Academy Garden Dergisi (Kasım 2014) by Academy GARDEN

ACADEMY

GARDEN

Yeniden Merhaba!

SAYF A 2

Aylık Popüler Bilim ve Kültür Dergisi Kasım 2014 Genel Yayın Yönetmeni Halil BAĞIŞ Yazarlar

Ahmet AK Ayşegül DANIŞMAZ Ayşe ÖZOĞLU Burcu AKBULUT Busenur BOLAT Dilek DURSUN Fatma Nur FIRAT Fatmanur SÖNMÜŞ Halil BAĞIŞ Kaan Furkan ALTINOK

Ve bir ay geride kaldı. Ekim ayında ilk sayıyı sizlere ulaştırmanın heyecanını yaşadık. Beklentilerin üzerinde erişim ve okunma oranları sizlerden gelen en güzel geri dönüştür bizim için. Bu bilimsel ve kültürel çabaya çok güzel tepkiler geldi. Tavsiye ve eleştirinizin dikkate alındığı Kasım sayısının giriş yazısını okuyorsunuz. Haydi sayfayı çevirin ve okumaya koyulun. Dergimize Mobidik.com’dan,İssuu.com’dan ve sosyal ağlar (Facebook,Twitter,Ahsar,İnstagam ) üzerinden ücretsiz erişebilirsiniz. Bu sayıda yine eleştirileriniz yol gösterici olacaktır. Bizimle iletişime geçin : acdmygarden@gmail.com

Mehmet ÇİFTÇİ Mehmet ŞEYHANLI

Yeni sayılarda, görüşmek ümidiyle. Bilimle

Merve TURHAN Ruhat MERSİN

kalın..

Selin USTA Sümeyye ATMAN Sevgi AKSOY Ercan KESKİN

Yazı Araştırma

Şeyma POLAT

Haşim AKTAŞ

Tuğçe TANIMAK

Web

Zehra ÖZTÜRK

Hilmi IŞIK acdmygarden@hotmail.com

ACADEMY

GARDEN

ACADEMY

GARDEN

SAYFA

Ne var Ne yok... Bu ay Ne okuyacaksınız? 

Mars'da Nasıl Bahçe Yapabiliriz?



ANTARKTİKA’DAN HABER VAR!



Çağın Mucizesi: 3D Yazıcılar



Bilimin Oscarı; Nobel



Sadece Zekâ Oyunu Değil



Tuhaf ufuklar, uçuk hayaller…



GÜNLÜK HAYATTA FİZİK



LİNUX İŞLETİM SİSTEMİ NEDİR? NE DEĞİLDİR?



HOMEOBOX GENLERİ ( HOX GENLERİ- HOMEOTİK GENLER )



TERMOGRAFİK GÖRÜNTÜLEME SİSTEMLERİ



Fatmanur Fırat’ın Çizimi



Pluto Cüce Gezegeni ve Uyduları

AYLIK

POPÜLER

BİLİM

KÜLTÜR

DERGİSİ

SAYFA

Kasım’da ne var... 7 KASIM 1867 Polonya asıllı Fransız kimyager Marie Curie doğdu. 7 KASIM 1878 Lise Meitner Doğdu. ABD'li nükleer fisyonu keşfeden Nobel Kimya Ödülü sahibi kimyacı, fizikçi . 8 KASIM 1895 Alman fizikçi Wilhelm Röntgen, X ışınını keşfetti. 9 KASIM 1934 ABD'li gökbilimci Carl Sagan dünyaya geldi 11 KASIM 1966 NASA Gemini 12 uzay aracını fırlattı. 12 KASIM 1980 NASA uzay aracı Voyager I , Satürn gezegenine en yakın konumuna geldi ve gezegenin halkalarının fotoğraflarını çekerek Dünya'ya gönderdi. 12 KASIM 2003 TÜBİTAK Bilgi Teknolojileri ve Elektronik Araştırma Enstitüsü (BİLTEN) tarafından teknoloji transferi yöntemiyle üretilerek uzaya gönderilen BİLSAT uydusu görüntü göndermeye başladı 27 KASIM 2001 Hubble Uzay Teleskobu, Güneş Sistemi dışındaki Osiris adlı bir gezegenin hidrojenden oluşmuş bir atmosfere sahip olduğunu keşfetti. Bu Güneş Sistemi dışında keşfedilmiş ilk atmosferdir.

AYLIK

POPÜLER

BİLİM

KÜLTÜR

SAYFA

DERGİSİ

Mars'da Nasıl Bahçe Yapabiliriz? İnsanoğlunun hayal gücü çalışıyor, Mars'da bitki yetiştirmek için yöntemler arıyor ve bu konuda akademik çalışmalar yapıyorlar. Astrobiyolojide doktora yapan bir öğrencinin tezi konusu da buymuş. Yer dışında yüzeyi yaşama en elverişli gezegen olduğu için insanoğlu uzay çağında Mars'ı nasıl yaşanabilir hale getireceğini planlıyor. İnsanların Mars'da yaşayabilmesi için en önemli gereksinmesi olan oksijen, korunak, yiyecek ve su nasıl elde edilir sorusunu yanıtlamaya çalışıyor. Korunak hariç diğerlerini uzun süre dünyadan oraya götürmek ekonomik olarak olanaksız olduğundan bunları bir şekilde Mars'da yaşarken elde edebilmeliyiz. Sözü edilen yaşam gereksinimleri için aslında robot yardımıyla bir bahçe yapabilirsek, sorun çözülecek. Korunak olarak önce yüzeyde bir sera yapmalıyız. Kubbe şeklindeki bu sera özel bir plastikten yapılmalı, öyle ki Mars yüzeyinde bol miktarda bulunan morötesi ışınımları geçirmemeli. Çünkü çiçekler, sebzeler, hububat ve meyveler insanlar gibi bu tür ışınımları sevmezler. Yine bu yapı Mars yüzeyindeki kuvvetli toz rüzgarlarına karşı koyacak şekilde sağlam olmalı. Bahçede yetiştirilecek ürün sıcak bir iklim ister, seranın dışı ortalama -63 derece olduğu için dondurucu bir soğuk var. O nedenle seranın dışına koyacağımız güneş panelleri sayesinde sera içinde gerekli iklimi elde edebiliriz. Bahçede yetiştireceğimiz her şey sulanmak ister, o nedenle sıvı suya gereksinmemiz var. Mars yüzeyinin hemen altında donmuş su var, o nedenle buzu çıkarıp eritebilmeliyiz. Mars atmosferindeki başlıca gaz karbon dioksittir ve insanoğlu bu kimyasalı hiçbir zaman kullanamaz, fakat bitkiler kullanır. Bitkiler bu gazı fotosentez sürecinde kullanır ve bizim en önemli gereksinmemiz olan oksijeni oluştururlar. İnsanoğlunun uzun süre Mars'da yaşayabilmesi için oraya gitmeden önce tüm bu sistemler robotlar tarafından gerçekleştirilmeli ve test edilmelidir. Bu süreçler çok önce güvenli bir şekilde yeryüzünde, Mars çevre koşulları meydana getirilerek denenmeli. Bu sistemi yapacak olan bahçe robotunu tasarlayıp üretebilmeli ve gerekli testleri geçtikten sonra Mars'a göndermeliyiz. Bahçe robotu tohumları saçabilmeli ve büyüyen bitkilerin gelişebilmesi için gübrelemeyi öğrenmeli. Sonuç burada en önemli olan akıllı bahçe robotunun yapımıdır. Ülkemizde o kadar çok robot yarışması yapılıyor ki bir gün bizim gençlerimiz de TAMSAT derneği içinde böyle bir robotu üretebileceklerine inanıyorum. Ethem DERMAN

ACADEMY

GARDEN

SAYFA

ANTARTİKA’DAN HABER VAR! Bu ay sizin için uzun bir yolculuk yaptık! Buzulaltı göllerinden dünyanın en eski su kaynağına kadar indik. Wendell Denizi’nin doğu kıyısına gittik. Dünyanın en önemli araştırma istasyonlarından birkaçını ziyaret ettik. İşte bu istasyonlardan ve araştırmalarından bazıları: McMurdo İstasyonu Güney Antarktika’da yer alan McMurdo istasyonu kıtadaki en büyük istasyonlardan biri. 1956’da hizmete açılan istasyon ABD tarafından işletiliyor. Her türlü olumsuz koşula ve yüksek maliyete rağmen Antarktika’da bilimsel çalışma yapmanın dünyanın başka yerlerinde yapılan çalışmalara göre bazı üstünlükleri var. Mesela temiz havası sayesinde hava kalitesi çalışmaları için, ışık kirlenmesinin olmaması ve altı ay süren kutup gecesi nedeniyle de gökbilimciler için yeryüzündeki en uygun yer. Kilometrelerce kalınlıktaki buz tabakası da paleontoloji çalışmaları için dünyanın geçmiş iklim kayıtlarının tutulduğu milyonlarca yıllık bir arşiv niteliği taşıyor. Kıtanın bilimsel açıdan çekici olması, geçtiğimiz yüzyılın başlarında kurulmuş az sayıda araştırma merkezinin ve gözlem istasyonunun yüzyılın ikinci yarısından sonra hızla artmasına yol açtı. Günümüzde 30 ülkenin Antarktika’da sürekli ya da geçici olarak kullandığı merkezler var. Bu merkezlerde yapılan çalışmalar genellikle uluslararası ekiplerce gerçekleştiriliyor. Antarktika’da buzul altı göllerle ilgili çalışmalar 1960’lı yılların sonlarında, buzun altını gösterebilen radar görün-

tüleri sayesinde başladı. Rusya’nın Antarktika’daki araştırma merkezlerinden biri olan ve 1957’de açılan Vostok İstasyonu’nun yaklaşık 4 km altında kıtanın en büyük buzulaltı gölüne rastlandı. Aslında kimse bu kadar zorlu iklim koşullarının olduğu bir bölgede sıvı halde suya rastlamayı ve bu suyun da çok büyük bir tatlı su gölüne ait olmasını beklemiyordu. Ne var ki radar sonuçları bunun varlığını gösteriyordu. Bu buluşun bilimsel olarak kanıtlanabilmesi için 20 yıldan fazla sürenin geçmesi gerekti. Vostok gölünün varlığının kesin olarak kanıtlanmasından çok daha önce Rus bilim insanları kalın buz tabakasında sondaj çalışmalarına başlamıştı. Bu sondajın sonucunda 1998’de Vostok Araştırma Merkezi’nde çalışan Rus, Fransız ve Amerikalılardan oluşan bir ekip şimdiye kadarki en büyük buz çekirdeğini elde etti. 3623 m uzunluğundaki bu çekirdek, göl suyuyla buz tabakasının birleşme noktası olduğu tahmin edilen yerin yaklaşık 100 m yakınına kadar açılan sondaj kuyusundan çıkarıldı. Çekirdeğin göle yakın bölümlerinin incelenmesi sonucunda buzun yaşının yaklaşık 420.000 m olduğu ve göl suyunun atmosferle bağlantısının 500.000 ile 1.000.000 yıl önce kesilmiş olması gerektiği hesaplandı. Yani Antarktika’nın Amazon ormanları kadar yeşil olduğu bir dönemde.

AYLIK

POPÜLER

BİLİM

KÜLTÜR

DERGİSİ

Vostok İstasyonu Antarktika’nın en ulaşılmaz bölgelerinden birinde yer alıyor.Bölgede tüm yıl boyunca sert iklim koşulları hüküm sürüyor. Çekirdeğin en derin bölümlerinin göl suyunun donmasıyla oluşan buz tabakası olduğunun düşünülüyor. Araştırmacılara göre gölde, gen havuzlarının dünyada benzeri olmayan, en az 500.000 yıllık bakterilere rastlanabilir. Yaklaşık 4 km kalınlıktaki buz tabakası sayesinde gölün suyu belki de dünyanın en eski suyu. Göl suyunun ortalama yaşının milyon yıl olduğu tahmin ediliyor. Vostok gölünün bu kadar eski zamanlardan kalmış olması doğal olarak bilim çevrelerini çok heyecanlandırdı. Düşük sıcaklıkta, atmosfer basıncından yüzlerce kat fazla bir basınç altında ve fotosentez yapmak için ışık olmayan bir ortamda eğer yaşam varsa, bu şimdiye kadar hiç rastlamadığımız türden bir yaşam olmalı. Vostok gölünün derinliklerinde sıcak su kaynakları var olduğuna ilişkin bulgular elde edildi; bu da gölde başka canlı türlerinin bulunması olasılığını arttırıyor.

