Κείμενο Εργασίας 7 by Academy for Strategic Analises

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ, Πέτρος Σιούσουρας, Κλεάνθης Κυριακίδης

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ ΣΤΟΝ 20Ο ΑΙΩΝΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΑΛ ΚΑΙΝΤΑ ΩΣ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ Δρ. Πέτρος Σιούσουρας Κλεάνθης Κυριακίδης

ΤΟΜΕΑΣ Β’

Φεβρουάριος 2015

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 7

Η Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων (ΑΣΑ), είναι ανεξάρτητος επιστημονικός - ερευνητικός φορέας, μια «δεξαμενή σκέψης», με νομική μορφή αστικού σωματείου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που ιδρύθηκε το 2014 με έδρα την Αθήνα. Τα ιδρυτικά μέλη και τη βάση των μελών της ΑΣΑ αποτελούν επιστήμονες που προέρχονται από τις Ένοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας, που είναι διδάκτορες ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων ή κάτοχοι άλλων υψηλού επιπέδου τίτλων σπουδών, με πλούσιο επιστημονικό, ερευνητικό και συγγραφικό έργο και συνεργασία με ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια, κέντρα μελετών και ινστιτούτα, σε διάφορα επιστημονικά πεδία. Επίσης, μέλη της ΑΣΑ είναι προσωπικότητες του διπλωματικού και ακαδημαϊκού χώρου και άλλοι επιστήμονες υψηλού κύρους με επιστημονική δραστηριότητα σε γνωστικά αντικείμενα τα οποία συνάδουν προς τους σκοπούς της. Σκοπός της ΑΣΑ είναι η ανάπτυξη επιστημονικού έργου και δράσεων στα πεδία των Στρατηγικών Σπουδών, της Άμυνας, της Ασφάλειας και της Εξωτερικής Πολιτικής, η εκπόνηση επιστημονικών αναλύσεων, ερευνών και μελετών καθώς και η παροχή εξειδικευμένων συμβουλευτικών και εκπαιδευτικών υπηρεσιών στα παραπάνω πεδία, σε φορείς του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα και σε φυσικά πρόσωπα, σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Για την υλοποίηση των στόχων της η ΑΣΑ έχει οργανώσει τέσσερεις Επιστημονικούς Τομείς: (1) Ανάλυσης Στρατηγικού Περιβάλλοντος, (2) Ανάλυσης Αμυντικής Πολιτικής και Ασφάλειας (3) Ανάλυσης Συστημάτων, Τεχνολογίας και Οικονομίας, (4) Επιχειρησιακής Έρευνας, Διοικήσεως και Ελέγχου. Μεταξύ των στόχων της ΑΣΑ περιλαμβάνεται η ανάπτυξη συνεργασιών με διεθνείς οργανισμούς, με ακαδημαϊκούς - επιστημονικούς φορείς και άλλα κέντρα επιστημονικής έρευνας με συναφές αντικείμενο, καθώς και με έγκυρους επιστήμονες, στρατιωτικούς, διπλωμάτες, κ.ά., στο εσωτερικό και το εξωτερικό, ιδίως στο ευρω-ατλαντικό και το ευρύτερο μεσογειακό περιβάλλον.

www.acastran.org info@acastran.org https://www.facebook.com/AcademyStrategicAnalyses

Μελέτει το παν - Ακούων όρα - Γνους πράττε

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ, Πέτρος Σιούσουρας, Κλεάνθης Κυριακίδης

ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 7 Φεβρουάριος 2015

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 7

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ – Νο7 / Φεβρουάριος 2015 Τίτλος: ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ ΣΤΟΝ 20Ο ΑΙΩΝΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΑΛ ΚΑΙΝΤΑ ΩΣ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ

Συγγραφέας: Δρ. Πέτρος Σιούσουρας, Κλεάνθης Κυριακίδης

Εκδότης: Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων (ΑΣΑ) Σχεδιασμός – ηλεκτρονική επεξεργασία: ΑΣΑ Copyright © Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων info@acastran.org http://www.acastran.org, https://www.facebook.com/AcademyStrategicAnalyses ISBN: Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική, ή η απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου του βιβλίου με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόμος 2121/1993 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ, Πέτρος Σιούσουρας, Κλεάνθης Κυριακίδης

Σχετικά με τους συγγραφείς

Ο Πέτρος Σιούσουρας είναι Αναπλ. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών. Είναι κάτοχος Διδακτορικού διπλώματος Διεθνούς Δικαίου από το Πάντειο Πανεπιστήμιο, με τίτλος διδακτορικής διατριβής: «Ελλάδα & Περίκλειστα Κράτη: Η Περίπτωση της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας». Έχει αποφοιτήσει από την Ναυτική Σχολή Πολέμου, είναι πτυχιούχος του Παντείου Πανεπιστήμιου. Έχει μεταπτυχιακό δίπλωμα από το US Navy Training Center, Atlantic, Dam Neck, Virginia Beach, VA στο αντικείμενο Πεδίο διαχείρισης Ηλεκτρονικού Πολέμου. Κατέχει Πιστοποιητικό του Ιnternational Maritime Organization (ΙΜΟ) στα Αντικείμενα της Πρόληψης Θαλάσσιας Ρύπανσης, Δίπλωμα επιτυχούς αποφοίτησης της Σχολής Ιστιοπλοΐας Ανοικτής Θαλάσσης και Δίπλωμα εξειδίκευσης της Σχολής Ναυτιλίας – Κατεύθυνσης του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού. Ως αξιωματικός υπηρέτησε σε επιτελικές θέσεις σε αριθμό Πλοίων, Ναυτικών Διοικήσεων και ως υποδιευθυντής σπουδών στη Σχολή Υπαξιωματικών του Ναυτικού. Υπηρέτησε ως Πλωτάρχης και Αντιπλοίαρχος στο ΓΕΕΘΑ στη Διεύθυνση Αμυντικής Πολιτικής. Έχει συγγράψει και δημοσιεύσει μεγάλο αριθμό άρθρων κα βιβλίων ενώ συμμετείχε σε πολλές συλλογικές εκδόσεις. O Κλεάνθης Κυριακίδης είναι υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και κατέχει «Masters στη Δημόσια Διοίκηση με βράβευση Lucius Littauer Award» από το Harvard Kennedy School (2011), «Masters of Science» στην Ωκεανογραφία και «Master of Arts με διάκριση» στις Μεσανατολικές Σπουδές από το Naval Postgraduate School (2005). Έχει συγγράψει δυο βιβλία και συμμετείχε στη συγγραφή άλλων τριών, ενώ έχει δημοσιεύσει περισσότερα από 80 άρθρα σε περιοδικά όπως το Foreign Affairs Hellenic Edition και το Harvard Kennedy School Review (στο τελευταίο έχει διατελέσει Senior Editor). Είναι εκδότης του «Journal on Southeastern European Security Strategy and Transatlantic Leadership» (think tank Strategy International) και Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Επιτροπής Στρατιωτικής Ιστορίας. Έχει συμμετοχή με παρουσιάσεις σε περίπου τριάντα διεθνή και ελληνικά Συνέδρια. Είναι ιδρυτικό μέλος της Ακαδημίας Στρατηγικών Αναλύσεων (ΑΣΑ).

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 7

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ, Πέτρος Σιούσουρας, Κλεάνθης Κυριακίδης

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ανάπτυξη του Ισλάμ κατά τους πρώτους αιώνες της εμφάνισής του, ήταν ταυτόχρονα ιμπεριαλιστική, οικονομική και πολιτιστική.1 Τη σκυτάλη από τις περίφημες Αραβικές δυναστείες των Ουμαγιάδων της Συρίας και της Κόρντομπα, των Αμπασιδών του Ιράκ και των Φατιμιδών της Αιγύπτου, πήραν οι Μούγκαλς στην Περσία, Οθωμανοί Τούρκοι αλλά και οι Μογγόλοι που διέδωσαν το Ισλάμ στην Κεντρική και Ανατολική Ασία. Καθίσταται φανερό ότι μετά την Αραβική κυριαρχία, άρχισε μια αργή αλλά σταθερά πτωτική πορεία, πρώτα πολιτιστικά και μετά οικονομικά. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν είτε εθνική περιχαράκωση (Περσία – Τουρκία), είτε κατακερματισμός (Αραβικά έθνη), είτε αποικιοκρατική επικυριαρχία (Ινδία – Πακιστάν – Κεντρική και Νοτιοανατολική Ασία). Η αρχική αντίδραση στην συντριβή των Ισλαμικών κρατών από τους αλλόθρησκους Δυτικούς, ήταν μια προσπάθεια αποτίναξης του ζυγού με «ιερό πόλεμο» και κατόπιν ένας κοινωνικός εκσυγχρονισμός που όμως φαινόταν να μη συνάδει με την μουσουλμανική ηθική. Τελευταίο βήμα ήταν η «αναγέννηση του Ισλάμ» με την επιστροφή στις «βασικές αρχές» (“fundamentals”) της θρησκείας, η οποία και οδήγησε σε αυτό που στις μέρες μας ονομάζεται «Πολιτικό Ισλάμ».2 Το Ισλάμ ως θρησκεία δε θα έπρεπε να αποτελεί αντικείμενο μελέτης της Στρατηγικής, με απειλές ή προκλήσεις. Όμως παράλληλα αποτελεί και σύστημα Δικαίου, ενώ οι προαναφερθείσες αναθεωρητικές σκέψεις του 20ου αιώνα, το έφεραν στο προσκήνιο ως μια ουτοπική πολιτική απάντηση στα καθιερωμένα συστήματα διακυβέρνησης. Το Πολιτικό Ισλάμ έχει την κομματική του διάσταση, η οποία έλαβε τεράστιες διαστάσεις μετά την Αραβική Άνοιξη και την εξτρεμιστική, τρομοκρατική του διάσταση, με την περιώνυμη Ισλαμική τρομοκρατία.3 Η τελευταία έχει ως κύριο εκφραστή την Αλ Κάιντα, μια που οι υπόλοιπες «ισλαμικές»

Η πολιτιστική υπεροχή των πρώτων Μουσουλμάνων έναντι των Δυτικών Χριστιανών και ενίοτε των θρησκόληπτων Βυζαντινών καταγράφεται στο Αλ Ομπέιντ Άρεφ & Κυριακίδης Κλεάνθης, «Ισλαμοφοβία», Foreign Affairs Hellenic Edition, Τεύχος 13, Μάρτιος 2013. 2

Δε θα ασχοληθούμε με προσπάθεια ορισμού τόσο του Πολιτικού Ισλάμ, όσο και της τρομοκρατίας, αφού και οι δυο αποτελούν αντικείμενα μελέτης, διαφωνιών και ανάλυσης. Χαρακτηριστικά αναφέρονται τα Murphy Caryle, Passion for Islam (NY: Scribner, 2002) και Poland James, Understanding Terrorism (NY: Prentice Hall, 1988). 3

Η θρησκεία απλά χρησιμοποιείται στο όνομα της τρομοκρατίας. Όπως επισημαίνει ο Μαρκ Γιουγκενσμέγιερ «η θρησκεία έχει αναμφίβολα δώσει το κίνητρο, την δικαιολογία, την οργάνωση και την κοσμοθεωρία» για βίαιες πράξεις. Βλ. Juergensmeyer Mark, Terror in the Mind of God (Berkeley: University of California Press, 2003), σ.7

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 7

οργανώσεις δρουν τοπικά και έχουν παράλληλα με το θρησκευτικό και «εθνικοαπαλευθερωτικό» χαρακτήρα σε συγκεκριμένες περιοχές από το Λίβανο και την Παλαιστίνη μέχρι το Κασμίρ, και συνεπώς δεν μπορεί να θεωρηθούν απόλυτες εκφάνσεις του Πολιτικού Ισλάμ.4 Για να κατανοηθεί ο πολιτικός χαρακτήρας του Ισλάμ αρκεί να δοθεί η δέουσα σημασία στην οξυδερκή παρατήρηση του Ολίβιερ, «η Αλ Κάιντα δεν έθεσε ως στόχο της τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη, αλλά το Κέντρο του Παγκοσμίου Εμπορίου και το Πεντάγωνο. Στόχευσε τον σύγχρονο ιμπεριαλισμό με τον ίδιο τρόπου που έκανε και η άκρα αριστερά με λιγότερη επιτυχία τις προηγούμενες δεκαετίες… Η «ούμμα» [θρησκευτική κοινότητα των πιστών στα πρώτα χρόνια του Ισλάμ] παίζει τον ίδιο ρόλο που έπαιζε το προλεταριάτο για τις τροτσκιστικές και αριστερές οργανώσεις στη δεκαετία του 1960».5 Στη σημασία, τους κινδύνους και τις ευκαιρίες που δημιουργούνται από τη δυναμική των Ισλαμικών Κομμάτων δε θα γίνει εκτενής αναφορά, λόγω της περιορισμένης έκτασης του παρόντος πονήματος.6 Συνεπώς θα αναλυθεί μόνο η στρατηγική πρόκληση του Πολιτικού Ισλάμ μέσω της Αλ Κάιντα, η οποία μετεξελίχθηκε από ιεραρχικά δομημένη οργάνωση σε φραντσάιζ, κατόπιν σε ανεξάρτητο δίκτυο χαλαρής πολιτικής ταύτισης και στις μέρες μας προσπαθεί να μεταλλαχθεί σε ατομική ιδεολογία με μαχητές που γίνονται «στρατοί του ενός» (“armies of one”) ή αλλιώς «μοναχικοί λύκοι» (“lone wolves”).

