Een modulair warmtesysteem

Een modulair warmtesysteem voor het stapsgewijs aardgasvrij maken van woningen en wijken

Met modulaire warmtesystemen gaan gemeenten en woningcorporaties snel en simpel aan de slag met het aardgasvrij maken van woningen. Niek Habraken van woningcorporatie KleurrijkWonen en Detlef Meijer van infraspecialist Firan vertellen over de opgaven en oplossingen van de stapsgewijze aanpak.

Gemeenten, woningcorporaties en andere partijen in de warmteketen staan voor de uitdaging om de energietransitie te versnellen – om zo de klimaatdoelstellingen voor 2030 en 2050 te realiseren. Een belangrijke pijler van de lokale energietransitie is om al op korte termijn stappen te zetten om de warmtevoorziening in de bestaande bouw duurzamer te maken. Modulaire warmtesystemen maken het mogelijk om stapsgewijs te werken aan een aardgasvrije en klimaatneutrale warmtevoorziening, zoals een lokaal warmtenet met duurzame bronnen.

Flexibel opschaalbaar

In Culemborg is een haalbaarheidsstudie uitgevoerd naar de inzet van een modulair warmtenet voor woningen in de wijk Voorkoop. Niek Habraken, manager verduurzaming en innovatie van KleurrijkWonen, een corporatie met woningen in zes gemeenten in de regio’s Rivierenland (Gelderland) en AlblasserwaardVijfheerenlanden (ZuidHolland): “De afgelopen jaren hebben we veel geïnvesteerd in de verbetering en verduurzaming van onze woningvoorraad. Dat heeft ervoor gezorgd dat veel woningen nu energielabel B of C hebben. We hebben vervolgens gekeken naar verschillende oplossingen om de woningen straks aardgasvrij te maken. Een concept met een buurtwarmtepomp en een kleinschalig warmtenet is naar voren gekomen als betaalbaar en betrouwbaar systeem.”

Stapsgewijs aardgasvrij met modulair warmtesysteem Modulaire warmtesystemen leveren de bouwstenen om stapsgewijs aardgas uit te faseren, vertelt Detlef Meijer, manager business development bij Firan. “Met de basismodule, die draait in een centraal wijkproductiestation met collectieve luchtwarmtepompen, wordt al een groot deel van het aardgasverbruik vervangen. Het systeem is vervolgens flexibel en efficiënt opschaalbaar tot een grootschalige voorziening, die volledig gebruik maakt van lokaal beschikbare duurzame bronnen. Denk aan restwarmte uit datacenters, aquathermie en geothermie.”

“De stapsgewijze aanpak van een modulair systeem maakt de lokale warmtetransitie overzichtelijk en hanteerbaar”

Draagvlak onder huurders en eigenaren

De Culemborgse wijk Voorkoop bestaat uit ongeveer 1500 woningen, die in het kader van de bewonersparticipatie bij de Transitievisie Warmte zijn onderverdeeld in negen deelbuurten. Zo’n vijftig bewoners zijn actief betrokken bij het proces, en houden zich in werkgroepen bezig met onder andere communicatie, techniek en financiën. Per deelbuurt worden bewonersbijeenkomsten georganiseerd, waarin een warmtenet een belangrijk onderwerp van gesprek is. “In Voorkoop zijn veel koophuizen met bewoners met lage inkomens, en betaalbaarheid is voor deze huiseigenaren net zo belangrijk als voor onze huurders”, zegt Habraken. “We willen dat alle bewoners worden geholpen, begeleid en ontzorgd bij de overstap naar een nieuwe warmtevoorziening. Dat is essentieel voor het draagvlak. Daar zijn de woningcorporatie en gemeente natuurlijk ook bij gebaat: we verminderen het vollooprisico als we volledige straten en woonblokken kunnen overzetten naar een aardgasvrije oplossing.”

Samen met bewoners werken de gemeente Culemborg, KleurrijkWonen en energiecoöperatie Vrijstad Energie aan een Transitievisie Warmte voor Voorkoop. In de eerste fase maken zo’n 500 huishoudens de overstap naar een alternatief voor de gasgestookte cvketels die nu in de woningen worden gebruikt. Daarvan zijn ongeveer 350 woningen, verdeeld over twaalf complexen, in het bezit van KleurrijkWonen. Habraken: “We beginnen bewust in het deel van de wijk met veel corporatiewoningen, om een vliegende start te maken met de warmtetransitie in de buurt. Met het modulaire systeem werken we toe naar een warmtenet op een middelhoge temperatuur, zodat we het woon

comfort van huurders garanderen en er in eerste instantie weinig aanpassingen in de woningen nodig zijn.”

Een modulair warmtesysteem is bij uitstek geschikt voor wijken waar (nog) geen duurzame bron voor een warmtenet beschikbaar is, legt Meijer uit. “Een woningcorporatie kan dan toch al snel en simpel stappen zetten richting een aardgasvrije wijk, uitgaande van clusters van 400 tot 800 woningen en zonder dat er op gebouwniveau ingrijpende maatregelen noodzakelijk zijn. Dat scheelt tijd, kosten en overlast voor bewoners.”