Halley VI İngiliz Antartika Araştırmaları kurumu tarafından yapılan açıklamada Halley VI isimli istasyonun bilimsel araştırmalar için sürekli faaliyet halinde olacağı açıklandı. Weddell Denizi’nin doğu kıyısında, yüzen Brunt Buzulu’nda bulunan istasyon, sahip olduğu kayak mekanizmaları ile gerek görülmesi durumunda hareket edebilecek. Birbiriyle bağlantılı 7 üniteden oluşan istasyonda laboratuvarlar ve çalışma ofislerinin yanı sıra, araştırmaların yoğunlaştığı yaz mevsimi için 52 kişiyi ağırlayabilecek yatak odaları bulunuyor. Eksi 56 santigrat derece hava sıcaklığına dayanıklı şekilde inşaa edilen istasyonda kış mevsiminde 16 bilim insanı çalışacak.Uzmanlar bu süre içinde sert iklim şartlarından dolayı inşaat için sadece dokuz hafta çalışabildi.

Halley VI araştırma istasyonu McMurdo araştırma istasyonu

SAYFA

ACADEMY

SAYFA

GARDEN

Güney Kutup İstasyonu Mart ayında kozmologlar BICEP2 teleskopundan gelen önemli bir sonucu duyurdular. Büyük Patlama’nın ardından gelen anda evrenin şiddetli genişlemesinin kanıtlarına ulaştılar. Fakat bu sıra dışı iddialar aynı şekilde sıra dışı kanıtlar gerektiriyordu. Gökbilimciler bu deneyi ispatlayacak veya çürütecek daha fazla araştırma yapılması gerektiğini savunuyor. Gelecek yaz mevsiminde BICEP3 kullanılmaya başlanılacak. Atasından 5 kat fazla algılayıcıya ve 3 kat geniş izleme açısına sahip olan teleskop BICEP2’nin bulgularını onaylayacak veya onaylamayacak.

Güney Kutup İstasyonu

Selin USTA

http://www.denizce.com/vostok.asp http://www.belgesell.com/guney-kutup-istasyonu.html http://gearpatrol.com/2013/02/07/design-spotlight-halley-vi-antarctic-research-station/(Fotoğraf)

ACADEMY

GARDEN

SAYFA

Çağın Mucizesi: 3D Yazıcılar Son zamanlarda oldukça popüler bir konu olan 3D yazıcıları inceleyeceğim. Bu yazıcılar endüstride kullanılmasının yanı sıra son zamanlarda başka alanlarda kullanma çalışmaları başladı.

tedavisinde de kullanılması amaçlanıyor. Hastaya özel tasarlanıp kullanılması beklenen protez denemeleri de henüz deneme aşamasında. Yapay damarlar üretiminde ise aort daralması gibi hastalıkların önlenmesi hedefleniyor. Buna ek olarak yine hastaya Bir CAD yazılımı ile istediğiniz şekli tasarlaözel olarak tasarlanmak üzere plastik cerrayarak ürününüzü elde edebilirsiniz. Sanırım hide de bu yazıcıların kullanılması hedefleni3D yazıcıların en büyük avantajı buradan geyor. Plastik cerrahide dolgu malzemelerinin liyor. Çünkü CAD yazılımı tamamen tasarıma 3D yazıcı tarafından üretilip kanserojen maddayalı bir program. 3D yazıcılar bugüne kade oranını en aza indirme çalışmaları hala dar prototip kalıplar veya yeni bir projenin sürmekte. maketi gibi endüstriyel alanda kullanırken artık tıp alanında da kullanılmaya başlandı. 3D yazıcılar sadece tıp ve endüstriyel alanda Louisiana Tech üniversitesinde biyomedikal kullanılmakla kalmayıp; Oyuncak Sektörü, ve nanosistem mühendisleri tarafından bir Yedek Parça ve Sanayi ve Kuyumculuk alaprogram geliştirildi. Programda daha çok 3D nında da kullanılması için denemeler yapılıyazıcılardan yararlanıyor. Yazıcılarda üretilen yor. Ayrıca plastik ve plastik bazlı ham madtıbbi implantlar ile içerisine antibakteriyel ve de kullanılan yazıcılarda şu sıralarda metal, kemoterapik maddeler konulup vücuda alüminyum benzeri malzemeler kullanılması proggamlı bir şekilde konulup ilaçların hedef deneniyor. Eğer bu maddeler ile üretim babölgeye daha proggamlı ve başarılı bir şekil- şarı sağlarsa bir çok alanda 3D yazıcı kullanıde ulaşması hedeflenmiş. Üstelik 3D yazıcı mı yaygınlaşacak. Anlaşılan 3D yazıcılar geleile implant üretmek daha sağlıklı ve kullanış- cekte bir çok alanda devrim yapacağa benzilı. Günümüzde kullanılan implantlar kemik yor. dolgu malzemesiyle üretiliyor ve içerisinde bir çok kanserojen madde bulunabiliyor. Üstelik günümüzde kullanılan implantlar vücuda yerleştirildikten sonra ayrı bir cerrahi operasyonla alınması gerekirken 3D yazıcı ile üretilenler kendi kendine vücütta yok olabiliyor. Tabi ki bu çalışmalar henüz deneme aşamasında. 3D yazıcı Üretilen Protez 3D yazıcılarla tıp alanında sadece implant üretilmemiş ayrıca yapay damar ve protez

ACADEMY

SAYFA

GARDEN

1993 - "MIT" Mürekkep püskürtme yöntemil ile 3 boyutlu obke üretimi ile ilgili bir patent aldı. 1995 - Zcorp MIT nin patentini lisansladı ve bu teknoloji ile çalışan 3D printerları üretmeye başladı 3 boyutlu yazıcı ile üretilen implant

Aynı zamanda 3D yazıların da bilgisayar gibi eski bir tarihi var. Onu da görelim; 1984 - Charles Hull tarafından sayısal bilgi kullanarak 3 boyutlu obje üretimi geliştirildi

1996 - Stratasys "Genisys" modelini piyasaya sürdü. 1996 - Z Corporation "Z402" modelini piyasaya sürdü

1996 - 3D systems "Actua 2100" ü piyasaya sürdü". 3D yazıcı kelimesi ilk kez bu yılda kul1986 - Charles Hull Stereolithografi yöntemi- lanılmaya başlandı ni geliştirdi ve patentini aldı. 1997 - EOS Stereolithografi şirketini 3D Sys1986 - Charles Hull 3D Sytems şirketini kurdu tems şirketine sattı ancak halen Avrupanın ve ilk ticari 3D yazıcı makinesini geliştirdi. Bu en büyük üreticilerinden biri makinenin adı stereolithografi cihazıydı. 2006 - Açık kaynak ilk 3D yazıcı projesi başla1988 - 3D Systems Şirketi genel kullanıma dı - Reprap. Kendi parçlarınıda kopyalabilme yönelik ilk modeli SLA-250 yi geliştirdi özelliğine sahip bu makine sayesinde bir çok 1988 - Scott Crump Fused Deposition Mode- ev kullanıcısı 3D yazıcı sahibi olacaktı ling (FDM) "Ergitmeli Model Yığma" teknolo- 2008 -Reprap'in ilk versiyonu tamamlandı. jisini icat etti Kendi parçalarının %50 sini üretebiliyordu. 1989 - Scott Crumb Stratasys şirketini kurdu. 1991 - Helisys şirketi ilk katmanlı obje üretim sistemini sattı 1992 - Stratasys ilk FDM makinesini sattı. 1992 - DTM şirketi ilk SLS sistemini sattı 1993 - Solidscape mürekkep püskürtme mantığı ile çalışan bir cihaz üretme amacı ile kuruldu.

Busenur BOLAT

http://www.kedkem.com/muhendislik/3-Boyutlu-Yazicilar-HakkindaGenis-Bilgi-10538.htm http://www.3byazici.com/2012/05/3-boyutlu-yazicilar-nasilcalisir.html http://www.3byazici.com/2012/10/3d-yazici-calisma-prensibi.html tubitak yazıları eylül 2014

AYLIK

POPÜLER

BİLİM

KÜLTÜR

DERGİSİ

SAYFA

Bilimin Oscarı; Nobel

Dinamitin mucidi Alfred Nobel’in vasiyeti üzerine kurulan Nobel Vakfı’nın,1901 yılından günümüze kadar insanlığa hizmet edenleri ödüllendirmek amacıyla verdiği Nobel ödüllerinin bu yılki sahipleri geçtiğimiz Ekim ayında belli oldu.

Beynimizde harita işlevi gören hücreler, mesafe ve yön bulmaya yarayan bir başka hücre grubuyla ortak çalışarak beynimizde ki GPS sistemini oluşturuyorlar. Uzmanlar Alzheimer hastalarının çevrelerini tanımakta zorlandıklarını ifade ederek ,bu buluşla onların sorunlarının kaynağını daha iyi anlayabileceklerini açıkladılar.

Isamu Akasaki,Shuji Nakamura ve Hiroshi Amano

Sonrasında İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından Nobel Fizik ödülü, mavi LED teknolojisini geliştirerek aydınlatma teknolojisinde çığır açan üç Japon bilim insanına verildi. Akasaki,Nakamura ve Amano mavi ışık John O’Keefe, May-Britt Moser ve Edvard Moser yayan diyot(LED) buluşu ile uzun ömürlü ve Bu prestijli ödülün ilk isimleri Tıp alanında tasarruflu ışık kaynaklarını kullanmamız için açıklandı. Karolinska Enstitüsü (Stockholm) olanak sağladılar. Bu teknolojiyle, enerjinin tarafından 2014 Nobel Tıp Ödülü, insan beybüyük kısmı ısıya dönüşmeden ışık elde edilinindeki yön bulmayı sağlayan hücreleri keşyor. 100 bin saate kadar çalışan LED’ler,uzun feden üç bilim insanına layık görüldü. İngiliz ömürlü olduklarından dolayı tüketimde düaraştırmacı Prof. John O’Keefe ile Norveçli şüş sağlayacaklar. çift Prof. May-Britt Moser ve Prof.Edvard Moser ödülü paylaştı. Beynimizdeki konum ve yön bulma işlevlerini gerçekleştiren hücrelerin keşfedilmesi ile bulunduğumuz konumu nasıl biliyoruz ve gittiğimiz yolun yönünü nasıl belirliyoruz gibi sorular açıklanmış oldu.

ACADEMY

SAYFA

GARDEN

Eric Betzig,William E. Moerner ve Stefan W. Hell

Nobel Kimya ödülü süper mikroskobu geliştiren iki ABD’li ve bir Alman araştırmacıya verildi. Dokuların moleküler yapısına inen bu mikroskop sayesinde hastalıkların araştırılması ve ilaç tasarımı için ilerleme sağlandı.

Bu yıl Nobel Barış Ödülü çocuk hakları eylemcileri Pakistanlı Malala Yusufzay ve Hindistanlı Kailash Satyarthi’ye layık görüldü. Malala Yusufzay Nobel Barış ödülünü alan en genç kişi olarak tarihe geçti. Komite jürisi bu sene perspektiflerini genişlettiklerini belirtti. Daha önceden genel olarak ülkeler arası savaşla mücadeleye verilen barış ödülü, bu sene çocuk hakları ve kızların eğitimi için seferber olan kişilere verilerek, bu alana dikkatlerin çevrilmesine olanak sağladı

Jean Tirole

Patrick Modiano

Son olarak açıklanan Nobel Ekonomi Ödülü’ne Fransız ekonomist Jean Tirole layık görüldü. Piyasa gücü ve regülasyon üzerine yaptığı analizle ödülün sahibi olan Tirole, dünya çapında en etkili ve üretken iktisatçılardan biri olarak biliniyor.

2014 Nobel Edebiyat Ödülü Paris’in ünlü yazarı Patrick Modiano’nun oldu. Fransa dışında pek tanınmayan yazar,kitaplarını Yahudilik,savaşın anıları ve saklı kalan gerçekler üzerine yazıyor. Bu ödül haberlere, ‘’Norveç Nobel Komitesi yine ters köşe yap- Ödüller, her yıl olduğu gibi Alfred Nobel’in ölüm yıldönümü olan 10 Aralık 2014 taritı’’olarak yansıdı. hinde sahiplerine takdim edilecek.

