Festivalblad CHINA here

CHINA HERE 28-31 2015 2015 28 JANUARI ANUARI -31 JAN DE IMPACT VAN TAN DUN EN ZIJN LANDGENOTEN

EYE SPUI25 STEDELIJK MUSEUM HET CONCERTGEBOUW DE IJ-SALON MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ KONINKLIJK CONCERTGEBOUWORKEST

AAA FESTIVAL MUZIEK EN KUNST

WO 28 – ZA 31 ◆ EYE FILM BLACK COAL, THIN ICE Diao Yinan regie WO 28 ◆ 17.00 uur ◆ SPUI25 LEZING CHINEZEN IN EUROPA: VERANDERENDE BEELDVORMING Pál Nyíri WO 28 ◆ 20.15 uur ◆ MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ CONCERT NIEUW ENSEMBLE Ed Spanjaard dirigent | Ralph van Raat piano | Romain Bischoff bariton LATE NIGHT CONCERT RALPH VAN RAAT, PIANO

COLOFON uitgever Koninklijk Concertgebouworkest Jacob Obrechtstraat 51 – 1071 KJ Amsterdam Postbus 78098 – 1070 LP Amsterdam www.concertgebouworkest.nl

redactie Rolf Hermsen, Mark van Dongen met dank aan Roos van der Lint (De Groene Amsterdammer), Martijn Voorvelt, Lonneke Tausch (Preludium)

DO 29 ◆ 20.15 uur ◆ HET CONCERTGEBOUW VOORPROGRAMMA 20.15 uur BETTINE VRIESEKOOP CONCERT 21.15 uur KONINKLIJK CONCERTGEBOUWORKEST Tan Dun dirigent | Dominic Seldis contrabas | Petra van der Heide harp AFTERPARTY ENTRÉE LATE NIGHT CAFÉ VR 30 ◆ 16.00 uur ◆ HET CONCERTGEBOUW GESPROKEN WOORD, KUNST & MUZIEK CONFRONTATIES Alex Lebbink, Jeroen de Kloet, Xue Mu, musici van het Koninklijk Concertgebouworkest

Mirjam van Hengel (De Nieuwe Liefde) beeldredactie en opmaak Rolf Hermsen

tekst Lisette Castel, Michael Gieler, Mariëtte Haveman, Pay-Uun Hiu, Frank Kouwenhoven, Guido van Oorschot, Thijs Weststeijn

basisontwerp en omslag Grrr

drukwerk

VR 30 ◆ 20.15 uur ◆ HET CONCERTGEBOUW INLEIDING 19.15 uur CONCERT KONINKLIJK CONCERTGEBOUWORKEST Tan Dun dirigent | Olivier Patey klarinet | Dominic Seldis contrabas | Petra van der Heide harp MEET THE ARTISTS na afloop ZA 31 ◆ 15.00 uur ◆ MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ CONCERT/THEATER DE IJ-SALON: ACHTER DE GROTE MUUR VANDAAN Yu Lu dirigent | Nora Fischer zang | Camerata RCO ZA 31 ◆ 21.00 uur ◆ HET CONCERTGEBOUW CONCERT TIJDGENOTEN Tan Dun presenteert Chinese kamermuziek OP DIVERSE LOCATIES VIDEOKUNST LIMA AMSTERDAM

Drukkerij Sintjoris

copyright Van werken van beeldende kunstenaars aangesloten bij een CISAC-organisatie is het auteursrecht geregeld met Pictoright te Amsterdam © c/o Pictoright Amsterdam 2011.

Overname van artikelen alleen na toestemming van de uitgever.

De uitgever heeft getracht alle rechthebbenden van het beeldmateriaal te achterhalen. Zij die menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

CHINA HERE 28-31 JAN 2015 2015 ANUARI

AAA FESTIVAL MUZIEK EN KUNST

THEMA-INTRODUCTIE

INHOUDSOPGAVE

CHINA here

VR 30 JANUARI HET CONCERTGEBOUW

concert Koninklijk

In dit blad

AAA FESTIVAL MUZIEK EN KUNST ACTUEEL ◆ AVONTUURLIJK ◆ AANGRIJPEND

Concertgebouworkest

Tan Dun dirigeert werk van Claude Debussy en Tan Dun

27 DO 29 JANUARI HET CONCERTGEBOUW

Een klein nieuwsbericht, begin december in Het

4

ESSAY

Parool. Als eerst westerling heeft de Delftse archeo-

door Thijs Weststeijn

loog Steven Jongma toegang gekregen tot de Ver-

sinds 1600

sindsdien stond alles en iedereen in Jingdezhen in dienst van de fabricage ervan. De Verboden Stad is de wijk waar exclusief voor de keizer de mooiste stukken werden gebakken. Halverwege de vorige eeuw legden de communistische machthebbers de porseleinproductie stil; met revolutionaire bevlogenheid werd een grauwe woonwijk uit de omgeploegde grond gestampt – om zo’n dertig jaar later weer te worden gesloopt. Veranderende inzichten.

China in Nederland

door Pay-Uun Hiu

Vrouwengeheimen, wolvenverdriet

Componist Tan Dun over Wolf Totem en Nu Shu

14 BEKEKEN IN HET STEDELIJK

door Mariëtte Haveman

Group Number Two No. 5 van Fang Lijun

Het Principe van Parks

Er liggen schatten onder de Verboden Stad, want vóór een object keizerwaardig was, werden er tientallen vervaardigd, afgekeurd en gestort in diepe afvalkuilen die met aarde werden bedekt. Maar ook boven de grond, vermeldt Het Parool, deed Jongma

betoverd door draken

16 WOENSDAG 28 – ZATERDAG 31 JANUARI EYE

film Black Coal

een ontdekking: ‘In een toeristisch dorpje zag ik […]

Delfts blauwe klompjes, bestemd voor Chinese toe-

risten. De cirkel is rond.’ Ziehier in een fraaie noten-

17 WO 28 JANUARI SPUI25

van Diao Yinan, China 2013

Confrontaties in de Koorzaal

achter de grote muur vandaan

32 ZA 31 JANUARI HET CONCERTGEBOUW

concert Tijdgenoten

Tan Dun presenteert zestig jaar Chinese kamermuziek

ponist Tan Dun als middelpunt, en biedt zo een zeldzame gelegenheid om CHINA here te verkennen.

22 DO 29 JANUARI HET CONCERTGEBOUW

concert Koninklijk

en in combinatie met elkaar.

SPUI25 ◆ ENTRÉE, VERENIGING JONG PUBLIEK ◆ EYE ◆

DE GROENE AMSTERDAMMER ◆ DE IJ-SALON ◆

HET KONINKLIJK CONCERTGEBOUW ◆ KONINKLIJK

38 VOORUITBLIK

CONCERTGEBOUWORKEST ◆ LIMA AMSTERDAM ◆

Oorsprong | volkskunst als inspiratie 18-22 maart 2015

MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ ◆ DE NIEUWE LIEFDE ◆ STEDELIJK MUSEUM FOUNDING PARTNERS: AMMODO, KONINKLIJK CONCERTGEBOUWORKEST

concert Nieuw Ensemble

daag en te beleven aan Chinese beeldende kunst

kwaliteitsniveau verenigd – naast, tegenover

AAA-PARTNERS: ACADEMISCH-CULTUREEL CENTRUM

De hedendaagse cultuur van China is dan ook verre

en film. AAA brengt een en ander samen, met com-

In AAA zijn alle kunsten op een hoog

BEELDENDE KUNST

AAA-LOCATIES ‘CHINA HERE’

21 Ai Weiwei

1. Eye 2. Muziekgebouw aan ’t IJ 3. SPUI25 4. Stedelijk Museum 5. Het Concertgebouw

POËZIE

Ed Spanjaard dirigeert werken van Chinese componisten Late Night Concert Ralph van Raat, piano

Daaromheen is meer muziek geprogram-

toneel, poëzie, beschouwing en debat (en feest)

Centraal staan concerten van het Koninklijk

meerd, maar ook beeldende kunst, film, dans,

Globalisering maakt van de wereld een melting pot.

ongekends te horen in de Chinese muziek van van-

◆

◆

concert/theater De IJ-Salon

deze pioniers van de wereldhandel in gang is gezet.

18 WO 5 NOVEMBER MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ

als leidraad

30 ZA 31 JANUARI MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ

AAA-lezing door Pál Nyíri

Elk van de weken heeft een actueel thema

14 Fang Lijun

veranderende beeldvorming

Verzorgd door een A-selectie van kunst-

Concertgebouworkest

van puur Chinees. Maar toch: er is opwindend veel

◆

hoe Chinees is moderne Chinese kunst, en hoe vrij?

lezing Chinezen in Europa:

tot de huidige globalisering, die welbeschouwd door

Vier keer per jaar een week waarin alle

instellingen op Amsterdamse A-locaties

Biografische informatie

dop de relatie Nederland-China – van de VOC-tijd

◆

36 UITVOERENDEN

PROGRAMMA

Maar wat dan wel?

mogelijke kunstvormen aan bod komen

10 INTERVIEW

Misschien is het niet eens een festival.

◆

Entrée Late Night Café

28 VR 30 JANUARI HET CONCERTGEBOUW

Oost en West: ontmoetingen

boden Stad van Jingdezhen. Daar, in China, werd duizend jaar geleden het porselein uitgevonden en

AAA is anders dan alle andere festivals.

9 Shang Ch’in

redactie

2 - AAA CHINA here

1 2

3

Concertgebouworkest

Rolf Hermsen

1

Tan Dun dirigeert werk van Tan Dun Voorprogramma Bettine Vriesekoop

5

Op diverse AAA-locaties vertoont LIMA Amsterdam videokunst.

3 - AAA CHINA here

4

Chinees ontwerp, die op het strand tussen

ESSAY

Oost en West: ontmoetingen sinds 1600 China in Nederland

Scheveningen en Petten een snelheid haalde van 50 kilometer per uur. China was blijkbaar in verschillende dimensies aanwezig in Nederland: zowel als een alomtegenwoordig materiaal – keramiek voor alledaags gebruik – als in het idee van een superieure cultuur en wetenschap. Dit zorgde voor een zeldzame situatie waarbij

door Thijs Weststeijn

Nederlanders bewonderend opkeken naar de

‘Oh, East is East, and West is West, and never

de materiaal, dat hij het op een aantal schilde-

oudste beschaving aan de andere kant van de

the twain shall meet’, luidt de beroemde

rijen afbeeldde. Vondel schreef als eerste Euro-

wereld. In het Amsterdamse Stadhuis (nu het

regel van de Britse schrijver/dichter Rudyard

peaan een literair werk dat zich geheel afspeelt

Paleis op de Dam) kwam deze relatie tot uit-

Kipling. Nooit zullen Oost en West elkaar

in China. Hij beschreef het land als ‘een edele

drukking op de marmeren vloer van de Burger-

ontmoeten – in tijden van globalisering lijkt

diamant, die goddelijk in de ogen flonkert’.

China’s fabuleuze rijkdom en ongelimiteerde afzetmarkt werkten als een magneet

niets minder waar. Maar belangrijke cultu-

Chinese keramiek was in zeventiende-eeuws

rele contacten tussen China en Europa

Nederland praktisch overal verkrijgbaar. De

vonden al in de zeventiende eeuw plaats.

Verenigde Oost-Indische Compagnie verscheep-

Daarna werd de verbinding verbroken.

te miljoenen stuks zodat, uniek in Europa, Azia-

Recentelijk wordt de draad weer opgepakt.

tische objecten of imitaties hiervan (Delfts

zaal. Een monumentale kaart van het oostelijk

blauw!) betaalbaar waren voor alle lagen van

halfrond toont Nederland aan de ene zijde en

Nederland is de op één na grootste Europese

de bevolking. Met de massale import van

China aan de andere.

handelspartner van China. Cursussen Chinees

industriële producten kwamen kunstwerken,

Het Rijk van het Midden, het onmetelijke China,

aan de Confucius-instituten in Leiden en

geschriften en kennis mee, zodat ook culturele

oefende met zijn fabuleuze rijkdom en ongelimi-

Groningen zijn ongekend populair. Vorig jaar

aspecten van China werden omarmd. De eerste

teerde afzetmarkt een magnetische werking uit

verschenen vuistdikke Nederlandse vertalingen

accurate Europese landkaarten en historische

van levende Chinese schrijvers, Yu Hua en Mo

studies van China waren van Nederlands fabri-

[boven] Zeventiende-eeuws porselein: Chinese vaas;

achtereenvolgens in Kanton een handelspost te

Yan. De rebelse kunstenaar Ai Weiwei spreekt

kaat, net als de eerste op waarneming geba-

tegel in Delfts blauw, geïnspireerd op Chinees porselein

openen, Macao en Taiwan te koloniseren en in

velen tot de verbeelding. Deze belangstelling

seerde tekeningen met Chinese taferelen. Het

[onder] ‘Delfts blauw’ in hedendaags China

Peking te pleiten voor de vrije markt. Hoewel

voor China is niet nieuw. Beroemd zijn de

werk van de avontuurlijke kunstenaar Johan

bewerkingen die scheepsarts Jan Slauerhoff in 1930 maakte van een dichter uit de Tang-dynastie, Bai Juyi. Minder bekend is een Chinese tegenhanger van drie jaar daarvoor: toen de

De eerste accurate landkaarten van China waren van Nederlands fabrikaat

op Europeanen. De Nederlanders probeerden

geen van deze projecten succes had, werden de schepen van de VOC het snelste, meest betrouwbare communicatiemiddel tussen Oost en West.

