Primeur 1 - 2023

Van vers naar digitaal in 3 seconden

Met Profix AGF Software worden we graag jouw partner om inzicht te geven in de juiste data en onze branchekennis te delen. Om dat doel te bereiken richten we onze software samen in op de bedrijfsprocessen zodat u zich kan blijven focussen op wat voor u het belangrijkst is. De groei van uw bedrijf.

Sas

Hardinxveld-Giessendam

30 Thema: Wintergroenten

30 Biologische paarse spitskool: trendy groente die een blijvertje mag worden

32 “Juiste balans tussen vraag en aanbod is grootste uitdaging ooit”

36 Prei exact watersnijden met AI

38 Hoe krijgen we jongeren weer aan de witlof?

41 Moeilijk seizoen voor wintergroenten

Visie 86 Special: Automatisering

86 “Foodsector schreeuwt om innovaties in automatisering”

88 “De praktijk is teruggebracht in de ICT”

Peer Schraven

90 “Besparen door foutloos te werken met barcodes”

Jos Broersen, Syngenta

92 “Toen het crisis werd, zagen wij dat we met de juiste innovaties bezig waren”

96 “Productiemedewerkers kunnen makkelijker met een App overweg dan met een computer”

Wilbert Goes, Koppert Cress:

98 “Hogere productiviteit door nieuwe software” Willem Dijk jr., Willem Dijk AGF

99 Besparen op energiekosten door koelinstallatie te sturen op EPEX prijzen

102 “Lange levertijden maken gebruikte machines ook bij grote bedrijven steeds aantrekkelijker”

Sean Schulp, STC Food Solutions

105 “Software met groeipotentieel”

Exotic Roots

68 Thema: Wintergroenten

68 “Het is voor bio belangrijk om in het schap te blijven”

Pieter de Keijzer

70 Broodresten als basis voor paddenstoelenteelt

Colruyt Group

72 Opschaling in de teelt van biologische champignons voor betere concurrentiepositie

74 “We moeten het verhaal vertellen”

Elke Schroevers, Organto Foods:

76 Odin zeilt komend jaar scherp aan de wind

79 “We verwachten veel toekomst in bio”

Jordi van den Bosch, Freeland Organics

82 “Er moet echt iets gebeuren, anders gaat de bio-teler het risico niet meer nemen”

Rob Grabert, BioOrganic

83 “We naderen het punt dat gangbaar duurder is dan biologisch”

Jan Groen, Green Organics

Shawn Harris

37ste jaargang • januari 2022

Inhoudsopgave

4 “Belgische Jonagold zal nooit verdwijnen, maar export wordt moeilijk”

Tony Derwael (Bel’Export), Wim Wouters (Wouters Fruit) en Laurent De Smedt (BelOrta)

14 Een rondreis langs kruiden-, dadel- en grapefruitbedrijven in Israël

20 “Is het gedaan met de banaan?”

22 “Deze duurzaamheidspilot met containervervoer via binnenvaart toont aan dat we een businesscase hebben”

Peter van der Schoot, The Greenery Logistics

24 Nieuw patent op fruitcoating

24 Minder voedselverspilling met diepgevroren groenten en fruit

24 Spinazie kan risico op kanker verlagen

26 “De crisis heeft ons gemaakt, we zijn er creatief door geworden”

Jan van Heijningen

46 De haat-liefdeverhouding met de computer van digitale detaillisten

51 Zoals zichtbaar op bovenstaande foto worden hier aardbeien geteeld in een roterend torensysteem.

52 Nederlandse import groenten en fruit in

Vaste rubrieken

25 Rob Baan: De toekomst heeft haast, duurzaamheid nog veel meer

49 Hoe is het met: Lia Martens

57 AGF-ster: Maud Valstar

61 Geswitcht: Marc Ehlert

67 Social Media: Simone van Kuijk, Sarco Packaging

2022 gedaald; export stabiel

58 Veelbelovende open markt voor Marokkaans citrus

62 Minder bananen via België bepalen negatieve trend totale im- en export groenten en fruit

66 Computerchip op basis van champignon

66 Grootste guacamole ooit haalt Guinness Wereldrecord

107 “Verkoop Surinaamse kouseband eindelijk weer opgestart, maar we kunnen nog niet aan alle vraag voldoen”

Martin van Lier, Bel Impex

PietPraat

Er ligt weer een nagelnieuw jaar voor ons, met ongetwijfeld nieuwe uitdagingen, maar ook met mooie nieuwe kansen. Zo licht Shawn Harris onder meer toe waarom ze startups helpt om die kansen te verzilveren. Kansen zijn er ook op het gebied van biologische producten – waar, ondanks de uitdagingen, de stemming positief blijft en kansen voor automatisering – met bijvoorbeeld mogelijkheden om in te spelen op het arbeidstekort. Lees er alles over in onze specials Automatisering en Bio.