Malala Yusufzay ve Kailash Satyarthi

AYLIK

POPÜLER

BİLİM

KÜLTÜR

SAYFA

DERGİSİ

sidir. En önemli ödülü alacak kişi bir İskandinavyalı da olabilir,olmayabilir de”

30 Aralık 1896 tarihinde Stockholm’ de açıklanan vasiyetinin ardından 1900 yılında Nobel Vakfı kuruldu. Ödüller 1901 yılında verilmeye başlandı. Daha sonra 1968 yılından itibaren Ekonomi alanı da bu ödüllere dahil oldu. Alfred Nobel’in vasiyetnamesi

Vasiyetinde, mirasının Nobel Ödüllerinin enstitüleşmesi yönünde kullanılmasını ve 33.200.000 kronunun her yıl insanlığa hizmette bulunanlara sunulmasını istemiştir. 27 Kasım 1895 tarihli vasiyetnamesinin dilimize çevrilmiş hali şöyledir. “Ardımdan bıraktığım gayrimenkulümün ve servetimin tamamı aşağıdaki şekilde dağıtılacak; kapital emniyetli bir şekilde fonda toplanmalıdır. Bu fonun faizi her yıl, insanlık için en büyük katkıda bulunmuş kişilere dağıtılmalıdır. Bir kısım Fizik sahasında en büyük keşfi yapan kişiye verilmelidir. Bir kısım Kimya sahasında en büyük keşfi yapan kişiye verilmelidir. Bir kısım Fizyoloji ya da Tıp sahasında en büyük keşfi yapan kişiye verilmelidir. Bir kısım Edebiyat sahasında en büyük keşfi yapan kişiye verilmelidir. Fizik ve kimya konusundaki keşifler İsveç Bilim Konseyince değerlendirilmelidir. Tıp konusundaki çalışmalar Stockholm’daki Caroline Enstitüsü tarafından değerlendirilmelidir. Edebiyat ve barış konusundaki ödüller,Norveç parlamentosu tarafından seçilen beş kişilik bir komite tarafından değerlendirilmelir. En büyük ve kesin arzum,ödüller adaylara dağıtılırken kesinlikle millet ayrımı gözetilmeme-

Sevgi AKSOY

www.nobelprize.org www.dw.de www.aljazeera.com.tr

ACADEMY

GARDEN

SAYFA

Sadece Zekâ Oyunu Değil

Her yaşta zihin geliştirmek, bakış açısını değiştirmek mümkündür. Birde bu gelişime

olmaları için stratejilerini geliştiren bir yol bulmalarını istemiş. Bunun üzerine kısa sürede hükümdara satrançla birçok yöntem gös4 yaşından itibaren başladığımızı düşünelim. terilip denenmiş ve en başarılı yöntemin satBelki de yaşıtlarımızın aklının ucundan bile ranç sporu olduğu tespit edilmiş. Keşfedildikgeçmeyecek çözümlemeler, bizim için henüz ten sonra zamanla dünyadaki bütün ülkelerküçük yaşlarda sadece düşünmekten ibaret de popüler olmuş ve günümüzde de popüolacak. Aslında bu durum hayal değil, satlerliğini sürdürmektedir. Dünya Satranç Feranç oynayarak hem çok eğlenceli vakit geçiderasyonu’nu (FİDE) 1924’de kurulup, 19. rebilir, hem de kendimizi çok geliştirmek ve yüzyılın ortasından beri düzenli olarak satkritik zamanlarda doğru hareketler yapmak ranç turnuvaları düzenlenmektedir. konusundaki yeteneğimizi geliştirebiliriz. Bu yazıda satrancın nasıl oynandığını değil de satrancın tarihçesini ve bize kattıklarını öğreneceğiz. Satrancın tarihçesi konusunda birçok efsane vardır. Ancak en çok bilinen efsane Hindistan’da yaşanmış ve efsaneye göre tahminen 1600 yıl önce Hindistan hükümdarı danışmanlarına, çocukların ilerde savaş zamanlarında doğru düşünen, başarılı birer general

AYLIK

POPÜLER

BİLİM

KÜLTÜR

DERGİSİ

Yapay zekâ kullanılarak bilgisayarların icat edilmesiyle birlikte, 20. yüzyılın sonlarında iyi satranç oynayabilen programlar oluşturuldu. 1997’de Garry Kasparov, Deep Blue adlı bilgisayara yenilince bilgisayar programcısı Omar Syed, makinelerin yapay zekâ alanında hala çok gelişmediğini ispatlamak amacıyla yine satranç tahtasında oynanan ve bilgisayar için zor, insanlar için kolay olan Arimaa adlı oyunu oluşturdu. Arimaa, satranç tahtasında oynanmasına rağmen satrançtan çok farklı bir oyundur. Aynı zamanda, günümüzde bazı satranç programları dünya şampiyonları seviyesinde oynayabilmektedir. Birçok bilim adamına göre, satranç 4 yaşından itibaren oynanabilir ve her yaştan insana farklı şeyler katabilir. Fakat küçük yaşlardayken oynandığında, genellikle çocuklarda görünen hiperaktifliği azaltıp, odaklanma sorunu büyük oranda giderilebilir. Satranç oynamanın faydaları bunlarla sınırlı olmayıp ileriyi düşünebilme, seçenekleri doğru değerlendirebilme, planlama ve birçok farklı düşünceyle eşzamanlı uğraşabilme gibi birçoğu doğuştan yetenek olan durumları hızlı bir şekilde henüz küçük yaşlardayken geliştirmeye olanak sağlar. Bu yeteneklerin gelişimi sadece satranca özgü olmayıp, satranç oynamak için gereklidir. Yapboz gibi düşünecek olursak, satrancın geliştirmemize olanak sağladığı her durum satranç içinde gereklidir. Bu yapılanmalardan biri eksik olursa, satranç oynarken zayıf bir yanımızın olacağını söylemek yanlış olmayacaktır. ABD’nin New York şehrinde ve Kanada’nın birçok yerinde 100’den fazla okul ve

SAYFA

3000’den fazla çocuk arasında yapılan testlerde dil, okuma ve matematik derslerinde başarılı olan çocukların satranç ilgisinin olduğu gözlenmiştir. Houston, Texas ve Bradford’daki bilim adamları, Pennsylvania’da yapılan çalışmalarda satrancın, kritik ve yaratıcı düşünme yetenekleri gerektiren testlerde yüksek skorların alınmasında önemli bir etki sağladığı tespit edilmiştir.

Satranç oyunu sadece bilinen şekilde oynanmaz. Satranç oyununun, gerek satranç tahtaları farkıyla, gerek satranç taşlarının diziliş farkıyla, gerekse farklı özellikteki satranç taşlarıyla türevleri oluşturulmuş ve farklı satranç oyunları icat edilmiştir. Günümüzde de oynanmakta olan satranç türleri vardır. Örneğin Glinski’nin altıgen satrancı, klasik satranç tahtasında değil de altıgen şeklindeki tahtada oynanır. Bu türevlerin asıl amaçları, eşit güçte olmayan iki oyuncunun karşılaşmasında güçleri dengelemek veya bu popüler oyunun klasik satrançtan farklı olarak oynanmasıdır.

ACADEMY

SAYFA

GARDEN

Satrancın insana kattığı en önemli değer sportmenliktir. Örneğin satrancın karakteristiklerinden biri de, rakibin şahını mat eden kişi şahı oyun tahtasından almadan öylece bitirir. Oyun biterken de asaletini kaybetmez.

Mehmet ÇİFTÇİ

www.gevezeforum.com http://e-satranc.com/sitemap-posttype-post.xml www.ozelozgurcocuk.com http://chesspromotional.wordpress.com/ Glinski’nin altıgen satrancı tahtası.

Satranç, sadece oyunlarda olmayıp birçok özel eşyanın güvenle saklanması için de kullanılabilir. Satranç hamlesiyle açılan dolaplar veya satranç tahtasının üzerinde bulunduğu masanın altının dönerek açılması gibi birçok yöntem bulunabilir. Aynı zamanda satranç takımı bulunduğu yere görsel olarak da bir çağrışım yapıyor yani süs eşyaları olarak kullanıldığı görünmektedir.

www.cesmeyelken.org www.satrancogretmenim.com www.damaoyna.net http://tr.wikipedia.org/wiki/ www.nisemsatranc.com http://www.enteresan.com/haber www.imraksatranc.com

AYLIK

POPÜLER

BİLİM

KÜLTÜR

DERGİSİ

SAYFA

Tuhaf ufuklar, uçuk hayaller... *Kainat dediğimiz kitap, yazıldığı dil ve harfler öğrenilmedikçe anlaşılamaz. O, mateÇoğumuzun ağlaya ağlaya geldiği bu hayatta matik dilinde yazılmış; harfleri üçgen, daire bazılarımız bitmek, tükenmek bilmeyen meve diğer geometrik şekillerdir. Bu dil ve rakıyla ufkun ötesinde hayaller kurabilmemiharfler olmaksızın kitabın bir tek sözcüğünü zi sağladı. Kimine göre bilim kurgu kimine anlamaya olanak yoktur. göre bilim tutku. 1900'lerde başka gezegenlere taşınma hayaliyle Ay'a gitmeyi planlar- *Evrenin kitabı matematik diliyle yazılmıştır. ken, 2000'lerde uçan arabaları hala sokaklar*Tabiatın kitabı, matematiksel sembollerle da göremiyor olmamız gibi karmaşık. yazılmıştır. Tuhaf ufuklar, uçuk hayaller... *Şüphe, bilimin babasıdır. Gelin bu ufuk açan, hayal gücümüze güç ka*Hiçbir şey keşfetmeksizin büyük meseleleri tan dehaların aklından geçenleri bir nebze uzun uzadıya anlatmak yerine, keşke bir tek de olsa söyledikleri sözlerlerden anlamaya olgu, hatta küçük bir şey keşfetseydim. çalışalım ve bu tecrübelere kulak verelim. İşte bilim alanında kendimize rehber edine- *[Sonsuza ilişkin paradokslar] sadece, biz bileceğimiz o kişiler ve o sözler… sonlu akıllarımızla, sonlu ve sınırlı şeylere verdiğimiz özelliklerle, sonsuzu tartışmaya Galileo Galilei (1564 - 1642) kalktığımızda ortaya çıkar. Modern fiziğin ve teleskobik astronominin kurucularından olan İtalyan bilim adamı. *Her şeyi bilme şeklindeki bu kendini beğenmiş küstahlığın temeli hiçbir zaman hiçbir şeyi anlamamış olmaktan başka bir şey değildir. Bir kerecik bile olsa, tek bir şeyi tam olarak anlama deneyimi olan ve bilginin nasıl elde edildiğini gerçekten duyumsamış olan bir kimse, kendisinin hiç anlamadığı, sonsuz sayıda başka hakikatlerinde var olduğunu fark eder. *İki gerçek birbiriyle asla çelişmez. *İnsana hiçbir şey öğretemezsin; öğrenmeyi ancak kendi içinde bulacağını öğretebilirsin.

*Sonlu aklınızla, sonlu için koyduğunuz kural ve ilişkileri sonsuza uygulamaya kalkmayın. *Ben ne kadar dönmüyor desem de dünya dönüyor.(Engizisyonda hakimin eğer dünyanın dönmediğini ve düz olduğunu söylersen yanmayacak, affedileceksin sözünden sonra mahkeme kapısında...) *Yine de dönüyor!

ACADEMY

SAYFA

GARDEN

Blaise Pascal (19.06.1623 19.08.1662) Fransız matematikçi, fizikçi, ve teolog. *Dünya beni bir nokta gibi içeriyor ve yutuyor, ben de onu içeriyorum(anlıyorum). *Kuvvete dayanmayan adalet aciz, adalete dayanmayan kuvvet zalimdir. *Yararlı olmak ve bir başkasına yanıldığını göstermek istediğimizde, o kişinin söz konusu şeyi hangi açıdan ele aldığını gözlemlememiz gerekir, çünkü genelde bu şey o açıdan bakıldığında doğrudur. Bu gerçeği kabul etmeli, ancak bunun hangi açıdan yanlış olduğunu görmesini sağlamalıyız. Karşımızdaki bundan mutluluk duyacak, çünkü yanılmamış olduğunu, tek eksikliğinin bütün açılardan görememek olduğunu anlayacaktır. Çünkü her şeyi görmemesinden ve ele aldığı açıda doğal olarak yanılabilmesinden kaynaklanır.

