DE HORIZON VOOR HET NOORDEN 2040 Samenhang tussen plattelands- en stadsleven Noordervisie 2040
14-10-2012 DE HORIZON VOOR HET NOORDEN 2040
Inhoudsopgave: HORIZON VOOR HET NOORDEN 2040 Inleiding ...................................................................................................................................................2 Onze stip aan de horizon ..........................................................................................................................3 Van krimp naar groei ............................................................................................................................ 4-7 Verantwoord doorgroeien ................................................................................................................. 8-10 De stap naar echte duurzaamheid ................................................................................................... 11-12 Beoogd tijdspad 2012-2040 .................................................................................................................. 13
NOODERVISIE 2040
Literatuur .......................................................................................................................................... 14-15
1
14-10-2012 DE HORIZON VOOR HET NOORDEN 2040
DE HORIZON VOOR HET NOORDEN 2040 Samenhang tussen plattelands- en stadsleven
Inleiding Kijkend naar de toekomst van het noorden, dan wordt de grootste uitdaging voor 2040 het omgaan met de krimp op het platteland en de groei van een stad als Groningen (de Jong en van Agtmaal-Wobma, 2008:48). Hoe houden we de dorpen op het platteland leefbaar voor de mensen die er blijven wonen. Hoe zorgen we dat er weer groei komt en de voorzieningen behouden blijven? Maar ook: hoe blijft de stad een vriendelijke gastvrije plek? In de toekomst zal deze krimp en groei veranderen; het is een dynamisch proces. Wanneer er in het ene gebied een krimp is, moet er ergens anders groei zijn. Krimp en groei houden elkaar in balans. Verschillende ingrepen kunnen dit proces sturen, maar daarover later meer in deze visie. Verder is duurzaamheid het belangrijkste voor de toekomst (Startnotitie, 2012:3). Hierbij moet niet alleen gedacht worden aan de natuurbehoud, maar ook aan ‘echte duurzaamheid’. Niet de gecommercialiseerde duurzaamheid waar een tv een A label voor duurzaamheid krijgt als het verbruik onder een bepaald energie level blijft. Terwijl de tv niet uit kan en altijd maar op stand-by moet staan en altijd energie nodig heeft. Dat is de reden dat er bij alles in de toekomst uitgegaan moet worden van echte duurzaamheid hierover later meer in deze visie. Deze visie is opgedeeld in drie onderdelen waarbij de belangrijke uitdagingen en kansen van de toekomst centraal staan. Deze drie uitdagingen en kansen zijn: 'Van krimp naar groei', 'Verantwoord doorgroeien' en 'De stap naar echte duurzaamheid'. Deze uitdagingen zijn invullingen van de groei zoals beoogd in EU 2020; slimme groei, sociale en duurzame groei(ECOM,2010:11). Dit zijn de doelen die wij beogen te verwezenlijken met deze visie.
Wij zullen nu eerst onze stip op de horizon zetten en vervolgens onze visie behandelen aan de hand van onze drie uitdagingen. Vervolgens zullen wij een uitvoeringsagenda en een voorgesteld tijdschema geven. In de vier hoofdstukken bevinden zich kaders, waarin wij bestaande projecten/maatregelen clusteren die we bij de uitvoering van ons plan meenemen en van groot belang vinden.
NOODERVISIE 2040
Voordat we verder gaan met de uitwerking van onze visie zullen we eerst kijken naar de cijfers zoals die bekend zijn bij het CBS. Het bevolkingsaantal zal niet krimpen, maar zal in de gehele provincie ook niet of nauwelijks groeien (de Jong en van Agtmaal-Wobma, 2008:46). Ook zal de regio te maken krijgen met een sterke vergrijzing. Een kwart van de bevolking zal in 2025 65 jaar of ouder zijn (De Jong en Van Agtmaal-Wobma, 2008:47). De stad Groningen en de omliggende gemeenten zullen relatief weinig vergrijzen door de trek van studenten en jonge gezinnen (De Jong en Van Agtmaal-Wobma, 2008:48). De krimp die de gemeenten ondervinden wordt veroorzaakt door de trek van de gezinnen naar de steden danwel de Randstad: de binnenlandse verhuizingen (De Jong en Van Agtmaal-Wobma, 2008:48-49). Noordoost Groningen is aan te merken als krimpgebied (de Jong en van Agtmaal-Wobma, 2008:48).