Het eerste bezoek uit China Zo gebeurde het dat de eerste Chinese bezoe-

eerste grote schrijver in de Chinese volkstaal, Lu Xun, besloot een van zijn favoriete Europese

Nieuhof, die in Peking was geweest, werd in heel

kers aan Europa voet aan wal zetten in de Lage

teksten te vertalen, koos hij voor Frederik van

Europa verspreid en gebruikt bij de decoratie

Landen. Rond 1600 kwam een Chinese stuur-

Eedens De kleine Johannes.

van boeken, meubels en architectuur. Zo is zelfs

man, genaamd Impo, mee terug op een van de

De eerste intensieve culturele contacten tussen

de enorme pagode in de Londense Kew Gardens

eerste Nederlandse reizen naar Oost-Azië en

China en Europa dateren echter al uit de zeven-

niet op een Chinees voorbeeld gebaseerd, maar

liet zich dopen in Middelburg. In de decennia

tiende eeuw. Nederland speelde toen een uit-

op een Nederlandse prent.

daarna arriveerden nog drie van zijn landgenoten. Twee waren katholieke bekeerlingen.

zonderlijke rol op het Europese toneel met illustere namen als Rembrandt, Vermeer en

Bewondering

Want ook de jezuïeten, die zeer actieve missio-

Vondel. Rembrandt verzamelde Chinees porse-

De Chinezen waren ‘de slimste van alle volke-

narissen waren in China en als enige Europea-

lein. Vermeer was zo gefascineerd door de

ren’ volgens Hugo de Groot. Rond 1600 maakte

nen toegang hadden tot het hof in Peking,

spiegelingen op dit in het Westen nog onbeken-

hij een tocht in een zeilwagen gebouwd naar

vertrouwden op de VOC voor hun transporten.

4 - AAA CHINA here

5 - AAA CHINA here

Fameus was Ferdinand Verbiest, een pater uit

der strekte dan politiek drama. Ze vertelden

de Zuidelijke Nederlanden die niet alleen in de

over de eeuwenoude Annalen, teksten over de

die Nederlands sprak ‘zo goed als een Hollan-

Verboden Stad welkom was maar zelfs de privé-

vroegste keizerlijke dynastieën die suggereer-

der’, demonstreerde Witsen de Chinese leer van

leraar van de keizer werd. In Antwerpen en

den dat de Chinese literatuur een geschiedenis

de polsslag. Het Nederlandse klimaat beviel

Amsterdam volgden katholieken én protestan-

kende van niet minder dan vijfduizend jaar.

hem echter zo slecht dat hij al na zes weken de

ten de Chinese ontwikkelingen op de voet.

Voor Europeanen was deze ouderdom niet te

boot terug naar Batavia nam.

VOC meekwam naar Amsterdam. De dokter,

bevatten. Als de Chinezen gelijk hadden ging Cultuurschok

hun beschaving niet alleen verder terug dan

Deuren dicht

Een van de eerste Nederlandse Chinaliefhebbers

Mozes en Homerus, ze ging zelfs vooraf aan de

Witsen betreurde het dat hij zijn filosofische

was de Leidse taalkundige Jacob Golius. Hij was

Bijbelse Zondvloed die, volgens de gangbare

ambities niet kon waarmaken. Vanaf de late

gefascineerd door de mogelijkheid om, in het

berekening, in het jaar 2350 voor Christus zou

zeventiende eeuw, toen de VOC haar directe

Latijn, te kunnen spreken met een ‘zeker niet

hebben plaatsgevonden.

contacten met China verbrak, verminderde de

ongeletterde’ Chinese reiziger die door de

De missionarissen die deze tijdrekening voor

algemene interesse in culturele uitwisseling:

jezuïeten was bekeerd en gedoopt met de naam

het eerst tegenkwamen meenden dat de

volgens Witsen was het ‘alleen geld en geen

Dominicus. In 1654 bezocht deze Dominicus

Chinezen waren misleid door hun eigen onlees-

wetenschap wat onze luiden zoeken aldaar’.

Leiden en Amsterdam in het gezelschap van een Italiaanse missionaris, Martino Martini. Hij bracht nieuws over de val van de Ming-dynastie en de dood van de keizer, waarvan hij in Peking

Het betekende ook dat er geen Chinese reizi-

Als de Chinezen gelijk hadden, bestond hun beschaving al vóór de zondvloed

gers meer arriveerden. Amsterdam kreeg, in tegenstelling tot Londen, Parijs en Napels, geen academie waar de culturen van Azië werden bestudeerd en de oost-west-discussie kon

ooggetuige was geweest. Het was een cultuurschok voor Golius, die daarna begon aan een

bare karakters. Maar aan de Nederlandse uni-

worden voortgezet. In Engeland werd Vondels

wetenschappelijke verhandeling over China.

versiteiten, waar geschiedschrijving en Bijbel-

Chinese drama geïmiteerd en in Frankrijk werd

Joost van den Vondel werd misschien door deze

kritiek met grote ernst werden beoefend,

zelfde Dominicus geïnspireerd. Dit is in ieder ge-

kwam men tot andere conclusies. In 1659

‘Confucius in zijn bibliotheek’ in de Latijnse Confucius-

zeer populair, maar in Nederland zelf kreeg hun

val de meest plausible verklaring voor Vondels

schreef de Amsterdamse geleerde Isaac Vossius,

vertaling van 1687

werk geen vervolg.

interesse in de teloorgang van de Ming-dynas-

die bekend stond om zijn tegendraadse opvat-

tie waarover hij het toneelstuk Zungchin schreef.

tingen, op basis van de Chinese bronnen het

de poging tot een vertaling, waarvoor een

Zijn drama speelt in de Verboden Stad, waar

boekje De echte ouderdom van de wereld. Hierin

geletterde Chinees werd ingeschakeld: de uit

keizer Chongzhen, na een volksopstand en het

concludeerde hij dat ‘tot dit moment niemand

Nanking afkomstige Shen Fuzong, ofwel

verraad van zijn eunuchen, eerst zijn dochter

de juiste versie van de Heilige Schrift heeft

Michael Alfonsus zoals de jezuïeten hem noem-

Vossius’ idee over de keizer als verlicht despoot

Ook in China gingen de deuren dicht. Pater Ferdinand Verbiest was zodanig geïntegreerd

Volgens de paus waren de jezuïeten in Peking ‘Chineser dan de Chinezen’ geworden

en daarna zichzelf om het leven brengt.

gelezen’. Vossius zag China als model voor een

den. Ook hij was naar Europa gekomen op een

Zungchin is een voor de zeventiende eeuw zeer

modern Europa. Hij meende dat het keizerrijk

schip van de VOC, met Enkhuizen als eerste

uitzonderlijke tekst omdat Vondel geen oosters

in essentie republikeins van karakter was omdat

aanlegplaats. Hij reisde mee met de Mechelse

geweest in de hofhouding van de Verboden Stad

exotisme, maar de herkenbare emoties van de

de heerser zich liet leiden door het oordeel van

missionaris Philippe Couplet, die goede vrien-

dat hij dagelijkse discussies met de keizer kon

keizerlijke familie ten tonele voert. Hij be-

het volk. In staatkundig opzicht was China dus

den had in Amsterdam, onder wie Vondel en

voeren over westerse wetenschap. Maar na

schrijft in een van zijn meest memorabele

een spiegel voor de Nederlandse Republiek.

burgemeester Nicolaas Witsen. Zij zochten een

Verbiests dood werd deze vorm van intercultu-

Amsterdamse uitgever voor de nieuwe Latijnse

rele toenadering verboden. De paus meende

scènes hoe de keizer en keizerin zichzelf met hun bretels hebben verhangen aan een boom-

Confucius

Confucius-vertaling. Pas in 1687 werd het boek

dat de jezuïeten ‘meer Chinees dan de Chinezen’

tak: ‘Zij zweven beiden stil aan hun kousenban-

In 1675 publiceerde Pieter van Hoorn, die een

gedrukt, zij het met slechts drie van de confuci-

waren geworden en daarmee de katholieke

den’. In Peking is de betreffende boom nog

handelsmissie naar Peking had geleid, Enige

aanse klassieken.

orthodoxie uit het oog hadden verloren. Dit

steeds te bewonderen.

opvattingen over de ware deugd, getrokken uit de

Witsen had grotere plannen: hij bestelde in

verbod gaf in Peking aanleiding voor een ver-

Chinese Confucius. Dit was een van de eerste

Batavia veertien boeken met het oog op een

geldingsmaatregel: de aanwezigheid van bui-

De ouderdom van de wereld

Europese vertalingen van oosterse wijsheid.

complete editie. Bovendien regelde hij een

tenlanders aan het hof werd ingeperkt. En zo

Het bezoek van Martini en Dominicus aan

Het boekje bevatte vooral losse aforismen en

ontmoeting met een Chinese dokter, Zhou

werd de belangrijkste route van kennisover-

Nederland had nog een ander gevolg, dat ver-

was verre van volledig. In 1683 volgde een twee-

Meiye, die in 1709 met een bevelhebber van de

dracht tussen China en Europa afgesloten.

6 - AAA CHINA here

7 - AAA CHINA here

HALF HAANTJE

Zondag, ik zit op een ijzeren bank die een poot mist in een afgelegen hoekje van een park de lunch te verorberen die ik in een fastfoodrestaurant heb gekocht. Al kauwend bedenk ik ineens dat ik al tientallen jaren geen haan heb gehoord.

Met de botten probeer ik een vogel samen te stellen die

communistisch China, circa 1970: gezamenlijke studie van Mao’s leer tijdens de Culturele Revolutie

Het ‘gele gevaar’ of lichtend voorbeeld

industriële consumptiegoederen tot literatuur

De aanvankelijke wederzijdse interesse maakte

en filosofie – pas zeer recent weer een vervolg

nu plaats voor toenemend onbegrip en stereoty-

kreeg. In de eenentwintigste eeuw bestudeert

pering. Kortom: toen werd de basis gelegd voor

Europa de Volksrepubliek met eenzelfde gretig-

de uitspraak ‘Oost is Oost, West is West’. Hoe dit

heid als waarmee de Chinezen westwaarts

patroon zich later herhaalde is bekend. De com-

kijken. China is opnieuw aanwezig in Nederland,

munistische Volksrepubliek schermde zich vol-

niet alleen in economische zin maar ook met

ledig af van de buitenwereld. In Europa nam het

vele studenten aan Nederlandse universiteiten

stereotype beeld van China uiteindelijk twee

en in de vorm van culturele evenementen, ten-

vormen aan, zowel overdreven negatief (de

toonstellingen en publicaties. Een van de belof-

mythe van het ‘gele gevaar’) als positief. In de

ten voor 2015 is de vertaling van de belangrijkste

jaren zestig zagen veel Nederlanders Roerganger

klassieke Chinese roman, De droom van de rode

Mao als lichtend voorbeeld, zonder hun ideeën

kamer. Naar verwachting blijft het hier niet bij.

te controleren door navraag bij de Chinezen zelf.

In de komende ‘eeuw van China’ kan Nederland

De vier Chinese bezoekers wier namen zijn over-

de draad weer oppakken – de draad van Vossius’

geleverd – Impo, Dominicus, Shen Fuzong en

geleerdheid, Vermeers schilderkunst en Vondels

Zhou Meiye – illustreren een enthousiaste wis-

theater.

selwerking tussen Oost en West die in Europa

in staat is de zon te roepen. Ik kan de stembanden niet vinden.

Want hanen hoeven niet meer te kraaien. Het is hun werk om onophoudelijk te eten, en zij zijn hun eigen product.

Onder het door mensenhand geschapen zonlicht is droom noch dageraad.

Shang Ch’in

haar gelijke niet kende, in de zeventiende eeuw of daarna. Het is ironisch dat deze intensieve

Dit essay is geschreven in opdracht van De Groene

uit: Ontsnappende hemel, Uitgeverij Voetnoot, mei 2012

overdracht in verschillende dimensies – van

Amsterdammer.

vertaling Silvia Marijnissen

8 - AAA CHINA here

INTERVIEW

Vrouwengeheimen, wolvenverdriet Componist Tan Dun over ‘Wolf Totem’ en ‘Nu Shu’

Bach in Het Concertgebouw meepikt. Nu Shu:

deel van de muziek. Daarom noem ik het een

The Secret Songs of Women (2013) is een werk

documentaire-symfonie; de documentaire is

voor film, harp en orkest, gebaseerd op de

het zaad, de symfonie is de boom.

balladen en gedichten van de Yao-vrouwen in

Zodra je begint te schrijven, is het niet meer zo

Tan Duns geboorteprovincie Hunan. Vijf jaar

dat jíj de muziek schrijft, maar de muziek jou.

werkte hij aan het stuk en deed hij onderzoek

Ik wist al vier jaar dat ik er een harpcadens in

in de Jiangyong-regio, waar de traditie van de

wilde, maar ik wist steeds niet waar. Pas twee

vrouwentaal nüshu is ontstaan en door-

maanden voor de première vond ik de juiste

gegeven. Via het nüshu leerden moeders hun

plek, in deel 10 waar de camera door het huis

contrabassen gevraagd van welke componist

dochters wat ze moesten weten over vrouwe-

van de grootmoeder dwaalt. De grootmoeder

hij een soloconcert zou willen hebben. Daar

lijke deugden, plichten en moederschap. De

hoefde Seldis geen seconde over na te denken.

taal was door vrouwen ontwikkeld op basis van

‘Ik had altijd al een enorme interesse in Azië en

het lokale dialect, met een eigen schrift geba-

in de Chinese cultuur in het bijzonder. Ik wilde

seerd op het officiële Chinese schrift. De teksten

er meer over leren en er meer mee doen. Er is op

werden geschreven op waaiers, of geborduurd

deze planeet niemand beter dan Tan Dun om

en geweven in ceintuurs en zakdoeken. De taal

is overleden, maar ik laat de harp daar rond-

voor zo’n typisch wit middle class Beethoven-

dreigde uit te sterven, maar in de jaren tachtig

wervelen, als de spirit die er nog steeds is. Dat is

Brahms-type als ik de poorten te openen naar

van de vorige eeuw was er een plotselinge op-

het spannende, het is net alsof de geheime

deze verbijsterende muzikale wereld.’

leving toen enkele onderzoekers studie maak-

liederen zich laten ordenen volgens de geheime

Tan Dun zit aan de vleugel en luistert naar

ten van het nüshu en de media schreven over

liederen van de geest.’

