A3 Architecten renovatie referentieprojecten
april 2022
Rietveld Woningen
Olympusflat
Blijswijk
Isabellaland
Mixxin
De Toekomst
Inhoud Renovatie Hoogbouw Melissantstraat » Pendrecht Olympusflat » Rotterdam Sterflats » Rotterdam ERA flats » Rotterdam Purmerhoek » Capelle aan de IJssel Isabellaland » Den Haag Martin Campslaan » Rijswijk Wilmaflats » Bergen op Zoom Weegbreeflat » Soest Prinsessenflats »Rotterdam Mendelweg » Boskoop De Vier Geuzen » Maassluis 4 flats » Monster Beatrixlaan » Poeldijk Rietveld Woningen » Utrecht Koninginneweg » Zwijndrecht Bakemabuurt » Amsterdam Graadt van Roggenweg » Utrecht Platanenweg » Amsterdam Hoge Namod » Schiebroek Slotjes Midden » Oosterhout Piazza flat » Gorinchem Kagerplein » Sassenheim De Platen » Rozenburg Honsbergen » Soest De Toekomst » Vlaardingen De Componist » Schiedam MixxInn » Den Haag Wagenbergstraat » Rotterdam
Renovatie Laagbouw 8 12 17 21 25 27 29 31 32 35 38 41 42 44 46 51 52 55 57 58 60 63 64 66 68 71 72 74 79
Raamsdonkweg » Rotterdam Berg-/ Bleiswijkstraat » Rotterdam Kraayenstein » Den Haag Bomenbuurt » Dongen Meerdervoortbuurt » Zwijndrecht Fahrenheitstraat » Den Haag Celsiusstraat » Den Haag Réaumurstraat » Den Haag
Verduurzaming & Nul Op de Meter Kasai-, Kwango-, Gambiadreef » Utrecht Paleinstein » Zoetermeer PéGé Woningen » Langeraar & Ter Aar Bomenwijk » Heerhugowaard PéGé woningen » Wijchen
100 102 104 107 109
In Ontwikkeling Professor Mekelstraat » Vlaardingen Purmerhoek » Capelle aan de Ijssel Schaloenstraat » Den Haag Waldeck » Den Haag Zonneoord » Den Haag Purmerhoek » Capelle aan de Ijssel
A3 Architecten Bewoners BIM Duurzaamheid
Mendelweg
82 85 87 89 90 92 95 96
De Componist
114 115 116 117 118 119
122 125 127
Wim van As
Maaskade 171D Postbus 24325 3007 DH Rotterdam Tel.: 010 411 3630 alg@A3architecten.nl www.A3architecten.nl
“ontwerpen vanuit een sociaal hart”
directeur A3 Architecten Architect
Martijn Graafmans directeur A3 Architecten Architect - Stedenbouwkundige
Introductie Profielschets
Visie
A3 Architecten B.V. is een architectenbureau voor stedenbouw, In de ruim 30 jaar dat het bureau bestaat is er in de architectuur en bouwtechniek dat momenteel uit een 25-tal
architectuur en de techniek, maar ook in de maatschappij
medewerkers bestaat. De leiding berust bij de eigenaren:
veel veranderd. Binnen deze veranderingen blijven de
Wim van As en Martijn Graafmans.
kernwaarden van het bureau een constante, ze komen in al onze ontwerpen naar voren, en vormen de basis van elk
Het bureau is opgericht in 1988 en gevestigd aan de
nieuw ontwerp:
Maaskade 171d op het Noordereiland te Rotterdam. Vakmanschap en techniek als basis van uitvoerbare projecten Het bureau is actief op alle niveaus van het bouwen. Een
Vakmanschap vormt de basis. Deze komt voort uit de kennis
team van stedenbouwkundigen, (interieur-) architecten en
van techniek, maar vooral ook uit ervaring. Deze ervaring
bouwkundigen heeft ervaring in het realiseren van een breed
wordt opgedaan in een sterke betrokkenheid bij het totale
scala aan projecten.
bouwproces. Ook houdt het bureau nauw contact met het onderwijs, en biedt het ruimte aan stagiairs en jonge
Hieronder vallen het ontwerpen en realiseren van
architecten. Hierdoor ontstaat een brede basis van kennis en
stedenbouwkundige studies en plannen, woningbouw in
ervaring.
de sociale en de vrije sector (zowel binnenstedelijke- als uitleggebieden), kantoorgebouwen in de particuliere en
Ontwerpen gericht op de dialoog
overheidssector, bibliotheken, gezondheidscentra, sport- en
Alle ontwerpen dienen een verhaal aan te gaan met hun
recreatieobjecten, winkelcentra, sociaal-culturele centra,
omgeving. Elk ontwerp vertelt op deze manier zijn eigen
kerkelijke centra en bedrijfshuisvesting.
verhaal, maar is tegelijk verbonden met de context. Dit kan een dialoog oud-nieuw zijn, een dialoog openbaarprivé
Ook in het bestaande vastgoed heeft ons bureau ruime
of bijvoorbeeld individu-maatschappij. Maar ook in
ervaring. Renovaties, grootonderhoud aan bestaand bezit van
het proces staat de dialoog centraal. Altijd wordt gezocht
woningcorporaties en beleggers, maar ook transformaties met
naar een optimale verhouding tussen kosten en kwaliteit,
functiewijziging.
of bijvoorbeeld naar een dialoog tussen de verschillende belangen van opdrachtgever, gemeente en gebruiker.
In 2015 werd ons ontwerp voor “Einsteinbaan” in Nieuwegein bijvoorbeeld genomineerd voor de Gulden Feniks, de
Ontwerpen vanuit een sociaal hart
Nationale Renovatieprijs. Bij dergelijke opgaven vormt de
Ontwerpen begint bij een sterk bewustzijn van de context.
bewonersparticipatie een belangrijk onderdeel van het
Dit is natuurlijk de ruimtelijke context, staat het gebouw
ontwerpproces.
binnenstedelijk of in het landschap, maar het betreft hier ook de sociale context. Voor wie bouwen we, en hoe
A3 Architecten is een bureau wat zoekt naar oplossingen.
kan een ingreep de sociale samenhang binnen een wijk
Door projecten niet enkel vanuit de architectuur, maar
versterken. Ook duurzaamheid, de impact van bebouwing
ook vanuit de gebruiker, de sociale kant, de techniek, de
op leefomgeving en maatschappij is een belangrijk aspect
duurzaamheid en de financiële kant te benaderen, realiseren
binnen ons ontwerp. Deze duurzaamheid zit zowel op het
we doordachte projecten, welke in de loop der tijd hun waarde
niveau van flexibel en aanpasbaar ontwerpen tot materiaalen
ook hebben bewezen.
energiegebruik.
6
7
referentieprojecten
Renovatie Hoogbouw
8
locatie Rotterdam Pendrecht opdrachtgever i.o.v. Woonstad Rotterdam type opgave renovatie/ transformatie status opgeleverd Womvang 240 woningen
Melissantstraat
renovatie/ transformatie 240 woningen te Rotterdam De flats in Pendrecht, Rotterdam-Zuid, voldeden niet meer aan de eisen van deze tijd. Eigenaar Woonstad wilde echter niet tornen aan Nederlands bekendste voorbeeld van stempelverkaveling van architect/stedenbouwkundige Lotte StamBeese uit de wederopbouw en besloot de flats grondig te renoveren. A3 Architecten heeft een oplossing gevonden om meer ruimte te creëren in de flats en de woningen energetisch, technisch en qua comfort zodanig te verbeteren dat ze weer dertig jaar vooruit kunnen. Met respect voor de sterke wederopbouwarchitectuur wordt de gevel gerenoveerd. Een nieuw ruim uitpandig balkon (in plaats van het oude inpandige balkon) creëert ruimte voor een ruimere woon-, badkamer en opstelplaats wasmachine. Een deel van de woningen worden samengevoegd tot ruime 4 kamer appartementen. Op de begane grond zijn van drie woningen twee woningen gemaakt, zodat er vierkamerappartementen ontstaan. Elk van deze woningen heeft een eigen entree gekregen, met een trapje en veranda aan de straat. In de woningen worden tevens geheel nieuwe inbouwpakketten (keuken/toilet/ badkamer) gemaakt. Door de zwevende dekvloeren en het isoleren van de wanden zijn de woningen geluidstechnisch ook meteen verbeterd.