2
14-10-2012 DE HORIZON VOOR HET NOORDEN 2040
Onze stip aan de horizon Door onze visie zal het noorden in 2040 een gebied zijn waar groei is op het platteland, waar tussen de natuur geleefd kan worden met voorzieningen op fietsafstand. Social hubs zorgen ervoor dat bewoners binnen 15 minuten bij de activiteiten zijn, waar behoefte aan is. Het platteland van het noorden zal een goed openbaar vervoersysteem en wegennet moeten behouden, waardoor het aantrekkelijk is om er te wonen. Het platteland zal sterke dorpen krijgen met een sterke kern van bewoners in verschillende leeftijdscategorieĂŤn mogelijk gemaakt door de goede bereikbaarheid, voorzieningen en activiteiten. Om de trek naar de steden te beteugelen en de leefbaarheid van het platteland te vergroten moeten er social hubs worden ontwikkeld. Hier cluster je de activiteiten en voorzieningen waardoor deze voor de mensen in de dorpen op fietsafstand blijven. De steden zullen onder andere door de studenten blijven groeien. Door de nieuwe verschillende Science parks bij de steden blijft er ook groei in werkgelegenheid in het noorden voor afgestudeerden.. Er ontstaat dus een goede vicieuze cirkel waardoor de stad zal blijven groeien. Door de opgeknapte aandachtwijken worden de steden ook steeds mooier. Door de echte duurzaamheid wordt in het noorden een uniek gebied voor Nederland gecreĂŤerd, waarvoor toeristen naar het noorden trekken. Door deze toevoeging krijgt het noorden een sterke toeristische sector bij.
NOODERVISIE 2040
Dit alles zorgt er uiteindelijk voor dat het noorden een dynamische en bruisende omgeving wordt, waar je kun genieten van de rust en de echte duurzaamheid van de natuur. Waar je kunt uitgaan en genieten in een steden als in Groningen, waar genoeg te beleven valt. Waar het op het platteland fijn wonen is in dorpen met gevoel, waar alle voorzieningen en activiteiten in de verschillende social hubs met de fiets te bereiken zijn.
3
14-10-2012 DE HORIZON VOOR HET NOORDEN 2040
Van krimp naar groei Op dit moment is het platteland in het noorden aan het krimpen en trekken mensen weg naar de stad (De Jong en Van Agtmaal-Wobma, 2008:48) Een reden hiervoor is het gebrek aan voorzieningen. Dit geeft problemen maar ook kansen. Het geeft de mogelijkheid om het platteland en de dorpen opnieuw te definiëren en in te richten. De mensen die wel blijven, zijn “de kern” van de dorpen: de kern van het noorden. In elk dorp zit een kern van mensen die niet weg zullen gaan en er hun leven zullen blijven wonen. Voor de toekomst moet in eerste instantie worden uitgegaan van deze kern. Door middel van onderzoeken en analyses kunnen de dorpskernen in kaart gebracht worden. Met deze resultaten kan het dorp dan opnieuw gedefinieerd en ingericht worden. Zo kunnen leegstaande huizen van mensen die wegtrekken, gesloopt worden. De volgende stap is het opstellen van een voorzieningen- en activiteitenplan. Dit plan vormt de basis voor het omzetten van krimp in groei. Daarom moet dit programma dynamisch worden en het zelfde geld voor de dorpen. Door verschillende groei- en krimpconstanten te gebruiken wordt het mogelijk een dynamisch programma te ontwerpen dat in de toekomst bij verschillende scenario’s ingezet kan worden.
NOODERVISIE 2040
De opkomende vergrijzing in Nederland (De Jong en Van Agtmaal-Wobma, 2008:47) geeft kansen en mogelijkheden. Om de ouderen zo lang mogelijk thuis te laten wonen zal er met de terugkeer van de wijkverpleegkundige en kleinschalige ouderenzorg projecten een kans komen voor het platteland van het noorden dat in 2025 zeer vergrijst zal zijn (De Jong en Van Agtmaal-Wobma, 2008:48). Vermogende ouderen zijn een interessante doelgroep voor dorpen. Zij houden van rustig wonen en van de natuur. De eigenschappen van het noordelijke platteland hebben hierdoor een uitgelezen kans om de dorpen te laten groeien. Om deze mensen naar de dorpen te trekken, moeten verschillende maatregelen worden getroffen. Ten eerste zullen er kavels moeten komen, waar deze ouderen en jonge huishoudens uit de steden hun eigen huis kunnen bouwen. Dit zorgt direct voor meer binding met de streek, waardoor de ouderen langer blijven en hun huis doorgeven aan hun kinderen. Zo worden ze tevens bij de kern van het dorp gevoegd. Verder kan er een studententrek komen vanuit de studentensteden. Als ze afgestudeerd zijn, willen ook zij in een rustige omgeving met een fijne sfeer wonen in een huis met een tuintje. Dat kan heel goed in de dorpen in het noorden. Dit is de tweede kans voor de groei van het platteland. Hierover meer in het deel: Verantwoord doorgroeien.
