Κείμενο Εργασίας 2

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

2

Η ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΩΣ ΜΕΣΟ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΜΕ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΝΟΠΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Δρ. Χρίστος Γκιώνης

ΤΟΜΕΑΣ Γ’

Δεκέμβριος 2014

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

Η Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων (ΑΣΑ), είναι ανεξάρτητος επιστημονικός - ερευνητικός φορέας, μια «δεξαμενή σκέψης», με νομική μορφή αστικού σωματείου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που ιδρύθηκε το 2014 με έδρα την Αθήνα. Τα ιδρυτικά μέλη και τη βάση των μελών της ΑΣΑ αποτελούν επιστήμονες που προέρχονται από τις Ένοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας, που είναι διδάκτορες ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων ή κάτοχοι άλλων υψηλού επιπέδου τίτλων σπουδών, με πλούσιο επιστημονικό, ερευνητικό και συγγραφικό έργο και συνεργασία με ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια, κέντρα μελετών και ινστιτούτα, σε διάφορα επιστημονικά πεδία. Επίσης, μέλη της ΑΣΑ είναι προσωπικότητες του διπλωματικού και ακαδημαϊκού χώρου και άλλοι επιστήμονες υψηλού κύρους με επιστημονική δραστηριότητα σε γνωστικά αντικείμενα τα οποία συνάδουν προς τους σκοπούς της. Σκοπός της ΑΣΑ είναι η ανάπτυξη επιστημονικού έργου και δράσεων στα πεδία των Στρατηγικών Σπουδών, της Άμυνας, της Ασφάλειας και της Εξωτερικής Πολιτικής, η εκπόνηση επιστημονικών αναλύσεων, ερευνών και μελετών καθώς και η παροχή εξειδικευμένων συμβουλευτικών και εκπαιδευτικών υπηρεσιών στα παραπάνω πεδία, σε φορείς του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα και σε φυσικά πρόσωπα, σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Για την υλοποίηση των στόχων της η ΑΣΑ έχει οργανώσει τέσσερεις Επιστημονικούς Τομείς: (1) (2) (3) (4)

Ανάλυσης Στρατηγικού Περιβάλλοντος, Ανάλυσης Αμυντικής Πολιτικής και Ασφάλειας Ανάλυσης Συστημάτων, Τεχνολογίας και Οικονομίας, Επιχειρησιακής Έρευνας, Διοικήσεως και Ελέγχου.

Μεταξύ των στόχων της ΑΣΑ περιλαμβάνεται η ανάπτυξη συνεργασιών με διεθνείς οργανισμούς, με ακαδημαϊκούς - επιστημονικούς φορείς και άλλα κέντρα επιστημονικής έρευνας με συναφές αντικείμενο, καθώς και με έγκυρους επιστήμονες, στρατιωτικούς, διπλωμάτες, κ.ά., στο εσωτερικό και το εξωτερικό, ιδίως στο ευρω-ατλαντικό και το ευρύτερο μεσογειακό περιβάλλον.

www.acastran.org info@acastran.org https://www.facebook.com/AcademyStrategicAnalyses

Μελέτει το παν - Ακούων όρα - Γνους πράττε

2

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

Η ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΩΣ ΜΕΣΟ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΜΕ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΝΟΠΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Δρ. Χρίστος Γκιώνης

ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2 Δεκέμβριος 2014

3

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ – Νο2 / Δεκέμβριος 2014 Τίτλος: Η ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΩΣ ΜΕΣΟ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΜΕ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΝΟΠΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Συγγραφέας: Δρ. Χρίστος Γκιώνης Εκδότης: Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων (ΑΣΑ) Σχεδιασμός – ηλεκτρονική επεξεργασία: ΑΣΑ Αθήνα, Δεκέμβριος 2014 Copyright © Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων info@acastran.org http://www.acastran.org, https://www.facebook.com/AcademyStrategicAnalyses ISBN: Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική, ή η απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου του βιβλίου με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόμος 2121/1993 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

4

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

Σχετικά με τον συγγραφέα Ο Δρ. Χρίστος Γκιώνης είναι Διδάκτωρ του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, κάτοχος Master of Αrts του Παντείου Πανεπιστημίου, πτυχιούχος Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και απόφοιτος της Σχολής Ικάρων. Είναι εκπαιδευτής στη Σχολή Τεχνικών Υπαξιωματικών Αεροπορίας, στη Σχολή Ιπταμένων Ραδιοναυτίλων και στη Σχολή Διοίκησης και Επιτελών Πολεμικής Αεροπορίας για θέματα Διεθνών Σχέσεων, Στρατηγικής και Άμυνας, Οικονομίας, Διοίκησης και Δικαίου με διδακτική εμπειρία από το 2003, εγκεκριμένο μέλος συνεργαζόμενου προσωπικού του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου, επισκέπτης ερευνητής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Επίσης, έχει διατελέσει εγκεκριμένος εκπαιδευτής της Σχολής Ικάρων και του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης. Υπηρετεί ως Τμηματάρχης Προμηθειών μη στρατιωτικού εξοπλισμού του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και έχει διατελέσει εκπρόσωπος του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα προϋπολογισμού. Είναι μέλος της Ακαδημίας Στρατηγικών Αναλύσεων.

5

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

6

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

Η ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΩΣ ΜΕΣΟ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΜΕ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΝΟΠΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ Δρ. Χρίστος Γκιώνης

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι γεγονός ότι οι συμβάσεις δημοσίων προμηθειών αποτελούν γενικά ένα πρώτης τάξεως εργαλείο άσκησης εθνικής οικονομικής πολιτικής, ενώ το μερίδιο που αναλογεί στις ΕΔ δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητο1. Η σχετική νομοθεσία, ως αποτέλεσμα της βούλησης της πλειοψηφίας ή των εν γένει κρατούντων, εκφράζει και την πολιτική τους όπως αυτή διαμορφώνεται από την εκτίμησή τους για τις δυνατότητες, τις αδυναμίες, τις ευκαιρίες και τις απειλές του περιβάλλοντος. Υπό αυτή την έννοια, η αναμόρφωση του Ελληνικού Δικαίου, παρά τους περιορισμούς του Ευρωπαϊκού και του Διεθνούς Δικαίου, μπορεί να κάνει πιο αποτελεσματική την εγχώρια πολιτική. Το παρόν κείμενο έχει ως πρωτεύοντα στόχο να αναδείξει κύριες αδυναμίες της ελληνικής νομοθεσίας ως προς βασικές εθνικές ανάγκες και φιλόδοξα στοιχεία που μπορούν να βοηθήσουν την πρόοδο στην πράξη. Αυτό γίνεται προσπάθεια να επιτευχθεί μέσα από την βιβλιογραφική και κριτική επισκόπηση των υφιστάμενων δεδομένων με έμφαση στις Ένοπλες Δυνάμεις (ΕΔ), ενίοτε με στατιστική επεξεργασία, που πραγματοποιείται δια καταγραφής στοιχείων σε Σύμφωνα με τον Γκιώνη (2013:24, 58-59, 187), κατά το έτος 1989, η αξία των συμβάσεων κρατικού εφοδιασμού αντιπροσώπευε το 9% του ΑΕΠ των κρατών μελών της ΕΚ και κατά το έτος 2002, τα αντικείμενα των δημοσίων συμβάσεων απορρόφησαν το 16,3% του Ευρωπαϊκού ΑΕΠ (1.500 δισ. €). Επίσης, κατά το 2005, οι αμυντικές δαπάνες των κρατών μελών της ΕΕ αποτέλεσαν σημαντικό μέρος των δημόσιων δαπανών, της τάξης των 160-170 δισ. € ή 1,7% του ΑΕΠ, εκ των οποίων το 1/5 χρησιμοποιήθηκε για τις προμήθειες στρατιωτικών εξοπλισμών περιλαμβανομένων περίπου 82 δισ. € για προμήθειες, γενικά, στον τομέα της άμυνας και 30 δισ. ευρώ, ειδικά, για την αγορά νέου εξοπλισμού (υπόλοιπα κυρίως για έρευνα – ανάπτυξη). Ακόμα, κατά το 2006, οι δαπάνες της ΕΕ για τον τομέα της άμυνας ήταν 201 δισ. € (έναντι 491 δισ. ευρώ των ΗΠΑ) και το 2007 ήταν 204 δισ. €. Ως προς τις Ελληνικές ΕΔ, εξαιρουμένου του ΣΞ, κατά την εξαετία 20062011, η μέση αξία των συμβάσεων προμηθειών και υπηρεσιών ανήλθε ετησίως στα 60,7 εκατ. € με ετήσιο μέσο αριθμό 570 συμβάσεων, ήτοι μέση ετήσια αξία ανά σύμβαση 122,2 χιλ. €.

1

7

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

επτά ενότητες. Αρχικά, καταγράφονται οι πιο σημαντικές προεκτεθείσες ανάγκες και, στη συνέχεια, αναπτύσσονται τα κριτήρια βάσει των οποίων θα διερευνηθεί τυχόν ικανοποίηση των αναγκών. Ύστερα, ανιχνεύεται η ιδιαιτερότητα των προμηθειών στρατιωτικού εξοπλισμού και έπειτα δοκιμάζονται τα τιθέμενα κριτήρια. Μετά, προτείνονται λύσεις για την αναμόρφωση του δικαίου των δημοσίων συμβάσεων προμηθειών και συλλέγονται συνοπτικά τα συμπεράσματα ευρήματα της δοκιμασίας. Στο τέλος, εν είδει επιλόγου, παρατίθενται εκτιμήσεις και προτάσεις επί του αντικειμένου. ΟΙ ΥΠΟ ΚΑΛΥΨΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΕΠΙ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Ως προς τις δημόσιες προμήθειες, η εθνική νομοθεσία καλείται να καλύψει κυρίως τις εξής ανάγκες2: α. Την εγκαθίδρυση ενός πλήρους ρυθμιστικού περιβάλλοντος υπό τα δεδομένα της παγκοσμιοποίησης και χωρίς να αγνοείται η ιδιομορφία των προμηθειών των ΕΔ. β. Την αντιμετώπιση πρακτικών που εκμεταλλεύονται την απουσία ή τις αδυναμίες ρυθμιστικών παρεμβάσεων. γ. Την ενδυνάμωση των διαθέσιμων ένδικων μέσων και της αποτελεσματικότητάς τους. δ. Τη ρύθμιση της διαδικασίας των προμηθειών κατά το μέρος που αναλογεί στις συμβάσεις με άξονα το δημόσιο συμφέρον, αλλά και την ικανοποίηση των ιδιωτών. ε. Την τήρηση των βασικών αρχών των προμηθειών (δημοσιότητας, διαφάνειας και ίσης μεταχείρισης). στ.

Την τήρηση της αρχής της αειφόρου – βιώσιμης ανάπτυξης.

ζ. Τη σωστή μεταφορά των ρυθμίσεων που αποφασίζονται σε περιφερειακό ή παγκόσμιο επίπεδο3 στο εθνικό δίκαιο. η. Την αντιμετώπιση αρνητικών επιπτώσεων στη χώρα από τη συμμετοχή της σε διεθνή καθεστώτα.

2 3

Γκιώνης, (2013), κεφ. ΙΙΙ. Βλ. Συμφωνία για τις Δημόσιες Συμβάσεις στο πλαίσιο του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου.

8

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

ΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΑΤΑ ΑΝΑΓΚΗ Κατά ανάγκη, ως βασικά κριτήρια αξιολόγησης του βαθμού κάλυψης κάθε μίας μπορούν4 να τεθούν τα ακόλουθα: α. Για την εγκαθίδρυση ενός πλήρους ρυθμιστικού περιβάλλοντος, ο βαθμός αρνητικής επίδρασης της διασποράς των διατάξεων και τα υφιστάμενα κενά5. β. Για την αντιμετώπιση πρακτικών που εκμεταλλεύονται την απουσία ή τις αδυναμίες ρυθμιστικών παρεμβάσεων, το μέγεθος επίδρασης των πρακτικών στον συνολικό τζίρο επί των προμηθειών6. γ. Για την ενδυνάμωση των διαθέσιμων ένδικων μέσων και της αποτελεσματικότητάς τους, η μέση ταχύτητα εκδίκασης των υποθέσεων. δ. Για τη ρύθμιση της διαδικασίας των προμηθειών κατά το μέρος που αναλογεί στις συμβάσεις, το ποσοστό της αξίας ή του αριθμού των συμβάσεων με διαγωνισμούς επί συνόλου και το κλάσμα του πλήθους των δικαστικών αποφάσεων επί της προμηθευτικής διαδικασίας δια του συνόλου των αποφάσεων επί δημοσίων συμβάσεων προμηθειών εν γένει7. ε. Για την τήρηση των βασικών αρχών των προμηθειών, ο αριθμός των σχετικών εκδικασθεισών υποθέσεων επί συνόλου8. Για τους λόγους επιλογής των συγκεκριμένων κριτηρίων, βλ. Γκιώνη, ό.π. Στον βαθμό κατά τον οποίο η νομοθεσία συνδέεται με το ευρωπαϊκό δίκαιο, η λειτουργία του τομέα των εθνικών προμηθειών θα μπορούσε θεωρητικά να πορεύεται παράλληλα με τις ευρωπαϊκές. Όμως, τα ζητήματα της διάσπασης των διατάξεων, της δυνατότητας των ενδίκων μέσων να ανταποκριθούν κατάλληλα σε αυτές και των εθνικών εξαιρέσεων τήρησης των κοινών προβλέψεων κάτω από συγκεκριμένα χρηματικά όρια, καθιστούν αυτή την υπόθεση άξια διερεύνησης. Έτσι, πέραν του αντίστοιχου κριτηρίου σε ευρωπαϊκό επίπεδο και καθώς το θέμα των ενδίκων μέσων εξετάζεται ξεχωριστά, ως αξιόπιστα κριτήρια βαθμολόγησης κάλυψης της ανάγκης μπορεί να τεθούν ο βαθμός αρνητικής επίδρασης της διασποράς των κείμενων διατάξεων στο ρυθμιστικό περιβάλλον και τα τυχόν κενά που εμφανίζονται.

6 Δεδομένου του υποτυπώδους ρυθμιστικού περιβάλλοντος και εφ’ όσον η πιθανότητα εφαρμογής τέτοιων πρακτικών δεν μπορεί να αποκλειστεί a priori, ως κριτήριο αξιολόγησης μπορεί να τεθεί το μέγεθος επίδρασης των πρακτικών στον συνολικό κύκλο εργασιών επί των προμηθειών.

7 Αφ’ ενός μεν, πιθανολογείται η εκτεταμένη διενέργεια προμηθειών που εμπίπτουν σε εξαιρέσεις των κείμενων διατάξεων, αφ’ ετέρου δε, είναι άξιος έρευνας ο λόγος του πλήθος των δικαστικών αποφάσεων περί δημοσίων συμβάσεων προμηθειών που αφορά στη διαδικασία των προμηθειών προς το σύνολο των συναφών αποφάσεων. Για αυτό, ως κριτήρια ελέγχου δύνανται να τεθούν η συχνότητα εφαρμογής διατάξεων που περιλαμβάνουν πάσης φύσεως εξαιρέσεις σε σχέση με τον κανόνα και η επίδραση αυτής στο μέγεθος του κύκλου εργασιών, καθώς και το κλάσμα του πλήθους των δικαστικών αποφάσεων επί της προμηθευτικής διαδικασίας δια του συνόλου των εν γένει αποφάσεων περί προμηθειών, αναφορικά με την κατηγορία των δημοσίων συμβάσεων προμηθειών.