Melissantstraat » Pendrecht ˆ foto galerijgevel oude toestand › foto galerijgevel nieuwe toestand ‹ fragment galerij nieuwe toestand ›› foto, doorsnede en gevelfragment van de balkongevel
9
10
11
60
locatie Hillegersberg, Rotterdam opdrachtgever | afnemer VVE Olympusflat type opgave renovatie status opgeleverd omvang 78 woningen
Olympusflat renovatie flat te Rotterdam
Olympusflat » Rotterdam ˆ oude situatie › kopgevel ‹ oude en nieuwe hekwerken ›› nieuwe situatie
De Olympusflat in Hillegersberg is een ontwerp van Fiolet, één van de meest productieve architecten uit de Rotterdamse wederopbouw. Door haar rijke gelaagdheid heeft de Olympusflat steeds een andere werking op verschillende schaalniveaus. Van grote afstand zien we dat de flat functioneert als belangrijke landmark, een stedenbouwkundig oriëntatiepunt binnen de omgeving van Hillegersberg. Op het volgende schaalniveau wordt de horizontale geleding van belang en benadrukt daarmee de smallere ritmiek van de constructie. Ten slotte vervult de materialisatie het gebouw een laatste dimensie. Hoe dichterbij men komt, hoe rijker het gebouw wordt aan detail. De flat heeft een typisch jaren ’50/’60 uiterlijk. We zien gemetselde kopgevels waarbinnen een duidelijke verdeling van functies plaatsvind. Het gebouw is vooral vanuit de functionaliteit benaderd en kent daarom een eenvoud in vorm, materiaal en kleur. Er ontstaat een duidelijke structuur: een begin en eind met daartussen een strak ritme waarbinnen de woningen zijn bedacht. Het onderzoek van de gevelbekleding lag in hoe het gebouw op de verschillende schaal niveau’s werkt. Van veraf als een vlak zodat het de landmark functie van de flat versterkt en van dichtbij het detail wat zorgt voor verfijning en menselijke maat. Daar is de horizontale geleding, middels de lichte banden om aan te sluiten op de balkons, ook van belang. De gekozen lichte kleur zorgt tenslotte voor een fris, nieuw en chique uiterlijk.
61
62
63
16
17
locatie Rotterdam opdrachtgever Woonstad Rotterdam type opgave renovatie status opgeleverd omvang 4 flats
Sterflats renovatie van vier flats te Rotterdam Vier hoge galerijflats in Prins Alexander gesitueerd langs de A16 worden ingrijpend in bewoonde toestand gerenoveerd. De flats worden door de vorm van het ensemble, ook wel de ‘sterflats’ genoemd. Gebouwd eind jaren ‘60 zijn ze als een van de eerste flats uitgevoerd met het zogenaamde ERA bouwsysteem. Bij diverse eerdere renovaties hebben de gebouwen een deel van hun robuuste en heldere karakter verloren. De huidige entree mist de gewenste schaal, ruimtelijkheid en vrije zichtlijnen en daarmee het gevoel van thuiskomen die deze industriële iconen verdienen. Samen met Woonstad hebben we gezocht naar een invulling waarbij de gewenste labelsprong (E/F naar A), het benodigde groot onderhoud in de woningen en aan de schil gecombineerd kan worden met het terugbrengen en versterken van het krachtige karakter van de flats.
Sterflats » Rotterdam ˆ oude situatie ‹ nieuwe entree ˇ nieuwe kopgevel en plint
18
19
S
100
Balkon
Hal S Trappenhuis
Entree
7450
Lift Lifthal Lift
Be
Be
Be
Be
Be
Be
Be
Be
W
Ketelruimte
Nieuwe dakisolatie, dakbedekking + grind
Nieuwe alu daktrim
S Entree K
STO Deco element
Bestaande betonvloer
Minerale strips STO Isoned gevelisolatiesysteem Bestaande spouwmuur
Lift Lift
Postkasten
Woning
Galerij
100
Eerder aangebrachte na-isolatie 13520 Bestaande betonvloer
Be
S
Hal
S Entree K
Lift Lift
Lifthal
Balkon
W S Trappenhuis
Lift Lift
Entree
7450
Postkasten
Verdeelruimte stadsverw.
Best. betonband
Be
Be Be Be
Be
Be
Be
Be
STO Deco element Hoekprofiel
Woning
Postkasten
2800+
Galerij
Lichtbeton element
Bestaande betonvloer
LED-strip
13520 1:500
Isolatie 50mm HWC-plaat
Galerij/ balkon
Bestaand hekwerk geschilderd Nieuwe alu afdekkap
2800+ Lichtbeton element
LED-strip
STO Isoned gevelisolatiesysteem 60mm
Best. betonnen neus
Bergingen
Galerij-/balkonplaat best. Alu sokkelprofiel Betonconsole bestaand
Lichtbeton element Maaiveld
Minerale strips
Bestaande betonvloer
Dichtgemetseld bovenlicht Bestaande waterslag
Bestaande spouwmuur
Betonnen nok nieuw
Bestaande funderingsbalk
1:20
58 // Bouwwereld
-57-58_renovatieera.indd 58
ˆˆ impressie interieur nieuwe entree ˆ detail verlichting van de plint ˆ de plint aangelicht ‹ nieuwe entree › situatie
12-01-17 10:21
20
locatie Rotterdam opdrachtgever Woonstad Rotterdam type opgave renovatie status in uitvoering omvang 4 flats, 700 appartementen
ERA flats Ommoord renovatie van vier flats te Rotterdam Vier hoge galerijflats in Ommoord worden ingrijpend in bewoonde toestand gerenoveerd. Gebouwd eind jaren ‘60 zijn ze als een van de eerste flats uitgevoerd met het zogenaamde ERA bouwsysteem. Bij diverse eerdere renovaties hebben de gebouwen een deel van hun robuuste en heldere karakter verloren. De huidige entree mist de gewenste schaal, ruimtelijkheid en vrije zichtlijnen en daarmee het gevoel van thuiskomen die deze industriële iconen verdienen. Samen met Woonstad hebben we gezocht naar een invulling waarbij de gewenste labelsprong (E/F naar A), het benodigde groot onderhoud in de woningen en aan de schil gecombineerd kan worden met het terugbrengen en versterken van het krachtige karakter van de flats.
21
ERA flats » Rotterdam ˆ oude situatie › plattegronden entree, oud (l) en nieuw (r) ˇ impressie gevelbeeld
22
23
ˆ nieuwe kopgevel ‹ nieuwe kopgevel ˇ situatie
24
25
locatie Capelle aan de IJssel opdrachtgever Smits vastgoedzorg en ERA contour type opgave renovatie status uitvoering omvang 500 woningen
Purmerhoek renovatie 500 woningen te Capelle aan de IJssel Het complex aan de Purmerheok is een typische Era flat, een groot gebouw bestaande uit sociale woningen. De omgeving en de gevels van de flat krijgen een nieuwe uitstraling gericht op veiligheid, duurzaamheid en architectuur. In de eerste ontwerpen word er ontworpen binnen de bestaande, logische structuur van her ERA type.
Purmerhoek » Capelle aan de IJssel ˆ oude situatie ‹ impressie nieuwe situatie ˇ locatie
76
77
locatie Den Haag opdrachtgever Haag Wonen type opgave renovatie status uitgevoerd omvang 3 flats met in totaal 216 woningen
Isabellaland restylen van 3 woongebouwen te Den Haag Dankzij een sterk bewonersgericht
hoogwaardige isolatie. Hierdoor maken
uitgevoerde renovatie kunnen de 216
de energielabels van de afzonderlijke
woningen weer vier decennia mee. De
woningen minimaal twee stappen.
basis van het plan was een functionele,
Ook de galerijen en balkons zijn
energetische en architectonische
aangepakt met nieuw hekwerken
upgrading. Het casco is intact gelaten
en privacy-schermen en de vloeren
en de kopgevels zijn van een nieuwe
zijn een ophoging. Tot slot zijn de
geïsoleerde gevelschil voorzien,
entrees volledig vernieuwd. De eens
bestaand Mosa-tegels. Alle woningen
gedateerde entrees zijn nu de trotse
zijn voorzien van nieuw HR++glas met
hoge entreehallen van de bewoners
ventilatieroosters, nieuwe geïsoleerde
waar je elkaar ontmoet. Vanuit de
hardglazen klepramen, balkondeuren
nieuwe entrees zijn doorzichten
en galerijdeuren. De bestaande
opgenomen naar het binnenterrein,
gevelpanelen in de kozijnen zijn
waardoor de veiligheid is toegenomen.
vervangen door sandwichpanelen met
Isabellaland » Den Haag ˆ oude situatie ‹ volledig nieuwe uitstraling › nieuwe hoge entree
28
29
locatie Rijswijk opdrachtgever Smits Vastgoed type opgave renovatie status uitgevoerd omvang 274 appartementen
Martin Campslaan renovatie 274 appartementen te Rijswijk Binnen het wijkprogramma van Rijswijk Wonen voor de
van buitenaf.In het originele plan was t.p.v. de entree een
wijk Steenvoorde Zuid waren de twee flats aan de Martin
open verbinding tussen de Martin Campslaan en het water.