4
14-10-2012 DE HORIZON VOOR HET NOORDEN 2040
Katern 1: Zorg Doel: De toegang tot zorg voor de bewoners van de dorpen vergroten, afstanden tot zorgverleners verkleinen, verbeteren van de kwaliteit van zorg. Ouderen blijven langer thuis wonen. Om dit doel te bereiken is het van belang dat de wijkverpleegkundige terugkomt. De wijkverpleegkundige kan een aantal dorpen (niet meer dan vier) onder haar/zijn toezicht krijgen. De wijkverpleegkundige is hier de schakel tussen de patiënt, de thuiszorg en de tweedelijns zorg. Er is de mogelijkheid om voor dit doel de programma's ‘Zichtbare schakel’ en ‘In voor zorg’ uit te bereiden. Zichtbare schakel is in de aandachtswijken in de grote steden een succes. In het noorden wordt enkel in de steden Leeuwarden, Groningen en een aantal randgemeente deelgenomen met in totaal 11 projecten. De projecten worden aangemeld door regionale steunpunten, de thuiszorg en GGZ-instellingen (zonMW,2011: 16). Zo gaan de kosten voor de zorg omlaag, de zorg wordt beter door de integrale aanpak en de inzet werkt preventief.(zonMW,2011:10). De resultaten van het programma ‘Zichtbare schakel’ bieden voor de krimpregio's in het noorden een grote kans in de omgang met de vergrijzing. Dit programma is opgezet voor de aandachtswijken, maar biedt een enorme kans voor krimpregio's. Zij kunnen van dit programma profiteren en wij pleiten er dan ook voor dat het programma wordt uitgebreid.
In onze visie speelt de social hub een grote rol. Hier kun je bijvoorbeeld praktijkruimtes inrichten. Zo kan de huisarts kan in meerdere social hubs praktijk houden, hetzij gedurende vaste dagen in de week of vaste tijdstippen per dag. Zo heeft iederen op het platteland op fietsafstand op een vast tijdstip toegang is tot de dokter. Deze praktijk kan ook bijvoorbeeld door fysiotherapeuten gebruikt worden.
NOODERVISIE 2040
Het programma ‘Zichtbare schakel’ is goed te koppelen aan de kleinschalige ouderenzorg in instellingen. De instellingen zijn groot en log. Fusies hebben de instellingen te groot gemaakt. Verpleegkundigen hebben geen greep meer op hun werk zoals naar voren komt in veel items op het nieuws, in debatten op tv. Het Nationaal Programma Ouderenzorg gekoppeld aan de wijkverpleegkundige en het realiseren van kleinschalige woonprojecten voor dementerende ouderen in de eigen woonomgeving op het platteland is een enorme kans voor het Noorden. Het Netwerk Ouderenzorg Regio Noord kan hier een coördinerende rol in spelen. Het Nationaal Programma Ouderenzorg is erop gericht de zorg voor ouderen te verbeteren, kwetsbare ouderen te beschermen en behandelingen te verbeteren (zonMW,2008:5). Een belangrijk punt daarbij is, dat ouderen baat hebben bij zorg in kleinschalige instellingen in de eigen omgeving (zonMW,2008:8). Het programma is regionaal opgezet en is dus van cruciaal belang voor onze visie voor 2040. Immers, in 2025 is al 25 procent van de inwoners van het noorden 65 of ouder(De Jong en Van AgtmaalWobma, 2008:47).
5
14-10-2012 DE HORIZON VOOR HET NOORDEN 2040
Om ouderen en studenten te overtuigen voor het platteland van het noorden te kiezen moet er met de volgende voorwaarden rekening worden gehouden: een goed vervoersysteem, een voorzieningenprogramma en genoeg activiteiten. Het goede vervoerssysteem kan gerealiseerd worden door een goed wegennet, goede busverbindingen en voor de toekomst tramverbindingen dan wel monorailverbindingen tussen de dorpen en de steden. Daardoor moet men vanuit de dorpen in 10 Ă 15 minuten in de stad zijn. Dit geeft de kans om te wonen in een rustige dorpse sfeer, in de natuur en tegelijkertijd te kunnen werken, uitgaan en winkelen in de grote steden. Het voorzieningenprogramma kan worden gemaakt aan de hand van het onderzoek naar de kern en de uitbreiding van de kern. Met dit onderzoek kan berekend worden welke voorzieningen er nodig zijn. Sommige voorzieningen voor de dagelijkse benodigdheden moeten er in alle dorpen zijn. Andere voorzieningen kunnen in centra (social hubs) op strategische plekken op het platteland worden geplaatst. Hier kunnen de bewoners van verschillende dorpen samenkomen. Deze social hubs moeten op plaatsen gemaakt worden die goed bereikbaar zijn met de auto, fiets of openbaar vervoer, ook weer met een reistijd van 10 tot 30 minuten van de verschillende dorpen. Er moet bij deze social hubs ook een activiteitenprogramma ontwikkeld worden, waarbij de behoeftes van de bewoners worden ingevuld. Naar de vraag wat de dorpsbewoners willen en nodig hebben, zal dan wel eerst onderzoek worden gedaan..