8 Οι μομφές που εκφράζονται αναφορικά με τις αρχές της ίσης μεταχείρισης και της διαφάνειας, είναι πολλές. Ειδικά, η αρχή της διαφάνειας συνδέεται άρρηκτα και με την αρχή της δημοσιότη4 5

9

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

στ. Για την τήρηση της αρχής της αειφόρου – βιώσιμης ανάπτυξης, τα απομένοντα βήματα προόδου σε σχέση με τις τελευταίες εξελίξεις. ζ. Για τη σωστή μεταφορά των ρυθμίσεων που αποφασίζονται σε περιφερειακό ή παγκόσμιο επίπεδο στο εθνικό δίκαιο, ο αριθμός των παραβάσεων. η. Για την αντιμετώπιση αρνητικών επιπτώσεων από τη συμμετοχή της χώρας σε διεθνή καθεστώτα, το μέγεθος της αρνητικής επίδρασης των επιπτώσεων στην οικονομία της χώρας και, έμμεσα, στην κοινωνική της ζωή9. Η ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΣΥΝΑΨΗΣ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ Η διαφοροποίηση ως προς το αντικείμενο της προμήθειας μεταξύ στρατιωτικού και μη εξοπλισμού επηρεάζει και τις σχετικές ανάγκες, όπως αναλύεται πιο κάτω. Η κύρια διαφορά μεταξύ στρατιωτικού και μη εξοπλισμού Σύμφωνα με τον ορισμό του άρθρου 15 του Ν.3978/11, στρατιωτικός εξοπλισμός είναι ο ειδικά σχεδιασμένος ή προσαρμοσμένος για στρατιωτικούς σκοπούς εξοπλισμός, ο οποίος προορίζεται για χρήση ως όπλο, πυρομαχικό ή πολεμικό υλικό10. Κατά πρώτο λόγο, αναφέρεται στο υλικό εκείνο που αφορά στον βασικό εξοπλισμό των ΕΔ στον οποίο υπάγονται μεγάλες και μείζονος σημασίας μονάδες υλικού που προορίζονται να εκπληρώσουν κύρια πολεμική αποστολή ως και μονάδες άμεσης ή έμμεσης υποστήριξης της αποστολής αυτής, όπως αεροσκάφη, πολεμικά πλοία, άρματα μάχης, πυροβόλα και άλλα συναφή μαζί με τους εκσυγχρονισμούς τους χαρακτηριζόταν ως αμυντικό υλικό μείζονος σημασίας. Μετά την έκδοση του Ν.3978/11, ο στρατιωτικός εξοπλισμός ως όρος λαμβάνει τη θέση του αμυντικού υλικού (άρθρο 108) και χαρακτηρίζεται και ως μείτας, καθώς από τη δημοσίευση μίας προκήρυξης μέχρι την παράδοση των αγαθών, η διαφάνεια εξασφαλίζεται μόνο με τη δημοσιότητα των πράξεων των δημοσίων λειτουργών. Χωρίς να αποκλείονται παραβάσεις στα στάδια της διαγωνιστικής διαδικασίας που έπονται του ανοίγματος των τεχνικών προσφορών, ακόμα και αν έχει προηγηθεί δημοσίευση προκήρυξης, ειδικά, όταν δεν δημοσιεύεται μια προκήρυξη, τα υπόλοιπα στάδια της διαγωνιστικής διαδικασίας μένουν αναγκαστικά και αυτά στο σκοτάδι. Παρά το γεγονός ότι, για την αρχή της δημοσιότητας, θα μπορούσε να μελετάται, σχεδόν κατά παράλληλο τρόπο, η ανάγκη ρύθμισης της διαδικασίας των προμηθειών και η επίδραση των ισχυουσών εξαιρέσεων, καταλληλότερο (ως διακριτό) κριτήριο ελέγχου ικανοποίησης της ανάγκης τήρησης και των 3 αρχών θα μπορούσε να ληφθεί ο αριθμός των εκδικασθεισών υποθέσεων επί συνόλου.

9 Όχι άμεσα, καθ’ όσον η ανάλυση με άξονα την κοινωνική ευημερία δεν είναι πάντα συμβατή με το ζητούμενο της οικονομικής αποτελεσματικότητας – αποδοτικότητας.

10 Βάσει της προηγούμενης νομοθεσίας (Ν.3433/06 κ.λ.π.), λεγόταν αμυντικό υλικό.

10

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

ζονος οικονομικής αξίας εφ’ όσον ξεπερνά σε αξία τα 50.000.000 € 11. Πρόκειται για το κύριο και λοιπό υλικό εξοπλιστικών προγραμμάτων που προορίζονται για στρατιωτικούς σκοπούς, όπως αυτά ειδικότερα καθορίζονται στον Κατάλογο των όπλων, πυρομαχικών και πολεμικού υλικού, που προβλέπεται στις παραγράφους 1 (εδάφιο β') και 2 του άρθρου 346 της ΣυνθΛΕΕ12 (Κοινός Στρατιωτικός Κατάλογος της ΕΕ). Επίσης, είναι και κάθε άλλο κύριο και λοιπό υλικό που δεν προβλέπεται ρητά στον Κατάλογο αυτόν, αλλά καθορίζεται με απόφαση ΥΕΘΑ, που εκδίδεται μετά από πρόταση της ΓΔΑΕΕ και εισήγηση των Γενικών Επιτελείων των Κλάδων, προοριζόμενο για στρατιωτικούς σκοπούς χάριν συμβολής στην ασφάλεια και άμυνα της χώρας. Ο κορμός του στρατιωτικού εξοπλισμού είχε περιγραφεί παραστατικά στην υπ’ αριθμ. 121078/6-12-2006 Απόφαση ΥΕΘΑ περί αμυντικού υλικού13. Σήμερα, σύμφωνα με το άρθρο 9 της τελευταίας απόφασης ΥΕΘΑ14, ως στρατιωτικός εξοπλισμός νοούνται μόνο τα προϊόντα που περιλαμβάνονται στον Κοινό Στρατιωτικό Κατάλογο της ΕΕ, ο οποίος τροποποιήθηκε πρόσφατα (2012)15, με αποτέλεσμα και την έκδοση της Οδηγίας 2012/47/ΕΕ16. Σύμφωνα με το Ν.3978/11, παρόμοια μπορούν να διενεργούνται οι προμήθειες με αντικείμενα μικτών συμβάσεων και «ευαίσθητου» εξοπλισμού17. Οποιοσδήποτε πέραν του προεκτεθέντος εξοπλισμός που καλύπτει ανάγκες των ΕΔ, αφορά προμήθειες μη στρατιωτικού εξοπλισμού18. Η ιδιαιτερότητα του στρατιωτικού εξοπλισμού Οι ανάγκες για τον μη στρατιωτικό εξοπλισμό19 συνεχίζουν να υπάρχουν και για τον στρατιωτικό εξοπλισμό, αλλά είναι παραλλαγμένες λόγω της ιδιαιτερότητας του υλικού. Ορισμένες διαφορές είναι προφανείς, καθ’ όσον ο στρατιωτικός εξοπλισμός είναι αυταπόδεικτα πιο ακριβός, ικανοποιεί ζωτικές ανάγκες και διέπεται από διαφορετικό νομικό καθεστώς. Επιπλέον, όμως, στο εξεταζόμενο πεδίο υπάρχουν και οι αντίρροπες (ανταγωνιστικές) για τα κράτη τάσεις της προΠαράγραφος 9 του άρθρου 30 του Ν.3978/11. Κατ’ άλλους κύριος εξοπλισμός. Ή άρθρο 296 της ΣυνθΕΚ 13 Στη βάση του «καταλόγου 1958» και από α/α 15 έως το τέλος της λίστας 14 Υπό στοιχεία Φ.900/2553/Σ.751/14-3-12 (ΦΕΚ Β’ 746) 15 Διαθέσιμος στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2012:085:0001:0036:EL:PDF (ανακτημένος στις 25/11/13).

16 Της Επιτροπής της 14ης Δεκεμβρίου 2012 για την τροποποίηση της οδηγίας 2009/43/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά στον κατάλογο προϊόντων συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας 17 Υπό τις προϋποθέσεις των άρθρων 15 και 19 και των ερμηνειών από τους θεσμούς της ΕΕ (π.χ. περί εξοπλισμού διττής χρήσης και εξοπλισμού που αφορά τα ουσιώδη συμφέροντα ασφαλείας των κρατών).

18 Κατά το Ν.3433/06, μη αμυντικό υλικό (ή λοιπό μη εξοπλιστικό υλικό και εφόδια) 19 Αναφερόμενες στον μη στρατιωτικό εξοπλισμό.

11 12

11

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

τιμησιακής πολιτικής προς εξυπηρέτηση των εθνικών τους συμφερόντων και των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη συμμετοχή τους σε διεθνή καθεστώτα. Έτσι, η Ελλάδα, λόγω και του γεωστρατηγικού της ρόλου, έχει να αντιμετωπίσει έντονες προκλήσεις. Από τη μια μεριά, ο εφοδιασμός με στρατιωτικό εξοπλισμό γενικά διαφέρει ως προς εκείνον με μη στρατιωτικό εξοπλισμό στον βαθμό που εξυπηρετεί ζωτικά κρατικά συμφέροντα. Επομένως, οι συμβάσεις προμήθειας στρατιωτικού εξοπλισμού καθίστανται περισσότερο κρίσιμες σε αυτόν τον βαθμό, αναφορικά με τα αποτελέσματα που παράγουν κατά την εκτέλεσή τους. Για παράδειγμα, μία σύμβαση προμήθειας υποβρυχίων, εάν δεν καταρτιστεί ως προς τους όρους της σωστά (συμπερίληψη ρητρών, εύρος – ακριβείς λεπτομέρειες κ.λ.π.), μπορεί να οδηγήσει στην παραλαβή μη επιχειρησιακού υλικού ή στη μη παραλαβή του καν, γεγονός που, εκτός του βάρους του προϋπολογισμού (Π/Υ) της στην περίπτωση διορθωτικών κινήσεων (συμπληρωματικές προμήθειες), μπορεί να αποβεί, τελικά, σε βάρος της εθνικής κυριαρχίας της χώρας. Επομένως, η απαίτηση για ορθή κατάρτιση και παρακολούθηση τέτοιων συμβάσεων είναι τελείως ανελαστική. Εξάλλου, επειδή τα ζωτικά συμφέροντα μίας χώρας εξυπηρετούνται με την εμπιστευτικότητα – μυστικότητα των πηγών προμήθειας εφοδίων και την επιλογή συγκεκριμένων εφοδίων, είτε για λόγους ικανοποίησης συγκεκριμένων απαιτήσεων, είτε εξαιτίας ευρύτερων συμμαχιών, η ανάγκη τήρησης των βασικών αρχών των δημόσιων προμηθειών είναι αναμενόμενο να καλύπτεται μόνο εν μέρει, ευνοώντας σαφώς τις προτιμησιακές πολιτικές. Από την άλλη μεριά, ακόμα και σε περίπτωση υψηλού βαθμού αυτονομίας, τα κράτη οφείλουν να συνεργάζονται συμμετέχοντας σε διεθνείς οργανισμούς ή συνασπιζόμενα για λόγους επαύξησης εθνικής ισχύος σε συμμαχίες. Σε ένα περιβάλλον αναζήτησης αυτονομίας από τα κράτη, η Ελλάδα γενικά χωλαίνει, εξαιτίας μεταξύ άλλων της έλλειψης πόρων και, εν προκειμένω, δικής της παραγωγής. Συνεπώς, είναι υποχρεωμένη να επιδίδεται αναπόδραστα στο κυνήγι της βασικής οικονομικής αρχής, προσπαθώντας να επιτύχει βέλτιστο αποτέλεσμα με την ελάχιστη δυνατή θυσία. Παράλληλα, οφείλει να εκπληρώνει εκτεταμένες υποχρεώσεις σε διεθνές επίπεδο, περιερχόμενη τον φαύλο κύκλο της απεγνωσμένης αναζήτησης αυτονομίας και της συμμετοχής σε διεθνή καθεστώτα που αντιμάχεται την αυτονομία. Κατά την προσπάθεια αυτή, οφείλει να μεταφέρει ορθά τις υπερεθνικές ρυθμίσεις στο εθνικό δίκαιο και, ταυτόχρονα, να περιορίζει τις αρνητικές συνέπειες από τη συμμετοχή της στα διεθνή καθεστώτα όπου είναι μέλος. Όμως, καθώς η μείωση της εξάρτησης της Ελλάδας από άλλα κράτη ή οργανισμούς μπορεί να επιτευχθεί μόνο με επαύξηση της αυτονομίας της και καθώς η αυτονομία της αποκλείεται να είναι απόλυτη, εναλλακτικά ή επικουρικά,

12

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

η χώρα πρέπει να επιδιώκει συνεχώς τη συμμετοχή της σε συμμαχίες κατά περίπτωση. Τότε, η Ελλάδα βρίσκεται σε δύσκολη θέση σε κάθε περίπτωση, εφ’ όσον οι ανεπαρκείς της πόροι δεν της επιτρέπουν υψηλό επίπεδο αυτονομίας, ενώ η συμμετοχή της σε συμμαχίες επαυξάνει ονομαστικά τη σχετική της ισχύ, αλλά παράλληλα με τη σημαντική εξάρτησή της από τις ηγέτιδες ή άλλες περιφερειακές δυνάμεις των εκάστοτε συμμαχιών έναντι πληρωμής ενός μόνο φαινομενικά φθηνού «ενοικίου». Μάλιστα, αυτό συμβαίνει σε ένα περιβάλλον όπου οι διεθνείς θεσμοί δεν είναι πάντα ανεξάρτητοι, ή πιο ορθά, δεν αποτελούν παρά εξαρτημένες μεταβλητές ισχύος στο Διεθνές Σύστημα20. Η διαφορετικότητα στον βαθμό κάλυψης των αναγκών Από τα παραπάνω, συνάγεται ότι ο βαθμός κάλυψης των αναγκών ως προς τον στρατιωτικό εξοπλισμό δεν συμβαδίζει απαραίτητα με τον βαθμό ικανοποίησης των αναγκών για τον μη στρατιωτικό εξοπλισμό. Ως προς τον στρατιωτικό εξοπλισμό, η απαίτηση για ορθή κατάρτιση και παρακολούθηση συμβάσεων προμηθειών ΕΔ, δηλαδή κατά βάση οι ανάγκες της ρύθμισης της προμηθευτικής διαδικασίας αυτής καθ’ εαυτής και της εξεύρεσης ενός επαρκούς ρυθμιστικού πλαισίου τίθενται κατά προτεραιότητα και φαίνεται να χρήζουν ευρύτερης κάλυψης, ενώ η ανάγκη τήρησης των βασικών αρχών δημόσιων προμηθειών είναι λογικό να καλύπτεται μόνο κατά ένα μέρος. Ακόμα, η ανάγκη να αντιμετωπιστούν οι αρνητικές συνέπειες από τη συμμετοχή της Ελλάδας σε διεθνή καθεστώτα καθίσταται μάλλον επιτακτική.

Ή αδρανούν κατά τον Ήφαιστο (2004:14): Οι διεθνείς θεσμοί δεν είναι παρά ένα φυσικό επακόλουθο της κατάκτησης της συλλογικής ελευθερίας εκ μέρους των κοινωνιών και της απόκτησης έτσι πολιτικής κυριαρχίας που τους επιτρέπει να διασφαλίζονται κατά έξωθεν ανεπιθύμητων επιρροών, να διαμορφώνουν υπό συνθήκες ανεξαρτησίας εθνικά-κρατικά καθεστωτικά πρότυπα συμβατά με την ιστορική ετερότητά τους και να αναπτύσσουν και διαιωνίζουν ένα νομιμοποιημένο σύστημα διανεμητικής δικαιοσύνης. Γι’ αυτούς τους λόγους και επειδή οι διεθνείς θεσμοί ούτε διαθέτουν κοινωνικό υπόβαθρο, ούτε είναι προικισμένοι με συστήματα κοινωνικοπολιτικών ελέγχων και εξισορροπήσεων, είναι εκ φύσεως εξαρτημένες μεταβλητές.

20

13

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

Ο ΒΑΘΜΟΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ Σε αυτό το σημείο, ανάλογα με το ενδεχόμενο πραγματοποίησης προμηθειών στρατιωτικού ή μη εξοπλισμού, είναι σκόπιμο να εξεταστεί εάν και κατά πόσο ικανοποιούνται οι υπάρχουσες ανάγκες με βάση τα κριτήρια που ετέθησαν και λαμβάνοντας υπ’ όψιν τους υφιστάμενους περιορισμούς. Ως προς τον μη στρατιωτικό εξοπλισμό Κατά ανάγκη, σημειώνονται τα κάτωθι: α. Εγκαθίδρυση ενός πλήρους ρυθμιστικού καθεστώτος. Πολλά έχουν γραφεί για το πρόβλημα της διασποράς νομοθετημάτων, το οποίο έχει ως αποτέλεσμα τη δυσχέρεια χρήσης – εφαρμογής από όλους τους εμπλεκόμενους (αναθέτοντες φορείς, προμηθευτές, επιτροπές κ.τ.λ.). Επίσης, υπάρχουν κενά, με σημαντικότερο εκείνο της επέκτασης εφαρμογής των ηλεκτρονικών προμηθειών. Ωστόσο, ακόμα και αθροιζόμενα, τα συναφή προβλήματα δεν μπορούν να θεωρηθούν ευμεγέθη ή εκτεταμένα, υπό την έννοια της δημιουργίας ανυπέρβλητων εμποδίων για την ομαλή διενέργεια των προμηθειών θεσμικά. Έτσι, με κριτήριο τον βαθμό αρνητικής επίδρασης της διασποράς των ισχυουσών διατάξεων και τα υφιστάμενα κενά, η ανάγκη καλύπτεται επαρκώς. β. Αντιμετώπιση πρακτικών που εκμεταλλεύονται την απουσία ρυθμίσεων ή τις αδυναμίες υπαρχουσών ρυθμίσεων. Καθώς το Δημόσιο έφθασε να χάνει έσοδα πάνω από 6 δισ. ευρώ ετησίως από τη δραστηριότητα υπεράκτιων εταιρειών στη χώρα21, κυρίως, πρέπει να αντιμετωπιστεί η ανταγωνιστική κατάργηση ρυθμιστικών παρεμβάσεων22, που έχει ως αντικείμενο φορολογικά και άλλα προνόμια για τις off shore επιχειρήσεις και για εταιρείες που σχετίζονται με αυτές. Ο τζίρος που διακινείται στην Ελλάδα από τέτοιου είδους επιχειρήσεις (πωλήσεις) δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητος, καθώς υπολογίζεται άνω των 500 δισ. € ετησίως23 και, ως εκ τούτου, με κριτήριο αξιολόγησης το μέγεθος της επίδρασης των σχετικών πρακτικών επί του συνολικού τζίρου, η ανάγκη χρήΚράλογλου (2009). Στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται μόνο στον χώρο των ακινήτων πάνω από 10.000 υπερόριες εταιρείες ελληνικών συμφερόντων {εν έτει 2012, στο ΥΠΟΙΚ είχαν καταγραφεί 6.575 τέτοιες εταιρείες στην Ελλάδα μόνο στον τομέα εκμετάλλευσης ακινήτων και 16.580 συνολικά. Εξάλλου, σύμφωνα με τον Ιωάννου Χ. (2013:7), οι περισσότερες σχετικές φορολογικές δηλώσεις κατατέθηκαν το 2010 (1.177) με είσπραξη από τα κρατικά ταμεία 3,4 εκατ. €, ενώ οι ετήσιες εισπράξεις κατά την τελευταία δεκαετία κυμαίνονται από 4,8 εκατ. € (2003) έως 0,35 εκατ. € (2012). Μεγάλη δραστηριοποίηση καταγράφεται και στους τομείς της ναυτιλίας, των τραπεζών, των επενδυτικών χαρτοφυλακίων και της χρηματοδότησης επιχειρήσεων. Το πρόβλημα φαίνεται να επιδεινώνεται και λόγω των σχέσεων που αναπτύσσονται με τέτοιες εταιρείες στην Κύπρο, όπου ο αριθμός είναι επίσης μεγάλος.

