Κείμενο Εργασίας 4

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

4

ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΑΝ ΣΤΗΝ ΕΞΑΓΓΕΛΙΑ ΤΟΥ «ΔΟΓΜΑΤΟΣ ΤΡΟΥΜΑΝ» Δρ. Ιωάννης Παπαφλωράτος

ΤΟΜΕΑΣ Α’

Ιανουάριος 2015

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

Η Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων (ΑΣΑ), είναι ανεξάρτητος επιστημονικός - ερευνητικός φορέας, μια «δεξαμενή σκέψης», με νομική μορφή αστικού σωματείου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που ιδρύθηκε το 2014 με έδρα την Αθήνα. Τα ιδρυτικά μέλη και τη βάση των μελών της ΑΣΑ αποτελούν επιστήμονες που προέρχονται από τις Ένοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας, που είναι διδάκτορες ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων ή κάτοχοι άλλων υψηλού επιπέδου τίτλων σπουδών, με πλούσιο επιστημονικό, ερευνητικό και συγγραφικό έργο και συνεργασία με ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια, κέντρα μελετών και ινστιτούτα, σε διάφορα επιστημονικά πεδία. Επίσης, μέλη της ΑΣΑ είναι προσωπικότητες του διπλωματικού και ακαδημαϊκού χώρου και άλλοι επιστήμονες υψηλού κύρους με επιστημονική δραστηριότητα σε γνωστικά αντικείμενα τα οποία συνάδουν προς τους σκοπούς της. Σκοπός της ΑΣΑ είναι η ανάπτυξη επιστημονικού έργου και δράσεων στα πεδία των Στρατηγικών Σπουδών, της Άμυνας, της Ασφάλειας και της Εξωτερικής Πολιτικής, η εκπόνηση επιστημονικών αναλύσεων, ερευνών και μελετών καθώς και η παροχή εξειδικευμένων συμβουλευτικών και εκπαιδευτικών υπηρεσιών στα παραπάνω πεδία, σε φορείς του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα και σε φυσικά πρόσωπα, σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Για την υλοποίηση των στόχων της η ΑΣΑ έχει οργανώσει τέσσερεις Επιστημονικούς Τομείς: (1) Ανάλυσης Στρατηγικού Περιβάλλοντος, (2) Ανάλυσης Αμυντικής Πολιτικής και Ασφάλειας (3) Ανάλυσης Συστημάτων, Τεχνολογίας και Οικονομίας, (4) Επιχειρησιακής Έρευνας, Διοικήσεως και Ελέγχου. Μεταξύ των στόχων της ΑΣΑ περιλαμβάνεται η ανάπτυξη συνεργασιών με διεθνείς οργανισμούς, με ακαδημαϊκούς - επιστημονικούς φορείς και άλλα κέντρα επιστημονικής έρευνας με συναφές αντικείμενο, καθώς και με έγκυρους επιστήμονες, στρατιωτικούς, διπλωμάτες, κ.ά., στο εσωτερικό και το εξωτερικό, ιδίως στο ευρω-ατλαντικό και το ευρύτερο μεσογειακό περιβάλλον.

www.acastran.org info@acastran.org https://www.facebook.com/AcademyStrategicAnalyses

Μελέτει το παν - Ακούων όρα - Γνους πράττε

2

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΑΝ ΣΤΗΝ ΕΞΑΓΓΕΛΙΑ ΤΟΥ «ΔΟΓΜΑΤΟΣ ΤΡΟΥΜΑΝ» Δρ. Ιωάννης Παπαφλωράτος

ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4 Ιανουάριος 2015

3

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ – Νο4 / Ιανουάριος 2015 Τίτλος: ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΑΝ ΣΤΗΝ ΕΞΑΓΓΕΛΙΑ ΤΟΥ «ΔΟΓΜΑΤΟΣ ΤΡΟΥΜΑΝ» Συγγραφέας: Δρ. Ιωάννης Παπαφλωράτος

Εκδότης: Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων (ΑΣΑ) Σχεδιασμός – ηλεκτρονική επεξεργασία: ΑΣΑ Copyright © Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων info@acastran.org http://www.acastran.org, https://www.facebook.com/AcademyStrategicAnalyses ISBN: Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική, ή η απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου του βιβλίου με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόμος 2121/1993 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

4

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

Σχετικά με τον συγγραφέα Ο Ιωάννης Παπαφλωράτος είναι Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών (2004), κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στις Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σχέσεις (1998) από το Amsterdam School of International Relations, και πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του ΔΠΘ (1992). Κατά τη διάρκεια των σπουδών του, εργάστηκε ως ερευνητής στο Ελληνικό Ίδρυμα Αμυντικής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛ.Ι.ΑΜ.Ε.Π.) και η εργασία του υπό τον τίτλο «Οι αποφάσεις των διεθνών οργανισμών επί της Γιουγκοσλαβικής κρίσεως (ΟΗΕ, ΝΑΤΟ, Ευρωπαϊκή Ένωση, Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση), 1991 - 1996» εκδόθηκε υπό την μορφή Background Paper σε 4 τόμους για τις διπλωματικές μας υπηρεσίες. Είναι τακτικός καθηγητής στην Σχολή Εθνικής Αμύνης (Σ.ΕΘ.Α.), την Σχολή Εθνικής Ασφαλείας (Σ.Ε.Α.) και το Λαϊκό Πανεπιστήμιο, ενώ έχει διδάξει στην Σχολή Ικάρων, την Σχολή Μετεκπαιδεύσεως και Επιμορφώσεως της Ελληνικής Αστυνομίας και την Σχολή Νομικών Συμβούλων. Τον Σεπτέμβριο του 2009, υπήρξε διαλέκτης στο Πολυεθνικό Κέντρο Εκπαιδεύσεως Επιχειρήσεων Υποστηρίξεως Ειρήνης του ΝΑΤΟ. Τον Δεκέμβριο του 2010, βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για το σύγγραμμά του υπό τον τίτλο «Η ελληνοϊταλική κρίση του 1923 - Το επεισόδιο Tellini/Κερκύρας». Έχουν εκδοθεί 7 βιβλία του (με πλέον πρόσφατο το δίτομο έργο υπό τον τίτλο «Η ιστορία του Ελληνικού Στρατού, 1833 – 1949». Έχουν δημοσιευθεί περισσότερα από 125 άρθρα του σε εφημερίδες και περιοδικά. Είναι μέλος της Ακαδημίας Στρατηγικών Αναλύσεων (ΑΣΑ)

