vakbond in
beweging VERSCHIJNT DRIEMAANDELIJKS | NR. 81 | 20e JAARGANG
JUNI-JULI-AUGUSTUS 2014
Vakantie!
België - Belgique P.B. Antwerpen X 8/6342 AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X Toelatingsnummer P408993
Inhoud
Nr. 81 - 20ste jaargang JUNI-JULI-AUGUSTUS 2014 Prijs: € 1 Jaarabonnement: € 4 Driemaandelijks tijdschrift van Linx+ ABVV-regio Antwerpen In samenwerking met ABVV seniorenwerking Verantwoordelijke uitgever: Dirk Schoeters Ommeganckstraat 35 2018 Antwerpen Redactieadres: Ommeganckstraat 35 2018 Antwerpen 03 220 67 11 cedric.haes@abvv.be peggy.devis@abvv.be
3 REDACTIONEEL Tussen hoop en angst 4 KINDEREN VAN SEMINI Regine Beer ‘De gedachten zijn vrij’ 6 GESCHIEDENIS Antwerpen tijdens de Eerste Wereldoorlog (3) De pontonbrug aan het Steen 11 TENTOONSTELLING ‘Onwaarschijnlijk echt’ Magisch realisme en nieuwe zakelijkheid 14 FILMBESPREKING De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween 15 DE RODE WOORDZOEKER Prijsvraag
Medewerkers aan dit nummer: Dirk Schoeters Marina Van den Bulck Luc Van Overberghe Staf Van Gorp Frank Van Dessel Cédric Haes Peggy Devis Vormgeving: Albert Balboa
+
Ondertekende teksten geven uitsluitend de mening weer van de auteur en binden geenszins de organisatie.
2|
Vakbond in Beweging 81
Tussen hoop en angst REDACTIONEEL
Dit is heel vervelend. Wanneer de lezer van Vakbond In Beweging dit edito onder ogen krijgt, weet hij of zij natuurlijk al hoe het in Brazilië met onze Rode Duivels is afgelopen. Maar op het eigenste moment dat ik deze tekst schrijf, wordt in het hele land nog euforisch uitgekeken naar de prestaties van onze nationale ploeg in de achtste finale. Bij gebrek aan glazen bol bengelt dit voorwoord dus ergens tussen hoop en angst. Hoop die tot nu toe gewettigd wordt door de resultaten in de eerste ronde, en angst die gevoed wordt door het al bij al maar matige spel van ons elftal.
Een vergelijkbaar gevoel geldt voor de politieke situatie. Opnieuw: op het ogenblik dat dit edito gelezen zal worden, liggen de verkiezingen voor een Vlaams, een federaal en een Europees Parlement al meer dan een maand achter de rug. Voor de politieke partijen zijn de kaarten geschud. Wij moeten nu afwachten welke richting het uitgaat met ons land en zijn verschillende deelstaten. Dat het afgelopen regeringsbeleid zeker niet afgestraft werd, ondanks heel zware aanvallen van een verzamelde rechterzijde, kan ons enige hoop doen koesteren. Net zoals de vaststelling dat, procentueel, de linkse stemmen, hoewel versnipperd, er niet op achteruitgaan. De resultaten die de rechtse partijen in Vlaanderen haalden met
uitgesproken asociale programma’s, doen tegelijkertijd terecht het ergste vrezen voor de toekomst van onze sociale welvaartstaat.
Voor de deelregeringen zijn op dit ogenblik de eerste politieke keuzes en allianties al gemaakt. Het heeft er alle schijn naar dat de komende vijf jaar de bevolking in Vlaanderen de gevolgen van een rechtseconomisch beleid zal voelen. Het zou echter al raar moeten uitdraaien, mocht er over een paar weken, als deze ViB dus in de bus ligt, al een regeerakkoord voor het federale niveau zijn. En dat is toch nog altijd het niveau waarop beslist wordt over grote delen van onze sociale welvaart. Want het resultaat van de verkiezingen is dan wel van die aard dat een federaal regeerbeleid vele kanten uitkan, de uiteenlopende posities van de verschillende partijen maakt het vormen van om het eender welke meerderheid aartsmoeilijk. Welke partijen de komende jaren welk beleid zullen voeren – bijvoorbeeld op het vlak van pensioenen – is nochtans voor het ABVV en zijn leden een cruciale vraag. Het antwoord is bepalend voor het politieke landschap waarin onze vakbond de komende vijf jaar zal bewegen. Want in dat politieke landschap zal het ABVV – om in de beeldspraak van de sport te blijven – zijn syndicale koers moeten rijden. Dat dit geen vlakke en gemakkelijke syndicale tour wordt, kunnen we nu wel al met zekerheid stellen. Daarvoor hoeven we niet in een kristallen bol te kijken. Er is geen meerderheid voor een regering die ons syndicale programma onverkort zal uitvoeren. In het beste geval krijgen we een centrumregering met een
3|
Vakbond in Beweging 81
paar rode beleidsaccenten en langs links vooral veel verdedigingswerk. In het slechtste geval, en misschien wel meest waarschijnlijke, komt er ook federaal een rechtse regering, die frontaal de aanval zal inzetten op alles waarvoor wij als vakbond staan én alles wat wij als vakbond zijn. Want de afgelopen verkiezingscampagne had het voordeel van de duidelijkheid. Rechts gaat niet alleen voor de afbraak van ons sociaal model maar evengoed, en misschien wel in de eerste plaats, voor de verzwakking, zelfs de vernietiging, van de organisaties die instaan voor de bescherming van dat sociaal model.