Βλ. Onay Yaser & Kyriakidis Kleanthis , “Global Terrorism And Its Impacts On National Security”, Journal of International Social Research, 1/5, Fall 2008. 5

Mamdani Mahmood, “Whither Political Islam?” Review Essay from Foreign Affairs, Ιανουάριος/Φεβρουάριος, 2005, σ. 152. 6

Λεπτομερής ανάλυση για κάθε χώρα με Ισλαμικά κόμματα από την Τυνησιακή Ενάχντα και τα παρακλάδια της Μουσουλμανικής Αδελφότητας μέχρι τη Χεζμπολά, το τουρκικό AKP και το Μαροκινό JDP, στο Kyriakidis Kleanthis, “Regional Cooperation in the East Mediterranean Basin after the Arab Spring: Perils and Prospects”, Journal on Southeastern European Security Strategy and Transatlantic Leadership Vol III, April 2012. Στο ίδιο πόνημα και ανάλυση για τους κίνδυνους και τις προοπτικές της συνεργασίας τους με τη Δύση.

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ, Πέτρος Σιούσουρας, Κλεάνθης Κυριακίδης

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ ΣΤΟΝ 20Ο ΑΙΩΝΑ Ο Πακιστανός Σαγιέντ Μαουντούντι αποτελεί τον βασικότερο εκπρόσωπο και στοχαστή της αναγέννησης του Ισλάμ στον 20ο αιώνα και της στοιχειοθέτησης του ισλαμικού φονταμενταλισμού. Συνομήλικος του σιϊτη Ιρανού Αγιατολλάχ Χομεϊνί, αλλά και του σουνίτη Αιγυπτίου Σαγιέντ Κουτμπ, που οι θεωρίες τους θα παρουσιαστούν αργότερα7, αποτελεί την αφετηρία για όλους τους άλλους, ενώ ταυτόχρονα είναι ο άνθρωπος που εισήγαγε το Ισλάμ στην σύγχρονη πολιτική. Γεννήθηκε στο Αουρανγκαμπάντ της υπό αγγλικής κυριαρχίας νότιας Ινδίας στις 25 Σεπτεμβρίου 1903. Ο πατέρας του είχε ιδιαίτερη προσήλωση στην θρησκεία, έχθρα προς τη Δύση και ήταν σημαντικός δικηγόρος. Ο νεαρός Σαγιέντ δεν έμαθε αγγλικά, όπως τα υπόλοιπα παιδιά της ηλικίας του, όμως έμαθε άριστα περσικά και αραβικά στο μεντρεσέ (ιεροδιδασκαλείο) της Φουρκανίγια. Σε ηλικία 18 ετών ήρθε σε επαφή με την ηγεσία της «Κοινωνίας των Ινδών Ιερέων» («ουλέμα»), της ελίτ του μουσουλμανικού κόσμου. Αντί να εντυπωσιαστεί, μάλλον εντυπωσίασε και του ζητήθηκε να μετακομίσει στο Δελχί και να αναλάβει την έκδοση της επίσημης ημερήσιας εφημερίδας τους «Μουσουλμάνος». Στο Δελχί ο Μαουντούντι επέκτεινε σημαντικά τις γνώσεις του περί την θρησκεία, παρακολουθώντας τα σοβαρότερα σεμινάρια και συνομιλώντας με τους κορυφαίους ιερείς της εποχής και στο τέλος έγινε και ο ίδιος ένας από αυτούς. Επίσης έμαθε, έστω και αργά, αγγλικά. Σε ηλικία 21 ετών ήρθε σε ρήξη με τους υπόλοιπους ουλέμα, γιατί θεωρούσε ότι πρόδιδαν τις αρχές του Ισλάμ στο όνομα του εθνικισμού και της προσπάθειας για ανεξαρτησία. Εκείνη τη χρονιά ξεκίνησε

Για να αναδείξουμε τις βασικές σχολές της Αναγέννησης του πολιτικού Ισλάμ ως Στρατηγικής και Κοσμοθεωρίας, αναλύουμε τρεις μεγάλους θεωρητικούς της (Μαουντούντι, Κουτμπ, Χομεΐνί). Μια πληρέστερη ανάλυση θα περιλάμβανε και τους Αλ Αφγκάνι, Άμπντου, Αλ Μπάννα, Σαντρ και Σαριάτι. Βλ. Rahmena Ali (ed), Pioneers of Islamic Revival (London: Zed Books, 1994)

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 7

να γράφει τα σημαντικότατα έργα του με το περίφημο “al Jihad fi’l Islam” («Ο Ιερός Πόλεμος στο Ισλάμ»), ενώ λίγο αργότερα ακολούθησε το “Risalah-I Diniyat” («Προσπαθώντας να κατανοήσουμε το Ισλάμ»). Μετακόμισε στο Χαϊντεραμπάντ, όπου παρατηρώντας την φθίνουσα κατάσταση της μουσουλμανικής κοινότητας και την άνοδο της ινδουιστικής, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η αιτία της ηθικής και κοινωνικής κατάπτωσης ήταν η μίξη του Ισλάμ με ινδουιστικά στοιχεία και η απομάκρυνση από την ορθή πίστη. Το 1941 ίδρυσε ένα θρησκευτικό κόμμα8, παρακλάδια ή μιμητές του οποίου απλώθηκαν παντού, το περίφημο «Ισλαμικό Κόμμα». Παρότι ήταν αντίθετος στη διάσπαση της Ινδίας, όταν δημιουργήθηκε το Πακιστάν, μετέβη εκεί και επηρέασε τα μέγιστα ώστε η χώρα να ιδρυθεί στο όνομα του Ισλάμ και να τονιστεί η θρησκευτική ταυτότητα περισσότερο από οποιοδήποτε τοπικισμό. Μάλιστα παρότι ο ίδιος προς στιγμήν φυλακίστηκε το 1948, η διακήρυξή του για την ανάγκη «ισλαμικού συντάγματος» του νεοσύστατου κράτους υιοθετήθηκε, όπως και οι ιδέες του, σε μεγάλο βαθμό. Το 1958 το στρατιωτικό καθεστώς του Μοχάμεντ Αγιούμπ Χαν ανέστειλε τη λειτουργία των κομμάτων και το 1964 ο Μαουντούντι οδηγήθηκε εκ νέου στη φυλακή, για να αποφυλακιστεί σχεδόν αμέσως. Στις εκλογές του 1965 εφαρμόζοντας “realpolitik”, το κόμμα του Μαουντούντι στήριξε την υποψηφιότητα της Φατιμέ Τζέννα, γυναίκας και σιΐτισας. Πέθανε στις 22 Σεπτεμβρίου 1979 στις Η.Π.Α., στο νοσοκομείο του Μπάφαλο της Νέας Υόρκης, όπου ο δεύτερος γιος του εργαζόταν ως γιατρός. Την κηδεία του, στη Λαχόρη, και παρότι το κόμμα του δεν αποτελούσε ποτέ κόμμα εξουσίας, παρακολούθησαν περισσότεροι από 500.000 συμπατριώτες του. Ολόκληρη η θεωρία του ισλαμικού φονταμενταλισμού τον 20ο αιώνα βασίζεται στη σκέψη του Μαουντούντι. Τόσο σουνίτες όσο και σιίτες θεολόγοι αλλά και στοχαστές, όπως τα ηγετικά στελέχη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, είχαν μελετήσει τα έργα του. Προήγαγε ένα «καθαρό Ισλάμ», απαλλαγμένο από ινδουιστικά, μυστικιστικά ή εξευρωπαϊσμένα στοιχεία, αλλά δεν ήταν υπέρ της βιαίας ανατροπής των καθεστώτων. Η εγκαθίδρυση της ισλαμικής δημοκρατίας έπρεπε να προέρχεται από τον γνήσιο εξισλαμισμό της κοινωνίας, η οποία θα επιθυμούσε πλέον την επιβολή του σχετικού καθεστώτος. Αυτός είναι και ο λόγος που ο Πακιστανός στοχαστής δε συμμετείχε σε παραστρατιωτικές ή τρομοκρατικές οργανώσεις και ηγήθηκε νομίμου κόμματος. Πίστευε και προσπαθούσε να αναλύσει στα γραπτά του ότι ο ισλαμικός νόμος («σαρία») ήταν το τέλειο νομικό

Πρόκειται για το Jama’ at-I Islami του Πακιστάν. Βλ. Nasr Seyyed Vali Reza, The Vanguard of the Islamic Revolution (Berkeley: Univeristy of California Press, 1994).

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ, Πέτρος Σιούσουρας, Κλεάνθης Κυριακίδης

και πολιτικό σύστημα και με ορθή εφαρμογή9 θα δημιουργούσε το τέλειο πολίτευμα. Όσον αφορά στο «τζιχάντ» αποτελούσε για τον Μαουντούντι, όπως και για την συντριπτική πλειοψηφία των μουσουλμάνων, έναν «ιερό πόλεμο» που πρώτα δίνει κανείς εναντίον του εαυτού του, μια πάλη με τους πειρασμούς. Σίγουρα έδωσε έναυσμα σε πιο ριζοσπαστικούς θεωρητικούς να υιοθετήσουν την τυφλή βία αφού επιβεβαίωσε ότι «το Ισλάμ είναι μια παγκόσμια επανάσταση και οφείλει να επεκταθεί και να επικρατήσει, αφού αυτό είναι το θέλημα του Θεού», αλλά ο ίδιος ο Μαουντούντι δεν προσυπέγραφε σε έναν πόλεμο των μουσουλμάνων κατά των «απίστων και των σταυροφόρων». Πίστευε στην ειρηνική επικράτηση του πολιτικού Ισλάμ, μέσω της «ανωτερότητας» του και της «ισλαμικής εκπαίδευσης» της κοινωνίας. Όσον αφορά την «επιθετική» ή «αμυντική» φύση του «τζιχάντ», η θέση του ήταν ότι τα επίθετα αυτά χαρακτηρίζουν μόνο τους πολέμους μεταξύ κρατών και εθνών. Μια παγκόσμια επανάσταση, μια πανανθρώπινη ιδεολογία και κυρίως η «αλήθεια» που εκπροσωπεί το Ισλάμ, υπεραμύνεται των αρχών του και επιτίθεται στις αρχές των άλλων «πολιτικών συστημάτων», της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και του σοσιαλισμού. Συνεπώς ο ιερός πόλεμος είναι ταυτόχρονα προσωπικός και συλλογικός, αμυντικός και επιθετικός. Επιπρόσθετα, γνωρίζοντας το θεωρητικό/ ουτοπικό υπόβαθρο της θεωρίας του, ο Μαουντούντι ασχολήθηκε με πολύ πρακτικά προβλήματα, στην προσπάθεια να αποδείξει την εφικτότητα της. Συγκεκριμένα εισήγαγε και ανέλυσε του όρους «ισλαμική οικονομία» και «ισλαμική εκπαίδευση», ενώ το πολιτικό του σύστημα θα είχε εκλεγμένο πρόεδρο, βουλή και ανεξάρτητη «ισλαμική δικαιοσύνη». Σε αντίθεση με τους «λαϊκιστές» Ιρανούς, ήταν αντίθετος στην αναδιανομή της γης ή του πλούτου και τάχθηκε εναντίον των δημοφιλών εθνικοποιήσεων των βιομηχανιών του σοσιαλιστή προέδρου του Πακιστάν, Ζουλφικάρ Άλι Μπούτο. Δεχόμενος σφοδρή κριτική όσον αφορά στα δικαιώματα των γυναικών και των μειονοτήτων, δεν ένιωσε την ανάγκη να απολογηθεί. Η εφαρμογή των αυστηρών προβλέψεων του Κορανίου αποτελούσε αρχή, της οποίας η εφαρμογή ήταν «εκ των ων ούκ άνευ». Η σχετικά «ειρηνόφιλη» στάση του Μαουντούντι, διαφοροποιήθηκε από τον περιώνυμο Αιγύπτιο Σαγιέντ Κουτμπ, ο οποίος φανάτισε τα μέλη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, του κοινωνικού κινήματος που ίδρυσε ο συμπατριώτης