5

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

6

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΑΝ ΣΤΗΝ ΕΞΑΓΓΕΛΙΑ ΤΟΥ «ΔΟΓΜΑΤΟΣ ΤΡΟΥΜΑΝ»

Δρ. Ιωάννης Παπαφλωράτος

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι Ηνωμένες Πολιτείες αποστασιοποιήθηκαν από τα ευρωπαϊκά δρώμενα μετά από το Συνέδριο της Ειρήνης των Βερσαλλιών και τη μη επικύρωση της ομώνυμης Συνθήκης με την απαιτούμενη πλειοψηφία από το αμερικανικό Κογκρέσο. Καθ’ όλη τη διάρκεια των προσεχών ετών, ο «απομονωτισμός» ήταν το κυρίαρχο δόγμα της εξωτερικής τους πολιτικής. Η πολιτική αυτή άρχισε να αλλάζει μετά την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στον οποίο η χώρα αυτή εισήλθε επισήμως ύστερα από την επίθεση των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ. Η αμερικανική πολιτική ξανάγινε ιδεαλιστική κατά την περίοδο 1941-1945. Εντούτοις, οι μεταπολεμικές συνθήκες και η πολιτική των ηγετών των δύο άλλων μεγάλων συμμάχων των Ηνωμένων Πολιτειών, Ουΐνστον Τσώρτσιλ (Winston Churchill) και Ιωσήφ Στάλιν (Josef Stalin), οδήγησαν στη σταδιακή μεταβολή και της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Τον Σεπτέμβριο του 1939, η Μεγ. Βρετανία και η Γαλλία κήρυξαν τον πόλεμο στη Γερμανία. Κατά τα προσεχή δύο έτη, η σύρραξη έλαβε παγκόσμιες διαστάσεις με την είσοδο σε αυτήν διαφόρων κρατών ανά την υφήλιο. Στην Ευρώπη, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ολοκληρώθηκε με την άνευ όρων παράδοση της Γερμανίας τον Μάϊο του 1945, ενώ στην Ασία απαιτήθηκε η χρήση δύο ατομικών βομβών από αμερικανικής πλευράς για τη συνθηκολόγηση της Ιαπωνίας, τον Αύγουστο του ιδίου έτους. Την απόφαση για τη ρίψη των ατομικών βομβών σε ιαπωνικές πόλεις έλαβε ο Χάρυ Τρούμαν (Harry S. Truman), 33ος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτός είχε ανέλθει στον προεδρικό θώκο μετά από τον θάνατο του Φραγκλίνου Ρούζβελτ (Franklin Delano Roosevelt), την 12η Απριλίου 1945. Η Ελλάδα είχε απελευθερωθεί αρκετά νωρίτερα καθώς οι κατοχικές δυνάμεις ξεκίνησαν να αποσύρονται από τη νότια Πελοπόννησο κατά τις τελευταίες ημέρες του Σεπτεμβρίου του 1944. Οι Γερμανοί αποχώρησαν από την Αθήνα την

7

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

12η Οκτωβρίου και έως τα τέλη του μηνός εκείνου το μεγαλύτερο μέρος της χώρας (με την εξαίρεση της Κρήτης)1 είχε απελευθερωθεί. Η κατάσταση της Ελλάδας αμέσως μετά από την απελευθέρωσή της ήταν τραγική. Τα τρόφιμα σπάνιζαν, το εμπόριο διεξαγόταν με απίστευτες δυσκολίες, ο πληθωρισμός βρισκόταν στα ύψη, ένα μεγάλο τμήμα των γεωργικών γαιών ήταν ακαλλιέργητο και οι περισσότερες βιομηχανικές μονάδες αδυνατούσαν να λειτουργήσουν λόγω της καταστροφής των μηχανημάτων τους και εξαιτίας της έλλειψης πρώτων υλών.

Πλοία βυθισμένα από τους Γερμανούς κατά την αποχώρησή τους από την Ελλάδα. Τα πλοία βρισκόντουσαν στον Ισθμό της Κορίνθου. Καταστροφές σαν κι αυτή επιβράδυναν σημαντικά την οικονομική ανόρθωση της Ελλάδας.

Ακόμα χειρότερη, όμως, ήταν η κατάσταση στο πολιτικό πεδίο καθώς οι Έλληνες εξήλθαν από τον πόλεμο βαθειά διχασμένοι και η κυβέρνηση «εθνικής ενότητος» του Γεωργίου Παπανδρέου2 κλυδωνιζόταν από τις πρώτες κιόλας ημέρες της εγκατάστασής της στην αρχή. Τελικώς, οι σχέσεις μεταξύ των εκπροσώπων των παλαιών κομμάτων (λαϊκών και βενιζελικών) με τους αντίστοιχους του Ε.Α.Μ. (το οποίο είχε περιέλθει πλέον υπό τον πλήρη έλεγχο του Κ.Κ.Ε.) οδηγήθηκαν σε ρήξη. Την 3η Δεκεμβρίου 1944, ξεκίνησε η ένοπλη αντιπαράθεση μεταξύ των δύο πλευρών με στόχο την κατάκτηση της εξουσίας.

Η μεγαλόνησος και δη το δυτικό τμήμα της, ο νομός Χανίων, απελευθερώθηκε με τη λήξη του πολέμου στην Ευρώπη και τη συνθηκολόγηση της Γερμανίας.

1

Η κυβέρνηση σχηματίστηκε μετά από την υπογραφή της «Συμφωνίας του Λιβάνου», την 20η Μαΐου 1944. Από τις 2 Σεπτεμβρίου 1944, συμμετείχαν σε αυτήν και εκπρόσωποι του Κ.Κ.Ε..

2

8

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

Οι ηγέτες της Μεγ. Βρετανίας Κλέμεντ Άττλυ, των Ηνωμένων Πολιτειών Χάρυ Τρούμαν και της Σοβ. Ρωσίας Ιωσήφ Στάλιν κατά τη διάρκεια των εργασιών της Συνδιάσκεψης του Πότσνταμ (17 Ιουλίου – 2 Αυγούστου 1945).