Campslaan als eerste aan de beurt. In april 2014 werd
Eerdere ingrepen hebben de verbinding teniet gedaan. Maar
begonnen met de uitvoering van een verbeterplan. De
met de nieuwe verhoogde lichte entreehal, is deze weer in ere
aanpak richtte zich vooral op het uitvoeren van onderhoud,
hersteld.
het verbeteren van de energiezuinigheid van de woningen en
Ook is er fors geïnvesteerd in energiebesparende
de uitstraling van de flats, zowel in als rondom de woningen.
maatregelen, waardoor de woningen nu gemiddeld
Door de aanpak van de galerijen met blauwe glazen
energielabel B. Op het dak zijn in totaal 440 zonnepanelen
windschermen langs de gevel en diverse ingrepen in de plint
geplaatst. De bewoners hebben na de werkzaamheden meer
hebben de flats een frisse uitstraling gekregen die aansluit
wooncomfort en een energiezuinigere woning. In juli 2015
op de heringerichte binnenruimte. De entrees zijn afgesloten
hebben we samen met de bewoners de feestelijke oplevering
en ruimer en hoger gemaakt. De indeling van de plint is op
gevierd. De flats kunnen zeker weer 40 jaar mee.
de schop gegaan en de fietsenbergingen zichtbaar gemaakt
Martin Campslaan » Rijswijk ˆ oude situatie galerijgevel ‹ nieuwe situatie galerijgevel ˇ nieuwe situatie entree
30
31
locatie Bergen op Zoom opdrachtgever Stadlander type opgave Groot onderhoud en verduurzaming status In voorbereiding omvang 120 appartementen
Wilmaflats
renovatie 120 appartementen te Bergen op Zoom Het complex aan de Wierlaan is één van de zes Wilmaflats van Bergen op Zoom. De Wilmaflat staat bekend om haar heldere vormgeving en bakenfunctie van kopgevels. Echter, de flats zullen een grootschalige renovatie ondergaan gericht op verduurzaming, veiligheid en herkenbaarheid. De werkzaamheden worden in bewoonde staat uitgevoerd. Met dit project bieden Stadlander en Era Contour kansen aan mensen met een beperking en/of een afstand tot de arbeidsmarkt. Er komen nieuwe entrees, nieuwe gevelafwerking en de omgeving aan de voorzijde
van het complex wordt aangepakt. Het nieuwe ontwerp voorziet het gebouw van een nieuwe thermische schil waarmee het wordt verduurzaamd. Deze verduurzaming biedt kans om de flat van een nieuwe uitstraling te voorzien door de toevoeging van nieuwe gevelbekleding. Dit versterkt de bakenfuncties van de kopgevels doordat de gevelbekleding op afstand de flat benadrukt als plaat, maar van dichterbij voorziet van tactiliteit om de menselijke maat de benadrukken. Om herkenbaarheid van de ingang te vergroten wordt een nieuwe entree gebouwd die beter past bij de schaal van de Wilmaflat. Daarnaast wordt in de plint en entree met verlichting een veiligere uitstraling gecreëerd. Een mooi project waarbij duurzaamheid en een sociaal maatschappelijke visie samen op gaan.
Wilmaflats » Bergen op Zoom ˆ oude situatie ‹ fragment gevelaanzicht › impressie nieuwe entree
78
locatie Soest opdrachtgever Portaal type opgave renovatie status uitgevoerd omvang 72 woningen
Weegbreeflat renovatie van een galerijflat te Soest De Weegbreeflat in Soest heeft een
trappenhuizen, zijn nu een prettige en
geworden. Ook de nieuwe hekken bij de
grondige metamorfose ondergaan. De
lichte verkeersruimte. De rest van de
balkons zijn hoger, zodat een eventuele
entree is aangepast en groter gemaakt,
kopgevels zijn voorzien van een nieuwe
ophoging in de toekomst mogelijk is.
de trappenhuizen zijn gerenoveerd,
bekleding van keramische tegels. Deze
de kopgevels zijn opnieuw bekleed,
tegels zijn voorzien van een speciale
Ook de 72 woningen in het
de galerijen zijn opgehoogd en
toplaag waardoor ze onder invloed van
gebouw zijn aangepakt. Naast
voorzien van nieuwe hekwerken en
zonlicht CO2 uit de lucht zuiveren.
het reguliere onderhoud, zijn de
de installaties in de woningen zijn vernieuwd.
installaties vernieuwd i.c.m. nieuwe Doordat de galerijen zijn opgehoogd,
ventilatieroosters en er zijn ingrepen
is de toegankelijkheid sterk verbeterd.
in de plattegrond gedaan. De grondige
De kopgevels van de trappenhuizen
De nieuwe transparante hekken zijn
aanpak van de Weegbreeflat laat zien
zijn nieuwe kozijnen en een vliesgevel
hoger dan de oude hekken en tegen
dat deze flatgebouwen nog prima een
over de volledige gebouwhoogte
de bestaande galerijplaten bevestigd.
tweede leven kunnen krijgen.
aangebracht. De eens zo donkere
Hierdoor zijn de galerijen iets breder
Weegbreeflat » Soest ˆ oude en nieuwe situatie naast elkaar ‹ overzicht van de ingrepen › nieuwe uitstraling van de balkongevel
79
34
35
locatie Rotterdam opdrachtgever Woonstad type opgave renovatie status uitvoering omvang 144 seniorenwoningen
Prinsessenflats renovatie 495 appartementen te Rotterdam
De 4 Prinsessenflats vormen samen een ster patroon op stedenbouwkundig niveau. Één van de flats is in het verleden op een casco niveau gerenoveerd en heeft een totaal nieuwe uitstraling meegekregen en is vrije sector huur geworden. Woonstad Rotterdam, de eigenaar van de woningen, heeft ons gevraags de andere drie flats van een vergelijkbare uitstraling en energielabel te voorzien. De drie flats moeten alleen wel in bewoonde toestand worden gerenoveerd en moet geschikt blijven voor de sociale sector. In de studie hebben wij vooral gekeken naar de elementen die kunnen worden aangepakt zonder dat de bewoners hier veel overlast van ervaren. Zo hebben wij gekeken naar het isoleren van de gevels, het vergroten van de balkons en compartimenteren van de bergingen.
Prinsessenflats »Rotterdam ˆ ‹ ‹ ˇ
oude situatie Impressie balkon fragment gevelaanzicht situatie
Made aat rnastr
ietflat
Margr
t
istraa
Bernin
at
iostra
Palad
36
37
74
locatie Mendelweg, Boskoop opdrachtgever Trifolium type opgave renovatie status opgeleverd, 2014 omvang 35 appartementen
Mendelweg
renovatie van 35 appartementen te Boskoop Het gerenoveerde appartementengebouw is een van de drie flats in de mendelweg te Boskoop. Het is gedateerd en voldoet momenteel niet meer aan de eisen van deze tijd. De flat aan de Mendelweg vormen, ondanks hun verschillende typologie, een sterke eenheid met elkaar. De samenhang tussen de drie blokken zit met name in de stedenbouwkundige context. Zowel de groenzone tussen woongebouwen en spoor, als de groenzone tussen Mendelweg en blokken, hebben een sterk bindend karakter. De uitvraag vroeg om zowel een sloop- nieuwbouwvariant als een renovatievoorstel te onderzoeken. Uiteindelijk bleek de renovatie economisch de meest aantrekkelijke. Mede door goede functionerende gebouwonderdelen, zoals entree, fietsenberging, (nood)trappenhuis en lift zoveel mogelijk te behouden. De kwaliteitsslag wordt gemaakt binnen de woningen. Op een zo efficiënt mogelijke manier wordt er zoveel mogelijk ruimte toegevoegd. Deze toevoeging zorgt er tevens voor dat naast ruimere woningen, er in de architectuur een totaal ander beeld met nieuwbouwkwaliteit ontstaat.