22 Για μια πιο επισταμένη προσέγγιση στο θέμα βλ. και Δούβλη (2001).

23 Κράλογλου, ό.π.

21

14

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

ζει περαιτέρω κάλυψης. Ωστόσο, λόγω άλλων πρωτευόντων δημοσιονομικών προτεραιοτήτων, η εν λόγω ανάγκη δεν συγκαταλέγεται μεταξύ των πρώτων από πλευράς επείγοντος χαρακτήρα ικανοποίησης αυτής και, υπάρχοντος σχετικά σύγχρονου θεσμικού πλαισίου24, μπορεί να χαρακτηριστεί ως επαρκώς καλυπτόμενη οριακά25. γ. Ενδυνάμωση των διαθέσιμων ενδίκων βοηθημάτων και της αποτελεσματικότητάς τους. Προς αποκατάσταση της νομιμότητας και των προσβαλλομένων δικαιωμάτων των ιδιωτών, απαιτείται κυρίως ταχεία εξέταση από τα θεσμικά όργανα. Αυτό δεν επιτυγχάνεται σε καμία περίπτωση σήμερα, αν αναλογιστεί κανείς, ενδεικτικά, ότι πρόσφατα εκδόθηκαν αποφάσεις που αφορούσαν παραβάσεις των διατάξεων του ΠΔ 284/89, το οποίο έχει καταργηθεί από το 2006. Ως προς τα διοικητικά πρωτοδικεία και εφετεία, κατά το 2006, κατεγράφησαν 341.227 εκκρεμείς υποθέσεις, το 2007 381.815 και το 2008 418.715 υποθέσεις26. Συνεπώς, ο ρυθμός αύξησης της καθυστέρησης εκδίκασης των αποφάσεων της τριετίας ήταν 22,7%. Ειδικά ως προς το ΣτΕ, υπάρχει υπόθεση που αναβλήθηκε 6 φορές μέσα σε 9 έτη, 2 υποθέσεις που έχουν αναβληθεί 35 φορές, 1 υπόθεση 34 φορές, 5 υποθέσεις 33 φορές, 5 υποθέσεις 28 φορές, 6 υποθέσεις 20 φορές και 34 υποθέσεις 15 φορές. Κατά το 2006, εκκρεμούσαν 25.391 υποθέσεις, το 2007 27.879, το 2008 30.705 και το 2009 30.708 υποθέσεις27. Επομένως, κατά την τετραετία 2006-2009, ο ρυθμός αύξησης των εκκρεμών υποθέσεων πλησιάζει το 21% χωρίς αξιοσημείωτη βελτίωση μέχρι σήμερα. Επίσης, είναι γνωστή η αγανάκτηση των ιδιωτών που προτιμούν να μην εμπλακούν δικαστικά με το δημόσιο, η οποία δεν εδράζεται τόσο στην περιρρέουσα αίσθηση της μικρής πιθανότητας δικαίωσής τους έναντι του δημοσίου28, αλλά κυρίως στην καθυστέρηση της πιθανής δικαίωσης βάσει της κτηθείσας εμπειρίας. Καθώς κριτήριο αποτελεί η μέση ταχύτητα εκδίκασης των υποθέσεων, η εξεταζόμενη ανάγκη είναι πασιφανές ότι καλύπτεται σε μη ικανοποιητικό βαθμό, αποτελώντας πρωτεύουσα αιτία δυσλειτουργίας των δημοσίων υπηρεσιών. Συγκεκριμένα, μπορεί να θεωρηθεί ότι η ανάγκη ενδυνάμωσης της αποτελεσματικότητας των ενδίκων βοηθημάτων καλύπτεται οριακά επαρκώς, ίσα ίσα για να Μελάς (2008:68) και παρά την ύπαρξη υποθέσεων για μίζες (Siemens κ.α.), ξέπλυμα βρώμικου χρήματος κ.λ.π.

25 Αρκεί να ασκούνται οι ήδη προβλεπόμενοι έλεγχοι (εφαρμογή της νομοθεσίας και όχι νέα νομοθεσία).

26 Ανταπόκριση του ΑΠΕ-ΜΠΕ αναρτηθείσα στην ιστοσελίδα www.in.gr με ημερομηνία 30/10/10.

27 ΑΠΕ-ΜΠΕ, ό.π.

28 Η αυξημένη πιθανότητα δικαίωσης του δημοσίου σε προσφυγές του ιδίου ή εναντίον του αντίκειται στην αρχή της δικονομικής ισότητας των διαδίκων και τον Ν.2462/97, παραπέμπει στην ανάγκη εξήγησης και ελέγχου μίας φαινομενικής σύμπτωσης με το ερώτημα της εξυπηρέτησης της βούλησης των ύπατων κρατικών εκπροσώπων και εμπίπτει στο εγειρόμενο ζήτημα της αναγκαιότητας πρόκρισης του κράτους δικαίου έναντι της εξουσίας.

24

15

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

μην απαξιωθεί η προσπάθεια των δικαστικών λειτουργών και να λειτουργούν το κράτος και η αγορά. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση, αυτή η λειτουργία δεν είναι όσο ομαλή θα έπρεπε σε αξιόπιστους και με κύρος φορείς της δημοκρατίας. Οι αποφάσεις από τα διοικητικά δικαστήρια, το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους (ΝΣΚ) και ιδιαιτέρως το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) θα μπορούσαν να εκδίδονται ταχύτερα και, λόγω του ως άνω ρυθμού επιβράδυνσης της ήδη μικρής ταχύτητας εκδίκασης των υποθέσεων, θα πρέπει να δοθεί λύση κατεπειγόντως29. δ. Ρύθμιση της διαδικασίας των προμηθειών κατά το μέρος που αναλογεί στις συμβάσεις. Κατά την εξαετία 2006-201130, επί μη στρατιωτικού εξοπλισμού προκύπτουν ορισμένα ενδιαφέροντα δεδομένα. Το ποσοστό των συμβάσεων προμηθειών και υπηρεσιών ήταν 79% και 21% αντίστοιχα και η μέση ετήσια αξία ανά σύμβαση προμήθειας ήταν 106,9 χιλ. € ενώ ανά σύμβαση υπηρεσιών ήταν 178,5 χιλ. € (πιο ακριβές). Εξ αυτού του αριθμού συμβάσεων 85% ήταν κάτω των ευρωπαϊκών ορίων, αλλά η αξία τους καταλάμβανε μόλις 20% της συνολικής μέσης ετήσιας αξίας. Από αυτές που βρίσκονταν πάνω από το κατώφλι των ευρωπαϊκών ορίων 16,8% σε αριθμό και 12,6% σε αξία (περίπου 7 εκατ. €) συνήφθησαν χωρίς να έχει προηγηθεί διαγωνισμός (διαπραγμάτευση κ.λ.π.) με κριτήριο κατακύρωσης την πιο συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά κατά 21,5%. Από την άλλη μεριά, ο αριθμός των πρόχειρων διαγωνισμών σε σχέση με το σύνολο των διαγωνισμών με αξία κάτω των ευρωπαϊκών ορίων έφθασε το 84%, ενώ η αντίστοιχη αξία κατέλαβε ποσοστό 56% (περίπου 8 εκατ. €). Διαπιστώνεται, λοιπόν, ότι οι προμήθειες που διενεργούνται κατ’ εξαίρεση των συνήθων προβλέψεων είναι συχνές και, μερικές φορές, μεγάλες σε αξία31. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη διαμόρφωση μεγάλου μέρους του συνολικού τζίρου από εξαιρετικές προμηθευτικές διαδικασίες παρά από τον κανόνα. Είναι καταφανές ότι οι προμήθειες που πραγματοποιούνται χωρίς διαγωνισμό καταλαμβάνουν ένα μεγάλο ποσοστό επί του συνόλου των προμηθειών, καθόσον ναι μεν πραγματοποιούνται νόμιμα όταν η αξία των συμβάσεων είναι σχετικά χαμηλή (κάτω των 20.000 € χωρίς ΦΠΑ), αλλά αθροιζομένων των ποσών των συμβάσεων αυτών, το αποτέλεσμα δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητο32. Εάν Τουλάχιστον για ζητήματα που απαιτούν άμεση επίλυση. Βλ. Εισαγωγή.

31 Επιπλέον, σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Ανάπτυξης που παρουσιάστηκαν κατά τα τέλη 2012 από τη Γενική Γραμματεία Εμπορίου κατά τη συνεργασία της με τη Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικού Σχεδιασμού και Υποστήριξης του ΥΠΕΘΑ εν όψει εφαρμογής του Ενιαίου Συστήματος Ηλεκτρονικών Δημόσιων Συμβάσεων, σε πανελλαδικό επίπεδο, η αξία των δημοσίων συμβάσεων κάτω από τα κοινοτικά όρια για το προηγούμενο έτος έφθασαν σε αξία τα 2 δισ. €, ενώ πάνω από τα όρια 2,4% του ΑΕΠ.

32 Εκτιμάται ότι για τον ίδιο λόγο επιλέχθηκε από το Υπουργείο Ανάπτυξης η τήρηση του μητρώου δημοσίων συμβάσεων για προμήθειες αξίας άνω των 1.000 € (Ν.4013/11 όπως τροποποιήθηκε και ισχύει).

29 30

16

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

στα ποσά αυτά προστεθούν και συμβάσεις που υπογράφονται με διαπραγματεύσεις και απ’ ευθείας αναθέσεις βάσει των προβλεπομένων εξαιρέσεων, η αξία των συμβάσεων που συνάπτονται μετά από διαγωνισμό είναι αναλογικά μικρή. Προσθέτοντας και τις περιπτώσεις που αναφέρονται στη διαδικασία που προηγείται των συμβάσεων και καθυστερούν, μπλοκάρουν ή ματαιώνουν τις προμήθειες (ενστάσεις και ενδικοφανείς/προδικαστικές προσφυγές), τότε γίνεται αντιληπτό ότι η απρόσκοπτη διενέργεια των προμηθειών συναντά σοβαρά εμπόδια, ιδιαίτερα όταν η αξία των συμβάσεων είναι υψηλή και τα συμφέροντα μεγαλύτερα του αναμενόμενου κόστους προσφυγών. Ωστόσο, πρόκειται για ένα τόσο απαιτητικό και πολυπαραγοντικό ζήτημα που, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι προέχουν άλλα οξύτερα προβλήματα (π.χ. η ίδια η ανάγκη εφοδιασμού), αυτό έπεται των σοβαροτέρων ζητημάτων. Άλλωστε, τα παρουσιαζόμενα προβλήματα δεν έχουν οδηγήσει σε απόλυτο τέλμα τις προμήθειες. Βέβαια, βάσει των ευρημάτων της παρούσας μελέτης, η προμηθευτική διαδικασία ήταν το θέμα των περισσοτέρων σχετικών δικαστικών υποθέσεων – αποφάσεων (50%). Με κριτήρια ελέγχου τη συχνότητα εφαρμογής διατάξεων που περιλαμβάνουν πάσης φύσεως εξαιρέσεις και το πηλίκο του πλήθους των δικαστικών αποφάσεων επί της προμηθευτικής διαδικασίας προς το σύνολο των εν γένει αποφάσεων περί προμηθειών, η εξεταζόμενη ανάγκη ικανοποιείται επαρκώς οριακά. Οι πιο συχνές αιτίες που δημιουργούν τα προβλήματα33 είναι: (1)

Η μη τήρηση των κανόνων σύναψης δημοσίων συμβάσεων.

(2)

Οι καθυστερήσεις στην επιλογή των υποψηφίων.

(3)

Η κατάτμηση των δαπανών.

(4)

Ο μικρός αριθμός δυνητικών προμηθευτών.

(5)

Ο κακός προγραμματισμός των προμηθειών.

ε. Τήρηση των βασικών αρχών προμηθειών. Με κριτήριο βαθμολόγησης τον αριθμό των δικαστικών προσφυγών για παράβαση των συγκεκριμένων αρχών, η ανάγκη τήρησής τους χαρακτηρίζεται ως οριακά επαρκής. Για καλύτερη ανάλυση, μελετώνται ξεχωριστά οι αρχές της δημοσιότητας, της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης: (1) Δημοσιότητα. Η αρχή αυτή φαίνεται ότι τηρείται σε ικανοποιητικό βαθμό, καθ’ όσον, εξαιρουμένων των καθοριζομένων από το Νόμο 33

Κυρίως, εκ μέρους του δημοσίου με πιθανή προέκταση σε βάρος των προμηθευτών.

17

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

προμηθειών χαμηλής αξίας, οι αγορές του δημοσίου γνωστοποιούνται πάντα στους ενδιαφερόμενους μέσω του τύπου, του εθνικού τυπογραφείου και της Επίσημης Εφημερίδας της ΕΕ. Πράγματι, η όποια παρέκκλιση περιορίζεται στις περιπτώσεις κάτω των 60.000 € χωρίς ΦΠΑ, για τις οποίες η δημοσίευση δεν είναι τυπικά υποχρεωτική34 και, κατ’ επέκταση, στις περιπτώσεις κατάτμησης δαπανών, έτσι ώστε οι προμήθειες να εμπίπτουν στην εξαίρεση αυτή. Σημαντική εξέλιξη αποτελεί η ψήφιση του Ν.3861/10 «Πρόγραμμα Διαύγεια», με τις διατάξεις του οποίου καθίσταται υποχρεωτική η ανάρτηση των νόμων, των κανονιστικών πράξεων και εν γένει των πράξεων των κυβερνητικών και διοικητικών οργάνων στο διαδίκτυο. Οι περιπτώσεις κατάτμησης, παρά το γεγονός ότι δεν έχουν επισημανθεί εκτεταμένα για τις ΕΔ βάσει νομολογίας, δεν μπορούσαν, τουλάχιστον έως και το 2010, να μην πιθανολογούνται, λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι, εάν αποκλειστεί η πιθανότητα ένστασης από κάποιο προμηθευτή κατά τη διάρκεια κάποιας διαγωνιστικής διαδικασίας35, τότε ο μοναδικός φορέας που μπορεί να εντοπίσει την παρανομία είναι το ΕΣ, το οποίο, μέχρι το 2010 έκανε μόνο δειγματοληπτικούς ελέγχους σε δαπάνες σχετικά μικρής αξίας. Εξαντλητικός έλεγχος έπρεπε να γίνεται από τα Ελεγκτήρια Δαπανών των ίδιων Κλάδων που διενεργούσαν τη δαπάνη και, ως εκ τούτου, ανέκυπτε ζήτημα απόλυτης ανεξαρτησίας ελέγχου. Βελτιώσεις θα μπορούσαν να επέλθουν με επέκταση της δημοσίευσης σε όλες τις διαγωνιστικές διαδικασίες (ανεξαρτήτως ποσού προμήθειας) και με περιορισμό των εξαιρέσεων δια μέσου τρόπων όπως οι ηλεκτρονικοί διαγωνισμοί.

(2) Διαφάνεια. Σύμφωνα με την έκθεση της Επιθεώρησης Δημόσιας Διοίκησης έτους 2009, οι χειριζόμενες υποθέσεις της αφορούσαν στις προμήθειες κατά περίπου 1%, η έλλειψη πληροφόρησης ως λόγος εξέτασης απασχόλησε την Επιθεώρηση κατά 1,2% και η παράβαση της αρχής της διαφάνειας πλησίασε σε ποσοστό το 4%. Κατά τα λοιπά, δεν υπάρχει εκτεταμένη νομολογία εξ αιτίας της σχετικά πρόσφατης έκδοσης του ΠΔ 118/0736. Ωστόσο, πρακτικά, εκτός της κακής ενημέρωσης των προμηθευτών, η έλλειψη ελεγκτικών διαδικασιών, εργαλείων αξιολόγησης προσφορών και προμηθευτών, καθώς και μηχανιΒάσει διοικητικών οδηγιών και παρά την ευρωπαϊκή νομολογία (βλ. προαναφερθείσες περιπτώσεις Teleaustria, Coname) και τη σχετική Ανακοίνωση ότι οι γενικές αρχές του δικαίου της ΕΕ ισχύουν ακόμη και για δημόσιες συμβάσεις με αντικείμενο μικρότερου του ορίου που θέτουν οι Οδηγίες.