Το λεγόμενο «κίνημα του Δεκεμβρίου» στοίχισε χιλιάδες νεκρούς, κυρίως αμάχους, και στιγματίστηκε από ανήκουστες ακρότητες στις γειτονιές της Αθήνας (Γαλάτσι-διυλιστήρια Ούλεν, Καρέα, Περιστέρι, Τουρκοβούνια), τις οποίες διέπραξαν οι άνδρες της διαβόητης Ο.Π.Λ.Α. (Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών).3 Τελικώς, το κίνημα έληξε με ήττα των δυνάμεων του Ε.Α.Μ. – Ε.Λ.Α.Σ., η οποία επισφραγίστηκε με την υπογραφή της «Συμφωνίας της Βάρκιζας», την 12η Φεβρουαρίου του 1945. Έκτοτε, ξεκίνησε μία προσπάθεια ανασυγκροτήσεως της χώρας, αν και δεν έλειψαν τα φαινόμενα αντεκδικήσεως για τα γεγονότα του πρόσφατου παρελθόντος, κυρίως στην επαρχία.4

Οι συγγραφείς είναι δύσκολο να καταλήξουν σε αδιαμφισβήτητα νούμερα σχετικά με τις απώλειες των δύο αντιπάλων κατά τα γεγονότα του «κινήματος του Δεκεμβρίου». Σύμφωνα με ορισμένους από αυτούς, οι απώλειες των πιστών στην κυβέρνηση Παπανδρέου δυνάμεων ανήλθαν σε: 3.489 νεκρούς (μελών των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας), ανεξακρίβωτο αριθμό τραυματιών, μελών της προαναφερθείσης ομάδος, 56.373 νεκρούς αμάχους, εκτελεσθέντες από την Ο.Π.Λ.Α. ή θανόντες από τις κακουχίες και 65.000 περίπου αιχμαλώτους, οι οποίοι συνελήφθησαν από τον Ε.Λ.Α.Σ.. Αντιστοίχως, οι απώλειες των δυνάμεων του Ε.Α.Μ. – Ε.Λ.Α.Σ., υπολογιζόμενες κατά προσέγγιση (καθώς το επίσημο Κ.Κ.Ε ουδέποτε προχώρησε στην παράθεση αναλυτικών στοιχείων) ανήλθαν σε : 5.200 νεκρούς, 8.500 τραυματίες και 8.000 αιχμαλώτους, οι οποίοι μεταφέρθηκαν στην Ελ Ντάμπα της Βορείου Αφρικής.

3

4

Τα γεγονότα αυτά χαρακτηρίζονται από πολλούς συγγραφείς ως «λευκή τρομοκρατία».

9

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

Η ΒΟΗΘΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΤΗΝ UNRRA Κατά την περίοδο εκείνη, ιδιαίτερη βοήθεια στους χειμαζόμενους Έλληνες προσέφερε η Ούνρα (U.N.R.R.A.- United Nations Relief and Rehabilitation Administration). Η οργάνωση αυτή δημιουργήθηκε από τους Συμμάχους με σκοπό την παροχή βοήθειας προς τους κατοίκους των χωρών, που είχαν περιέλθει σε δεινή κατάσταση εξαιτίας του πολέμου καθώς και τη συνδρομή των προσφύγων. Η Ούνρα δημιουργήθηκε τον Νοέμβριο του 1943 και διευθυνόταν από μία κεντρική επιτροπή, στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι της εθνικιστικής Κίνας, των Ηνωμένων Πολιτειών, της Μεγάλης Βρετανίας και της Σοβιετικής Ρωσίας. Τα τέσσερα αυτά κράτη ανέλαβαν την υποχρέωση να καλύψουν τα ¾ των δαπανών της οργάνωσης. Εντούτοις, οι Ηνωμένες Πολιτείες συμμετείχαν με ποσοστό, το οποίο άγγιζε το 70%, ενώ και ο γενικός διευθυντής της οργάνωσης ήταν Αμερικανός. Ουσιαστικά, η Ούνρα αντικατέστησε τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, στην πολύπλευρη συνεισφορά του οποίου οφείλεται η επιβίωση πολλών Ελλήνων κατά τη διάρκεια της κατοχής. Το 10% περίπου των δαπανών της Ούνρα πραγματοποιήθηκε για τον εφοδιασμό της Ελλάδας κατά τη διετία 1945-46. Το συνολικό ποσόν ανήρχετο σε 358.000.000 δολάρια και ισούτο με τον ετήσιο προϋπολογισμό του ελληνικού κράτους! Η πλειοψηφία των εργαζομένων στην οργάνωση ήταν Αμερικανοί υπήκοοι και η Ούνρα δρούσε (ή φαινόταν προς τα έξω ότι τελούσε ) υπό τον έλεγχο των Ηνωμένων Πολιτειών. Σταδιακά, όλο και περισσότεροι άνθρωποι της Ούνρα έφθαναν στην Ελλάδα και έρχονταν σε επαφή με τα τεκταινόμενα στη χώρα. Ως εκ τούτου, συν τω χρόνω αυξήθηκε ο αριθμός των αναφορών, οι οποίες έφθαναν στις διάφορες αμερικανικές υπηρεσίες σχετικά με την άθλια οικονομική κατάσταση της χώρας αλλά και την αστάθεια στο πολιτικό της γίγνεσθαι. Ταυτόχρονα, πύκνωναν οι επαφές των Ελλήνων ιθυνόντων (π.χ. του διοικητού της Τραπέζης της Ελλάδος και μετέπειτα αντιπροέδρου της κυβερνήσεως και υπουργού Εφοδιασμού στην κυβέρνηση του Ναυάρχου Βούλγαρη καθηγητού Κυριάκου Βαρβαρέσου) με Αμερικανούς αξιωματούχους με αντικείμενο τη συνδρομή των τελευταίων για την ανόρθωση της καταβαραθρωμένης ελληνικής οικονομίας. Τότε, η Ουάσινγκτον δεν ήταν ακόμα έτοιμη να εμπλακεί ενεργά στα τεκταινόμενα στην Ελλάδα και κατά συνέπεια οι επαφές δεν επέφεραν το ποθούμενο για τους Έλληνες αποτέλεσμα. Η εξέλιξη αυτή δεν απογοήτευσε τους Έλληνες ιθύνοντες. Στο Συνέδριο της Ειρήνης στο Παρίσι (Ιούλιος – Οκτώβριος 1946), ο Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Τσαλδάρης είχε σειρά επαφών με Αμερικανούς (κυρίως) και Βρετανούς αξιωματούχους, αιτούμενος την καταβολή δανείου στην Ελλάδα ως προκαταβολή για τις γερμανικές αποζημιώσεις. Οι Αμερικανοί φάνηκαν επιφυλακτικοί, αλλά όχι αρνητικοί όπως στο πρόσφατο παρελθόν.

10

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

Γελοιογραφία του Φωκίωνα Δημητριάδη σχετικά με τις μεταπολεμικές πολεμικές επανορθώσεις τις οποίες προσδοκούσε η Ελλάδα.