Όλοι οι Μουσουλμάνοι θεωρούν ότι την εφαρμόζουν. Για τη διαφορετική επιβολή του ισλαμικού νόμου, βλ. Johnson Toni & Vriens Lauren, “Islam: Governing Under Sharia”, Council on Foreign Relations Official Website (CFR.org), 24 Οκτωβρίου 2011.

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 7

του, Χασάν αλ Μπανά, το 1928. Προς αποφυγήν παρεξηγήσεων πρέπει να τονιστεί ότι η σημερινή Αδελφότητα πόρρω απέχει από την αρχική σε στόχους, ρητορική και θρησκευτική προσέγγιση.10 Οι ριζοσπάστες σουνίτες τρομοκράτες και ειδικότερα η Αλ Κάιντα χρησιμοποιεί συχνά αποσπάσματα από τα βιβλία του Αιγυπτίου θεωρητικού, που υπήρξε ο κορυφαίος διανοούμενος της Αδελφότητας στις δεκαετίες του 1950 και 1960. Γεννήθηκε στο χωριό Μούσα από σχετικά εύπορη αγροτική οικογένεια και σε ηλικία 14 ετών μετέβη στο Κάιρο για να σπουδάσει. Σε ηλικία 27 ετών διορίστηκε δάσκαλος, έγραψε κάποια μυθιστορήματα και ασχολήθηκε με κριτική λογοτεχνίας. Η έναρξη του Β΄ παγκοσμίου τον βρήκε επιθεωρητή του υπουργείου παιδείας και αναγνωρισμένη προσωπικότητα των γραμμάτων στη χώρα του. Μεταπολεμικά (1948 – 1950) μετέβη στις Η.Π.Α. με υποτροφία στο Πανεπιστήμιο του Βόρειου Κολοράντο, στο Γκρήλυ, όπου έκανε μεταπτυχιακές σπουδές επικεντρωμένες στο εκπαιδευτικό σύστημα. Το πρώτο σημαντικό θεωρητικό έργο του Κουτμπ ,«Η κοινωνική δικαιοσύνη στο Ισλάμ» (“Al-'adala al-Ijtima'iyya fi-l-Islam”) συνεγράφη και δημοσιεύτηκε εκείνη την εποχή. Στην Αμερική, ο ήδη πουριτανός Κουτμπ, ένιωσε αηδιασμένος από τη «δυτική κουλτούρα». Η ελευθερία των ηθών, η προκλητική ενδυμασία των γυναικών, ο υλισμός, ο ρατσισμός και η μανία των σπορ, σε συνδυασμό με πιο πολιτικά προβλήματα όπως η εγκατάλειψη των Παλαιστινίων και το «απάνθρωπο» καπιταλιστικό οικονομικό σύστημα, αποτέλεσαν τομείς σκληρής κριτικής, η οποία ήταν στην καλύτερη περίπτωση πλήρης απόρριψη και στη χειρότερη προκλητική πολεμική. Με την επιστροφή του στην Αίγυπτο, ο Κουτμπ αφοσιώθηκε στην Μουσουλμανική Αδελφότητα και παραιτήθηκε από τη θέση του επιθεωρητού του υπουργείου παιδείας. Ως επικεφαλής του τομέα «διαφωτισμού» της οργάνωσης, ανέλαβε την έκδοση της εβδομαδιαίας της εφημερίδας και γρήγορα αναγνωρίστηκε ως ένας από τους μεγάλους της ηγέτες. Τον Ιούνιο του 1952 όταν το «Κίνημα των Ελεύθερων Αξιωματικών» ανέτρεψε τη φιλοδυτική μοναρχία, η Αδελφότητα στήριξε τον Νάσερ με λόγια και έργα. Όμως πολύ γρήγορα

Βλ. Κυριακίδης Κλεάνθης, «Το Πολιτικό Ισλάμ και η Αραβική Άνοιξη», σε Κουσκουβέλης Ηλίας (εκδ), Η Αραβική Άνοιξη (Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας, 2012).

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ, Πέτρος Σιούσουρας, Κλεάνθης Κυριακίδης

ο Κουτμπ είδε ότι ο καπιταλισμός θα έδινε τη θέση του σε ένα ιδιότυπο εθνικιστικό σοσιαλισμό, που δεν είχε καμία σχέση με τις αρχές του Ισλάμ και δεν έκανε ούτε στοιχειώδη βήματα για βελτίωση τουλάχιστον των ηθικών θεμάτων (για παράδειγμα, δεν απαγόρευσε το αλκοόλ και δεν επέβαλε κάποιες νόρμες στην εμφάνιση). Η αναπόφευκτη σύγκρουση Νάσερ - Αδελφότητας11 οδήγησε στην καταδίκη του Κουτμπ σε δεκαετή κάθειρξη. Τα τρία πρώτα χρόνια ο Κουτμπ βασανίστηκε και η κατάσταση της υγείας του ήταν ιδιαίτερα κακή. Τα επόμενα επτά χρόνια είχε περισσότερη ελευθερία κινήσεων και ασχολήθηκε με συγγραφές. Το Δεκέμβριο του 1964 αφέθηκε ελεύθερος, αλλά συνελήφθη εκ νέου μετά από 8 μήνες, αυτή τη φορά με την κατηγορία της προσπάθειας ανατροπής της κυβέρνησης. Σε μια δίκη – παρωδία, που ο κύριος κατήγορος του Κουτμπ ήταν τα ίδια του τα γραπτά, καταδικάστηκε σε θάνατο και απαγχονίστηκε στις 29 Αυγούστου 1966. Τα δυο κύρια έργα του είναι ένας σχολιασμός του Κορανίου, που τιτλοφορείται «Στη σκιά του Κορανίου» (“Fi Zilal al- Qur’an”) και το πολιτικό του μανιφέστο, που επηρέασε όλες τις σύγχρονες τρομοκρατικές οργανώσεις το «Διαχρονικά Σημάδια» (“Ma’alim fi-l-Tariq”). Ιδιαίτερα το τελευταίο δημιούργησε μια νέα κοσμοθεωρία και σχολή στρατηγικής, οικονομικής και φιλοσοφικής σκέψης, τον «κουτμπισμό». Όπως και ο Πακιστανός Μαουντούντι, επέμενε ότι η εφαρμογή του ισλαμικού νόμου θα έπρεπε να αποτελεί το μοναδικό οδηγό της κοινωνίας και αποτελούσε ένα πλήρες σύστημα, όμως σε αντίθεση με τον Μαουντούντι, δεν ήταν υπέρμαχος της «πολιτικής αλλαγής» μέσα από το διεφθαρμένο σύστημα. Η ίδρυση των κομμάτων, ακόμα και η ίδια η πολιτική, ήταν κάτι «αντι-ισλαμικό», ενώ ο κάθε σωστός Μουσουλμάνος είχε το ιερό καθήκον να πολεμήσει για την πίστη του τόσο τους εσωτερικούς12 όσο και τους εξωτερικούς εχθρούς. Μάλιστα, οι εσωτερικοί εχθροί είναι πιο επικίνδυνοι, γιατί καταστρέφουν τη γη του Ισλάμ («Νταρ αλ Ισλάμ») που είναι σημαντικότερη από τον υπόλοιπο άπιστο κόσμο («Νταρ αλ Χερμπ»). Σύμφωνα με τον Κουτμπ, οι Μουσουλμάνοι όλου του κόσμου, εγκατέλειψαν τον ισλαμικό νόμο από πολύ νωρίς και αυτός ήταν ο λόγος

Βλ. Wickham Carrie Rosefsky, Mobilizing Islam: Religion, Activism and Political Change in Egypt (NY: Columbia University Press, 2003) 12

Ο Ιμπν Ταμίγια (1263-1328) προσπάθησε να εξηγήσει την καταστροφή της Βαγδάτης από τους Μογγόλους και έθεσε τη βάση για όλες τις μελλοντικές δικαιολογίες όταν ένας Μουσουλμάνος σκοτώνει έναν άλλο, κάτι σαφώς απαγορευμένο. Αν ο Μουσουλμάνος είναι «κακός» και δεν εφαρμόζει τον «ισλαμικό νόμο», τότε μπορεί να θεωρηθεί και αυτός εχθρός. Συνεπώς μια εξέγερση κατά ενός «κακού» Μουσουλμάνου Ηγέτη (τύπου Νάσερ ή Μουμπάρακ) δικαιολογείται θεολογικά, παρότι κανονικά η ανυπακοή στον Κυβερνήτη είναι αμαρτία («αλ μπάγκυ»). Για το έγκλημα της ανυπακοής βλ. Ayatollah Sheikh Mohammad Ali Tashkiri, “Towards a definition of Terrorism», Al-Tawhid , (1987), βασισμένο στο ψήφισμα 20/5-P της 5ης Ισλαμικής Διάσκεψης.

