke langgerekte bebouwing
gesitueerd, langs de aanwezige langzaam verkeers routes.
langs het plein, hebben wij in ons ontwerp gekozen voor
De tussenblokken en de laagbouwwoningen hebben hun
drie korte blokken. Hierdoor wordt het plein en de daar
entree’s aan de straatkant. Deze geven een mooie ritmiek
gesitueerde functies sterker verbonden met de wijk. De
en herkenbaarheid aan de straat. De woningen hebben als
blokken openen zich naar het plein met mooie grote
verbijzondering een frans balkon boven de entree, waardoor
buitenruimtes, terwijl de straat wand geslotener is. Op
een grote mate van openheid naar de straat ontstaat.
de koppen van de buitenste blokken zijn de entree’s
65
66
67
referentieprojecten
Renovatie
68
locatie Rotterdam Pendrecht opdrachtgever i.o.v. Woonstad Rotterdam type opgave renovatie/ transformatie status opgeleverd Womvang 240 woningen
Melissantstraat
renovatie/ transformatie 240 woningen te Rotterdam De flats in Pendrecht, Rotterdam-Zuid, voldeden niet meer aan de eisen van deze tijd. Eigenaar Woonstad wilde echter niet tornen aan Nederlands bekendste voorbeeld van stempelverkaveling van architect/stedenbouwkundige Lotte StamBeese uit de wederopbouw en besloot de flats grondig te renoveren. A3 Architecten heeft een oplossing gevonden om meer ruimte te creëren in de flats en de woningen energetisch, technisch en qua comfort zodanig te verbeteren dat ze weer dertig jaar vooruit kunnen. Met respect voor de sterke wederopbouwarchitectuur wordt de gevel gerenoveerd. Een nieuw ruim uitpandig balkon (in plaats van het oude inpandige balkon) creëert ruimte voor een ruimere woon-, badkamer en opstelplaats wasmachine. Een deel van de woningen worden samengevoegd tot ruime 4 kamer appartementen. Op de begane grond zijn van drie woningen twee woningen gemaakt, zodat er vierkamerappartementen ontstaan. Elk van deze woningen heeft een eigen entree gekregen, met een trapje en veranda aan de straat. In de woningen worden tevens geheel nieuwe inbouwpakketten (keuken/toilet/ badkamer) gemaakt. Door de zwevende dekvloeren en het isoleren van de wanden zijn de woningen geluidstechnisch ook meteen verbeterd.
Melissantstraat » Pendrecht ˆ foto galerijgevel oude toestand › foto galerijgevel nieuwe toestand ‹ fragment galerij nieuwe toestand ›› foto, doorsnede en gevelfragment van de balkongevel
69
70
71
72
73
locatie Vlaardingen opdrachtgever Waterweg Wonen type opgave renovatie status uitgevoerd omvang 288 woningen
De Toekomst renovatie van 8 galerijflats te Vlaardingen De opdracht voor de wijk Holy Zuid-Oost te Vlaardingen bestaat uit cascorenovatie van 6 flatgebouwen, waarvan 2 flats worden voorzien van een laag optopwoningen. De ingrepen bestaan verder o.a. uit het vernieuwen van de entrees, het plaatsen van extra liften en het compleet vernieuwen van de gevels van de woningen, gecombineerd met balkonvergroting.
De Toekomst » Vlaardingen ˆ oude situatie ‹ nieuwe gevelbekleding, balkonvergroting, optoppen en uitplinten zorgen voor een volledig nieuwe uitstraling › liftbijplaatsing en nieuwe entree zorgen voor een beëindiging van het blok
74
locatie Mendelweg, Boskoop opdrachtgever Trifolium type opgave renovatie status opgeleverd, 2014 omvang 35 appartementen
Mendelweg
renovatie van 35 appartementen te Boskoop Het gerenoveerde appartementengebouw is een van de drie flats in de mendelweg te Boskoop. Het is gedateerd en voldoet momenteel niet meer aan de eisen van deze tijd. De flat aan de Mendelweg vormen, ondanks hun verschillende typologie, een sterke eenheid met elkaar. De samenhang tussen de drie blokken zit met name in de stedenbouwkundige context. Zowel de groenzone tussen woongebouwen en spoor, als de groenzone tussen Mendelweg en blokken, hebben een sterk bindend karakter. De uitvraag vroeg om zowel een sloop- nieuwbouwvariant als een renovatievoorstel te onderzoeken. Uiteindelijk bleek de renovatie economisch de meest aantrekkelijke. Mede door goede functionerende gebouwonderdelen, zoals entree, fietsenberging, (nood)trappenhuis en lift zoveel mogelijk te behouden. De kwaliteitsslag wordt gemaakt binnen de woningen. Op een zo efficiënt mogelijke manier wordt er zoveel mogelijk ruimte toegevoegd. Deze toevoeging zorgt er tevens voor dat naast ruimere woningen, er in de architectuur een totaal ander beeld met nieuwbouwkwaliteit ontstaat.