11

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

Μάλιστα, ο υπουργός Εξωτερικών Τζέϊμς Φράνσις Μπέρνς (James Francis Byrnes)5 πρότεινε τη μετάβαση μίας ελληνικής αντιπροσωπείας στην Αμερική προς συζήτηση των μεθόδων εξορθολογισμού της ελληνικής οικονομίας. Τον επόμενο μήνα, ολιγομελής ελληνική αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον Σοφοκλή Βενιζέλο μετέβη στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το αίτημα των μελών της, όμως, περί παροχής δανείου ύψους 175.000.000 δολαρίων απερρίφθη.. μετ’ επαίνων από το σύνολο των Αμερικανών αξιωματούχων. Ο ίδιος ο Πρόεδρος Τρούμαν συνέστησε στους Έλληνες απεσταλμένους να επιλύσουν πρώτα τα εσωτερικά τους προβλήματα, τα οποία τους εμπόδιζαν να απορροφήσουν το ήδη εγκεκριμένο δάνειο ύψους 25.000.000 δολαρίων. Πράγματι, η εσωτερική κατάσταση στη χώρα έβαινε από το κακό στο χειρότερο. Οι κυβερνήσεις διαδέχονταν η μία την άλλη, 6 η ανάκαμψη της οικονομίας προχωρούσε με αργούς ρυθμούς, απεργίες ξεσπούσαν συνεχώς, η διαφθορά κυριαρχούσε σε πολλούς τομείς του δημοσίου βίου (μεταξύ αυτών συγκαταλεγόταν και η διαχείριση της βοήθειας της Ούνρα), ενώ το αίσθημα ασφάλειας δεν είχε εμπεδωθεί κυρίως στην επαρχία. Πολλές και επανειλημμένες υπήρξαν οι καταγγελίες διαφόρων αριστερών πολιτών, οι οποίοι υποστήριζαν ότι έπεφταν θύματα εις βάρους τους διακρίσεων, ενώ πολλοί επιζητούσαν να εκδικηθούν για τα όσα υπέστησαν από την «τρομοκρατία του Ε.Α.Μ» κατά την περίοδο 1942 – 45. Κομβικό σημείο της πολιτικής αντιπαράθεσης υπήρξε η επάνοδος του Βασιλέως Γεωργίου Β΄ στην Ελλάδα και η διεξαγωγή ελεύθερων και αδιάβλητων εκλογών. Τελικώς, οι βουλευτικές εκλογές ορίστηκαν για την 31η Μαρτίου 1946. Προηγουμένως, ο γηραιός Πρωθυπουργός Θεμιστοκλής Σοφούλης είχε προβεί στην εξαγγελία μίας αμνηστίας, στη διενέργεια αδιάβλητων εκλογών στη Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος (οι οποίες ανέδειξαν έναν ακραιφνή κομμουνιστή στη θέση του γενικού γραμματέα της συνομοσπονδίας) και στη σκλήρυνση της στάσης του έναντι οιασδήποτε παρεκτροπής οργανώσεων της άκρας δεξιάς, βλέπε περιστατικό της οργάνωσης Μαγγανά στην Καλαμάτα, την 19η Ιανουαρίου 1946. Εντούτοις, το Κ.Κ.Ε είχε αποφασίσει να απόσχει από τις εκλογές. Επιπλέον, την 12η Φεβρουαρίου η ολομέλεια της Κεντρικής του Επιτροπής αποφάσισε την «οργάνωση ένοπλου αγώνα ενάντια στο μοναρχοφασισμό». Ο αγώνας αυτός ξεκίνησε την 30η Μαρτίου 1946, παραμονή της ημέρας διεξαγωγής των βουλευτικών εκλογών και συνεχιζόταν με διαρκώς εντεινόμενο ρυθμό καθ’ όλη τη διάρκεια του 1946 και των πρώτων μηνών του 1947.

Ο Τζέϊμς Μπερνς διετέλεσε μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων και της Γερουσίας επί σειρά ετών. Ανήκε στο Δημοκρατικό κόμμα και συγκαταλεγόταν μεταξύ των στενών συνεργατών του Προέδρου Ρούζβελτ. Παραιτήθηκε μετά από τη Διάσκεψη της Γιάλτας και ανακλήθηκε στην ενεργό υπηρεσία από τον Πρόεδρο Τρούμαν για να αναλάβει τα καθήκοντα του υπουργού Εξωτερικών (1945-47). Τέλος, διετέλεσε κυβερνήτης της πολιτείας της Νότιας Καρολίνας (1951-55).

5

Είναι αξιοσημείωτο ότι από την απελευθέρωση της χώρας και έως την εξαγγελία του «δόγματος Τρούμαν» (τον Μάρτιο του 1947) δηλαδή σε διάστημα 2,5 ετών ακριβώς, ορκίστηκαν εννέα (9) πρωθυπουργοί !