Ongeacht de uitkomst van de regeringsonderhandelingen betekent dit dus dat we als ABVV’ers op onze hoede moeten zijn en gemobiliseerd blijven. We gaan nog wel een tijd op groot verzet blijven rijden. En indien nodig kunnen we altijd wel een paar tandjes bijschakelen. Zelfs als we onze syndicale koers rijden op moeilijk terrein en in een vijandig politiek landschap. Samen met onze militanten en leden zijn we er klaar voor. Dit is een geruststellende en hoopvolle gedachte om het werkjaar mee af te sluiten. Aan alle lezers van Vakbond in Beweging: geniet van een prettige vakantie. Dirk Schoeters | algemeen secretaris 27 juni 2014
KINDEREN VAN SEMINI
KZA 5148 stond in haar arm getatoeëerd als bewijs van haar verblijf in het vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau. Regine Beer, wellicht de laatste Nederlandstalige getuige van de Holocaust, is niet meer. Ze overleed op zondag 23 maart 2014. Ze was 93. Diezelfde dag zou ze nog in de bloemetjes worden gezet tijdens ons jaarlijks Straffe Madammen evenement, maar helaas mocht het niet zijn. Ze gaf meer dan 2000 voordrachten en was een madam naar wie je moest luisteren.
LEVENSVERHAAL
Regine Beer werd op 5 november 1920 te Amsterdam geboren, haar vader was diamantbewerker. Zij groeide op in een gezin waar liefde en geluk heerste, in een wereld die zich nog herstelde van
Regine Beer ‘De gedachten zijn vrij’ de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog. Het gezin Beer was voor die oorlog naar Nederland gevlucht. In 1921 keerden ze terug naar Antwerpen. Regine was toen 11 maanden. Niet zo lang na de oorlogsgruwel kwam er een nieuwe dreiging, de economische crisis. Regine liep ondertussen school in de stedelijke lagere school aan de De Vrièrestraat. Na haar derde leerjaar ging ze naar het Stedelijk Instituut voor Meisjes aan de Lamorinièrestraat en naar de Oefenshool Hopland, en tenslotte naar de Oudaan. Regine werd uiteindelijk, na een toelatingsexamen ingeschreven aan de Stedelijke Normaalschool in de Lange Gasthuisstraat. In Europa steeg ondertussen de politieke spanning. Mussolini in Italië
4|
Vakbond in Beweging 81
en Hitler in Duitsland hadden reeds de fascistische dictaturen ingesteld en Franco was verantwoordelijk voor de Spaanse Burgeroorlog. In deze wereld groeide Regine Beer op. NOODLOTTIG TOEVAL In haar boek KZA 5148 schreef Regine dat ze, toen ze twaalf was, bij toeval vernam dat haar vader Joods was. In 1933 werd het eerste concentratiekamp in Dachau geopend. Van echte Jodenvervolging was toen nog geen sprake. Het waren de politieke tegenstrevers van Hitler – de communisten, socialisten en vakbondsleden die hier opgesloten werden. Het besluit tot algehele Jodenvervolging stelde Hitler in de loop van 1941 in. Op 20 januari 1942 werd het startsein gegeven tot de definitieve oplossing van het
Joodse probleem: de ‘Endlösung’ – de uitroeiing van het Joodse ras. Op zekere dag werd Regine bij de directrice geroepen met de boodschap om, gezien Regine gedeeltelijk van Joodse afkomst was, zich in het bijzonder Jodenregister te laten inschrijven. Deze raad was met goede bedoelingen gegeven, om zeker administratief in regel te zijn. Op de burgerlijke stand was men zeer verwonderd. Zij had geen typisch Joodse naam en had evenmin een Joods uiterlijk. Maar op haar vraag kreeg ze een nieuwe identiteitskaart met de stempel JOOD/JUIF. Enige tijd later drong de volle draagwijdte van deze inschrijving tot haar door. In juni 1941 behaalde zij het diploma van onderwijzeres. Officieel mocht zij niet werken. Clandestien ging ze aan de slag als opvoedster in de openluchtschool ‘Vrij en Vrolijk’ te Brasschaat en als privé-lerares. Op aanraden van een vriend die advocaat was - Willy Calewaert ging Regine Beer opnieuw naar de burgerlijke stand met de melding dat ze haar identiteitskaart verloren had. Bij wonder kreeg ze een nieuwe kaart zonder stempel. Dankzij die nieuwe kaart diende zij geen gele Jodenster te dragen. Aan onderduiken dacht Regine toen niet en geloofde ook niet echt in het gevaar. Regine Beer was echter ooit wel ingeschreven geweest in het Belgische Jodenregister want op 3 september 1943 was het zover!