Mendelweg » Boskoop ˆ oude situatie ‹ doorsnede met hierin gearceerd de aanbouw › de aanbouw van ruim twee meter i.c.m. de nieuwe balkons, zorgen voor een compleet nieuw gevelbeeld » gevelbeeld met de aanbouw
75
76
77
locatie Den Haag opdrachtgever Haag Wonen type opgave renovatie status uitgevoerd omvang 3 flats met in totaal 216 woningen
Isabellaland restylen van 3 woongebouwen te Den Haag Dankzij een sterk bewonersgericht
hoogwaardige isolatie. Hierdoor maken
uitgevoerde renovatie kunnen de 216
de energielabels van de afzonderlijke
woningen weer vier decennia mee. De
woningen minimaal twee stappen.
basis van het plan was een functionele,
Ook de galerijen en balkons zijn
energetische en architectonische
aangepakt met nieuw hekwerken
upgrading. Het casco is intact gelaten
en privacy-schermen en de vloeren
en de kopgevels zijn van een nieuwe
zijn een ophoging. Tot slot zijn de
geïsoleerde gevelschil voorzien,
entrees volledig vernieuwd. De eens
bestaand Mosa-tegels. Alle woningen
gedateerde entrees zijn nu de trotse
zijn voorzien van nieuw HR++glas met
hoge entreehallen van de bewoners
ventilatieroosters, nieuwe geïsoleerde
waar je elkaar ontmoet. Vanuit de
hardglazen klepramen, balkondeuren
nieuwe entrees zijn doorzichten
en galerijdeuren. De bestaande
opgenomen naar het binnenterrein,
gevelpanelen in de kozijnen zijn
waardoor de veiligheid is toegenomen.
vervangen door sandwichpanelen met
Isabellaland » Den Haag ˆ oude situatie ‹ volledig nieuwe uitstraling › nieuwe hoge entree
78
locatie Soest opdrachtgever Portaal type opgave renovatie status uitgevoerd omvang 72 woningen
Weegbreeflat renovatie van een galerijflat te Soest De Weegbreeflat in Soest heeft een
trappenhuizen, zijn nu een prettige en
geworden. Ook de nieuwe hekken bij de
grondige metamorfose ondergaan. De
lichte verkeersruimte. De rest van de
balkons zijn hoger, zodat een eventuele
entree is aangepast en groter gemaakt,
kopgevels zijn voorzien van een nieuwe
ophoging in de toekomst mogelijk is.
de trappenhuizen zijn gerenoveerd,
bekleding van keramische tegels. Deze
de kopgevels zijn opnieuw bekleed,
tegels zijn voorzien van een speciale
Ook de 72 woningen in het
de galerijen zijn opgehoogd en
toplaag waardoor ze onder invloed van
gebouw zijn aangepakt. Naast
voorzien van nieuwe hekwerken en
zonlicht CO2 uit de lucht zuiveren.
het reguliere onderhoud, zijn de
de installaties in de woningen zijn vernieuwd.
installaties vernieuwd i.c.m. nieuwe Doordat de galerijen zijn opgehoogd,
ventilatieroosters en er zijn ingrepen
is de toegankelijkheid sterk verbeterd.
in de plattegrond gedaan. De grondige
De kopgevels van de trappenhuizen
De nieuwe transparante hekken zijn
aanpak van de Weegbreeflat laat zien
zijn nieuwe kozijnen en een vliesgevel
hoger dan de oude hekken en tegen
dat deze flatgebouwen nog prima een
over de volledige gebouwhoogte
de bestaande galerijplaten bevestigd.
tweede leven kunnen krijgen.
aangebracht. De eens zo donkere
Hierdoor zijn de galerijen iets breder
Weegbreeflat » Soest ˆ oude en nieuwe situatie naast elkaar ‹ overzicht van de ingrepen › nieuwe uitstraling van de balkongevel
79
80
81
locatie Maassluis opdrachtgever Maasdelta Spijkenisse type opgave renovatie status uitgevoerd omvang 112 woningen
De Vier Geuzen renovatie van 4 portiekflats te Maasluis ‘De Vier Geuzen’ in Maassluis, vier flatgebouwen voorheen bekend als Jacques Boezemanflats, zijn zowel van binnen als van buiten in een nieuw jasje gestoken. Als onderdeel van dit project zijn acht bestaande maisonette woningen gesplitst in 16 appartementen. In totaal tellen de vier flats nu 112 woningen (was 104). Daarnaast zijn ook de binnengebieden opnieuw ingericht.