6

12

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

ΤΟ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ Σταδιακά, εντεινόταν το ενδιαφέρον των Αμερικανών για την Ελλάδα και αυτό δεν ήταν αποτέλεσμα μόνο της αδυναμίας του ελληνικού στρατού όπως συντρίψει το κομμουνιστικό κίνημα (άλλωστε, οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις μόλις και μετά βίας έφθαναν τους 70.000 πλημμελώς εκπαιδευμένους και μάλλον κακώς εξοπλισμένους άνδρες) αλλά και της ραγδαίας επιδείνωσης των αμερικανορωσικών σχέσεων. Το τελευταίο αυτό γεγονός καθιστούσε επιτακτική την ανάγκη συντριβής των Ελλήνων κομμουνιστών, το κίνημα των οποίων ενισχυόταν ποικιλοτρόπως από τα γειτονικά, κομμουνιστικά κράτη της Αλβανίας, της Βουλγαρίας και της Γιουγκοσλαβίας. Ήδη από το 1946, η αμερικανική τράπεζα «Import-Export Bank» συμφώνησε στη χορήγηση ενός δανείου ύψους 25.000.000 δολαρίων στην ελληνική κυβέρνηση, αν και απέρριψε την πρόταση της τελευταίας για τη χορήγηση ενός δεύτερου δανείου, διπλάσιου ύψους εν όψει της διακοπής της βοήθειας από την Ούνρα. Επιπλέον, αυξήθηκε κατακόρυφα η συχνότητα των επισκέψεων Αμερικανών αξιωματικών καθώς και μεγάλων μονάδων επιφανείας του αμερικανικού στόλου στην Ελλάδα. Τέλος, η Ουάσινγκτον ενέκρινε πιστώσεις, με τις οποίες η Αθήνα μπόρεσε να καταβάλει προκαταβολή προκειμένου να αγοράσει περί τα εκατό (100) πλοία τύπου Liberty, τα οποία απετέλεσαν τον πυρήνα του νεοσύστατου ελληνικού εμπορικού στόλου. Εντούτοις, τα μέτρα αυτά δεν επαρκούσαν σύμφωνα με την αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα, η οποία «βομβάρδιζε» με αναφορές της το «κέντρο» (δηλαδή την Ουάσινγκτον) για την παροχή επιπλέον βοήθειας. Οι πιέσεις αυτές έφεραν αποτελέσματα καθώς το Στέϊτ Ντιπάρτμεντ (State Department) υπεσχέθη στον Πρωθυπουργό Τσαλδάρη πως θα υπέβαλε μία εισήγηση προς το Κογκρέσο για την παραχώρηση στρατιωτικού υλικού «εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος». Την ίδια περίοδο, έφθασε στην Αθήνα μία επιτροπή Αμερικανών εμπειρογνωμόνων, τα μέλη της οποίας διαπίστωσαν την ανάγκη παροχής περαιτέρω κονδυλίων για την ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας. Η Ουάσινγκτον δεν φαινόταν, όμως, διατεθειμένη να διαθέσει περισσότερα χρήματα σε μία χώρα, η οποία ανήκε παραδοσιακά στη σφαίρα επιρροής του Λονδίνου. Προς τούτο, πίεζε το τελευταίο να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του, οι οποίες πήγαζαν από τη μεταπολεμική γεωστρατηγική ισορροπία στην περιοχή. Την εποχή εκείνη, η Μεγ. Βρετανία αντιμετώπιζε τα δικά της οξύτατα εσωτερικά προβλήματα, τα οποία επιτείνονταν από την επικείμενη ανεξαρτησία της Ινδίας, η οποία αποτελούσε για αιώνες «το πετράδι του στέμματος» του εκάστοτε Βρετανού μονάρχη. Η βρετανική οικονομία είχε εισέλθει σε φάση ύφεσης και η εμπλοκή της χώρας στα τεκταινόμενα στην Ελλάδα συναντούσε την αποδοκιμασία της, παρασυρόμενης από τον Τύπο, κοινής γνώμης. Το Λονδίνο μόλις και μετά

13

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

βίας μπόρεσε να παραχωρήσει ένα δάνειο ύψους 10.000.000 στερλινών στην Αθήνα, τον Ιανουάριο του 1946. Η βρετανική κυβέρνηση διευκρίνισε, όμως, σε όλους τους τόνους ότι δεν θα παρείχε άλλη «διευκόλυνση» προς την Αθήνα στο εγγύς μέλλον. Εντούτοις, η κατάσταση στην Ελλάδα παρέμενε κρίσιμη και στις αρχές του επόμενου έτους, τα μέλη της βρετανικής κυβέρνησης ήρθαν αντιμέτωπα με το δίλημμα της παροχής της μέγιστης δυνατής βοήθειας στην Αθήνα ή της πλήρους αποχώρησης από το ελληνικό έδαφος. Οι απόψεις των Βρετανών ιθυνόντων διΐσταντο και ως εκ τούτου αποφασίστηκε να εκτεθεί πάραυτα το πρόβλημα στην Ουάσινγκτον. Την 21η Φεβρουαρίου 1947, το Λονδίνο ενημέρωσε την Ουάσινγκτον ότι οι απελπιστικές οικονομικές συνθήκες και η πολιτική κατάσταση της Ελλάδας καθιστούσαν επικείμενη την κατάρρευση της τελευταίας, εάν δεν της παρεχόταν υλική βοήθεια. Η βοήθεια αυτή έπρεπε να ανέλθει στο ποσόν των 21.000.000 λιρών μόνο για το 1947. Το ποσόν αυτό θα χρησίμευε για την άμεση αποκατάσταση ενός είδους σταθερότητας, διότι εάν προσμετρούνταν και όλες οι άλλες ανάγκες, το ποσόν το οποίο θα απαιτείτο θα έφθανε τα 40.000.000 λίρες. Επιπλέον, η βρετανική κυβέρνηση εκτιμούσε ότι τα ίδια περίπου χρήματα (τα οποία θα προέρχονταν αναγκαστικά από το εξωτερικό) θα έπρεπε να διατεθούν και για τα προσεχή έτη. Η βρετανική κυβέρνηση βρισκόταν στη δυσάρεστη θέση να πληροφορήσει την αντίστοιχη αμερικανική ότι αδυνατούσε να συνεχίσει να ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις της στην Ελλάδα πέραν της 31ης Μαρτίου του έτους εκείνου. Κατά συνέπεια, θα παρίστατο ανάγκη όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες αναλάβουν το δημοσιονομικό αυτό βάρος από την 1η Απριλίου 1947. Ο επείγων χαρακτήρας του βρετανικού διαβήματος συνέπεσε με την αναδιαμόρφωση της αμερικανικής πολιτικής παγκοσμίως. Η Ουάσινγκτον θεωρούσε πλέον ότι όφειλε να αντιδράσει δυναμικά και να διασφαλίσει τα συμφέροντά της τόσο στην Περσία και την Τουρκία όσο και στην Ελλάδα. Οι Αμερικανοί ιθύνοντες θεωρούσαν ότι η κατάρρευση του πολιτικού συστήματος ενός εκ των τριών κρατών θα επηρέαζε σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό και τα άλλα δύο. Βραχυπρόθεσμος στόχος της ρωσικής διπλωματίας ήταν η αύξηση της επιρροής της στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, της μέσης Ανατολής και του Ινδικού Ωκεανού καθώς και η έξοδός της στις λεγόμενες «ζεστές θάλασσες».