WEGGEVOERD
Even na middernacht stopte een vrachtwagen voor haar woning; er werd geroepen en op de voordeur gebonsd. Mannen van de Gestapo, Geheime Staatspolitie en leden van de Vlaamse SS kwamen haar ophalen, omdat haar vader een Jood was. Zo werd zij aangehouden en meegevoerd met een verhuiswagen van een gekende Antwerpse firma. De vrachtwagen was volgestouwd met Joodse mensen: ouderen, vrouwen, mannen, jongeren en baby’s. Ze werden eerst overgebracht naar de Della Faillelaan in Wilrijk, waar de Gestapo gevestigd was. Men moest er rechtstaande de nacht doorbrengen in de paardenstallen. Daarna werden ze naar de Dossinkazerne in Mechelen gevoerd. Hier verbleef ze tot 19 mei 1944 om dan met goederenwagons naar AuschwitzBirkenau te worden gedeporteerd. In haar boek beschrijft Regine Beer de onmenselijke gruweldaden die ze daar heeft ondergaan. Maar als één van de weinigen overleefde zij dit. In mei 1945 werd ze bevrijd.
KRUISTOCHT
In 1979 vertelde Regine Beer een eerste keer haar oorlogsverhaal in een school, en schrok van de interesse van de jeugdige luisteraars. Sindsdien vertelde ze haar verhaal in meer dan 2000 scholen, soms 3 scholen per dag. Wat er gebeurde tijdens deze Nazi-jaren mag nooit
5|
Vakbond in Beweging 81
vergeten worden. In haar arm stond het nummer KZA 5148 getatoeëerd. Regine Beer had testamentair bepaald dat deze blauwe kamptatoeage na haar dood uitgesneden zou worden en dit stuk huid diende gebalsemd te worden om een plaats te krijgen in het Dossinmuseum, rechtover de Mechelse Dossin kazerne van waar zij en 25.483 andere Joden en 351 zigeuners naar de vernietigingskampen gedeporteerd werden. Slechts 1240 kwamen levend terug, waaronder zij. Dit stukje huid moet voor altijd haar verhaal staande blijven houden.
DE GEDACHTEN ZIJN VRIJ
Tijdens vele interviews vroeg men haar wat haar heeft staande gehouden in die gruwelijke periode uit haar leven. Ze antwoordde steeds dat dit kwam door een lied, en dan zong ze: De gedachten zijn vrij. Wie raadt zij daarbinnen? Ze dansen voorbij. Als nachtelijke schimmen. Geen mens kan ze raden. Geen jager ze raken. Laat wezen wat zij. De gedachten zijn vrij VRIJ VRIJ. Staf VAN GORP Bronnen:
KZA 5148 - Regine Beer De Morgen 25/3/2014 Doen – tijdschrift SP – 1e jg nr 4.
GESCHIEDENIS
Antwerpen tijdens de Eerste Wereldoorlog (3)
De pontonbrug aan het Steen Een eeuw nadat, bij het begin van de Eerste Wereldoorlog een pontonbrug over de Schelde werd gelegd, komt er opnieuw een vlottende brug tussen de beide Scheldeoevers. Van 3 tot 5 oktober 2014 kan men via deze brug de Schelde oversteken. Dit alles staat in het teken van de herdenking van de Grote Oorlog. Dat men te voet over de Schelde kan lopen gebeurde tot nog toe drie keer in oorlogstijd, vier keer door het dichtvriezen van de rivier en nog een keer in het teken van een gelijkaardige herdenking.
ANTWERPEN VOOR DE EERSTE WERELDOORLOG
Voor het uitbreken van de Grote Oorlog was Antwerpen al een kosmopolitische stad, zeer levendig, met een grote aantrekkingskracht. Van de meer dan 300.000 inwoners was bijna 13% van vreemde afkomst. De meeste immigranten kwamen uit Nederland, maar de Duitse gemeenschap was bijzonder goed georganiseerd en stond sociaal-economisch zeer sterk. Een derde van de leden van de Kamer van Koophandel was van Duitse afkomst. Deze Duitse Antwerpenaars kwamen in een lastige situatie bij het uitbreken van de oorlog. Welke kant moesten ze kiezen? In 1914 was Antwerpen militair beveiligd door twee fortengordels, en men was er van overtuigd dat de stad niet ingenomen kon worden. De geschiedenis werd helaas anders geschreven. Op 4 augustus 1914 viel Duitsland ons land binnen. 17 augustus 1914 verhuisden Koning Albert I samen met de voltallige regering en de legertop van Brussel naar Antwerpen. De koning nam zijn intrek in het Koninklijk Paleis aan de Meir.
De Opera werd ingericht als Kamer van Volksvertegenwoordigers, de Vlaamse Schouwburg als Senaat. De Generale Staf van het leger verbleef in het gouverneurspaleis aan de Schoenmarkt.
DE HEL BRAK LOS
Op 24 augustus 1914 voerde Duitsland de eerste zeppelinaanvallen uit boven onze stad. In 1914 lag er enkel in Temse een vaste brug over de Schelde. In Antwerpen vertrokken er ter hoogte van de Suikerrui tevens veerboten. Dit alles was niet voldoende voor een snelle en veilige ontruiming van de stad. Daarom werden vier bruggen gebouwd over de Schelde; tussen het Steen en Sint-Anna, tussen Hoboken en Burcht, tussen Hemiksem en Bazel, en in Rupelmonde. Tevens kwamen er twee bruggen over de Rupel. Al het materiaal was reeds aangekocht voor het uitbreken van de oorlog.