*İnsanlar sayılar gibidir, o insanın değeri ise o sayının içinde bulunduğu sayı ile ölçülür. *Plato benim arkadaşım, Aristoteles benim arkadaşım ancak benim en büyük arkadaşım doğruluk. *Aşk köprü kurmaktır. İnsanlar köprü kuracakları yerde, duvar ördükleri için yalnız kalırlar. *Sağlam bir tahmin olmadan, hiçbir büyük buluş yapılmamıştır. *Dünyaya nasıl göründüğümü bilmiyorum; ama ben kendimi, henüz keşfedilmemiş gerçeklerle dolu bir okyanusun kıyısında oynayan, düzgün bir çakıl taşı ya da güzel bir deniz kabuğu bulduğunda sevinen bir çocuk gibi görüyorum. *Biz düşüncelerimiz değiliz, biz düşüncelerimizin düşüncesiyiz.

*Eğer diğer insanlardan benim için bir şeyler yapmalarını bekleseydim hiçbir şey yapa*Genellikle, başkalarının bulduğu nedenler- mazdım. dense kendi bulduğumuz nedenlerle daha *Ben, benden öncekilerin omuzlarına tırkolay ikna oluruz. mandığım için onlardan biraz daha ilerisini *Bir yapıt oluştururken en son bulduğumuz görebildim. şey, en başa neyin konulması gerektiğidir. Albert Einstein (14.03.1879 *Her seçim bir vazgeçiştir. 18.04.1955) Yahudi asıllı Alman teorik fizikçi. Isaac Newton (25 Aralık 1642 – 20

*Aslında herkes dâhidir. Ama siz kalkıp bir balığı, ağaca tırmanma yeteneğine göre yarİngiliz fizikçi, matematikçi, astronom, mucit, gılarsanız, tüm hayatını aptal olduğuna inanarak geçirir. filozof, ilahiyatçı. Mart 1727)

AYLIK

POPÜLER

BİLİM

KÜLTÜR

DERGİSİ

SAYFA

*Hayatta başarı A ise, A eşittir x artı y artı z. *Bir hatayı iki defa tekrar etmeyen en müÇalışmak x; eğlenmek y; z ise çeneni tutmak- kemmel insandır. tır. *Bilim atom bombasını üretti, fakat asıl kö*Hayal gücü bilgiden daha önemlidir. Çünkü tülük insanların beyinlerinde ve kalplerindebilgi sınırlıyken, hayal gücü tüm dünyayı kap- dir. sar. *Eğer ne yaptığımızı biliyor olsaydık, buna *Dünden öğrenin, bugün için yaşayın, yarın araştırma denmezdi öyle değil mi? için ümit edin. *Bilim, her günkü düşünmelerimizin saflaş*Altı yaşındaki çocuğa açıklayamıyorsan, sen masından başka bir şey değildir. de anlamamışsındır. *Zorlukların göbeğinde fırsatlar yatıyor. *Özel bir yeteneğim yok. Sadece tutkunca *Gençliğimizde düşüncelerimizi oluşturan meraklıyım. tüm konular sevgiyle ilgilidir, sonraları ise *Aşk, görevden daha iyi bir öğretmendir. tüm sevgimiz düşüncelerimiz olur. *O kadar akıllı olduğumdan değil, ben sade- *Hayatı yaşamanın iki yolu vardır: Biri hiçbir ce problemler üzerinde biraz daha fazla kalı- şeyin mucize olmadığını düşünmek, diğeri yorum. herşeyin mucize olduğunu düşünmek. *Hayatında hiç hata yapmamış biri hiç yeni bir şey denememiş demektir. *Bilgi bilgelik değildir. Bilgeliğin tek kaynağı deneyimdir. *İlk önce oyunun kurallarını öğrenmelisiniz, sonra da herkesten iyi oynamayı. *Yeryüzündeki şartların düzelmesi, sadece bilimsel buluşlardan çok ahlaklı bir yaşama düzeninin gerçekleşmesine bağlıdır. *Gerçeği aramak onu elde etmekten daha kıymetlidir. *Yüksek ruhlar, her zaman sıradan akılların şiddetli muhalefetleriyle karşılaşırlar. *En değerli kişiler alçakgönüllü olanlardır.

*Tabiatta öylesine yüksek bir akıl kendini gösteriyor ki, insanın en ince düşünceleri ve buluşları bu aklın yanında sönük bir gölge gibi kalır. *Yanlış yapmayan insan yoktur; insanlık yanlışını kabul ve düzeltmekle olur.

*İnsanı ayakta tutan iskelet ve kas sistemi değil, prensipleri ve inançlarıdır. *Uzay insanoğlu için çok karmaşıktır. Uzayda insan kocaman bir kütüphanedeki minicik bir çocuğa benzer, çocuk oradaki kitapların yazıldığı bin bir çeşit dili anlamaz, nasıl yazıldığını da anlamaz, dikkatini çeken şey o kitapların karmaşık dizilişindeki ahenktir ve insanoğlu da uzayın ahengini çözmeye çalışabilir ancak.

ACADEMY

GARDEN

*Herkesin fikir birliğine vardığı bir akşam, kayıp bir akşamdır. *Eğitim, insanın okulda öğrendiği her şeyi unuttuğunda arta kalandır.

SAYFA

rılmıştır. Bunlarla yeni keşiflerde bulunup insanoğlunun yaşamını biraz daha kolaylaştırmasını sağlıyorum. *İnsan imkansızı başarabilir sözü yetersizdir çünkü insan imkansızın da ötesine ulaşabilir.

*Dehanın 10'da 1'i yetenek 10'da 9'u da çalışmaktır. *Benim beynim sadece bir alıcıdır (reseptör). Evrende, bilgiyi, gücü ve ilhamı *Yolculuk etmeyi seviyorum ama varmaktan ondan aldığımız bir öz var. Bu özün sırlarına nefret ederim. nüfuz etmedim. Ama var olduğunu biliyorum. *İnsanı ayakta tutan iskelet ve kas sistemi değil, prensipleri ve inançlarıdır. *Bırakın doğruları gelecek söylesin ve herke*Uzay insanoğlu için çok karmaşıktır. Uzayda si eserlerine ve başarılarına göre değerleninsan kocaman bir kütüphanedeki minicik bir dirsin. Bugün onların olsun; ama uğrunda çocuğa benzer, çocuk oradaki kitapların ya- çok uğraştığım gelecek, benimdir. zıldığı binbir çeşit dili anlamaz, nasıl yazıldığını da anlamaz, dikkatini çeken şey o kitapların karmaşık dizilişindeki ahenktir ve insan Niels Henrik David Bohr oğluda uzayın ahengini çözmeye çalışabilir (07.10.1885 - 18.11.1962) ancak. Danimarkalı fizikçi. Nicola Tesla (10 Temmuz 1856 - 7 *Uzman, çok dar bir alanda yapılabilecek Ocak 1943) tüm hataları yapmış kişidir. Sırp asıllı Amerikalı mucit, fizikçi ve elektrofi*Kuantum fiziğinden şok olmamış bir fizikçi, zik uzmanı. fiziği anlamamıştır. *İnsan kalbini, bir mucidin kendi beyninin *İki tür doğru vardır: Tersinin yanlış olduğu yarattığı bir ürünün başarıya ulaştığını görgün gibi ortada olan yüzeysel doğrular ve mesinden daha fazla heyecanlandıran bir tersi de doğru olan daha derin doğrular. şey olduğunu düşünmüyorum. Bu tür duygular insana yemeyi, uyumayı, arkadaşları, aşkı, her şeyi unutturuyor. *Erdemlerimiz ve kusurlarımız birbirinden ayrılamaz, güç ve madde gibi. Onlar ayrıldığında insan bir hiçtir. *Para insanların kendine biçtiği kıymete haiz değildir. Benim bütün param deneylere yatı-

AYLIK

POPÜLER

BİLİM

KÜLTÜR

DERGİSİ

SAYFA

Stephen William Hawking (8 Ocak

Carl Edward Sagan (9 Kasım 1934 –

1942 - )

20 Aralık 1996)

İngiliz fizikçi ve evrenbilimci.

ABD'li gökbilimci, astrobiyolog.

*Eğer biz de bilim adamlarının anladığı şekilde nükleer savaşın ve bunun getireceği yıkımın etkilerini görebilirsek, insanoğlunun eylemlerinin ve teknolojinin de bir şekilde iklim değişikliğine neden olduğunu, belki de sonsuza kadar dünya üzerindeki yaşamı etkilediğini öğreniriz. Biz dünyada yaşayan insanlar, bilgilerimizi, deneyimlerimizi paylaşmakla yükümlüyüz.

*Dünyamızı, sorularımızda ki cesaret ve cevaplarımızda ki derinlik ile anlamlı kılarız. *Yanlış bir argümanın ilacı, daha iyi bir argümandır. Fikirlerin bastırılması değil. *Güven verici bir yalan yerine, zor bir gerçeği kucaklamak daha iyidir.

*Tarihin bize öğrettiği en acı derslerden biri şudur: Eğer yeterince uzun bir süre kandırıla*Zaten var olan yollar üzerinden gelecek rak bir şeye inandırılmışsak, bu kandırılmışlıolan mükemmel bir teoriye inanmıyorum. ğın kanıtlarını reddetmeye yatkınlaşırız. Artık Bizim yeni bir şeye ihtiyacımız var. Bunun ne doğru olanı bulmakla ilgilenmez oluruz. Yapıolabileceğini tahmin edemeyiz ya da ne za- lan kandırma bizi eline geçirmiştir. Bunu kenman bulacağımızı çünkü eğer bilseydik, çok- dimize bile itiraf etmek artık fazlasıyla acı vetan bulmuştuk da! Bu 20 yıl içerisinde gelrici olacaktır. Bir şarlatan böylesi bir gücü simeliydi, ancak belki de hiç bulamayacağız. zin üzerinizde kullanmak üzere bir kere verdiğinizde bir daha onu neredeyse hiç geri *Sessiz insanlar en gürültülü zihinlere sahipalamazsınız. tir. *Nereye gittiğimi bilmiyorum fakat 'kendi' Marie Curie (7.11.1867 – yoluma gittiğimi biliyorum. 4.07.1934) *Kanıtın yokluğu yokluğun kanıtı değildir. Polonya asıllı kimyager, fizikçi ve radyoloji (Carl Sagan - Karanlık Bir Dünyada Bilimin biliminin kurucusu. Mum Işığı)

*Ben de Nobel gibi düşünüyorum: İnsanlık, yeni keşiflerden kötülüklerden çok iyilikler çıkaracaktır.

*Olağanüstü iddialar, olağanüstü kanıt gerektirir. *Bugünü anlamak için geçmişi bilmeniz gerekir.

*Hayatta hiçbir şeyden korkmayın yalnız; her *Muhteşem bir şey, bir yerlerde keşfedilmeşeyi anlamaya çalışın. yi bekliyor. *İnsanlar konusunda daha az, fikirler konusunda daha çok meraklı olun.

ACADEMY

SAYFA

GARDEN

*Eğer sâdece kuşkucu olursanız o zaman hiçbir yeni düşünce size ulaşamaz. Yeni hiçbir şeyi öğrenmezsiniz. Saçmalığın dünyaya hâkim olduğuna inanan huysuz bir ihtiyar haline gelirsiniz.(Kuşkusuz sizi destekleyen çok veri vardır). Öte yandan, saflık noktasında açık olursanız ve içinizde bir nebze bile kuşkuculuk olmazsa o zaman yararlı düşünceleri yararsız olanlardan ayırt edemezsiniz. Eğer tüm düşünceler eşit derecede geçerli olsaydı o zaman kaybolurdunuz çünkü o zaman bana öyle geliyor ki hiçbir düşünce artık hiçbir geçerliliğe sâhip olmazdı. (Carl Sagan, “Kuşkuculuğun Yükü” Pasadena Konferansı, 1987)

*Dişlerinin arasında olmasına rağmen bazen kendi diline bile hâkim olamıyorsan, başkalarının söylediklerini önemsememelisin. *Kibir, bollukla kahvaltı yaptı, yoksullukla öğlen yemeğini yedi, rezillikle akşam yemeği yedi. *Deney, okulların en gelişmişidir, o okulda aptallar bile bir şeyler öğrenir. *Acısız kazanç yoktur. *Sözcükler bir adamın zekâsını gösterebilir, ama amacını gösteren eylemlerdir. Isaac Asimov (2 Ocak 1920 – 6 Nisan 1992)

*Bilim, sadece bir 'bilgi bütünü' olmaktan fazlasıdır; bir düşünme biçimidir. İnsanların Rusya doğumlu Amerikalı yazar ve biyokimhata yapabileceğini açıkça kabul eden bir şe- yacı. kilde evreni şüpheci olarak sorgulama yöntemidir. ( Carl Sagan, Devlet ve Bilim) *Tam şu anda hayatın bence en üzücü tarafı, Benjamin Franklin (17 Ocak 1706 - bilimin bilgiyi biriktirme hızının, toplumun 17 Nisan 1790) bilgelik edinme hızından daha fazla olmasıdır. ABD'li yayımcı, yazar, mucit, felsefeci, bilim adamı, siyasetçi ve diplomat. *Benim için yazmak, basitçe parmaklarımın arasında düşünmek. *Tembellik o kadar yavaş hareket eder ki yoksulluk çok geçmeden ona yetişir. *Bilgisayarlardan değil, onların eksikliğinden korkuyorum. *Bilgiye yapılan yatırım en yüksek kârı getirir. *Bilim kurgu yazarları kaçınılmaz olanı öngö*Erken yatıp erken kalkmak, bireyi sağlıklı, rür ve sorunlar ve elim olaylar belki kaçınılvarlıklı ve akıllı yapar. maz ise de, çözümler değildir. *Kim seni kendinden daha fazla kandırdı? *Doktor bana 6 dakikalık ömrümün kaldığını *Görmek kolay, önceden görmek zordur. söyleseydi, biraz daha hızlı yazardım. *İyi mazeretler bulmayı başaranların, başka şeyler başarabildiği çok nadiren görülür.