NOODERVISIE 2040
De social hubs kunnen het best midden in de natuur gevestigd worden, waardoor men in de natuur van de voorzieningen gebruikt maakt en actief is in de natuur. De social hubs hebben een bedieningsgebied van maximaal 10 kilometer in diameter. Het uitgangspunt is dat er een maximale fietsafstand van een kwartier is. Door overlappingen van het bedieningsgebied kun je als bewoner van meer dan ĂŠĂŠn social hub gebruikmaken. We onderscheiden het primaire bedieningsgebied, dit is het gebied in een straal van 1,5-2,5 kilometer rond de social hub ofwel vijf a tien minuten fietsen, het secundaire bedieningsgebied. Dit is een gebied in een straal van 4,5 kilometer van ongeveer een kwartier fietsen. Het tertiaire bedieningsgebied is een straal van 12,5 kilometer d.w.z. tot een half uur fietsen, de maximale afstand. Deze social hubs vormen de kern van een gebied, en zijn de kern van onze visie op het noorden in 2040.
6
14-10-2012 DE HORIZON VOOR HET NOORDEN 2040
Katern 2: Voorzieningen en vervoer Doel: het behouden van de voorzieningen, winkels, buurtsupers, verkleining van afstanden tot de voorzieningen en beperking van de noodzaak tot het hebben van een auto, vergroten van de leefbaarheid. Behouden van een goed wegennet en openbaarvervoersysteem. Het initiatief buurtsuper speciaal van Talant en Spar is een initiatief wat ook in de krimpregio Oost-Groningen de leefbaarheid kan vergroten. Winkels trekken weg. Met de terugkeer van een buurtsuper kunnen ouderen hun boodschappen weer in de buurt doen en is er voor mensen met een verstandelijke beperking werk in de maatschappij. Ook ontstaat er werkgelegenheid doordat er ondersteunend personeel en begeleiding nodig is. Zorg en bedrijfsleven werken hier samen. (Bosch,2012) De social hubs kunnen een verzamelplaats gaan vormen voor de benodigde voorzieningen. Zo kan het initiatief ‘buurtsuper speciaal’ er een plek vinden net als de sportverenigingen met teruglopende ledenaantallen. Een social hub wordt een verzamelplaats van alle sociale ondernemingen in de regio en zo een verzamelplaats voor de bewoners. De betrokken overheden hebben een grote rol om te zorgen dat er een goede openbaarvervoersysteem in de regio in stand blijft alsmede een wegennet van en naar de social hubs en de oude dorpscentra. Een andere prioriteit is het in stand houden van het treinennetwerk. De verbindingen tussen de stad, platteland en de social hubs dienen goed te zijn. Dit is van cruciaal belang om het dynamische karakter van het systeem te waarborgen. Bij deze infrastructuur hoort ook een netwerk dat iedereen aansluit op het internet om goede communicatie te bevorderen.
NOODERVISIE 2040
Als aan deze voorwaarden van een goed vervoersysteem, een voorzieningenprogramma en genoeg activiteiten, wordt voldaan, zullen ouderen het platteland een interessante plek vinden om zich te vestigen. Ook wordt het dan een goed alternatief voor de afgestudeerde studenten uit de studentensteden in het noorden. Zij willen na hun studie vaak naar een rustige omgeving met hun jonge gezin, maar dan wel dezelfde voorzieningen houden. Door deze verschillende invloeden wordt het platteland van het noorden in de toekomst een dynamisch gebied met perspectief en toekomst. En wordt de krimp in de toekomst omgezet naar groei.