Seldis’ verhaal met een grote grijns, terwijl een

de ontdekking van een geheime vrouwentaal.

De harp, in de beleving van Tan Dun het vrou-

Chinese televisieploeg uit Peking opnamen

Tan Dun is vooral gericht op de muzikale over-

welijkste instrument, is de brug. ‘Het orkest en

maakt. Dat zijn bliksembezoek aan Amsterdam

levering: ‘Ik was gefascineerd door de vrouwen-

de vrouwenzang staan zo ver van elkaar, dan

gelijk voor publicitaire doeleinden wordt aan-

zang. Het nüshu is als een bijbel voor vrouwen:

moet je een overtuigende klankwereld zien te

gegrepen, is voor hem niet ongebruikelijk.

hoe je een meisje leert een goede moeder te zijn,

vinden om die bij elkaar te brengen. Er zijn de

Zodra hij in Nederland is – en het zal elders niet

een goede echtgenote en een goede dochter.’

liederen van de moeders, over seks, over bitter-

anders zijn – woedt er een stormpje om hem

Net als zijn voorbeeld Béla Bartók, die naar het

heen. Het is eigen aan de sterstatus die hij

platteland trok om volksmuziek op te nemen,

wereldwijd heeft verworven, als componist bij

heeft Tan Dun uren en uren opnamen gemaakt

grote Chinese gebeurtenissen zoals de ope-

van het gezang van de vrouwen van Jiangyong.

ning van de Olympische Spelen in 2008, de

Bartók kon alleen geluidsopnamen maken,

Componist Tan Dun dirigeert het Koninklijk

millenniumviering en de machtsoverdracht

maar Tan Dun arriveerde met een complete

Concertgebouworkest in twee nieuwe wer-

van Hongkong, en met de soundtracks bij de

crew voor beeld, geluid en research – een

ken. Het contrabasconcert Wolf Totem be-

films Crouching Tiger, Hidden Dragon, Hero en The

stevige logistieke operatie.

leeft zijn wereldpremière en de multimediale

Banquet.

door Pay-Uun Hiu

Tan Dun

‘documentaire-symfonie’ Nu Shu: The Secret

‘Zodra je begint te schrijven, is het niet zo dat jíj de muziek schrijft, maar de muziek jou’

Documentaire-symfonie

Songs of Women wordt voor het eerst in

Vrouwengeheimen

Na de opnamen begon voor Tan Dun het eigen-

Nederland uitgevoerd. De componist en de

Maar het gezoem om hem heen is ook inherent

lijke werk: ‘Ik had ongeveer 200 uur muziek,

twee solisten geven uitleg. Over verdwij-

aan zijn manier van werken. ‘Het is een heel

bijna honderd tapes, en ik moest ze allemaal

nende culturen en nieuwe speeltechnieken.

productiebedrijf,’ zegt Tan Dun een half jaar eer-

transcriberen, noot voor noot opschrijven. Dat

der over Nu Shu, als hij half april in Nederland is

kostte me ongeveer drie jaar. Ik moest wel,

Het was, zegt Dominic Seldis zittend achter

voor de uitvoering van zijn Water Passion en tij-

want alleen zo kon ik de structuur voor mijn

zijn contrabas in de Koorzaal van Het Concert-

dens een vrij uurtje met Seldis de mogelijkheden

werk uit het materiaal zelf laten ontstaan. Er

gebouw, een ‘absolute no-brainer’. Het Concert-

van de contrabas onderzoekt, vlak voor hij ook

zijn het orkest, de harp en de films van de

gebouworkest had de Britse aanvoerder van de

nog de eerste helft van de Matthäus-Passion van

zingende vrouwen, maar het beeld is evengoed

10 - AAA CHINA here

nüshu-schrift

11 - AAA CHINA here

heid, geluk, tranen, huwelijk. In het orkest is

Oude wolf

beide stukken klinkt een bijna verloren wereld,

dicht doet, waan je je helemaal in Azië en zeker

veel vertegenwoordigd van de huidige attitu-

Een half jaar later is het contrabasconcert af.

die van de vrouwentaal en die van de nomadi-

ook in een oudere tijd. Het volgende moment

des, de eenentwintigste eeuw, de eeuw van

Met een aantal korte fragmenten laten Seldis

sche volken in Mongolië. En in allebei slaat de

schakel je abrupt over en zit iedereen rechtop

internet. Wij hebben andere geheime liederen

en Tan Dun aan de Chinese filmploeg horen

solist een brug tussen die oude wereld en het

in z’n stoel.’

dan tweeduizend jaar geleden. Het is alsof

wat de belangrijkste aspecten zijn van Wolf

heden, of de toekomst, vertegenwoordigd door

twee soorten geheimen elkaar treffen. En de

Totem, gebaseerd op de gelijknamige roman

het orkest. De harp is een feminiene stem, de

Galopperende paarden

harp kan dat overbruggen, want de huidige

uit 2004 van Jiang Rong, pseudoniem van de

contrabas reflecteert voor Tan Dun ‘iets heel

Dominic Seldis had tijdens zijn ontmoeting met

speeltechnieken van de harp zijn ook niet uit-

Chinese auteur Lü Jiamin, die elf jaar in de bin-

ouds, iets heel dieps en van heel ver’.

Tan Dun vorig jaar april alle registers van zijn

sluitend meer die van vroeger.’

nenlanden van Mongolië verbleef.

Een stijlmiddel voor die overbrugging is het

bas opengetrokken. Jazzy plukbas, flageoletten

‘Dus eigenlijk kan dit stuk niet worden gespeeld

Seldis speelt een langzame melodie met veel

gebruik van afwijkende speeltechnieken. In

hoog gestreken met de stok bij de krul, vliegen-

door een mannelijke harpist’, lacht Petra van

glissando’s en grote intervallen, geïnspireerd

het tiende deel van Nu Shu bijvoorbeeld, Grand-

de chromatische ladders van hoog naar laag en

‘Wij hebben andere geheime liederen dan tweeduizend jaar geleden’

op een Mongoolse volksmelodie voor de morin khuur, de tweesnarige viool met een paardenhoofd. Tan Dun laat op de piano de begeleidende harmonieën van het orkest horen.

De harp is een feminiene stem, de contrabas ‘iets heel ouds en dieps, van heel ver’

‘De melodie die jullie net hoorden, is de oude

omgekeerd. Tan Dun was wild enthousiast, maar Seldis had één verzoek: ‘Wil je alsjeblieft iets schrijven wat iedereen altijd kan spelen?’

Deze novemberochtend in de Koorzaal blijkt dat Tan Dun het verzoek ter harte heeft geno-

der Heide, de harpiste van het Concertgebouw-

moederwolf die miljoenen jaren geleden samen

mother’s Echo, wordt er met een metalen

men – op zijn manier. ‘Dominic,’ had hij gezegd,

orkest die de solopartij in Nu Shu gaat spelen en

met de mens op aarde kwam. Ze deelden

munt over de harpsnaren gestreken, wat vol-

‘gebruik wat je kunt van je westerse technieken,

ondertussen is aangeschoven. Die rol van over-

dezelfde lucht, hetzelfde grasland, hetzelfde

gens Petra van der Heide een ‘angstaanjagend

maar gebruik dit moment ook om de strijktech-

brugger voelt zij ook zo. Zij begeleidt de gezan-

universum. Wolf Totem is eigenlijk heel ontroe-

geschuur’ veroorzaakt, als een zware ijzeren

nieken uit het oude China te ontdekken, uit

gen van de vrouwen in de films, wat nauw

rend. Het gaat over de spirituele verhouding

deur die moet worden gesmeerd. Ook moet ze

Mongolië, die van de zigeuners en al die andere

luistert omdat de timing op beeld vastligt.

tussen mens en natuur, tussen thuis en de

in deze cadens met vlakke hand tegen de sna-

oude methoden om ze te vereeuwigen in de

Tegelijkertijd speelt ze samen met het orkest

wereld, tussen weidsheid en liefde. Dit stuk

ren slaan en half pedaal gebruiken, waardoor

contrabastechnieken van morgen.’

dat een eigen rol heeft, maar ook inspeelt op de

spiegelt de mens via de wolf – maar de spiegel

de metalen snaren met donderend geraas

Seldis laat horen hoe er in zijn bas een erhu

geluiden in de films. Zo grijpen de lagen in

is gebroken.’

tegen het mechaniek in de harp aan trillen.

schuilt, de tweesnarige ‘Chinese viool’. Als hij

‘Allemaal bijgeluiden waarop je je leven lang

zijn stok laat stuiteren op de snaren klinkt het

elkaar. Van der Heide hoopt dat Tan Dun nog tijd heeft om in te gaan op een aantal speci-

Overbrugging

studeert om die te vermijden,’ zegt ze met

alsof er een kudde galopperende paarden voor-

fieke speeltechnieken, maar de tijd dringt; de

Wat opvalt bij deze fragmenten en de uitleg

luchthartige ironie. ‘Het ene moment speel je

bij stormt. En hij laat de laagste snaren grom-

Matthäus-Passion begint.

van Tan Dun zijn de parallellen met Nu Shu. In

een lieflijke klassieke melodie en als je je ogen

men als een wolf. Tan Dun omhelst Seldis: ‘Thank you! Je bent geweldig.’ ‘Nee, thank yóu,’ zegt Seldis. De Chinese tv-regisseuse veert overeind. ‘The hug!’ roept ze. ‘Nog een keer.

Please!’

Toelichting bij de uitvoering van Wolf Totem en Nu Shu door Tan Dun en het Koninklijk Concertgebouworkest: zie pagina 22-26.

nomadententen in Mongools landschap

12 - AAA CHINA here

13 - AAA CHINA here

BEKEKEN IN HET STEDELIJK

Het Principe van Parks ‘Group Number Two No. 5’ van Fang Lijun door Mariëtte Haveman In zijn blog voor de New York Review, ‘What is

van internationaal succesvolle moderne kunst.

literary style and why is it bound to change as the

De Chinese kunst die ons de laatste jaren bereikt

novel rapidly goes global?’, betoogt Tim Parks dat

vormt een krachtige illustratie van het Principe

er in de literatuur een internationale stijl in

van Parks. De moderne kunst in China is een klei-

opkomst is, een keuken voor alle smaken.

ne dertig jaar geleden uit het niets geboren.Vóór

Buitenlandse (lees: niet Angelsaksische!) schrij-

de jaren tachtig was daar, buiten het socialis-

vers mogen hun werk voorzien van lokale kleu-

tisch realisme, geen modern idioom.

ren op één voorwaarde: die kleuren moeten

De geliefde en inmiddels duurbetaalde gasten uit

helder en duidelijk zijn, ook al is hun werk voor

het Verre Oosten doen een paar dingen heel

het land van herkomst even representatief als

goed. Ze hebben zich de spelregels van de heden-

het kapje van het melkmeisje voor Hollandse meidenmode anno 2014. Het is hetzelfde principe waar Karel van het Reve al in de jaren zeven-

De moderne kunst in China is uit het niets geboren

tig over schreef: Russische schrijvers moeten schrijven over moezjiks en matroesjka’s, ook al

daagse succeskunst snel eigen gemaakt: ironi-

wonen ze al dertig jaar in Parijs.

sche zelfreflectie, flinke formaten, een off-kilter

Geldt dit ook voor de beeldende kunst? In de

realisme. Daarin verweven ze hun eigen, twee-

eenentwintigste eeuw is zij internationaler dan

zijdige erfenis. Die van het klassieke China kom

ooit. Maar tegelijk wordt in moderne kunst wel

je vooral tegen in de prachtige grafiek waar veel

degelijk een eigen taal gesproken, een esperanto

Chinezen ook in het Westen roem mee hebben

geweven uit de voortdurende samenspraak van

vergaard. Het moderne alternatief is de beeld-

kunstenaars, critici, opleidingen en biënnales. Je

taal van Mao, de grondstof voor de uiterst

komt er als buitenstaander niet zomaar tussen.

succesvolle kunst van Yue Minjun, Fang Lijun,

Het interessante is dat daarmee op de erkende

Zhang Linhai. ‘Cynisch realisme’ noemen zij hun

podia van de hedendaagse kunst Tim Parks’

werk, met gevoel voor de waarde van een state-

principe wel degelijk geldt: dat van een wereld-

ment. Fel van kleur en simpel van boodschap,

wijd gehanteerde artistieke taal, waarin buiten-

net als het socialistisch realistische origineel.

staanders (lees: niet-westerlingen!) een woordje

Is het ook goede kunst? Wel als je van kunstwer-

mogen meepraten, mits zij tegemoetkomen aan

ken verwacht dat ze een duidelijk verhaal ver-

bepaalde verwachtingen. Hedendaagse wereld-

tellen; liefst in primaire kleuren, maatschappelijk

kunst is vaak een uiting van betrokkenheid met

gemotiveerd en direct herleidbaar tot het land

de ‘Afrikaanse’, ‘Aziatische’, ‘Aboriginal’ of

van herkomst.

‘Latijns- Amerikaanse’ identiteit. De aanhalingsFang Lijun, Group Number Two No. 5, 1992

tekens staan voor: universeel herkenbaar.

Mariëtte Haveman is hoofdredacteur van Kunstschrift

olieverf op linnen, 195,5 x 195,5 cm,

Herkenbare beelden van plaatselijke problemen,

en schrijfster. Haar laatste roman ‘Huis achter de wilgen’ is

Collectie Stedelijk Museum Amsterdam

die zich tegelijk goed voegen in het spectrum

zojuist verschenen.