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 7

για όλες τους τις δυστυχίες. Η κατάσταση στην οποία περιέπεσαν ήταν η «παγανιστική άγνοια» («τζαχαλίγια»), δηλαδή η προ της εμφανίσεως του Μωάμεθ κατάσταση.13 Σύμφωνα με τον Αιγύπτιο θεωρητικό, οι Μουσουλμάνοι που αντιλαμβάνονται την τζαχαλίγια πρέπει να αντιδράσουν με τζιχάντ. Ενώ στην αρχή ο θεωρητικός του φονταμενταλισμού έψαχνε την λύση στο πρόβλημα της Αιγύπτου σε εθνικιστικές διεξόδους στη δεκαετία του 1930, η αμερικανική του «περιπέτεια», η σκληρότητα του καθεστώτος του Νάσερ εναντίον των Μουσουλμάνων Αδελφών και κυρίως οι προσωπικές του εμπειρίες τα πρώτα χρόνια της φυλακής, τον έπεισαν ότι μόνο μια κοινωνία με ισλαμικές αρχές μπορεί να ζει αρμονικά και ηθικά. Σε αντίθεση όμως με την κλασσική θεοκρατία που υποστήριξαν άλλοι θεωρητικοί όπως ο Χομεϊνί, ο Κουτμπ κατέληξε σε μια θεωρία «μουσουλμανικής αναρχίας», αφού μια κοινωνία αληθινών Μουσουλμάνων δεν χρειάζεται διακυβέρνηση ή αστυνόμευση. Επειδή σε κανένα σημείο του έργου του δεν πραγματεύεται απτά πολιτικά προβλήματα, κάποιοι αναλυτές έχουν υποστηρίξει ότι ο Κουτμπ φαίνεται να αποδέχεται και μια «ισλαμική δικτατορία», χωρίς βέβαια να καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο θα «επιλέγεται» ο απόλυτος ηγέτης. Το μοναδικό καθημερινό πρόβλημα με το οποίο ασχολήθηκε ήταν το πρόβλημα της κοινωνικής αδικίας. Σύμφωνα με τη θεωρία του, οι διεφθαρμένες κυβερνήσεις που τη δημιούργησαν, θα καταπέσουν και θα ακολουθήσει μια αναδιανομή του πλούτου, σχεδόν με μυστικιστικό τρόπο, αφού οι αγνοί Μουσουλμάνοι θέτουν το συμφέρον της κοινότητας πάνω από το ατομικό και νοιάζονται για τον συνάνθρωπό τους. Σε αυτό το σημείο η θεωρία του είναι εντελώς αντίθετη από αυτήν του Μαουντούντι. Αν οι «λαϊκοί» Κουτμπ και Μαουντούντι αποτελούν τους μεγάλους θεωρητικούς του σουνιτικού αναγεννητικού φονταμενταλιστικού Ισλάμ, ο αρχιερέας («μέγας αγιατολά») Ρουχολά Μουσάβι Χομεϊνί, είναι ο θεωρητικός του σιϊτικού φονταμενταλισμού και ο ιδρυτής του μόνου θεοκρατικού ισλαμικού κράτους στον κόσμο. Γεννήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 1942 στην πόλη Χομεΐν και η οικογένειά του είχε θρησκευτική παράδοση, αφού είχε στις τάξεις τις σπουδαίους σιίτες ιερείς και καταγωγή από τον έβδομο ιμάμη, Μούσα αλ Καζίμ. Για να αντιληφθούμε τον τρόπο ζωής και τη στρατηγική κοσμοθεωρία του Χομεϊνί, θα πρέπει να εξηγήσουμε εν τάχει τη μεγάλη διαφορά σιϊτών και σουνιτών.14 Οι σιίτες πιστεύουν ότι ο άξιος διάδοχος του Μωάμεθ ήταν ο γαμπρός του

Για μεγαλύτερη κατανόηση της έννοιας της «τζαχαλίγια», αλλά και των περισσοτέρων όρων του Ισλάμ, βλ. Ahmed Akbar, Islam Today: A Short Introduction to the Muslim World (London: I.B. Tauris, 1999). 14

Για μια σύντομη περιγραφή των διαφορών μεταξύ Σουνιτών και Σιϊτών βλ. Blancard Christopher, “Islam: Sunnis and Shiites”, CRS Report for Congress RS21745, 28 Ιανουαρίου 2009. Επίσης στο

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ, Πέτρος Σιούσουρας, Κλεάνθης Κυριακίδης

και τέταρτος χαλίφης, Άλι (εξ’ ού και σιίτες, δηλαδή η φατρία του Άλι - «shia ‘t Ali»). Επίσης θεωρούν ότι υπάρχουν έντεκα ιμάμηδες, διάδοχοι του πρώτου ιμάμη, Άλι, εκ των οποίων ο τελευταίος, Μουχαμάντ αλ Μαχντί ή αλ Μουνταζάρ (ο «μεσσίας»), αναλήφθηκε στους ουρανούς και θα επιστρέψει για να κυβερνήσει δίκαια στη Γη. Για τους σιίτες η κοσμική και η θρησκευτική εξουσία διαχωρίζεται δύσκολα, έχουν θρησκευτική ιεραρχία, ενώ έχουν περισσότερο πάθος, δικούς τους «αγίους» και «ιερούς τόπους». Κεντρικό σημείο στο σιϊτικό Ισλάμ είναι το «μαρτύριο», με απόλυτο παράδειγμα τη σφαγή του εγγονού του Μωάμεθ, Χουσεΐν, στην Καρμπάλα το 680. Τον Ιανουάριο του 1953 ξεκίνησε η «πολιτική» καριέρα του Χομεϊνί. Εναντιώθηκε στη «λευκή επανάσταση» του Σάχη που έλαβε μέτρα για ιδιωτικοποιήσεις υπηρεσιών, ισότητα των γυναικών και απόδοση σημαντικών κυβερνητικών θέσεων σε αλλόθρησκους. Στις 3 Ιουνίου του ίδιου έτους εκφώνησε ένα καυστικό και απειλητικό λόγο εναντίον του Σάχη, αιτία που οδήγησε στη σύλληψή του δυο μέρες αργότερα. Ακολούθησαν μαζικές διαμαρτυρίες που ζητούσαν την αποφυλάκιση του δημοφιλούς ιερέα. Υπό πίεση, ο Σάχης τον αποφυλάκισε μετά από οκτώ μήνες και τον εξόρισε. Για μικρό χρονικό διάστημα, ο Χομεϊνί έμεινε στην Τουρκία και μετά δίδαξε στην ιερή πόλη των Σιιτών, Νατζάφ, η οποία βρίσκεται στο Ιράκ και από την οποία έφυγε το 1978, κυνηγημένος από το Σαντάμ Χουσεΐν. Στα τέλη του 1978, ο Χομεϊνί με πύρινους λόγους έβαλλε κατά του Σάχη και ήταν το δημοφιλέστερο πρόσωπο στη χώρα του. Σκληροπυρηνικοί ισλαμιστές και μη, αριστεροί, ακόμα και εθνικιστές, έβλεπαν τη διαφθορά στο πρόσωπο του Σάχη και την αγνότητα στο πρόσωπο του Χομεϊνί και έτσι όταν ο Σάχης αναχώρησε «για διακοπές» στις 16 Ιανουαρίου 1979, ήταν έτοιμοι για την «Ισλαμική επανάσταση». Στις 11 Φεβρουαρίου 1979 ο Χομεϊνί επέστρεψε θριαμβευτικά στη χώρα του και τον υποδέχθηκαν στην Τεχεράνη ως «απελευθερωτή». Περισσότερο από έξι εκατομμύρια Ιρανοί τον αποθέωσαν και του ζήτησαν να αναλάβει την εξουσία.15 Αμέσως έθεσε σε εφαρμογή τις σκέψεις που είχε διατυπώσει προ δεκαετίας. Στην εξορία είχε συγγράψει το 1970 το περίφημο βιβλίο «Ισλαμική Διακυβέρνηση: Εξουσία του Ανώτατου Δικαστού» («Hokumat-e Islami: Velayat-e faqih»), στο οποίο ανέφερε ότι αν εφαρμόζεται ο ισλαμικός νόμος μπορεί την εξουσία να ασκεί κοσμικός άρχων. Ο Χομεϊνί ζητούσε την πιστή εφαρμογή της σαρία και την ανάληψη όλων των εξουσιών (εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική), από ένα συμβούλιο «σοφών αρχιερέων». Η στρατηγική του σκέψη εναντιωνόταν τόσο στη Παρίσης Ιωάννης, Η Καθ’ Ημάς Θάλασσα – Γεωστρατηγική Ανάλυση της Μεσογείου, Εκδ. Λιβάνης, 2013, σ. 87-91. 15

Για να κατανοηθεί καλύτερα η κατάσταση πριν αλλά και κατά την Ισλαμική Επανάσταση, βλ. Kinzer Stephen, All the Shah’s Men (NY: John Wiley and Sons, 2003)

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 7

δυτική επίδραση που «κατέστρεφε τα χρηστά ήθη του Ισλάμ», όσο και στον καταπιεστικό κομμουνισμό, που το «κόμμα γινόταν Θεός». Παρότι συμπαθούσε και ενίοτε ενίσχυε (φραστικά πριν αποκτήσει εξουσία και υλικά αργότερα) τα αριστερά επαναστατικά κινήματα, το έκανε για λόγους αλληλεγγύης προς τους αδικημένους λαούς, επειδή μετά τη δολοφονία του πρώτου Ιμάμη, Άλι, όλοι οι σιίτες έχουν ιερή υποχρέωση να βοηθούν τους αδικημένους. Ο Χομεϊνί διαχώρισε τις εξουσίες, όμως ο Ανώτατος Δικαστής και το «Συμβούλιο των αρχιερέων» είχε εξ’ αρχής την πρωτοκαθεδρία, με βέτο σε οτιδήποτε έκρινε αντίθετο με το Ισλάμ. Όλες τις σημαντικές θέσεις, συμπεριλαμβανομένης αυτής του πρωθυπουργού κατέλαβαν άλλοι «αγιατολά», παρότι ενίοτε πρωθυπουργοί της χώρας ήταν πολίτες. Γενικά, οφείλει κανείς να του αναγνωρίσει ευελιξία, γιατί παρότι στην αρχή πίστευε ότι οι γυναίκες δεν πρέπει να συμμετέχουν στα κοινά, όταν ανέλαβε την εξουσία ανέθεσε σε κάποιες από αυτές ιδιαίτερα σημαντικές θέσεις. Επίσης παρά την πολεμική του κατά των «σιωνιστών», προστάτεψε την εβραϊκή και τις άλλες μειονότητες με βούλευμα («φάτβα»), στο οποίο ανέφερε ότι ο σεβασμός τους, ήταν ιερή ισλαμική υποχρέωση. Ονειρευόταν να «ενώσει» το Ισλάμ, αλλά ήταν αδύνατο, αφού ως σιίτης είχε ελάχιστη επιρροή στους σουνίτες που ξεπερνάν το 85% του μουσουλμανικού πληθυσμού και που τον θεωρούσαν αιρετικό. Παρότι οι μουσουλμάνοι επικεντρώνονται κυρίως στις περιοχές που κάποτε ήταν ισλαμικές, ο Χομεϊνί επέμενε ότι ο «λόγος του Θεού» έπρεπε να εξαπλωθεί παντού. Έτσι, στην κοσμοθεωρία του κήρυττε την παγκόσμια ισλαμική επανάσταση, αφού πρώτα οι θρησκευτικοί ηγέτες της, κέρδιζαν τις καρδιές του λαού. Είναι χαρακτηριστικό ότι αποτελεί τον πνευματικό πατέρα της λιβανέζικης οργάνωσης Χεζμπολά, που παράλληλα με τρομοκρατική, παρέχει εξαιρετικό κοινωνικό έργο στο Λίβανο και αποτελεί το ισχυρότερο κόμμα της χώρας.16

Harik Judith Palmer , Hezbollah: The Changing Face of Terrorism (London: I.B. Tauris, 2004).

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ, Πέτρος Σιούσουρας, Κλεάνθης Κυριακίδης

Ο θεσμός του «Ανώτατου Δικαστή»17 δεν είχε προηγούμενο στο Ισλάμ και αποτελεί τον κορμό της στρατηγικής σκέψης του Χομεϊνί που ουσιαστικά δημιούργησε και επέβαλε τη «δικτατορία του αρχιερέα». Σύμφωνα με τον Χομεϊνί και σε αντίθεση με όλες τις ισλαμικές παραδόσεις, η πειθαρχεία στους αρχιερείς είναι σημαντικότερη ακόμα και από τους πέντε πυλώνες της πίστης (δήλωση πίστης, προσευχή, νηστεία, ελεημοσύνη και προσκύνημα στη Μέκκα). Το συμβούλιο των αρχιερέων και κυρίως ο «Ανώτατος Δικαστής» είναι σπουδαιότεροι ακόμα και από τον ισλαμικό νόμο, γιατί ξέρουν πως και με ποιον τρόπο να τον εφαρμόσουν ή ακόμα και να μην τον εφαρμόσουν αν πρόκειται να εξυπηρετήσουν καλύτερα τα συμφέροντα του Ισλάμ. Ο «μέγας αγιατολά» πέθανε στις 3 Ιουνίου 1989 στην Τεχεράνη από καρδιακή προσβολή και στην κηδεία του, πιθανόν την πολυπληθέστερη στην παγκόσμια ιστορία, παραβρέθηκαν έντεκα εκατομμύρια Ιρανοί.

