KINDEREN OVER GELUK Hoe werkt het? Wat is de waarde?
Januari 2016
1
KINDEREN OVER GELUK Hoe werkt het? Wat is de waarde?
Januari 2016
2
Kinderen over geluk Hoe werkt het? Wat is de waarde?
In ’Kinderen over Geluk’ verdiepen we ons in de waarde van gelukkig zijn.
Dit project is een ini1a1ef van De Gelukskoffer en uitgevoerd door de Raad van Stuur.
Hoe zien kinderen de waarde van geluk?
Gelukskoffer is een sociale onderneming met als missie: Geluk als vak op school in 2020. Inmiddels zijn meer dan 18.000 kinderen bereikt en het programma wordt ingezet op ruim300 scholen.
Tien kinderen van de Vondelschool in Bussum, uit groep 5 tot en met 8, vormden de Raad van Stuur voor het programma EigenwijzR. Dit programma is ontwikkeld door de Gelukskoffer en One-2-Ten. De kinderen dachten na over wat geluk is en werkten hun ideeën uit in vijf rich1ngen: - Kun je geluk vangen in onze zintuigen? - De Geluks pinpas: geluk als menselijk kapitaal. - De Gelukswinkel: de winkel als metafoor voor de waarde van geluk. - De Gelukspil: een pil als metafoor voor helpende gedachten. - De Geluksschaal: een model om je gedachten en handelen op af te stemmen. De prikkelende visies en uitwerkingen van de kinderen lees je in dit boek.
Met dit Raad van Stuur project wil Gelukskoffer kinderen betrekken bij het verder ontwikkelen van het programma EigenwijzR. De EigenwijzR is een preven1ef meet- en monitorinstrument voor het welbevinden en de sociale veiligheid van kinderen. Een speelse maar effec1eve manier om kinderen zélf hun stem te laten horen als het gaat om gelukkig zijn en je veilig voelen. Raad van Stuur is een plaLorm waar kinderen en bedrijven intensief samen werken aan maatschappelijke vragen en oplossingen door middel van filosofische gesprekken. S1ch1ng Kinderpostzegels maakte het project mogelijk. Zij geeP kwetsbare kinderen ontwikkelingskansen voor een betere toekomst. Veel leesplezier en inspira1e! Namens het team Adriaan Wagenaar Marjoleine Boogers Anke Appel
- Raad van Stuur - De Gelukskoffer - De Gelukskoffer
3
Achtergrond Er wordt veel onderzoek gedaan naar geluk in ons leven. Wetenschappers, ondernemers, trainers en coaches houden zich bezig met het ontwikkelen van producten en diensten, methoden en technieken om onste ondersteunen op ons pad van geluk. Maar één groep zien we vaak over het hoofd bij het meedenken over geluk:
Kinderen. Zij zijn juist vindingrijk, hebben een open geest en verbeeldingskracht. Daarom vroeg het team van De Gelukskoffer aan kinderen om mee te denken over de rol van geluk. Bovendien wilden we graag weten hoe kinderen de rela1e zien tussen gelukkig zijn en je veilig voelen.
Tien kinderen van de Vondelschool in Bussum meldden zich aan om zi^ng te nemen in de kinder Raad van Stuur. De kinderen waren a_oms1g uit groep 5 tot en met 8. Door dit project van de Gelukskoffer maakten de kinderen kennis met de vaardigheid van het filosoferen met verschillende leePijdsgroepen. Daarnaast verdiepten ze hun eigen bewustzijn ten aanzien van geluk en veiligheid. Met dit project laten kinderen zien dat ook zij andere kinderen en volwassenen kunnen inspireren om te onderzoeken hoe geluk werkt in ieders leven. Hoe leer je als kind om gelukkig te zijn? En hoe blijven wij als volwassene gelukkig in ons werk en ons leven? De Gelukskoffer heeP samen met One-2-Ten een preven1ef mee1nstrument ontwikkeld; de EigenwijzR. Dit instrument is geschikt om het welbevinden en de sociale veiligheid bij kinderen te meten. Met de inzichten van de kinderen uit deze Raad van Stuur willen we een bijdrage leveren aan het verder ontwikkelen van de EigenwijzR.