AYLIK

POPÜLER

BİLİM

KÜLTÜR

DERGİSİ

*Evren içindeki maddelere kıyasla öyle muazzamdır ki, tek bir kum tanesini barındıran, yirmi mil uzunluğunda, yirmi mil eninde ve yirmi mil yüksekliğinde bir binayla kıyaslanabilir. *Hayat, satrancın aksine şah mattan sonra da devam eder.

SAYFA

#"Dünya düzdür ve belirli sınırları vardır. Bilim adamları ne derse desin, bu sınırlar vardır ve aşılmamalıdır." (1600'lü yıllar, Hristiyan Kilisesi) #Artık yeni hiçbir şey yok . İcat edilebilecek her şey icat edildi. Charles Duell - Amerikan Patent Dairesi Başkanı, 1899

*Hayat zevkli, ölüm huzurludur. Sıkıntılı olan #“Çok güzel bir buluşa benziyor ama Tanrı aradaki geçiştir. aşkına bunu kim, niye kullanmak istesin ki?” *Her şeyi bildiğini düşünen bu insanlar, biz- Rutherford B. Hayes - ABD Başkanı. 1876 yıler (araştıranlar) için büyük bir baş belâsıdır. lında ilk telefonu gördükten sonra yaptığı yorum. *İnsanlar dünyanın düz olduğuna inandıkları zamanlarda haksızdılar. Dünyanın küre şek- #"Biraz eğitimli herkes sesin kablolar aracılılinde olduğunu düşündüklerinde de haksız- ğıyla bir yerden bir diğer yere aktarılamayadılar. Fakat eğer dünyanın küre şeklinde ol- cağını bilir. Ve ola ki aktarılsa bile, böyle bir duğuna inanmanın, düz olduğuna inanmak çabanın pratik bir değeri olmayacaktır." kadar yanlış olduğunu düşünüyorsanız, sizin (1865, Boston Post gazetesi editörü) bakış açınız, bu ikisinin toplamından daha yanlıştır. #"Telefon denen bu icadın kullanışlı ve ciddi bir iletişim aracı haline gelebilmesi için bir*Nefes almakla aynı sebep yüzünden yazıyoçok olumsuz yönü bulunmaktadır. Bu alet, rum; yapmasaydım ölürdüm. yapısı gereği bizim için değersizdir." (1878, *Yaşamın tümü nükleik asittir; kalanı yorum- Western Union firması) dur #Geçtiğimiz bir yıl içinde otomobilin yapısını İnsanlar, size ne derse desin doğruluğuna değiştirecek herhangi bir ilerleme kaydedilinandığınız şeyleri sorgulayın ve yanlışlığını mediğini göz önüne alırsak, bu buluşun da ispat eden bir şey yoksa asla vazgeçmeyin.. gelişme ve evrimini tamamladığı sonucuna Hayallere giden yolda esneklikler olabilir varabiliriz. ama hayaliniz hala kalbinizin hızla atmasına (Henry Ford’un kredi talebi üzerine otomotiv neden oluyorsa yola devam etmekten vazsektörünün geleceği konusunda ekspertiz geçmeyin.. Tesla'nın da dediği gibi bu gün veren bir banka müdürü 1903) anlamayabilirler ``ama uğrunda çok uğraştığım gelecek, benimdir.`` #Bu mücadeleden atın galip çıkacağına inanıyorum. Otomobil sadece gelip geçici bir Birde bazı icat ve buluşlara yapılan yorumlaheves olacaktır. ra bakalım.

ACADEMY

SAYFA

GARDEN

(Henry Ford’un kredi talebi üzerine otomotiv (Digital Equipment Corp. Bilgilsayar Şirketi sektörünün geleceği konusunda ekspertiz Başkanı - 1977) veren bir banka müdürü 1903) #"Louis Pasteur'ün hastalık yapan organiz#Bu mücadeleden atın galip çıkacağına ina- malar teorisi saçma bir kurgudan ibanıyorum. Otomobil sadece gelip geçici bir ret." (1872, mikroplarla ilgili olarak, Fizyoloji heves olacaktır. Profesörü Pierre Pachet) Alman İmparatoru II. Wilhelm 1905 yılında #Televizyon en geç altı ay içinde piyasadan silinecektir. İnsanlar her akşam böyle bir kutuya bakmak istemezler. (Daryik F. Zanuck Twentieth Century Fox'un başkanı 1944)

"Karın, göğüs ve beyin, bilge ve insancıl hiçbir cerrahın ulaşamayacağı şekilde, sonsuza kadar kapalı kalacaktır." (1873, ameliyatlarla ilgili olarak, Kraliçe Victoria'nın cerrahı Sir John Eric Ericson)

#"Radyo’nun geleceği yok!" Lord Kelvin (1898, İskoçyalı bilim insanı)

#"Atomların parçalanmasından elde edilecek bir enerji kaynağının var olabileceğini uman biri, hayal dünyasında geziniyor demektir." (1933, Nükleer Santraller ile ilgili olarak, Ernest Rutherford)

#"Bilinen cisimlerin hiçbir kombinasyonu, bilinen makinaların hiçbir formu, bilinen kuvvetlerin hiçbir formu, bir araya getirilerek insanı hava içerisinde uzun mesafelerde pratik olarak uçurabilecek bir makina oluşturamayacaktır." (1800'lerin sonu, ABD Deniz Kuvvetleri Gözlemevi başkanı, astronom Simon Newcomb)

#"X Işını taramaları bir aldatmacadır!" (1900, Lord Kelvin)

#"Einstein'ın güya teorileri olan bu şeyler, basitçe liberal, demokratik saçmalıklarla pislenmiş zihin uydurmalarıdır ve hiçbir Alman #"Ay'a ulaşmayla ilgili fanteziler kurmaya gebilim insanı tarafından hiçbir şekilde kabul rek yok, çünkü Dünya'nın çekim kuvvetini edilemez." (1940, Dr. Walter Gross) aşmanın bir yolu bulunmuyor." (1932, Chicago Üniversitesi astronomu Dr. Forest Ray #"Güzel fakat ne işe yarayacak?" Moulton) (IBM'den bir mühendisin bugün tüm elekt#"Bize vaat edilmiş ve verilmiş sınırların dışı- ronik cihazların beyni konumundaki na çıkıp, uzaya gitmek, haddimizi aşmaktır 'mikroçip' için yorumu, 1968) ve büyük felaketlerle cezalandırılmamızı beSon olarak Oktay Sinanoğlu'nun sözüyle biraberinde getirecektir." (1960'lar, Yuri Gagatirmek istiyorum. Önce hakkında biraz bilgi rin'in uzaya çıkarılmasından önce, Hristiyan verelim. Kendisi 2 Ağustos 1934 yılında Bari Kilisesi) İtalya'da doğmuştur. Türk kuantum kimyacı#"İnsanların evlerinde bilgisayar bulundur- sı, kuramsal kimyacı ve moleküler biyologmaları için bir neden yok." Kenneth Olsen dur.

AYLIK

POPÜLER

BİLİM

KÜLTÜR

SAYFA

DERGİSİ

Ankara Yenişehir Lisesi'ne 1953 yılında burslu öğrenci olarak girmiş ve okulu birincilikle bitirmiştir. Okulun bursuyla Kimya Mühendisliği okumak üzere ABD'ye gitmiş, 1956'da ABD Kaliforniya Üniversitesi Berkeley Kimya Mühendisliği'ni birincilikle bitirmiştir.1957'de Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nü sekiz ayda bitirerek yüksek kimya mühendisi olup, 23 yaşında "Alfred Sloan" ödülünü almıştır.1959'da Kaliforniya Üniversitesi Berkeley'de kuramsal kimya doktorasını tamamlamış ve 1960'ta Yale Üniversitesi'nde öğretim üyesi (asistan profesör) olmuştur. Sonra da Yale Üniversitesi tarafından son yüzyılda profesör olan en genç insan olduğu belirtilmiştir.

çalışın. O zaman, kendi durumunuz da kendiliğinden düzelecektir. Maddiyat ile maneviyatı dengeleyin. Formülünüz 'bilim' + 'gönül'dür. Bu iki kanadın biri eksik olursa ne kendinize ne de insanlığa hayrınız dokunur." Bu yazıda adını anamadığım nice bilim insanının affına sığınıyorum. Umarım bu yazı bakış açınıza bir şeyler katmıştır…

Tuğçe TANIMAK http://tr.wikiquote.org/wiki/Isaac_Newton http://tr.wikiquote.org/wiki/Nikola_Tesla http://www.tilqi.com/ozlu-sozler/albert-einstein/albert-einsteinsozleri http://tr.wikipedia.org/wiki/Albert_Einstein

Kısaca çalıştığı yerler: Yale Üniversitesi

http://www.meshursozler.com/meshur-sozleri/131-carl-sagansozleri.html http://tr.wikipedia.org/wiki/Isaac_Newton

ABD Atom Enerjisi Merkezi (1959-1960) Harvard Üniversitesi (1961) Orta Doğu Teknik Üniversitesi (1964)

http://tr.wikipedia.org/wiki/Carl_Sagan http://tr.wikiquote.org/wiki/Benjamin_Franklin http://tr.wikiquote.org/wiki/Galile www.bilim.orgo_Galilei

Yıldız Teknik Üniversitesi 1993'te Yıldız Teknik Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Kimya Bölümü'nde profesörlüğe atandı. 2002 yılında emekliye ayrıldı. "...GENÇLER, Türkiye' de adet haline gelmiş göstermelik işlerden kaçının. Sırf üniversite bitirdi desinler diye, ananız babanız Amerika'da mastır yaptı diye öğünebilsin diye yükseköğrenime gitmeyin. Sonunda ancak kendinizi kandırırsınız. Temel gayeleriniz, kendinizin ufak çıkarları ötesinde, kendiniz dışında, bu ülke, bu ulus, Türk dünyası, Avrasya, insanlık için olsun. Yüksek hedefleriniz için

http://tr.wikiquote.org/wiki/Stephen_Hawking http://tr.wikiquote.org/wiki/Blaise_Pascal http://tr.wikiquote.org/wiki/Niels_Bohr Bilimsel Gaflar - TÜBİTAK Yayınları Evrim Ağacı: "Bilim Hakkında Konuşmadan Önce Düşünün..." İsimli yazısından... http://tr.wikipedia.org/wiki/Oktay_Sinano%C4%9Flu (1) http://www.yale.edu/opa/ybc/v26.n2.news.07.html

AYLIK

POPÜLER

BİLİM

KÜLTÜR

DERGİSİ

İlk 2 Haftada Beklemiyorduk doğrusu ,TEŞEKKÜRLER..