14

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΡΟΥΜΑΝ Η Ελλάδα φαινόταν ως η πλέον πιθανή για την ευόδωση των ρωσικών σχεδίων, κατά την περίοδο εκείνη. Έγραψε χαρακτηριστικά ο Πρόεδρος Τρούμαν στα απομνημονεύματά του ότι οι εκθέσεις των μυστικών υπηρεσιών ανέφεραν: «…πολλοί εκ των ανταρτών προσηλυτίζοντο, εγυμνάζοντο και εφοδιάζοντο εις διάφορα έξω των ελληνικών συνόρων στρατόπεδα. Υπό την σοβιετικήν καθοδήγησιν, ανέφερε μία των εκθέσεων, οι βόρειοι γείτονες της Ελλάδος – ήτοι η Γιουγκοσλαβία, η Βουλγαρία και η Αλβανία – διεξήγαγον εκστρατείαν προς δημιουργίαν μίας κομμουνιστικής Ελλάδος.» Την 3η Μαρτίου, ο Έλληνας Πρωθυπουργός Δημήτριος Μάξιμος και ο υπουργός Εξωτερικών Τσαλδάρης απηύθυναν μία νέα έκκληση προς τον Τρούμαν για άμεση αποστολή δημοσιονομικής και στρατιωτικής βοήθειας. Η κρίσιμη ώρα είχε φθάσει για τον Αμερικανό Πρόεδρο, ο οποίος έπρεπε να αποφασίσει εάν θα μετέβαλε την εξωτερική πολιτική του προκατόχου του7 ή όχι. Κατά τη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου της 7ης Μαρτίου, ο Τρούμαν ανακοίνωσε στα μέλη του ότι ήταν έτοιμος να λάβει μία πολύ σοβαρή απόφαση. Η απόφαση αυτή ήταν μάλλον ή ήττον αναγκαία ύστερα από τη διακοίνωση της βρετανικής κυβέρνησης σχετικά με τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Η κατάσταση στις δύο προαναφερθείσες χώρες απαιτούσε, σύμφωνα με τον Τρούμαν, τη χάραξη μίας εντελώς διαφορετικής πολιτικής από εκείνη, την οποία ακολουθούσαν έως τότε οι Ηνωμένες Πολιτείες, όχι μόνο στη συγκεκριμένη περιοχή αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Η απόφαση αυτή, συμπλήρωσε ο Αμερικανός Πρόεδρος, θα αποτελούσε σημείο καμπής στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών. Η αλήθεια είναι ότι, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, ο Τρούμαν και το επιτελείο του είχαν αρχίσει να συνειδητοποιούν ότι μία νέα και πιο δυναμική ανάμειξη των Ηνωμένων Πολιτειών στις ευρωπαϊκές υποθέσεις ήταν επιβεβλημένη ήδη από τα τέλη του 1946. Πάντως, οι οριστικές αποφάσεις ελήφθησαν ύστερα από τη βρετανική διακοίνωση της 21ης Φεβρουαρίου και το νέο δόγμα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής διαμορφώθηκε εντός δεκαεννέα (19) μόνο ημερών (από τις 21/2 έως τις 12/3, όταν διατυπώθηκε το «δόγμα Τρούμαν»). Οι Αμερικανοί ιθύνοντες συμφώνησαν ότι η νέα πολιτική έπρεπε να παρουσιαστεί στην α-

Η πολιτική του Προέδρου Ρούζβελτ είχε διαμορφωθεί κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και συνίστατο στη διαμόρφωση ενός συλλογικού συστήματος ασφαλείας υπό την επίβλεψη των Μεγάλων Δυνάμεων. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονταν μόνο οι, νικήτριες του πολέμου, Συμμαχικές δυνάμεις, οι οποίες θα αποτελούσαν και τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του υπό σύσταση οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών. Ο Ρούζβελτ πίστευε ότι ήταν εφικτή η συνεννόηση μεταξύ των δυνάμεων αυτών και ότι η, γεωπολιτικώς ενισχυμένη από την έκβαση του πολέμου, Σοβιετική Ρωσία μπορούσε να ενσωματωθεί ομαλά στο διεθνές σύστημα.

7

15

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

μερικανική και στην παγκόσμια κοινή γνώμη ως βοήθεια προς τις ελεύθερες κυβερνήσεις προκειμένου να ισχυροποιηθούν και να καταφέρουν να αντιμετωπίσουν τις επιθέσεις και την υπονόμευση των κομμουνιστών. Στις 13.00 μ.μ. της 12ης Μαρτίου, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών μίλησε σε μία κοινή συνεδρίαση των μελών των δύο νομοθετικών σωμάτων, της Γερουσίας και της Βουλής των Αντιπροσώπων. Ο Τρούμαν ξεκίνησε τον λόγο του, αναφέροντας ότι «η εξωτερική πολιτική και η εθνική ασφάλεια της χώρας αυτής διακυβεύονται». Κατόπιν, περιέγραψε με γλαφυρότητα τις τραγικές συνθήκες, που επικρατούσαν στην Ελλάδα και τόνισε με εμφαντικό τρόπο τον κίνδυνο τον οποίο διέτρεχε το κράτος αυτό εξαιτίας της κομμουνιστικής διείσδυσης. Η διείσδυση αυτή καθίστατο εφικτή λόγω της συνδρομής των βορείων γειτόνων της Ελλάδας προς τους κομμουνιστές αλλά και της αδυναμίας του ελληνικού στρατού να προβάλει αποτελεσματική αντίσταση στις μαζικές κομμουνιστικές επιθέσεις.