35 Σε περιπτώσεις προμηθειών με αξία από 20.000 € έως 60.000 € χωρίς ΦΠΑ, για την υποβολή ένστασης, κατά την τρέχουσα συγκυρία, απαιτείται παράβολο τουλάχιστον 1000 €, με αποτέλεσμα, λόγω του ποσοστιαία μικρού περιθωρίου κέρδους για τους προμηθευτές, οι ενστάσεις γίνονται ακόμα πιο σπάνιες.

36 Η όποια νομολογιακή εξέλιξη αφορά περισσότερο στην προσωρινή δικαστική προστασία του Ν.2522/1997, ο οποίος καταργήθηκε ισχύοντος του Ν.3886/10, αλλά παρουσιάζεται εκτενώς, συμπεριλαμβάνοντας αποφάσεις μέχρι και τον Αύγουστο του 2009, στο Δέγλερης Π. (2009), Δίκαιο Προμηθειών Δημοσίου, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα.

34

18

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

σμών κοστολογικού ελέγχου ενυπάρχουν παρά τις όποιες προσπάθειες. Επίσης, ακόμα και όταν τηρείται η διαφάνεια, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος του ολιγοπωλίου, αφού μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν αποκλείεται να βρίσκουν δυσκολίες να εισχωρήσουν σε μια αλλοδαπή γεωγραφική αγορά37. Τέλος, δεν μπορεί να εκμηδενιστεί ο φόβος της διαπλοκής ανάμεσα σε συμμετέχουσες εταιρείες38 ή μεταξύ εκπροσώπων του δημοσίου και εταιρειών. Έτσι, η τήρηση αυτής της αρχής φαίνεται ότι έχει τα περισσότερα προβλήματα.

(3) Ίση μεταχείριση. Ακόμα και νόμιμα, για ποσά κάτω των 60.000 € χωρίς ΦΠΑ (οπότε και διενεργείται πρόχειρος διαγωνισμός), η άνιση μεταχείριση προμηθευτών μπορεί να καθίσταται ουσιαστικά επιτρεπτή, δεδομένου του δικαιώματος της αναθέτουσας Αρχής για αναζήτηση χαμηλού ελάχιστου αριθμού προμηθευτών (π.χ. 5 σύμφωνα με διοικητικές οδηγίες). Στην πράξη, αυτή είναι τόσο συχνή που σχεδόν γίνεται κανόνας και αποτελεί έναν λόγο για τον οποίο το Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων επελέγη να τηρείται και για μικρά ποσά [από 1.000 € και άνω (Ν.4013/11 όπως τροποποιήθηκε και ισχύει)]. στ. Τήρηση της αρχής της αειφόρου – βιώσιμης ανάπτυξης. Η αρχή αυτή βρίσκεται ανάμεσα στα στοιχεία που ευαισθητοποιούν την Ελληνική κοινωνία με καθυστέρηση σε σχέση με άλλες χώρες της ΕΕ και απομένουν πολλά βήματα προόδου σε αυτόν τον τομέα. Τελευταία πρόοδο για τον μη στρατιωτικό εξοπλισμό αποτελεί η υποχρέωση των προμηθευτών που συμμετέχουν σε διαγωνισμούς για την προμήθεια συσκευασμένων προϊόντων οχημάτων, ελαστικών, ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών, λιπαντικών, ελαίων, ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών να προσκομίζουν μεταξύ των άλλων δικαιολογητικών υπογεγραμμένη σύμβαση συνεργασίας με το αντίστοιχο σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης (Ν.2939/11). Ως προς τους φορείς του ΥΠΕΘΑ, υπολογίζεται ότι για τα έτη 2009 και 2010, υπεγράφησαν συμβάσεις καθαριότητας συνολικού ύψους άνω των 250.000 € με συνολικό ποσοστό «πράσινου» στην αξία των προϊόντων/υπηρεσιών κάτω του 20%39. Με κριτήριο τα βήματα προόδου που απομένουν μέχρι να εφαρμοστούν οι συναφείς εξελίξεις διεθνώς, η ανάγκη μπορεί να χαρακτηριστεί ανεπαρκής. ζ. Ορθή ενσωμάτωση των ρυθμίσεων που αποφασίζονται σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο στα εθνικά δίκαια. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτρο-

Bovis (1998) και Chiti (1995:373).

Wish (1993:415).

39 Στοιχεία Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος Ευρωπαϊκής Επιτροπής έτους 2012 στην ιστοσελίδα της.

37 38

19

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

πή40, ποσοστό 2,4% των ευρωπαϊκών Οδηγιών για την εσωτερική αγορά, για τις οποίες έχει παρέλθει η προθεσμία μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο, δεν έχουν μεταφερθεί στην ελληνική νομοθεσία41. Καθώς το αντίστοιχο ποσοστό των χωρών της ΕΕ φθάνει το 0,9% κατά μέσο όρο, η Ελλάδα είναι η χώρα με τις χαμηλότερες επιδόσεις στην ενσωμάτωση ευρωπαϊκών κανόνων για την εσωτερική αγορά στο εθνικό της δίκαιο42. Ωστόσο, στο πεδίο που εξετάζεται εδώ, δεν σημειώνονται ιδιαίτερα προβλήματα43. Με κριτήριο ελέγχου τον αριθμό και τη σοβαρότητα τυχόν περιπτώσεων λανθασμένης ή μη μεταφοράς ρυθμίσεων, η ανάγκη δέουσας ενσωμάτωσης των διατάξεων στα εθνικά δίκαια, και δη στο Ελληνικό, καλύπτεται χωρίς σοβαρά προβλήματα. Επομένως, η ανάγκη μπορεί να χαρακτηριστεί ως πλήρως καλυπτόμενη44. η. Αντιμετώπιση αρνητικών επιπτώσεων στη χώρα από τη συμμετοχή της σε διεθνή καθεστώτα. Με κριτήριο την επίδραση των επιπτώσεων στην οικονομία της χώρας45, πρόκειται για την ανάγκη με έναν από τους χαμηλότερους βαθμό κάλυψης, εφ’ όσον η συμμετοχή στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ οδηγεί σε υποχρεώσεις που δεν μπορούν να προάγουν άμεσα την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος, εφ’ όσον απαιτούνται οικονομικές συνεισφορές και υποχρεώσεις αγορών από ή μαζί με συγκεκριμένα κράτη που έχει πολιτική διάσταση μεγαλύτερου ειδικού βάρους από την οικονομική καθώς συνδέεται με την αναφερθείσα σε προηγούμενη ενότητα έλλειψη αυτονομίας. Ως προς τον στρατιωτικό εξοπλισμό Λόγω της προεκτεθείσας ιδιαιτερότητας του στρατιωτικού εξοπλισμού, οι ανάγκες επί της προμήθειάς του εμφανίζονται, τουλάχιστον εν μέρει, μεταμορφωμένες ή υπερβάλλουσες σε σχέση με εκείνες περί του μη στρατιωτικού εξοπλισμού.

Δημοσιευμένα στοιχεία στο επίσημο site της από 24/9/10. Εβδομαδιαία Αυτοδιοικητική Εφημερίδα «Μεσογειακή Παρέμβαση», Αρ. Φ. 428/24-9-10, σ.20.

42 «Μεσογειακή Παρέμβαση», ό. π. (για την Ελλάδα, εκκρεμούν 94 υποθέσεις διαδικασιών επί παραβάσει, οι περισσότερες εκ των οποίων αφορούν στους τομείς της φορολογίας – τελωνειακής ένωσης και του περιβάλλοντος, ενώ έχει σημειωθεί και ο μεγαλύτερος αριθμός οδηγιών, οι οποίες δεν μεταφέρθηκα σωστά ή έγκαιρα, ήτοι 57).

43 Μοναδική περίπτωση καθυστέρησης ενσωμάτωσης αποτελούν 7 άρθρα της Οδηγίας 2009/43/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου περί απλούστευσης των όρων και προϋποθέσεων για τις μεταφορές προϊόντων συνδεομένων με τον τομέα της άμυνας εντός ΕΕ.

44 Γενικότερα, σε αυτόν τον τομέα, δεν υφίσταται ζήτημα συμμόρφωσης της χώρας καθ’ όσον δεν υπάρχουν παραβάσεις πλην της περίπτωσης σύμβασης για την προμήθεια συστοιχιών συσσωρευτών υποβρυχίων (καταγ. 2009/4607).

45 Και, έμμεσα, στην κοινωνική ζωή της χώρας. Όχι άμεσα, καθόσον η ανάλυση με άξονα την κοινωνική ευημερία δεν είναι πάντα συμβατή με το ζητούμενο της οικονομικής αποτελεσματικότητας – αποδοτικότητας.

40 41

20

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

α. Εγκαθίδρυση ενός πλήρους ρυθμιστικού πλαισίου. Η μη ύπαρξη πολλών νομοθετημάτων επί του αντικειμένου (επί της ουσίας ΝΔ 721/70, Ν.3433/06 και Ν.3978/11), καθιστά το ρυθμιστικό περιβάλλον επαρκές, με πολλές όμως από τις παθογένειες που παρουσιάσθηκαν στην αντίστοιχη ανάγκη για τον μη στρατιωτικό εξοπλισμό πιο ενισχυμένες (νομικά καλυπτόμενες εκτεταμένες εξαιρέσεις κ.λ.π.). β. Αντιμετώπιση πρακτικών που εκμεταλλεύονται την απουσία ή τις αδυναμίες ρυθμιστικών παρεμβάσεων. Οι σχετικές πρακτικές ακολουθούνται εύκολα καθώς η αρμοδιότητα ανάθεσης της σύμβασης αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο ενός φορέα και, εν προκειμένω, των ΕΔ ως εκπροσώπου του δημοσίου, το οποίο κινείται μερικές φορές στα όρια του νόμου και υπό ειδικές προβλέψεις. γ. Ενδυνάμωση των διαθέσιμων ένδικων βοηθημάτων και της αποτελεσματικότητάς τους. Σε γενικές γραμμές, ισχύουν τα προαναφερθέντα για τον μη στρατιωτικό εξοπλισμό. δ. Ρύθμιση της διαδικασίας των προμηθειών κατά το μέρος που αφορά στις συμβάσεις. Πρέπει να σημειωθεί ότι η νομοθεσία περιλαμβάνει διατάξεις, οι οποίες διαφέρουν από εκείνες που αναφέρονται στην προμήθεια μη στρατιωτικού εξοπλισμού, καθώς το πρωτεύον θέμα της αυτοσυντήρησης για ένα κράτος επιβάλλει πιο ελαστικές ρυθμίσεις της διαδικασίας προμηθειών (π.χ. διαπραγματεύσεις αντί διαγωνισμού). Τότε, καθώς ο στρατιωτικός εξοπλισμός εμπίπτει ο ίδιος σε πεδίο εξαίρεσης των προμηθειών, περιβάλλεται μεν τον μανδύα της νομιμότητας ως τέτοιο, αφορά δε περιπτώσεις όπου οι εξαιρέσεις, είτε συναντώνται πιο συχνά, είτε είναι πιο εύκολο να τις επικαλεστεί η εκάστοτε αναθέτουσα Αρχή. Αυτό, μπορεί με μετρήσιμους όρους να δικαιολογεί τον χαρακτηρισμό της οριακά επαρκώς καλυπτόμενης ανάγκης, αλλά κάνει εμφανές ένα πρόβλημα κεκαλυμμένο, πλην όμως, συχνά ουσιαστικό. Σε αυτή την περίπτωση, αντίδοτο μπορεί να αποτελέσει η ισχυρή βούληση για την εφαρμογή απρόσκοπτων διαδικασιών προμήθειας και, σε βάθος χρόνου, η μερική έστω οχύρωση του νομοθετικού πλαισίου με πιο ξεκάθαρα όρια που θα στηρίζονται σε αντικειμενικά κριτήρια κατά περίπτωση. Τέλος, δεν πρέπει να παραγνωρίζεται το πρόβλημα του κακού προγραμματισμού των αμυντικών δαπανών. Ο μακροχρόνιος ορθολογικός προγραμματισμός των αμυντικών δαπανών και η ένταξή τους στα πλαίσια μιας μακρόπνοης εθνικής στρατηγικής δύναται να αντισταθμίσει, μερικώς τουλάχιστον, το υψηλό κόστος ευκαιρίας και τις αρνητικές

21

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

οικονομικές επιπτώσεις τους46. Οι διατάξεις του Ν.3978/11 έχουν τέτοιες πτυχές (βλ. δεκαπενταετές πρόγραμμα και συμβάσεις FOS). ε. Τήρηση των βασικών αρχών των προμηθειών. Εδώ, καθώς το ρυθμιστικό πλαίσιο είναι πιο χαλαρό, ο βαθμός κάλυψης της συγκεκριμένης ανάγκης είναι μικρότερος (ανεπάρκεια). Για παράδειγμα, ως προς την αρχή της ίσης μεταχείρισης, ισχυόντων των προβλεπομένων από την υποπαράγραφο 2δ του άρθρου 51 του Ν.3343/06, σύμφωνα με τα οποία επιτρέπεται η απ’ ευθείας προμήθεια «όταν αποφασίζεται από νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, που ασκούν εμπορική ή βιοτεχνική δραστηριότητα και έχουν σχέση με την προμήθεια, στο κεφάλαιο των οποίων συμμετέχει το δημόσιο σε ποσοστό που υπερβαίνει το 50%» (βλ. περίπτωση ΕΛΒΟ). Έτσι, οι αρχές τηρούνται ελάχιστα χάριν της περιβεβλημένης από το Νόμο ειδικής αναγκαιότητας. Αναλυτικά, ισχύουν τα ακόλουθα: (1) Δημοσιότητα και διαφάνεια. Βάσει των δυνατοτήτων της σύγχρονης ελληνικής βιομηχανίας, οι επιτασσόμενες, τουλάχιστον, από τις περιφερειακές μας συνθήκες απαιτήσεις, δεν μπορούν να ικανοποιηθούν εκ των ένδον47. Γι’ αυτό, στη συγκεκριμένη περίπτωση, η προτιμησιακή πολιτική αναφέρεται, κυρίως, στην τάση επιλογής προμηθευτών του εξωτερικού εις βάρος των αρχών της διαφάνειας και της δημοσιότητας, λόγω εξυπηρέτησης του δημοσίου συμφέροντος και ανάλογα με την αναγκαιότητα συμμαχιών ή συνεργασιών του κράτους με άλλα κράτη, σε συνδυασμό με τις επιχειρησιακές ανάγκες (μέχρι σήμερα, υποβρύχια και τανκς από Γερμανία, αεροπλάνα από ΗΠΑ και Γαλλία κ.λ.π.). Εξ άλλου, ο Ν.3861/10 που προαναφέρθηκε περί διαφάνειας αναφέρεται μόνο στις προμήθειες μη στρατιωτικού εξοπλισμού, καθ’ όσον εξαιρούνται κανονιστικές πράξεις που αφορούν στην οργάνωση, διάρθρωση, σύνθεση, διάταξη, εφοδιασμό και εξοπλισμό των ΕΔ της χώρας ή κάθε άλλη πράξη, η δημοσιοποίηση της οποίας προκαλεί βλάβη στην εθνική άμυνα και ασφάλεια της χώρας48.

(2) Ίση μεταχείριση. Η αναζήτηση της αυτονομίας ως αυτονόητου συντελεστή ισχύος του κράτους προκρίνει, στο όνομα παραγόντων όπως η εμπιστευτικότητα, την ανάθεση προμηθειών σε εγχώριες εταιρείες, των οποίων το κράτος είναι, συνήθως, ιδιοκτήτης ή βασικός μέτοχος, με σκοπό την παραγωΚόλλιας (1998:231). Για παράδειγμα, μπορούν να επιτευχθούν οικονομίες κλίμακος και με μακροπρόθεσμη προμήθεια ενός τύπου Α/Φ, πλοίου κ.λ.π., αφού, όμως συνεκτιμηθεί η απώλεια συγκριτικού πλεονεκτήματος από την κατάργηση πολλών και διαφορετικών τύπων.

47 Μάρτυρας είναι η υπολειτουργία βάσει παραγγελιών και η πορεία των οικονομικών μεγεθών των εταιρειών ΠΥΡΚΑΛ – ΕΛΒΟ (ΕΑΣ), ΕΒΟ και ΕΑΒ.

48 Οι άλλες εξαιρέσεις αφορούν στους μη δημοσιευόμενους Νόμους και στις πράξεις στις οποίες περιλαμβάνονται ευαίσθητα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα (βλ. και Ν.2472/97).