4
Hoofdstukindeling
In hoofdstuk 1 beschrijven we de allermoeilijkste vragen over geluk. De kinderen tekenden de allermoeilijkste vraag. Vervolgens filosofeerden zij over de allermoeilijkste vragen die de tekeningen bij hen opriepen. Je leest hier inspirerende visies op hoe geluk ons denken en doen bepaalt. Hoofdstuk 2 beschrijP hoe we geluk ervaren met onze zintuigen. De kinderen werkten dit uit in een mindmap. Hoe kunnen we geluk zien, ruiken, proeven, horen en voelen? In hoofdstuk 3 gaan we in op de Gelukspil als metafoor voor de helpende gedachten die we onszelf en elkaar kunnen geven om geluk te ervaren. De kinderen bedachten Gelukspillen en een bijsluiter om aan te geven hoe de Gelukspillen het beste gebruikt kunnen worden. In hoofdstuk 4 staat de Gelukswinkel centraal. Het geeP ons een prikkelende invalshoek om te kijken naar de waarde die geluk heeP in ons leven van alledag. Als we bijvoorbeeld een spijkerbroek, boodschappen of spelletjes kopen, welk gevoel kopen we er dan bij? Eén van de kinderen schetste een Gelukswinkel en dacht na over het assor1ment en de service. Hoofdstuk 5 beschrijP de Geluks Bankpas. Wat als je geluk al1jd bij je kunt hebben zoals een bankpas. De kinderen dachten na over hoe je geluk kunt opladen en hoe je er voor zorgt dat er al1jd voldoende saldo op je geluksrekening staat. Hoofdstuk 6 beschrijP de Geluksschaal. Deze tabel helpt je om te herkennen in welke fase je nu zit en af te stemmen op de fase waarin je graag zou willen ziden. De kinderen filosofeerden over het nut van een Geluksschaal: hoe weet je of je gelukkig bent? In hoofdstuk 7 onderzoeken we de rela1e tussen geluk en veiligheid. Als je gelukkig bent, ben je dan ook veilig? Hoofdstuk 8: Van conclusie naar uitnodiging. ”Ieder heeG zijn eigen geluk. Je kunt het niet van elkaar lenen”. Verwacht in dit boek geen conclusie waarin we de visies van de kinderen samenvaden in De 5 Principes Voor Een Gelukkig Leven. Iedere lezer kan in de beschrijvingen van de kinderen zijn en haar eigen 1ps en adviezen halen. De gedachten van de kinderen uit de Raad van Stuur voor Gelukskoffer zijn daarom een pure uitnodiging: vind je eigen geluk! De laatste pagina sluiten we af met de namen van de kinderen die hebben meegewerkt aan dit project.
5
Inhoudsopgave
1. De allermoeilijkste vraag over geluk
7
2. Hoe wij geluk waarnemen
13
3. De gelukspil
15
4. De Gelukswinkel
17
5. De Geluks Bankpas
19
6. De Geluksschaal
22
7. Geluk en veiligheid
24
8. Van conclusie naar uitnodiging
26
Namens de Raad van Stuur ‌
27
6
1. De allermoeilijkste vraag over geluk Wat is de allermoeilijkste vraag die je kunt stellen over geluk? We stelden de vraag aan de kinderen en vroegen hen om er een tekening van te maken zonder woorden. Zodat elke tekening onze verbeeldingskracht verder kan s1muleren. Wat zou deze tekening ons willen vertellen over geluk? Oordeel zelf. Bij elke tekening geven we een korte reec1e om je te inspireren bij je eigen zoektocht naar jouw allermoeilijkste vraag.
 
7
Wat gebeurt er in je lijf als je gelukkig bent? (Michelle) Waar voel je geluk in je lichaam? Kan je lichaam je helpen om gelukkig te zijn als het je maar niet lukt om aan gelukkige dingen te denken? Deze vraag s1muleert om verder te bespreken over hoe het lichaam ons geluksgevoel kan versterken of verzwakken. Een gesprek hierover helpt om concreet aan te geven wat je dan precies voelt als je zegt dat je je gelukkig voelt. En welke rol je ďŹ theid speelt om je gelukkig te voelen.
Ben je gelukkig? (Tjitske) Kun je gelukkig zijn als je in het ziekenhuis ligt? Ja, zeggen sommige kinderen; �Als je weet dat er goed voor je wordt gezorgd, kun je daar toch gelukkig van worden ook al ben je ziek.� Deze tekening s1muleert om verder te denken over situa1es van gelukkig zijn.
Hoe is geluk ontstaan? (Pyke) Was de oermens al gelukkig, ook al had ie nog niet zoveel bezit? HeeP iedereen dezelfde bronnen van geluk? Kun je die bronnen ontwikkelen of ontdekken? Hebben wij daar zelf invloed op? De vraag s1muleert om verder te denken over de bronnen van geluk.