14 - AAA CHINA here

15 - AAA CHINA here

CHINA HERE @ EYE

Film noir à la Chinoise ‘Black Coal’ van Diao Yinan

CHINA HERE @ SPUI25

Chinezen in Europa: veranderende beeldvorming AAA-lezing door Pál Nyíri

sche figuur met een hangsnor, wordt ingescha-

voor Europa als vakantiebestemming en

keld om de zaak te onderzoeken, wat desas-

lifestyle-voorbeeld toe. Ook zijn er steeds meer

treus afloopt. We treffen Zhang opnieuw aan in

jonge Chinezen die, bijvoorbeeld in blogs, blijk

2004, stomdronken liggend op een ijzige weg.

geven van een grote interesse in ons deel van

Hij werkt inmiddels als bewaker, maar na een

de wereld. Hoe ervaart deze nieuwe generatie

toevallige ontmoeting met een oud-collega

Chinezen Europa? Welke verhalen vertellen zij

wordt hij opnieuw in een vergelijkbare zaak

over het ‘oude continent’? En hoe beïnvloeden

gezogen.

zij het Europese beeld van China? Pál Nyíri tra-

Regisseur Diao brengt een ode aan de klassieke

ceert de veranderingen in de Chinees-Europese

film noir uit Hollywood en aan Hitchcock, bij-

gemeenschap en de wederzijdse beeldvorming.

voorbeeld door twee geliefden in een wankele

Hij is hoogleraar Mondiale geschiedenis in

kabelbaan te laten bungelen in een scène vol

Antropologisch Perspectief aan de VU. Zijn

erotiek en spanning. Maar Diao is tot veel meer

Amsterdam 2011: viering van ‘honderd jaar Chinezen in

meest recente boeken zijn Mobility and Cultural

in staat dan een simpele hommage: zijn scena-

Nederland’

Authority in Contemporary China (2009) en Seeing

rio draait de traditionele noir-sfeer onderste-

Culture Everywhere... from Genocide to Consumer

boven door het verhaal te situeren onder

Sinds het begin van de twintigste eeuw heb-

Habits (met Joana Breidenbach, 2010). Hij werkt

gewone Chinezen. De regisseur combineert

ben zich in Europa Chinezen gevestigd.

aan een boek over hoe Chinese corresponden-

daarbij de wrange humor van zijn debuutfilm

Hoewel hun aantal flink toenam door ver-

ten verslag doen van het wereldnieuws.

Uniform (2003) met het pessimisme van Night

schillende immigratiegolven, bleven de

Regisseur Diao Yinan maakte met Black

Train (2007). Black Coal is opgenomen op

Chinese inwoners van Europa voornamelijk

Coal een stijlvolle film noir op z’n Chinees en

besneeuwde straten en in onderdoorgangen,

in de marges van de samenleving. Ook in

WOENSDAG 28 JANUARI

won daarmee de Gouden Beer op het Inter-

enorme fabrieken en neonverlichte gokhallen.

de Europese verbeelding van China en de

AAA-lezing

nationaal Filmfestival van Berlijn 2014. Het

Zo ontstaat een ongrijpbare filmische ruimte

Chinese beeldvorming van Europa speelden

ACADEMISCH-CULTUREEL CENTRUM SPUI25

is een spannend detectiveverhaal en tegelijk

die zweeft tussen droom en werkelijkheid.

zij geen rol van betekenis. De laatste jaren

een stilistisch hoogstandje, balancerend

zien we dit echter sterk veranderen.

17.00 uur CHINEZEN IN EUROPA:

WO 28 – ZA 31 JANUARI

De groeiende welvaart in China en de economi-

lezing (Engelstalig) door Pál Nyíri, hoogleraar

In 1999 wordt een vreemd gevormd pakket in

Black Coal

sche problemen in Europa hebben een omslag

Mondiale geschiedenis in Antropologisch

een container aangetroffen, dat een menselijk

EYE

teweeggebracht in de sociaal-demografische

Perspectief aan de VU

tussen droom en werkelijkheid.

VERANDERENDE BEELDVORMING

opbouw van de Chinese populatie in Europa.

lichaamsdeel blijkt te zijn. Een ander deel duikt op in een kolenfabriek. Iemand blijkt in stukken

dagelijks FILM

Studenten, professionals en natuurlijk toeris-

muziek

te zijn gehakt waarna zijn overblijfselen in de

Black Coal, Diao Yinan, China 2013

ten zijn nu net zo prominent aanwezig als klei-

Li Jun

ne restaurateurs en winkeliers. Zij fungeren

Dawn Breaking (2011)

meer dan voorheen als makelaars voor investe-

Marijn Mijnders viool

hele provincie worden gevonden, op plaatsen die zo afgelegen en ver van elkaar liggen dat

voor exacte aanvangstijden zie www.eyefilm.nl

ringen, handel en culturele uitwisseling.

een enkele moordenaar ze nooit in één dag kan hebben verspreid. Detective Zhang, een komi-

kaarten € 10,- / € 8,50 (reductie)

16 - AAA CHINA here

Ondertussen neemt in China de belangstelling

gratis toegankelijk na reservering via www.SPUI25.nl

17 - AAA CHINA here

WOENSDAG 28 JANUARI

CHINA HERE @ MUZIEKGEBOUW AAN ‘T IJ

Poëtische oerkracht in nieuwe Chinese muziek Nieuw Ensemble

Poème Lyrique

Nieuw Ensemble MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ – GROTE ZAAL

Tijdens het Midherfstfeest van het jaar bingchen (1076) dronk ik vrolijk door tot de vroege ochtend en volkomen dronken schreef ik dit lied waarbij ik tevens dacht aan Ziyou.

Het Nieuw Ensemble heeft een sterke

De volle maan – hoe lang zou zij bestaan?

band met China. Al in 1991 presenteerde het

Ik bied hem wijn en vraag het aan de Hemel!

ensemble briljante jonge Chinese componis-

Maar niemand die ooit weten zal welk jaar men

ten, een generatie die later wereldberoemd

rekent

zou worden. Van hun eerste stukken sprin-

Vannacht in de paleizen in den hoge.

gen nog steeds de vonken af, zoals te horen

Hoe graag reed ik niet op de wind daarheen terug

valt in Muziekgebouw aan ’t IJ tijdens een

Maar ben bang dat eenmaal in die jade zalen

concert dat daarnaast jong Chinees talent

daarboven ik de kou niet zal verdragen

laat horen met Nederlandse premières van

En dans om te genieten van mijn schaduw –

de prijswinnaars van het vijfde Baichuan

Ontstegen lijk ik aan de mensenwereld!

19.15 uur INLEIDING – Foyerdeck 1 Joël Bons in gesprek met Ralph van Raat 20.15 uur CONCERT Nieuw Ensemble Ed Spanjaard dirigent Katharine Dain sopraan Romain Bischoff bariton Ralp van Raat piano Tan Dun (1957) Concerto for Pizzicato Piano and Ten Instruments (1995) Wang Erqing (1998) Paradise Drowned (2014) 1e prijs Baichuan Compositie Concours, Shanghai 2014

Compositie Concours in Shanghai.

Ze draait rond rode torens Joël Bons gelooft zijn oren niet. Bij de repetities

En daalt door zijden deuren,

Qu Xiaosong (1952) Mist (1992)

van het compositieconcours in Shanghai hoort

beschijnt de slapelozen.

de artistiek leider van het Nieuw Ensemble in

Ze hoorde vrij te zijn van smarten –

pauze

mei 2014 een stuk dat met kop en schouders bo-

Waarom is zij toch steeds, terwijl ik eenzaam ben,

ven de rest uitsteekt. De fijne, kleurige samen-

weer rond?

klanken doen hem denken aan de Franse mees-

Een mens kent droefheid, vreugde, scheiding en

ter Pierre Boulez. Bons spreekt de maker aan;

hereniging,

de jongen blijkt pas 15 jaar oud. De inspiratie-

De maan is duister, helder, rond en onvolledig:

bronnen van deze Wang Erqing? Westerse

Van oudsher zijn nog mens noch maan volmaakt.

avant-garde, componisten als Gérard Grisey en

ik hoop alleen dat wij, ook ver gescheiden,

Brian Ferneyhough! Bons staat paf. De puber

Wel altijd delen in haar zachte schijnsel!

kent sommige complexe westerse partituren

2e prijs Baichuan Compositie Concours, Shanghai 2014

Chen Qigang (1955) Poème lyrique II (1991) Guo Wenjing (1956) She Huo (1991) aansluitend LATE NIGHT CONCERT Ralph van Raat piano

beter dan hij. Zoveel is er dus veranderd sinds 1988, toen Joël Bons voor het eerst naar China trok. Daar bleek de eerste lichting componisten van na de Culturele Revolutie met ongehoorde

Li Chenyao (1992) The Dance of the Shadow Puppetry (2014)

affiche uit 1991, ontwerp Jan Bons

dingen bezig. Bons spoorde de voortrekkers op en haalde ze in 1991 en 1992 voor concerten

Ritualistische muziek

naar Amsterdam. Componist Tan Dun was

De Chinese componisten smeedden het Nieuw

erbij, toen volkomen onbekend, nu een wereld-

Ensemble om tot een oriëntaals klinkend

Su Shi, 1076

ster. Guo Wenjing deed mee, de held van

orkestje. De rauwe kreten van Tan Dun en Mo

uit: Spiegel van de Klassieke Chinese poëzie,

hedendaags China. Ook de componisten

Wuping beten zich vast in het geheugen. En of

Meulenhoff, 1991

Chen Qigang, Qu Xiaosong en de jonggestor-

je nu luisterde naar Poème lyrique II van Chen

vertaling: W.L. Idema

ven Mo Wuping fietsten hier over de gracht.

Qigang of She Huo van Guo Wenjing: hun vitale,

18 - AAA CHINA here

Tan Dun Eight Memories in Water Colour (1979) Traces (1989, revisie 1992) C-A-G-E (1993) Dew Drop Falls (2000) Selectie uit ‘The Banquet Concerto’ (2010, versie voor piano solo, wereldpremière)

kaarten € 28,50 / € 23,00 (reductie) www.muziekgebouw.nl

19 - AAA CHINA here

happily,’ lichtten ze toe. Chen Qigang had het in de documentaire Broken Silence al voorspeld: ‘Chinezen leren vóór alles om sociaal te zijn.

Dienstbaar aan iedereen, een werktuig voor de maatschappij.’ Zelf prees hij zich gelukkig dat hij naar Frankrijk kon verhuizen, waar hij de laatste leerling werd van de grote Franse componist Olivier Messiaen. Toen de maître hem op het hart drukte vooral ‘zichzelf ’ te zijn, wist de Chinees aanvankelijk niet wat hij bedoelde.

Chinese schaduwmarionetten

Besef van traditie ritualistische muziek bulkte van de raadselen.

Inmiddels koestert Joël Bons weer hoop. Als

Glijtonen wisselden af met jenzend slagwerk,

jurylid van een concours in Peking heeft hij

getokkel stuitte op voorwerelds stemgebruik.

gemerkt hoe nieuwe orkestmuziek uit alle

Zo’n poëtische oerkracht had Europa sinds Le

hoeken van het land wordt aangesleept. Voor

sacre du printemps (1913) van Igor Stravinsky niet

de twaalf beste stukken zit zelfs een beroeps-

meer gehoord.

orkest klaar. En Bons zag een scène die tot voor

Langzaam druppelden in het Westen de verha-

kort in China ondenkbaar was. Componist Guo

len door die voorafgingen aan de Chinese muzi-

Wenjing, medejurylid, veegde in een nagesprek

kale explosie. Hoe de componisten als tieners

enkele finalisten de mantel uit: ‘Volg ons niet

hun heropvoeding kregen op het platteland.

na! Zoek je eigen weg!’ In Shanghai krijgt Bons

Hoe ze zagen dat ‘bourgeois-elementen’ wer-

dan weer de nieuwste Chinese ensemblemuziek

den doodgeknuppeld. Hoe ze zich laafden aan

voorgeschoteld en hoort hij in de lente van 2014

volksmuziek en oude riten. En hoe ze na de

The Dance of the Shadow Puppetry, een speels,

Culturele Revolutie met verbijstering hun eer-

dansant stuk van de 22-jarige Li Chenyao.

ste Beethoven-symfonie hoorden. ‘Ik werd zijn

Er spreekt een sterk besef uit van de eigen tradi-

slaaf,’ bekent Tan Dun in de documentaire Broken

tie. ‘Want hoe je het ook wendt of keert,’ zegt

Silence (1995) van Eline Flipse. Daarin laat ze de

Bons, ‘de Chinezen voelen zich een volk van een

jongens aan het woord die aan het Centraal

enorm land met een rijke culturele geschiede-

Conservatorium van Peking samen het klasje

nis, dat merk je keer op keer.’

van 1978 vormden. Schaterend herinneren

Intussen werpt de 15-jarige Wang Erqing in zijn

Chen Qigang, Qu Xiasong, Guo Wenjing en Tan

prijswinnende stuk Paradise Drowned een blik in

Dun zich de geur van zweetvoeten op hun geza-

de toekomst. Zijn onderwerp vond hij in de

menlijke studentenkamer, maar ook de stukken

opwarming van de aarde. Wang schreef zijn

waarmee ze toelating deden: Ik droomde van

noten na een paradijselijke vakantie op Tahiti,

voorzitter Mao, De dag dat ik bij de Partij ging.

als requiem ‘voor de landen die misschien van onze planeet gaan verdwijnen’.

Sociaal De Chinese muziekhistorie schaart deze garde

Guido van Oorschot

tegenwoordig onder het kopje ‘new wave’. Na hen zwakte de golf helaas af, merkte Joël Bons

Ai Weiwei, Baby Formula, 2013

tijdens latere Chinareizen. Horden jonge com-

Zie pagina 36-37 voor biografische informatie over de

kaart van China gemaakt van 1815 blikken melkpoeder voor baby’s

ponistes trof hij, die bakken vol lauwe speel-

uitvoerenden.

onderdeel van de tentoonstelling A Journal of the Plague Year. Fear, ghosts, rebels. SARS, Leslie and the Hong Kong story,

muziekjes schreven. ‘The public has to go home

20 - AAA CHINA here

Hongkong, 2013

21 - AAA CHINA here

DONDERDAG 29 JANUARI

CHINA HERE @ HET CONCERTGEBOUW

Verdwijnende culturen in gloednieuwe muziek Koninklijk Concertgebouworkest

Koninklijk Concertgebouworkest HET CONCERTGEBOUW – GROTE ZAAL 20.15 uur VOORPROGRAMMA Bettine Vriesekoop: ‘De vrouwen van Hunan’ 21.15 uur CONCERT Koninklijk Concertgebouworkest Tan Dun dirigent Dominic Seldis contrabas Petra van der Heide harp

Tan Dun dirigeert het Koninklijk Concert-

derd in uitgedroogde woestijnen. Hoewel het

gebouworkest in recent werk van eigen

boek ook is bekritiseerd omdat het te langdra-

hand. Het gloednieuwe Wolf Totem beleeft

dig zou zijn en het nomadische leven te veel

De vrouwen van Hunan

hier zijn wereldpremière. In de ‘documen-

zou romantiseren, was de impact groot, zowel

Bettine Vriesekoop

taire-symfonie’ Nu Shu: The Secret Songs of

op studenten en zakenmensen als op de com-

[voorprogramma; alleen op donderdagavond]

women vervullen filmbeelden een essentiële

munistische kaders.