7
14-10-2012 DE HORIZON VOOR HET NOORDEN 2040
Verantwoord doorgroeien De groei in de steden van het noorden zal zich in de toekomst voortzetten. (De Jong en Van Agtmaal-Wobma, 2008:48). Hiervoor zijn een aantal redenen aan te dragen: ten eerste komt dat door hoe steden in elkaar zitten. Wij als mensen willen daar wonen, waar alles gebeurt, dichtbij het werk en dichtbij alle voorzieningen.(De Jong en Van Agtmaal-Wobma, 2008:4849). Dit wordt in de toekomst alleen maar sterker, omdat we voelen dat we bij de stad willen horen, omdat daar alles gebeurt. Dat is één van de redenen van de trek naar de stad en weg van het platteland. Met als gevolg dat de steden verder groeien. Dit is in het noorden nu ook al het geval. Dit komt vooral voor bij jongeren en jong volwassen. In de eerst beschreven uitdaging wordt hiervoor een oplossing gegeven. Desondanks zal er altijd een groep blijven die wegtrekt naar de stad, waardoor de stad blijft groeien. Ten tweede staan de onderwijsinstellingen in het noorden hoog aangeschreven (websites ROC,RUG) en trekken er steeds meer studenten heen. Deze studenten vestigen zich ook vaak in het noorden, want door de afstand tot de rest van het land is het noorden lastig te bereiken is. In Groningen bestaat nu de bevolking al voor 36,3 % uit studenten (OS,2012:3-4). In toekomst zullen de hogescholen en universiteit hoog aangeschreven (websites ROC,RUG) willen blijven en zodoende ook blijven groeien. Dit komt doordat Nederland in de toekomst nog meer op kennis moet focussen omdat we niet op kunnen tegen de goedkope industrieën in Azië, Afrika of Zuid-Amerika. Ook zullen we niet op kunnen tegen de schaalgrootte van bijvoorbeeld China en Rusland. Nederland moet zich focussen op de export van kennis. En voor kennis heb je goede Roc's, hogescholen en universiteiten nodig, zoals Rijksuniversiteit Groningen, de Hanzehogeschool en ROC de Friese Poort. Katern 3: Onderwijs Doel: het onderwijs ook toegankelijk houden voor mensen uit de krimpgemeenten, mensen uit het buitenland aantrekken. Noord-Nederland als vestigingsplaats voor bedrijven aantrekkelijk maken.
Kortom, in de toekomst moet Nederland het hebben van de kenniseconomie. Deze mensen moeten natuurlijk opgeleid worden en daar ligt een kans voor het noorden. De focus moet liggen op de Roc's, hogescholen en universiteit. Hier omheen moeten bedrijven gevonden
NOODERVISIE 2040
Scholen in krimpgemeenten zijn niet rendabel en sluiten, doordat er te weinig leerlingen zijn. Deze gaan vervolgens op in grotere scholengemeenschappen, waardoor kinderen verder moeten reizen voor onderwijs. De dorpsschool verdwijnt, waardoor een kind al jong ver moet reizen. Jonge kinderen zullen sneller met de auto worden gebracht. Wij willen kijken of het niet mogelijk is om met de social hub een nieuwe vestigingsplaats te bieden voor een nieuw soort dorpsschool. In de huidige situatie wordt van ouders en kinderen in de middelbare schoolleeftijd veel reistijd gevraagd. We willen kijken of het mogelijk is dat roc's om een paar locaties voor specifieke vakken waarvoor specialistische apparatuur nodig is aan te houden en binnen de social hubs met een reizend team van leraren te werken, die de meer algemene vakken aanbiedt.
8
14-10-2012 DE HORIZON VOOR HET NOORDEN 2040 worden, die deze kennis ondersteunen en uitdagingen bieden voor de studenten om zich verder te ontwikkelen. Hiervoor kunnen verschillende ‘parks’ (science park, social park, innovation park) ontwikkeld worden. Dit zullen moderne bedrijvenparken zijn met bedrijven aansluitend en voortbouwend op de specialiteiten van de universiteit en hogescholen. Studenten krijgen hierdoor binding met de bedrijven en vanwege de kans op een baan een extra reden om in het noorden te blijven wonen. Door deze toevoeging kunnen de universiteit en hogescholen extra kansen bieden en derhalve kunnen ze blijven groeien. De studenten zullen blijven komen en aansluitend werk kunnen vinden in de stad en zich dan ook vestigen in de stad of op het platteland. Dit is nog een reden dat de steden zullen blijven groeien. Katern 4: Innovatie en Science parks Doel: Samenwerking tussen universiteit en bedrijfsleven bevorderen. Bedrijven stimuleren om te innoveren. Plaats bieden aan innoverende bedrijven en start ups van afgestudeerden om deze aan de stad en regio te binden. Een sciencepark moet aansluiten op een specialisatie van de Roc's, universiteit en hogescholen en reeds bestaande bedrijvigheid in de regio. De scienceparks kunnen in potentie werkgelegenheid naar zich toe trekken. Door bedrijven te clusteren kunnen ze gemakkelijker samenwerken en innoveren. Door de nabijheid van een universiteit is er genoeg hoogopgeleid personeel. Voor studenten is er perspectief na hun studie. Voor het welslagen van een sciencepark is het van belang dat de overheid de condities schept voor voordelen voor start-ups, zoals lage huur, lage kosten voor gebruik van voorzieningen. Het park moet stabiel en daadkrachtig door een overheid worden aangestuurd. Dit kan het succes maken of breken (Bosch et.al.,2012: 39).