8
Als je tweeling bent, ben je dan allebei net zo gelukkig? (Mare) Deze vraag s1muleert om verder te denken over hoe ’eigen’ geluk is. Kunnen tweelingen 100% dezelfde gevoelens beziden? En kunnen twee verschillende mensen op dezelfde manier gelukkig zijn?
Waar word je gelukkig van? (Mathijs) Word je gelukkig van de zon, van een gebakje, van andere mensen, van kado’s ontvangen? Deze vraag gaat over de momenten waarop we gelukkig kunnen zijn. Kunnen we die momenten zelf bepalen? En heeP iedereen dezelfde momenten? De wanneer-vraag suggereert ook randvoorwaarden waar aan voldaan moet zijn om gelukkig te zijn. Wat zijn die randvoorwaarden?
Is mijn opa in de lucht nog steeds aan het denken en aan het spelen? Kun je gelukkig zijn na je dood? (Riva) Deze vraag nodigt uit om verder te denken over leven en dood en over de overdraagbaarheid van geluk. Als je dood bent, blijP geluk dan achter of is het weg? Kun je gelukkig en verdrie1g tegelijk zijn?
9
Hoe word je gelukkig? (Mathilde)
Is geluk een vriendelijk spookje dat alleen in ons hoofd bestaat? Of kunnen we het concreet ruiken, voelen, proeven, zien en horen? De vraag ’Hoe word je gelukkig?’ nodigt ons uit om antwoorden te zoeken in de vorm van recepten, stappenplannen of concrete 1ps.
Kunnen dieren ook geluk hebben? (Moos) Is geluk iets dat alleen mensen kunnen voelen? Of kunnen ook dieren, planten en de aarde zelf geluk voelen? Kunnen we zeker weten of dieren ook een gevoel van geluk ervaren? Zo ja, hoe dan? Deze vraag helpt ons om verder te onderzoeken hoe we bewust omgaan met de natuur, met grondstoffen en met de aarde.
Wat is geluk? Wat is gelukkig zijn? (Marlijn en Mathilde) Geluk heeP vele kleuren. Ontdek hoeveel verschillende manieren er zijn om geluk te beschrijven. Wat noemen we geluk? En wanneer gaat geluk over in iets anders, zoals verdriet, teleurstelling, tevredenheid of vertrouwen? Is er een scheidslijn tussen geluk en al het andere?
10
Hierboven een overzicht van de vragen die bij de kinderen ontstonden door goed naar de tekeningen te kijken. Uit de vragen blijkt dat de kinderen geluk kunnen koppelen aan verschillende aspecten van het leven. Geluk kunnen we verbinden met levensgebieden: • Geld & Bezit: Ben je gelukkig als je een zwembad hebt? Ben je gelukkig als je rijk bent? Hoe arm ben je zonder geluk, Ben je gelukkig met geld? • Rela[es: Ben je gelukkig als je trouwt?, Ben je gelukkig als je samen bent? Ben je gelukkig met je lichaam? • Kwaliteiten & Vaardigheden: Ben je gelukkig als je kunt vliegen? Ben je gelukkig als je net zo hoog als de wolken kunt vliegen? • Ac[viteiten: Word je gelukkig van voetbal? Ben je gelukkig als je tv kijkt? • Waardering & Erkenning: Ben je gelukkig als je op de tv bent? • Situa[es & Omgevingen: Ben je gelukkig als je in het ziekenhuis ligt? Zijn baby’s gelukkig als ze worden geboren? We kunnen op zoek gaan naar de eigenschappen van geluk: • Hoe werkt geluk? • Hoe ontstaat geluk? • Bestaat geluk eigenlijk wel? • Wanneer ben je gelukkig? Kortom: is geluk aan te leren, zijn mensen van nature gelukkig en in hoeverre heb je invloed op je eigen geluk?