DE PONTONBRUG AAN HET STEEN
De bouw van de brug ter hoogte van het Steen startte op 2 augustus 1914 en was op een week klaar. De eerste taak was om het opgeslagen materiaal aan het Vlaams Hoofd naar de voet van de brug te vervoeren, zo’n 400 meter verder. De arbeiders – de portonniers – werkten ononderbroken, van zes uur ’s ochtends tot zes uur ’s avonds, met enkel een pauze voor de maaltijden en het schillen van de aardappelen. Meestal werd er ook ’s avonds en de nacht door gewerkt. De brug dreef op 25 binnenschepen. Deze werden verankerd zodat de brug ter plaatse kon blijven en niet uit elkaar dreef door het tij of de
6|
Vakbond in Beweging 81
stroming. Op de schepen werden balken gemonteerd met daarop het brugdek en de relingen. De brug moest open kunnen voor de binnenscheepvaart. Na zeven dagen was het kunstwerk klaar. Op 9 augustus kwam een delegatie van militaire en burgerlijke verantwoordelijken de brug inspecteren, waaronder de burgemeester en de provinciegouverneur.
DE PONTONBRUG DIENDE ALS VLUCHTROUTE
Op 6 oktober gaf de koning het veldleger het bevel zich terug te trekken naar de overkant van de Schelde. Dit gebeurde ’s nachts, om te vermijden dat de Duitsers deze terugtrekking zouden merken. De dreiging van Duitse bombardementen hing over de stad. Onze soldaten waren verslagen, vermoeid en bang. Overal was er paniek en meer dan honderdduizend Antwerpenaren probeerden te vluchten. De straten naar de kaaien zaten volledig geblokkeerd, mensen moesten uren aanschuiven. Een zee van mensen en voertuigen belemmerde het leger hun weg. Ondanks alles trachtte men deze exodus zo strak mogelijk te organiseren. De vluchtende bevolking diende te wachten tot de soldaten de brug over waren. Een Britse krant meldde hoe gendarmes, gewapend met bajonetten, de drummende menigte uren lang op afstand diende te houden om het leger de doorgang te kunnen verzekeren. Wanneer de brug echter overrompeld werd door een massa in paniek, konden de bewakers deze toestroom niet in bedwang houden. Vluchtende mensen zaten soms uren vast, zonder voor of achteruit
te kunnen. Ze hadden vaak hun beste kleren aangetrokken, en in allerijl wat spullen bijeen gestopt in kruiwagens of kinderwagens, ook huisraad werd op karren geladen en deze werden door ossen of ezels voortgetrokken. Uiteraard heerste er chaos, met geschreeuw van mensen, huilende baby’s, blaffende honden, koeien die loeiden, enz. Auto’s, ziekenwagens en bussen reden zich vast in de massa. Over de pontonbrug trok een niet afhoudende mensenmassa en een colonne voertuigen naar Linkeroever. Het laagtij en het gewicht van de massa zorgde er voor dat er op een bepaald moment voor dat hellingen aan de kade zo schuin lagen dat soldaten, burgers en zelfs kinderwagens in het water belandden. De binnen- en buitenlandse pers gaven commentaar
over de chaos op en rond de brug. Hoeveel vluchtelingen brandend Antwerpen over de pontonbrug achter zich lieten is niet exact te bepalen. Zeker vele tienduizenden. De krant Le Bruxellois sprak van 200.000, andere waagden zelfs van 500.000. Alleszins meer dan 100.000 verlieten de stad richting Gent, Brugge, de kust of ZeeuwsVlaanderen. Ze waren meestal te voet. Het spoor aan het Vlaams Hoofd mocht enkel voor militaire doeleinden gebruikt worden.
DE VERNIETIGING
Om te zorgen dat de bruggen over de Schelde niet in handen van de vijand zou komen, werd op 8 oktober 1914 het bevel gegeven om de bruggen bij Burcht en het Steen op te blazen. In de ochtend van 9 oktober om 8u30 vloog de pontonbrug ter
7|
Vakbond in Beweging 81
hoogte van het Steen de lucht in. Aan de rechteroever werden 25 boten in brand gestoken door de pontonniers. Op Linkeroever werd door torpedisten getracht om een aantal boten te laten ontploffen, wat maar gedeeltelijk lukte. Ze beschoten de andere schepen om ze tot zinken te brengen. Op dat moment waren er nog soldaten in de stad. Heel de vernietiging nam ongeveer twintig minuten in beslag. Omdat er nu voor hen geen vluchtweg meer was, geraakten zij in paniek. Ze probeerden in bootjes te geraken en om hulp te roepen. Sommige achterblijvers schoten zelfs op de vluchtende bootjes, wanneer die niet terugkeerden om hen op te pikken. De legerleiding en de pontonniers verlieten de stad richting neutraal Nederland, waar ze op 10 oktober werden geĂŻnterneerd. Na een verblijf
GESCHIEDENIS
in Amersfoort en Den Haag keerden ze na de oorlog terug.
HISTORISCHE BRUGGEN OVER DE SCHELDE
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd Antwerpen in 1584 belegerd. Het Spaanse leger wilde onder leiding van Alexander Farnèse de stad omsingelen. Om de Schelde af te sluiten bouwde hij een vlotbrug. In 1795 werd Antwerpen van de Oostenrijkers bevrijd door de Franse legers. Om dit te herdenken werd in 1895 een vlotbrug over de Schelde gelegd.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog legde de Duitse bezetter opnieuw een pontonbrug aan over de Schelde. Bij de terugtrekking in september 1944 brachten ze deze tot ontploffing. Soms waren er ook natuurlijke bruggen die door iedereen konden gebruikt worden. Er bestaan beelden van een bevroren Schelde in 1565, 1670,1871 en 1891.