Mendelweg » Boskoop ˆ oude situatie ‹ doorsnede met hierin gearceerd de aanbouw › de aanbouw van ruim twee meter i.c.m. de nieuwe balkons, zorgen voor een compleet nieuw gevelbeeld » gevelbeeld met de aanbouw
75
80
81
locatie Maassluis opdrachtgever Maasdelta Spijkenisse type opgave renovatie status uitgevoerd omvang 112 woningen
De Vier Geuzen renovatie van 4 portiekflats te Maasluis ‘De Vier Geuzen’ in Maassluis, vier flatgebouwen voorheen bekend als Jacques Boezemanflats, zijn zowel van binnen als van buiten in een nieuw jasje gestoken. Als onderdeel van dit project zijn acht bestaande maisonette woningen gesplitst in 16 appartementen. In totaal tellen de vier flats nu 112 woningen (was 104). Daarnaast zijn ook de binnengebieden opnieuw ingericht.
De Vier Geuzen » Maassluis ˆ oude situatie ‹ volledig nieuwe uitstraling van de gevels
82
locatie Monster opdrachtgever Arcade type opgave renovatie status uitgevoerd omvang 176 woningen
Monster Noord renovatie van 4 galerijflats te Monster Renovatie van de flats Madesteijn,
van de kopgevels, het verhogen
Berkhout, Valkesteijn en Oudenborch
van de galerijen en de balkons en
in Monster Noord met in totaal 176
het vervangen van de galerij- en
woningen.
balkonhekken. Daarnaast wordt ook
De ingrepen aan de 4 flats omvatten
de entree omgedraaid en volledig
onder andere het opnieuw bekleden
vernieuwd.
4 flats » Monster ˆ oude en nieuwe situatie naast elkaar ‹ aanpassing aan de entrees › nieuwe uitstraling van de balkongevel
83
44
locatie Beatrixlaan, Poeldijk opdrachtgever Arcade Wonen type opgave renovatie omvang 3 galerijflats
Flats Poeldijk Aanpak drie galerijflats in Poeldijk A3 Architecten verzorgde het ontwerp
onderscheidende architectuur en
bij het groot onderhoud van 3 flats
materiaalgebruik. De kopgevels zijn
in Poeldijk. Er zijn maatregelen
met keramische tegels bekleed in
toegepast om de gebouwen uit 1970
felle glanzende en frisse tinten, als
energiezuiniger, comfortabeler en
contrast met de omliggende bebouwing
veiliger te maken.
in donker metselwerk. Een nieuwe verhoogde luifel zorgt ervoor dat de
De appartementen zijn op meerdere
entree een licht en herkenbaar element
niveaus geüpgraded. Het overgrote
wordt.
deel van de werkzaamheden waren met
Ook de hekwerken aan de galerijen
name gericht op het aanpassen van de
en balkons zijn vervangen. De
buitenzijde van de flats.
met overmaat ontworpen wit gepoedercoate handregel en zetwerk
Wij beschouwden de flats als een
t.p.v. de betonbanden, accentueren de
uitzondering binnen de context. Zowel
horizontale geleding van de gebouwen.
de typologie, bouwmethodiek als ook
In het glaswerk zijn de kleuren die de
korrelgrote verschilt sterk met zijn
flats hun nieuwe identiteit geven terug
omgeving.
te vinden. Het nieuwe tegelwerk van de
Met de nieuwe uitstraling van
opgehoogde galerijen en schilderwerk
de flats, heeft A3 Architecten dat
van de langs gevels zorgt voor een
willen benadrukken door een
prettiger thuiskomen.
Beatrixlaan » Poeldijk ˆ oude situatie vóór renovatie ‹ nieuwe situatie entree (links) › nieuwe situatie galerijgevel
45
86
locatie Utrecht opdrachtgever BO-EX type opgave renovatie status uitgevoerd omvang 388 woningen
Rietveld Woningen renovatie van 388 woningen te Utrecht De 388 woningen zijn verdeeld over 2 stempels: genaamd Tjepmahof en Rijnesteinhof en maken deel uit van de naoorlogse wijk Hoograven. Deze Utrechtse wijk werd ontworpen volgens het model van de ‘Wijkgedachte’. Het stempel bestaat uit een centrale ‘met bestrating ingericht’ binnenhof, met aan beide zijden twee groene binnentuinen, elk omringd door zeven bouwblokken. De blokken rond het centrale hof zijn drie en vier verdiepingen, de ‘buitenring’ is hoger: vijf lagen. Aan de zuidzijde staan twee laagbouwblokjes. De ontsluiting van de blokken verschilt: er zijn eengezinswoningen, portieken en galerijen. Zo kon binnen het stempel elk type huishuishouden een plek krijgen, waardoor een minisamenleving zou ontstaan. Hoewel de woningen en blokken varieerden, heeft Rietveld een eenheid in de buitengevel gebracht. Alle woningen hebben voor en achter een glazen pui van vloer tot plafond, met slanke, witte kozijnen. De puien kregen boven en onder matglas, met aan de onderzijde daarachter een gekleurd paneel. Langs de dakrand loopt bovendien een smalle strook met donkere kozijnen. De woningen worden in bewoonde staat zowel aan de binnen als buitenzijde grondig aangepakt. Diverse eerdere renovaties, zoals het toepassen van kunststof kozijnen met plat profiel, hebben in de loop van de jaren het evenwichtige en sterke gevelbeeld verstoord. Het originele gevelbeeld met karakteristieke kleurstelling van Rietveld wordt nu weer zorgvuldig hersteld. Dit in combinatie met een energetische verbetering naar label B. Bij de entrees van de portiekblokken zorgt een lichtbeton luifel in dezelfde stijl als de originele gevelbanden voor subtiele verbetering van ‘het thuiskomen’.
Rietveld Woningen » Utrecht ˆ archieffoto’s › foto nieuwe toestand ‹ situatietekening
87
88
89
1.
2. 3.
4.
“Diverse eerdere renovaties, zoals het toepassen van kunststof kozijnen met plat profiel, hebben in de loop van de jaren het evenwichtige en sterke gevelbeeld verstoord. Het originele gevelbeeld met 5.
6.
karakteristieke kleurstelling van Rietveld wordt nu weer zorgvuldig hersteld.”
1. isolatie en nieuwe dakbedekking 2. nieuwe zetwerk dakrand 7.
8.
3. weggewerkte ventilatiertoosters 4. nieuwe hardhouten kozijnen volgens originele profilering en indeling 5. figuurglas met wafelmotief 6. panelen geschilderd volgens het originele kleurenschema 7. bestaande schokbetonband met geprofileerde betonband 8. voorziening t.b.v. plaatsing zonwering
ˆ details ‹ fragment van de gevel
50
51
locatie Zwijndrecht opdrachtgever Woonkracht 10 type opgave renovatie status opgeleverd
Koninginneweg renovatie portiekwoningen te Zwijndrecht
In het plan wordt uitgegaan van verschillende woonmilieu’s door het aanpassen van het profiel van de Koninginneweg en de aangrenzende bebouwing en daarnaast het transformeren van de achterliggende portiekflats tot aantrekkelijke woningen voor jongeren. Zowel de woonkwaliteit als de uitstraling van de portiekwoningen is aangepakt. De verkaveling is ruim maar eentonig. De overmaat in groen kan gebruikt worden voor de bouwkundige aanpak en uitbreiding van de woningen. Ook liggen er mogelijkheden om een koppeling te maken tussen de doelgroep van de portiekwoningen en de nu leegstaande school.