De Vier Geuzen » Maassluis ˆ oude situatie ‹ volledig nieuwe uitstraling van de gevels
82
locatie Monster opdrachtgever Arcade type opgave renovatie status uitgevoerd omvang 176 woningen
Monster Noord renovatie van 4 galerijflats te Monster Renovatie van de flats Madesteijn,
van de kopgevels, het verhogen
Berkhout, Valkesteijn en Oudenborch
van de galerijen en de balkons en
in Monster Noord met in totaal 176
het vervangen van de galerij- en
woningen.
balkonhekken. Daarnaast wordt ook
De ingrepen aan de 4 flats omvatten
de entree omgedraaid en volledig
onder andere het opnieuw bekleden
vernieuwd.
4 flats » Monster ˆ oude en nieuwe situatie naast elkaar ‹ aanpassing aan de entrees › nieuwe uitstraling van de balkongevel
83
84
locatie Voorschoten opdrachtgever De Sleutels i.s.m de Stijlgroep type opgave renovatie en herstructurering status in uitvoering omvang renovatie van drie portiekflats, één gallerijflat en herinrichting van de woonomgeving
Jan Evertsenlaan aanpak complex Jan Evertsenlaan te Voorschoten In november 2007 hebben
wordt. Alle entrees, zowel van de korte
woningcorporatie de Sleutels,
als van de lange blokken, richten zich
Politie Hollands Midden, Woonzorg
op dit nieuwe entreeplein.
Nederland en de gemeente
De entree’s van de korte blokken
Voorschoten de ‘Intentieovereenkomst
vouwen zich om de bestaande
voor een leefbaar ´Noord-Hofland’
kopgevels heen. Dit verbetert zowel
ondergetekend. Dit vanwege signalen
de uitstraling van de blokken, als
die er bij de gemeente binnen kwamen
de sociale veiligheid binnen het
dat de leefbaarheid in een deel van de
plangebied. Ook het compartimenteren
wijk Noord-Hofland, Jan Evertsenlaan
van de bergingen versterkt de sociale
en omgeving verbetering behoeft.
veiligheid binnen het gebied. De hoofdentree van het lange blok wordt
In samenwerking met
naar buiten gehaald en komt in de lijn
landschaparchitecten en de bewoners
van de gevel te liggen. De luifel wordt
heeft A3 Architecten een plan
opgetild waardoor er meer daglicht
opgesteld, waarbij de entreesituatie
naar binnen valt. De doorbraak naar
drastisch verandert. De drie korte en
de achterkant, waar de toegang voor
het lange blok worden gekoppeld door
de bewoners zich bevind, en het
een centraal plein. Dit plein vormt de
gebruik van nieuwe en frisse kleuren
kern van het plan. Het parkeren wordt
en materialen binnen de entree geven
verplaatst naar de noordkant van de
deze een licht en luchtige uitstraling,
flat, waardoor het centrale plein een
waarbinnen het centrale open
gebied voor fietsers en voetgangers
trappenhuis mooi tot zijn recht komt.