HER ACADEMY GARDEN BİR RUHA,ADIYORUZ. KASIM SAYISI Carl SAGAN’A ADANMIŞTIR

ACADEMY

GARDEN

SAYF A 27

GÜNLÜK HAYATTA FİZİK Bilindiği üzere insanların çoğu fizikten nefret eder. Bu yazımızda fiziğin aslında hayatımızın her anında olduğundan bahsedeceğiz. Bakalım sizin nefret ettiğiniz fizik sizi seviyor mu? Öncelikle fiziğin vikipedik tanımını yapalım. Fizik; maddeyi, maddenin uzayzamanda hareketini enerji ve kuvveti de kapsamak üzere bütün ilgili kavramlarla birlikte inceleyen doğa bilimidir. Daha basit bir tanım yapmak gerekirse fizik, gördüğümüz ve göremediğimiz her şeydir. Şimdi bir günümüzü ele alalım sabah kalkıp akşam yatıncaya kadar normal bir insanın neler yapabileceğine ve yaptığı eylemlerin içinde fiziği arayalım. Bu yazıda bize eşlik edecek olan kahramanımızın adı Heisenberg olsun. Artık gün aydınlanmaya başlıyor ve sabah oluyor. Bizim Heisenberg'de sabahın ilk ışıklarıyla uyanıyor. Yatağından kalkıyor ve pencereye yaklaşıp odasının içine girmeye çalışan, güneşten 8,44 dakika önce ayrılmış güneş ışınlarına izin veriyor.

Heisenberg odasına dolan güneş ışınlarının

odanın içerisinde bir resim tablosu kadar mükemmel olan kırınımlarını ve yansımasını izliyor ve gördüğü tablo karşısında hayranlığı bir gülümseme olarak yüzüne yansıyor. Ama şu işe bakın bu kırınımlar fizikte bulunan optik konusuyla alakalı değil mi? Gördüğünüz gibi sizin o sevmediğiniz fizik sabah sabah sizin yüzünüzü gülümsetiyor. Heisenberg yüzünü yıkamak için banyoya gidiyor. Banyoya gidebilmesi için yürümesi gerekiyor tabii. Önce sağ ayağını kaldırıp yere basıyor sonra sol ayağını kaldırıp yere basıyor ve banyoya ulaşmaya çalışıyor. Peki neden Heisenberg'in ayakları yere yapışıp kalmıyor? Buna da yerçekimi sebep oluyor diyebiliriz. Yerçekimi kuvveti bilinen en zayıf kuvvettir. Cismin kütlesi arttıkça cismin üzerindeki yerin çekim kuvveti de artar. Bu nedenle ayaklarımız yere yapışmaz ve ya 1 tonluk bir nesneyi kaldıramayız. Bizim Heisenberg sonunda banyoya ulaşıyor. Önce aynada yüzüne bakıyor. Sağ elini kaldırıp saçını düzeltmeye başlıyor. O da ne? Heisenberg sağ elini kaldırıyor ama aynada sol elini kaldırmış gibi görüyor. Kafasını sol tarafa çeviriyor ama aynadaki yansıması sağ tarafa çeviriyormuş gibi görünüyor. Peki bu nasıl oluyor? Cevabımız yine fizik tabiki. Aynalarda sanıldığı gibi sağ sol kavramı yoktur.

AYLIK

POPÜLER

BİLİM

KÜLTÜR

DERGİSİ

Ön ve arka kavramı vardır. Bu nedenle siz sağ elinizi kaldırdığınız zaman aynadaki yansımanız sol elini kaldırıyormuş gibi algılanır. Heisenberg'in aynayla tanışmasından sonra artık yüzünü yıkamak için musluğu açma eyleminde bulunuyor. Biz basit bir musluğun çalışma prensibini göz önüne alalım. Musluk borudan gelen suyu dökmeden muhafaza eder. Musluğun vanası çevrildiğinde ucunda bulunan piston aşağı inmeye başlar ve bu sayede suyun akış şiddeti ayarlanır. Musluğun vanası sonuna kadar çevrildiğinde piston boruyu tamamen kapatır ve su akışı kesilir. Günümüzde tasarruf amaçlı olarak üretilen fotoselli musluklar kullanılıyor. Fotoselli musluk, isminden de anlaşılacağı üzere fotoelektrik olayla çalışan bir musluktur. Fotoseldeki cam kürenin iç kısmı sodyum, lityum gibi alkali metallerle kaplanır. Çünkü alkali metaller yüksek enerjili beyaz ışık alınca (güneş ışığı) elektronları kopar ve anot ucuna çekilirler. Güneş ışığı gelince devre tamamlanmış olur ve çalışır. Özelliklerine göre değişik amaçlarla kullanılır: Sokak lambalarının gün ışığına göre kontrol edilmesinde, matbaacılıkta renk ayrımında, asansörleri durduran kumanda sistemlerinde, baca duman yoğunluğunun ve sıvıların bulanıklığının ölçülmesinde, miktarı fazla olan cisimlerin sayılmasında kullanılan sayaçlarda, matbaacılıkta kâğıt kesme araçlarında, kapı otomatiklerinde, musluklarda, kağıt havlu makinelerinde, merdiven lambalarında , pozometrelerde, hırsız alarm sistemlerinde, otomatik açılır kapanır kapı sistemlerinde, otomatik çalışan gece lambalarında kullanılmaktadır. Yeterince büyük boyutlu olanları güneş pili olarak kullanılır ve ışık enerjisiyle elektrikli

SAYFA

aletleri doğrudan çalıştırabilir. Gelelim Heisenberg'e, artık musluğu açıyor ve yüzünü yıkıyor. Yüzünü yıkadıktan sonra kahvaltı yapmak için mutfağa gidiyor. Omlet pişirmek için teflon tavasını alıyor. Teflon, florlanmış etilen polimeri olan bir politetrafloroetilendir. Isıya, kimyevî maddelere, neme, elektrik atlamasına (dielektrik), sürtünmeye dayanıklı olan Teflon hiçbir maddeye yapışmaz . Teflonun en çok kullanıldığı yerler ise yüksek ısıya dayanıklı conta, keçe, bant, vana seti, salmastra, taşıyıcı bant ve merdaneler, kimyevî maddelere dayanıklı boru, karıştırıcı, laboratuvar cihazları, filtre, diyafram, elektrik gerilimlerine dayanıklı kablo yalıtkanı, izolatör, elektrik âletlere gerekli muhtelif yalıtkan parçalar ve makina sanayinde sürtünmeye dayanıklı yağsız yataklar ve burçlar, köprü ve binalar için kayar yataklar, segmanlar ve yağ sıyırma siğilleri, pnömatik ve hidrolik parçalar yapımı, mouse altları sayılabilir. Heisenberg'in teflon tavasında omleti yapabilmesi için bir ocağa ihtiyacı var. Farz edelim ki Heisenberg'in ocağı indüksiyonlu ocak olsun. Nedir bu indüksiyonlu ocak? Ve nasıl çalışır? İndüskiyonlu ocağın üzerine tava konulur ve ısı kaynağı bu kabı ısıtır. Isınan kapta içerisindeki yiyeceğe ısı vererek pişirir. Sistemin hızlı çalışmasının sebebi, ocağın kendisinin değil, üzerine konulan kabın ısı kaynağına dönüşmesidir. Yani indüksiyonlu ocağın yüzeyi ısınmaz; üzerlerindeki kap ısınır. Bu sayede ocağın kendisinin elinizi yakma riski yoktur.

ACADEMY

GARDEN

SAYFA

su kaynadığı zaman buharın etkisi ile termostata bir basınç uygular (termostata doğru bir buhar kanalı vardır) ve kaynayan suyun buharı kapama mekanizmasını tetikler. Gördüğünüz gibi mutfakta elektrik, elektronik, manyetizma derken orası aslında kocaman bir fizik laboratuvarıymış. Aslına bakarsanız evin tüm bölümlerinde bunu görebilirsiniz. TeleBasitçe anlatmak gerekirse, indüksiyonlu ocak açık bir devreye benzer. Üzerine doğru kap konulduğunda devre tamamlanır ve kap ısı üretmeye başlar. İndüksiyonlu ocağın seramik yüzeyinin hemen altında bulunan bir elektromıknatıs, manyetik alan üretir. Ocağın üzerine doğru kap konulduğunda, kabın metal gövdesi bu manyetik alandan enerji alarak ısınır. Böylece ısı ocağın yüzeyinde değil; doğrudan üzerindeki kapta üretilmiş olur. Alışılagelmiş gazlı ocaklarda (ister doğalgazlı, ister tüp gazlı olsun) ısı üretim verimliliği aslında son derece düşüktür.

vizyon izlerken, ütü yaparken, asansörle yukarı çıkarken ve ya aşağı inerken. Hatta yemek yerken, yağmur yağarken, şimşek çakarken, arabanızı çalıştırıp işe giderken bile. Daha da derine inersek damarlarınızdan geçen kanın kaç km hızla ne kadar basınçla damarıBunun sebebi hem alevler tarafından üretinızdan geçtiği bile bir fiziktir. O çok nefret len enerjinin büyük bir kısmının ısıtılan kabın edilen fizik aslında tam da sizsiniz. Bence bu yanlarından kaçması, hem de önce kabın nefreti bir kenara bırakıp kendinizi sevmeye sonra da içerisindeki yiyeceğin ısıtılma mecbaşlayın, keşfedilemeyen daha çok şey var :) buriyetidir. İndüksiyonlu ocaklarda ısı verimliTuğba YÜCEL liği %84 gibi son derece yüksek bir oranda iken, gazlı ocaklarda %39.9 oranındadır. Elektrikli radyan ocaklarda ise ısı üretim vehttp://tr.wikipedia.org/wiki/Fizik rimliliği oranı %71 ‘dir. İndüksiyonlu ocak http://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCne%C5%9F hakkındaki bu kısa bilgiden sonra Heisenberg http://tr.wikipedia.org/wiki/K%C3%BCtle_%C3%A7ekimi http://www.havzaeymir.com/fotoselli-musluk-nasilomleti pişirir, çay yapmak için kettle'da su ısı- calisir.html#more-68 tır. Şimdi de kettle'ın çalışma prensibini ince- http://www.bilgiustam.com/indksiyonlu-ocak-nedir-nasil-alisir/ http://hbogm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/ leyelim. Kettle'da elektrik devre elemanı ola- elektrik/moduller/elektriklisuisiticilari.pdf rak suyun ısıtılması için bir rezistans, açmakapama anahtarı, ısıyı kontrol eden termostat ve sinyal lambası kullanılır. Kettle içindeki

AYLIK

POPÜLER

BİLİM

KÜLTÜR

DERGİSİ

SAYFA

LİNUX İŞLETİM SİSTEMİ NEDİR? NE DEĞİLDİR? LİNUX İŞLETİM SİSTEMİ NEDİR? ve geliştirilmektedir. (Bu kısmın avantajlarına daha sonra, daha fazla değineceğim) Zaman NE DEĞİLDİR? zaman bu deneme aşamaları belirli bir nokÖncelikle linux işletim sisteminin sonsuz fay- tada durdurulur ve güvenilir bir işletim sistedalarından mı yoksa Windows’un sonsuz iş- mi sunulup, geliştirme için ayrı bir seriye delevsizliğinden mi bahsetmeliyim bilmemekte- vam edilir. yim. Sanırım daha faydalı bir yazı olması adına kendi desteklediğim düşünce ile, yani li- Şimdi bu gibi olaylarla ilgilenenler için biraz nux’lu olmak ayrıcalıklıdır düşüncesiyle bir daha detaya gireyim; giriş yapmalıyım. İlk olarak bu sistemi daha iyi tanımak için ufak çaplı tanımlamalar yaparak başlamak istiyorum: Linux nedir? Linux, az birazcık vikipedi diliyle serbestçe dağıtılabilen, çok görevli, çok kullanıcılı UNIX* işletim sistemi türevidir. Linux, internet üzerinde ilgili ve meraklı birçok kişi tarafından ortak olarak geliştirilmekte olan ve başta, IBM-PC uyumlu kişisel bilgisayarlar olmak üzere, birçok platformda çalışabilen ve herhangi bir maliyeti olmayan bir işletim sistemidir. Linux'un temelde geliştirilmesine bakacak olursak, Finlandiya Üniversitesinde öğrenci olan Linus Torvalds'ın ve internet üzerinde meraklı bir çok yazılımcının katkıları ile geliştirilmiş olan bir işletim sistemidir. Linux'un gelişimi açık bir şekilde yapılmaktadır. Yani bu demek oluyor ki, işletim sisteminin her aşaması açık olarak İnternet üzerinde yayınlanmakta, dünyanın dört bir yanında kullanıcılar tarafından test edilmekte, hataları ve eksiklikleri tespit edilerek düzeltilmekte

(Bu kadarlık detaydan bahsetmiyorum tabii :D) Linux doğrudan TCP/IP desteği ile gelmektedir. Bu yönden bakacak olursak TCP/IP temelli bilgisayar ağlarında hem istemci hem de sunucu olarak yaygın kullanım bulmuştur. Üzerinde bulunan servislerin çeşitliliği, yeni çıkan servislere hızlı ayak uydurması, kolay adapte olabilmesi ve özellikle de düşük maliyeti sebebi ile yaygın olarak İnternet servislerinin verilmesi amacıyla kullanılmaktadır. Zamanla verdiği ağ servisleri başka protokollere destek verecek şekilde genişletilmiştir.