Maar ook hebben we een uitgebreide reportage over tuinbouw in Israël, is er aandacht voor het thema Wintergroenten en blikt Jan van Heijningen terug op een rijke carrière. Verder neemt The Greenery Logistics ons mee in het containervervoer van de Rotterdamse Haven naar het distributiecentrum over water, zien we dat de Surinaamse kouseband niet aan de vraag kan voldoen en wordt de Nederlandse import en export van AGF uitgelicht.

En weer terug van weggeweest: Fruit Logistica op het vertrouwde tijdstip in februari. Wij kijken ernaar uit! We ontmoeten jullie graag om bij te praten in onze stand: hal 3.2 B-02. Van harte welkom!

85 Hobby van Joey Deen

108 Dick Pijpers: Broodvrucht

109 Inventaris: Edwin de la Combé

110 Apps en gadgets

Veel leesplezier!

Pieter

Boekhout

De Jonagold appel heeft het niet makkelijk. Het ras geniet in België nog steeds veruit de grootste populariteit, maar toch komen er meer en meer berichten dat Belgische telers haar Jonagold-bomen rooien. Is er nog een toekomst voor de Belgische Jonagold-appel? Navraag bij kenners Tony Derwael (Bel’Export), Wim Wouters (Wouters Fruit) en Laurent De Smedt (BelOrta) levert een vrij eenduidig antwoord op: “Voor de Belgische markt zal de Jonagold nooit verdwijnen, maar op de exportmarkt lijkt hij helaas weinig meer te zoeken te hebben.”

Het is een teleurstellende constatering, maar een oplossing lijkt zich in deze nog niet aan te dienen. “De malaise bestrijkt eigenlijk de gehele Belgische appelsector op het moment,” steekt Laurent De Smedt van wal. “In België zitten we met een totale productie van 20 kilo per persoon, terwijl de consumptie maar

8,8 kilo is. Tel daarbij op dat 2 kilo daarvan nog van importappelen is en er blijft

6,8 kilo over wat door de Belgische consument wordt geconsumeerd. Het restant moet men in het buitenland zien te verkopen. Echter hebben veel landen hetzelfde probleem. Frankrijk en Nederland zijn

exportlanden en Duitsland heeft zeer veel Red Jonaprince, die te vergelijken is met de Jonagold, waardoor je met een overaanbod blijft zitten wat naar de industrie gaat. Omdat het een goede bewaarappel is, zou het kunnen dat hij richting het einde van het seizoen nog geëxporteerd kan worden. Dan moeten echter wel eerst andere rassen als Gala en Elstar verkocht worden, pas dan komt er plaats voor de Jonagold-achtige.”

Wim Wouters ziet ook de concurrentie uit Polen als belangrijke factor. “Het probleem voor de Belgische Jonagold is dat er in Polen ook Jonagold wordt geteeld die op alle markten wordt afgezet waar wij als Belgen ook actief zijn. Met de voorwaarden waaronder ze daar geteeld worden,

kunnen wij echter niet mee in prijs. Een stukje oneerlijke concurrentie. Er is wel een grote markt voor de industrie, maar dat is eigenlijk alleen goed voor het opruimen van de derde of vierde pluk. Met de 22 of 23 cent die je dan voor een goede schilappel ontvangt, kan men natuurlijk geen appelen telen.”

ADVISEREN TE ROOIEN

Het gevolg is dat voor veel Belgische telers het onvermijdelijke besluit volgt om de Jonagold-bomen te rooien. “Ik ben er zelf niet van overtuigd dat we enkel nog Jonagold moeten telen voor de Belgische markt, maar als dit inderdaad werkelijkheid wordt, zal ongeveer de helft van het totale Belgische Jonagold-areaal van 4.000 ha moeten verdwijnen,” legt Tony uit. Laurent geeft aan dat er weinig keuze overblijft voor de telers. “Wij hebben van de zomer al aan onze telers geadviseerd om boomgaarden die ouder zijn dan 18 jaar, zelfs als daar nog goede appels aan zaten, te rooien vanwege de overproductie. Het is in dat opzicht voor telers het beste om te variëren in verschillende rassen. Enkel Jonagold is simpelweg niet meer aan te verdienen.” Wim geeft aan dat zij er in ieder geval nog 10 jaar mee aan de slag moeten. “Wij hebben de laatste jaren nog Jonagold-bomen geplant, waardoor we deze ook nog wel even zullen verkopen. Desalniettemin kan alleen het binnenland