EEN VREDESBRUG
De bruggen over de Schelde van 1584, 1914 en 1944 waren oorlogsbruggen. De pontonbrug die dit jaar zal gebouwd worden wil
een vredesbrug zijn. Een brug die mensen, jong en oud, binnen- en buitenlanders verbindt. Een brug die bijdraagt aan het collectief geheugen van de stad. Een brug die aanzet tot dromen over de toekomst. Staf VAN GORP
Bron: Antwerpen bouwt bruggen Antwerpen in de Groote Oorlog, uitgaven van het Vredescentrum
Daguitstap Monschau 11 september 2014
Programma: 8u Vertrek aan de Van Stralenstraat, Antwerpen 9u Tienuurtje onderweg: koffie of thee met koffiekoek 11u Eupen: bezoek Chocolade Jacques fabriek 12.30u Lunch in Monschau: 3 gangen menu inclusief één frisdrank. Aansluitend vrij bezoek aan Monschau 15u Bezoek aan een glasblazerij 17u Terugreis naar Antwerpen Prijs: 36 euro per persoon Buiten één frisdrank zijn andere dranken bij de lunch NIET in de prijs inbegrepen. Info en inschrijvingen: Adviespunt | Ommeganckstraat 35 1ste verdieping | 2018 Antwerpen Tel: 03 220 66 13 adviespunt.antwerpen@abvv.be Betalen kan bij Adviespunt enkel met Bancontact of via overschrijving op het rekeningnummer BE20 1325-2019-3156
8|
Vakbond in Beweging 81
+
Bezoek Antwerpse haven 2 oktober 2014
Geleid bezoek aan de haven met de bus. Je bezoekt een stukgoedterminal, een containerterminal, een fruitwerf, het opleidingscentrum voor de dokwerkers en het aanwervingslokaal of “het kot”… Je voelt je een dokwerker voor één dag. ’s Middags eten we een warme maaltijd in de kantine van het kot. Prijs: 17 euro per persoon, dranken niet inbegrepen Wanneer: donderdag 2 oktober 2014 van 9u tot 16u. Waar: Bus vertrekt aan de BTB | Paardenmarkt 66 | 2000 Antwerpen Info en inschrijvingen: Adviespunt Ommeganckstraat 35 1ste verdieping 2018 Antwerpen tel: 03 220 66 13 adviespunt.antwerpen@abvv.be Betalen kan enkel met Bancontact of via overschrijving op rekeningnummer BE20 132-5201931-56 Bij inschrijving moet de naam en identiteitskaartnummer van ELKE deelnemer meegedeeld worden. Dit op voorschrift van het Antwerps Havenbedrijf.
9|
Vakbond in Beweging 81
+
Vrouwen in de Groote Oorlog Tentoonstelling
Geschiedenis is nooit enkel een mannenverhaal. Zo ook met de Groote Oorlog van 1914-1918. Vrouwen speelden belangrijke en zeer diverse rollen in deze gruwelijke wereldbrand. Vrouwen die, vaak compleet geïsoleerd, aan liefdadigheid deden. Verpleegsters in wiens armen jonge soldaten stierven. Vrouwen die gedwongen werkten als prostituees, door iedereen beschimpt. Activistes die niet liever wilden dan een Duits muurbloempje te zijn. De tentoonstelling biedt een thematisch overzicht van de gebeurtenissen en van de vele vrouwelijke persoonlijkheden die een rol vervulden tijdens deze oorlog. Waar: Cultureel ontmoetingscentrum | Het Stadsmagazijn | Keistraat 5-7 | 2000 Antwerpen. Data: van dinsdag 16 september t.e.m. zondag 28 september 2014. Openingsuren: dinsdag en woensdag van 8.30 tot 18 uur donderdag en vrijdag van 8.30 tot 23 uur zaterdag en zondag van 14 tot 18 uur maandag gesloten. Toegang: gratis. Aansluitend op de tentoonstelling zijn er extra activiteiten in het kader van de herdenking van Wereldoorlog I. Voor deze extra activiteiten dien je verplicht vooraf in te schrijven. •
Concert Duwoh en geleid bezoek aan de tentoonstelling vrijdag 19 september om 14 uur | gratis. Inschrijving: Bij VIVA-SVV | tel. 03 285 43 58 | viva.svv.304@devoorzorg.be Of bij Linx+ | tel. 03 220 66 13 | adviespunt.antwerpen@abvv.be
•
Lezing ‘De Groote Oorlog’ woensdag 17 september om 14 uur en donderdag 25 september om 14 uur | gratis. Inschrijving: Bij VIVA-SVV | tel. 03 285 43 58 | viva.svv.304@devoorzorg.be Of bij Linx+ | tel. 03 220 66 13 | adviespunt.antwerpen@abvv.be
•
Geleide wandeling ‘Antwerpen 1914 – bolwerk van België’ zondag 21 september om 14 uur en dinsdag 23 september om 10.30 uur | 5 euro – 1 drankje inbegrepen. Inschrijving: Bij VIVA-SVV | tel. 03 285 43 58 | viva.svv.304@devoorzorg.be
Linx+ in samenwerking met S-Plus, VFG, Curieus en VIVA-SVV
10 |
Vakbond in Beweging 81
‘Onwaarschijnlijk echt’ TENTOONSTELLING
ONWAARSCHIJNLIJK ECHT
Onder de titel ‘Dicht maar Dichtbij’ organiseert het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) tijdens de noodgedwongen sluiting tengevolge zijn verbouwing tal van tentoonstellingen in en om Antwerpen. In de Koningin Fabiolazaal aan de Jezusstraat 28 te Antwerpen, brengen het KMSKA en de provincie Antwerpen wisselende tentoonstellingen uit de collectie 19de en 20ste eeuwse kunst onder de noemer ‘De Modernen’. Voor de zesde tentoonstelling rond het thema ‘De Modernen’ lieten het KMSKA en de provincie zich inspireren door twee stromingen uit het interbellum, het ‘Magisch realisme’ en de ‘Nieuwe Zakelijkheid’. Bijna vergeten en volstrekt onterecht onvoldoende gekende kunstrichtingen.