ACADEMY

GARDEN

Şu anda Linux; WWW sunucu DNS sunucu NFS sunucu NIS sunucu X Window sunucu

SAYFA

sı değil, normalden pahalı olmasıdır bu kısımda dikkat çeken.) En uygun Vista Home Edition fiyatı 132$’dan, XP Professional sürümleri de 96$ başlıyor. Ama diğer bir tarafa ise, ücretsiz bir alternatif var. Linux. Sonuna kadar ücretsiz, internetten indirilebilir, ücretsiz sipariş edebilir, dilediğinizce geliştirebilirsiniz.

BOOTP sunucu

Eğer Linux’un popüler sürümlerinden birini seçtiyseniz, size sınırsız destek ve yardımlarıSMTP sunucu nı sunan servisler bulabilmek, Windowsta FTP sunucu olmadığı kadar kolay. Sürekli Güncellemeler konusunda da Linux LIST sunucu en iyisini yapıyor. Özellikle son zamanlarda NEWS sunucu Windows güncelleme servisleri hakkında çıkan senaryo ve haberleri düşününce, Ligibi yaygın TCP/IP servislerinin yanısıra; nux’un online servislerinin dosya detayları ve NOVELL sunucu (Novell protokolü kullanarak yaptığı işe kadar varan açıklamaları, kullanıcıdisk ve yazıcı servisi) lara sonsuz güven sağlamaktadır. SAMBA sunucu (Windows 3.1, Windows95, Virüs sorunu olmadan sorunsuz kullanım raWindows NT ve WfW için disk ve yazıcı servihatlığı sadece Linux kullanıcıların hissettiği si) bir duygudur. Günümüzde hiçbir Windows işletim sisteminde Virüs koruma programı APPLETALK sunucu (MacOS kullanan Apple olmadan internette güvenle gezinemezsiniz. makinalar için disk ve yazıcı servisi)servisi) SAMBA sunucu (Windows 3.1, Windows95, Aslında, Linux sürümleri için de virüsler yazılWindows NT ve WfW için disk ve yazıcı servi- mıyor değil, fakat hiç bir virüs Linux sistemlerinde, bilgisayar yönetici hesabıyla sistemi si) ele geçirip, sınırsız hasarlara yol açamaz... APPLETALK sunucu (MacOS kullanan Apple Şunu da demeden edemeyeceğim, ki muhtemakinalar için disk ve yazıcı servisi) melen Linux'un en iyi özelliği; Linux, Wingibi servislerde de hizmet verebilmektedir. dows’a göre çok daha hızlıdır. Sistem başlarken, Linux daha uzun zaman alır fakat, sistem GEL GELELİM LINUX'UN FAYDAbaşladığı andan itibaren kullanımının çok daLARINA ha hızlı olduğunu çabucak hissettirir Windows işletim sisteminin en büyük dezavantajı, kuşkusuz pahalı olması. (paralı olma-

AYLIK

POPÜLER

BİLİM

KÜLTÜR

DERGİSİ

Linux çalışma mantığı ile Windows çalışma mantığı arasındaki temel farklar bu konuda en etkiliği değişkenlerdir.

SAYFA

ların daha fazla gelişeceğinin habercisidir. Bugün bile Linux, XP yada herhangi bir Windows işletim sisteminden daha fazla kullanım kolaylığı, ihtiyaca göre sayısız alternatif sunuBütün uygulamalar ve programlar ücretsizdir. yor. Bu yüzden gelecekte neler olacağını tahLinux üzerinde çalışan bütün programlar kenmin etmek çok zor olmasa gerek. disi gibi açık kaynak ve ücretsiz olarak erişilebilir. Açık kaynak olması demek, sizin istediğiniz gibi değiştirip kullanabilme özgürlüğüne Unix*: 1960 lı yıllarda geliştirilmiş ve o günsahip olmanız demektir. It Is Free! den veride geliştirilmeye devam eden bir işÇok geniş kullanım alanlarına hitap eden letim sistemidir. farklı sürümlere sahiptir. Windows’un en fazla 5 farklı çeşit sürümü olması hatta her sürüBurcu AKBULUT mü bir öncekinin gelişmiş versiyonu olması, Linux’un her kullanıcıya hitap eden sürümleri de bir avantaj sağlamaktadır. Linux kullanımına her insan gibi en popüler olan sürümlerin- Wikipedia http://www.serpito.com/ den(Ubuntu, Debian,Redhat..) başlama, ve ihtiyacınıza uygun olarak tercihlerinizi belirle- http://www.linux.com/ me , geliştirme imkanlarına sahipsiniz.Tabi ki ,başlangıç olarak destek imkanları çok olan popüler sürümlerini tercih etmek daha akıllıca ve verimli olur. Sonrası için karar sizin,özgür yazılım dedikleri budur. Linux sistemini görsel yada performans olarak ayarlamak için sayısız seçeneğe sahip olursunuz. Bunun için extra program yada uygulamaya ihtiyaç duymazsınız. Son olarak, Linux süratle popülerliğini arttırıyor. Son 6 yılda Linux sistemlerini takip ederseniz, görülen değişimleri ve kullanıcı dostluğunu giderek arttırmasını hayretle izlersiniz. İlk zamanlar siyah bir ekrandan ibaret olan Linux’un rakibi Windows 98 işletimi sistemine kafa tutmasına herkes gülmüştür. Bir de bugünü hesaba katın. Bilgisayar ve internet kullanıcıların artması , daha da önemlisi kullanıcıların bilinçlenmesi açık kaynak yazılım-

GARDEN

SAYFA

Fatmanur FIRAT

ACADEMY

AYLIK

POPÜLER

BİLİM

KÜLTÜR

DERGİSİ

SAYFA

HOMEOBOX GENLERİ ( HOX GENLERİ- HOMEOTİK GENLER ) Canlıların evrimlerinde ortak atalarımızdan aktarılan birtakım genler bulunmaktadır. Ortak atalarımızdan aktarılan bu genlere '' kökendeş '' denir. Örneğin, insan ve fare gözleri kökendeştir. Çünkü her iki türde de benzer tipte gözlere sahip ortak bir atadan evrilmişlerdir. Diğer canlılarla ortak birçok kökendeş genlere sahibiz. Bunlardan biri de hox genleridir. Hox genleri, birçok farklı hayvan gruplarında bulunan ortak genlerdir. Hox genlerine genel düzenleyici genler de denir. Hox genleri yani homeotik genler yalnızca hayvanlarda bulunurlar ve 180 nükleotid uzunluğunda ve 60 aminoasitten meydana gelen protein sentezinden sorumlu genlerdir. Birçok hayvanda bu genlerin görülmesi, hayatın milyonlarca yıl evvel bu genlerin ortaya çıkıp evrimleştiğini gösterir. Gelişmiş memelilerin vücut planlarının düzenlenmesinde 40 kadar hox geni görev almaktadır. Ayrıca insanlardaki ve farelerdeki Hox genleri kormozom düzeni ve sayı bakımından büyük benzerlikler gösterir. Omurgasızlarda görülen homeotik genlere '' Hom lokusları '' , omurgalılarda görülen homeotik genlere '' Hox lokusları '' denir. Ökaryotların hepsi homeotik genlere sahiptirler ve bu düzenleyici genlerin çoğu '' Homebox ''adı verilen DNA sekansı modüllerini içerir. Fakat hayvanlar alemi dışındaki canlıların homeotik genlerinde '' Homebox '' bulunmaz. Bu genlerin genel amaçlı olmaları, birçok canlıda benzer şekilde iş görebilmeleri nedeniyledir. Bu genler canlıların vücut planlarının düzenlenmesinde en büyük role sahiptirler.

Mesela, insan, solucan, sinek vs.. gibi birçok canlının temel vücut yapılarının oluşumunu yönlendirirler. Örneğin baş - kuyruk organizasyonunu sağlarlar. Hox genleri genlerin kromozom üzerindeki diziliş sıralarını belirleyerek, ilgili bölgelerin şekillerini de düzenlerler. Ayrıca embriyonun gelişim sürecinde de yönlendirme yaparlar. ( Mesela ayakları şu tarafa, başı bu tarafa uzasın gibi ). Bu genler vücutta hangi yapıların nerede bulunacağını ve neye dönüşeceğini belirleyen genlerdir. Ama bir organın üretim bilgileri Hox genlerinde bulunmaz. Yalnızca bu bilgiyi taşıyan genleri aktif veya pasif hale geçirirler. . Hox genlerinin kromozom üzerindeki diziliş sıraları, ilgili bölgenin vücut üzerindeki diziliş sıralarıyla aynıdır. Bu polipeptidler DNA' nın değişik bölgelerine bağlanarak protein sentezini yönlendirirler. Diğer genlerin gen özelliklerini belirli bir koordinasyon içerisinde yönlendirerek doku ve organ oluşumuza temel hazırlarlar. Homeotik genler gen kompleksleri şeklinde organize olmuşlardır. Yani ilişkili genler kromozom üzerinde birbirine yakın olarak yerleşmişlerdir.

ACADEMY

SAYFA

GARDEN

Hox genlerindeki değişiklikler morfoloji üzerinde çok büyük etkilere sahip olabilirler. Mesela, dört üyeliler ( karasal omurgalılardan amfibiler, sürüngenler, kuşlar ve memeliler ) suda yaşayan omurgalılar olan balıklardan evrimleşmişlerdir. Yani balıkların yüzgeçlerinden dört üyelilerin bacakları gelişmiştir. Balıklardaki yüzgeçlerin aksine, parmaklara sahiptirler. Hox genlerindeki bir mutasyon iskelet elemanlarının uzamasını sağlayarak evrilmelerini sağlamıştır. Omurgasız hayvanların omurgalılara evrilmelerinde ve makroevrimde bile çok büyük olasılıkla hox genlerindeki değişiklerle ilişki vardır. Karasal canlılarda el ve ayak parmaklarının oluşumu embriyo gelişimde rol oynayan Hox genleriyle kontrol edilir. Science Dergisi'nin 2012 yılında yer alan bir makalede, farelerle ilgili bir çalışmaya yer verildi. Deneyde hox genleri ortadan kaldırıldığımda, parmak sayısında artış olduğu gözlendi. Ayrıca ne kadar çok hox geni ortadan kaldırılırsa o kadar çok sayıda parmak oluştuğu ancak el ve ayak büyüklüğünde artış olmadığı gözlendi. Hox genlerinin ortadan kalkmasıyla parmaklar daha incelip yoğun hale gelirken parmaklar arasındaki boşluklar da azaldı. Deneyden elde edilen sonuçlara göre, hox genlerinin ortadan kaldırılmasıyla beraber farelerde elve ayak gelişiminin giderek balıklardaki yüzgeçlere benzediğini gösterdi. Böylece karasal yaşam formlarının evrilmesini sağlayan faktörlerden birinin hox genleri olduğu kanıtlanmış oldu.

Merve TURHAN evrimianlamak.org Genel Biyoloji Campbell – Reece Evrimsel Analiz Kitabı

AYLIK

POPÜLER

BİLİM

KÜLTÜR

DERGİSİ

SAYFA

TERMOGRAFİK GÖRÜNTÜLEME SİSTEMLERİ

TERMOGRAFİ KAVRAMI Termografi kavramı “sıcaklık resmi” anlamına gelen kelimelerin köklerinden elde edilmiştir. Kızılötesi termografi, ışınımı ve bununla ilişkili olarak yüzey sıcaklığını algılamak ve ölçmek üzere, elektronik optik cihazlar kullanma biliTermografi yönteminin tıp alnındaki ilk uygumidir. lamaları 1956 yılında Dr. Ray LAWSON tarafından meme kanseri üzerindeki çalışmalarla TARİHÇESİ başlatılmıştır. Sir William Herschel tarafından 1800 de keşDALGA BOYU KAVRAMI fedilmiştir. Oğlu Sir John Herschel ise 1840 da İnfrared ışınlarını ilk olarak kağıt üzerinde Dalga boyu, bir dalga örüntüsünün tekrarlagörülür hale gelmesini temin ederek Ternan birimleri arasındaki mesafedir. Yaygın mografi terimini kullanmıştır. İnfrared ışınları olarak Yunanca lamda (λ) harfi ile gösterilinsan gözü tarafından görülmez fakat bu ışınmektedir. ların dalga boylarına göre gözümüzün belirli bir hassasiyeti vardır. Isı sebebiyle parlaklığı farkedilebilinir. Bütün cisimler ve canlılar vücut ısılarının bir fonksiyonu olarak infrared (kırmızı ötesi) enerjisi açığa çıkarırlar. Fizik kurallarına göre bu görülmeyen ısınım değişmez bir şekilde yayılır, tutulur ve çevremizdeki her şey tarafından tekrar neşredilir. Bu şekilde termal eşdeğer sabit kalmaktadır.