Jan Evertsenlaan » Voorschoten ˆ oude entree › nieuwe entree ‹ nieuwe terreininricting
85
86
locatie Utrecht opdrachtgever BO-EX type opgave renovatie status uitgevoerd omvang 388 woningen
Rietveld Woningen renovatie van 388 woningen te Utrecht De 388 woningen zijn verdeeld over 2 stempels: genaamd Tjepmahof en Rijnesteinhof en maken deel uit van de naoorlogse wijk Hoograven. Deze Utrechtse wijk werd ontworpen volgens het model van de ‘Wijkgedachte’. Het stempel bestaat uit een centrale ‘met bestrating ingericht’ binnenhof, met aan beide zijden twee groene binnentuinen, elk omringd door zeven bouwblokken. De blokken rond het centrale hof zijn drie en vier verdiepingen, de ‘buitenring’ is hoger: vijf lagen. Aan de zuidzijde staan twee laagbouwblokjes. De ontsluiting van de blokken verschilt: er zijn eengezinswoningen, portieken en galerijen. Zo kon binnen het stempel elk type huishuishouden een plek krijgen, waardoor een minisamenleving zou ontstaan. Hoewel de woningen en blokken varieerden, heeft Rietveld een eenheid in de buitengevel gebracht. Alle woningen hebben voor en achter een glazen pui van vloer tot plafond, met slanke, witte kozijnen. De puien kregen boven en onder matglas, met aan de onderzijde daarachter een gekleurd paneel. Langs de dakrand loopt bovendien een smalle strook met donkere kozijnen. De woningen worden in bewoonde staat zowel aan de binnen als buitenzijde grondig aangepakt. Diverse eerdere renovaties, zoals het toepassen van kunststof kozijnen met plat profiel, hebben in de loop van de jaren het evenwichtige en sterke gevelbeeld verstoord. Het originele gevelbeeld met karakteristieke kleurstelling van Rietveld wordt nu weer zorgvuldig hersteld. Dit in combinatie met een energetische verbetering naar label B. Bij de entrees van de portiekblokken zorgt een lichtbeton luifel in dezelfde stijl als de originele gevelbanden voor subtiele verbetering van ‘het thuiskomen’.
Rietveld Woningen » Utrecht ˆ archieffoto’s › foto nieuwe toestand ‹ situatietekening
87
88
89
1.
2. 3.
4.
“Diverse eerdere renovaties, zoals het toepassen van kunststof kozijnen met plat profiel, hebben in de loop van de jaren het evenwichtige en sterke gevelbeeld verstoord. Het originele gevelbeeld met 5.
6.
karakteristieke kleurstelling van Rietveld wordt nu weer zorgvuldig hersteld.”
1. isolatie en nieuwe dakbedekking 2. nieuwe zetwerk dakrand 7.
8.
3. weggewerkte ventilatiertoosters 4. nieuwe hardhouten kozijnen volgens originele profilering en indeling 5. figuurglas met wafelmotief 6. panelen geschilderd volgens het originele kleurenschema 7. bestaande schokbetonband met geprofileerde betonband 8. voorziening t.b.v. plaatsing zonwering
ˆ details ‹ fragment van de gevel
90
locatie Amsterdam afnemer | opdrachtgever Stadgenoot | Trebbe type opgave renovatie status prijsvraag omvang 64 portiek-etage woningen en herinrichting woonomgeving
Bakemabuurt
renovatie 64 portiek-etage woningen te Amsterdam De plint van de huidige blokken is schraal, gesloten en onveilig. De eenvoudige portieken zijn krap en geven momenteel geen toegang naar de bergingen en het nu nog afgesloten binnen-gebied. In onze stedenbouwkundige en landschappelijke inrichtingsvoorstellen, gebaseerd op het BGSV- model, wordt de situatie van het parkeren omgedraaid en geven de nieuwe woonstraten mogelijkheden tot verbetering. Door de entree van de huidige portieken uit te breiden naar de naastgelegen beuken ontstaat ruimte bij het binnenkomen en geeft deze dubbele maat van entree meer transparantie en daarmee veiligheid in de plint. Deze dubbele entreehal kan worden voorzien van een luifel (met verlichting) zodat in de architectuur beide ruimten worden gekoppeld en de aanduiding in de ontstane woonstraten wordt verbeterd. Daarnaast uiteraard het praktische voordeel van droog binnenkomen bij slechte weersomstandigheden.. Ook kunnen de nieuwe postkasten en het bellentablau in de nieuwe pui beter worden vorm gegeven. Doordat het parkeren voor een groot deel naar de huidige binnenhoven wordt verplaatst is een ingang voor de bewoners naar de portieken in onze ogen noodzakelijk. Daarnaast geven deze nieuw te maken en de entrees aan de hofkant transparantie in de plint en daarmee ook doorzicht en veiligheid. Ook deze entree worden voorzien van een kleine luifel met verlichting.