Om de verschillende ‘parks’ te ontwikkelen is het belangrijk te onderzoeken, hoe deze parken ingericht moeten worden en welke voorzieningen belangrijk zijn om het te laten werken. De nieuwe wijken in de steden moeten worden ingericht op jongeren en studenten die voor de studie richting het noorden trekken. Het is belangrijk dat er genoeg studentenhuizen in de buurt van het onderwijs en de nieuw te ontwikkelen ‘parks’ beschikbaar zijn. Daarbij is het ook belangrijk om jongvolwassenen die naar de stad trekken, woongelegenheid te bieden. Voor deze doelgroep kan men opknapwijken maken. Verouderde huizen worden voor een goedkope prijs aan jonge gezinnen verkocht met de verplichting deze huizen op te knappen.
NOODERVISIE 2040
In Groningen is de basis voor succes van een dergelijk sciencepark gelegd met het grootschalige longitudinaal bevolkingsonderzoek Life Lines. Hierin werken provincie, regio en universiteit, ngo's en private partijen samen. Life Lines is de grootste databank voor onderzoek naar gezond oud worden en allerlei factoren die daar invloed op hebben. De infrastructuur die hierdoor is gelegd, is een uitstekende basis voor bijvoorbeeld een sciencepark op basis van biomedische technologie. Dit dient echter nog verder te worden onderzocht in de haalbaarheids- en profileringsonderzoeken die wij voorstellen in het ons beoogd tijdpad.
9
14-10-2012 DE HORIZON VOOR HET NOORDEN 2040 Een voorbeeld hiervan is de wijk Spangen in Rotterdam. Aan de rand of op bijvoorbeeld oude industriĂŤle gebieden kunnen verschillende parks gemaakt worden. Katern 5: Wonen Doel: de groei in de stad faciliteren en een trek naar buiten bewerkstelligen. De groei in de steden door de groei van het aantal studenten, zal moeten worden opgevangen. Hierbij moet goed worden gekeken, hoe de studenten gehuisvest moeten worden . Dit kan bijvoorbeeld door de bouw van een sciencepark in campusstijl, die in handen is van de woningbouwvereniging, dit om zo in het centrum de macht van de huisjesmelkers te verkleinen.
In het krimpgebied zullen voorstellen ontstaan om leegstaande panden te slopen. Krimpgebieden vergrijzen snel. Behalve bevolkingsafname betekent dit een andere sociale samenstelling en minder voorzieningen. Om deze veranderende sociale samenstelling om te vormen en verdere krimp te bestrijden kun je zelfbouw toepassen of klushuizen zoals in Rotterdam (Crone,2005). Dit is een vorm van buitenstedelijke gentrification (Doucet,2009; Freeman en Braconi,2004; Themkin en Rohe,1996) bewerkstelligen. Deze zelfbouwhuizen veranderen de omgeving fysiek en trekt daardoor weer andere mensen aan. Een organische stadsplanning (Soeterbroek,2012:88) is nodig, waarbij de ontwikkeling niet van bovenaf wordt opgelegd, maar van onderaf wordt opgezet. De menselijke maat moet terug. De initiatieven van burgers is de energie van de samenleving. Die vormt de nieuwe stuwende kracht. Mensen stuwen deze organische planning door zelfbouw en experimenten (Soeterbroek,2012:89).
NOODERVISIE 2040
Dit is de ontwikkeling die wij voor ons zien in onze visie op het noorden van 2040. De stad moet organisch groeien evenals het platteland, enerzijds door het aanbieden van klushuizen en anderzijds door vestigingsmogelijkheden te bieden voor jonge huishoudens en vermogende ouderen in leeftijd 50-65. Dit alles met verregaande eigen sturing door de mensen die zich er komen vestigen.
10
14-10-2012 DE HORIZON VOOR HET NOORDEN 2040
De stap naar echte duurzaamheid Het begrip duurzaamheid is aan de orde van de dag. Elke dag staat er wel weer een artikel over in de krant. Niet alleen het onomkeerbare broeikaseffect is ‘trending topic’, maar ook het opraken van de fossiele brandstoffen. Dit zijn redenen om ook in de ontwikkeling van het noorden rekening te houden met dit veelgenoemde begrip. Wij zien het daarom als een uitdaging om nieuwe gebouwen duurzaam maken, zodat de toekomst van het noorden gewaarborgd wordt. Het zal naar onze mening ook echte duurzaamheid moeten zijn en niet alleen duurzaamheid in naam om het interessant te laten klinken. Naar ons idee is echte duurzaamheid het met rust laten van de natuur zonder het aan te tasten en het op de meeste plaatsen zijn eigen gang te laten gaan. Dit betekent bij de bouw van de gebouwen en de nieuwe gebieden dat de ondergrond niet aangetast wordt. Dit kan onder andere bereikt worden door de gebouwen in gebieden te plaatsen waar de natuur nog niet de overhand heeft. Verder kunnen de gebouwen zwevend boven de grond worden geplaatst waardoor de grond niet aangetast wordt. Niet alleen bij de locatie moet rekening worden gehouden met duurzaamheid, maar ook het gebouw zelf moet voldoen aan duurzame eisen. Dit is onder andere het gebruik van energie van schone bronnen (zon, wind, water en aardwarmte), het opvangen en hergebruiken van het regenwater’ en het gebruik van CO2-neutraal materiaal Ook kunnen er voorzieningen worden getroffen die energie opwekken, bijvoorbeeld zonnecellen. Katern 6: Energie, ecologie, duurzaamheid en decentralisatie Doel: de stap naar echte duurzaamheid zetten. Een energiemarkt die decentraal is georganiseerd. Noord-Nederland op de kaart zetten als duurzame regio.