Η εν λόγω θέση δεν υπήρχε ποτέ στο Ισλάμ και δε στηρίζεται θεολογικά. Αποτελεί μια εφεύρεση του Χομεϊνί. Βλ. Lewis Bernard, What Went Wrong? (Oxford: Oxford University Press, 2002), σ. 114.

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 7

ΑΠΟ ΤΗΝ «ΙΣΛΑΜΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ» ΣΤΗΝ «ΙΣΛΑΜΙΚΗ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ» Η γέννηση της Αλ Κάιντα Παρότι η «αντι-δυτική» Αλ Κάιντα γεννήθηκε το 1990 μετά την εισβολή του Σαντάμ Χουσεΐν στο Κουβέιτ και τη μαζική παρουσία Δυτικών – κυρίως Αμερικανών – στη Σαουδική Αραβία, η χρονιά που οδηγεί στη δημιουργία της, αλλά και αλλάζει τον παγκόσμιο χάρτη είναι αναμφίβολα το 1979. Τα δυο γεγονότα που έλαβαν χώρα εκείνη τη χρονιά και σημάδεψαν, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ακόμα και ότι εκτροχίασαν την παγκόσμια ιστορία, ήταν στην αρχή του έτους η προαναφερθείσα Ισλαμική Επανάσταση στο Ιράν και στο τέλος του, η Σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν. Η Σοβιετική εισβολή αντιμετωπίστηκε μέσα από μια ετερόκλητη συμμαχία. Οι ντόπιοι ΑφγανοΠακιστανοί (οι περισσότεροι από τη φυλή των Παστούν) μάχονταν μαζί με ένα σώμα φανατικών εθελοντών μουτζαχεντίν που δέχονταν σημαντική σαουδαραβική οικονομική ενίσχυση, Πακιστανική εκπαίδευση και άφθονο αμερικανικό υλικό.18 Ο «στρατός του Ισλάμ» είχε ως πνευματικό καθοδηγητή τον ηγέτη της Παλαιστινιακής Μουσουλμανικής Αδελφότητας, Αμπντουλά Γιουσούφ Άζαμ και ως οργανωτή το Σαουδάραβα μεγιστάνα Οσάμα μπιν Λάντεν. Το 1984 το δίδυμο Άζαμ – Μπιν Λάντεν δημιούργησε την οργάνωση «Αλ Κιφάχ» ή αλλιώς «Μακτάμπ αλ Χινταμάτ» (ήτοι «Γραφεία Υπηρεσιών»), η οποία

Στην αρχή οι ντόπιοι μαχητές δεν είχαν θητεύσει στους μεντρεσέδες του βορειο-δυτικού Πακιστάν και ήταν οργανωμένοι από τον Γκουλμπουντίν Χεκματυάρ. Αργότερα, ένα κίνημα που ήρθε σε ρήξη με τον Χεκματυάρ, αναδείχθηκε. Το όνομα του κινήματος ήταν Ταλιμπάν (= μαθητές). Αρκετοί από τους Ταλιμπάν ήταν Αφγανοί πρόσφυγες ή ορφανά από την αρχική σοβιετική επίθεση. Είναι σημαντικό να αντιλαμβανόμαστε ότι οι όροι «Αφγανός» και «Πακιστανός» δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία για τις περιοχές των βορειοδυτικών συνόρων του Πακιστάν, όπου ο κύριος προσδιορισμός είναι φυλετικός και θρησκευτικός και όχι εθνικός. Σε κάθε περίπτωση, ο Ζία ουλ Χακ θεωρούσε ότι τόσο οι Ταλιμπάν, όσο και οι υπόλοιποι μουτζαχεντίν θα μπορούσαν να είναι απόλυτα ελεγχόμενοι από τις μυστικές του υπηρεσίες (ISI). Βλ. Κυριακίδης Κλεάνθης, «Λύση από το Παρελθόν: Ο Πακιστανός Δικτάτορας Ζία ουλ Χακ και η εκμετάλλευση του Ισλάμ προς όφελος της Δύσης», ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΜΥΝΑ και ΑΣΦΑΛΕΙΑ, Τεύχος 45, Νοέμβριος 2009.

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ, Πέτρος Σιούσουρας, Κλεάνθης Κυριακίδης

στρατολογούσε μουτζαχεντίν και παράλληλα συγκέντρωνε οικονομική βοήθεια με εράνους ανά τον κόσμο, έχοντας τη βάση της στο Πακιστανικό Πεσαβάρ. Στρατολόγησε συνολικά 20.000 μουτζαχεντίν και περί τα τέλη του 1988, όταν η αποχώρηση του Ερυθρού Στρατού ήταν αναμενόμενη, υπήρχε μια τεράστια «βάση» (στα αραβικά «αλ Κάιντα»), η οποία θα μπορούσε να στρέφει αυτούς τους μαχητές του «ιερού πολέμου», σε όποιοι σημείο του πλανήτη καταπιέζονταν Μουσουλμάνοι. Μετά το θάνατο του Άζαμ το 1989 από βομβιστική επίθεση, ο μπιν Λάντεν έμεινε μόνος αδιαφιλονίκητος ηγέτης της οργάνωσης, η οποία έκτοτε είναι γνωστή ως Αλ Κάιντα. Δεξί του χέρι έγινε ο ηγέτης της τρομοκρατικής οργάνωσης «Αιγυπτιακής Ισλαμικής Τζιχάντ», συμπολεμιστής του μπιν Λάντεν στο Αφγανιστάν, γιατρός Αϋμάν αλ Ζαουάχρι, ο οποίος μαζί με τους μαχητές του εντάχθηκε στην οργάνωση. Το 1990 μπορεί να θεωρηθεί ως γενέθλιο έτος της Αλ Κάιντα, αφού ως γνωστόν αποτελεί τη χρονιά που ο Ιρακινός ηγέτης Σαντάμ Χουσεΐν εισέβαλε στο Κουβέιτ. Στην αρχή, ο μπιν Λάντεν προσφέρθηκε με το στρατό των μουτζαχεντίν να υπεραμυνθεί του Κουβέιτ. Κατόπιν αποφάσισε να τιμωρήσει τους Αμερικανούς και τους λοιπούς Δυτικούς που τόλμησαν να «καταλάβουν» τη γη του Ισλάμ και έγινε εχθρός της βασιλικής οικογένειας, η οποία είχε επιτρέψει αυτή την ιεροσυλία. Ο αρχικός βραχυπρόθεσμος στόχος της Αλ Κάιντα όπως περιγράφεται στη φάτβα που εξέδωσε ο Οσάμα μπιν Λάντεν στις 23 Αυγούστου 1996, ήταν η εκδίωξη των Αμερικανών από τη Σαουδική Αραβία, στόχος που επετεύχθη και αργότερα μετετράπη σε «οικουμενικό» με τη φάτβα που εξέδωσε στις 23 Φεβρουαρίου 1998 μαζί με τον υπαρχηγό του, Ζαουάχρι, και ηγέτες τριών ακόμα τρομοκρατικών οργανώσεων.19 Η δράση της οργάνωσης ξεκίνησε το 1992 με βομβιστική επίθεση σε ξενοδοχείο της Υεμένης, στο οποίο βρισκόντουσαν 100 Αμερικανοί στρατιωτικοί. Το επόμενο έτος έγινε η πρώτη προσπάθεια βομβιστικής επίθεσης στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου («Δίδυμοι Πύργοι») στη Νέα Υόρκη. Τον Ιούνιο του 1996, παρότι έχει αμφισβητηθεί από κάποιους αναλυτές, η Αλ Κάιντα ήταν πίσω από το κτύπημα στους Πύργους Χόμπαρ στο Νταχράμ της Σαουδικής Αραβίας, με τουλάχιστον 19 νεκρούς και δεκάδες τραυματίες. Τον Αύγουστο του 1998 έλαβε χώρα η ταυτόχρονη επίθεση στις αμερικανικές πρεσβείες του Νταρ ες Σαλάμ στην Τανζανία και του Ναϊρόμπι στην Κένυα, με περισσότερους από 300 νεκρούς. Ένα επίσης παράτολμο κτύπημα έγινε τον Οκτώβριο του 2000 στο λιμάνι του Άντεν της Υεμένης, όπου ένα ταχύπλοο προσέγγισε το αμερικανικό πολεμικό

Πρόκειται για τους Αμπού Γιασίρ (Γκαμάα αλ Ισλαμίγια), Μιρ Χαμζάχ (Τζαμιάτ ουλ Ουλέμα του Πακιστάν) και Φζαλούρ Ραχμάν (Κίνημα Τζιχάντ στο Μπανγκλαντές). Η φάτβα περιγράφεται στο βιβλίο του Walter Laqueur (ed.), Voices of Terror, (ΝΥ: Reed Press, 2004), σ. 410-412.

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 7

πλοίο “USS Cole” και εκτέλεσε επίθεση αυτοκτονίας, με αποτέλεσμα 17 νεκρούς, πλήθος τραυματιών και την «εξουδετέρωση» για μεγάλο διάστημα του πλοίου.

Η δεύτερη δεκαετία της οργάνωσης ξεκίνησε με το περίφημο κτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στους «Δίδυμους Πύργους» στη Νέα Υόρκη και το Πεντάγωνο στην Ουάσιγκτον. Κατά το σχεδιασμό της επίθεσης, είναι βέβαιο ότι ο Οσάμα μπιν Λάντεν δεν είχε συνειδητοποιήσει τον αριθμό των θυμάτων και ως εκ τούτου την οργή που θα προκαλούσε.20 Σύμφωνα με την επίσημη αναφορά της Επιτροπής που διερεύνησε τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου, «επιθέσεις μεγέθους USS Cole θεωρούταν χαμηλού ρίσκου για την Αλ Κάιντα που δεν περίμενε σημαντική Αμερικανική αντίδραση».21 Αυτός είναι ο λόγος που η Αλ Κάιντα φοβήθηκε να αναλάβει την ευθύνη μετά το κτύπημα, παρότι είχε ήδη «κηρύξει πόλεμο» κατά των Η.Π.Α.

Έχει διαρρεύσει πως σε μια συνάντηση με τους συνενόχους του παραδέχθηκε ότι δεν περίμενε τόσο πολλά θύματα. Δεν ήθελε να εξοργίσει «εχθρούς και φίλους» και να προκαλέσει άμεση στρατιωτική επέμβαση. Βλ. Gilles Kepel, Jihad, the Trail of Political Islam (Cambridge: Belknap Press of Harvard, 2002), σ. 322. 21

Kean Thomas et al, 9/11 Commission Report (NY: St. Martin’s, 2004), σ. LXXXVIII.