11
Duidelijk werd bij het bespreken van de allermoeilijkste vraag over geluk: Er bestaat niet één antwoord Iedereen heeP zijn eigen antwoorden. En eigenlijk gaat het niet om de antwoorden. De allermoeilijkste vragen over geluk zijn juist de vragen die veel nieuwe vragen oproepen. En de vragen waar je lang met elkaar over zou kunnen doorpraten. Bij elk antwoord ontdek je weer iets nieuws. Maar wat doe je met al die verschillende antwoorden? Samenvaden? Nee, zeggen de kinderen: ”Het is juist goed dat de Allermoelijkste Vraag over geluk voor iedereen anders is. Anders zou het saai zijn in de wereld. Als iedereen gelukkig wordt van hetzelfde en iedereen vindt hetzelfde leuk, dan heb je nooit ruzie. En dat moet je soms wel hebben om gelukkig te zijn. Want soms zijn de dingen anders dan je dacht. Daar kom je zonder ruzie nooit achter. En als je het fout hebt, dan heb je iets goed te maken en ook dat is weer leuk”. Iedereen volgt zijn eigen weg, iedereen volgt zijn eigen vraag De Allermoeilijkste Vragen over geluk zijn dus niet bedoeld om een antwoord te vinden, maar om je eigen weg te vinden en je bewust te worden: wat betekent geluk voor mij? ”Het wordt saai als iedereen van dezelfde dingen gelukkig wordt. Dan ontdek je nooit iets anders. In de prehistorie bijvoorbeeld hadden ze al veel uitgevonden, maar nog niet alles. Iedereen was jager of boer. Maar een school bestond nog niet. Dus niemand kon leren voor bouwvakker, directeur of leraar. En niemand maakte kleding. Mensen maakten alleen maar dingen voor zichzelf”. ”Als iedereen hetzelfde leuk vindt, zou je ook niemand meer kunnen herkennen. Je bent vrienden met iedereen of vrienden met niemand. Het is belangrijk dat we allemaal van verschillende dingen gelukkig worden”.
Wat kunnen we er mee? Elke tekening en elke vraag s1muleert tot verder denken, tot een gezamenlijk gesprek met kinderen of met collega’s in je team of bedrijf. Elke tekening en elke vraag nodigt uit tot een spannende ontdekkingsreis naar de vele gezichten van geluk. Gebruik eens één van de tekeningen als startvraag voor een gesprek over gelukkig zijn in de klas, of in je organisa1e met medewerkers of klanten. Wat is de allermoelijkste vraag in jouw situa1e? De belangrijkste les die de kinderen ons geven: vragen stellen over geluk houdt nooit op.
12
2. Hoe wij geluk waarnemen Door: Cato (11) en Michelle (11) De opdracht Maak een mindmap over hoe je geluk kunt ruiken, proeven, zien, horen en voelen. 
13
”Als het net geregend heeG en je gaat naar buiten, dan ruik je geluk.” ”Geluk is moeilijk te omschrijven. Het is net zoiets als dat ik binnen ben, dan wil ik dat het regent. En als ik buiten ben, dan wil ik dat de zon schijnt.” ”Als je hoofd verandert, dan verandert je geluk. Dan hoor je bijvoorbeeld ineens de zee en dat maakt je dan gelukkig.” Pyke vertelde hoe zich voelt als hij na een regenbui naar buiten gaat om te spelen in de tuin of op straat. Wat hij dan ruikt, dat maakt hem gelukkig. Tjitske was met haar vader en moeder op weg naar de Lush-winkel. Ze vertelde over hoe gelukkig zij werd toen ze door een drukke winkelstraat liep en temidden van alle geluiden, geuren en beelden om haar heen de geur van deze Lush-winkel ontdekte. Pas daarna zag ze de Lush-winkel. ”Toen ik dat rook werd ik heel blij.” Geluk en de zintuigen Geluk bestaat. Het zit vaak in de kleine alledaagse dingen. Daar zijn we ons niet al1jd van bewust. Je kunt het ruiken, voelen, zien, horen en proeven. Als we het begrip ’Geluk’ terug brengen tot zintuigelijke ervaringen, geven we het een gezicht. Ineens kunnen we ons er iets bij voorstellen. En als we voor onszelf inventariseren hoe geluk smaakt, ruikt, klinkt, voelt en hoe het er uit ziet, dan kunnen we onszelf net als Tjitske op elk moment afstemmen op geluk temidden van de prikkels, boodschappen en beperkende gedachten die elke dag op ons af komen.
Wat kunnen we er mee? Er zijn twee manieren waarop we geluk tastbaar kunnen maken in ons werk en ons leven. De eerste manier is zoals we hierboven beschreven. Breng voor jezelf in kaart hoe geluk er voor jou uit ziet en hoe het smaakt, ruikt, proeP en voelt. Door je dagelijks op één van die aspecten te concentreren, stem je als het ware af op je eigen gelukservaring. De tweede manier is dat we de mindmap toepassen op situa1es en ac1viteiten van elke dag. Hoe zie ik het geluk in deze rekensom? Hoe hoor ik het geluk in deze vergadering? Hoe voel ik geluk in deze handdruk? Hoe ruik ik geluk als ik dit gebouw binnen kom?
14
3. De gelukspil Door: Mare (9), Mathilde (11), Moos (8), Riva (8), Tjitske (12) De opdracht Bedenk een Gelukspil. Hoe werkt de pil? Hoe kunnen we de Gelukspil het beste gebruiken? Hoe werkt de gelukspil?