46

22

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

γή εφοδίων χωρίς εξάρτηση από ξένους προμηθευτές και χώρες, ενισχυόμενης και της εθνικής οικονομίας. Κατά συνέπεια, με παράκαμψη της διαγωνιστικής προμηθευτικής διαδικασίας (υιοθέτηση επιλογών διαπραγμάτευσης ή απ’ ευθείας ανάθεσης) μπορεί να ασκηθεί μία προτιμησιακή πολιτική σε βάρος των ξένων προμηθευτών, χωρίς ενδιαφέρον για την τήρηση της αρχής της ίσης μεταχείρισης των προμηθευτών. Κατά το παρελθόν, στα πλαίσια αυτής της πολιτικής, υπήρξαν νομοθετήματα υπέρ της προστασίας της επαρχιακής και εγχώριας βιομηχανίας, βάσει των οποίων προκρινόταν η προμήθεια αμυντικού και μη υλικού από εταιρείες όπως η ΕΑΒ49. Κατά την πενταετία 1980 - 198550, από την εγχώρια βιομηχανία επετεύχθησαν σημαντικά ποσοστά κάλυψης των αναγκών σε αμυντικό υλικό51 και εξαγωγές αμυντικού υλικού52, γεγονός το οποίο καταδεικνύει ότι, θεωρητικά, η εγχώρια ελληνική αμυντική βιομηχανία θα μπορούσε να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης και σήμερα. στ. Τήρηση της αρχής της αειφόρου – βιώσιμης ανάπτυξης. Η ικανοποίηση αυτής της ανάγκης αποτελεί επί της ουσίας πολυτέλεια, καθώς η αμυντική σκοπιμότητα, που επιτάσσει την εξυπηρέτηση του εθνικού συμφέροντος δια των εξοπλισμών, δεν μπορεί, προς το παρόν, να συμβιβάζεται πάντα με την οικολογία (βλ. χρήση βομβών απεμπλουτισμένου ουρανίου κ.λ.π.). Έτσι, η ανάγκη αυτή δεν καλύπτεται σχεδόν καθόλου. Πρόοδο θα αποτελούσε η υπογραφή παραπάνω διεθνών συμφωνιών ή συνθηκών για περιορισμό χρήσης όπλων με οικολογικά κριτήρια. Πάντως, και κατά το μέλλον, στον βαθμό που το διεθνές σύστημα θα δομείται από έθνη – κράτη, αναμένεται να υπάρχουν εξαιρετικές προβλέψεις λόγω του υπέρτατου σκοπού της κρατικής αυτοσυντήρησης. ζ. Ορθή ενσωμάτωση διεθνών ή ευρωπαϊκών ρυθμίσεων στο εθνικό δίκαιο. Κατά βάση, ισχύουν τα ίδια που διελήφθησαν στην περίπτωση του μη στρατιωτικού εξοπλισμού περί πλήρους ικανοποίησης της ανάγκης. Ειδικότερα, η σωστή ενσωμάτωση των ρυθμίσεων στο εθνικό δίκαιο αποτελεί ελάχιστη υποχρέωση και κριτήριο αποδοτικότητας της χώρας σε υπερεθνικό επίπεδο. Με αυτόν τον τρόπο όμως, εφ’ όσον αυταπόδεικτα η διακρατική συνεργασία εξυπηρετεί τις ανάγκες που επιτάσσονται από τα δεδομένα της παγκοσμιοποίησης των αγορών, τα πιο ισχυρά κράτη τείνουν να ευνοούνται, καθόσον χρησιμοποιούν για πωλήσεις τις αγορές των λιγότερο ισχυρών κρατών, ασχέτως διαγωνιΝΔ 2176/1952, ΒΔ 2/1952, Ν.3213/1955, Ν.4484/1965, Ν.43/1975, Ν.696/1977 (καταργηθέντα).

50 Κόλλιας (1998:216-217).

51 Τα ποσοστά κάλυψης ανήλθαν, για τα πυρομαχικά, από 67% σε 75%, για τον φορητό οπλισμό, από 59% σε 90%, για τα φορτηγά – τζιπ, από 41% σε 100%, για τη συντήρηση Α/Φ και Ε/Π, από 70% σε 100% και, για ΤΟΜΠ – ΤΟΜΑ, από 0% σε 100%.

52 Το 1982 και το 1984, οι εξαγωγές όπλων ανέρχονταν σε αξία 120.000.000 και 110.000.000 $, ήτοι 2,8% και 2,3% επί του συνόλου της αξίας των εξαγωγών αντίστοιχα.

49

23

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

στικής ή μη διαδικασίας, πόσο μάλλον στην περίπτωση των προμηθειών των ΕΔ. Η οδηγία 2009/18/ΕΚ, που είναι η πρώτη και μοναδική συναφής οδηγία της ΕΕ περί προμηθειών στρατιωτικού εξοπλισμού, ενσωματώθηκε έγκαιρα στο εθνικό δίκαιο (Ν.3978/11). η. Η ανάγκη αντιμετώπισης αρνητικών επιπτώσεων από τη συμμετοχή του κράτους σε διεθνή καθεστώτα. Διακρίνονται δύο διαστάσεις ανάλυσης: (1) Οικονομικά. Η ανάγκη αυτή καλύπτεται ανεπαρκώς, καθ’ όσον το θεσμικό πλαίσιο είναι ακόμα πιο ελαστικό από εκείνο του μη στρατιωτικού εξοπλισμού. Η συμμετοχή της Ελλάδας στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ οδηγεί σε υποχρεώσεις που, σε τελική ανάλυση, δεν φαίνεται να προάγουν την ενίσχυση της οικονομίας του κράτους στους περισσότερους τομείς, για τους λόγους που προεκτέθηκαν, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει η έλλειψη ισχυρής εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας. Μάλιστα, η συντονισμένη, προγραμματισμένη και επιλεκτική ανάπτυξη αυτής της βιομηχανίας, πέραν των στρατηγικών ωφελειών, μπορεί να καταστεί πηγή οικονομικών και τεχνολογικών οφελειών, η διάχυση των οποίων σε άλλους τομείς και κλάδους της ελληνικής οικονομίας δύναται υπό προϋποθέσεις να συμβάλλει ουσιαστικά στην αναπτυξιακή προσπάθεια της χώρας53.

(2) Από πλευράς διεθνών σχέσεων. Η κάλυψη της ανάγκης μείωσης της εξάρτησης είναι ομοίως ανεπαρκής, καθ’ όσον η εξάρτηση της χώρας από άλλα κράτη είναι εκτεταμένη. Από τη μια πλευρά, το άνοιγμα των αγορών σε παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον (π.χ. δια διεθνών διαγωνισμών όπου δεν είναι εύκολο να συμμετάσχουν μικρομεσαίες επιχειρήσεις που αποτελούν τη «ραχοκοκκαλιά» της ελληνικής παραγωγής), αργά ή γρήγορα, οδηγεί τουλάχιστον οικονομικά στην επικράτηση του μεγάλου «ψαριού» έναντι του μικρού (αρχικά μεταξύ επιχειρήσεων και μετά ανάμεσα στα κράτη), χωρίς εξαίρεση για την Ελλάδα. Από την άλλη μεριά, η περίπτωση επ’ αμοιβαιότητι απεμπόλησης κυριαρχικών δικαιωμάτων για τη συμμετοχή σε μία ισχυρή οικονομική συμμαχία (όπως είναι κατά βάση η ΕΕ), ακόμα και με εγγυήσεις, μπορεί να μοιάζει οικονομικά ελκυστική αλλά, ελλείψει αξιοπιστίας των κρατών για τήρηση των συμπεφωνημένων μπροστά στην αδήριτη ανάγκη εξυπηρέτησης του εκάστοτε εθνικού τους συμφέροντος, δεν παύει να είναι εξαιρετικά επικίνδυνη 54. Καθώς είναι ευρέως αποδεκτό ότι η αύξηση εξάρτησης ενός κράτους μειώνει τη σχετική ισχύ του, εκτός από την ενδυνάμωση της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, πρόταση αποτελεί για την κατάρτιση πολιτικής εθνικής άμυνας της χώρας, και η αύξηση του συντελεστή στάθμισης των συμμαχιών της που αναφέρεται στο μέΚόλλιας (1998:231). Βλ. και παρασκήνια συμφωνιών όπως η Συνθήκη της Λωζάνης, πριν από την οποία, άλλα ήταν συμπεφωνημένα με τους συμμάχους της Ελλάδας έναντι της Τουρκίας και λιγότερα περιλήφθηκαν στη Συνθήκη.

53 54

24

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

γεθος της εξάρτησής της από τις ΗΠΑ, την ΕΕ και άλλες χώρες. Σε κάθε περίπτωση, η εξάρτηση ποτέ δεν πρέπει να είναι μονοδιάστατη, ούτως ώστε να υπάρχει «έξοδος διαφυγής». Π.χ., για την παροχή φυσικού αερίου, πρέπει να συνάπτονται συμφωνίες με εταιρείες που ελέγχονται από διαφορετικές χώρες ή περισσότερα του ενός consortium ώστε να εξασφαλίζονται άνω του ενός διαφορετικοί αγωγοί.

25

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΟΔΟΥ ΚΑΤΑ ΑΝΑΓΚΗ Μετά τη διαπίστωση αδυναμιών, παρατίθενται προτεινόμενες λύσεις κατά ανάγκη. Η ανάγκη εγκαθίδρυσης ενός πλήρους ρυθμιστικού καθεστώτος Για την αύξηση του βαθμού κάλυψης της συγκεκριμένης ανάγκης απαιτείται το αντίστοιχο ενοποιημένο θεσμικό πλαίσιο, ενώ ειδικά ως προς τις ΕΔ, χρειάζεται η μέριμνα για την έκδοση ενός διακλαδικού εγχειριδίου προμηθειών με έμφαση στις συμβάσεις, τους ηλεκτρονικούς τρόπους προμηθειών και τη συγκεντρωτικότητα των προμηθειών. Προς την κατεύθυνση αυτή, θα βοηθούσε και η σύσταση μίας ενιαίας/κεντρικής Αρχής προμηθειών ΕΔ. Η ανάγκη αντιμετώπισης πρακτικών που εκμεταλλεύονται την απουσία ρυθμίσεων ή τις αδυναμίες υπαρχουσών ρυθμίσεων Η αύξηση του βαθμού κάλυψης αυτής της ανάγκης θα μπορούσε να επιτευχθεί με μία συνολική αντιμετώπιση οικονομικής φύσεως από το δημόσιο με πιο ευέλικτη αλλά στενότερων ορίων νομοθεσία55, κυρίως, ως προς το φορολογικό ρυθμιστικό περιβάλλον. Η ανάγκη ενδυνάμωσης των διαθέσιμων ενδίκων βοηθημάτων και της αποτελεσματικότητάς τους Προς τη σωστή κατεύθυνση θα μπορούσαν να συμβάλλουν νομοθετήματα με διατάξεις περί εκδίκασης θεμάτων κατά προτεραιότητα56 ή με τους ίδιους δικαστές ανά βαθμό, ώστε να αποφεύγονται πολλές αναβολές που οφείλονται σε επιλογή δικαστικής σύνθεσης από τους εναγομένους και τους συνηγόρους τους. Επιπλέον σημαντικές προτάσεις αποτελούν η συντόμευση της πορείας57 από τη δίκη σε πρώτο βαθμό μέχρι τον τρίτο βαθμό (π.χ. παρακάμπτοντας τον δεύτερο υπό τη συμφωνία των διαδίκων58) και η καθιέρωση φίλτρων διαλογής υποθέσεων για την άσκηση ενδίκων βοηθημάτων ενώπιον του ΣτΕ με καθορισμό αντιΛ.χ. το ρυθμιστικό πλαίσιο που τίθεται με τους νόμους 3310/2005 και 3414/2005, καθώς και την υπουργική απόφαση με στοιχεία 1108437/2565/ΔΟΣ/2005 (ΦΕΚ Β’ 1590) περί καθορισμού χωρών όπου λειτουργούν εξωχώριες επιχειρήσεις, οι οποίες δεν μπορούν να λάβουν μέρος σε διαγωνισμούς, θα μπορούσε να είναι πιο στενό.

56 Για παράδειγμα η αναστολή λειτουργίας επαγγελματικής εγκατάστασης και η αφαίρεση πινακίδων ή αδειών κυκλοφορίας μεταφορικών μέσων για φορολογικές παραβάσεις αναφέρονται σε περιπτώσεις διοικητικών διαφορών που θα μπορούσαν να εκδικάζονται από τον Πρόεδρο Πρωτοδικών του κατά τόπον αρμόδιου Πρωτοδικείου.

57 Υπό προϋποθέσεις, μέχρι και με εκδίκαση των υποθέσεων απ’ ευθείας από το ΣτΕ.

58 Ωστόσο, θα ήταν χρήσιμο να υφίσταται δυνατότητα άσκησης αίτησης αναίρεσης ή έφεσης για υποθέσεις που δεν έχουν απασχολήσει στο παρελθόν το δικαστήριο (ΣτΕ).

55

26

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

κειμενικών κριτηρίων (έλλειψη νομολογίας, ύπαρξη ανέκκλητης απόφασης διοικητικού δικαστηρίου κ.α.). Όσον αφορά στα διοικητικά δικαστήρια, προς την ίδια κατεύθυνση βρίσκονται και οι προτάσεις εισαγωγής του θεσμού του μεσολαβητή στις αστικές και εμπορικές υποθέσεις, η ενίσχυση του θεσμού της «πρότυπης» δίκης59 και η σύσταση μονομελών διοικητικών εφετείων για την εκδίκαση εφέσεων κατά αποφάσεων μονομελών πρωτοδικείων 60. Προς αυτή την κατεύθυνση φαίνεται να «κινείται» το σχετικό νομικό πλαίσιο μετά την ψήφιση του Ν.3900/10, παρά το γεγονός των προβλημάτων που προέκυψαν με τη διάταξη του άρθρου 38 περί περιορισμού της χορήγησης αναστολών 61. Ειδικά όσον αφορά στο Ελεγκτικό Συνέδριο, αν αναλογιστεί κανείς την πρόοδο που συνετελέσθη με τον προέλεγχο που αυτό διενεργεί για δαπάνες μεγάλης οικονομικής αξίας62 μετά την τελευταία συνταγματική αναθεώρηση και τη διενέργεια προελέγχου δαπανών μικρότερης αξίας βάσει του Ν.3871/1063, ο υφιστάμενος ρυθμός προόδου δεν είναι απογοητευτικός. Όμως, απαιτείται πιο επισταμένος – διευρυμένος έλεγχος για την απρόσκοπτη εξέταση των στοιχείων των προμηθειών σε μεγαλύτερο βαθμό. Με τη σειρά του, αυτό απαιτεί επαρκή στελέχωση λόγω και του φόρτου εργασίας, ο οποίος επιτείνει το πρόβλημα που σχετίζεται με την ταχύτητα έκδοσης των αποφάσεων. Πολλώ δε μάλλον, όταν η φύση λειτουργίας του Ελεγκτικού Συνεδρίου απαιτεί μεγάλες ταχύτητες στις πράξεις ή τα εντάλματα που υποχρεούται να εκδίδει και δεν επιδέχονται αναβολής. Τέλος, η επιβολή των αποφάσεων και όχι η έκδοσή τους αναδεικνύει επιπροσθέτως και το σοβαρό θέμα της βούλησης εφαρμογής των αποφάσεων εκ μέρους του δημοσίου, που είναι επί της ουσίας αυτή η οποία χρήζει ενδυνάμωσης. Η ανάγκη ρύθμισης της διαδικασίας των προμηθειών κατά το μέρος που αφορά στις συμβάσεις Για την προσπάθεια αντιμετώπισης των αιτιών πρόκλησης των προβλημάτων τίθενται αντιστοίχως οι εξής προτάσεις:

Υποθέσεις από τις οποίες προκύπτει νέο νομικό ζήτημα με μείζονα προτεραιότητα ή υψηλή συχνότητα σε εκκρεμείς δίκες να προσδιορίζονται κατά προτίμηση συζήτηση εντός τακτής προθεσμίας με συγκεκριμένη διάρκεια από την κατάθεση του δικογράφου και έκδοση απόφασης μετά τη συζήτηση στον ίδιο χρόνο.

60 Προς εξοικονόμηση δικαστών και αύξηση του αριθμού των εκδικαζόμενων υποθέσεων.

61 Το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών έκρινε αντισυνταγματική τη διάταξη (άρθρο 20 του Συντάγματος) και αντίθετη στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου με το αιτιολογικό ότι δημοσιονομικοί λόγοι και ταμειακές ανάγκες του δημοσίου δεν μπορούν να δικαιολογούν διατάξεις που παραβιάζουν το Σύνταγμα και θίγουν στον πυρήνα τους τα ατομικά δικαιώματα. (www.in.gr, «Φρένο» από το Διοικητικό Εφετείο στις φοροδίκες – εξπρές, 20/6/11).

62 Δημητρόπουλος (2004:137).

63 Πλέον Ν.4270/14.