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ, Πέτρος Σιούσουρας, Κλεάνθης Κυριακίδης

Η εξέλιξη της Αλ Κάιντα σε φραντσάιζ22 Μέχρι την Αμερικανική αντίδραση στην επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου, η Αλ Κάιντα ακολουθούσε την «πεπατημένη» των τρομοκρατικών οργανώσεων, όσον αφορά στην ιεραρχική δομή.23 Ανέκαθεν οι τρομοκρατικές οργανώσεις συνδέονταν με τους Ηγέτες τους. Άλλες γινόντουσαν γνωστές με το όνομά του, όπως η οργάνωση Αμπού Νιντάλ και άλλες σχεδόν διαλύονταν όταν συλλαμβανόταν ή σκοτωνόταν ο αρχηγός τους (όπως το Κουρδικό PKK μετά τη σύλληψη του Αμπντουλά Οτσαλάν και οι Τίγρεις για την Απελευθέρωση του Ταμίλ Εελάμ μετά τη θανάτωση του Βελουπιλάι Πραμπχακαράν). Η Αλ Κάιντα για να επιβιώσει μετεξελίχθηκε σε απολύτως αποκεντρωμένη στην αρχή και αλυσίδα φραντσάιζ στο τέλος. Ακριβώς δυόμιση χρόνια μετά την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους και ενώ η «κεντρική» Αλ Κάιντα είχε συντριβεί στα βουνά του Αφγανιστάν, έγινε η περιώνυμη τρομοκρατική επίθεση στους σταθμούς του τραίνου στη Μαδρίτη από «το δίκτυο της Αλ Κάιντα». Στις 11 Μαρτίου 2004, 10 βόμβες εξερράγησαν με μικρή χρονική διαφορά σε τέσσερα διαφορετικά τραίνα σε τρεις σταθμούς και μάλιστα σε ώρα αιχμής. Η εν λόγω επίθεση δε σχεδιάστηκε ούτε εκτελέστηκε από την «κυρίως» Αλ Κάιντα. Αποτελεί μια επίθεση στην οποία αποδεδειγμένα έπαιξε ρόλο η «Οργάνωση Μαχητών του Ισλαμικού Μαρόκου» και η οποία χρησιμοποίησε εκ των υστέρων το όνομα της Αλ Κάιντα παρά τη σχεδόν βέβαια άγνοια των επιχειρησιακών λεπτομερειών από την «κεντρική» οργάνωση. Στις 7 Ιουλίου 2005 έλαβε χώρα άλλο ένα κτύπημα που αποδόθηκε στην Αλ Κάιντα, αλλά είχε τον ίδιο βαθμό ανεξαρτησίας από την κεντρική οργάνωση όσο και το κτύπημα στη Μαδρίτη. Τρεις βόμβες εξερράγησαν ταυτόχρονα στο μετρό του Λονδίνου και μια τέταρτη σε ένα «διώροφο» λεωφορείο με καθυστέρηση μιας ώρας. Πάλι κατηγορήθηκε η Αλ Κάιντα. Ο Φαρίντ Ζακαράια λίγο μετά το κτύπημα στο Λονδίνο έγραψε ότι «οι Αρχές δεν βλέπουν κάποια ανάμιξη της Αλ Κάιντα. Πράγματι, κανείς από τους δράστες δεν έχει γεννηθεί στο εξωτερικό και κανείς δεν πέρασε από τα στρατόπεδα εκπαίδευσης του Αφγανιστάν. Οι δράστες είναι Βρετανοί μουσουλμάνοι της μεσαίας τάξης… Έχουν εμπνευστεί - όχι καθοδηγηθεί από την Αλ Κάιντα».24

Τα στοιχεία έχουν αντληθεί από United States Department of State Publication Bureau of Counterterrorism, Country Reports on Terrorism 2012, Μάιος 2013 και John Rollins et al, “Al Qaeda and Affiliates”, CRS Report for Congress R41070, 5 Φεβρουαρίου 2010. 23

Βλ. Corbin Jane, Al-Qaeda (NY: Thunder’s Mouth Press/ Nation Books, 2002)

Zakaria Fareed, “The Best Ways to Beat Terror”, Newsweek, 12 Απριλίου 2004, σ. 35

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 7

Τι έχει μείνει από την αρχική οργάνωση; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπάρχουν μέλη της Αλ Κάιντα στο Πακιστάν, όμως έχουν αποδεκατιστεί αφού την τελευταία δεκαετία, το Ισλαμαμπάντ έχει εκδώσει περισσότερους από 500 μαχητές της οργάνωσης στην Ουάσιγκτον! Επίσης, υπάρχουν κάποια μέλη της στο Αφγανιστάν, όμως η αρχική ταύτιση της Αλ Κάιντα με τους Ταλιμπάν κατέπεσε πολύ γρήγορα και τώρα ο αριθμός τους εκτιμάται διψήφιος. Όμως οι «επιτυχίες» της Αλ Κάιντα την κατέστησαν ιδιαίτερα ελκυστική για τους αντιπάλους των Η.Π.Α. Για να γίνει αντιληπτή η ψυχολογική επίδραση του ονόματος τόσο για τη στρατολόγηση μελών, όσο και για την προβολή ενός κτυπήματος, αν κάποιος σκοτώσει 20 άτομα σε επίθεση αυτοκτονίας θα θεωρηθεί τρελός και κοινός εγκληματίας, προσελκύοντας λίγη προσοχή. Αν σκοτώσει ένα αλλά αφήσει μήνυμα ότι ανήκει σε κάποιο παράρτημα της Αλ Κάιντα, θα γίνει αμέσως πρωτοσέλιδο σε όλες τις εφημερίδες του κόσμου. Αξίζει συνεπώς να εξεταστεί το δίκτυο των τρομοκρατικών οργανώσεων που δίκην φραντσάιζ χρησιμοποιούν το όνομα της Αλ Κάιντα, κάτι που φυσικά κάθε άλλο παρά πειράζει την ολιγομελή και στα πρόθυρα διάλυσης αρχική/ κεντρική οργάνωση. Η πρώτη «Αλ Κάιντα» είναι η «Αλ Κάιντα στην Αραβική Χερσόνησο», η οποία έχει ως μέλη αρκετούς τρομοκράτες εκδιωχθέντες από τη Σαουδική Αραβία και δραστηριοποιείται πρωτίστως στη σχετικά άναρχη Υεμένη, όπου ο μπιν Λάντεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής, αφού η οικογένειά του κατάγεται από τη χώρα αυτή και ο ίδιος είχε αναπτύξει σημαντική επιχειρηματική δραστηριότητα. Μέσα στους Σαουδάραβες που «ενίσχυσαν» το εν λόγω παρακλάδι της Αλ Κάιντα ήταν και 23 επικίνδυνοι τρομοκράτες που δραπέτευσαν από την υψίστης ασφαλείας φυλακή της πρωτεύουσας της Υεμένης, Σανάα, το 2006. Η οργάνωση εκτέλεσε και το μεγαλύτερό της κτύπημα στην ίδια πόλη και συγκεκριμένα στην αμερικανική πρεσβεία το 2008, σκοτώνοντας 17 ανθρώπους. Επίσης εκδίδει το περιοδικό της οργάνωσης, το διαβόητο «Inspire». Ο τρομοκράτης που συνελήφθη ανήμερα Χριστούγεννα του 2009 σε μια προσπάθεια να επαναλάβει μια επίθεση από αέρος στις Η.Π.Α., ήταν μέλος της «Αλ Κάιντα στην Αραβική Χερσόνησο». Αν στο παζλ προσθέσουμε και το μεγάλο ποσοστό κρατουμένων στο Γκουαντάναμο, που προέρχονται από την Υεμένη και την έκρυθμη κατάσταση μετά τα γεγονότα της «Αραβικής Άνοιξης», γίνεται αντιληπτό ότι αποτελεί μια από τις δυναμικότερες οργανώσεις που χρησιμοποιούν την ονομασία «Αλ Κάιντα». Αν θεωρήσουμε ότι η «Αλ Κάιντα στην Αραβική Χερσόνησο» αποτελεί τη φυσική συνέχεια της αρχικής οργάνωσης, οι επόμενες δυο οργανώσεις που φέρουν το όνομα της θεωρούνται και αντιμετωπίζονται ως ξεχωριστές οντότητες ακόμα και από τις Η.Π.Α. Η πρώτη, είναι η «Αλ Κάιντα του Ιράκ». Η οργάνωση ξεκίνησε τη δράση της λίγο μετά την αμερικανική εισβολή του Ιράκ και πέτυχε πολλά θεαματικά κτυπήματα όπως η επίθεση αυτοκτονίας στην πρεσβεία της Ιορδανίας στη

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ, Πέτρος Σιούσουρας, Κλεάνθης Κυριακίδης

Βαγδάτη το 2003 όπως και η επίσης επίθεση αυτοκτονίας στο αρχηγείο του Ο.Η.Ε. που επέφερε το θάνατο του ειδικού αντιπροσώπου του γενικού γραμματέα, Σέρτζιο Βιέιρα ντε Μέλο. Εκτός από τους «ξένους», η Αλ Κάιντα του Ιράκ έχει ως στόχο και τους Σιΐτες. Δε δίστασε να κτυπήσει το τζαμί του ιμάμη Άλι στη Νατζάφ, με αποτέλεσμα το θάνατο 85 ατόμων. Πιθανόν αριθμητικά να είναι η μεγαλύτερη και συνεπώς πιο επικίνδυνη από τις ομάδες που αυτοαποκαλούνται «αλ Κάιντα», παρότι η σε σίγουρη εμπλοκή της στο συριακό εμφύλιο, λογικά την έχει αποδυναμώσει.

Η επόμενη οργάνωση, αποτελεί την πιο καθαρή περίπτωση φραντσάιζ, χωρίς καμία εμφανή σχέση με την μητρική οργάνωση και δεν είναι άλλη από την «Αλ Κάιντα στο Ισλαμικό Μαγκρέμπ». Η συγκεκριμένη οργάνωση είναι η γνωστή, για όσους ασχολούνται με τη διεθνή τρομοκρατία, «Σαλαφιστική οργάνωση για τη Διάδοση της Πίστης και του Αγώνα» ή απλούστερα GSPC, η οποία αποφάσισε να «ενωθεί» με την Αλ Κάιντα το 2006, μετά από οκτώ χρόνια αυτόνομης δράσης στην Αλγερία. Η ίδια η GSPC προερχόταν από μια ομάδα τρομοκρατών της αλγερινής «Ένοπλης Ισλαμικής Οργάνωσης (GIA)», η οποία είχε διαφωνήσει σε θέματα τακτικής και ηγεσίας. Διατηρώντας ελαφρώς και τον αλγερινό της χαρακτήρα έχει σαν πρώτο στόχο Γάλλους, Αμερικάνους και «διεφθαρμένους» ντόπιους, κυρίως πολιτικούς παράγοντες. Δραστηριοποιείται σε ολόκληρο το Μαγκρέμπ (στα αραβικά σημαίνει «Δύση»), το οποίο περιλαμβάνει την Τυνησία, την Αλγερία, το Μαρόκο και τη Μαυριτανία. Το 2006 χωρίς να έχει καμία σχέση με τον Οσάμα μπιν Λάντεν, χωρίς αντι-δυτική ρητορική, αλλά με προβλήματα στη

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 7

στρατολόγηση και τη χρηματοδότηση, αποφάσισε να μετονομαστεί σε «Αλ Κάιντα στο Ισλαμικό Μαγκρέμπ». Έκτοτε προσήλκυσε στις τάξεις της κάποιους Τυνήσιους, Μαροκινούς, αλλά και θαυμαστές του μπιν Λάντεν και άρχισε να δραστηριοποιείται και σε χώρες όπως η Μαυριτανία, το Μαλί και ο Νίγηρας. Στην εν λόγω οργάνωση εντάχθηκε το Νοέμβριο του 2007 και η μικρή λιβυκή τρομοκρατική οργάνωση Λιβυκή Ισλαμική Οργάνωση Μαχητών. Αξίζει επίσης να σημειωθεί η «Τζεμάα Ισλαμίγια» που δραστηριοποιείται στην Ινδονησία και ονομάστηκε προσωρινά από τον Νουρντίν Μοχάμεντ Τοπ «Αλ Κάιντα στο Μαλαισιανό Αρχιπέλαγος», καθαρά για λόγους μάρκετινγκ. Η Τζεμάα Ισλαμίγια που διαθέτει περίπου χίλιους τρομοκράτες έχει σχεδιάσει και εκτελέσει πολλά θεαματικά κτυπήματα, μεταξύ των οποίων και η βομβιστική επίθεση στο Μπαλί το 2002 με περισσότερους από 200 νεκρούς. Η σχέση της οργάνωσης, που κάποτε είχε επαφές με την Αλ Κάιντα, με την «μητρική» οργάνωση είναι θεωρητική. Η Αλ Κάιντα ως ιδεολογία («χαλαρή σύνδεση») Η δεύτερη φάση της μετάλλαξης της Αλ Κάιντα ήταν η ίδρυση οργανώσεων εμπνευσμένων από την οργάνωση, αλλά χωρίς καμία σύνδεση με αυτήν. Πρόκειται για το φαινόμενο της ιδεολογικής διάχυσης, που κάποιοι αναλυτές επεσήμαναν από πολύ νωρίς. Ο Τζέισον Μπουρκ αναφέρει επί παραδείγματι ήδη από το 2004 ότι «αυτό που παρατηρούμε είναι ένα ευρύ και πολυποίκιλο κίνημα ριζοσπαστικής ισλαμικής βίας».25 Μια από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις οργάνωσης που ανήκει σε αυτή την κατηγορία είναι η Σομαλική Αλ Σαμπάαμπ («η νεολαία»). Η Σομαλία είναι μια ανεξέλεγκτη περιοχή που δύσκολα θα μπορούσε κάποιος να περιγράψει ως «χώρα». Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, άρχισε να αναδεικνύεται μια δύναμη με δυνατότητα επιβολής στο χάος, η «Ένωση Ισλαμικών Δικαστηρίων». Άρχισε να αναλαμβάνει τον έλεγχο περιοχών της νότιας Σομαλίας και μέχρι το τέλος του 2006 είχε τον έλεγχο όλου του Νότου, αλλά και της πρωτεύουσας, Μογκαντίσου. Με τη βοήθεια του αιθιοπικού στρατού, αλλά και των Η.Π.Α. οι αντιφρονούντες ξεκίνησαν αντεπίθεση το Δεκέμβριο του 2006 και κατανίκησαν τους μαχητές της «Ένωσης». Αξίζει να σημειωθεί ότι η «Ένωση» σε καμία περίπτωση δε συνεργάστηκε ανοικτά με την Αλ Κάιντα ή άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις και μάλιστα κάποιοι αναλυτές υποστήριξαν ότι η εδραίωσή της στη Σομαλία θα βοηθούσε στην εξάλειψη κάθε εστίας τρομοκρατίας. Όμως η διάλυσή της μετά τις στρατιω-