”Je kunt de gelukspil 3 keer per dag gebruiken: ochtend, middag en avond. De pil werkt heel je leven, je kunt hem telkens opnieuw nemen.” Riva
”Je moet de pil uitschuiven en er een klein stukje a`reken. Een klein stukje is voor jezelf en een klein stukje geef je aan iemand anders.” Mare
Bijsluiter bij de Gelukspil
15
”Als je de gelukspil hebt genomen moet je vijf minuten wachten. Daarna gaat ie pas werken. Je moet geluk de [jd geven.” Moos
Waar vind je gelukspil? • potheek • geluksapotheek • geluksa • boe1ek
De gelukspil als metafoor De gelukspil kunnen we zien als metafoor voor de gedachten die we onszelf kunnen geven om gelukkig te zijn of om ons veilig te voelen. De gelukspil van Riva is je leven lang te gebruiken. Geluk stopt dus volgens haar niet als je ouder wordt. Een ander punt is voor haar de regelmaat waarop je de gelukspil kunt innemen: driemaal per dag. Niet meer en niet minder. Volgens Mare werkt geluk pas als je het deelt. En Moos benadrukt in zijn aanpak de 1jd die je moet nemen om geluk te laten werken. Geluk is volgens hem geen instant wondermiddel, je moet het de ruimte geven om de kracht er van te kunnen ervaren.
Wat kunnen we er mee? 1. Wees je bewust van de boodschap of gedachte die je jezelf kunt geven in situa=es waarin je niet in je kracht staat. Volgens de kinderen zijn er drie principes om die boodschap of gedachte ook echt te laten werken: • Geen excuus. Je bent nooit te jong of te oud om jezelf een gelukkige gedachte te geven, je kunt er elke dag en elk moment mee beginnen. • De kracht van regelmaat. Het is niet voldoende om jezelf af en toe een compliment of gelukkige gedachte te geven, het gaat er om dat je het elke dag een aantal keer blijP doen. • Maak ruimte. Om geluk te kunnen ontvangen moet je open staan, beschikbaar zijn voor de onverwachte mogelijkheden die op je pad komen. 2. Wees je bewust van de boodschap of gedachte die je gee? in de dingen die je doet. De verpleegkundige in het ziekenhuis geeP de pa1ënt niet alleen maar een medicijn (medische pil), maar ook geluk, zelfvertrouwen of lichtheid (gelukspil) in een moeilijke periode. In alle prak1sche dingen die we doen en de producten en diensten die we aanbieden aan een ander, doen we meer dan dat. We geven er onbewust ook een ’gelukspil’ bij: zelfvertrouwen, inspira1e, plezier, rust, vrijheid, aandacht. De uitdaging is om de gelukspil te zien in de dingen die wij voor de ander doen. 16
4. De Gelukswinkel Door: Pyke (10) De opdracht Bedenk een winkel waar je geluk kunt kopen.
Welk geluk past bij jou? ”Je hebt puur geluk en bedriegersgeluk” ”In de Gelukswinkel is een werkplaats waar gelukspillen worden gemaakt. In de geluksboe1ek kun je drankjes kopen die je gelukkig maken. Er is een balie waar je advies kunt krijgen over geluk. In het tuinhuisje koop je geluksbloemen. Daar zijn ook vleesetende planten die een regenboog uitspugen. De Gelukswinkel heeP ook een testkamer waar je geluk uit kunt testen: welke soort geluk past het beste bij jou?” Volgens Pyke is dat belangrijk, want voor je het weet koop je een bedriegersproduct en dat moet je voorkomen. Er is volgens hem een verschil tussen puur geluk en bedriegersgeluk: iets dat op geluk lijkt maar het toch niet is. Hoe zie je het verschil? De Gelukswinkel als metafoor Geluk is niet te koop, hoor je vaak. Maar het is wel leuk om daar over te filosoferen. We kopen boodschappen, spelletjes, boeken, kleding of muziek. En daar worden we blij van. Wat als er een winkel zou bestaan waar je rechtstreeks geluk kunt kopen? Misschien hoef je daar niet met geld te betalen maar met 1jd, of aandacht. De metafoor van de Gelukswinkel daagt ons uit om bewust te zijn van de waarde van geluk. Wat is duur geluk, wat is goedkoop geluk en welk geluk is er vandaag in de aanbieding? Wat als we ons bedrijf of onze diensten zien als een Gelukswinkel? De Gelukswinkel als school, bedrijf, winkel, adviesbureau, de diensten van een zzp-er, overheidsdiensten.