59

27

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

α. Ως προς την τήρηση των κανόνων σύναψης δημοσίων συμβάσεων. Οι αναθέτουσες Αρχές οφείλουν να ενεργούν ως «ευφυείς» πελάτες, να διαθέτουν οργάνωση και εκπαιδευμένο προσωπικό με εξειδικεύσεις σε αντικείμενα όπως η διαχείριση συμβάσεων και να επικοινωνούν με στελέχη φορέων της οικονομικής πολιτικής. Πριν τη δημοσίευση μιας προκήρυξης είναι αναγκαία η έρευνα της αγοράς, ώστε να καθορίζονται με ακρίβεια οι ανάγκες και οι επιδιώξεις των αναθετουσών Αρχών, τουλάχιστον, ως προϋπόθεση υποβολής προτάσεων υψηλού επιπέδου από τους υποψηφίους. Επίσης, με την έρευνα της αγοράς επιλέγεται το μέρος της αγοράς που ενδιαφέρει και, εάν είναι επιθυμητή η μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή της αγοράς, βολιδοσκοπείται η δυνατότητα δημόσιας διαβούλευσης. Στο πρώιμο στάδιο της διαδικασίας, απαιτείται η εξέταση της περίπτωσης αποτυχίας των χρηστών να αξιοποιήσουν το υπό προμήθεια αγαθό και η συμμετοχή όλων των καθ’ ύλην αρμοδίων φορέων (τεχνικών, νομικών, παραλαμβανόντων τα είδη, εκτελεστών της σύμβασης κ.α.). Η τεχνική περιγραφή πρέπει να είναι ακριβής και, ει δυνατόν, να περιέχει ασφαλείς για την ίδια δημιουργικές προτάσεις. Σε περιπτώσεις παροχής υπηρεσιών, όπως η συντήρηση εξοπλισμού, πρέπει να προτιμάται το κριτήριο της πιο συμφέρουσας προσφοράς αντί εκείνου της φθηνότερης τιμής. Χρήσιμη μπορεί να αποδειχτεί η κατάρτιση ενός σχεδίου διαχείρισης κινδύνων για την αξιολόγηση των υποψηφίων. Γενικά, κάθε αναθέτουσα Αρχή οφείλει να εξετάζει την περίπτωση αρμοδιότητάς της, να βεβαιώνεται ότι το υπό προμήθεια αγαθό δεν καλύπτεται από συμφωνία – πλαίσιο, να αποκλείει τις δυνατότητες in-house ανάθεσης, επίκαιρης δημόσιας σύμβασης και επέκτασης δημόσιας σύμβασης, να προσδιορίζει την ορθή διαδικασία προμήθειας και να υπολογίζει την αξία του υπό προμήθεια αγαθού. Ειδικότερα, πριν την κατάρτιση προκηρύξεων, μια αναθέτουσα Αρχή οφείλει να μεριμνά για τον προσδιορισμό του αντικειμένου της προμήθειας με ακρίβεια και σαφήνεια, τη γνώση της αγοράς του αντικειμένου, την ανάπτυξη επαρκούς ανταγωνισμού, την πληρότητα των τεχνικών προδιαγραφών (π.χ. με αναφορά σε επιδόσεις ή λειτουργικές απαιτήσεις, που μπορούν να έχουν περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά), την καταλληλότητα των κριτηρίων αξιολόγησης και την περίληψη κοινωνικών κριτηρίων για πρόσβαση ατόμων με ειδικές ικανότητες. Στη συνέχεια, η συγκρότηση επιτροπών αξιολόγησης οφείλει να πραγματοποιείται με πλουραλιστική σύνθεση εμπειρογνωμόνων, ενώ προσοχή πρέπει να δίνεται για τυχόν παράβαση των κανόνων συγκρότησης, σύνθεσης και λει-

28

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

τουργίας των συλλογικών οργάνων της διοίκησης64, πληρότητα της αιτιολόγησης επί των σχετικών πρακτικών και ορθή αξιολόγηση των τεχνικών κριτηρίων. Επί των τυχόν ενστάσεων ή προσφυγών, πρέπει να διενεργούνται οι έλεγχοι των υπογραφών των εγγράφων (νομιμοποίηση), της τήρησης των προθεσμιών, της ενδεχόμενης παράλειψης κοινοποίησης προσφυγής στους συνυποψηφίους, της παραβίασης της αρχής της εφάπαξ άσκησης προδικαστικής προσφυγής, της προβολής δικαιωμάτων από τρίτους και της υπογράμμισης της μεθόδου συγκριτικής αξιολόγησης των στοιχείων της τεχνικής προσφοράς των υποψηφίων. Τέλος, πρέπει να απορρίπτονται η επίκληση πλημμελειών σε προηγούμενο στάδιο της διαδικασίας, οι ισχυρισμοί που εκφράζονται καταχρηστικά ως αντιφάσκοντες σε προηγούμενη συμπεριφορά του προσφεύγοντος και οι ισχυρισμοί που αναφέρονται σε γεγονότα αβέβαια ή μέλλοντα. β. Ως προς τις καθυστερήσεις στην επιλογή των υποψηφίων. Ένα μέρος της ανεπάρκειας εντοπίζεται, κυρίως, στην αργοπορία των επιμέρους ενεργειών που απαιτούνται προκειμένου να διασφαλιστεί ότι θα τηρηθούν τα προβλεπόμενα, άσχετα με το ποιόν των εμπλεκομένων στη διαγωνιστική διαδικασία και με παροχή επαρκούς χρόνου στους υποψήφιους προμηθευτές για να ανταποκριθούν στην προκήρυξη/πρόσκληση, ειδικά όταν οι προμήθειες αφορούν δαπάνη άνω των 60.000 € χωρίς ΦΠΑ (θέσπιση ικανού χρόνου για τη διασφάλιση της διαδικασίας). Σοβαρά μέτρα επιτάχυνσης των διαδικασιών αποτελούν σίγουρα η πιο εκτεταμένη χρήση του ηλεκτρονικού τρόπου διενέργειας διαγωνισμών (διαδικτυακά), ώστε να μην απαιτείται χρόνος για ταχυδρομεία και η απαίτηση λιγότερων δικαιολογητικών από τους προμηθευτές, ώστε να χρειάζονται συντομότερο χρόνο προς συλλογή των απαιτούμενων παραστατικών για συμμετοχή στη διαδικασία65. Ως προς την ευρεία εφαρμογή της ηλεκτρονικής Βλ. και παραγράφους 13-15 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (Ν.2690/99 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει).

65 Κάτι που επετεύχθη μερικώς με το ΠΔ 118/07. Γενικότερα, με τις ηλεκτρονικές προμήθειες, και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αναμένεται (ιδιαίτερα ως προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις) να αυξηθούν οι ευκαιρίες σύναψης σύμβασης, να διευκολτυνθεί η διασυνοριακή πρόσβαση σε αγορές και να καταστούν οι διαδικασίες των δημόσιων συμβάσεων πιο ταχείες, φθηνές και διαφανείς. Βέβαια, ακριβώς επειδή οι ηλεκτρονικές προμήθειες ευνοούν εύλογα το «άνοιγμα» των αγορών, ναι μεν δίνουν περισσότερες ευκαιρίες στους πιο «αδύναμους» υποψηφίους, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι αυξάνουν κατ’ ανάγκη τις συμβάσεις που συνάπτουν, καθόσον είναι σαφώς πιο εύκολο για τους «μεγάλους» παίκτες να ανταποκριθούν καλύτερα στις συγκεντρωτικές πλέον και πιο απομεμακρυσμένες απαιτήσεις. Σε εθνικό επίπεδο, για να ευδοκιμήσει η σχετική προσπάθεια, απαιτούνται δεξιότητες – εκπαίδευση προσωπικού και διαλειτουργικότητα – διασυνδεσιμότητα, ενώ πρέπει να ξεπεραστούν τεχνολογικές αδυναμίες, νομοθετικά ζητήματα (λ.χ. της υποχρεωτικότητας στην κατάθεση των γραπτών προσφορών), θέματα ασφαλείας και γεωγραφικοί περιορισμοί. Κεντρικός σχεδιασμός για τις ηλεκτρονικές προμήθειες, έχει πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο του Επιχειρηασιακού Προγράμματος Κοινωνία της Πληροφορίας 2000-2006 και του 2ου άξονα της Ψηφιακής Στρατηγικής 2007-2013. Ειδικότερα, ανάμεσα στις δράσεις για «Παροχή Ψηφιακών Υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις και Παράλληλη Αναδιοργάνωση του Δημόσιου Τομέα» συγκαταλέγεται η επί μέρους δράση «Παροχή Υπηρεσιών Ηλεκτρονικών Προμηθειών στο Δημόσιο Τομέα», βάσει 64

29

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

διακυβέρνησης, αυτή πρόκειται, σε πρώτη φάση, να περιορίσει τις κρατικές δαπάνες σε ποσοστό που εκτιμάται μεταξύ 10% - 25%66. Συμπληρωματικά, μπορούν να υιοθετηθούν και μέτρα για την προσπάθεια τήρησης της αρχής της διαφάνειας προς αντιμετώπιση της διαφθοράς. γ. Ως προς την κατάτμηση των δαπανών. Βάσει και της νομολογίας, σημαντική έλλειψη αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας μπορεί να αποδοθεί στην πρακτική αυτή για λόγους εξυπηρέτησης επιχειρηματικών συμφερόντων με εξοικονόμηση χρόνου (αλλά σε βάρος του αντιτίμου) ή αποκόμισης προσωπικού οφέλους εμπλεκομένων οργάνων από υπερτιμολογήσεις67. Μέχρι σήμερα, οι προσπάθειες άμβλυνσης του προβλήματος περιορίζονται στην καλλιέργεια ευαισθησίας των εμπλεκομένων στις προμήθειες οργάνων για απρόσκοπτο χειρισμό των υποθέσεων που περιλαμβάνουν δημόσιο χρήμα και στον καλύτερο προγραμματισμό των προμηθειών. Στον βαθμό που η εκπαίδευση του προσωπικού διαμορφώνει μία κουλτούρα εξυπηρέτησης του πολίτη, η πρώτη ως άνω προσπάθεια βρίσκεται στη σωστή κατεύθυνση, αλλά δεν διασφαλίζει τη διαδικασία, καθ’ όσον είναι γενικά παραδεκτό ότι, ακόμα και σε κράτη που δεν φημίζονται για τη διαφθορά των πολιτών τους, οι χειριστές θεμάτων που άπτονται των δημοσίων προμηθειών έρχονται αντιμέτωποι με ευνόητους πειρασμούς, στους οποίους λόγω συστήματος ή προσωπικότητας, αργά ή γρήγορα υποκύπτουν λιγότερο ή περισσότερο. Τότε, ελλοχεύει ο κίνδυνος απώλειας του συναφούς απόλυτου ελέγχου από το κράτος ή επιβολής ακραίων μέτρων από αυτό προκειμένου να κρατήσει την απόλυτη εξουσία, καθόσον τα κράτη έχουν γίνει ύποπτα διαφθοράς και η οικονομική κοινωνία διεκδικεί τον έλεγχο της κρατικής μηχανής από τη διαφθορά 68. Η δεύτερη προσπάθεια αποτελεί, αυτή καθεαυτή ως ζήτημα, αιτία πρόκλησης προβλημάτων, όπως ο κακός προγραμματισμός των προμηθειών. Ανάμεσα στους τρόπους αντιμετώπισης ξεχωρίζει η πρόταση σύστασης ενιαίας Αρ-

της οποίας προβλέπονται μεταξύ άλλων η ανάπτυξη συστήματος διεξαγωγής ηλεκτρονικών προμηθειών (ΕΣΗΔΗΣ) στο Υπουργείο Ανάπτυξης και η έως το 2015 επέκταση της διαδικασίας ηλεκτρονικών προμηθειών σε μεγάλο ποσοστό των προμηθειών του δημόσιου τομέα πάνω από 60.000 €.

66 Πανάγος (2009), στην εισαγωγική παρουσίαση.

67 Σύμφωνα με τον Μάρδα (2001), έχει αποδειχτεί ότι κατατμήσεις, κυρίως με υπεργολαβίες, μπορούν να οδηγήσουν σε μειώσεις τιμών (βλ. δεκαετία ’60 στην Αμερική), αλλά ενυπάρχει το πρόσθετο κόστος της προετοιμασίας και διάχυσης των πληροφοριών στους υπεργολάβους, των προδιαγραφών κατασκευής για τη διατήρηση της ποιότητας κ.α.

68 Παπακωνσταντίνου (2004:30).

30

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

χής προμηθειών ΕΔ69 και η εν γένει σχετική προσπάθεια μπορεί να ενταχθεί στην ευρύτερη προσπάθεια καταπολέμησης της διαφθοράς. δ. Ως προς τον μικρό αριθμό δυνητικών προμηθευτών. Καθώς ο ελάχιστος αριθμός προμηθευτών που απαιτείται για τη διενέργεια ενός πρόχειρου διαγωνισμού βάσει διοικητικών οδηγιών είναι συνήθως 5, αντιλαμβανόμαστε ότι εάν αυτοί είναι κατά το δοκούν επιλεγμένοι από τους εκπροσώπους της αναθέτουσας Αρχής (επιτροπές ή πρόσωπα), τότε, είναι πολύ εύκολο να ανατεθεί απ’ ευθείας η προμήθεια ακόμα και μέσα από τη διαγωνιστική διαδικασία. Ως μία πρώτης τάξεως λύση προκρίνεται ξανά η διενέργεια διαγωνισμών μέσω του διαδικτύου, η οποία δεν θα έχει ανάγκη τέτοιου είδους περιορισμούς. Στην περίπτωση κατά την οποία δεν υπάρχουν αρκετοί γνωστοί προμηθευτές για την κάλυψη μιας ανάγκης, πάλι το διαδίκτυο αποτελεί εξαιρετική πρόταση για έρευνα και πρόσκληση. ε. Ως προς τον κακό προγραμματισμό των προμηθειών. Είναι γεγονός ότι δεν χρησιμοποιούνται συχνά (ή και καθόλου) εργαλεία προγραμματισμού και ανάλυσης των προμηθευτικών δαπανών, με αποτέλεσμα τη συχνή εμφάνισης της περίπτωσης προβολής αναγκών ως εκτάκτων. Δεν είναι τυχαίο ότι μεγάλος αριθμός προμηθειών ΕΔ πραγματοποιείται εκτός Ενιαίου Προγράμματος Προμηθειών. Έτσι, μεταξύ άλλων, το κόστος για τον φορέα του δημοσίου είναι σαφώς υψηλότερο από την περίπτωση κατά την οποία είχε προηγηθεί ορθός προγραμματισμός. Η πιστή εκτέλεση του Π/Υ, που εξαρτάται, κυρίως, από τον συνδυασμό βούλησης και ορθού προγραμματισμού, η μύηση του εμπλεκόμενου προσωπικού70 στην απλή λογική της σχεδίασης με γνώση βασικών αρχών κοστολόγησης και η εφαρμογή διοίκησης μέσω στόχων, κατά την οποία ποσοτικοποιούνται οι στόχοι προς αύξηση της αποτελεσματικότητας – αποδοτικότητας (Ν.3230/04) αποτελούν σημαντικές λύσεις. Η κατάσταση θα διευκολυνόταν και με τη συγκρότηση ενιαίας Αρχής προμηθειών ΕΔ. Η ανάγκη τήρησης των βασικών αρχών των προμηθειών Γενικά, η ύπαρξη διακριτικής ευχέρειας των υπαλλήλων που ασχολούνται με τη διαδικασία ανάδειξης αναδόχου μπορεί να οδηγήσει σε παράνομη συμπεριφορά, αν και η έλλειψη της μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα την αδιαφορία 71. Άλλωστε, κανόνες της λεγόμενης δεσμίας αρμοδιότητας δεν μπορούν να λάβουν Για τον στρατιωτικό εξοπλισμό, ως τέτοια Αρχή αυτή δύναται να εκληφθεί η ΓΔΑΕΕ σύμφωνα με την υποπαράγραφο 2α του άρθρου 5 του Ν.3978/11, αλλά ιδιαίτερη συζήτηση έχει αξία και για την ανάγκη συγκρότησης ξεχωριστής κεντρικής Αρχής προμηθειών ΕΔ μη στρατιωτικού εξοπλισμού.

70 Με την προϋπόθεση επάρκειας προσωπικού σε ποιότητα και, κυρίως, σε αριθμό, καθώς αν αυτή δεν υπάρχει, ο μεγάλος φόρτος εργασίας στρέφεται ενάντια στον πάσης φύσεως προγραμματισμό.