Magisch realisme en nieuwe zakelijkheid
kreeg het etiket ‘Magisch realisme’ opgekleefd. Pyke Koch (1971):”Het magisch realisme bedient zich van voorstellingen die wel mogelijk, maar niet waarschijnlijk zijn; het surrealisme daarentegen van onmogelijke, onbestaande of onbestaanbare situaties.”
Van o.a. Carel Willink’s Rustende Venus II, een naakt voor een classicistische achtergrond getuigt het model Sylvia Willink: “Ikzelf heb driemaal voor Carel geposeerd en het hele ritueel van voorbereiding meegemaakt, het fotograferen
Na Wereldoorlog I distantieerden een aantal kunstenaars zich van het modernisme en keerden terug naar de realistische vormgeving waarbij ze zich verplichtten sociaal of politiek bewogen motieven of denkbeelden met een onderbewuste inhoud te betrekken. De tentoonstelling samengesteld uit uitgewerkte herkenbare afbeeldingen, met een onderhuids modernisme als geheime verwantschap, kreeg terecht de naam ‘Onwaarschijnlijk echt’. Deze bijzondere tentoonstelling werd uitzonderlijk gerealiseerd in samenwerking met het Gemeentemuseum Den Haag, het Prentenkabinet Antwerpen en Cinematek Brussel.
MAGISCH REALISME
Waarbij aanvankelijk de definities magisch realisme en nieuwe zakelijkheid door elkaar werden gebruikt werd voornamelijk vanuit Nederland er geleidelijk een scheidingslijn tussen beide getrokken. De kunstuiting van Pyke Koch, Carel Willink of Raoul Hynckes
11 |
Vakbond in Beweging 81
alleen was niet genoeg, letterlijk alles moest kloppen en mijn hele lijf werd nagemeten, met grote en kleine passers en genoteerd op een grote voorstudie. Een bijna wetenschappelijke benadering als van een arts.”
De in Nederland wonende Belg Raoul Hynckes studeerde aan de academies in Brussel en Mechelen. Zijn magisch realistische stillevens doen ons herinneren aan de vanitasstillevens. Sombere doeken met verwijzingen naar de dood en vergankelijkheid.
TENTOONSTELLING
Op de tentoonstelling een alledaags stilleven: een tafel met daarop schorseneren, prei, doeken en een fles. Reëel en somber afgebeeld met als titel, ‘Schorseneren’. Pyke Koch zoekt inspiratie in de zelfkant van de maatschappij. Hij schilderde in 1931, met Deense actrice Asta Nielsen in gedachte, Bertha Van Antwerpen, een confronterend portret van een prostituee. Het werd gekozen als titelprent van de tentoonstelling ‘Onwaarschijnlijk echt‘.
Van Paul Delvaux is het werk De roze strikken in de tentoonstelling opgenomen. Wanneer Paul Delvaux net zoals Raoul Hynckes in Nederland zou hebben verbleven, werd hij zeker tot de magisch
realistische stroming gerekend. In België staat hij echter als surrealist beschreven. Toch is de stroming 'magisch realisme’ ook in België gekend. In de letterkunde worden Hubert Lampo’s romans en binnen de schilderkunst Octave Landuyts vroege werken en Jef van Tuerenhouts schilderijen en grafiek tot het magisch realisme gerekend.
DE NIEUWE ZAKELIJKHEID
In het, zowel financieel, politiek als sociaal, failliete Duitsland na Wereldoorlog I waren er een aantal kunstenaars die het Modernisme de rug toekeerden en onder de noemer ‘Neue – Sachlichkeit’ op zeer herkenbare en confronterende wijze de goegemeente een spiegel voorhielden. Het waren vooral Georg Grosz en Otto Dix die bijzonder
12 |
Vakbond in Beweging 81
kritisch de maatschappelijke en sociale tegenstellingen in de Weimarrepubliek weergaven. Grosz toonde vooral de arrogante bijna ziekelijke machtwellust van de militairen, de nationalistische en sociaal democratische politici, de geestelijken en de zelfingenomen intellectuelen. Dix zocht inspiratie in de burleske jazzy omgevingen met een wulps, kitscherig, uitdagend en genotzuchtig publiek, verpauperde, afgeleefde prostituees en door de oorlog vermikte soldaten in een onwezenlijke stad.
Charley Toorop was aanvankelijk geïnspireerd door het kubisme van Kadinsky en Juan Gris. Einde jaren twintig, begin jaren dertig evolueerden haar werken naar een nieuw zakelijk neorealisme.