Een sterke nadruk dient ook te liggen op uitvoering van de visie die inzet op geothermische oplossingen, aardwarmte. Dit is de grootste nog niet vaak aangeboorde manier om CO2 drastisch te reduceren en de doelstellingen van de EU tot emissiereductie te halen. (ECN,2012:101). Geothermie is nog maar een marginaal onderdeel van onze hernieuwbare energiebronnen (ECN,2012:88). Toch dient de overheid zich volgens onze visie daar voornamelijk op te richten net als realisatie van de biobased economy (Startnotitie,2012:3) en de economie gebaseerd op biomassa, op een lager pitje te zetten. Met de concentratie op biothermie is een grote, relatief goedkope opbrengst in energie te verwezenlijken (ECN&Seo,2012:12). Middels het vaststellen van beleid diend de overheid hierin een faciliterende rol te spelen.
NOODERVISIE 2040
In de noordelijke regio's vind je al door burgers opgestarte decentrale energie-netwerken met zonnepanelen, zoals Grunneger Power. Deze decentrale energiemarkt past zeer goed in onze visie vanuit de organische stadsplanning. De ondersteuning vanuit de overheid blijft bij dit soort initiatieven vaak achter waardoor ze weer verdwijnen (Schwenke,2012:8). Voor een energiemarkt die in de toekomst duurzaam aanwezig zal zijn, dient de overheid in onze visie, d.w.z. de drie samenwerkende noordelijke provincies, moeten inspringen en deze initiatieven blijvend moeten ondersteunen. Deze initiatieven richten zich vooral op zonnepanelen, -boiler en windenergie.
11
14-10-2012 DE HORIZON VOOR HET NOORDEN 2040 Behalve wonen, zijn er nog meer aan de natuur gerelateerde sectoren op het platteland. Een voorbeeld daarvan is de landbouwsector van Groningen. Op dit moment is deze sterk aanwezig in het noorden. Afhankelijk van de focus in de toekomst, zal deze kunnen groeien of krimpen. Als de focus ligt op groei, dan zijn megastallen een optie. Naar onze mening moet de focus liggen op landbouw die duurzaam is voor zowel dieren als natuur. In de toekomst zal de landbouw een meer ondergeschikte rol gaan spelen door de in opkomst van industriële landbouw. Dit maakt het mogelijk om de landbouwarelen kleinschaliger te maken en met de natuurgebieden samen te laten vallen. Zo wordt het idee van een natuurlijk park met af en toe landbouw gecreëerd. Dit kan dan een uniek gebied in Nederland gaan vormen met een plek waar de natuur zijn gang kan gaan in combinatie met de ultieme vrije landbouw. Deze extra kwaliteiten maken het mogelijk om ook deze toeristische kant van het noorden te exploiteren. en een duidelijke tegenbeweging te vormen tegen de monocultuur van de grootschalig georganiseerde landbouw.
NOODERVISIE 2040
Dit natuurlijke ecologisch landbouwgebied in Groningen kan een nieuw natuurgebied worden waar de natuur écht natuur is in een unieke samenwerking met de biologische landbouw. Deze samenwerking komt ten goede aan de biodiversiteit van de natuur en de landbouwgewassen.
12
14-10-2012 DE HORIZON VOOR HET NOORDEN 2040
Beoogd tijdspad 2012-2040 Eind 2012 Inventariseren dorpskernen en benodigde voorzieningen Staat openbaar vervoer en wegennet onderzoeken Kennis delen door middel van symposia met verschillende betrokkenen organisaties en particulieren uit de zes kernen. Haalbaarheidsonderzoeken. Inspraak dorpskernen.
Jan 2017
Jan 2020
Start bouw social hubs Start bouw Science/innovation parks. Start uitgifte kavels, aanwijzen klushuizen.
2029- 2040
Finetuning/ herontwikkelfase. Zoals in 1012-2016 elke vijf jaar herhaald.