Bettine Vriesekoop gaat in op geschiedenis en

en leidende rol. Zie ook het interview op

Met zijn contrabasconcert geeft Tan Dun de

functie van het nüshu, de oude geheimtaal

pagina 10-13.

wolf en de verdwijnende nomaden een muzika-

van de Yao-vrouwen in de Chinese provincie

waaier met nüshu-schrift

le stem. Het werk heeft de klassieke driedelige

Hunan. De taal werd gebruikt om vrouwelijke

Wolven, nomaden en contrabas

opbouw. Het eerste deel begint met een lang-

deugden over te dragen, maar was ook een

Tan Dun: Wolf Totem

zame introductie, gevolgd door de zang van

‘vrijplaats’ waar vrouwen zich konden uiten

Wolf Totem is een roman die in 2004 in China

de oude wolf, gebaseerd op een Mongoolse

over hun wrede lot (denk aan het traditionele

verscheen op naam van Jiang Rong. Het boek

volksmelodie. Tot besluit van dit deel komt een

voetbinden) in een positie van absolute horig-

werd meteen een bestseller. Nadat het in 2007

heid aan vader en echtgenoot.

de Man Asian literatuurprijs won, werd bekend

Bettine Vriesekoop speelde jarenlang tafel-

dat Jiang Rong het pseudoniem was van Lü

tennis op het hoogste niveau. Zij nam deel

Jiamin (1946), die als activist meerdere malen

aan drie Olympische Spelen, verwierf vijf

gevangen had gezeten – onder meer na de

Europese titels en bereikte de vijfde positie op

studentenprotesten op het Tian’anmenplein in

de wereldranglijst. Tijdens de Open Franse

1989. Tijdens de Culturele Revolutie werd hij,

Kamioenschappen in 1982 won zij van de

net als andere jongeren onder wie ook Tan Dun,

Chinese nummers 1,2 en 3 van de wereld en zij

naar het platteland gestuurd om ‘te leren van

versloeg de Chinezen opnieuw bij de Open

de boeren’. Lü Jiamin, die in het geheim een

Poolse Kampioenschappen in 1991.

paar koffers met boeken had, vertrok in 1967

Vriesekoop studeerde Chinese talen en Cul-

naar het binnenland van Mongolië omdat hij

turen in Leiden (1997-1999) en schreef vijf

ervan uitging dat zijn verboden bezit daar niet

boeken over China. Zij was correspondent in

zo gauw ontdekt zou worden.

Peking voor NRC Handelsblad (2006-2009) en

Hij bleef er elf jaar en schreef met Wolf Totem

werkt nu als freelance journalist. Ze geeft

een grotendeels autobiografisch boek over die

lezingen en presenteert wekelijks het radio-

tijd. Hij identificeerde zich met de levenswijze

programma OBA live voor de Boeddhistische

van de Mongoliërs en hun opvattingen. Lü

Omroep op NPO Radio 5. Haar nieuwe boek

Jiamin raakte vooral in de ban van de wolf en

Naakte Magnolia’s – over vrouw en seksualiteit in

de betekenis van het dier in de oude nomadi-

China is zojuist verschenen. De titel verwijst

sche cultuur. Daarnaast laat hij zich kritisch uit

naar de legendarische vechtvrouw Hu Mulan,

over de Chinese politiek, die met urbanisatie en

wier naam ‘magnoliabloesem’ betekent.

Tan Dun (1957) Wolf Totem (2014) concert voor contrabas en orkest Largo melancolica, Allegro | Andante molto | Allegro vivace geschreven in opdracht van het Koninklijk Concertgebouworkest, de Royal Liverpool Philharmonic, de St. Louis Symphony, de Taiwan Philharmonic (National Symphony Orchestra) en het Tasmanian Symphony Orchestra wereldpremière

Tan Dun Nu Shu: The Secret Songs of Women (2013) symfonie voor 13 microfilms, harp solo en orkest Secret Fans­—Mother’s Song­—Dressing for the Wedding­—Cry-Singing for Marriage­—Nu Shu Village­—Longing for her Sister­—A Road without End­—Forever Sisters­—Daughter’s River­— Grandmother’s Echo­—The Book of Tears­—Soul Bridge­—Water Rock ’n’ Roll geschreven in opdracht van het NHK Symfonieorkest Tokio, The Philadelphia Orchestra en het Koninklijk Concertgebouworkest Nederlandse première einde van het concert ca. 22.20 uur

22.30 uur ENTREÉ LATE NIGHT CAFÉ – Spiegelzaal zie pagina 27

kaarten vanaf € 22,50 – www.concertgebouworkest.nl

industrialisatie de groene steppen heeft veran-

22 - AAA CHINA here

23 - AAA CHINA here

roedel wolven aanstormen. Het langzame en

VRIJDAG 30 JANUARI

lyrische tweede deel omvat een dialoog tussen

Koninklijk Concertgebouworkest

moederwolf en babywolf die ook kan worden

HET CONCERTGEBOUW – GROTE ZAAL

opgevat als een dialoog tussen moeder aarde en de mens. Het concert eindigt met een snel deel dat dansant inzet met een Mongools

Secret Fans

thema.

Monument voor moeders, dochters en zusters Tan Dun: Nu Shu: The Secret Songs of Women Voor Nu Shu: The Secret Songs of Women deed Tan Dun onderzoek in de regio Jiangyong in zijn geboorteprovincie Hunan. In deze regio

19.15 uur INLEIDING – Koorzaal door Pay-Uun Hiu 20.15 uur CONCERT Koninklijk Concertgebouworkest Tan Dun dirigent Olivier Patey klarinet Dominic Seldis contrabas Petra van der Heide harp

gebruikten vrouwen onderling hun eigen taal en schrift, het nüshu, waarmee van moeder op

Mother’s Song

dochter werd overgedragen wat er van een goede echtgenote, moeder en schoondochter werd verwacht. Maar het nüshu werd ook

hun gedichten en liederen op waaiers, bor-

Tan Dun (1957) Wolf Totem (2014) concert voor contrabas en orkest Largo melancolica, Allegro | Andante molto | Allegro vivace

duurden ze op zakdoeken of weefden ze in

opdrachtwerk (zie pagina 23)

ceintuurs. Hoe oud het nüshu is, valt niet met

wereldpremière

gebruikt voor brieven binnen de ‘laotong’, een bijzondere vorm van levenslange vriendschap tussen twee vrouwen. De vrouwen schreven

Cry Singing for Marriage

zekerheid te zeggen, het hoogtepunt van deze

besloot hij een ‘soundscape monument’ te maken

Tan Dun Nu Shu: The Secret Songs of Women (2013) symfonie voor 13 microfilms, harp solo en orkest Secret Fans­—Mother’s Song­—Dressing for the Wedding­—Cry-Singing for Marriage­—Nu Shu Village­—Longing for her Sister­—A Road without End­—Forever Sisters­—Daughter’s River­— Grandmother’s Echo­—The Book of Tears­—Soul Bridge­—Water Rock ’n’ Roll

voor deze moeders, dochters en zusters. Vijf

opdrachtwerk (zie pagina 23)

jaar lang ging hij met regelmaat naar Jiangyong

Nederlandse première

traditie viel tijdens de Qing-dynastie (1644-1922).

Door het verbod op nüshu tijdens de Japanse bezetting en de Culturele Revolutie, stierf het gebruik uit. In 2004 overleed de laatste vrouw die het nüshu nog op authentieke wijze had geleerd.

Toen Tan Dun over de vrouwentaal hoorde, Daughter’s River

Claude Debussy (1862-1918) Eerste rapsodie (1909-10, orkestratie 1911) voor orkest met soloklarinet

en filmde daar vrouwen, zingend in het nüshu, om te voorkomen dat de taal en daarmee ook de gedichten en gezangen zouden verdwijnen zonder een spoor achter te laten. Dertien korte films selecteerde hij voor zijn symfonie Nu Shu: The Secret Songs of Women. De films, die op drie schermen boven het orkest worden geprojec-

Water Rock ’n’ Roll

einde van het concert ca. 22.oo uur

aansluitend MEET THE ARTISTS – Spiegelzaal adjunct-directeur artistieke zaken Joel Ethan Fried spreekt met Tan Dun, Petra van der Heide en Dominic Seldis

teerd, tonen de zingende vrouwen en hun melodieën en teksten staan uitgeschreven in

stills uit de films die deel uitmaken van Nu Shu: The Secret Songs of Women

24 - AAA CHINA here

kaarten vanaf € 22,50 – www.concertgebouworkest.nl

de partituur. De soloharp zorgt voor het

25 - AAA CHINA here

contrapunt en als begeleiding van filmbeeld en

beïnvloeden door de gamelan. In een brief uit

CHINA HERE @ HET CONCERTGEBOUW

-geluid. Niet in alle films wordt gezongen, deel

1910, het jaar waarin hij dit stuk componeerde,

5 bijvoorbeeld is een compositie van waterge-

schreef hij over Javaanse rapsodieën ‘die, in

luiden. Als derde laag in het stuk is het orkest in

plaats van zich te houden aan een traditionele

constante interactie met zowel de harp als de

vorm, ontwikkelen als fantasieën in talloze

zang en de geluiden in de films.

arabesken’. Een jaar eerder was Debussy toege-

De symfonie bestaat uit 13 delen, voor elke film

treden tot de Raad van Bestuur van het Parijse

één, die bij elkaar een losse verhaallijn vormen:

conservatorium en in die hoedanigheid was hij

De geheime waaier (proloog, deel 1), Het ver-

gevraagd het eindexamenstuk voor de klarinet-

haal van de moeder (deel 2-4), Nu Shu Village

tisten in 1910 te componeren. De kandidaten

er een mini-concert plaats met musici uit het

(deel 5), Zusterintimiteit (deel 6-8), Het verhaal

moesten zich zowel in virtuositeit als in expres-

Koninklijk Concertgebouworkest. Deze keer

van de dochter (deel 9-12) en Leven in de droom

siviteit bewijzen. De rapsodie begint ‘dromerig

drie slagwerkers die een stuk spelen van com-

(epiloog, deel 13).

langzaam’ en meandert vervolgens door ver-

ponist Guo Wenjing op Chinese bekkens en

schillende tempo’s en stemmingen.

gongs. Het visuele schouwspel wordt luister

Betoverd door draken Entrée Late Night Café

bijgezet met live filmbeelden op de muren van

Oriëntaalse invloeden Debussy: Rapsodie voor klarinet en orkest

Pay-Uun Hiu

[alleen vrijdagconcert, eerste werk] Voor zover dat eind negentiende, begin twintig-

de zaal.

Het Late Night Café verlegt de grenzen! Het

Ook is er volop gelegenheid om een dansje te

verkent een reusachtig land met een van de

wagen wanneer de dj plaatjes opzet. De zoge-

ste eeuw mogelijk was, heeft Claude Debussy

Zie pagina 36-37 voor biografische informatie over de

oudste beschavingen ter wereld. China kent

noemde C-pop, Chinese pop gezongen in zowel

zich gelaafd aan oriëntaalse invloeden. Van

uitvoerenden.

een verscheidenheid aan culturen en volke-

het Mandarijn, Kantonees als Taiwanees, zal

huis uit kreeg hij die al mee, want zijn vader

ren zonder weerga. Waar begin je, als je dit

worden gedraaid tot in de late uurtjes!

had een winkel in Chinese artikelen en zijn

alles in slechts één avond moet zien te vat-

leven lang heeft Debussy Aziatische spullen

ten? Gekkenwerk. Entrée grijpt de uitdaging

Kijk voor het volledige programma op www.jouwentree.nl

verzameld – hij had een huis vol, keurig geor-

met beide handen aan en laat zich volop

of op facebook.com/concertvrienden.entree

dend. Hij was diep onder de indruk van Japanse

inspireren door het exotische.

schilderkunst en tijdens de Wereldtentoonstelling in Parijs in 1889 werd hij overrompeld door

De Spiegelzaal neemt voor deze gelegenheid

DONDERDAG 29 JANUARI

de Javaanse gamelan. De invloeden daarvan

de gedaante aan van een Chinees paleis, met

Entrée Late Night Café

zijn terug te vinden in zijn hele oeuvre. Ook

alle bijbehorende elementen, zoals sierlijke

CONCERTGEBOUW – SPIEGELZAAL

voor Indiase muziek toonde hij veel belang-

oriëntaalse vormen, mythische figuren en don-

22.30 – 01.30 uur

stelling, hij had contact met de soefist Inayat

kerrode tinten. In het classicistische Concert-

Khan.

gebouw worden de eeuwenoude oosterse

met

Merkwaardig genoeg is er van specifiek Chinese

traditie en de westerse cultuur met elkaar

VDRSH band

invloed niet veel terug te vinden in het werk

verweven tot één geheel.

de slagwerkers van het Koninklijk Concert-

van Debussy, terwijl hij in Louis Laloy toch een

Ook op muzikaal vlak zal deze symbiose door-

gebouworkest

boezemvriend bezat die zich als etnomusico-

werken. Onder meer met de band VDRSH, die

C-Pop dj

loog en oriëntalist had verdiept in de Chinese

verschillende muziekstijlen soepel met elkaar

Expositie

muziek. Ook een andere vriend van Debussy,

laat versmelten. De musici van de zeven-

marinearts en dichter Victor Segalen, had een

koppige band zijn afkomstig uit diverse wind-

ca. 23.00 uur

grote interesse in China; hij studeerde Chinees

streken. Hun mix van wereldmuziek, jazz,

Guo Wenjing (1956)

en ging als leerling-tolk naar China. Zijn prach-

fusion en elektronica beweegt zich in de meest

Parade (Xuan) (2003)

tige briefverslagen zijn gebundeld in het boek

uiteenlopende richtingen, net als onze veran-

Mark Braafhart, Bence Major,

Lettres de Chine.

derlijke wereld.