Vanuit haar links maatschappelijk engagement was zij zeer begaan met het harde leven van de boeren. Zij bezocht in navolging Vincent Van Gogh de Borinage en schilderde het proletarisch boerenleven. Bij de oprichting van de Film Liga in 1927 kwam zij in contact met de cineast Joris Ivens die samen met Henri Storck ‘Misère au Borinage’ realiseerde.
Niet alleen wordt er op de tentoonstelling aandacht besteed aan de experimentele film door de avant-gardistische montages van Charles Dekeukeleire en de magisch realistische film ‘La Perle’ van de cineast Henri d’Ursel. Ook de sociaaldramatische filmdocumentaire ‘Misère au Borinage’ van Henri Storck, ongetwijfeld de bekendste pionier van de Belgische filmkunst, wordt getoond.
Henry Van Straten behoorde tot de bekende ‘Grote Vijf’ (Frans Masereel, Jan en Jozef Cantré, en Joris Minne) die na Wereldoorlog I de Vlaamse houtgravure vernieuwden, en was huisillustrator van het literaire tijdschrift Lumière. Hij maakte gravures voor Willem Elschots
Lijmen, Het Been, Kaas en Villa des Roses. Ook het boek Thijl Ulenspiegel, (de vertaling door Theun de Vries en de versvorm door Hubert Melis) bevatten illustraties van Van Straten. Henry Van Straten studeerde aan het Nationaal Hoger Instituut voor Schone Kunsten te Antwerpen en volgde grafiek bij Edward Pellens. Zijn fantasierijke vrije grafiek, vaak bezield door de zelfkant van de maatschappij, zijn gewoon virtuoos gesneden, sierlijk, minder hard dan Masereel. De ‘Neue – Sachlichkeit’ was Van Straten zeker niet onbekend. Georg Grosz was een persoonlijke vriend van Frans Masereel. Henri Van Straten onderzoekt sociaaleconomische tegenstellingen, frequenteert jazzclubs met stepdansers en naaktdanseressen. Kortom al de aspecten van de moderne grootstad Antwerpen met dokken, industriearbeid, matrozen en hoeren komen aan bod in zijn gravures. Ludo Raskin schrijft over Van Straten: “Op ongeëvenaarde wijze vertelt hij in houtsneden en tekeningen over het nachtleven van de havenstad. Hij vult zijn bladen met vrouwelijke aanlokkelijkheden,
13 |
Vakbond in Beweging 81
jazzmuziek en opwindend raffinement. (...) De zelfkant van de maatschappij die hij voorstelt, heeft niet uitsluitend ellende en eenzaamheid, doch ook levenskracht vertaald door ongebondenheid, erotiek en menslievendheid.” De tentoonstelling ‘Onwaarschijnlijk echt. Magisch realisme en nieuwe zakelijkheid’ loopt nog tot 31 augustus 2014 in de Koningin Fabiolazaal, Jezusstraat 28 te Antwerpen. Voor deze gelegenheid zijn meer dan honderd werken bijeengebracht van onder meer Carel Willink, Pyke Koch, Raoul Hynckes, Paul Delvaux, Gino Severini, Charley Toorop, Henry Van Straten, … Praktisch: Prijzen:
Tot 31 augustus dinsdag tot zondag van 10-17 uur. Zaterdag 10-18 uur. studenten 4 euro, 60+ 3 euro, van 19-25 jaar 1 euro, 0-18 jaar gratis.
Frank Van Dessel
FILMBESPREKING
De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween
De kroniek van een lang en zéér avontuurlijk leven mag best een lange titel dragen, zoals het geval is bij de Zweedse absurde komedie “Hundraåringen som klev ut genom fönstret och försvann”. Maar gemakshalve zullen we ons hier beperken tot Hundraåringen. De vertaling van deze Zweedse kaskraker, gebaseerd op de gelijknamige bestseller van Jonas Jonasson, namelijk “De 100 jarige man die uit het raam klom en verdween” maakt het al iets duidelijker. De eeuweling in kwestie is Allan Karlsson, vertolkt door de in Zweden razend populaire komiek Robert Gustafsson.
Allan wordt dus honderd en dat wordt groots gevierd in het bejaardentehuis, behalve dan dat de jarige het op zijn heupen krijgt en kort voordat het feest losbarst, vertrekt. De tijd die hem rest kan hij beter besteden, vindt hij, en hij klimt uit het raam en verdwijnt. Pers en burgemeester hebben het nakijken.
Allan is een nuchter type dat weinig tot geen angst kent en die verder niet al te lang stilstaat bij zijn beslissingen, maar ad hoc handelt en het avontuur op zijn hoogbejaarde leeftijd niet schuwt. Met alle gevolgen van dien. De vaart houdt hij er in elk geval in, want vanaf het moment dat hij het bejaardentehuis verlaat, wordt De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween een soort roadtrip waarbij de lezer de memorabele avonturen van de 100-jarige meemaakt. Hij schuifelt van de ene bizarre ontmoeting in het andere extreme avontuur. Zoals? Iets met een circusolifant, een diepgevroren lijk, een mediageile politiecommissaris, een onheilspellende motorbende... Kortom, ruim voldoende om een avontuurlijke komedie te vullen. Maar er is meer. Véél meer. Namelijk de flashbacks die een overzicht geven van bepaalde scharniermomenten uit de geschiedenis van de 20ste eeuw en waarbij de voorliefde voor explosieven van de immer laconieke Allan een centrale rol speelt. Zijn geliefde kater heet niet toevallig Molotov. Eigenlijk is Allan ook wel een beetje simpel van geest, zeker na een jeugdig verblijf in de psychiatrie, en dus is hij niet echt onder de indruk wanneer hij oog in oog staat met dictators zoals Franco en Stalin. Hij vindt er evenmin graten in om de toekomstige president Truman te helpen bij de ontwikkeling van de Amerikaanse atoombom. Het zijn deze hilarische ontmoetingen met de geschiedenis die maken dat de onverstoorbare Allan hier en daar omschreven werd als een Zweedse versie van Forrest Gump. Deze film is een leuke luchtige komedie die voor ontspanning zorgt.