Koninginneweg » Zwijndrecht ˆoude toestand voorzijde ‹ nieuwe toestand achterzijde ˘ nieuwe toestand voorzijde
90
locatie Amsterdam afnemer | opdrachtgever Stadgenoot | Trebbe type opgave renovatie status prijsvraag omvang 64 portiek-etage woningen en herinrichting woonomgeving
Bakemabuurt
renovatie 64 portiek-etage woningen te Amsterdam De plint van de huidige blokken is schraal, gesloten en onveilig. De eenvoudige portieken zijn krap en geven momenteel geen toegang naar de bergingen en het nu nog afgesloten binnen-gebied. In onze stedenbouwkundige en landschappelijke inrichtingsvoorstellen, gebaseerd op het BGSV- model, wordt de situatie van het parkeren omgedraaid en geven de nieuwe woonstraten mogelijkheden tot verbetering. Door de entree van de huidige portieken uit te breiden naar de naastgelegen beuken ontstaat ruimte bij het binnenkomen en geeft deze dubbele maat van entree meer transparantie en daarmee veiligheid in de plint. Deze dubbele entreehal kan worden voorzien van een luifel (met verlichting) zodat in de architectuur beide ruimten worden gekoppeld en de aanduiding in de ontstane woonstraten wordt verbeterd. Daarnaast uiteraard het praktische voordeel van droog binnenkomen bij slechte weersomstandigheden.. Ook kunnen de nieuwe postkasten en het bellentablau in de nieuwe pui beter worden vorm gegeven. Doordat het parkeren voor een groot deel naar de huidige binnenhoven wordt verplaatst is een ingang voor de bewoners naar de portieken in onze ogen noodzakelijk. Daarnaast geven deze nieuw te maken en de entrees aan de hofkant transparantie in de plint en daarmee ook doorzicht en veiligheid. Ook deze entree worden voorzien van een kleine luifel met verlichting.
Bakemabuurt » Amsterdam ˆ oude situatie › impressie ‹ situatie inrichtingsplan
91
14
15
locatie Utrecht opdrachtgever i.o.v. Mitros type opgave renovatie status uitgevoerd omvang 3 blokken
Graadt van Roggenweg kleuradvies en optimalisatie portieken 3 blokken te Utrecht Graadt van Roggenweg » Utrecht
Deze flats aan de Graadt van Roggenweg te Utrecht zijn ontworpen door de
› ›› ˇ ‹
architect Staal en kent daarmee een typisch jaren 50 uitstraling. De orinele
historische foto bestaande situatie portiek vooraanzicht portiek zijaanzicht
vormgeving zoals ooit bedoeld was met slanke kozijnen en sobere kleuren wordt teruggebracht en hersteld. Daarnaast wordt door middel van licht en materialisatie gezorgd voor een veiligere omgeving.
92
93
locatie Amsterdam afnemer | opdrachtgever Stadgenoot | Coen Hagedoorn type opgave renovatie status prijsvraag aantal 60 woningen
Platanenweg renovatie van 60 woningen te Amsterdam De aanpak van de kozijnen levert naast voordelen op het vlak van energie en comfort ook de mogelijkheid om een aantal originele kwaliteiten in ere te herstellen. Door de woonkozijnen in het gevelvlak te vervangen door kunststof kozijnen met verdiept profiel, komt de oorspronkelijke plastiek terug in de gevel. Het terugbrengen van de originele kozijnindeling en kleurstelling zorgt weer voor een heldere en mooie geleding in de gevel. De ventilatieroosters worden weggewerkt achter een ‘blinde’ antraciet gekleurde strook boven de kozijnen, zodat de kozijnindeling niet wordt verstoort. De portiek- en bergingskozijnen en deuren worden uitgevoerd in een donkere warme tint passend bij het metselwerk. Dit maakt het gevelbeeld rustiger en de nadruk komt meer te liggen op de witte entreekaders. De nieuwe portiekentreedeuren krijgen een extra (afgerond) glasvlak, zodat er in de entrees meer licht en zicht is. Om de entrees meer uitstraling te geven, worden de entreepui en het kader verhoogd. Bijkomend voordeel is dat het gevelbeeld van deze gevel, die nu wat achterblijft bij de balkongevel, wordt versterkt.
Platanenweg » Amsterdam ‹ impressie Extrieur ‹ˆ bestaande toestand ˆ Impressie buitenterrein › Impressie buitenterrein
58
locatie Schiebroek opdrachtgever Smits Vastgoedzorg type opgave renovatie status opgeleverd omvang 6 flats, 240 appartementen
Hoge Namod renovatie van zes flats te Schiebroek Zes portiekflats in Schiebroek zijn in de bewoonde toestand gerenoveerd. De woningen hebben een positieve labelsprong (E/F naar B) gemaakt door onder andere een nieuw installatiepakket te introduceren en door middel van het naisoleren van de buitengevel in een uitsprekende stijl. Het oorspronkele sobere ontwerp miste warmte en vriendelijkheid. De woningen die ooit op gingen in de omgeving en hebben nu een eigen karakter gekregen die bewoners een prettig gevoel van thuiskomen geven.
Hoge Namod » Schiebroek ˆ oude situatie ˇ entree, oud (l) en nieuw (r) › nieuwe gevelbeeld
59
40
locatie Oosterhout opdrachtgever Thuisvester type opgave renovatie status opgeleverd
Oosterhout renovatie Slotjes-Midden te Oosterhout De portieketagewoningen in Slotjes Midden zijn van de hand van architect Maaskant. Op het eerste gezicht lijkt het bijzonder, zulke ‘schrale’ woningen, van de hand van een van Nederlands bekendste architecten. Als we echter iets meer naar de ontstaansgeschiedenis kijken, zien we dat dit op zich niet zo vreemd is. De gebouwen zijn ontworpen in een periode waarin bij Maaskant het vaste geloof heerste dat het industrialiseren van de woningbouw voor het oplossen van de woningnood in de wederopbouwperiode noodzakelijk was. Kenmerkend voor de woningblokken is de geleding door de gekoppelde balkons en het zoeken naar optische schaalvergroting door het toepassen van de uitkragende dakrand. Ook het zoeken naar contrasterende materialen, zoals gele baksteen en donker glas is kenmerkend en geven de gevel een bepaalde levendigheid en frisheid. De levendigheid en frisheid is in de loop der jaren verdwenen en de huidige woningbouw laat zich niet meer terugvoeren tot twee basistypes In ons ontwerp krijgen de blokken door aanpassingen in de gevel een sterkere relatie met hun context. Ook de levendigheid van de gevels wordt met de ingreep versterkt. Als we deze punten combineren met het oorspronkelijke uitgangspunt. Tegelijk is het energielabel van de blokken naar label B gegaan. Door deze ingreep konden we twee vliegen in een klap slaan; het verbeteren van het wooncomfort, en het verbeteren van de uitstraling en leefbaarheid in de wijk
Slotjes Midden » Oosterhout ˆ oude toestand › impressie nieuw gevelbeeld ‹ situatie
41
62
63
locatie Gorinchem opdrachtgever Poort 6 type opgave renovatie status opgeleverd omvang 144 seniorenwoningen
Piazza flat
renovatie 144 seniorenwoningen te Gorinchem Het werk omvat het renoveren en verbeteren van de 144 seniorenwoningen in De Piazzaflat te Gorinchem. De ingreep bestaat uit het verbeteren van het wooncomfort door de bestaande balkons af te sluiten middels een beglazingssysteem en de kopgevels te voorzien van een nieuwe gevelafwerking. Het beeld wat hierdoor ontstaat, geeft de oude flat een frisse aanblik en versterkt de verticaliteit van de flat. De nieuwe entree en de aanbouw van de ontmoetingsruimte worden in de gevel als plint vormgegeven. Hierdoor lijkt het gebouw op een sokkel te staan. Door de oriëntatie van de hoekwoningen op de 16e verdieping te wijzigen en een nieuwe luifel op het dak te maken krijgt de flat een karakteristieke beëindiging.
Piazza flat » Gorinchem ˆ oude situatie ‹ fragment gevelaanzicht ˇ nieuwe situatie
64
locatie Sassenheim opdrachtgever Woningstichting Vooruitgang type opgave verduurzaming omvang 114 appartementen
Kagerplein ingrijpende verduurzaming te Sassenheim Het werk omvat het ingrijpend verduurzamen van 114 appartementen aan het Kagerplein te Sassenheim. De opgave was het terugbrengen van de woningen van energielabel E naar A. In de planvorming zijn wij echter ambitieus te werk gegaan. Mogelijkheden zijn onderzocht om de flat energie-neutraal uit te voeren. Tegelijk worden met name elementen als plattegrond en buitenruimte verbeterd. Deze verbeteringen dienen ter verhoging van gebruik en duurzaamheid, maar tegelijk ook als een architectonische impuls voor het gebouw en de directe leefomgeving.