Herman Rieken slagwerk

Het kan zijn dat Debussy zich voor zijn Première

Het verloop van het Late Night Café kent

rhapsodie voor klarinet en orkest heeft laten

inmiddels zijn eigen traditie. Zoals altijd vindt

26 - AAA CHINA here

toegang gratis

27 - AAA CHINA here

CHINA HERE @ HET CONCERTGEBOUW

Hoe Chinees is moderne Chinese kunst, en hoe vrij?

Confrontaties in de Koorzaal

Een aantal China-experts zal zich tijdens

VRIJDAG 30 JANUARI 2015

Confrontaties buigen over bovengenoemde

Confrontaties

kwesties. De middag wordt geopend door Alex

CONCERTGEBOUW – KOORZAAL

Lebbink, sinoloog en eigenaar van Sinarts, een

16.00–17.30 uur

blog over de hedendaags Chinese kunstwereld.

Daarna zal Chinese kunstenaar Xue Mu een presentatie geven over haar werk en kunst-

gasten

praktijk. In een paneldiscussie gaan zij vervol-

Alex Lebbink, sinoloog, consultant op het

gens in gesprek met Jeroen de Kloet, hoog-

gebied van hedendaagse Chinese kunst

Het vrijdagmiddagprogramma Confrontaties

traditionele Chinese kunst onbewust de weg

leraar Globalisering aan de Universiteit van

Jeroen de Kloet, hoogleraar Globalisering aan

brengt gasten uit verschillende disciplines

voor artistieke vernieuwingen. Schoonheid en

Amsterdam (UvA). Het werk van De Kloet richt

de Universiteit van Amsterdam

bij elkaar. Beeldende kunst en muziek

elegantie moesten plaatsmaken voor beteke-

zich op processen van culturele globalisatie,

Xue Mu, beeldend kunstenares

komen aan bod, denkers en kunstenaars

nis, eenvoud en realisme. Toch was het pas aan

met name in de context van China.

worden samengebracht in een inspirerend

het einde van de Culturele Revolutie dat kun-

gesprek over het desbetreffende AAA-thema.

stenaars zich voorzichtig aan het experimente-

Chinese klanken met westerse elementen

Deze keer is dat CHINA here. Locatie: de

ren en vernieuwen konden wagen. Gaandeweg

Uiteraard is er weer muziek, uitgevoerd door

Guo Wenjing (1956)

Koorzaal van Het Concertgebouw.

versoepelde de overheid haar houding ten

musici van het Koninklijk Concertgebouw-

Parade (Xuan) (deel) (2003)

muziek

opzichte van de kunsten. Er kwam een Chinese

orkest. Guo Wenjing behoort, net als zijn

Mark Braafhart, Bence Major,

Chinese kunst is booming sinds zij niet langer

avant-garde, Chinese pop art, Chinese perfor-

bekendere collega Tan Dun, tot de zogenaamde

Herman Rieken slagwerk

beheerst wordt door een gesloten systeem als

mance art – de Chinese kunstmarkt bloeit en

Derde Generatie componisten van China. Een

dat van Mao Zedong, bij wie alles in dienst

groeit als nooit tevoren.

van hun belangrijkste verworvenheden is dat

stond van de propagandamachine. Maar mis-

Er is een keerzijde: het is lastig voor kunste-

zij de Chinese instrumentale muziek naar een

schien baande Mao met zijn verwerping van de

naars om een duurzame carrière op te bouwen

hoger niveau wisten te tillen en met hun ‘new

als hun werk een hype wordt die de volgende

wave’ een nieuw repertoire in het klassieke

dag vergeten is. De Chinese kunstwereld wordt

genre creëerden. Daarbij werden westerse

gedomineerd door commercieel marktdenken

elementen als atonaliteit, onregelmatige rit-

en dus is er weinig ruimte voor experiment en

mes en toonclusters getoetst aan een Chinese

voor kunstinstellingen die zich daarop richten.

esthetiek, zoals gebeurt in Wenjings Parade

Lei Liang (1972) Gobi Gloria (2007) Michael Waterman viool Anna de Veij Mestdagh viool Frederik Boits altviool Fred Edelen cello

Hoe zijn deze twee kanten van de medaille met

voor drie slagwerkers. De meeste componisten

samenstelling en presentatie

elkaar te verenigen?

van de Derde Generatie zijn eclectisch in hun

Hendrik Folkerts, curator Public Program

benadering van hedendaagse westerse muziek.

Stedelijk Museum

De positie van kunst in hedendaags China

Ook de Chinees-Amerikaanse Lei Liang, nog

Lisette Castel, coördinator kamermuziek

In deze editie van Confrontaties onderzoeken

een generatie jonger, combineert bewust klan-

Koninklijk Concertgebouworkest

we de verhouding van de hedendaagse Chinese

ken, technieken en ideeën van traditionele

kunst tot het politieke en maatschappelijke

Chinese muziek met de westerse klassieke

klimaat in het land. Hoe autonoom is Chinese

traditie. Liangs complexe maar esthetische

kunst? En hoe Chinees is zij eigenlijk? Wat blijft

strijkkwartet Gobi Gloria is hier een voorbeeld

er over voor Chinese kunstenaars in de gecom-

van. Het kwam voort uit zijn bewondering voor

reserveringen

mercialiseerde, geglobaliseerde (kunst)wereld?

Mongoolse muziek en roept de uitgestrektheid

Concertgebouwlijn (0900-6718345, €1 p/g, 10-17 uur)

Welke plaats kan kritische kunst innemen?

en tijdloosheid van de Gobiwoestijn op.

kassa van Het Concertgebouw

Een controversieel figuur als Ai Weiwei (zie pagina 21) laat zien dat het maken van kritische

toegang gratis, wel reserveren

klantenservice@concertgebouworkest.nl

Lisette Castel

kunst ook in de eenentwintigste eeuw niet zonder gevolgen is. De Chinese autoriteiten Xue Mu: uit A Childish Nothingness V.S. BOY BLOWN UPs

stellen blijkbaar nog altijd grenzen aan de kunst.

28 - AAA CHINA here

29 - AAA CHINA here

CHINA HERE @ MUZIEKGEBOUW AAN ‘T IJ

Achter de grote muur vandaan Talentenjacht in de IJ-Salon

maestro Ozawa, internationaal manage-

dan de gemiddelde moderne muziek hier in het

ment, recent debuut bij het Noord Nederlands

Westen. In het notenbeeld geen gekke nieuwe

Orkest. Maar kan hij waarmaken wat dat ene

dingen, de muziek is sfeervol en zeker niet

magische Berlioz-moment leek te beloven?

drammerig, zoals bij sommige jonge componis-

Wij dagen hem uit met de Erste Kammersymp-

ten die zich door dance of minimal music laten

honie van Arnold Schönberg, een iconisch en

inspireren.

berucht meesterwerk van de Tweede Weense

Hoe gaat het klinken? Wij weten het pas echt

School. Yu Lu moet zich bewijzen als repetitor,

op 31 januari. Elke jacht kan mislukken, ook een

dit moeilijke werk doorgronden en uitleggen

talentenjacht, maar dat is juist een essentieel onderdeel van de spanning...

Gaat het land waarin een vijfde van de we-

Deze jonge man was Yu Lu. Hij won de

aan musici die de Kammersymphonie bij lan-

reldbevolking woont ook ooit een vijfde van

harten van de orkestleden en het (televisie)-

ge na niet zo goed kennen als de Fantastique.

alle relevante artiesten leveren? De IJ-Salon

publiek. Velen, onder wie ondergetekende,

En wij hebben hem uitgedaagd om een nieuw

Michael Gieler

neemt alvast een voorschot op de storm-

gingen na afloop naar hem toe om hem te

werk mee te nemen van een jonge componist

altviolist Koninklijk Concertgebouworkest en

loop van de jonge Chinese garde en nodigt

feliciteren en succes te wensen in de toe-

in wie hij gelooft. Het werd een jonge vrouw,

artistiek leider IJ-Salon

twee van hen uit om zich te laten gelden

komst. Bij mij groeide direct de wens om hem

Siyang He, even oud als hijzelf. Haar eerdere

tijdens AAA China here. Twee jonge arties-

beter te leren kennen en zijn artistiek poten-

werken beloven veel goeds: een zeer verdien-

ten, allebei geboren in 1989 – terwijl de diri-

tieel dieper te onderzoeken. Vandaar ook de

stelijk strijkkwartet, een betoverende solo

ZATERDAG 31 JANUARI

gent al internationaal zijn vleugels uitslaat

uitnodiging aan Yu Lu om te komen dirigeren

voor zheng. Wij kijken uit naar de partituur

De IJ-Salon: Achter de grote muur vandaan

staat de componiste nog helemaal aan het

in de IJ-Salon.

van het nieuwe werk, Impression West Yunnan

MUZIEKGEBOUW AAN ‘T IJ

begin van een mogelijke carrière buiten de

Hij heeft intussen flink aan zijn ontwikkeling

voor groot ensemble, met een solo voor zan-

GROTE ZAAL

grenzen van haar geboorteland.

en aan zijn carrière gewerkt: assistent van

geres Nora Fischer. Het werk ziet er anders uit

Twee jaar geleden organiseerde het Koninklijk

15.00 uur CONCERT / THEATER

Concertgebouworkest een openbare masterclass voor jonge dirigenten, met chef-dirigent

Yu Lu dirigent

Mariss Jansons als strenge maar rechtvaardige

Nora Fischer zang

inspirator: ‘Look what happens if you don’t

Camerata RCO – musici van het

conduct at all! Listen! Can you hear it? They

Koninklijk Concertgebouworkest

play beautifully. Think of how you can help!’

Vijf jonge dirigenten mochten het stokje

Michael Gieler presentatie

zwaaien voor een geduldig en opgewekt orkest.

Carel Alphenaar dramaturgie

Sommigen zelfbewust, op het arrogante af

Gé Wegman lichtontwerp

(wat ook een façade kan zijn), anderen voorzichtig, bijna timide.

Eén jonge dirigent stak er voor mij met kop en

kaarten € 25,00 – www.muziekgebouw.nl

schouders boven uit. Hij oogde verlegen en leek nauwelijks Engels te spreken. Hij begon de Symphonie fantastique van Berlioz te dirigeren.

En toen voltrok zich bijna een wonder: de jonge dirigent en het beroemde orkest werden een geheel. Vanuit een muzikaliteit die diep in zijn binnenste schuilt nam hij de oude rotten mee en wist ze te overtuigen. Dit is waar de kunst van het dirigeren om draait: overtuigen vanuit een innerlijke kracht.

30 - AAA CHINA here

31 - AAA CHINA here

CHINA HERE @ HET CONCERTGEBOUW

‘Modern’, nieuwer, nieuwst Tan Dun presenteert zestig jaar Chinese kamermuziek

massaliederen. In de eenentwintigste eeuw is

ZATERDAG 31 JANUARI

de schokwerking van de jonge honden uit de

Tijdgenoten

jaren tachtig inmiddels wel voorbij: Tan Dun en

HET CONCERTGEBOUW

tijdgenoten als Ye Xiaogang (1955) behoren nu

KLEINE ZAAL

in eigen land tot de gevestigde orde. Ook roert zich alweer een volgende generatie in de Volksrepubliek, en voor hen is de Culturele

21.00 uur CONCERT

Revolutie niet veel meer dan een wat onduidelijke periode uit een vervlogen eeuw.