ACADEMY

GARDEN

ELEKTROMANYETİK TAYF Evrenin herhangi bir yerinde fizik kurallarınca mümkün kılınan tüm elektromanyetik radyasyonu ve farklı ışınım türevlerinin dalga boyları veya frekanslarına göre bu tayftaki rölatif yerlerini ifade eden kavramdır.

SAYFA

rüntü materyali üzerinde ton farkı yaratır. Bu da farklı tonlardaki görüntüyü oluşturur. Ter-

KIZILÖTESİ Kızılötesi ışınım, dalga boyu görünebilir ışıktan uzun, mikrodalgalardan kısa olan elektromanyetik ışınımdır. Tayfı geniş olduğundan yakın, kısa, orta, uzun ve uzak olmak mografik inceleme yapılacak odalarda toz olmaması için zemin parke-ahşap döşemeli olüzere alt bantlara ayrılıştır. malı, oda güneş ışığından korunmalı ve odaKara cisim ışıması kanununa göre her cisim da nem ve hava cereyanı bulunmamalıdır. enerjisine (sıcaklığına) bağlı olarak belirli bir frekansta elektromanyetik ışıma yapmaktadır. Mutlak sıfır noktasının (-273 ⁰C) üzerindeki her cisim, her sıcaklıkta ışıma Teryapar. Termografi yöntemi vücuttan yayılan

farklı dalga boylarındaki ısı derecelerinin incelenmesine dayalı bir yöntemdir. Vücuda yayılan ısı, dokuda farklı dalga boyları oluşturacaktır. Dalga boyları farklı olduğundan enerjileri de farklıdır. Termal kamera tarafından algılanan farklı enerjiler gö-

mografik incelemeye tabi tutulacak hastanın; incelemenin 24 saat öncesinden itibaren anjiyografi, myelografi ve fizyoterapi gibi cildi uyarıcı uygulamalardan kaçınması gerekir.

AYLIK

POPÜLER

BİLİM

KÜLTÜR

DERGİSİ

Hasta, termografik inceleme işleminin en az 4 saat öncesinden itibaren sigara, çay ve kahve vb. gibi uyarıcıları içmemelidir. Ayrıca incelemenin yapılacağı gün hasta banyo ve makyaj yapmamış, deodorant ve parfüm kullanmamış olmalıdır.

SAYFA

kom sistemi yardımıyla başka merkezlere aktarılır.

BELLİ BAŞLI AVATAJLARI ŞUNLARDIR

Termografik inceleme için hasta, 23–25 ⁰C sıcaklıktaki inceleme odasına alınır. Vücu- 1. RADYASYON RİSKİ YOKTUR. Muayene sırasında hastaya kesinlikle bir dun oda ısısına uyum sağlayabilmesi için inceleme bölgesindeki giysileri çıkartılır. 10- 15 radyasyon, ses dalgası, radyoaktif madde verilmez. Ortamda cihazdan kaynaklanan bir dakika kadar bu ortamda bekletilir. radyasyan yoktur. İnceleme işlemine başlamak için cihaz ça- 2. AĞRISIZ BİR YÖNTEMDİR lıştırılarak hasta, termal kamera karşısına alı- 3. HASTAYA HİÇ BİR ŞEKİLDE DOKUNULMAZ nır. Tarama işlemi için gerekiyorsa ayaklı peMuayene sırasında hastaya veya muayene dal vasıtasıyla termal kamera aşağıya yukarı- edilecek hastaya, doktor, hemşire veya tekya hareket ettirilir. Termal kamera tarafından nisyenin teması olmaz. algılanan ısı dalgaları kamera içindeki hare4. HER YAŞTA KULLANILABİLİR ketli ayna yardımıyla detektörün altındaki 5. GEBELERDE GÜVENLE KULLANILABİLİR sensöre yansıtılır. 6. HIZLI VE KOLAY BİR YÖNTEMDİR Sensör (algılayıcı) denilen aygıta gelen 7. KESİNLİKLE ZARARSIZ BİR YÖNTEMDİR analog sinyaller, ana kart aracılığı ile bilgisaTermal Kameralar yarda dijital sinyallere dönüştürülür. Bilgisayarda oluşturulan dijital görüntü renklendirilir. Renklendirme işleminde sıcak bölgeler için kırmızı ve tonları; soğuk bölgeler için mavi ve tonları kullanılır. Sıcak bölgeleri temsil eden kırmızı ve tonları, enfeksiyon kas ve iskelet sistemi patolojileri gibi akut hastalıkları; soğuk bölgeleri temsil eden mavi ve tonları ise sinir sistemi patolojileri gibi kronik hastalıkları düşündürür. Monitördeki renkli görüntü incelenmek üzere uygun görüntü materyalleri veya di-

Görüntüleme yöntemi olarak gözle görülmeyen IR enerjiyi (ısıyı) esas alan ve görüntünün genel yapısını IR enerjiye göre oluşmuş renkler ve şekillerin belirlendiği görüntüleme sistemidir. Termal Kamera Yapıları 1-)Optik Mekanik Birimler 2-)Dedektör, Soğutucu Birim 3-)Elektronik Sinyal İşleme Birimi

ACADEMY

SAYFA

GARDEN

TERMAL KAMERA UYGULAMALARI Elektrikle İlgili Uygulamalar Elektromekanik ve Mekanik Uygulamalar Çatı Nem Denetlemeleri Bina Yalıtımı Denetlemeleri Sağlık Uygulamaları Savunma Uygulamaları Sağlık Uygulamaları Sağlık sektöründe özellikle domuz gribi gibi yüksek ateşe sebep olan hastalıkların tespiti için kullanılmaya başlanmıştır. Tıpta iç yaralanma, iltihap ve damar tıkanıklarının tespitinde kullanılırlar.

Termal kamera ile çekilmiş aynı kişinin sağlıklı ve hastalıklı halleri

Dilek DURSUN

Faundez-Zanuy, M. and Mekyska, J.,”On the Focusing of thermal images”, Pattern Recognition Letters 32 (2011) 1548–1557. Kosikowski, M. and Suszynski, Z.,”Processing and recognition of the thermal images using wavelet transforms”, Microelectronics Reliability 51 (2011) 1271–1275. http://web.firat.edu.tr/feeb/kitap/C12/109.pdf TIBBİ TERMOGRAFİ Dilek ONEL S. Fikret TÜZÜN . Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyan Kürsüsü Romatizmal hastalıklar Rehabilitasyonu Seksiyonu

AYLIK

POPÜLER

BİLİM

KÜLTÜR

DERGİSİ

Bilimi neden sadece Aylık takip edesiniz ki? Anlık Bilim için sosyal medyada bizi bulun!

Facebook/Academy Garden Twitter/@acdmygarden İnstagram/academygarden Ahsar/Academy Garden Pinterest/Academy Garden

SAYFA

ACADEMY

GARDEN

SAYFA

Pluto Cüce Gezegeni ve Uyduları Plüluto cüce gezegenler sınıfına girdikten sonra nedense çok sevilir oldu. Genellikle bir ailenin en küçüğü çok sevilir ya ben biraz buna bağlıyorum. Diğer bir neden de sistemin en uzağında olması, hani anneler gurbetteki yavrularını daha çok severler ya. Son olarak sanki Pluto gezegenlikten atıldı veya benim söylemimle bir lig aşağıya düşürüldü gibi bir imaj nedeniyle insanlar onu daha çok sever oldular. Herneyse neden ne olursa olsun yukarıda değinmeye çalıştığım her türlü sevgi insani bir davranış. Amerikalılar da ilk kez kendilerinin bulduğu gezegen olduğu için onu severler ve NASA "Yeni Ufuklar" adlı bir uzay aracını ona gönderdiler. 2015 yılında Pluto'ya ulaşacak ve onu çok yakından inceleyecek, büyük olasılıkla yeni uydularını keşfedecek. O nedenle ABD basınında Pluto yazıları çoğalmaya başladı ve onunla ilgili araştırmalar da hız kazandı. Son iki ayda yeni bulunan ve P4 ve P5 geçici adları olan iki uydusuna yeni isim arandı ve halkın büyük desteği ile Vulkan ve Cerberus adları verildi ama henüz resmen kabul edilmedi. Bu kadar sözden sonra size ilginç bir bilgi vereceğim. Charon, Pluto'nun en büyük uydusu. Çapı Pluto'nun yarısı ama kütlesi sadece onun yüzde onu kadar. Bu da yoğunluğunun çok düşük olduğunu gösterir. Ama aslı ilginç olan Charon Pluto'nun çevresinde 6.38723 günde bir dolanır. Pluto ise kendi ekseni çevresinde yine 6.38723 günde bir döner, ayrıca sistemin kütle merkezi çevresindeki yörüngesinin dönemi de aynıdır. Gökbilimin en ilginç senkronizasyon (eşdönme) olayı burada da geçerlidir. Geçenlerde size Merkür gezegeninin eşdön-

mesinden söz etmiştim, biraz karmaşıktı ama bu çok daha basit. Şimdi düşünün Pluto üzerinde bir noktada oturuyorsunuz ve karşınızda Charon. Altı küsur gün süren bir Pluto gününde gökyüzünü nasıl görürsünüz? Pluto da kendi sistemi içinde uydusu büyük olduğu için kütle merkezi çevresinde bir yörüngesi vardır. Bu kütle merkezi Pluto'nun dışına düşer. Güneş sisteminde de aynı olay vardır ama sistemin kütle merkezi Güneş'in içindedir. Pluto'ya uzaklık açısından ikinci uydusu 2012 yılında keşfedilen P5 (Cerberus) uydusu. Bu uydu Pluto çevresinde 20.2 günde bir dolanır, yani Pluto'nun dönme döneminin yaklaşık 3 katı, o nedenle Pluto ve uydusu arasında 1:3 eşdönme vardır denir. Bu eşdönmenin değeri Charon için 1:1'dir. Sonraki uydunun adı Nix'dir ve dolanma dönemi 24.856 gündür. Burada da yaklaşık 1:4 eşdönme vardır. Devam edersek P4 (Vulkan) uydusunun dönemi 32.1 gündür, eşdönme değeri 1:5'dir. Son olarak en dış uydusu hydra'nın 38.206 dönemi ise 1:6'lık bir eşdönmeye karşılık gelir. Bu değerlerin birincisi hariç hemen hepsinin yaklaşık değerler olduğunu unutmayalım. Bilim insanları bu uyduların oluştuğu anda farklı yerlerde olduğunu ve daha sonra bu eşdönemli yörüngelere yerleştiği konusunda hemfikirler. Dolayısıyla şimdi eşdönemi 1:7 veya 1:8 olan uydularını da "Yeni Ufuklar" uzay aracının bulacağını düşünüyorlar. Güneş sisteminde bu eşdönme bir çok yerde karşımıza çıkıyor ama en bildiğimiz doğal uydumuzun bize hep aynı yüzünü göstermesidir. Ethem DERMAN

ACADEMY

GARDEN

SAYFA

Nereden Okursunuz? Ücretsiz okuyup indirebileceğiniz platformlar

Mobidik.com ‘dan Academy Garden

İssuu.com Academy Garden

Kar ama cı gütm eyen bilimsel uğra ş

ACADEMY GARDEN

Academy Garden Dergisi Aylık Yayınlanır

Yıl : 1 Sayı :2 Kasım 2014

Popüler Bilim ve Kültür Dergisi Online yayınlanır, Ücretsizdir

E-Dergi

E-posta: acdmygarden@gmail.com

Kültürel ya da Popüler Bilim yazılarınız Gönderin yayınlayalım!

acdmygarden@gmail.com’a gönderin Aralık 2014 Sayısında okurlar sizin de yazınız okusun.