Kagerplein » Sassenheim ˆ oude situatie ‹ impressie ingrepen › impressie nieuwe situatie
65
66
locatie Rozenburg opdrachtgever Ressort Wonen type opgave renovatie status opgeleverd omvang 144 woningen
De Platen
renovatie 144 woningen te Rozenburg De opdracht bestond uit het renoveren van 144 woningen. De galerijen werden afgesloten d.m.v. glazen panelen gevat in houten liggers. Daarnaast zijn nieuwe balkons geplaatst en de woningplattegronden aangepast aan de moderne woonwensen.
De Platen » Rozenburg ˆ Oude situatie › Nieuwe galerij gevel ˘ Balkonvergroting
67
58
locatie Soest opdrachtgever SBBS - Stichting Bevordering Bejaardenhuisvesting Soest aannemer: Coen Hagedoorn Bouw type opgave renovatie status opgeleverd omvang 225 appartementen
Honsbergen renovatie van seniorenflat te Soest Het project betreft een renovatie van
de bestaande hekwerk kleuren en het
de seniorenflat ‘‘Honsbergen’’ te Soest.
neutraliseren van overige kleuren krijgt
Door de toevoeging van extra balkons
het gebouw een rustige maar stoer
en nieuwe puien heeft elke bewoner
uiterlijk.
een buitenruimte. Door het gebruik van
Honsbergen » Soest ˆ oude situatie ‹ balkon uitbreiding › nieuwe uitstraling van de balkongevel
59
72
73
locatie Vlaardingen opdrachtgever Waterweg Wonen type opgave renovatie status uitgevoerd omvang 288 woningen
De Toekomst renovatie van 8 galerijflats te Vlaardingen De opdracht voor de wijk Holy Zuid-Oost te Vlaardingen bestaat uit cascorenovatie van 6 flatgebouwen, waarvan 2 flats worden voorzien van een laag optopwoningen. De ingrepen bestaan verder o.a. uit het vernieuwen van de entrees, het plaatsen van extra liften en het compleet vernieuwen van de gevels van de woningen, gecombineerd met balkonvergroting.
De Toekomst » Vlaardingen ˆ oude situatie ‹ nieuwe gevelbekleding, balkonvergroting, optoppen en uitplinten zorgen voor een volledig nieuwe uitstraling › liftbijplaatsing en nieuwe entree zorgen voor een beëindiging van het blok
72
locatie Schiedam opdrachtgever WoonPlus Schiedam type opgave Cascorenovatie status opgeleverd
De Componist cascorenovatie te Schiedam Na herverdeling en samenvoegingen van bestaande woningen en het optoppen daarvan, bestaat de nieuwe woningdifferentiatie per flat uit 2 maisonnettes, 4 woonwerk woningen, 28 driekamerappartementen en 10 optopwoningen De ingrepen omvatten o.a. cascorenovatie met compleet nieuwe gevels, balkonvergroting, liftbijplaatsing, galerijophoging en optoppen.
De Componist » Schiedam ˆ Situatie oud › detail van het trappenhuis ˇ Nieuwe situatie
73
48
locatie Den Haag opdrachtgever Haag Wonen type opgave transformatie status opgeleverd
MixxInn
transformatie naar short stay facility te Den Haag Het voormalige verzorgingshuis Vijverzicht staat in de Haagse wijk Bouwlust, één van de wijken die door toenmalig minister Vogelaar is aangemerkt als krachtwijk. Om aan de leegstand een einde te maken kocht Haag Wonen het gebouw aan om er tijdelijke huisvesting – zogenoemd short stay facility – in te maken voor verschillende groepen jongvolwassenen. De oude gevel – baksteen met doorlopende betonnen vloerbanden – was bouwfysisch slecht, met nauwelijks isolatie en veel koude-bruggen. Een beperkt budget leidde aanvankelijk tot een plan om de bestaande gevel te handhaven en in te pakken met isolatie en stucwerk. Hiermee zou het gebouw dan nog te veel als een massa overkomen. Vandaar het ontwerp voor een nieuwe gevel met meer uitstraling en differentiatie, waardoor het gebouw tevens beter zou passen bij de nieuwe bestemming. De langs- en kopgevels van het woongebouw zijn voorzien van een zinken gevelbekleding, vanwege de natuurlijk uitstraling, met op den duur een mooie patina. Om het gebouw, meer dan voorheen, een duidelijke richting te geven , is gekozen voor horizontale zinken strokenbekleding, geaccentueerd door de felsnaden. Aan de buitenzijde van de bestaande gevels is eerst een hsb opbouw met isolatie aangebracht, waarmee de gevel voldoet aan de thermische eisen van het Bouwbesluit. Daardoor ontstonden tevens bij de ramen diepe negges van 300 tot 350 mm. Dit geeft een mooie diepe schaduwwerking. De hsb opbouw met isolatie en gevelbekleding is doorgezet tot onder het niveau van de bestaande vloerrand. Voordeel hiervan was dat de koudebrug bij de vloerrand goed werd ingepakt en dat een koof ontstond waarin de zonwerking kon worden weggewerkt.
MixxInn » Den Haag ˆ ˆ oude toestand ˆ interieur › nieuwe gevelbeeld ›› nieuwe gevelbeeld
49
50
51
78
79
locatie Pendrecht, Rotterdam opdrachtgever Woonstad Rotterdam type opgave renovatie status in uitvoering omvang 128 portiekwoningen
Geertruidenberg & Wagenbergstraat renovatie 128 portiekwoningen te Pendrecht De vier portiekblokken in Pendrecht, Rotterdam-Zuid, voldoen niet meer aan de eisen van deze tijd. In opdracht van eigenaar Woonstad heeft A3 Architecten een ontwerp gemaakt om meer ruimte te creëren in de woningen en deze energetisch, technisch en qua comfort zodanig te verbeteren dat ze weer dertig jaar vooruit kunnen. Met respect voor de sterke wederopbouwarchitectuur wordt de gevel gerenoveerd. De oude loggia maakt plaats voor een ruim balkon aan de tuinzijde en creëert ruimte voor een ruimere slaapkamer. Om de kwaliteit van de woonruimte te verbeteren wordt de keuken bij de woonkamer toegevoegd. Zicht en lichttoetreding waren in de oude entrees minimaal. Er is gekozen voor een subtiele aanpak. De gevelopening in de trappenhuis wordt iets vergroot. De gevelopeningen aan de straatzijde, tevens de woonkamer, krijgen een frans balkon om het licht te bevorderen en de sociale cohesie te versterken. De bijzondere aanbouw was bekleed met witte platen. Deze zijn vervangen en het aanbouw is opnieuw bekleed met dezelfde kleur baksteen als het hoofdblok om een eenheid te maken en de verschillende gevels met elkaar te verbinden. Geertruidenberg & Wagenbergstraat » Rotterdam ˆ huidige situatie ˘› gevel impressies
80
81
referentieprojecten
Renovatie Laagbouw
82
locatie Pendrecht opdrachtgever Woonstad Rotterdam type opgave renovatie status in uitvoering omvang 102 woningen
Raamsdonkweg renovatie 102 eengezinswoningen in Pendrecht In het ontwerp is besloten om aan de bewoners de keuze
horizontale karakter van de blokken is bewaard gebleven door
te geven om uit de basis renovatie of uit een aantal
de opdeling en verschil van materiaal en kleur tussen plint,
ontwerpvarianten te kiezen. De sprong naar energielabel
verdieping en dak.