17
De Gelukswinkel van Pyke bestaat uit 3 onderdelen: 1. een concreet product of dienst waarmee we de ander een gevoel van geluk kunnen geven 2. adviezen over hoe de ander ons product of dienst zo kan gebruiken dat het bijdraagt aan het geluk van de ander. 3. een testomgeving waar de ander uit kan proberen en ervaren of ons aanbod de ander echt gelukkig maakt.
Wat kunnen we er mee? 1. Wees je bewust dat de dingen die je doet en zegt, voor jou misschien heel normaal zijn, maar voor anderen grote waarde kunnen hebben. 2. Iedereen is zelf een Gelukswinkel. Of je nu ondernemer bent of overheid, een school of een bedrijf, een eenmanszaak of mul1na1onal. Hoe zit geluk in jouw werk, hoe geef je daar adviezen over en hoe laat je anderen uitproberen of het past bij hun weg van geluk? 
18
5. De Geluks Bankpas Door: Mare (9), Marlijn (11) en Tjitske (12) De opdracht Wat als er een bankpas zou bestaan waarmee je geen geld maar geluk kunt pinnen? Maak eens zo’n pas.
”Met deze pas kun je pinnen voor geluk, veiligheid en liefde.” Tjitske ”Het klavertje 4 staat voor geluk, het rode kruis voor veiligheid en het hartje voor liefde.” Tjitske ”Deze pas werkt alleen als je je ongelukkig voelt. Als je je gelukkig voelt, doet ie niet. Draag hem al[jd bij je.” Mare ”De Geluks Bankpas kun je opladen bij een speciale pinautomaat voor geluk. ”Daar toets je je geluksgetal in en dan krijg je geluk. Als je gaat slapen leg je de pas onder je kussen. Je noemt 10 keer je geluksgetal en dan laadt hij weer op.” Mare Belangrijk is dat je je gelukspas zelf maakt. Je kunt geluk ook niet lenen van iemand anders. Want iedereen heeP een ander geluksgetal dus iedereen heeP ander geluk. En misschien maakt het geluk van iemand anders jou helemaal niet gelukkig. Er zijn verschillende soorten geluk. Wat die soorten zijn, dat is nog niet duidelijk.
”Een minion, een hockeys[ck en een olifant. Dat maakt mij gelukkig. Maar iedereen moet zijn eigen geluk maken. Anders werkt de pas niet.” Marlijn 19
De Geluks Bankpas als metafoor De Geluks bankpas maakt je bewust van twee aspecten van geluk: de beschikbaarheid en de waarde. Heb je veel geluk op je pas staan, dan voel je je rijk. Heb je weinig geluk op je pas staan, dan kun je je ongelukkig voelen: mij lukt ook nooit iets!
Geluk maak je zelf, volgens de kinderen. Je kunt geluk niet lenen van iemand anders. En net zoals je niet ongebreideld geld kunt opnemen, moet je ook je Geluks Bankpas regelma1g opladen. Bijvoorbeeld door hem onder je kussen te leggen voordat je gaat slapen. In de nacht laadt de gelukspas dan weer op. Op je Geluks Bankpas staat volgens de kinderen natuurlijk niet het logo van de bank, maar je eigen signatuur en je eigen levensmodo.
20
Wat kunnen we er mee? 1. Wees je bewust van de waarde van je kapitaal: niet alleen je geld, maar ook je ideeĂŤn, je talenten, je rela1es met anderen en het geloof in jezelf. 2. Leer verstandig omgaan met je kapitaal: koester de bronnen van je kapitaal: je geld, ideeĂŤn, talenten, rela1es en het geloof in jezelf; voed ze, ontwikkel ze en put ze niet uit. Welke manieren helpen jou om goed voor je kapitaalbronnen te zorgen?
21
6. De Geluksschaal Door: Mathijs (11) De opdracht Mathijs bedacht op eigen ini1a1ef een hulpmiddel om voor jezelf vast te stellen hoe gelukkig je bent en wat je kunt doen om je situa1e te veranderen. Het werd de Geluksschaal.
Hoe gelukkig ben je?
Hoe voel je je?
Wat doe je dan?
”Met deze geluksschaal weet je al=jd wat je moet doen om gelukkig zijn.”