Bakemabuurt » Amsterdam ˆ oude situatie › impressie ‹ situatie inrichtingsplan
91
92
93
locatie Amsterdam afnemer | opdrachtgever Stadgenoot | Coen Hagedoorn type opgave renovatie status prijsvraag aantal 60 woningen
Platanenweg renovatie van 60 woningen te Amsterdam De aanpak van de kozijnen levert naast voordelen op het vlak van energie en comfort ook de mogelijkheid om een aantal originele kwaliteiten in ere te herstellen. Door de woonkozijnen in het gevelvlak te vervangen door kunststof kozijnen met verdiept profiel, komt de oorspronkelijke plastiek terug in de gevel. Het terugbrengen van de originele kozijnindeling en kleurstelling zorgt weer voor een heldere en mooie geleding in de gevel. De ventilatieroosters worden weggewerkt achter een ‘blinde’ antraciet gekleurde strook boven de kozijnen, zodat de kozijnindeling niet wordt verstoort. De portiek- en bergingskozijnen en deuren worden uitgevoerd in een donkere warme tint passend bij het metselwerk. Dit maakt het gevelbeeld rustiger en de nadruk komt meer te liggen op de witte entreekaders. De nieuwe portiekentreedeuren krijgen een extra (afgerond) glasvlak, zodat er in de entrees meer licht en zicht is. Om de entrees meer uitstraling te geven, worden de entreepui en het kader verhoogd. Bijkomend voordeel is dat het gevelbeeld van deze gevel, die nu wat achterblijft bij de balkongevel, wordt versterkt.
Platanenweg » Amsterdam ‹ impressie Extrieur ‹ˆ bestaande toestand ˆ Impressie buitenterrein › Impressie buitenterrein
94
locatie Zwijndrecht opdrachtgever Trivire type opgave renovatie status opgeleverd omvang 76 ééngezinswoningen
Meerdervoort renovatie 76 ééngezinswoningen te Zwijndrecht Van de 76 eengezinswoningen in de Meerdervoortbuurt te Zwijndrecht is het energielabel E verhoogd naar een engerielabel A. De kozijnen zijn vervangen, de indelingen hiervan zijn teruggebracht naar de oorspronkelijke toestand. De kleuren van de voordeuren zijn door de bewoners zelf gekozen uit een zorgvuldig samengesteld kleurenpalet.
Meerdervoortbuurt » Zwijndrecht ˆ oude toestand ˆ verschillende kleuren voordeuren › gerenoveerde woningen
95
96
97
locatie Dongen opdrachtgever Vieya type opgave renovatie status opgeleverd omvang 130 ééngezinswoningen
Bomenbuurt
renovatie 130 ééngezinswoningen te Dongen Belangrijkste doelstelling bij de aanpak van in totaal 130 eengezinswoningen, was het brengen van het energielabel E naar een enegerielabel A/B. Een ander belangrijk aspect was het in co-productie (met bewonerspanels) ontwerpen van diverse huurdersopties, zoals aanpassingen in de plattegrond en open aanbouwen.
Bomenbuurt » Dongen ˆ oude toestand ‹ gerenoveerde woningen ˘ ruime uitbouw
98
99
referentieprojecten
Transformatie
100
101
locatie Nieuwegein opdrachtgever | afnemer VORMontwikkeling | Jutphaas Wonen type opgave transformatie en nieuwbouw status opgeleverd omvang 85 appartementen (transformatie) 21 optopwoningen (nieuwbouw)
Bakenmonde transformatie naar 106 woningen De twee kantoorgebouwen, direct
bestaande gebouw geplaatst (t.p.v.
gelegen langs de A2 in Nieuwegein,
de Lekdijk halfinpandig). Al deze
zijn opgetopt met één laag en voor
aanpassingen zorgen ervoor dat de
de gebouwen is een opvallende
kantooruitstraling plaats maakt voor die
staalconstructie geplaatst. In dit
van een woongebouw.
‘staketsel’ zijn de balkons voor het
Bakenmonde » Nieuwegein ˆ Oude situatie › Situatie ‹ Nieuwe situatie
102
103
locatie Lange Nieuwstraat, Utrecht opdrachtgever | afnemer VORM ontwikkeling | Syntrus Achmea type opgave transformatie status opgeleverd omvang 58 appartementen
Woudagebouw transformatie naar 58 woningen
Het voormalig betonnen Woudagebouw is gesitueerd is in
De beëindiging van het gebouw toont een zorgvuldig
het centrum van Utrecht. Voorheen was het gebouw een
ontworpen kroon voor het gebouw. In de kroon is het
contradictie in haar omgeving. Door het gebouw terug te
kazernetype goed zichtbaar door aangezette hoeken en
brengen naar enkel een casco is A3 Architecten in staat
de schuine kap in het middendeel van het gebouw. De
geweest met een nieuwe gevel meer aansluiting te vinden
beëindiging is zorgvuldig gedetailleerd met verschillende
met de omgeving en een meer huiselijkere uitstraling te
terugliggende vlakken metselwerk.