Tan Dun spreker

Stercomponist Tan Dun presenteert een

Nieuwe muziek in China maakte een kwart

kamermuziekprogramma dat zestig jaar

eeuw geleden een vliegende start met de op-

Speurtocht naar nieuwe klanken

Marijn Mijnders, Anna de Vey Mestdagh viool

moderne Chinese muziek overbrugt. Een

komst van een jeugdige generatie die nergens

Li Jun: Dawn Breaking

Saeko Oguma altviool

staalkaart van jong en oud, met daarin twee

voor terugdeinsde. Na de Culturele Revolutie

Bij alle componisten in het programma van van-

Julia Tom cello

van Tan Duns eigen werken, laat horen wat

was er een grote honger naar nieuwe kennis en

avond is sprake van een speurtocht naar

Kersten McCall fluit, basfluit

zich in die tijd heeft afgespeeld. Van ‘v0lks-

naar experimenten. Componist Tan Dun werd

nieuwe klanken. Vaak ook komt de vraag aan

Petra van der Heide harp

liedjes’ uit 1950 van de Chinese Amerikaan

het vlaggeschip van een groep studenten die

de orde of – en hoe – je Chinese muzikale ele-

Jeroen Bal piano

Chou Wen-chung tot een heroïsche vioolsolo

aan de conservatoria van Peking en Shanghai

menten als uitgangspunt zou kunnen nemen

uit 2011 van de jonge componiste Li Jun.

furore maakten met ambitieuze symfonieën en

voor nieuw werk. De antwoorden variëren van

concerten. Ook vóór Tan Dun zat er al beweging

voorzichtige chinoiserie tot muziek die elke

Three Folk Songs (1950)

in de gecomponeerde Chinese muziek: Chinese

verwijzing naar Chinese muziek mijdt. Dawn

voor harp en fluit

emigranten in Europa en Amerika – maar ook

Breaking voor soloviool van de jonge componis-

artiesten in het vrijere Hongkong en Taiwan –

te Li Jun is een voorbeeld van het laatste: com-

Tan Dun (1957)

hoefden zich niets aan te trekken van de propa-

promisloos, opgebouwd uit lange lijnen afge-

Nan xiangzi (Thuisklanken uit het zuiden)

gandacultuur van Mao’s China. Ze schreven

wisseld met snelle passages, vaak met rauw

(1984)

‘modern’ in een tijd dat de Volksrepubliek nog

klinkende dubbelgrepen. Het stuk heeft wel

voor zheng en basfluit

in de ban was van optimistische marsen en

iets van een heroïsche worsteling à la Brahms,

Yuan Li zheng

Chou Wen-chung (1923)

maar eindigt fluisterzacht, op de tenen geslo-

Li Jun

pen. Geen conventionele ‘morgenstond’ in elk

Dawn Breaking (2011)

geval, en ook niet hoorbaar Chinees.

voor viool solo

Vroeg experiment met volksmelodieën

Ye Xiaogang (1955)

Chou Wen-chung: Three Folk Songs

Datura (2006)

Eigenlijk wil niemand bij het lenen van Chinese

voor fluit, viool, cello en piano

elementen zijn nek te ver uitsteken, al komt

Lin Quan (Lente in het woud) (2001)

Tan Dun in het slotstuk van deze avond nog

voor zheng solo

een heel eind met zijn citaat uit een ontroerende volksliedje. In de vroege experimenten met

Tan Dun

Chinese volksmelodieën in Chou Wen-chungs

Concert voor zheng en strijkkwartet (1999)

Three Folk Songs blijven de traditionele melodie-

ën weliswaar overeind, zoals bij Tan Dun, maar worden ze nadrukkelijker ingebed in ‘moderne’

er is geen pauze

klanken en atonaliteit. Chou verliet al in 1946

einde van het concert ca. 22.15 uur

China en kwam in Amerika onder de invloed van Stravinsky, Schönberg, Cowell en Varèse.

Peking, de gevel van het Centraal Conservatorium

32 - AAA CHINA here

Chou zou zich opwerpen als Varèses assistent

kaarten vanaf € 23,00 – www.concertgebouw.nl

33 - AAA CHINA here

Volksliedje kruist Bach-melodie

Water in het voorjaar Ye Xiaogang: Lin Quan

Tan Dun: Concert voor zheng en strijkkwartet

De zheng is met zijn eenentwintig snaren, grote

Het programma besluit met Tan Duns Concert

klankvolume en briljante speelmogelijkheden

voor zheng en strijkkwartet, een adaptatie van

een gewild instrument in China, zeker bij

een concert voor pipa (luit) en strijkers uit 1999.

ouders met muziekstuderende kinderen. Het is,

In het Chinese volksliedje Xiao bai cai (Kleine

als ‘piano’ van de Chinese middenklasse, een

witte kool) uit Hubei weent een jong meisje om

logisch stuk gereedschap om bruggen te slaan

het verlies van haar ouders en staart naar jon-

van vertrouwde Chinese klanken naar nieuwe

ge kool in het veld, die geheel verpieterd is. Het

muziek. Dat gebeurt volop in Ye Xiaogangs

treurlied kruist hier de degens met een Bach-

virtuoze solo Lin Quan uit 2001: de muziek zet

melodie – Tan Dun ten voeten uit. Ruige folklo-

traditioneel-pentatonisch in, maar slaat al snel

re en verstilde momenten wisselen elkaar af in

een onverwachte hoek om met een rijgsnoer

muziek waarvoor Tan Dun vrijelijk leentjebuur

van hele tonen, wijde intervalsprongen, impo-

speelde bij zijn eerdere Ghost Opera (1997) en

sant vingervuurwerk en reminiscenties aan de

Northwest Suite (1990). Hij laat de spelers diep in

Japanse koto. De elf aaneensluitende deeltjes

de snaren grijpen, maar ook scanderen, roepen

vormen een evocatie van water in het voorjaar

en zuchten.

– van brekend ijs tot snel vliedende beken.

Frank Kouwenhoven Resultaat van openbaar componeerproces Ye Xiaogang: Datura ‘Chinese piano’ in de huiskamer: de zheng

Ye Xiaogang studeerde een tijd in Amerika

Zie pagina 36-37 voor biografische informatie over de

(Rochester, N.Y.) en was korte tijd in de leer

uitvoerenden.

bij Louis Andriessen. Hij geniet vooral in Peking en uiteindelijk de beheerder worden van diens

Thuisklanken

faam als prominent vernieuwer, is daar huis-

artistieke nalatenschap. Ook anderen in Ameri-

Tan Dun: Nan xiangzi

componist van het Centraal Conservatorium,

ka drukten een stempel op zijn werk. Bohuslav

Ook Tan Dun maakte zijn opwachting bij Chou

maar doceert ook geregeld in Amerika. Zijn

Martinu° bijvoorbeeld, die

Wen-chung in New York. Het boterde weliswaar

kwartet voor piano, fluit, viool en cello Datura

van een paar van zijn Chinees gekruide piano-

hem na het horen

niet erg tussen de twee, maar hun artistieke

(2006) ontstond als een poging om het compo-

fuga’s verbaasd aankeek en vroeg: ‘Waarom?’

ideeën liepen toch vaak parallel: Tan Duns Nan

neerproces zelf bloot te leggen: elke keer als

Chou had geen antwoord. Waarom Chinese

xiangzi (Thuisklanken uit het zuiden) uit 1984

Ye Xiaogang een gedeelte van het werk klaar

deunen in een Bach-gewaad kleden? Het was

– geschreven nog voor hij naar New York ver-

had, stuurde hij het via internet naar musici

aanleiding om zich voortaan serieuzer te ver-

trok – is een miniatuur-essay in ruimtelijke en

in Chicago, die het resultaat meteen in klank

diepen in de muziek uit zijn geboorteland, op

klankkleurcontrasten: polytonaal of atonaal,

omzetten en de opnamen naar hem terug-

zoek naar elementen die op een zinniger wijze

experimenteel van klank, en toch in ruimtelijk-

stuurden. Dat leidde steeds tot aanpassingen.

nieuwe muziek konden opleveren. Vooral in de

heid en verstilling nauw verwant aan traditio-

Zodoende kon men het publiek tijdens de

esthetiek van Chinese kalligrafie vond hij inspi-

nele, meditatieve citermuziek. Citers als guqin

première vier achtereenvolgende versies van

ratie – het contrast tussen vol en leeg, tussen

en zheng worden vaak in combinatie met bam-

Datura voorschotelen, waarin de evolutie van

dunne en dikke penseelstreken – maar ook in

boefluit gebruikt, en de oerversie van Nan

het stuk hoorbaar werd. Vanavond klinkt

het poëtisch verstilde spel van de guqin-

xiangzi stond dan ook met xiao (bamboefluit)

alleen het eindresultaat, met daarin veel

citer. Hij schreef een reeks pregnante stukken en

genoteerd, maar de partij laat zich prima naar

abrupte stemmingswisselingen. Een datura

werd docent aan Columbia University in New

westerse basfluit vertalen.

is een plant die in China soms als drug wordt

York, waar uiteindelijk een hele generatie jonge

gebruikt, met meestal onplezierige hallucina-

Chinese componisten op zijn stoep belandde.

ties tot gevolg.

34 - AAA CHINA here

35 - AAA CHINA here

OVER DE UITVOERENDEN

Biografische informatie

Tan Dun componist, dirigent Veelzijdig componist en dirigent die zich beweegt op het grensgebied tussen oosterse en westerse tradities ◆ UNESCO Goodwill Ambassador ◆ Cultural Ambassador to the World tijdens de World EXPO 2010 Shanghai ◆ Zijn werk wordt overal ter wereld uitgevoerd ◆ Zijn Internet Symphony bereikte meer dan 15 miljoen luisteraars ◆ Componeerde muziek voor de Olympische Spelen in Peking, 2008 ◆ Het multimediawerk The Map is in ruim 30 landen uitgevoerd ◆ Winnaar van de Grawemeyer Award 1998 ◆ Won met de filmmuziek voor Crouching Tiger, Hidden Dragon een Grammy Award, BAFTA Award en een Oscar ◆ Dirigeerde onder meer het London Symphony Orchestra, de New York Philharmonic en de Berliner Philharmoniker ◆ Bij het Koninklijk Concertgebouworkest dirigeerde hij in 2001 zijn Concerto for Water Percussion en in 2009 de Nederlandse premières van Four Secret Roads to Marco Polo en het pianoconcert The Fire.

Ed Spanjaard dirigent Sinds 1982 vaste dirigent van het Nieuw Ensemble ◆ Kreeg zijn opleiding in Amsterdam en Londen ◆ Assisteerde Bernard Haitink, Georg Solti en Herbert von Karajan en was staflid van de opera in Glyndebourne en de Royal Opera Covent Garden in Londen ◆ Tot en met seizoen 2011-2012 chef-dirigent van het Limburgs Symfonie Orkest ◆ Gastdirigent bij het Koninklijk Concertgebouworkest, de Nederlandse radioorkesten en het Nederlands Kamerkoor ◆ Dirigeerde de Münchner Philharmoniker, Staatskapelle Weimar, het Deens Nationaal Symfonie Orkest, de Opéra van Lyon, Ensemble intercontemporain, Ensemble Modern en KlangForum Wien ◆ Dirigeerde bij De Nederlandse Opera en onder meer de cyclus Der Ring des Nibelungen van Richard Wagner bij de Nationale Reisopera ◆ Sinds september 2012 is Ed Spanjaard hoofdvakdocent orkestdirectie aan het Conservatorium van Amsterdam.

Nieuw Ensemble Internationaal gerenommeerd ensemble voor hedendaagse muziek met tokkelinstrumenten als vaste kern in de basisbezetting van twaalf musici ◆ Opgericht in 1980, chef-dirigent Ed Spanjaard ◆ Bouwde een repertoire op van ongeveer zevenhonderd stukken ◆ Introduceerde een groot aantal niet-westerse componisten, onder meer in de concertseries Nieuwe Muziek uit China in 1991 en 1992 ◆ Bracht Chinese opera’s van Guo Wenjing, Qu Xiaosong en Xu Shuya in première ◆ Was meerdere keren in China; ensemble in residence van de Shanghai New Music Week 2011, in mei 2014 te gast tijdens het Shanghai Spring Festival ◆ Stond aan de basis van het Atlas Ensemble dat dertig westerse en nietwesterse musici en hun instrumenten verenigt ◆ Ensemble in residence bij het Conservatorium van Amsterdam ◆ In 1998 ontvingen het Nieuw Ensemble en artistiek leider Joël Bons de Prins Bernhard Fonds Muziekprijs.

Ralph van Raat piano Studeerde piano aan het Sweelinck Conservatorium bij Ton Hartsuiker en Willem Brons, en Muziekwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam ◆ Sloot beide studies cum laude af ◆ Vervolgde studie bij Claude Helffer, Ursula Oppens en Pierre-Laurent Aimard ◆ Legt zich in het bijzonder toe op de muziek van de twintigste en eenentwintigste eeuw ◆ Won prijzen bij de Internationale Ferienkurse für Neue Musik te Darmstadt (1998), het Internationale Gaudeamus Vertolkers Concours (1999) en de VSCD Klassieke Muziekprijs (2005) ◆ Presenteerde in 2006 bij de NPS op Radio 4 een serie over moderne muziek ◆ Exclusief contract met Naxos, waarvoor hij de complete pianowerken van Louis Andriessen, John Adams, Magnus Lindberg en John Tavener opnam ◆ Docent hedendaagse pianomuziek aan het Utrechts Conservatorium en het Conservatorium van Amsterdam.

36 - AAA CHINA here

Romain Bischoff bas-bariton, dirigent Studeerde in Luik, Den Haag, Parijs en Wenen ◆ Behaalde de Premier Prix de Chant Opéra met extra onderscheiding voor ‘jongst afgestudeerde operazanger’ bij Pierre Fléta aan het Conservatorium te Luik ◆ Veelzijdig zanger, tegenwoordig gespecialiseerd in hedendaagse muziek ◆ Begon zijn loopbaan als solist bij het befaamde ensemble Les Arts Florissants van William Christie ◆ Bouwde sindsdien een internationale carrière op met vele klassieke operarollen ◆ Is oprichter en directeur van VOCAALLAB (tegenwoordig Silbersee), internationale werkplaats voor hedendaags muziektheater.

Katharine Dain sopraan Studeerde aan de Harvard University, de Guildhall School of Music and Drama in Londen en het Mannes College in New York ◆ Kwam daarna naar Nederland en werd in 2013 geselecteerd voor het Talent Development Programme van De Nationale Opera ◆ Debuteerde daar in april 2014 in Kopernikus ◆ Trad onder meer op in Carnegie Hall en het Lincoln Center in New York, als soliste en kamermuzikante ◆ Won in 2013 de publieksprijs van het MUSICO-Liedconcours ◆ Maakte voorjaar 2014 haar Concertgebouwdebuut in John Adams’ Grand Pianola Music met VOCAALLAB en het Asko|Schönberg Ensemble.

Koninklijk Concertgebouworkest Opgericht in 1888 ◆ Door de internationale kritiek gerekend tot ’s werelds beste drie orkesten ◆ Veelvuldig geleid door componisten/dirigenten als Gustav Mahler, Richard Strauss, Claude Debussy, Igor Stravinsky, Luciano Berio, Hans Werner Henze, John Adams, George Benjamin en Thomas Adès ◆ Verwierf rond 1900 wereldroem o.l.v. Willem Mengelberg ◆ Daarna volgden chef-dirigenten Eduard van Beinum, Bernard Haitink, Riccardo Chailly en (sinds 2004) Mariss Jansons ◆ Met ingang van seizoen 2016-2017 is Daniele Gatti chef-dirigent ◆ Het orkest geeft eigentijdse muziek een vaste plaats in de programmering, zoals in het AAA Festival Muziek en Kunst (sinds seizoen 2010-2011).