NOODERVISIE 2040
Ten uitvoer leggen Visie2040 naar aanleiding resultaten haalbaarheidsonderzoeken en inspraak. Overheid heeft een sterke faciliterende en coรถrdinerende rol. Daadkrachtig en betrouwbaar opereren . Instellen dagelijks bestuur in direct contact burger en overheden. Wegfilteren van zoveel mogelijk lagen bestuur.
13
14-10-2012 DE HORIZON VOOR HET NOORDEN 2040
Literatuur Bosch, J.; Gissel Ferrari, O.; Cougoule,F.; Capel-Tatjer,Len Solanas, S.(2012) Towards urban High-technology clusters; An international comparison in Urban Challenge(23/1) pp.29-41 Bosch,L.(2012) Wat maakt de buursuper speciaal? Gepubliceerd 12 augustus 2012, http://www.vilans.nl/Pub/Informatiecentrum/InformatiecentrumInclusie/Informatiecentrum-Inclusie-Wat-maakt-de-Buurtsuper-speciaal.html laatst geraadpleegd 11-10-2012 Crone, J. (2005) Gentripunctuur in Spangen in Het Experiment, Vol. 21, No. 1, Maart 2005 Doucet, B. (2009), Living through gentrification: subjective experiences of local, nongentrifying residents in Leith, Edinburgh in Journal of Housing and the Built Environment, 24, 299-315 ECN (2012) Energiebalansen Provincie Drenthe te raadplegen op http://www.ecn.nl/docs/library/report/2012/e12016.pdf laatst geraadpleegd op 11-10-2012 ECN & Seo (2012) Kosten en baten van CO2 emissiereductie maatregelen te raadplegen op ftp://ecn.nl/pub/www/library/report/2012/e12008.pdf laatst geraadpleegd op 11-10-2012 ECOM (2010) Europa 2020, Brussel te raadplegen op http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:2020:FIN:NL:PDF laatst geraadpleegd op 11-10-2012 Freeman, L. & F. Braconi (2004) Gentrification and displacement: New York City in the 1990s in Journal of the American planning association, Vol. 70, No. 1 Jong, A. de en Agtmaal-Wobma,E. van (2008) Regionale bevolkings- en huishoudprognose 2007-2025: belangrijkste uitkomsten in bevolkingstrends 3e kwartaal 2008, pp. 45-54 te raadplegen op http://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/DF08BAFA-BA23-4D38-9904354179A0E33C/0/2008k3b15p45art.pdf laatst geraadpleegd 11-10-2012
Ruimtelijke-Economische visie Noord-Nederland Startnotitie 2.0(15 mei 2012) te raadplegen op www.rijksoverheid.nl laatst geraadpleegd 11-10-2012 RUG, website Rijksuniversiteit Groningen, Rankings http://www.rug.nl/corporate/universiteit/rankingsRUG laatst geraadpleegd op 11-10-2012
NOODERVISIE 2040
Onderzoek en Statistiek Groningen(2012) Thema 2 Bevolking in Statistisch jaaroverzicht per 1 januari 2012, Groningen te raadplegen via http://osgroningen.nl/images/stories/rapport/sjb/thema02_bevolking.pdf laatst geraadpleegd op 1110-2012
14
14-10-2012 DE HORIZON VOOR HET NOORDEN 2040 ROC, Website ROC Friese Poort, nieuws http://www.rocfriesepoort.nl/11662/trots-op-onzegoede-resultaten/ laatst geraadpleegd op 11-10-2012 Schwenke,A.(2012) Energieke Bottom up in lage landen, de energietransitie van onderaf.te raadplegen op http://www.asisearch.nl/wp-content/uploads/2012/08/ESSAY-EnergiekeBottomUp-in-Lage-Landen-Schwencke-21082012-FINAL.pdf laatst geraadpleegd op 11-102012 Soeterbroek, F(2012) Een lichte kijk op de sturing van de stad in Essays de toekomst van de stad, Raad voor de leefomgeving en infrastructuur, pp.87-96 te raadplegen op http://www.rli.nl/sites/default/files/u21/rli0051_wtk_essays_toekomst_van_de_stad_interactief__def.pdf#page=87 laatst geraadpleegd op 11-10-2012 Temkin K. & W. Rohe (1996) Neighbourhood change and urban policy in Journal of Planning Education and Research, Vol. 15, No. 3 ZonMW(2011) Tussenbalans Zichtbare schakel, De wijkverpleegkundige voor een gezonde buurt, Den Haag
NOODERVISIE 2040
ZonMW(2008) Nationaal programma Ouderenzorg te raadplegen op http://www.nationaalprogrammaouderenzorg.nl/fileadmin/www.npoz.nl/documenten/progr ammateksten/programmatekst-nationaal-programma-ouderenzorg.pdf laatst geraadpleegd op 11-10-2012
15