creëren voor de toekomstige woonfunctie. De entree is gesitueerd op de kop van het gebouw waardoor Met de nieuwe gevel is gezocht naar een nieuwe typologie die
de kopgevels een kop en een staart aan het gebouw vormen.
meer aansluit bij het nieuwe wonen en bij de omgeving van
De entree vormt een dominant element in de kopgevel
Utrecht, het kazernetype. De opbouw van de nieuwe gevel
doordat het door het standaard ritme heen steekt en een
is gevormd naar voorbeeld van verschillende omringende
dubbele hoogte van kader toont.
gebouwen. Daardoor heeft de nieuwe gevel een klassieke verdeling met een plint, middendeel en beëindiging. De plint wordt opgebouwd met een betonnen basement die vervlochten wordt met zorgvuldig gedetailleerd verticaal metselwerk. De plint heeft een afwijkend karakter in verhouding tot de rest van de gevel, hier vindt namelijk een ander raamritme plaats en heeft de gevel meer plasticiteit. De terugliggende raampartijen zorgen voor meer interactie met de straat. Vervolgens vertoond de gevelverdeling boven de plint een rustige ritmiek met haar verdeling van ramen en vlakken. Deze ritmiek versterkt vooral de verticale geleding van het gebouw om zo een statigere uitstraling te krijgen. In detail vertoont het middendeel verschillende richtingen van metselwerk om daarmee verfijning toe te brengen aan het gebouw.
Woudagebouw » Utrecht ˆˆ Oude situatie ˆ kopgevel met nieuwe entree › interieur dubbelhoge entreehal ›› nieuwe situatie
104
105
106
107
locatie Neude, Utrecht opdrachtgever | afnemer De Nieuwe Norm | Syntrus Achmea type opgave transformatie status opgeleverd omvang 84 appartementen en commerciële functie
Neudeflat transformatie van een Icoon
De Neudeflat kwam tot stand in een tijd dat er in
welke gebouwd is, dit niet uit. Hier zijn vrijwel geen contrasten
stedenbouwkundige kringen gestreefd werd naar
en schaduwen aanwezig en de gevel lijkt hierdoor vlak. De
modernisering van het historische centrum van Utrecht.
uitstraling zoals ooit bedoeld door Maaskant lijkt zich niet te
Hiervoor werd het stedenbouwkundige plan van
uiten.
M.E. Feuchtinger gebruikt en dit bevatte een nieuwe
De Neudeflat wordt getransformeerd met de schetsen van
modernistische en brutalistische kijk op de stad Utrecht.
Maaskant als uitgangspunt. Doordat de functie veranderd
Hierbij was het van belang dat alle gebouwen ook in deze
van werken naar wonen ontstaat de behoefte naar een
context ontworpen werden, de Neudeflat is daar een
buitenruimte. Deze versterken het Brutalistische beeld en
voorbeeld van. Het plan van Feuchtinger is maar deels
vervullen de nieuwe wensen van de bewoners.
uitgevoerd en hierdoor is de Neudeflat een buitenbeentje in
Door ons te richten op een onderzoek naar het Futurisme en
Utrecht geworden.
Brutalisme, branding en de originele ideeën van Maaskant,
De schetsen van de Neudeflat bevatten het gevoel van het
zijn we in staat de Neudeflat te transformeren en deze en met
Brutalisme uit de jaren 50-60 goed. Hier zijn sterke contrasten
respect te veranderen.
en een mooie plasticiteit aanwezig. Toch straalt het ontwerp
Neudeflat » Utrecht ˆ schets Maaskant › plattegrond ‹ voorzijde van de Neudeflat
108
109
110
111
locatie Rotterdam opdrachtgever transVORM type opgave transformatie status in ontwikkeling omvang ca. 220 appartementen en kantoorruime
Blaak 16 transformatie van een leegstaand kantoor De voormalige kantoorlocatie Blaak
komen ondersteunende functies.
16 krijgt nieuw uiterlijk én een nieuwe
Daarboven creëren we vijf verdiepingen
functie met het oog op de toekomst. Het
met studentenstudio’s en vier lagen
gebouw wordt geschikt gemaakt voor
met appartementen voor young
gebruik en bewoning door verschillende
professionals. In de optop komen zes
doelgroepen: studenten, starters en
woonlagen met luxe penthouses.
(young) professionals.
Al tijdens de revitalisatie staat
Op de begane grond vindt bedrijvigheid
duurzaamheid hoog in het vaandel.
plaats: er komen flexibele werkunits,
We (her)gebruiken de structuur en de
een lunchroom en ontmoetingsruimten
materialen van het gebouw en creëren
voor creatieven en (young)
een goede energiehuishouding in de
professionals. Op de eerste verdieping
woningen.