71 Kelman (1990:28, 99-100).

69

31

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

υπ’ όψιν τους την ανάγκη για αποτελέσματα που ταιριάζουν σε συγκεκριμένες περιστάσεις72. Τότε, προκρίνεται η συμμόρφωση στους κανόνες έναντι της ποιότητας των αποτελεσμάτων73. Οραματικά, το εγχείρημα για την πάταξη των φαινομένων της διαφθοράς χρειάζεται αποφασιστικότητα, συστηματικότητα και συνέπεια και πρέπει να αποτελέσει αποστολή τόσο των κρατικών θεσμών, όσο και της κοινωνίας των πολιτών74. Για όσους μάχονται τη διαφθορά, χρειάζεται υπομονή και ιδίως επιμονή, αφού, αφ’ ενός μεν οι διατάξεις περί δημοσίων συμβάσεων υποχωρούν όταν υφίσταται ανταγωνισμός75, αφ’ ετέρου δε, κατά την εκτέλεση των διοικητικών συμβάσεων, ο ελεύθερος ανταγωνισμός φαίνεται να προστατεύεται μέσω και της αδιαφάνειας, καθ’ όσον αυτή ευνοεί καλύτερα αποτελέσματα του ίδιου του ανταγωνισμού76. Η σύσταση ενιαίας Αρχής προμηθειών ΕΔ θα μπορούσε πάλι να αποδειχτεί χρήσιμη, ενώ σημαντικά μπορεί να βοηθήσει και η χρήση του διαδικτύου. Προς αυτή την κατεύθυνση, θα μπορούσε να βοηθήσει και η επίσπευση πλήρους χρήσης του ΕΣΗΔΗΣ (Ν.4155/13)77. Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση78 μπορεί να συρρικνώσει τη διαφθορά και τη γραφειοκρατία, αφού ο πολίτης και ο εν γένει συναλλασσόμενος με τη δημόσια διοίκηση, σε ελάχιστες περιπτώσεις θα έρχεται σε απευθείας επαφή με τον κρατικό λειτουργό, επειδή θα πραγματοποιεί τις συναλλαγές του μέσω διαδικτύου χάριν της λειτουργίας των τηλεματικών μηχανισμών. Εναλλακτική πρόταση για αύξηση της αποτελεσματικότητας αποτελεί η μεγαλύτερη διάρκεια στη συνεργασία με προμηθευτές. Πρόκειται για τη δημιουργία σχέσεων συνεργασίας που θα διαρκούν περισσότερο από τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης σύμβασης με ένα περιορισμένο αριθμό προμηθευτών. Η λύση αυτή, δανεισμένη από τον ιδιωτικό τομέα79, έχει τα πλεονεκτήματα της καλύτερης σχέσης ποιότητας – τιμής για τον ανάδοχο μακροπρόθεσμα (ο οποίος μπορεί να ενθαρρύνει τους προμηθευτές να κατασκευάσουν νέα προϊόντα, που να ταιριάζουν καλύτερα στις ανάγκες του), της εξοικείωσης του προμηθευτή με την οργάνωση του αναθέτοντος φορέα και της καλύτερης γνώσης του αναθέτοντος φορέα για τις ικανότητες του προμηθευτή. Με τη λύση αυτή μειώνεται το

Harlow – Rawlings (1997:100-107) και Davis (1969). Παπαδόπουλος (2007:21).

74 Μηλιώνης (2003:273).

75 Συνοδινός (2002:44, 53).

76 Συμπεράσματα του Γιαννακόπουλου (2003) και του ιδίου (2006).

77 Ολοκλήρωση σταδιακής λειτουργίας/εφαρμογής 1/1/15.

78 Ο συντονισμός της νομοθεσίας των κρατών μελών της ΕΕ, έχει ήδη προχωρήσει στα θέματα διασφάλισης του υγιούς ανταγωνισμού, αλλά, όσο κρίνεται σκόπιμη η διευρωπαϊκή συνεργασία, αυτός οφείλει να επεκταθεί και σε πιο συγκεκριμένα ζητήματα, όπως εκείνο της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, όχι ως παρελκόμενου, αλλά ως κεντρικής επιλογής.

79 Παπαδόπουλος (2007:20).

72 73

32

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

κόστος της διαδικασίας απόκτησης των προϊόντων και οι διαφωνίες επιλύονται με φιλικό και ταχύ διακανονισμό80. Επίσης, καλό είναι να επιταχυνθεί η πλήρης λειτουργία της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων, με την έκδοση των απαραίτητων νομοθετημάτων, ώστε να υπάρχει ένας φορέας που, μεταξύ των άλλων, θα μεριμνά μαζί με την Επιτροπή Ανταγωνισμού για την ανάπτυξη υγιούς ανταγωνισμού στις διαγωνιστικές διαδικασίες σύμφωνα με τις αρχές της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης, με κύριο σκοπό τη μη κατασπατάληση πόρων. Ειδικά επί της αρχής της ίσης μεταχείρισης, πιο εκτεταμένη χρήση ηλεκτρονικού τρόπου διενέργειας διαγωνισμών (διαδικτυακά) μπορεί να συμβάλλει στην άρση του δυνητικού περιορισμού του αριθμού υποψηφίων προμηθευτών στις διαγωνιστικές διαδικασίες. Προς την κατεύθυνση απαρέγκλιτης τήρησης της αρχής κείται και η έλλειψη δυνατότητας απ’ ευθείας προμήθειας των φορέων του δημοσίου με αγαθά άλλων φορέων του δημοσίου ή οργανισμών των οποίων το μετοχικό κεφάλαιο ανήκει κατά 50% και άνω σε δημόσιο φορέα81, υπό την προϋπόθεση ο νομοθέτης να μην χρειάζεται να επιδιώξει την εφαρμογή προτιμησιακών πολιτικών82.

Arrowsmith (1995:400-402) και η ίδια (2005). Τα μειονεκτήματα αυτής της λύσης είναι ότι ελλοχεύουν οι κίνδυνοι της απώλειας του κινήτρου από τον προμηθευτή να είναι δημιουργικός και αποτελεσματικός, της παράλειψης του αναθέτοντος φορέα να έρθει σε επαφή με νέους και πιο ανταγωνιστικούς προμηθευτές που έχουν στο μεταξύ εμφανιστεί στην αγορά και της αποφυγής διενέργειας διαγωνισμών από τον τελευταίο σε αγορές όπου αυτό θα ήταν πιο αποτελεσματικό από στρατηγικές σχέσεις.

81 Πάντως, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομολογία (ΔΕΚ/C-410/2004, ΔΕΚ/C-196/2008) τα άρθρα 43, 49 και 86 ΣυνθΕΚ (326, 49 και 106 ΣυνθΛΕΕ) δεν αποκλείουν την απευθείας ανάθεση δημόσιας υπηρεσίας συνεπαγόμενης την προηγούμενη εκτέλεση ορισμένων εργασιών σε εταιρία μικτού κεφαλαίου, δημόσιου και ιδιωτικού, που ιδρύεται ειδικά για την παροχή της υπηρεσίας αυτής και έχει μόνον έναν εταιρικό σκοπό, στην οποία εταιρία ο ιδιώτης εταίρος επιλέγεται κατόπιν δημόσιας προσκλήσεως για την υποβολή προσφορών και αφού εξακριβωθούν τόσο οι οικονομικές, τεχνικές, επιχειρησιακές και διαχειριστικές προϋποθέσεις που συνδέονται με τη σχετική υπηρεσία όσο και τα χαρακτηριστικά της προσφοράς με γνώμονα τις παροχές που πρέπει να πραγματοποιηθούν, αρκεί η σχετική διαδικασία προσκλήσεως για την υποβολή προσφορών να συνάδει με τις αρχές του ελεύθερου ανταγωνισμού, της διαφάνειας και της ίσης μεταχειρίσεως που η ΣυνθΕΚ επιβάλλει για τις παραχωρήσεις. Επίσης, σύμφωνα με την απόφαση ΔΕΚ/C573/2007, επιτρέπεται απευθείας ανάθεση σε Ανώνυμη Εταιρεία της οποίας μεν το μετοχικό κεφάλαιο ανήκει εξ ολοκλήρου σε δημόσιους φορείς, αλλά το καταστατικό προβλέπει τη δυνατότητα συμμετοχής ιδιωτικών κεφαλαίων» Η απ’ ευθείας ανάθεση δημόσιας σύμβασης δεν απαγορεύεται όταν η αναθέτουσα αρχή ασκεί έλεγχο ανάλογο με αυτόν που ασκεί στις δικές της υπηρεσίες. Σύμφωνα δε με την απόφαση ΔΕΚ/C-340/2004, απαγορεύεται η απ’ ευθείας ανάθεση του αντικειμένου μιας συμβάσεως προμηθειών και παροχής υπηρεσιών, στην οποία υπερτερεί η αξία των προμηθειών, σε μια ανώνυμη εταιρία της οποίας το διοικητικό συμβούλιο διαθέτει ευρείες εξουσίες διαχειρίσεως που μπορεί να ασκήσει αυτονόμως και της οποίας το κεφάλαιο κατέχει εξ ολοκλήρου, στην παρούσα κατάσταση, άλλη ανώνυμη εταιρία της οποίας πλειοψηφών μέτοχος είναι η αναθέτουσα Αρχή.

82 Από 1 Μαρ 15, επίκεινται νέες ρυθμίσεις (Ν.4281/14).

80

33

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

Η ανάγκη τήρησης της αρχής της αειφόρου – βιώσιμης ανάπτυξης Η αιτία μη εφαρμογής της αρχής δεν εδράζεται μόνο στην έλλειψη βούλησης για τήρησή της, αλλά και στην ιεράρχηση του θέματος μεταξύ των τελευταίων προς διευθέτηση λόγω πρόκρισης ικανοποίησης άλλων αναγκών. Η πρόοδος φαίνεται να εξαρτάται, πρωτογενώς, όχι τόσο από την οικεία ευαισθητοποίηση των κρατικών λειτουργών, αλλά από την φιλοπεριβαλλοντική αντίληψη των ευρύτερων στρωμάτων της κοινωνίας. Βάσει της κοινής λογικής, η εθνική πραγματικότητα αναμένεται να προαχθεί από μία πιο εκτεταμένη εφαρμογή του ευρωπαϊκού κεκτημένου. Η ανάγκη σωστής μεταφοράς των ρυθμίσεων που αποφασίζονται σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο στο εθνικό δίκαιο Για το συγκεκριμένο αντικείμενο, η εν λόγω ανάγκη καλύπτεται πλήρως και, ως εκ τούτου, επ’ αυτής δεν τίθεται ζήτημα λύσεων. Η ανάγκη αντιμετώπισης αρνητικών επιπτώσεων στη χώρα από τη συμμετοχή της σε διεθνή καθεστώτα Κύρια λύση αποτελεί η ενίσχυση της εγχώριας βιομηχανίας83 προς αντιμετώπιση: α.

Της εξουδετέρωσης της εγχώριας παραγωγής.

β.

Της υπερχρέωσης – πτώχευσης των ελληνικών επιχειρήσεων.

γ.

Της ανεργίας.

δ.

Της κρίσης στο ισοζύγιο πληρωμών.

Σύμφωνα με το άρθρο 296 της Συνθήκης της Νίκαιας (346 ΣυνθΛΕΕ) και την απόφαση 258/55/ΕΕ η εθνική βιομηχανία μπορεί να διαχειρίζεται τουλάχιστον 25% των ετήσιων προγραμμάτων.

83

34

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Αναφορικά με τον μη στρατιωτικό εξοπλισμό, τα ευρήματα της παρούσας έρευνας έχουν συνοπτικά όπως στον ακόλουθο πίνακα: Ανάγκη

Κριτήρια

Αποτέλεσμα

Βαθμός Κάλυψης

Εγκαθίδρυση πλή- -Βαθμός αρ- Μέτριος ρους ρυθμιστικού νητικής επίπλαισίου δρασης διασποράς διατάξεων

Οριακά επαρκής

-Κενά

Εύρος ρυθμίσεων

Προτάσεις

-Νομοθετικές πρωτοβουλίες με αιχμή την ενοποίηση προβλέψεων και την εφαρμογή ηλεκτρονικών διαγωνισμών

«Βάθος» ρυθμίσε-Σύσταση ενιαίας ων Αρχής προμηθειών ΕΔ

Λίγα αλλά σημαντικά

Αντιμετώπιση πρακτικών που εκμεταλλεύονται τις αδυναμίες του ρυθμιστικού πλαισίου

Αιτίες

-Έκδοση διακλαδικού εγχειριδίου προμηθειών στις ΕΔ με έμφαση στις συμβάσεις

Μέγεθος επί- Σχετικά δρασης των μεγάλο πρακτικών στον τζίρο

Οριακά επαρκής

Δράση υπεράκτιων Νομοθετικές πρωεταιρειών τοβουλίες, κυρίως, στο πεδίο οικονομικών (φορολογικών) ρυθμίσεων

Ενδυνάμωση ενδί- Μέση ταχύτη- Πολύ κων βοηθημάτων τα εκδίκασης χαμηλή και αποτελεσματι- υποθέσεων κότητάς τους

Οριακά επαρκής

Προβληματική ορ- -Νομοθετικές πρωγάνωση και έλ- τοβουλίες για ταλειμμα αξιοπιστίας χύτητα έκδοσης αποφάσεων -Καλύτερη στελέχωση δικαστικών μέσων -Βούληση υπέρ του δικαίου έναντι της

35

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2 εξουσίας

Ρύθμιση διαδικα- -Ποσοστό αξί- 80%<π< σίας προμηθειών ας ή αριθμού 90% συμβάσεων με διαγωνισμούς επί συνόλου (π)

Οριακά επαρκής

Προβληματική -Εκπαίδευση/ βούληση για αποΠοινές φυγή εξαιρέσεων -Αργοπορία ανάδειξης μειοδοτών -Κατάτμηση δαπα-λεκτρονικές προνών μήθειες

-Σύνολο συναφών δικαστικών αποφάσεων επί συνόλου αποφάσεων για δημόσιες 50% συμβάσεις προμηθειών

-Μικρός αριθμός -Ενιαία Αρχή Προδυνητικών προμημηθειών ΕΔ θευτών -Κακός προγραμ- -Εφαρμογή αρχών ματισμός προμη- κοστολόγησης και Ενιαία Αρχή Προθειών μηθειών (ΕΔ) -Ειδικότερο πρό-Νομοθετική πρωβλημα με τις υπητοβουλία ρεσίες

Τήρηση των βασι- Αριθμός εκδι- Σχετικά κών αρχών των κασθεισών μεγάλος προμηθειών υποθέσεων επί συνόλου

Οριακά επαρκής

Ελλιπής βούληση -Επέκταση θεσμού αναθετόντων φο- ηλεκτρονικών προρέων για τήρηση μηθειών των αρχών -Μεγαλύτερη διάρκεια συνεργασίας με προμηθευτές -Λειτουργία Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων

Τήρηση της αρχής ΕναπομείναΣχετικά βιώσιμης ανάπτυ- ντα βήματα μικρή ξης προόδου σε σχέση με τις εξελίξεις σε

36

Οριακά επαρκής

Ευαισθητοποίηση απέναντι στο περιβάλλον μικρή και με υστέρηση

Επικαιροποίηση των κείμενων διατάξεων (π.χ. νομοθετικές πρωτοβουλίες)

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων διεθνές πεδο

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

επί-

-Εναπόθεση της προόδου στην επιβολή ρυθμίσεων από ΕΕ

Σωστή μεταφορά ρυθμίσεων που αποφασίζονται σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο

Περιπτώσεις 0 λανθασμένης ή αργοπορημένης εφαρμογής επί συνόλου για τις συμβάσεις προμηθειών

Πλήρης

Τήρηση εθνικών υποχρεώσεων απέναντι σε υπερεθνικά καθεστώτα

Αντιμετώπιση αρνητικών επιπτώσεων από τη συμμετοχή σε διεθνή καθεστώτα

Μέγεθος αρ- Μεγάλο νητικής επίδρασης επιπτώσεων στην οικονομία

Ανεπαρκής

-Εξουδετέρωση Ενίσχυση εγχώριας εγχώριας παραγω- βιομηχανίας γής -Αποδυνάμωση ελληνικών επιχειρήσεων -Ανεργία -Κρίση ισοζυγίου πληρωμών

Αναφορικά με τον στρατιωτικό εξοπλισμό, τα στοιχεία που προέκυψαν από τα ευρήματα της μελέτης, παρατίθενται συνοπτικά στον επόμενο πίνακα:

Ανάγκη

Παρατηρήσεις σε σχέση με μη στρατιωτικό εξοπλισμό

Βαθμός Κάλυψης

Εγκαθίδρυση πλή- Ομοίως με τον Οριακά ρους ρυθμιστικού μη στρατιωτι- επαρκής πλαισίου κό εξοπλισμό

37

Αιτίες

Πολλές σεις

Προτάσεις

εξαιρέ- Καλύτερος προσδιορισμός συνθηκών υπό τις οποίες θα εφαρμόζονται εξαιρετικές διατάξεις

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

Αντιμετώπιση πρα- Περισσότερες κτικών που εκμε- πρακτικές ταλλεύονται τις αδυναμίες του ρυθμιστικού πλαισίου

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

Ανεπαρκής

Πολλές σεις

εξαιρέ- Καλύτερος προσδιορισμός συνθηκών υπό τις οποίες θα εφαρμόζονται εξαιρετικές διατάξεις

Ενδυνάμωση ενδί- Ομοίως με τον Οριακά κων βοηθημάτων μη στρατιωτι- επαρκής και αποτελεσματι- κό εξοπλισμό κότητάς τους