Dominic Seldis contrabas Is als solocontrabassist aanvoerder van de contrabassen bij het Koninklijk Concertgebouworkest ◆ Actief in klassiek, jazz, popmuziek en filmmuziek en als arrangeur en muzikaal leider ◆ Studeerde aan de Royal Academy of Music in Londen bij Robin McGee en aan het Mozarteum

in Salzburg bij Klaus Stoll ◆ Voordat hij in 2008 bij het Koninklijk Concertgebouworkest kwam speelde hij in het BBC National Orchestra of Wales ◆ Speelt solorecitals, soloconcerten en kamermuziek ◆ Soleerde onder meer met het London Symphony Orchestra en The Philharmonia Orchestra ◆ Regelmatige verschijning in muziekprogramma’s op tv, zowel in Nederland als in Groot-Brittannië ◆ Is hoofdvakdocent aan de Royal Academy of Music in Londen, geeft ook privélessen en masterclasses ◆ Debuteert als solist bij het Koninklijk Concertgebouworkest.

Petra van der Heide harp Soloharpiste bij het Koninklijk Concertgebouworkest sinds augustus 2003 ◆ Studeerde bij Erika Waardenburg, Maria Graf en Charlotte Cassedanne, volgde masterclasses bij Susann McDonald en Tanya Tauer ◆ Was van 1998 tot 2003 soloharpiste bij de opera van Darmstadt ◆ Speelde onder meer in het Gewandhausorchester Leipzig, de Bamberger Symphoniker, het hr-Sinfonieorchester en het SWR Sinfonieorchester ◆ Trad op tijdens diverse festivals voor moderne muziek, zoals het Donaueschingen Festival en de Darmstädter Ferienkurse ◆ Gaf les aan de conservatoria van Utrecht en Amsterdam ◆ Verzorgt auditietrainingen voor jonge musici, zowel in masterclasses wereldwijd als in haar in 2013 opgerichte trainingsinstituut in Putten ◆ Debuteert als soliste bij het Koninklijk Concertgebouworkest ◆ Bespeelt een Camac Elysee uit 2013.

Olivier Patey klarinet Soloklarinettist van het Koninklijk Concertgebouworkest sinds 2013 ◆ Studeerde in 2005 af aan het Conservatoire Supérieur de Paris ◆ Speelde regelmatig bij de Opéra de Paris en bij het Orchestre Philharmonique de Radio France ◆ Prijswinnaar van het Internationale Musikwettbewerb der ARD en de Carl Nielsen International Music Competition ◆ Soleerde bij onder meer het Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks, het Münchener Kammerorchester en het Praags Filharmonisch Orkest ◆ Speelt bij het Mahler Chamber Orchestra in Berlijn, waar hij sinds 2009 de klarinetten aanvoert, en bij het Lucerne Festival Orchestra ◆ Actief kamermusicus, aan het Arties Festival in Mumbai verbonden als medeoprichter van het label Arties Records ◆ Debuteert als solist bij het Koninklijk Concertgebouworkest.

37 - AAA CHINA here

VOORUITBLIK

Oorsprong | volkskunst als inspiratie Onze grootste gemene deler

AAA Festival 18-22 maart 2015

elkaar naar het leven staande naties vaak

OORSPRONG @ MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ

sterke gezamenlijke wortels hebben. Als het

De IJ-Salon: Battle of the Clarinets

enige muzieklid van de Internationale Com-

za 21 maart ◆ 15.00 uur ◆ vanaf € 20,00

missie voor Intellectuele Samenwerking van

Arno Piters en Bart de Kater klarinet

de Volkerenbond streed hij in de jaren dertig

met musici van het Koninklijk Concertgebouw-

een eenzame strijd voor verbroedering.

orkest

Hij moest uitwijken naar Amerika, waar de

De klarinet is misschien wel het meest veelzij-

opdracht voor zijn Concert voor orkest hem kort

dige orkestinstrument, met sterke wortels in

voor zijn dood uit zijn isolement haalde. Het

de volksmuziek. Van zacht betoverend tot

OORSPRONG @ MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ

is een samenvatting van zijn oeuvre. De Old

oorverdovend scherp, van hoempa tot multi-

Nieuw Amsterdams Peil: Aan Barrels

American Songs van Aaron Copland zijn een

fone (meer)klank. Klarinettist van het Konink-

wo 18 maart ◆ 20.15 uur ◆ vanaf € 23,00

meer vluchtige flirt met de folklore, waarbij

lijk Concertgebouworkest Arno Piters neemt

Nieuwe composities voor draaiorgel en

de grenzen tussen genres vervagen. Mahler

het op tegen zijn voormalige student Bart de

ensemble

noemde diverse van zijn liederen op de

Kater, die een passie heeft voor de onregel-

Het lijkt absurd om een draaiorgel van de

volkspoëzie uit Des Knaben Wunderhorn ‘humo-

matige ritmes uit de Bulgaarse volksmuziek.

straat te halen en op het concertpodium te

resken’, duidend op het volkse, alledaagse

En passant komen drie eeuwen schitterende

plaatsen, maar daar blijkt het gewoon een

karakter: een lach en een traan.

en opwindende kamermuziek langs.

mechanisch blaasinstrument. Componisten

Entrée Late Night Café

als Willem Breuker en Louis Andriessen verken-

do 19 maart ◆ Entreehal en Koorzaal ◆ gratis

OORSPRONG @ HET CONCERTGEBOUW

den ooit de grenzen van dit Hollandse feno-

Afterparty in het Concertgebouw Café en de

Tijdgenoten: Calefax: Brand New

meen. Hun internationale collega’s Szymanski

Entreehal, met diverse verrassende acts in de

za 21 maart ◆ 21.00 uur ◆ Kleine Zaal ◆ vanaf € 23,00

en Ligeti tonen ons dat het draaiorgel heel

Koorzaal.

Het Calefax Rietkwintet blaast een totaal nieuw programma bij elkaar, met daarin twee

goed is in de complexe ritmes, texturen en Onmiskenbaar groeit in de beeldende kunst

hoge tempi waar de hedendaagse muziek om

OORSPRONG @ STEDELIJK MUSEUM

wereldpremières. Jacob ter Veldhuis en Nico

(en de mode) de belangstelling voor volks-

vraagt. Reza Namavar en Janco Verduin laten

Confrontaties: gesproken woord, kunst &

Muhly lieten zich inspireren door de ‘folky’

kunst. In de muziek spreekt Bartóks onder-

vanuit hun eigen invalshoek hun licht schijnen

muziek

Amerikaanse muziektraditie. Van Steve Reich

zoek naar de volksmuziek op de Balkan en in

over de combinatie draaiorgel en ensemble.

vr 20 maart ◆ 16.00 uur ◆ entreeprijs museum (gratis

klinkt Vermont Counterpoint. Voorts worden de

met museumkaart)

New Orleans-blues, Bluegrass, God Bless the

Turkije en Egypte nog altijd tot de verbeelding. Kijken we naar de actualiteit, dan zien

OORSPRONG @ HET CONCERTGEBOUW

Het Stedelijk Museum en het Koninklijk

Child en de razende pianolaritmes van

we dat er een spanningsveld bestaat tussen

Voorprogramma: Nynke Laverman

Concertgebouworkest presenteren een divers

Nancarrow naar vijf rietblazers vertaald.

multiculturalisme en het vasthouden aan de

do 19 maart ◆ 20.15 uur ◆ Grote Zaal ◆ gratis voor

programma.

volkseigenheid. Zoals Bartók al aantoonde,

concertbezoekers

kan onderzoek naar cultureel erfgoed en het

Nynke Laverman verraste de internationale

OORSPRONG @ EYE zo 22 maart ◆ 15.00 uur ◆ € 15,00

OORSPRONG @ HET CONCERTGEBOUW

collectief bewustzijn voeren tot een beter

muziekwereld door aan te tonen dat de

Koninklijk Concertgebouworkest: Wer hat

Lezing en Cinema Concert bij de tentoon-

begrip en respect voor ieders eigenheid, en

Portugese fado ook in het Fries uitstekend

dies Liedel erdacht?

stelling Jean Desmets droomfabriek. De

duidelijk maken wat mensen uit verschillen-

klinkt. Zij zingt en spreekt over haar liefde

vr 20 maart ◆ 20.15 uur ◆ Grote Zaal ◆ vanaf € 22,50

avontuurlijke jaren van de film (1907-1916)

de culturen als deler gemeen hebben.

voor volkskunst.

Mariss Jansons dirigent

15.00 uur lezing door Martin de Ruiter (gratis)

Thomas Hampson bariton

16.00 uur film Fior di male (1915) met live muziek

Koninklijk Concertgebouworkest: Wer hat OORSPRONG @ SPUI25

dies Liedel erdacht?

Programma als 19 maart uitgebreid met een

Pien Straesser zang

AAA-lezing met muziek

do 19 maart ◆ 21.15 uur ◆ Grote Zaal ◆ vanaf € 22,50

van de Folk Songs van Luciano Berio.

Gilbert den Broeder piano

wo 18 maart ◆ 17.00 uur ◆ gratis (wel reserveren)

Mariss Jansons dirigent

19.15 uur inleiding door Florian de Backere

Een echte tranentrekker, deze vroege kleuren-

door Gijs Frieling, kunstenaar, muralist, senior

Thomas Hampson bariton

– gratis voor concertbezoekers (wel reserveren)

film met diva Lyda Borelli.

kunstadviseur atelier Rijksbouwmeester

Diepgaand onderzoek van Béla Bartók naar

Mariss Jansons neemt afscheid als chef-dirigent.

de volksmuziek in zijn vaderland, op de

Er is geen Meet the Artists.

Balkan en in Egypte en Turkije toonde aan dat

38 - AAA CHINA here

OORSPRONG @ DIVERSE LOCATIES Videokunst door LIMA Amsterdam

39 - AAA CHINA here

CHINA HERE 28-31 JAN 2015

AAA - ACTUEEL, AVONTUURLIJK, AVONTUURLIJK, AANGRIJPEND AANGRIJPEND MEER INFO EN KAARTEN: TICKETS: AAAFESTIVAL.NL AAAFESTIVAL.NL

AAA FESTIVAL MUZIEK EN KUNST

PARTNERS AAA Academisch-cultureel centrum SPUI25 Entreé, vereniging jong publiek EYE De Groene Amsterdammer De IJ-Salon Het Koninklijk Concertgebouw Koninklijk Concertgebouworkest LIMA Amsterdam Muziekgebouw aan ’t IJ De Nieuwe Liefde Stedelijk Museum Amsterdam

Founding Partners:

AAA - ACTUEEL, AVONTUURLIJK, AVONTUURLIJK, AANGRIJPEND AANGRIJPEND MEER INFO EN KAARTEN: TICKETS: AAAFESTIVAL.NL AAAFESTIVAL.NL

WO 28 – ZA 31 ◆ EYE FILM BLACK COAL, THIN ICE Diao Yinan regie WO 28 ◆ 17.00 uur ◆ SPUI25 LEZING CHINEZEN IN EUROPA: VERANDERENDE BEELDVORMING Pál Nyíri WO 28 ◆ 20.15 uur ◆ MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ CONCERT NIEUW ENSEMBLE Ed Spanjaard dirigent | Ralph van Raat piano | Romain Bischoff bariton LATE NIGHT CONCERT RALPH VAN RAAT, PIANO

COLOFON uitgever Koninklijk Concertgebouworkest Jacob Obrechtstraat 51 – 1071 KJ Amsterdam Postbus 78098 – 1070 LP Amsterdam www.concertgebouworkest.nl

redactie Rolf Hermsen, Mark van Dongen met dank aan Roos van der Lint (De Groene Amsterdammer), Martijn Voorvelt, Lonneke Tausch (Preludium)

DO 29 ◆ 20.15 uur ◆ HET CONCERTGEBOUW VOORPROGRAMMA 20.15 uur BETTINE VRIESEKOOP CONCERT 21.15 uur KONINKLIJK CONCERTGEBOUWORKEST Tan Dun dirigent | Dominic Seldis contrabas | Petra van der Heide harp AFTERPARTY ENTRÉE LATE NIGHT CAFÉ VR 30 ◆ 16.00 uur ◆ HET CONCERTGEBOUW GESPROKEN WOORD, KUNST & MUZIEK CONFRONTATIES Alex Lebbink, Jeroen de Kloet, Xue Mu, musici van het Koninklijk Concertgebouworkest

Mirjam van Hengel (De Nieuwe Liefde) beeldredactie en opmaak Rolf Hermsen

tekst Lisette Castel, Michael Gieler, Mariëtte Haveman, Pay-Uun Hiu, Frank Kouwenhoven, Guido van Oorschot, Thijs Weststeijn

basisontwerp en omslag Grrr

drukwerk

VR 30 ◆ 20.15 uur ◆ HET CONCERTGEBOUW INLEIDING 19.15 uur CONCERT KONINKLIJK CONCERTGEBOUWORKEST Tan Dun dirigent | Olivier Patey klarinet | Dominic Seldis contrabas | Petra van der Heide harp MEET THE ARTISTS na afloop ZA 31 ◆ 15.00 uur ◆ MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ CONCERT/THEATER DE IJ-SALON: ACHTER DE GROTE MUUR VANDAAN Yu Lu dirigent | Nora Fischer zang | Camerata RCO ZA 31 ◆ 21.00 uur ◆ HET CONCERTGEBOUW CONCERT TIJDGENOTEN Tan Dun presenteert Chinese kamermuziek OP DIVERSE LOCATIES VIDEOKUNST LIMA AMSTERDAM

Drukkerij Sintjoris

copyright Van werken van beeldende kunstenaars aangesloten bij een CISAC-organisatie is het auteursrecht geregeld met Pictoright te Amsterdam © c/o Pictoright Amsterdam 2011.

Overname van artikelen alleen na toestemming van de uitgever.

De uitgever heeft getracht alle rechthebbenden van het beeldmateriaal te achterhalen. Zij die menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.