“Belgische Jonagold zal nooit verdwijnen, maar export wordt moeilijk”

Tony Derwael (Bel’Export), Wim Wouters (Wouters Fruit) en Laurent De Smedt (BelOrta) over de toekomst van de Jonagold:

de prijzen betalen waar een teler van kan leven.”

IN BELGIË ZAL ER ALTIJD EEN PLEK ZIJN

En dus komt de vraag op: is de toekomst van Jonagold echt in het gedrang? Een volmondig ‘nee’ lijkt hier toch de overeengekomen conclusie. “In België zal er altijd een plek zijn voor de Jonagold,” vervolgt Laurent. “Het blijft een heel mooi product en is een goede appel voor de Belgische markt.” Wim beaamt dit. “Ik denk dat wij nog altijd de beste Jonagold hebben, maar dan moet de kwaliteit ook wel consistent blijven om de Belg ook voor de Jonagold te laten blijven kiezen. Het was in het begin een heel succesvol ras, maar ik ben persoonlijk van mening dat we er niet uitgehaald hebben wat erin zat. Het is een appel die ideaal is voor lange bewaring als hij op het juiste moment wordt geplukt en goed bewaard wordt. Echter wordt bijvoorbeeld de Red Jonaprince nog weleens te vroeg geplukt, waardoor de kwaliteit niet altijd top was. Men vergeet dat niet zo snel.”

CONSUMPTIE MOET GESTIMULEERD WORDEN

Bovendien daalt de consumptie van groenten en fruit over het algemeen in België, waardoor er toch ook op dit gebied aan de kar getrokken zal moeten worden. “In groenten is er een consumptiedaling van 3 procent ten opzichte van vorig jaar en voor fruit is dat al 7 procent,” legt Tony uit. “Helemaal voor appel is deze daling met rasse schreden ingezet. In het vorige millennium was het verbruik in België per hoofd nog 12 kilo, maar nu is dit dus net

iets meer dan 8. Men lijkt meer en meer de voorkeur te geven aan exoten of zachtfruit als bessen en aardbeien. Een remedie hiertegen is moeilijk, maar niet onmogelijk. Ik denk dat de recessie, die de koopkracht van de consument met 10% aantast, gecombineerd met de roep naar de groene kilometers ons misschien kan helpen om voor een goedkopere, lokale appel te kiezen dan voor bijvoorbeeld overzees fruit.”

Tony: “Bovendien moeten we de oproep van politici om de btw op groenten en fruit af te schaffen in België ook ondersteunen. Echter niet ten voordele van de retailers, maar van de telers. Zo kunnen de duurder geworden teeltkosten worden gerecupereerd door de 6 procent btw.” Dit kan daar-

Q U O T E S

“Ik wens mijn bio-collega’s de komende jaren heel veel wijsheid en sterkte toe. In 8 seizoenen de productie minimaal verdrievoudigen, hoe gaat de markt dat ooit absorberen?”

Akkerbouwer Johan Barendregt reageert op de bio-plannen van het kabinet

“Wij zijn een groothandel waar je ook met vijf tientjes aan de kassa handel kunt halen”

Ad Pollux nam de aandelen van Eurofresh over en ziet toekomst in de cash-andcarrygroothandel

“Maar als ik het goed begrijp, kunnen wij wel een heel land “sluiten” en menig ondernemer (lees: mens) financieel en emotioneel kapotmaken, maar een inkomend vliegtuig controleren is lastig?”