Ομοίως με τον μη -Καλύτερη στελέχωση δικαστιστρατιωτικό εξο- κών μέσων πλισμό -Νομοθετικές πρωτοβουλίες για ταχύτητα έκδοσης αποφάσεων

Ρύθμιση διαδικα- Περισσότερα σίας προμηθειών κενά

Πολλές σεις

Οριακά επαρκής

εξαιρέ- -Καλύτερος προσδιορισμός συνθηκών υπό τις οποίες θα εφαρμόζονται εξαιρετικές διατάξεις -Καλύτερος προγραμματισμός αμυντικών προμηθειών

Τήρηση των βασι- Πιο σπάνια κών αρχών των προμηθειών

Ανεπαρκής

Πιο χαλαρό ρυθμιστικό πλαίσιο εξ αιτίας αμυντικής αναγκαιότητας

Τήρηση αρχής Πιο σπάνια βιώσιμης ανάπτυξης

Ανεπαρκής

Αναγκαιότητα αυτοσυντήρησης κρατών

Σωστή μεταφορά Ομοίως με τον Πλήρης ρυθμίσεων που μη στρατιωτιαποφασίζονται σε κό εξοπλισμό ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο

Δεν παρατηρήθηκαν σοβαρά προβλήματα

Αντιμετώπιση αρνητικών επιπτώσεων από τη συμμετοχή σε διεθνή καθεστώτα

Διεθνολογική -Ενίσχυση αμυντικής βιομηχαδιάσταση περί νίας εξάρτησης -Εναλλακτικές πηγές εξάρτησης

Χειρότερα από Τελείως την κατάστα- ανεση με τον μη παρκής στρατιωτικό εξοπλισμό

38

-Καλύτερος προγραμματισμός προμηθειών

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΕΝ ΕΙΔΕΙ ΕΠΙΜΕΤΡΟΥ Όσον αφορά στον μη στρατιωτικό εξοπλισμό, δεν είναι τυχαίο ότι όλες οι γενικές ανάγκες οριακά καλύπτονται επαρκώς. Κύριες αιτίες αποτελούν οι ακάλυπτες από το νομοθετικό πλαίσιο παθογένειες - αγκυλώσεις, η βούληση των φορέων του δημοσίου για συχνή εφαρμογή εξαιρέσεων περί προμηθειών και η προβληματική δικαστική λειτουργία. Επομένως, βελτίωση μπορεί να επιτευχθεί με νομοθετικές πρωτοβουλίες για ρύθμιση των κακώς κειμένων, έμφαση στην κάλυψη κενών όπως διατάξεις για την παροχή υπηρεσιών και περιβαλλοντικές προβλέψεις, αναβάθμιση της λειτουργίας των δικαστηρίων, επέκταση της εφαρμογής των ηλεκτρονικών προμηθειών και λειτουργία ενιαίας Αρχής προμηθειών ΕΔ. Καθώς η ανάγκη σωστής και έγκαιρης ενσωμάτωσης υπερεθνικών ρυθμίσεων στο εθνικό δίκαιο καλύπτεται πλήρως, μέρος των εθνικών προσπαθειών πρέπει να στραφεί στην κάλυψη της ανάγκης αντιμετώπισης των αρνητικών επιπτώσεων από τη συμμετοχή της χώρας σε υπερεθνικά καθεστώτα, η οποία ικανοποιείται ανεπαρκώς, τουλάχιστον, ως προς τον αριθμό, το είδος και το μέγεθος των επιπτώσεων στην ελληνική οικονομία. Λύση μπορεί να αποτελέσει και η ενίσχυση της εγχώριας βιομηχανίας, παρά το γεγονός ότι προσκρούει στην ανασχετική δύναμη του ελεύθερου ανταγωνισμού, που όμως μάλλον τείνει να ευνοεί τις πιο ισχυρές βιομηχανίες και τα κράτη από όπου αυτές ελέγχονται ή χειραγωγούνται. Προσφάτως, ψηφίστηκε ο Ν.4281/14 περί προμηθειών δημοσίου, ο οποίος ίσως αμβλύνει μερικά από τα προβλήματα84, αλλά χρειάζεται συνεχής επαγρύπνηση και προσπάθεια. Όσον αφορά στον στρατιωτικό εξοπλισμό, η ανάγκη αντιμετώπισης των αρνητικών επιπτώσεων από τη συμμετοχή της Ελλάδας σε υπερεθνικά καθεστώτα επιτείνεται, καθώς, στην οικονομική διάσταση, προστίθεται και η διεθνολογική διάσταση: α. Οικονομικά, στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, οι στρατιωτικές δαπάνες έχουν σημαντικό κόστος ευκαιρίας απορροφώντας πολύτιμους πόρους, με αποτέλεσμα και την επιβράδυνση των ρυθμών οικονομικής μεγέθυνσης, όπως επιβεβαιώνεται ως λογικό επακόλουθο και από εξειδικευμένες μελέτες85. Ωστόσο, οι μεγάλοι κίνδυνοι δικαιολογούν υψηλές στρατιωτικές δαπάνες. Στην Ελλάδα, κατά το έτος 2009, οι αμυντικές δαπάνες σε σχέση με το ΑΕΠ της ανήλθαν στο 2,5% και σε σχέση με τις συνολικές κυβερνητικές δαπάνες στο 5%86, καΠρόκειται να εφαρμοστεί από 1 Μαρ 14, προβλέπει σύμπτυξη/αντικατάσταση των υφιστάμενων νομοθετημάτων και ορισμένες τροποποιήσεις της κείμενης νομοθεσίας, αλλά δεν ενσωματώνει στο εθνικό δίκαιο τις νέες σχετικές Οδηγίες 2014/24 και 2014/25/ΕΕ.

85 Κυρίως, Deger (1981:15).

86 Στοιχεία της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Ελλάδας στη Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση από 2/12/10. Τα ποσοστά αυτά δείχνουν τον βαθμό προτεραιότητας που δίνει κάθε χώρα και το οικονομικό 84

39

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

τατασσόμενης της χώρας μεταξύ των πρώτων κρατών μελών της ΕΕ σε αυτόν τον τομέα, ενώ πλέον, ελέω και της δημοσιονομικής κατάστασης, το ποσοστό επί του ΑΕΠ δεν ξεπερνά το 1,9%87. β. Διεθνολογικά, χάνεται σχετική ισχύς εξ αιτίας αύξησης της εξάρτησης από άλλα κράτη. Εδώ, μπορεί να βοηθήσει η επιδίωξη εναλλακτικών πηγών εξάρτησης, ώστε οι εθνικές δεσμεύσεις να είναι ηπιότερες, χωρίς όμως να παραγνωρισθεί ότι, σε δύσκολες δημοσιονομικές συνθήκες, τα προβλήματα επιτείνονται λόγω ανάγκης περιστολής των δαπανών και διαφορετικών προτεραιοτήτων. Τέλος, πέραν του καλύτερου προγραμματισμού των αμυντικών προμηθειών, ως πρόταση τίθεται και η ενδυνάμωση της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, ώστε να επιτευχθούν καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα και να μειωθούν έστω κάποιες από τις εξαρτήσεις. Γιατί σε περιπτώσεις οξύτατων εξωτερικών απειλών, το κόστος ανάπτυξης εγχώριας πολεμικής βιομηχανίας, ακόμα και εάν είναι υψηλότερο από τα οικονομικά οφέλη που αναμένονται, μπορεί να δικαιολογείται επαρκώς, πόσο μάλλον όταν από την ορθή λειτουργία μιας εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας είναι δυνατή μέχρι και η ανάπτυξη της ευρύτερης οικονομίας, λόγω π.χ. της διάχυσης τεχνολογικών αποτελεσμάτων88. Γενικότερα, καθώς η νομοθεσία περί στρατιωτικού εξοπλισμού εκπορεύεται ακόμα απόλυτα από το κράτος, χωρίς να είναι σίγουρο για πόσο ακόμα (εφ’ όσον η χώρα δρα υπό οριοθετήσεις τουλάχιστον της ΕΕ), αυτή αποτελεί ένα εργαλείο άσκησης εθνικής πολιτικής που πρέπει να γίνει άμεσα εκμεταλλεύσιμο από τους λαμβάνοντες αποφάσεις με εθνική προέκταση, για την πρόοδο της Ελλάδας και του λαού της. Τέλος, ανεξαρτήτως εάν πρόκειται για στρατιωτικό ή μη εξοπλισμό, δεν πρέπει να αγνοείται ότι όσο και καλή να είναι η εκάστοτε νομοθεσία, δεν μπορεί να υποκαταστήσει το αποτέλεσμα του ενδιαφέροντος και της δράσης του δημόσιου λειτουργού υπέρ του δημοσίου συμφέροντος.

βάρος που επωμίζονται οι πολίτες της θυσιάζοντας σημαντικό μέρος της ευημερίας τους για τις εξοπλιστικές ανάγκες της χώρας τους (ασφάλεια). Σύμφωνα με άρθρο υπό τον τίτλο «Αμυντικές δαπάνες» στο διαδικτυακό τόπο «www.ellinikos-stratos.com» από 12/9/10, στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας το ποσοστό επί του ΑΕΠ πλησίαζε και το 5%. Οι αμιγώς εξοπλιστικές δαπάνες, πλέον, πέφτουν κάτω του 1%. Πάντως, σε απόλυτα νούμερα δεν υπάρχει μείωση. Η αγορά αεροσκαφών απορροφά το 38% των χρημάτων, πλοίων 17%, πυραύλων 15%, αρμάτων μάχης 14%, αντιαεροπορικών συστημάτων 8% και συστημάτων αισθητήρων 5%. Το ποσοστό αγοράς εξοπλισμών από τις ΗΠΑ φθίνει λόγω της συμμετοχής της χώρας στην ΕΕ και, έτσι, το βάρος πέφτει σε Γερμανία και Γαλλία.

87 Σύμφωνα με το ΥΠΟΙΚ (www.minfin.gr), για το έτος 2013 (Π/Υ), σημειώθηκε ποσοστό 1,84% (ή 2,94% επί των κυβερνητικών δαπανών), σε απόλυτο δε αριθμό προϋπολογίστηκαν έξοδα της τάξης των 3,36 δισ. € [έναντι 6,52 δισ. € (2009)] με εξοπλιστικές δαπάνες 750 εκατ. €.

88 Deger (1981), Κόλλιας (1998), Μάρδας (2001).

40

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ελληνική Γκιώνης Χ. (2013), Οι Συμβάσεις Προμηθειών των Ελληνικών ΕΔ κατά το Διεθνές, το Ευρωπαϊκό και το Ελληνικό Οικονομικό Δίκαιο, Διδακτορική Διατριβή, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Νομική Σχολή, Τομέας Διεθνών Σπουδών, Κομοτηνή Γιαννακόπουλος Κ. (2003), Η αδιαφάνεια που απαιτεί ο αποτελεσματικός ανταγωνισμός στο κοινοτικό δίκαιο των δημοσίων συμβάσεων, Εκδ. Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα Γιαννακόπουλος Κ. (2006), Η Προστασία του Ελεύθερου Ανταγωνισμού κατά την εκτέλεση των Διοικητικών Συμβάσεων, τόμος 19, Εκδ. Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα Δέγλερης Π. (2009), Δίκαιο Προμηθειών Δημοσίου, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα Δημητρόπουλος Μ. (2004), Προληπτικός έλεγχος συμβάσεων μεγάλης οικονομικής αξίας – Κλιμάκια και ΣΤ΄ Τμήμα του ΕΣ., σε Τιμ. Τόμο για τα 170 χρόνια του ΕΣ Δούβλης Β. (2001), Ο νομικός έλεγχος των πολυεθνικών επιχειρήσεων: Το πρόβλημα υπό τη νέα παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα, Eκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα Ήφαιστος Π. (2004), Οι διεθνείς σχέσεις ως αντικείμενο επιστημονικής μελέτης στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Διαδρομή, αντικείμενο, περιεχόμενο και γνωσιολογικό υπόβαθρο, Εκδ. Ποιότητα, Αθήνα Κόλλιας Χ. (1998), Η Πολιτική Οικονομία της Άμυνας, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη Μελάς Δ. (2008), Η τοποθέτηση Ελληνικών κεφαλαίων σε υπεράκτιες δραστηριότητες, Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Μηλιώνης Ν. (2003), Διαφθορά και δημόσια διαχείριση, ΔιΔικ Πανάγος Θ. (2009), Το Θεσμικό Πλαίσιο Σύναψης των Δημοσίων Συμβάσεων με Ηλεκτρονικά Μέσα, Εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα Παπαδόπουλος Γ. (2007), Η Εφαρμογή της Νομοθεσίας των Προμηθειών του Δημόσιου Τομέα και του Ελέγχου των Δημόσιων Δαπανών στα ΑΕΙ και ΤΕΙ, Διδακτορική Διατριβή, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Αθήνα Παπακωνσταντίνου Α. (2004), Διαφθορά στη δημόσια διοίκηση και την πολιτική: Οι συνταγματικές πτυχές, ΕΔΔΔ Συνοδινός Χ. (2002), Δίκαιο Ανταγωνισμού και Συμβάσεις του Δημοσίου, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα

41

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

Ξένη Arrowsmith S. (1995), Public procurement as an instrument of policy and the impact of market liberalisation, The Law Quarterly Review Arrowsmith S. (2005), The Law of Public and Utilities Procurement, Thomson, Sweet & Maxwell Bovis C. (1998), The regulation of public procurement as a key element of European economic law, ELJ. 220 Chiti M. (1995), Regulation and Market in the Public procurement sector, European Review of Public Law Davis K. C. (1969), Discretionary justice, Westport, CT: Greenwood Press Deger S. (1981), Investment, defence and growth in Less Developed Countries, Birkbeck College Discussion Paper No 105 Harlow – Rawlings (1997), Law and Administration, Cambridge University Press, 2nd edition Kelman S. (1990), Procurement and public management, AEI Press (Washington DC and Lanham Md), Wish R. (1993), Competition law, Horizontal agreements-cartels, Butterworths, 3rd edition

Διαδίκτυο eur-lex.europa.eu www.ellinikos-stratos.com, άρθρο με ημερομηνία 12/9/10 και τίτλο «Αμυντικές δαπάνες» (ανακτημένο στις 25/11/13) www.eda.europa.eu www.minfin.gr www.in.gr, άρθρο με ημερομηνία 30/10/10 και τίτλο «Συνωστισμός εκκρεμών υποθέσεων και μεγάλων καθυστερήσεων στις αποφάσεις των δικαστηρίων», Πρακτορείο ΑΠΕ-ΜΠΕ (ανακτημένο στις 25/11/13) www.in.gr, άρθρο με ημερομηνία 20/6/11 και τίτλο «Φρένο» από το Διοικητικό Εφετείο στις φοροδίκες – εξπρές (ανακτημένο στις 25/11/13)

42

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

Λοιπά Ιωάννου Χ. (2013), Ανεξέλεγκτες μένουν οι offshore ακινήτων, Άρθρο στην εφημερίδα «Η Εφημερίδα των Συντακτών», 20 Αυγ. 13 Κράλογλου Σ. (2009), Υπουργείο Οικονομικών: Επιχείρηση έλεγχος των offshore εταιρειών, Άρθρο διαθέσιμο και στην ιστοσελίδα www.capital.gr, Οικονομία της 30 Οκτ.

09 Μάρδας Δ. (2001), Κρατικές Προμήθειες και Εξοπλισμοί από τον «Γύρο του Τόκυο» στη Συνθήκη του Άμστερνταμ, Defense Forum, The Eco – Q Conference, Royal Olympic Hotel (Ομιλία 29/3) Μεσογειακή Παρέμβαση, Εβδομαδιαία Αυτοδιοικητική Εφημερίδα, Αρ. Φ.

428/24-9-10

43

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

44

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 2

The Academy for Strategic Analyses (ASA) is an independent non-profit scientific and research institution, a think-tank, based in Athens. It was founded in 2014, by scientists from the Hellenic Armed Forces and Hellenic Security Corps, who hold a PhD or holders of other high level qualifications, with rich scientific, research and writing work and collaboration with Greek and foreign universities, research centres and institutes, in various scientific fields.

Moreover distinguished personalities from military, diplomatic and academic areas and other high-profile scientists, became members of the Academy.

The main task of the ASA is the development of scientific work and activities in the field of Strategic Studies, Defense, Security and Foreign Policy, the elaboration of scientific analyses, research and studies, as well as the provision of specialized advisory and educational services to public bodies, private sector and to individuals in those articles, at national, European and international levels.

In this framework, the Academy's activities are developed within scientific areas, such as: (a) Analysis of strategic environment, (b) Analysis of the Defense and Security Policy, (c) System analysis, technology and economy, (d) Operational research, command and control.

The Academy will cooperate with international organizations, academic-scientific institutions and other centers of scientific research with a related object, as well as with authoritative scientists, militaries, diplomats, etc., especially in the Euro-Atlantic and the wider Mediterranean environment.

www.acastran.org info@acastran.org https://www.facebook.com/AcademyStrategicAnalyses

45

www.acastran.org info@acastran.org https://www.facebook.com/AcademyStrategicAnalyses