Blaak 16 » Rotterdam ‹ doorsnede & differentiatie ˆ huidige toestand › legenda ›› impressie
RiSS deR SituatiOn
professionals
112
nieuwe Situatie Auf jeder Wohnebene können 27 Studentenwohnungen oder 13 Appartements für „Young Professionals“, jeweils mit einem eigenen Abstellraum, realisiert werden.
neue SituatiOn Auf jeder Wohnebene können 27 Studentenwohnungen oder 13 Appartements für „Young Professionals“, jeweils plattegROnd gRundRiSS deR mit einem eigenen Abstellraum, realisiert werden. nieuwe Situatie neuen SituatiOn
studenten
plattegROnd BeStaande Situatie
gRundRiSS deR BeStehenden SituatiOn
young professionals
16
17
nieu
Auf jeder W oder 13 App mit einem ei
plattegRO BeStaande
113 tOOlBOX
tOOlBOX
De transformatie realiseren we volgens een uniek plug andplayprincipe. We maken gebruik van pre-fabelementen, die allen één functie in zich hebben; bijvoorbeeld keuken, badkamer, toilet, entree of een bergruimte. Ze zijn te vergelijken met grote legoblokken waarmee binnen de bestaande gebouwstructuur een woning kan worden gevormd.
Die Transformation erzielen wir nach einem einzigartigen FertigbauElemente, die nur eine einzige Funktion besitzen, wie z.B. Küche, Bad, Toilette, Eingang oder Abstellraum. Diese lassen sich mit großen Lego-Steinen vergleichen, mit denen innerhalb der bestehenden Gebäudestruktur eine Wohnung zusammengestellt werden kann. Das Plugand-Play-Prinzip ermöglicht es, in einem bestehenden Bürogebäude Wohnungen zu realisieren. Außerdem bietet es dem Bewohner die Möglichkeit, den Grundriss seiner Wohnung teilweise selbst gestalten.
Studentenunit
plugandplayprinzip. Wir verwenden YOung pROFeSSiOnalS
De ‘units’ zijn demontabel en kunnen nagenoeg compleet worden hergebruikt in een andere samenstelling binnen hetzelfde pand of verplaatst worden naar een ander bouwwerk. De flexible samenstelling maakt het mogelijk om snel en eenvoudig in te spelen op (toekomstige) wensen.
LD
VU
EG
UW
Die Einheiten sind demontierbar und können in einer anderen Zusammenstellung innerhalb desselben Gebäudes praktisch vollständig wiederverwertet werden oder zu einem anderen Gebäude transportiert werden. Die flexible Zusammenstellung ermöglicht es, schnell und einfach (künftigen) Wünschen zu entsprechen.
W
LE
U BO
GE
OP
BO
OP
8
9
10
114
locatie Kranenburgweg, Scheveningen opdrachtgever | afnemer Heembouw | MN type opgave transformatie status opgevelerd omvang 32 appartementen en commerciële ruime
“Inno Porto”
Van kantoorgebouw naar appartementen Het project betreft de transformatie
te ontsluiten. Rond het gebouw
van een leeg kantoorpand naar
zijn balkons aangehangen om alle
appartementen. Het gebouw is het
woningen een buitenruimte te geven.
voormalig Norfolk kantoor, aan de
Verder is het pand opgetopt met één
Kranenburgerweg. Op de begane grond
laag appartementen en rondom ruime
zijn een aantal commerciële ruimten
terassen die uitzicht bieden op het
gebleven.
duingebied en de achterliggende
Het brede gedeelte van het wigvormige
havens van Scheveningen.
gebouw wordt ontsloten middels een
Door het toevoegen van balkons, een
corridor. Aan de achterzijde is een
galerij en de optoplaag, heeft het pand
galerij tegen het gebouw geplaatst om
een nieuwe uitstraling gekregen die
de woningen in het smalle gedeelte
past bij een woongebouw.