”Iedereen kan de geluksschaal voor zichzelf invullen”, volgens Mathijs. Wat doe je als je gelukkig bent? Wat voel je dan? Wat doe je als je ongelukkig bent? Wat voel je dan? Door al die situa1es eens op te schrijven kun je al1jd herkennen hoe je je voelt en hoe je dat kunt veranderen. Volgens sommige kinderen heb je zo’n geluksschaal helemaal niet nodig. ”Ik weet wel wat mij gelukkig maakt.” Anderen reageerden: ”Maar als je niet zo gelukkig bent, dan weet je het vaak niet meer hoe dat is om gelukkig te zijn”. En daar helpt de geluksschaal bij. . 22
De Geluksschaal als metafoor Iedereen heeP zijn eigen geluksschaal. Je brengt er je gedachten over jezelf en je stemmingen mee in kaart. Het is een handig hulpmiddel voor de momenten wanneer je je minder gelukkig voelt. Stem jezelf af op de fase waar je je in wilt bevinden in plaats van waar je je nu in bevindt. Handel vanuit de situa1e die je wenst.
Wat kunnen we er mee? Vaak is dat een frustrerende situa1e: je wilt het op dat moment graag anders, maar het lukt gewoon niet. Je krijgt geen toegang tot je geluk. Het is dan een geruststellende gedachte om je te richten op je Gelukssschaal. Iedereen kan voor zichzelf een geluksschaal maken. De eerste stap is het herkennen waar je nu zit. De tweede stap is om je te richten op de gedachte en het gevoel die een stap boven je huidige fase liggen. Door de dingen te doen die bij die voor jou bij die volgende fase horen, trek je jezelf als het ware al naar die volgende fase toe.
23
7. Geluk en veiligheid een gesprek over de rela=e tussen geluk en je veilig voelen.
”Als je niet gelukkig bent kun je je ook niet veilig voelen.” ”Eerst moet je je veilig voelen, daarna kun je je gelukkig voelen.”. ”Ik voel me niet veilig wanneer er grote jongens achter me aan fietsen.” ”Als ik me gelukkig voel, is de regen geen regen meer maar mooie kleurige regendruppels.” ”Als ik gelukkig ben zie ik eenhoorns en regenbogen. Omdat ik die leuk vind.” ”Als ik gelukkig wil zijn, ga ik iets vrolijks tekenen.” ”Je kunt al[jd een schuilzoldertje maken, zoals Anne Frank.” Als je gelukkig bent, ben je dan ook veilig? Met deze vraag sloten we onze bijeenkomsten over geluk af. De rela1e tussen geluk en sociale veiligheid is enorm actueel. De kinderen vertalen dit vooral naar de rela1e tussen geluk en pesten en de situa1e van de vluchtelingen uit oorlogsgebieden zoals Syrië. ”Als je je niet veilig voelt in de klas, kun je je ook niet gelukkig voelen.” En: ”Als er oorlog is, voel je je niet veilig. En als je je niet veilig voelt, kun je je ook niet gelukkig voelen.” Maar de andere kant is ook mogelijk: Als je gelukkig bent, voel je je ook veilig ook al denken anderen misschien dat het niet veilig is. Gelukkig zijn en je veilig voelen is dus vooral een kwes1e van hoe je naar dingen kijkt, volgens de kinderen. ”Als ik me gelukkig voel, is de regen geen regen meer maar mooie regendruppels.” De kracht van posi1ef denken of een roze bril? Het gesprek hierover was nog lang niet klaar. Er ligt nog een mooie mogelijkheid open om de rela1e tussen geluk en sociale veiligheid verder uit te werken met de kinderen: Kun je toch gelukkig zijn in situa1es die niet veilig zijn? Het helpt volgens de kinderen als je weet wat je zelf kunt doen om je weer gelukkig te voelen: ”Als ik gelukkig wil zijn, ga ik iets vrolijks tekenen.” Bovendien is er nog een andere mogelijkheid in situa1es waarin je je niet veilig voelt: ”Je kunt al1jd een schuilzoldertje maken, zoals Anne Frank.” Je kunt volgens de kinderen niet al1jd vluchten voor onveilige situa1es. Dan maar schuilen. Wat als elk kind de route naar zijn en haar eigen schuilzoldertje zou kunnen vinden?
24
Wat kunnen we er mee? Het gesprek over gelukkig zijn en je veilig voelen geeP al aan dat de kinderen het interessant vinden om deze rela1e voor zichzelf te onderzoeken en te herkennen. Hier ligt een mooie verbinding met het mee1nstrument EigenwijzR. Aan de ene kant kunnen de inzichten van de kinderen bijdragen aan het verder ontwikkelen en verďŹ jnen van het mee1nstrument EigenwijzR. Hoe omschrijf je situa1es nu op zo’n manier dat kinderen zich daar in kunnen herkennen? En aan de andere kant kan het voor de kinderen zelf nu^g zijn om voor zichzelf helder te krijgen hoe zij situa1es ervaren en wat zij kunnen doen om die te veranderen als ze dat willen. Wat kan ik zelf doen om me veilig te voelen of om geluk te ervaren? 