A was ook een van de uitgangspunten. Zonnepanelen en
Ook de buitenruimte diende verbeterd te worden, met name
stadsverwarming zijn een van de middelen toegepast om
de overgang privé-openbaar vroeg extra aandacht. Naast het
dit te bereiken. Door de woningen aan de buitenkant te
vergroten van de tuinranden en voorgevels is gekozen om de
verduurzamen (isoleren) kan, naast de bouwtechnische
horizontale geleiding door te zetten in de kopgevels waarbij
kwaliteit, gelijktijdig de uitstraling verbeterd worden. In de
de drie achter elkaar opgezette blokken verbonden worden
aan te pakken woonblokken zijn de entrees van de woningen
door dezelfde horizontale element. Op deze manier ontstaat
geaccentueerd, zodat er meer individualiteit en eigen karakter
een horizontaal geleed blok waarin de “opgelegde” entrees
ontstaat. Door de voorgeplaatste
zorgen voor ritme en eenheid.
duurzame gevel krijgen de nieuwe kozijnen een diepe negge waardoor meer plastiek en expressie ontstaat. Het Raamsdonkweg » Rotterdam ˆ oude voorgevel ˘› Impressie portiek en gevels
83
84
85
locatie Rotterdam opdrachtgever Havensteder type opgave Renovatie status Opgeleverd omvang 2 herenhuizen Bleiswijkstraat, 6 herenhuizen Bergstraat
Berg-/Bleiswijkstraat renovatie van 8 herenhuizen te Rotterdam Diverse woningen aan de Bergstraat, Bleiswijkstraat en Bergweg staan momenteel (al jarenlang) leeg of ze zijn gekraakt. De leegstand heeft een zeer negatieve uitstraling op het woon- en leefklimaat binnen dit gebied (nabij de Noordsingel). Het plan voorziet in een nieuwe levendige en gedifferentieerde woonomgeving met o.a. stadswoningen voor gezinnen.
Berg-/ Bleiswijkstraat » Rotterdam ˇ › ‹ ›
Achtergevel oude toestand Achtergevel nieuwe toestand Voorgevel herenhuizen Bleiswijkstraat Voorgevel herenhuizen Bergstraat
86
locatie Den Haag opdrachtgever Staedion type opgave Groot onderhoud status Opgeleverd omvang 247 woningen
Kraayenstein aanpak 247 woningen te Den Haag Groot onderhoud & kleuradvies. Aanpak van 247 woningen, brengen van energielabel E naar A/B
87
Kraayenstein » Den Haag ‹ oude situatie ˇ nieuwe situatie
96
97
locatie Dongen opdrachtgever Vieya type opgave renovatie status opgeleverd omvang 130 ééngezinswoningen
Bomenbuurt
renovatie 130 ééngezinswoningen te Dongen Belangrijkste doelstelling bij de aanpak van in totaal 130 eengezinswoningen, was het brengen van het energielabel E naar een enegerielabel A/B. Een ander belangrijk aspect was het in co-productie (met bewonerspanels) ontwerpen van diverse huurdersopties, zoals aanpassingen in de plattegrond en open aanbouwen.
Bomenbuurt » Dongen ˆ oude toestand ‹ gerenoveerde woningen ˘ ruime uitbouw
94
locatie Zwijndrecht opdrachtgever Trivire type opgave renovatie status opgeleverd omvang 76 ééngezinswoningen
Meerdervoort renovatie 76 ééngezinswoningen te Zwijndrecht Van de 76 eengezinswoningen in de Meerdervoortbuurt te Zwijndrecht is het energielabel E verhoogd naar een engerielabel A. De kozijnen zijn vervangen, de indelingen hiervan zijn teruggebracht naar de oorspronkelijke toestand. De kleuren van de voordeuren zijn door de bewoners zelf gekozen uit een zorgvuldig samengesteld kleurenpalet.
Meerdervoortbuurt » Zwijndrecht ˆ oude toestand ˆ verschillende kleuren voordeuren › gerenoveerde woningen
95
92
locatie Den Haag opdrachtgever Metterwonen Den Haag type opgave renovatie status opgeleverd omvang 70 woningen en bedrijfsruimtes
Fahrenheitstraat renovatie van 70 woningen te Den Haag Aanpak van 70 woningen en bedrijfsruimte, bouwkundige opname en gevel- en inpandige renovatie.
Fahrenheitstraat » Den Haag ˆˆ oude situatie ˆ nieuw gevelaanzicht › nieuwe situatie
93
94
95
locatie Den Haag opdrachtgever | afnemer Metterwonen type opgave renovatie status opgeleverd omvang 70 woningen
Celsiusstraat renovatie van 70 woningen te Den Haag D Aanpak van 70 woningen en bedrijfsruimte, bouwkundige opname en gevel- en inpandige renovatie.
Celsiusstraat » Den Haag ˆˆ oude situatie ˆ aanzicht voorgevel nieuwe situatie ‹ nieuwe situatie
96
locatie Den Haag opdrachtgever | afnemer Metterwonen type opgave renovatie status opgeleverd omvang 70 woningen
Réaumurstraat renovatie van 70 woningen te Den Haag D Aanpak van 70 woningen en bedrijfsruimte, bouwkundige opname en gevel- en inpandige renovatie.
Réaumurstraat » Den Haag ˆˆ aanzicht voorgevel nieuwe situatie‹ ˆ nieuwe situatie › nieuwe situatie
97
98
99
referentieprojecten
Verduurzaming & Nul Op de Meter
100
Kasai-, Kwango-, Gambiadreef » Utrecht › Oude situatie ˇ Impressie tekening voorzijde ‹ Impressie tekening achterzijde
Kwangodreef
nul op de meter Kasai-, Kwango-, Gambiadreef te Utrecht 3 complexen aan de kwango-, Kasai-, en Gambiadreef krijgen een Nul op de Meter transformatie. Bij de uitwerking van de nieuwe schil is het historische karakter en de uitstraling van de wijk meegenomen in het ontwerp, waardoor het geheel past binnen de omliggende wijk.
101 locatie Utrecht opdrachtgever Dura Vermeer type opgave renovatie, NOM omvang 110 woningen Eigenaar Portaal Status In uitvoering
102
Paleinstein » Zoetermeer › bestaande situatie ˇ impressie
103
locatie Zoetermeer opdrachtgever | aannemer De goede woning | Dura Vermeer type opgave Nul op de Meter status in uitvoering omvang 120 woningen
Palenstein renovatie naar ´´nul op de meter´´ te Zoetermeer
104
PéGé Woningen » Langeraar & Ter Aar › bestaande situatie ˇ impressie
105
locatie Langeraar & Ter Aar opdrachtgever Woondienst Aarwoude | i.s.m. Heembouw type opgave renovatie status in ontwikkeling omvang 30 woningen
PéGé woningen renoveren naar een A label te Langeraar & Ter Aar
106
locatie Heerhugowaard opdrachtgever | aannemer Woonwaard, | Dura Vermeer type opgave Nul Op de Meter renovatie status in ontwikkeling omvang 111 woningen
107
Bomenwijk renoveren naar ´´nul op de meter´´ te Heerhugowaard Bomenwijk » Heerhugowaard ‹ bestaande situatie ˘ impressie nieuwe situatie
108
109
locatie Wijchen opdrachtgever | afnemer Trebbe en Knaapengroep | Talis type opgave renovatie status in uitvoering omvang 499 woningen
PéGé woningen gevelvernieuwing en verduurzaming 499 woningen te Wijchen PéGé woningen » Wijchen › oude situatie ‹ Kraaijenberg nieuwe situatie ‹ Heilige stoel nieuwe situatie ˇ Kraaijenberg nieuwe situatie
499 originele Pégé woningen in Wijchen worden verduurzaamd en krijgen een vernieuwd uiterlijk. De originele PéGé woningen hebben een houtskeletbouw deel invulling vanwege een gebrek aan bakstenen tijdens de bouw. De voorgestelde verduurzaming is niet alleen een labelsprong, maar betreft ook een uiterlijke transformatie waardoor de wijken Heilige stoel, Kraaijenberg en Homberg de komende 40 jaar weer duurzaam ogen. In de verschillende wijken zijn ook verschillende vormconcepten opgezet die geinspireerd zijn door de omgeving van Wijchen. Het kasteel, het moderne winkelcentrum in de wijk en de oude boerderijen waar de wijken naar vernoemd zijn vormden het kleurrijke, en hedendaagse gezicht van de woningontwerpen.
110
111
112
113
referentieprojecten
In Ontwikkeling
114
locatie Vlaardingen opdrachtgever WS Samenwerking type opgave Renovatie omvang 64 galerijwoningen
Professor Mekelstraat
renovatie 64 galerijwoningen te Vlaardingen
Van oorsprong kennen de blokken aan de professor Mekelstraat te Vlaardingen een sterke horizontale geleding die tussen twee platen klemt, de kopgevels. Met latere aanpassing is de geleding aan de voorgevel aangetast door balkons. In het nieuwe ontwerp wordt daarom de oude horizontale geleding hersteld door middel van het aanpassen van de balkons en andere materialisering en kleurstellingen in borstweringen. Daarnaast is een extra dimensie toegevoegd in materialisering. Zo is naast de sterke geleding een fijner detail te vinden in de Eternit platen in de borstwering en verdeling van Mosa tegels in de plint.
