Tijd voor een stevig staaltje omdenken

“Ezels lijken op paarden en zelfs een kind kan zien dat ook zebra's en paarden aan elkaar verwant zijn. Toch zijn er wezenlijke verschillen tussen paardachtigen.”

EZE LS

Tijd voor een stevig staaltje omdenken

Docent hoefdier Jan Zondag

Ze hebben geen beste naam; ze zouden dom zijn, eigenwijs en ook best lelijk. De ezel lijkt in heel veel opzichten een niet in te halen achterstand te hebben op het paard. Een gesprek met docent hoefdier Jan Zondag leert dat dit niet terecht is. Tijd voor een stevig staaltje omdenken.

Tekst en foto's: Janine Verschure

Op het moment dat wij de ezels van Aeres Barneveld bezoeken is de school gesloten vanwege de coronacrisis. Er zijn vier bewoners die ervoor zorgen dat de aanblik van ons opleidingsinstituut toch erg gezellig is. Op het perceel vlak voor de school lopen vier ezels, en daarmee hebben deze dieren een plek die ze verdienen: in de picture.

Aeres Barneveld is in het trotse bezit van vier vrolijke flaporen. Twee grote dames, moeder en dochter, ‘op papier’ Poitou ezels (zie kader – red.). Omdat ze echter de kenmerkende lange vacht missen en kleiner zijn dan een

Poitou, gaan we ervan uit dat het kruisingen betreft. De kleine ezels – moeder en pleegzoon – zijn mediterrane miniatuurezels.

Voer

Jan Zondag vertelt dat het voor ezels niet gezond is om te rijk voer te krijgen. “Ezels worden snel te vet”, vertelt hij. “Bij ons staan ze momenteel op een vrij kaal weiland. In de natuur leven ezels vaak op heel lang, vezelrijk gras. Gras dat eigenlijk al bijna hooi is, dat is voor ezels gezonder dan jong, vers voorjaarsgras. Bij ons op school krijgen de ezels elke dag hooi bijgevoerd en daarnaast krijgen ze wat speciale ezelbrok. Daar hebben ze meer dan genoeg aan.”

Een ezel is geen paard

Al is de ezel dan een paardachtige, hij verschilt zowel qua karakter als uiterlijk duidelijk van een paard. De korte rechtopstaande manen van de ezel komen van nature bij paarden en pony's niet voor. Een van de meest in het oog springende kenmerken van een ezel zijn de grote oren. Bij geen enkel paardenras worden grote oren gewaardeerd, terwijl ze de trots van elke ezel zijn. De staart van een paard bestaat uit een staartwortel die begroeid is met lang, stevig haar. Een uitermate geschikt wapen tegen de vliegen. De ezel beschikt over een staart die hinderlijke beestjes minder adequaat verjaagt. Zijn staart bestaat uit een staartwortel met onderaan een kwastje lang haar. Ezelhoeven zijn vrij klein, steil en nauw. De meeste paarden hebben bredere en plattere hoeven. Ook qua lichaamsbouw zijn er duidelijke verschillen. Een ezel is meer vierkant, hij heeft een korte hals en een compacte romp terwijl veel paardenrassen een langere hals hebben en een rechthoekig lichaam. Paarden hebben langere benen en zien er meestal wat luxer uit dan ezels. Bij sportpaarden wordt een hoge schoft en een schuine schouder gewaardeerd. Een ezel heeft meer de bouw van een trekpaard, met een rechte schouder, die hem in staat stelt zware gewichten te trekken. Bij een ezel is de kracht van de beweging belangrijker dan de schoonheid ervan. Ezels hebben een zeer lage schoft.

“Ezels zijn intelligente dieren die graag samenwerken met de mens.”

Stank voor dank

Ezels lijken op paarden en zelfs een kind kan zien dat ook zebra's en paarden aan elkaar verwant zijn. Toch zijn er wezenlijke verschillen tussen paardachtigen. Niet alleen qua uiterlijk, maar ook voor wat het karakter betreft. Eén van de voorlopers van het hedendaagse rijpaard is het Przewalskypaard. Dit dier staat erom bekend dat het nauwelijks af te richten is. Dit geldt ook voor de zebra. In schril contrast staat het karakter van paard en ezel. De ezel stelt zich al eeuwenlang in dienst van de mens, deze eigenschap is in hem verankerd. In veel landen worden ezels vooral gebruikt om keihard te werken. Vaak worden de dieren daar niet gezien als wezens met gevoelens en een eigen karakter, maar als gebruiksvoorwerp. Dat is de dank voor de meegaande aard en werklust van de ezel. Ezels zijn intelligente dieren die graag samenwerken met de mens. Ze vinden het prettig om aandacht te krijgen, geborsteld te worden en vooral: om met respect te worden behandeld.