Kranenburgweg » Scheveningen ˆ voorzijde, oude situatie › voorzijde met aangehangen balkons ˇ toegevoegde galerij aan de achterzijde
115
116
117
A3 Architecten
A3 Architecten & BIM voorbeelden van planuitwerking in BIM A3 Architecten werkt met het Bouwwerk Informatie Model (BIM). Met zowel nieuwbouw- als ook renovatie- en transformatie-projecten is hiermee de nodige ervaring opgedaan. De BIM-modellen worden met behulp van het programma Revit opgezet en uitgewerkt. Het werken met BIM is een methode die zorgt voor centraal beheer van data (tekening, berekeningen, inzichtelijk documenten, hoeveelheden, gebruiksaanwijzingen en berekeningen, etc.) en centrale communicatie. Het voordeel hiervan is dat meer inzicht voordat de bouw start voor alle partijen zoals de opdrachtgever, architect, constructeur, installateur en alle overige relevante bouwpartners. Alle knelpunten kunnen vooraf inzichtelijk worden gemaakt, worden besproken en direct worden opgelost, ondersteund door een uitgebreid 3D-model. BIM protocol Bij het opzetten van een BIM project dient vooraf een BIM protocol opgesteld te worden. In dit protocol komen o.a. de volgende zaken aan bod: - Projectinformatie - Projectdoelen en BIM ambities - Projectpartners en contactpersonen - Organisatie project - BIM proces - BIM informatie niveau componenten - Procedure samenwerking - Afspraken BIM model - Kwaliteitscontrole
BIM ‚ nieuwbouw SSH studentehuisvester Utrecht › voorbeeld van een BIM protocol
A3 Architecten & bewoners Betrekken van bewoners bij het proces Bewoners van de aan te pakken woningen spelen voor ons een cruciale rol in het proces van besluitvorming. Goede voorlichting naar de bewoners is uiteraard van essentieel belang. Overleg met klankbordgroepen, planteams met bewoners, informatieavonden, inloopmiddagen, excursies tot aan workshops met bewoners behoren tot ons dagelijks werk. Afhankelijk van de instandhoudingtermijn, de exploitatietermijn en de staat van het onderhoud, worden plannen gemaakt voor de woningbouwcomplexen. Door de jaren heen heeft A3 Architecten veel ervaring opgedaan in het aanpakken van woningen in bewoonde staat. Het met elkaar bepalen van de ingrepen en het zoveel mogelijk voorkomen van overlast, maar ook het benoemen van de overlast, zijn op de bewonersbijeenkomsten belangrijke punten.
Bewoners ˆˆ excursie | Nieuwe vaart, Krimpen a/d IJssel ˆ klankbordgroep | Weegbreeflat, Soest › workshop | De Toekomst, Vlaaringen ˆ› pannelsessies | Dekkenplan, Zoetermeer ˇ› informatie avonden | Isabellaland, Den Haag
A+
A+
NOM
A3 Architecten & Duurzaamheid uitgaan van behoud Een belangrijke vorm van duurzaamheid is behoud. Dus niet slopen, maar hergebruiken wat goed is en aanpassen waar nodig. Inmiddels hebben we diverse transformatieprojecten uitgevoerd waarbij het bestaande gebouw zoveel mogelijk wordt behouden en toch d.m.v. allerlei ingrepen woningen met een energielabel A+ zijn gerealiseerd. Een voorbeeld hiervan is het transformatieproject Brinkwal in Nieuwegein. Energielabelverbetering Een andere voor de hand liggende manier van duurzaamheid is het besparen van energie door het na-isoleren van bestaande woningen, eventueel in combinatie met het aanbrengen van zonnepanelen of andere duurzame ingrepen. Het resultaat is een energielabelverbetering van de bestaande woningvoorraad. Soms gebeurd dit met maar met enkele stappen, zoals het project Isabellaland in Den Haag. De woningen zijn van een gemiddeld label E/D naar een energielabel B gegaan. Maar het kan ook zeer rigoureus, bijvoorbeeld in een ‘Slim en Snel’ traject van platform 31. Het project Sens in Krimpen aan den IJssel is een voorbeeld van zón traject dat we hebben doorlopen. Deze woningen zouden uiteindelijk naar een A+ label zijn gegaan. Nul-op-de-meter nog een stap verder gaat het ‘nul-op-de-meter concept’. Voor onder andere woningcorporatie Mitros en SSW de Bilt deden we mee aan trajecten om gestapelde woningen ‘Nul-op-de-meter’ te krijgen.
Duurzaamheid ‹ˆ transformatie | Brinkwal, Nieuwegein ˆ slim & Snel | Krimpen a/d IJssel ‹‹nul-op-de-meter | SSW, De Bilt ‹ labelverbetering | Isabellaland, Den Haag
Maaskade 171D Postbus 24325 3007 DH Rotterdam Tel.: 010 411 3630 alg@A3architecten.nl www.A3architecten.nl