Buurten verbinden

De stapsgewijze aanpak van een modulair systeem maakt de lokale warmtetransitie overzichtelijk en hanteerbaar. Meijer licht toe: “Als er een grootschalig warmtenet moet worden ontwikkeld, dan is daar vaak eerst de zekerheid voor nodig dat er duizenden woningen op worden aangesloten. Met een modulair systeem kan je enkele buurten van het aardgas afhalen. Later kunnen de netten onderling worden verbonden. Daarmee ontstaat een lokaal of zelfs regionaal warmtenet dat gebruik maakt van duurzame bronnen in de omgeving. We kunnen dus nú al van start met een systeem dat de komende jaren verder doorgroeit en verduurzaamt, zonder dat je vastzit aan techniek waar je later misschien spijt van krijgt.”

“Het gaat om openheid en vertrouwen tussen de samenwerkende partijen – daarmee leg je de basis”

“Met een modulair systeem zijn we ervan verzekerd dat bewoners er straks warm bij zitten, zonder dat er nu al veel aan de woning hoeft te worden veranderd”, zegt Habraken over de overwegingen in Voorkoop. “De radiatoren in de huizen blijven in gebruik en er is niet onmiddellijk extra gebouwisolatie nodig. Dat wil niet zeggen dat we isolatie niet belangrijk vinden. Wij als woningcorporatie – maar ook de particuliere woningeigenaren – kunnen nu zelf het tempo van de isolatiemaatregelen bepalen. In Voorkoop zijn we van plan om, als de wijk eenmaal aardgasvrij is, in te zetten op isolatie van de woningen. Daarmee gaan de maandelijkse energielasten van de bewoners verder omlaag, en wordt natuurlijk ook de CO2 uitstoot verder verminderd.”

Modulair systeem als startpunt

Het draagvlak voor de overstap naar aardgasvrije gebouwde omgeving is een grote uitdaging voor de succesvolle inzet van een modulair warmtesysteem, zegt Meijer. “In de bestaande bouw hebben we vaak te maken met een mix van huur en koopwoningen. Woningcorporaties spelen een belangrijke rol in het creëren van draagvlak bij huurders. Maar hoe krijgen we de particuliere eigenaren mee?” De gemeente doet hiervoor voorstellen in de Transitievisie Warmte en er zijn subsidies en andere financiële regelingen om de overgang naar alternatieven voor aardgas te stimuleren. Maar gemeenten hebben – nog – geen bevoegdheid om te beslissen wanneer het aardgasnet wordt verwijderd.

“Het gaat om openheid en vertrouwen tussen de samenwerkende partijen – daarmee leg je de basis”, zegt Habraken over de eerste ervaringen met de ontwikkeling van een modulair warmtesysteem in Culemborg. “De ambitie om een wijk aardgasvrij te maken is makkelijk uitgesproken, maar aan de uitwerking – of dat nu een modulair warmtesysteem is of een andere oplossing – zitten heel veel haken en ogen. Daarom zoeken we steeds nadrukkelijk naar de nuance, en vertellen we het eerlijke en complete verhaal, naar huurders én kopers.”

Meijer: “Voor wijken met matig geïsoleerde woningen, zoals woningen met een energielabel D of slechter, is een warmtenet vaak een goede collectieve oplossing. De vraag is hoe een warmtenet van de grond komt als er nog geen duurzame bron, zoals een project met geothermie, in de buurt is. Een modulair warmtesysteem is dan een toekomstbestendig startpunt voor een duurzaam warmtenet.”

Colofon

Team Energie+

Marjolein Heijmans Yvette Vierhout

Media-advies

Leo Nijs L.Nijs@aeneas.nl

Aan dit nummer werkten mee:

Jaap van Velden, Marjon Kranenbarg, Erik van Stokkom, Eline Slegers, Nadine Huiskes, Yvette Vierhout, Edwin Lucas, Evamarije Smit, Bas Goedvolk, Joop van Vlerken.

Uitgave

Aeneas Media, Veemarktkade 8, Ruimte 4121, 5222 AE ’s-Hertogenbosch www.aeneas.nl, 073-2051010

Lezersservice

lezersservice@aeneas.nl, T 073-2051020 www.energieplus.nl

Vormgeving en productie

Inpladi bv, Cuijk

Lidmaatschappen in 2020

Jaarlidmaatschap vakblad + online 128,Jaarlidmaatschap online 110,Alle prijzen zijn exclusief btw. Buiten Nederland geldt een toeslag voor extra porto. Abonnementen lopen per jaar en kunnen elk gewenst moment ingaan. Opzeggen moet altijd schriftelijk gebeuren, uiterlijk twee maanden voor de vervaldatum. ISSN 1871-9627

Voorwaarden

© Aeneas Media 2020. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder toestemming van de uitgever. De algemene publicatievoorwaarden van de uitgever worden verondersteld bij de auteur bekend te zijn en zijn op aanvraag beschikbaar. Hoewel de grootst mogelijke zorg wordt besteed aan de inhoud van het blad, zijn redactie en uitgever van Energie+ niet aansprakelijk voor de gevolgen, van welke aard ook, van handelingen en/of beslissingen gebaseerd op de informatie in deze uitgave. Niet altijd kunnen rechthebbenden van gebruikt beeldmateriaal worden achterhaald. Belanghebbenden kunnen contact opnemen met de uitgever.