14 |
Vakbond in Beweging 81
De Rode Woordzoeker Zoek de rode woorden in deze woordzoeker en streep ze door. De woorden kunnen zowel van links naar rechts als van rechts naar links geschreven zijn, en staan zowel horizontaal als verticaal en diagonaal. Als alle woorden zijn weggestreept, vormen de overgebleven letters een zin. Mail deze oplossing voor 1 september door naar adviespunt.antwerpen@abvv.be met als onderwerp ‘Rode Woordzoeker’ of stuur ze op per post naar: Adviespunt, Ommeganckstraat 35, 2018 Antwerpen. Uit alle inzendingen zal een onschuldige hand de winnaar trekken. De prijs is een duoticket voor de Zoo van Antwerpen of Planckendael.
ARBEIDSVOORWAARDEN ARMOEDEBESTRIJDING BETOGING BONDSGEBOUW BUIDELDRAGER COMMERCIALISERING CULTUUR DELEGEE DIENSTVERLENING DUMPING EENHEIDSSTATUUT FRAUDE GELIJKHEID
GEPENSIONEERD GEZONDHEIDSZORG HAVENARBEIDER HERVERDELING HORVAL HOSPITALISATIE IDEOLOGIE INTERNATIONALE KLASSENSTRIJD LOOPBAAN MAATSCHAPPIJVORM MAXIMUMPRIJS METAALARBEIDERSBOND
MOBILITEIT MUTUALITEIT OMMEGANCKSTRAAT ONDERHOUDSPLICHT ONDERNEMINGSRAAD PATRONAAT PENSIOENPIJLER PRODUCTIEMIDDELEN RADEIS RECHTVAARDIGHEID REVOLUTIE SCHELDE SENIORENWERKING
SOCIALEZEKERHEID STAKINGSPIKKET STAKINGSRECHT STRIJDBAAR SYNDICALISME TERMONT TOEGANKELIJKHEID VAKBONDSACTIE VAKCENTRALES VERZORGINGSCENTRUM VOLKSHUIS VOLKSVERHEFFING WELVAART
W E
M S
I
L
A C
I
D N Y S R E G A R D
U
D
E
H
S
T
A K
I
N G S P
I
K
K
E
O
O
C
V
O
L
K S V
E R H E
F
F
I
N G N
I
G O T
E
B
B
S
O N C
S
I
L O V
A
K
C E
N
T
R A
L
E
S
E
E
M N
I
P
E N S
I
O E N P
I
J
L
E
R U U
L
U C
G
N M E
A
D
E R E
E N H E
D S
S
T
A
S
I
E
D
L
T
H C
I
L
D
O
R
R
E
E
G N
I
N E
N
R
C
A
Z
G N
O
E
I
A
E
E
B
N
A W K
E
U H S
K
P
I
T
S D U O H R E L
R E
V
T
I
P M U D R E
E
N O
I
T
L
E
D
I
U
R A
A
V
L
E W
T
T
U U
T D
D N O A R
S N E
I
I
B
J G
D M A N D
I
S
N E
P
E G
I
C A
S D N O B
K
A
V
H O R V A
L
H O S P
I
T
A
A
T
I
E
D
L
E H C
S
T
I
E U R M U
T
U A
L
I
T
I
T
R A A
D
R E C H
T
I
S
H W L
R
E
V
O L
E
E
I
O R
I
T H E O N D E R N E M
I
R
R
S
O H
E
E G E
V
K
E
V
E
R
Z O R G
I
E
I
R
S
I
R
E D
B R A N E
R
N
I
D D N
A A B
P O O L
D
G
N
I
D
I
S
E
E
G
E
D U
A R F
N G R O Z
L
V
E
B
E
A N O
I
I
R
D
R
A W R A A
N
E
T
A
A
R
T
G
N
T
O E
G
A N K
E
L
I
R
E
C
H
T
V
A A R D
I
G H E
M
A
A
T
S
C
H A P
I
J
J L
U
L
I
R T
L E
E D S
E
T
K
I
N G S
N G S C E
N
T
S
A
N G S
J
R U M T
V
A H C S
I
I
R P M U M
E
R A
A
E D A
R
I
X A M
B E D E O M R A M D K
L O M E
G
T
N O M R E
T
N E
S
S
A
L
K P
E
S K C N A G E M M O B
I
L
I
T
E
I
T
I
D E O
L
O G
I
E
I
E
H K
J
I
L
E
G
V O R M T
A
A
N O R
T
A
P
T
B D
P
15 |
S
D
I
E
H D N O Z
A N R E
T
N
I
J
S
I J
R
T
K H E I
D
Vakbond in Beweging 81