Kleanthis Kyriakidis, “Somalia’s Only Solution: Proactive Strategy to Replace reactive Tactics”, NMIOTC Maritime Interdiction Operations Journal, Volume 5, June 2012, p. 22

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ, Πέτρος Σιούσουρας, Κλεάνθης Κυριακίδης

τικές της ήττες, οδήγησε μεταξύ άλλων στη δημιουργία της εξτρεμιστικής τρομοκρατικής οργάνωσης Αλ Σαμπάαμπ, στελέχη της οποίας είχαν κάποιες προσωπικές διασυνδέσεις με την Αλ Κάιντα.

Πρέπει να γίνει απόλυτα κατανοητό ότι η «Ένωση Ισλαμικών Δικαστηρίων» δεν έχει μετονομαστεί σε Αλ Σαμπάαμπ, αφού ένα μικρό μέρος των μαχητών της «Ένωσης» έχει προσχωρήσει στην τρομοκρατική οργάνωση. Επίσης, παρότι ένας από τους ηγέτες της τρομοκρατικής οργάνωσης, ο Αμπού Ζουμπαγίρ είχε θέσει την οργάνωση στη διάθεση του Οσάμα μπιν Λάντεν, η Αλ Σαμπάαμπ δεν είναι μέρος της Αλ Κάιντα και δεν πρέπει να ταυτίζεται με αυτήν. Στόχος της Αλ Σαμπάαμπ είναι η «διεφθαρμένη» κυβέρνηση στο Μογκαντίσου, αλλά και γειτονικών χωρών που συμμετείχαν στην «κατάληψη» της Σομαλίας. Έτσι εξηγείται και η πρόσφατη επίθεση στο εμπορικό κέντρο του Ναϊρόμπι, που απασχόλησε επί μακρόν τα Μ.Μ.Ε. και που οι εκπρόσωποι της οργάνωσης χαρακτήρισαν ως αμυντική ενέργεια έναντι του στρατού κατοχής της Κένυας.26 Στις Φιλιππίνες η Αμπού Σαγιάφ, με λιγότερους από 500 μαχητές και κάποιες επαφές με την Αλ Κάιντα στα μέσα της δεκαετίας του 1990, έχει ως στόχο την ανεξαρτησία ενός ισλαμικού Μιντανάο. Επιθέσεις αυτοκτονίας και μεγάλες επι-

Hamza, Mohamed, “Q&A: Al-Shabab defends Nairobi attack”, Al Jazeera, 25 Σεπτεμβρίου 2013

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 7

δρομές αποτελούν μέρος του ρεπερτορίου της, όμως είναι γνωστότερη για τις απαγωγές της με στόχο τα λύτρα. Ανεπίσημα και κατά καιρούς έχουν συνδεθεί με την Αλ Κάιντα οι τρομοκρατικές οργανώσεις που δρουν στην Ινδία, το Μπανγκλαντές και φυσικά στο Κασμίρ, τόσο το ινδικό, όσο και το ελεγχόμενο από το Πακιστάν. Η Χαρακάτ ουλ Τζιχάντ ι Ισλάμι του Μπανγκλαντές (HUJI-B) έχει στις τάξεις της κάποιους βετεράνους του πολέμου του Αφγανιστάν, κάτι που από μόνο του δεν αρκεί για να την κάνει εταίρο της Αλ Κάιντα. Σαφώς πιο κοντά στην Αλ Κάιντα βρίσκoνται δυο άλλες οργανώσεις: Η Χαρακάτ ουλ Μουτζαχεντίν, που ιδρύθηκε από άνεργους μουτζαχεντίν μετά τον πόλεμο του Αφγανιστάν, δραστηριοποιείται στο Κασμίρ και της οποίας ο ιστορικός ηγέτης, Φαζλούρ Ραχμάν Χαλίλ, φίλος και συμπολεμιστής του Οσάμα μπιν Λάντεν, είχε συνυπογράψει τη διαβόητη «φάτβα» του 1998. Από την Χαρακάτ ουλ Μουτζαχεντίν προέρχεται η ακόμα πιο βίαια, Τζάις ε Μοχάμεντ, που δραστηριοποιείται στην ίδια περιοχή και που επίσης έχει παραδοσιακούς δεσμούς με τον Οσάμα μπιν Λάντεν, αφού ο ιδρυτής της Μοχάμεντ Μασούντ Αζάρ ήταν επίσης φίλος του μπιν Λάντεν. Ιδεολογικά, ακόμα πιο κοντά στην Αλ Κάιντα βρίσκεται η Λασκάρ ε Τόιμπα του Μουχαμάντ Σαΐντ, η οποία είναι υπεύθυνη για τα σημαντικότερα κτυπήματα στην Ινδία27 και «νονός» της οποίας υπήρξε ο μπιν Λάντεν και ο Άζαμ με ουσιαστικό ιδρυτή και «εμίρη» τον Χαβέζ Μοχάμεντ Σαγιέντ. Η Λασκάρ ε Τζάνγκβι που στοχεύει κυρίως Σιΐτες (Πακιστανούς και Ινδούς), συμπληρώνει τις σουνιτικές εξτρεμιστικές οργανώσεις που έχουν θεωρητική σχέση με την Αλ Κάιντα και που η πρώτη τους γενιά είχε ως βάση τους μουτζαχεντίν του Αφγανιστάν. Η μοναδική αποδεδειγμένη σχέση των οργανώσεων με την Αλ Κάιντα είναι ότι οι τρομοκράτες της Αλ Κάιντα χρησιμοποιούν τα κρησφύγετα των υπολοίπων στο Πακιστάν και το Κασμίρ. Σε ένα κρησφύγετο της Λασκάρ ε Τόιμπα συνελήφθη ο Αμπού Ζουμπαϊντά, ένας από τους «υπαρχηγούς» του μπιν Λάντεν. Στην Κεντρική Ασία δραστηριοποιούνται δυο ισλαμικές τρομοκρατικές οργανώσεις, η Ισλαμική Ένωση Ιερού Πολέμου και το Ισλαμικό Κίνημα του Ουζμπεκιστάν, με τοπική δράση και στόχους. Μια ακόμα οργάνωση που το όνομά της έχει συνδεθεί με την Αλ Κάιντα, αλλά δεν έχει αποδειχθεί η σύνδεση αυτή, είναι η λιβανέζικη σουνιτική τρομοκρατική οργάνωση Ασμπάτ αλ Ανσάρ, που διαθέτει

Το μεγαλύτερο της κτύπημα έλαβε χώρα στη Βομβάη στις 26 Νοεμβρίου 2008, έγινε ταυτόχρονα σε ξενοδοχεία, ένα σταθμό τραίνου και μια καφετέρια και οδήγησε στο θάνατο 183 ατόμων, μεταξύ των οποίων 22 ξένοι. Βλ. Κυριακίδης Κλεάνθης, «Η τρομοκρατική επίθεση στη Βομβάη της 26ης Νοεμβρίου και οι γεωπολιτικές της συνέπειες» ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΜΥΝΑ και ΑΣΦΑΛΕΙΑ, Τεύχος 35, Ιανουάριος 2009.

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ, Πέτρος Σιούσουρας, Κλεάνθης Κυριακίδης

λιγότερους από 300 μαχητές και ενίοτε εκτοξεύει πυραύλους στο Ισραήλ, ενώ καλεί και το λαό του Ιράκ σε αντίσταση κατά των «κατακτητών», με τον ίδιο τρόπο που οι Λιβανέζοι και οι Παλαιστίνιοι πολεμούν τους «Εβραίους κατακτητές». Τέλος αξίζει να σημειωθεί η περιβόητη ανάμιξη της Αλ Κάιντα στο Συριακό εμφύλιο. Υπάρχει πλήθος σουνιτικών, ισλαμικών, εξτρεμιστικών οργανώσεων που πολεμούν τον Άσαντ (που τυγχάνει επίσης βοήθειας τρομοκρατών της Χεζμπολά). Οι κυριότερες εξ’ αυτών είναι οι άλλοτε συμμαχούσες και άλλοτε αλληλοσπαραζόμενες Τζαμπάτ αλ Νούσρα και το «ισλαμικό κράτος στη Συρία και το Ιράκ». Η δεύτερη οργάνωση είναι ιδεολογικά κοντά στην Αλ Κάιντα και έχει αρκετούς «εθελοντές/ μισθοφόρους» στις τάξεις της, τη στιγμή που οι μαχητές της Αλ Νούσρα είναι στη συντριπτική τους πλειοψηφία Σύριοι. Όταν το Αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών κατονόμασε την Αλ Νούσρα ως τρομοκρατική και μάλιστα παρακλάδι της Αλ Κάιντα (για την ακρίβεια την ταύρισε με την «Αλ Κάιντα στο Ιράκ»), ο αρχηγός της, Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζουλάνι, αντέδρασε άμεσα και ορκίστηκε πίστη στον Αλ Ζαουάχρι.28 Η εσωτερική δυναμική της οργάνωσης οδήγησε πολλές μικρότερες ισλαμικές επαναστατικές παρατάξεις φραξίες να καταδίκασουν την ανεύθυνη στάση της Ηγεσίας και απέσυραν την υποστήριξη και συνεργασία τους.29 Αλ Κάιντα version 4.0 Το τυπικό μέλλον της οργάνωσης δεν έχει πλέον καμία σημασία. Η Αλ Κάιντα πέτυχε το στόχο της και δημιούργησε τη «βάση» που ήθελε. Το όνομά της χρησιμοποιείται και η ίδια δεν υφίσταται πλέον ως ισχυρή, οργανωμένη ομάδα. Ανάβοντας τη σπίθα του ισλαμικού εξτρεμισμού, ο Οσάμα μπιν Λάντεν εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο τα λάθη της Δύσης με αποκορύφωμα την εξωτερική πολιτική του προέδρου Μπους και μετέτρεψε τις ιδέες του σε κίνημα. Ακόμα και αν σταματήσει να λειτουργεί ως «φραντσάιζ», κάτι που είναι πιθανό μεσοπρόθεσμα, έχει δημιουργήσει μια δικιά της ιδεολογία και έχει ανθρώπους που υπερασπίζονται με το αίμα τους τον κακώς εννοούμενο «φονταμενταλισμό», ακολουθώντας το παράδειγμα του μπιν Λάντεν. Το πρόβλημα είναι πως όσο διαλύονται οι κεντρικές οργανώσεις, το φραντσάιζ και οι περιφερειακές οργανώσεις και συλλαμβάνονται ή σκοτώνονται οι

Βλ. Zelin Aaron, Evan Kohlman & Laith Al-Khouri, “Convoy of Martyrs in the Levant”, Flashpoint Global Partners Study, Ιούνιος 2013, σ.6 29

Για ανάλυση σχετικά με την κατάσταση στη Συρία και τις προαναφερθείσες οργανώσεις, βλ. Αλ Ομπέιντ Άρεφ & Κυριακίδης Κλεάνθης, «Τι ισχύει και τι όχι για τη Συρία», Foreign Affairs Hellenic Edition, Τεύχος 20, Νοέμβριος 2013.