25
8. Van conclusie naar uitnodiging
”Ieder heeG zijn eigen geluk. Je kunt het niet van elkaar lenen.” Iedere lezer kan in de beschrijvingen van de kinderen over geluk en sociale veiligheid zijn en haar eigen 1ps en adviezen halen. Laat je inspireren door de wijsheid van de kinderen. De visies van de kinderen uit de Raad van Stuur voor Gelukskoffer en EigenwijzR zijn daarom een pure uitnodiging:
Vind je eigen geluk!
26
Namens de Raad van Stuur …
Literatuurlijst / Colofon Enkele citaten zijn afkomstig uit projecten voor Eneco en Robeco. Deze publicaties zijn helaas niet toegankelijk voor een breed publiek. De uitspraken zijn daarom algemeen gehouden. " ~ ¢ u / Kinderen over energie, Eneco 2009 " q ¢ ¥ / Robeco Jongeren Panel 1996. Openbare publicaties: " w t / Rijnstate Ziekenhuis Arnhem, 2012 " # ¥ % / Kinderen over Prinsjesdag 2013. Raad van Stuur en Café Weltschmertz, Mozeshuis 2013
Een publicatie van: (11), Mare (9), Marlijn (11), Mathijs (11), Moos (8), Mare (9), Mathilde (11), Pyke (10), Cato (11), Michelle Riva (8), Tjitske (12) uit groep 5 t/m 8 van de Vondelschool uit Bussum.
Met dank aan de leerkrachten die dit project coördineerden: Ad Jan, Daniëlle, Emilie, Femmy, Jennifer, KINDEREN OVER BELEID Leon1ne, Marcel, Marieke Marleen, Nicole, Paul, Sonja, en Yvede Tekst / Adriaan Wagenaar, Chantal José Grafisch ontwerp / Andrea Fuchs.www.andreafuchs.nl COLOFON Fotografie / Max vonAdriaan Kreyfelt Wagenaar Tekst & Produc1e:
Fotografie: Marjoleine Boogers , Adriaan Wagenaar Met dank aan alle kinderen die hebben meegewerkt: Projecdeam: Anke Appel (Gelukskoffer), Marjoleine Boogers (Gelukskoffer) en Adriaan Wagenaar (Raad van " { ¡ } x ¢ Stuur). " { ¡ # ¥ % " { z " { ~ ¢ u ¡ u Het project Kinderen over Geluk is tot stand gekomen dankzij S1ch1ng Kinderpostzegels.
Wees vrij om het gedachtengoed van Veranderen doe je in kringetjes
Wees om het gedachtegoed Kinderen over Geluk te verspreiden met de Crea1ve Commons licen1e zo veelvrij mogelijk te verspreiden metvan de Creative Commons licensie als leidraad. als leidraad. Raad van Stuur, 2014 50
www.gelukskoffer.nl
www.raadvanstuur.nl
www.eigenwijzR.nl
www.kinderpostzegels.nl 27
Kinderen over geluk ”Als het net geregend heeft en je gaat naar buiten, dan ruik je geluk.” ”Geluk is moeilijk te omschrijven. Het is net zoiets als dat ik binnen ben, dan wil ik dat het regent. En als ik buiten ben, dan wil ik dat de zon schijnt.” ”Als je hoofd verandert, dan verandert je geluk. Dan hoor je bijvoorbeeld ineens de zee en dat maakt je dan gelukkig.” ”Je hebt puur geluk en bedriegersgeluk.” ”Ieder heeft zijn eigen geluk. Je kunt het niet van elkaar lenen.” ”Als je niet gelukkig bent kun je je ook niet veilig voelen.” ”Eerst moet je je veilig voelen, daarna kun je je gelukkig voelen.”. ”Ik voel me niet veilig wanneer er grote jongens achter me aan fietsen.” ”Als ik me gelukkig voel, is de regen geen regen meer maar mooie kleurige regendruppels.” ”Als ik gelukkig ben zie ik eenhoorns en regenbogen. Omdat ik die leuk vind.” ”Als ik gelukkig wil zijn, ga ik iets vrolijks tekenen.” ”Je kunt altijd een schuilzoldertje maken, zoals Anne Frank.” ”Ieder heeft zijn eigen geluk. Je kunt het niet van elkaar lenen.” ”Als iedereen hetzelfde leuk vindt, zou je ook niemand meer kunnen herkennen. Je bent vrienden met iedereen of vrienden met niemand. Het is belangrijk dat we allemaal van verschillende dingen gelukkig worden.”
28