Professor Mekelstraat » Vlaardingen ˆ Oude situatie ˘ Impressie
115
locatie Rotterdam opdrachtgever BAM type opgave Renovatie omvang 168 woningen eigenaar Amvest
Joliotplaats
renovatie 168 woningen te Rotterdam
De woningen aan de Joliotstraat worden verduurzaamd, daarnaast word de uitstraling van dit complex aangepakt middels nieuwe balkonhekken en een entreewijziging.
Purmerhoek » Capelle aan de Ijssel ˆ Oude situatie luchtfoto ˘ Impressie tekeing
116
locatie Den Haag opdrachtgever Staedion type opgave Renovatie en Transformatie omvang 117 woningen en 7 bedrijfsruimten
Schaloenstraat
renovatie / transformatie 117 woningen te Den Haag De omgeving van de schaloenstraat bestaat uit meerdere, typische blokken met Haagse uitstraling. Deze blokken worden gerenoveerd, daarnaast worden de winkels op de begane grond getransformeerd naar woningen.
Schaloenstraat » Den Haag ˆ Luchtfoto › Oude situatie
117
locatie Den Haag opdrachtgever BAM type opgave renovatie omvang 140 woningen eigenaar CBRI
Waldeck
renovatie 140 woningen te Den Haag De twee complexen krijgen middels een subtiele aanpak een fris en nieuw karakter. De terugliggende entrees worden transparanter en krijgen een prominente rol in de gevel. Daarnaast word ook een plan gemaakt om de openbare ruimte rondom de entree te voorzien van een veiligere en ruimtelijke uitstraling.
Waldeck » Den Haag ˆ Oude situatie ‹ Impressie nieuwe gevels ˘ Detail impressie
118
locatie Den Haag opdrachtgever Vestia type opgave renovatie omvang Zonneoord 24 woningen Totaal 850 woningen
Zonneoord
renovatie 24 woningen te Den Haag De gebouwen in Zonneoord te Den Haag zijn sterk verwant aan elkaar en hebben een typische jaren 50 vormgeving. Binnen de stedenbouwkundige visie is te zien dat de gebouwen centraal staan binnen een groene en speelrijke omgeving. Voor het ontwerp wordt een van de gebouwen van Zonneoord uitgelicht. In het ontwerp wordt rekening gehouden met het gebouw als onderdeel van de familie Zonneoord. Hierdoor worden de belangrijkste zichtbare onderdelen en kwaliteiten van de gevel bewaakt en versterkt. Daarbij wordt ook gekeken naar een subtiele differentiatie, bijvoorbeeld door details in de entree en interieur, zodat elk gebouw een eigen identiteit krijgt.
Zonneoord » Den Haag ˆ Oude situatie ˘ Impressie
119
locatie Capelle aan de IJssel opdrachtgever Smits vastgoedzorg en ERA contour type opgave renovatie omvang 500 woningen eigenaar Havensteder
Purmerhoek
renovatie 500 woningen te Capelle aan de IJssel Het complex aan de Purmerhoek is een typische Era flat, een groot gebouw bestaande uit sociale woningen. De omgeving en de gevels van de flat krijgen een nieuwe uitstraling gericht op veiligheid, duurzaamheid en architectuur. In de eerste ontwerpen word er ontworpen binnen de bestaande, logische structuur van het ERA type.
Purmerhoek » Capelle aan de Ijssel ˆ Luchtfoto ˘ Impressie tekeing
66
67
A3 Architecten
A3 Architecten & bewoners Betrekken van bewoners bij het proces Bewoners van de aan te pakken woningen spelen voor ons een cruciale rol in het proces van besluitvorming. Goede voorlichting naar de bewoners is uiteraard van essentieel belang. Overleg met klankbordgroepen, planteams met bewoners, informatieavonden, inloopmiddagen, excursies tot aan workshops met bewoners behoren tot ons dagelijks werk. Afhankelijk van de instandhoudingtermijn, de exploitatietermijn en de staat van het onderhoud, worden plannen gemaakt voor de woningbouwcomplexen. Door de jaren heen heeft A3 Architecten veel ervaring opgedaan in het aanpakken van woningen in bewoonde staat. Het met elkaar bepalen van de ingrepen en het zoveel mogelijk voorkomen van overlast, maar ook het benoemen van de overlast, zijn op de bewonersbijeenkomsten belangrijke punten.
Bewoners ˆˆ excursie | Nieuwe vaart, Krimpen a/d IJssel ˆ klankbordgroep | Weegbreeflat, Soest › workshop | De Toekomst, Vlaaringen ˆ› pannelsessies | Dekkenplan, Zoetermeer ˇ› informatie avonden | Isabellaland, Den Haag
A3 Architecten & BIM voorbeelden van planuitwerking in BIM A3 Architecten werkt met het Bouwwerk Informatie Model (BIM). Met zowel nieuwbouw- als ook renovatie- en transformatie-projecten is hiermee de nodige ervaring opgedaan. De BIM-modellen worden met behulp van het programma Revit opgezet en uitgewerkt. Het werken met BIM is een methode die zorgt voor centraal beheer van data (tekening, berekeningen, inzichtelijk documenten, hoeveelheden, gebruiksaanwijzingen en berekeningen, etc.) en centrale communicatie. Het voordeel hiervan is dat meer inzicht voordat de bouw start voor alle partijen zoals de opdrachtgever, architect, constructeur, installateur en alle overige relevante bouwpartners. Alle knelpunten kunnen vooraf inzichtelijk worden gemaakt, worden besproken en direct worden opgelost, ondersteund door een uitgebreid 3D-model. BIM protocol Bij het opzetten van een BIM project dient vooraf een BIM protocol opgesteld te worden. In dit protocol komen o.a. de volgende zaken aan bod: - Projectinformatie - Projectdoelen en BIM ambities - Projectpartners en contactpersonen - Organisatie project - BIM proces - BIM informatie niveau componenten - Procedure samenwerking - Afspraken BIM model - Kwaliteitscontrole
BIM ‹ nieuwbouw SSH studentehuisvester Utrecht › voorbeeld van een BIM protocol
A+
A+
NOM
A3 Architecten & Duurzaamheid uitgaan van behoud Een belangrijke vorm van duurzaamheid is behoud. Dus niet slopen, maar hergebruiken wat goed is en aanpassen waar nodig. Inmiddels hebben we diverse transformatieprojecten uitgevoerd waarbij het bestaande gebouw zoveel mogelijk wordt behouden en toch d.m.v. allerlei ingrepen woningen met een energielabel A+ zijn gerealiseerd. Een voorbeeld hiervan is het transformatieproject Brinkwal in Nieuwegein. Energielabelverbetering Een andere voor de hand liggende manier van duurzaamheid is het besparen van energie door het na-isoleren van bestaande woningen, eventueel in combinatie met het aanbrengen van zonnepanelen of andere duurzame ingrepen. Het resultaat is een energielabelverbetering van de bestaande woningvoorraad. Soms gebeurd dit met maar met enkele stappen, zoals het project Isabellaland in Den Haag. De woningen zijn van een gemiddeld label E/D naar een energielabel B gegaan. Maar het kan ook zeer rigoureus, bijvoorbeeld in een ‘Slim en Snel’ traject van platform 31. Het project Sens in Krimpen aan den IJssel is een voorbeeld van zón traject dat we hebben doorlopen. Deze woningen zouden uiteindelijk naar een A+ label zijn gegaan. Nul-op-de-meter nog een stap verder gaat het ‘nul-op-de-meter concept’. Voor onder andere woningcorporatie Mitros en SSW de Bilt deden we mee aan trajecten om gestapelde woningen ‘Nul-op-de-meter’ te krijgen.
Duurzaamheid ‹ˆ transformatie | Brinkwal, Nieuwegein ˆ slim & Snel | Krimpen a/d IJssel ‹‹nul-op-de-meter | SSW, De Bilt ‹ labelverbetering | Isabellaland, Den Haag
Maaskade 171D 3071 NS Rotterdam Tel.: 010 411 3630 alg@A3architecten.nl www.A3architecten.nl