16

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

Στη συνέχεια, ο Αμερικανός Πρόεδρος έκανε μνεία στις συνεχείς εκκλήσεις των ελληνικών κυβερνήσεων προς την αντίστοιχη αμερικανική για την παροχή βοήθειας και ανακοίνωσε ότι η βρετανική οικονομική και δημοσιονομική αρωγή προς την Αθήνα θα τερματιζόταν την 31η Μαρτίου. Ακολούθως, ο Τρούμαν πρόσθεσε ότι η απάντηση στο ενδεχόμενο ερώτημα γιατί η Ελλάδα δεν προσέτρεξε για βοήθεια στα Ηνωμένα Έθνη ήταν το επείγον της κατάστασης, ενώ διατύπωσε και επιφυλάξεις για το κατά πόσον ο Ο.Η.Ε. ήταν σε θέση να συνδράμει ουσιαστικά την Αθήνα. Ο Αμερικανός Πρόεδρος αντιλήφθηκε ότι το ακροατήριό του, και ίσως η αμερικανική κοινή γνώμη, δυσπιστούσε και γι’ αυτό ανέβασε ακόμα περισσότερο τους τόνους, προσθέτοντας χαρακτηριστικά τις εξής φράσεις: «Η Ελλάς πρέπει να τύχη της βοηθείας, εάν πρόκειται να γίνη μία σεβομένη εαυτήν δημοκρατία. Αι Ηνωμέναι Πολιτείαι οφείλουν να παράσχουν την βοήθειαν ταύτην καθώς δεν υπάρχη άλλη χώρα, προς την οποίαν η δημοκρατική Ελλάς θα ηδύνατο να στραφή.» Τόνισε δε ότι δεν υπήρχε άλλο έθνος στον πλανήτη εκείνη την περίοδο το οποίο όχι απλώς να μπορούσε αλλά και να ήθελε να παράσχει την αναγκαία υποστήριξη προς μία δημοκρατική ελληνική κυβέρνηση. Μετά, ο Τρούμαν επιχείρησε να διασκεδάσει τις όποιες αμφιβολίες των Αμερικανών για την ορθή χρήση της βοήθειας, την οποία επιθυμούσε ο ίδιος να λάβει η Αθήνα και διευκρίνισε ότι για τη διαχείρισή της θα μεριμνούσαν Αμερικανοί απεσταλμένοι. Ο Αμερικανός Πρόεδρος γνώριζε καλά ότι ουδέποτε στο παρελθόν είχε υποβληθεί παρόμοιο αίτημα στο Κογκρέσο σε καιρό ειρήνης, με αντικείμενο δηλαδή την εκταμίευση χρημάτων, τα οποία θα δίδονταν σε άλλες χώρες για τη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας και της πολιτικής τους ανεξαρτησίας. Προς τούτο δήλωσε ότι κατανοούσε πλήρως τις ευρύτατες συνέπειες, τις οποίες θα είχε μία ενδεχόμενη παροχή βοήθειας στην Ελλάδα και την Τουρκία από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στο σημείο αυτό, ο Τρούμαν ύψωσε τον τόνο της φωνής του και τόνισε εμφαντικά τις προσεχείς φράσεις: «Εις εκ των πρωταρχικών αντικειμενικών σκοπών της εξωτερικής πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτειών είναι η δημιουργία συνθηκών υπό τας οποίας ημείς και άλλα έθνη θα είμεθα ικανοί να εξεύρωμεν τρόπον ζωής απηλλαγμένον καταπιέσεως… Όπως εξασφαλισθή η ειρηνική ανάπτυξις των εθνών από πάσης καταδυναστεύσεως αι Ηνωμέναι Πολιτείαι ανέλαβον ηγετικόν ρόλον εις την οργάνωσιν των Ηνωμένων Εθνών. Τα Ηνωμένα Έθνη αποσκοπούν να καταστήσουν δυνατήν την διαρκή ελευθερίαν και ανεξαρτησίαν δι’όλα των τα μέλη. Δεν δυνάμεθα να υπηρετήσωμεν ασφαλώς τους αντικειμενικούς μας σκοπούς, εάν δεν έχωμεν την

17

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

θέλησιν να βοηθήσωμεν τους ελευθέρους λαούς όπως διατηρήσουν τους ελευθέρους θεσμούς των και την εθνικήν των ακεραιότητα έναντι επιθετικών κινημάτων, τα οποία επιδιώκουν να επιβάλουν εις αυτούς ολοκληρωτικά καθεστώτα. Τούτο δεν είναι ειμή ειλικρινής αναγνώρισις, ότι τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, τα οποία επιβάλλονται εις τους ελευθέρους λαούς δι’ αμέσου ή εμμέσου επιθέσεως, υπονομεύουν τα θεμέλια της διεθνούς ειρήνης, ως εκ τούτου δε και την ασφάλειαν των Ηνωμένων Πολιτειών.» Το μήνυμα ήταν σαφές και απευθυνόταν προς τον ισχυρό άνδρα του Κρεμλίνου. Η επίθεση, όμως, του Τρούμαν στον κομμουνισμό και τις μεθόδους του δεν σταμάτησε στο σημείο εκείνο αλλά κλιμακώθηκε στις επόμενες φράσεις της ομιλίας του:

Ο Πρόεδρος Τρούμαν εξαγγέλλει το νέο δόγμα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής στο Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών την 12η Μαρτίου 1947

«Κατά την παρούσαν στιγμήν της παγκοσμίου ιστορίας, όλα σχεδόν τα έθνη οφείλουν να εκλέξουν μεταξύ τούτου ή εκείνου του τρόπου ζωής. Η εκλογή αύτη δεν είναι συνήθως τόσον ελευθέρα. Ο εις τρόπος ζωής στηρίζεται επί της θελήσεως της πλειονότητος και διακρίνεται εκ των ελευθέρων του θεσμών, της αντιπροσωπευτικής κυβερνήσεως, των ελευθέρων εκλογών, των εγγυήσεων της ατομικής ελευθερίας, της ελευθερίας του λόγου, της θρησκείας και της ελευθερίας

18

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

από πάσης πολιτικής καταδυναστεύσεως. Ο δεύτερος στηρίζεται επί της θελήσεως μίας μειονότητος, επιβληθείσης δια της βίας επί της πλειονότητος · στηρίζεται επί της τρομοκρατίας και της καταπιέσεως, επί ελεγχομένου Τύπου και ελεγχομένης ραδιοφωνίας, επί εκ των προτέρων καθορισμένου τύπου εκλογών και επί της καταργήσεως των ατομικών ελευθεριών. Πιστεύω ότι η πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών πρέπει να αποσκοπεί εις την υποστήριξιν των ελευθέρων λαών, οι οποίοι αντιτάσσονται κατ’ αποπειρών υποδουλώσεώς των υπό ενόπλων μειονοτήτων ή δι’ εξωτερικών πιέσεων. Πιστεύω ότι οφείλομεν να βοηθήσωμεν τους ελευθέρους λαούς όπως αποφασίζουν περί της ιδίας αυτών τύχης και κατά τον ιδικόν των τρόπον του σκέπτεσθαι… Αρκεί μόνον εν βλέμμα εις τινα χάρτην, ίνα αντιληφθή τις ότι η επιβίωσις και η ακεραιότης του ελληνικού έθνους είναι υπόθεσις λίαν σοβαρά… Εάν η Ελλάς περιέπιπτεν υπό τον έλεγχον μίας ενόπλου μειονότητος, η εξαφάνισίς της ως ανεξαρτήτου έθνους θα ήσκει βαθείαν εντύπωσιν επί των χωρών της Ευρώπης, των οποίων οι λαοί αντιπαλαίουν κατά μεγάλων δυσχερειών όπως διατηρήσουν την ελευθερίαν και ανεξαρτησίαν των, ενώ συγχρόνως αγωνίζωνται και όπως επανορθώσουν τας εκ του πολέμου ζημίας. Η κατάρρευσις των ελευθέρων θεσμών και η απώλεια της ανεξαρτησίας θ’ απέβαινε καταστροφική όχι μόνον δι’αυτούς αλλά και δι’ ολόκληρον τον κόσμον. Θα έπρεπε, άραγε, να υστερήσωμεν από του να βοηθήσωμεν την Ελλάδα και την Τουρκίαν, κατά την μοιραίαν ταύτην ώραν, μολονότι τούτο θα είχεν ευρείας συνεπείας εις την Δύσιν και την Ανατολήν ; Οφείλομεν να αναλάβωμεν άμεσον και αποφασιστικήν δράσιν». Ολοκληρώνοντας τη βαρυσήμαντη ομιλία του, ο Αμερικανός Πρόεδρος δήλωσε τα εξής : «Είναι σοβαρόν ότι αναλαμβάνωμεν και δεν θα το συνίστων εάν το αντίθετον δεν ήτο σοβαρώτερον… Οι ελεύθεροι λαοί του κόσμου στρέφονται προς τας Ηνωμένας Πολιτείας, ζητούντες υποστήριξιν προς διατήρησιν των ελευθεριών των. Εάν αποστώμεν της ηγεσίας μας, θα θέσωμεν εν κινδύνω την ειρήνην του κόσμου, ασφαλώς δε και την ευημερίαν του ιδίου μας του έθνους. Μεγάλαι ευθύναι βαρύνουν εφ’ ημών, συνεπεία της ταχείας εξελίξεως των γεγονότων. Τρέφω την πεποίθησιν ότι το Κογκρέσον θα αντιμετωπίση τας ευθύνας ταύτας κατά τρόπον αδίστακτον!».