Vakantie

Ook in de coronatijd ontbreekt het de dieren op onze school aan niets, of nee; dat is niet helemaal Mediterrane miniatuurezel waar. Het ontbreekt de ezels momenteel natuurlijk wel aan studenten, de drukte die dat geeft en de extra aandacht die dat met zich meebrengt. Jan: “Natuurlijk worden de dieren gewoon elke dag verzorgd. Onze dierverzorgers zijn gewoon aan het werk. We werken met een vaste club verzorgers en draaien wisselende diensten. De dierdocenten en dierverzorgers krijgen hulp van een kleine groep studenten. Hier op school is er voldoende mogelijkheid om veilige afstand te houden. Het is hier inderdaad momenteel een beetje een saaie bedoening. Laten we het maar zo zeggen: Op dit moment is het voor de dieren een beetje vakantie.”

Mediterrane miniatuurezel

De Mediterrane miniatuurezel wordt ook wel dwergezel genoemd. Echte liefhebbers gebruiken deze naam liever niet, omdat dit zou kunnen duiden op dwerggroei. Niet zelden is een dwergezel klein omdat het een 'normale' huisezel met dwerggroei betreft. Zo'n dier heeft een extreem gedrongen uiterlijk en vaak afwijkingen aan de benen. De botten zijn veel te zwaar en het hoofd is te groot. Bij de miniatuurezel is het juist erg belangrijk dat het totaalbeeld harmonieus blijft. Met name een klein hoofd wordt gewaardeerd. Miniatuurezels komen uit Italië, uit Sicilië en Sardinië. De miniatuurezel is sinds de jaren 60 vooral in Amerika erg populair. Ook in Canada worden ze veel gefokt. De dieren mogen niet groter zijn dan 91,4 centimeter. Alle kleuren zijn toegestaan. Net als bij de huisezel komen de kleuren grijs, beige en bruin het meest voor. Wit, zwart, bont en voskleurige ezels zijn erg geliefd, maar vrij zeldzaam en daardoor vaak ook kostbaar.

Poitou ezel

De Poitou ezel uit de Franse regio Poitou-Charente is één van de meest in het oog springende ezelrassen. Hij is groot, gemiddeld 1 meter 50. Wat het meeste opvalt is zijn lange bruine vacht. De vacht van een Poitou ezel mag vervilten, dat hoort bij het ras. Het lichaam moet egaal bruin zijn, zonder witte haren. Poitou ezels hebben een groot, vriendelijk hoofd met enorme langbehaarde oren die vaak een beetje opzij hangen. Ze hebben een prettig, aanhankelijk karakter. Poitou ezels werden voornamelijk gebruikt voor de productie van muildieren. Poitou hengsten werden gekruist met merries van het Franse koudbloedpaardenras Mulassier Poitevin. Uit deze zware trekpaardmerries werden grote sterke muildieren geboren, die wereldwijd gretig aftrek vonden. Met de opkomst van de industrialisatie, werden de muildieren nauwelijks nog verkocht. Het gevolg hiervan was dat ook de Poitou ezel niet meer werd gefokt en in 1977 waren er nog slechts 44 geregistreerde Poitou ezels. Daarom werd, in samenwerking met Franse ministeries, een plan opgezet om het ras voor uitsterven te behoeden.

In hun oorspronkelijke omgeving eten ezels lang, vezelrijk gras.

Muildier en muilezel

Een muildier is een kruising tussen een ezelhengst en een paardenmerrie. Een muilezel heeft een paardhengst als vader en een ezelin als moeder. Muildieren en muilezels hebben een langharige paardenstaart en niet de pluimstaart van een ezel. Het geluid dat ze voortbrengen houdt het midden tussen balken en hinniken. Er wordt wel gezegd dat een muilezel meer op een paard zou lijken dan een muildier, maar in de praktijk is het vaak haast onmogelijk ze uit elkaar te houden. Muildieren en muilezels zijn een genetische mix, ze hebben kenmerken van beide soorten. Het paard brengt maat, snelheid en spierkracht in. Het aandeel van de ezel bestaat uit lange oren, werklust, uithoudingsvermogen en een rustig karakter. Muilezels zijn kleiner dan muildieren. Dat komt omdat dit dier geboren wordt uit een ezelin, en die is meestal kleiner dan een paard. Het embryo past zich aan, aan de lichaamsomvang van het moederdier. Natuurlijk is de grootte van het veulen afhankelijk van het formaat van de ouderdieren. Kruisingen tussen dwergezels en pony's zijn kleiner dan nakomelingen van grote ezelrassen en paarden. Muildieren komen meer voor dan muilezels omdat een paardenmerrie een groter veulen geeft dan een ezelin, en de mens wil graag grote sterke nakomelingen. Bovendien worden ezelinnen niet zo snel drachtig van een paardenhengst, bij paardenmerries en ezelhengsten lijkt de bevruchting gemakkelijker plaats te vinden. Wetenschappers gaan ervan uit dat verdere verschillen tussen muilezels en muildieren veroorzaakt worden door de invloed van de moeder op de ongeboren vrucht en de opvoeding van het veulen. Een muilezel, opgevoed door een ezelin, zal zich minder paardachtig gedragen dan een muildier dat wordt opgevoed door een paardenmerrie.