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 7

ηγετικές τους ομάδες, τόσο οδηγούμαστε με μαθηματική ακρίβεια σε ένα νέο είδος τρομοκρατίας, που είναι δυσκολότερο να αντιμετωπιστεί: Τους «στρατούς του ενός» ή «μοναχικού λύκους»/ τρομοκράτες. Απομονωμένοι εξτρεμιστές, χωρίς καθοδήγηση από καμία ομάδα και χωρίς εκτενή εκπαίδευση αποφασίζουν να γίνουν «μάρτυρες». Ο προσωποποιημένος «ιερός πόλεμος» γίνεται ακόμα πιο επικίνδυνος, δεδομένου ότι τον διεξάγουν κυρίως δυτικοτραφείς, δυτικοποιημένοι ή δυτικογεννημένοι τζιχαντιστές. Σχετικά πρόσφατα είχαμε κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της μεταλλαγμένης τρομοκρατίας, της αλ Κάιντα version 4.0 Ο Μοχάμεντ Μέρα δολοφόνησε επτά ανθρώπους, εκ των οποίων τρία παιδιά στην Τουλούζ και τη Μοντομπάν της Γαλλίας, άνευ λόγου. Με παρέλευση δυο μηνών είχαμε την άκρως ειδεχθή δολοφονία Βρετανού στρατιώτη από τον Μάικλ Αντεμποβάλε στο Λονδίνο. Φυσικά, το πιο επικίνδυνο και θα μπορούσε να εξελιχθεί σε συντριπτικό κτύπημα ήταν η έκρηξη βόμβας κατά τον διεθνή μαραθώνιο της Βοστόνης τον Απρίλιο του 2013, με τρεις νεκρούς και 250 τραυματίες, με δράστες Τσετσένους μετανάστες. Κάποιος μπορεί να αντιτάξει το επιχείρημα ότι αυτό το φαινόμενο είναι παλαιό και δε σχετίζεται με την Αλ Κάιντα. Πράγματι από την εποχή του Τίμοθυ Μακ Βέι και της τρομοκρατικής ενέργειας στην Οκλαχόμα μέχρι την πρόσφατη σφαγή στη Ουτόγια από το Νορβηγό Άντερς Μορέιβικ, οι «μοναχικοί λύκοι» δεν είναι ούτε μουσουλμανικό ούτε διαφορετικοί. Όμως η ειδοποιός διαφορά είναι ότι για πρώτη φορά στην ιστορία της τρομοκρατίας, η δημιουργία «μοναχικών

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ, Πέτρος Σιούσουρας, Κλεάνθης Κυριακίδης

λύκων» αποτελεί την επίσημη στρατηγική μιας πρώην ιεραρχικής οργάνωσης, όπως πολύ καθαρά και συνεχώς γράφεται στο περιοδικό “Inspire” που αποτελεί την επίσημη «φωνή» της Αλ Κάιντα.30

Βλ. Carmon Yigal & H. Migron, “New Trend in Al-Qaeda's Recruitment Efforts: American Muslims Should Carry the Burden of Jihad in U.S.”, Inquiry & Analysis Series Report No.639, Middle East Media Research Institute, 19 Οκτωβρίου 2010. Για περισσότερες λεπτομέρειες βλ. Stalinsky Steven, “AQAP Releases Issues VIII and IX of Its English-Language Magazine 'Inspire', Calling for LoneWolf Jihad Attacks Targeting 'Populations'; Permitting Chemical and Biological Weapons”, Inquiry & Analysis Series Report No.831, Middle East Media Research Institute, 7 Μαΐου, 2012.

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 7

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Η μορφή αυτή της τρομοκρατίας, η τελευταία εξέλιξη της Αλ Κάιντα, χαροποιεί κάποιους διότι οι επιθέσεις μεγάλης κλίμακας που απαιτούν συντονισμό, εκπαίδευση, εξειδίκευση και φυσικά υψηλού επιπέδου εκπαίδευση, απομακρύνονται ως πιθανότητες. Όμως παραβλέπεται συχνά το γεγονός ότι οι επιθέσεις των «μοναχικών λύκων» είναι σχεδόν αδύνατο να εντοπιστούν και να αποτραπούν. Χωρίς υποστήριξη από καμία οργάνωση, υλική ή οικονομική, με αυτοσχέδιες βόμβες και το τεράστιο πλεονέκτημα του «λευκού ποινικού μητρώου», μπορούν να δράσουν όποτε και όπως το επιλέξουν, σε οποιοδήποτε στόχο δε φυλάσσεται ιδιαίτερα αλλά συγκεντρώνει πολύ κόσμο, σε εμπορικά κέντρα, σταθμούς τραίνων, λιμάνια, αεροδρόμια ή στάδια. Συνεπώς, καμία από τις αναπτυχθείσες εξαιρετικές αντιτρομοκρατικές τακτικές δεν μπορεί να δώσει λύση στο πρόβλημα. Η τρομοκρατία αυτής της μορφής απλά αποσύρεται όταν πάψει να υπάρχει ο λόγος που γίνεται η «στρατολόγηση» των τρομοκρατών. Μόνο αν σταματήσουν οι διακρίσεις, οι διωγμοί ή οι πολιτικές «δυο μέτρων και δυο σταθμών» που εφάρμοσε η Δύση και τα καταπιεστικά καθεστώτα της Μέσης Ανατολής μπορεί να δοθεί τέλος στην τρομοκρατία, όπως δόθηκε τέλος στην «αριστερή» τρομοκρατία, όταν ο κομμουνισμός ως σύστημα μπήκε στο «χρονοντούλαπο» της ιστορίας. Το αίσθημα της ταπείνωσης, της πίκρας και της αδικίας όταν συνδυάζεται με οργή και πιθανόν προσωπική εκδίκηση είναι αήττητο ως συνδυασμός. Επί παραδείγματι, η επίλυση του Παλαιστινιακού θα κατεύναζε πολλούς οργισμένους Μουσουλμάνους σε όλο τον κόσμο, αλλά και Άραβες ανεξαρτήτως θρησκείας και θα αφαιρούσε ένα ισχυρό επιχείρημα όσων προσπαθούν να μυήσουν ετέρους στην τρομοκρατία.31 Αν, δε, κάποιος αμφιβάλλει για το ζήτημα της αδικίας και τα «δυο μέτρα και δυο σταθμά» ειδικά για την Αμερικανική πολιτική, αρκεί μια απλή ανάγνωση του βιβλίου των κορυφαίων πολιτικών επιστημόνων Μαρσάιμαρ και Ουόλτ για το Ισραηλινό λόμπυ στις ΗΠΑ και το ρόλο του.32 Ο δεύτερος τρόπος για να καταπολεμηθεί η τρομοκρατία αυτής της μορφής, είναι να δοθεί άλλη διέξοδος στην οργή, αλλά και να εκτεθεί στο ευρύ κοινό η ουτοπία της θεωρίας της Ισλαμικής διακυβέρνησης, που πρεσβεύει το Πολιτικό 31

Filiu Jean-Pierre, The Arab Revolution (London: Hurst & Company, 2011), σ. 121

Mearsheimer John J. & Walt Stephen M., The Israeli Lobby and US Foreign Policy (New York: Farrar, Straus and Giroux, 2008).

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ, Πέτρος Σιούσουρας, Κλεάνθης Κυριακίδης

Ισλάμ. Στην Αίγυπτο η επαναφορά του στρατού στην εξουσία με ανατροπή της εκλεγμένης κυβέρνησης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας33 έδωσε το έναυσμα να ξεκινήσει ένας νέος γύρος βίας και τρομοκρατίας, που δε θα λάμβανε χώρα αν το Πολιτικό Ισλάμ παρέμενε στην εξουσία. Όπως αναλύει ο Τζον Εσπόζιτο «όταν οι Ισλαμιστές υποψήφιοι και οργανώσεις είναι ελεύθεροι από κυβερνητικούς διωγμούς, εργάζονται εντεταγμένοι στο πολιτικό σύστημα και συμμετέχουν σε εκλογές όπως συνέβη στις Τυνησία, Τουρκία, Ιορδανία Αίγυπτο, Λίβανο, Κουβέιτ, Υεμένη, Πακιστάν, Ινδονησία και Μαλαισία. Έχουν αναλάβει υπουργεία σε χώρες όπως Σουδάν, Πακιστάν, Κουβέιτ, Ιορδανία, Υεμένη και Μαλαισία»34 Η Τουρκία δεν μετετράπη σε Σαουδική Αραβία και στο Λίβανο η Χεζμπολά συνέπραξε εύκολα και για πολλά χρόνια με Χριστιανούς, ακόμα και πρώην Φαλαγγίτες, τους μισητούς αντιπάλους της στον εμφύλιο. Συνεπώς, οι καταστάσεις έκθεσης σε εξουσία, μετατρέπουν εξ’ ανάγκης το Πολιτικό Ισλάμ σε μετριοπαθές και όσο αυτό αποτελεί πόλο εξουσίας, η ισλαμική τρομοκρατία απονομιμοποιείται. Σε αντίθετη περίπτωση, μια φανταστική θεοκρατική πολιτική προσέγγιση μοιάζει τέλεια και ο διωγμός των Ισλαμιστών μαζί με τις προαναφερθείσες μονομερείς και άδικες αντιμουσουλμανικές πολιτικές και την περιρρέουσα Ισλαμοφοβία οδηγούν στη δημιουργία των «μοναχικών λύκων», των φανατικών εξτρεμιστών Μουσουλμάνων, της Αλ Κάιντα version 4.0

Casey Mary & Joshua Haber, “Kerry said Egypt’s Army was Restoring Democracy in Removing Morsi”, Foreign Policy, 2 Αυγούστου 2013. 34

Βλ. Esposito John L., The Islamic Threat: Myth or Reality (New York, Oxford, 1999), σ. 267-268.

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 7

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ, Πέτρος Σιούσουρας, Κλεάνθης Κυριακίδης

The Academy for Strategic Analyses (ASA) is an independent non-profit scientific and research institution, a think-tank, based in Athens. It was founded in 2014, by scientists from the Hellenic Armed Forces and Hellenic Security Corps, who hold a PhD or holders of other high level qualifications, with rich scientific, research and writing work and collaboration with Greek and foreign universities, research centres and institutes, in various scientific fields. Moreover distinguished personalities from military, diplomatic and academic areas and other high-profile scientists, became members of the Academy. The main task of the ASA is the development of scientific work and activities in the field of Strategic Studies, Defense, Security and Foreign Policy, the elaboration of scientific analyses, research and studies, as well as the provision of specialized advisory and educational services to public bodies, private sector and to individuals in those articles, at national, European and international levels. In this framework, the Academy's activities are developed within scientific areas, such as: (a) Analysis of strategic environment, (b) Analysis of the Defense and Security Policy, (c) System analysis, technology and economy, (d) Operational research, command and control. The Academy will cooperate with international organizations, academic-scientific institutions and other centers of scientific research with a related object, as well as with authoritative scientists, militaries, diplomats, etc., especially in the Euro-Atlantic and the wider Mediterranean environment.

www.acastran.org info@acastran.org https://www.facebook.com/AcademyStrategicAnalyses

Ακαδημία Στρατηγικών Αναλύσεων

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - 7

www.acastran.org info@acastran.org https://www.facebook.com/AcademyStrategicAnalyses 34