19

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

Η υπογραφή του Προέδρου Τρούμαν στην τελευταία σελίδα του νόμου για το Σχέδιο Μάρσαλ, το οποίο αποτέλεσε την πρακτική εφαρμογή του νέου δόγματος της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.

20

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Ήταν η πρώτη φορά, που ένας τόσο υψηλά ιστάμενος Αμερικανός προέβαινε σε μία δριμεία κριτική του κομμουνιστικού συστήματος. Επίσης, για πρώτη φορά δηλωνόταν με επίσημο και κατηγορηματικό τρόπο η βούληση των Ηνωμένων Πολιτειών όπως αντισταθούν εμπράκτως στη «σοβιετική πλημμυρίδα», η οποία είχε ήδη σαρώσει με εντυπωσιακό τρόπο ολόκληρη την ανατολική και μεγάλο τμήμα της κεντρικής Ευρώπης. Η εξαγγελία του συγκεκριμένου δόγματος ξεπερνούσε σε σημασία τα στενά γεωγραφικά πλαίσια της ανατολικής Μεσογείου. Το νέο δόγμα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής σηματοδοτούσε την οριστική διάσπαση του μετώπου των Συμμάχων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την απαρχή της διαμόρφωσης του μεταπολεμικού διπολικού συστήματος, το οποίο αποτέλεσε το πλαίσιο του διεθνούς γίγνεσθαι έως τις απαρχές της κατάρρευσης του υπαρκτού σοσιαλισμού, το 1989. Σχετικά με την Ελλάδα, το «Δόγμα Τρούμαν» υπήρξε ο προάγγελος της οριστικής συντριβής του αυτοαποκαλούμενου «Δημοκρατικού Στρατού» στον τρίχρονο πόλεμο8 με τις δυνάμεις του ελληνικού κράτους. Επίσης, το εν λόγω δόγμα σήμαινε την απαρχή των παρεμβάσεων του αμερικανικού παράγοντα στις ελληνικές πολιτικές εξελίξεις, οι οποίες συνεχίζονται σε μεγάλο βαθμό έως σήμερα.

Τα γεγονότα της περιόδου 1946-49 αποκαλούνταν «συμμοριτοπόλεμος» επί πολλές δεκαετίες. Ύστερα από τη λεγόμενη «μεταπολίτευση» και ιδίως μετά το 1981 ονομάζονται «εμφύλιος πόλεμος». Ο συγγραφέας αφήνει τον όποιο χαρακτηρισμό στη διακριτική ευχέρεια των αναγνωστών.

8

21

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

1. Αβέρωφ- Τοσίτσας Ευαγγ., Φωτιά και Τσεκούρι. Αθήνα: Εστία, 1984.

2. Γαληνός Λεων., 1939-1949. Αθήνα: χ.ε., 1983.

3. Κεπέσης Νικ., Ο Δεκέμβρης του 1944. Αθήνα: Σύγχρονη εποχή, 1979.

4. Μαθιόπουλος Βας., Ο Δεκέμβριος του 1944. Αθήνα: Νέα σύνορα-Λιβάνη, 1994.

5. Μάρκογλου Μαν., Το Δόγμα Τρούμαν. Αθήνα: E.M.E.IΣ., 2003.

6. Amen M.N., American Foreign Policy in Greece: 1944-1949. Frankfurt: Peter Lang, 1978.

7. Byrnes J.F., Speaking Frankly. New York : Harper and Bros, 1947.

8. Jones Josef M., Fifteen Weeks. New York : The Viking Press, 1955.

9. Kuniholm B., The Origins of the Cold War in the Near East. Princeton: University Press, 1994.

10. Ninkovich Frank A., The Diplomacy of Ideas: US Foreign Policy and Cultural Relations, 1938-1950. Cambridge: University Press, 1981.

22

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 4

The Academy for Strategic Analyses (ASA) is an independent non-profit scientific and research institution, a think-tank, based in Athens. It was founded in 2014, by scientists from the Hellenic Armed Forces and Hellenic Security Corps, who hold a PhD or holders of other high level qualifications, with rich scientific, research and writing work and collaboration with Greek and foreign universities, research centres and institutes, in various scientific fields.

Moreover distinguished personalities from military, diplomatic and academic areas and other high-profile scientists, became members of the Academy.

The main task of the ASA is the development of scientific work and activities in the field of Strategic Studies, Defense, Security and Foreign Policy, the elaboration of scientific analyses, research and studies, as well as the provision of specialized advisory and educational services to public bodies, private sector and to individuals in those articles, at national, European and international levels.

In this framework, the Academy's activities are developed within scientific areas, such as: (a) Analysis of strategic environment, (b) Analysis of the Defense and Security Policy, (c) System analysis, technology and economy, (d) Operational research, command and control.

The Academy will cooperate with international organizations, academic-scientific institutions and other centers of scientific research with a related object, as well as with authoritative scientists, militaries, diplomats, etc., especially in the Euro-Atlantic and the wider Mediterranean environment.

www.acastran.org info@acastran.org https://www.facebook.com/AcademyStrategicAnalyses

23

www.acastran.org info@acastran.org https://www.facebook.com/AcademyStrategicAnalyses