Michael Koekebakker van BE Fresh Produce heeft zijn vragen bij het EU-beleid dat inkomende Chinezen geen coronatest kan verplichten.

naast de consumptie stimuleren, wat volgens Laurent ook een ‘must’ is. “Zo hebben wij ook allerlei acties op touw gezet met de Belgische retail, en met succes, want er zijn tot nu toe al meer kilo’s verkocht ten opzichte van vorig jaar. Een realistische conclusie is, naar mijn mening echter, dat je met deze acties een persoon maximaal 2 kilo meer kan laten eten. Dat is nog altijd niet voldoende om met de huidige volumes leeg te geraken, waardoor rooien toch een onvermijdelijk gevolg blijft.” (JF)

wim@woutersfruit.be tony.derwael@belexport.com laurent.desmedt@belorta.be

Ondernemerslessen van Shawn Harris:

Na haar afscheid van Nature’s Pride werd oprichtster Shawn Harris via Dragons’ Den een bekende Nederlander. Ze werd bekend als de vrouw die heel Nederland en Europa fan maakte van de ready-to-eat avocado. Nu ontpopt Shawn Harris zich als ‘business angel’. De impact die ze op de avocadomarkt heeft gehad, wil ze in startup-land waarmaken. Orange Wings heeft inmiddels 20 startups in portfolio. Ze zijn bijna allemaal impactvol én bijna allemaal (al) succesvol. Dat laatste geheel tegen de statistieken in.

“Besluit, kies een pad, doe je studie, sta erachter en maak het af”

foto: Malou van Breevoort Photography

Na de verkoop van je bedrijf Nature’s Pride in 2016 zagen we je in 2020 terug als Dragons’ Den. Waarom ben je dit avontuur aangegaan?

Nederland kent een bloeiende startup-wereld en mag best trots zijn op hoe ze startups ondersteunen, via NL Invest, provinciale gelden en bijvoorbeeld het Techleap. nl fonds van Prins Constantijn. Toch zijn er veel te weinig durfinvesteerders die ondernemers juist in de vroege opstartfase ondersteunen. Dat is zo jammer. Er zijn echt duizenden startups, elke week krijg ik wel twee of drie aanvragen. Jonge ondernemers moeten meer kansen krijgen om voor hun dromen te gaan. Tv-programma’s zoals Dragons’ Den zijn een grote stimulans.

In je AGF-tijd trad je niet voor het voetlicht. Met je optreden in Dragons’ Den prikkelde je de media, die je bekroonde tot ‘Avocadokoningin’. Hoe kijk je daarop terug?

Die titel die ze me in de pers hebben gegeven, zegt me niks, ik geef niets om status. Publiciteit heb ik juist altijd heel bewust vermeden. Ik had nooit gedacht dat ze mij als Dragon zouden kiezen, maar ze vonden mij als angel investor er juist perfect bijpassen. Ik was ook geïnteresseerd in het programma en nieuwsgierig naar de andere Dragons en de startups. Ik ging daarom toch maar met ze praten. De dag dat ik moest beslissen, zei ik tegen mijn man dat ik het niet zou doen, maar toen ze me belden, zei ik ineens toch ja.

Ik wist ook dat het toen voorbij zou zijn met de anonimiteit. Ik heb er geen spijt van gekregen. Rondom het programma is het altijd superleuk en gezellig geweest. Nog steeds hebben we als Dragons contact met elkaar, soms zien we elkaar zakelijk, omdat we samen hebben geïnvesteerd.

In mijn omgeving kende ik niet veel mensen met vermogen en hoe je daarmee om moet gaan. Dragon zijn was daarom ook heel leerzaam voor mijzelf. Als je op die stoel zit, begint het spel: wie gaat er mee, ga ik voor een lager percentage aandelen, wil ik het meer dan die ander, ga ik tegenbieden of ga ik het samen doen….? In 20 minuten onderhandel je een deal van honderdduizend tot een miljoen. Je moet ook heel snel zijn. Telkens goed voorbereid zijn op de volgende vraag. Omdat mijn Nederlands niet perfect is, was dat soms lastig, maar altijd superleuk om te doen.

Zien we je komend seizoen 4 terug?

Ieder jaar begrijp je het spel beter en word je er beter in. Ik heb ook hele leuke startups daarvandaan. Soms is het echter goed

om een break te nemen. Inmiddels heb ik 20 startups en dat is eigenlijk al te veel. Ik kan er niet meer bijhebben. Wat we doen is best bijzonder. Het is een soort spel, een studie. Als we in een idee geloven, bieden we financiële ondersteuning om het te realiseren, waarbij we samen beslissingen in de vroege fase maken en waar het merendeel van het aandeelhouderschap bij de oprichters blijft - waar het hoort!

Orange Wings neemt een behoorlijk risico in een heel vroege fase. In startup-land is het niet één keer investeren en het gaat goedkomen. Orange Wings investeert vaak 2 of 3 keer. In Amerika doen ze dat makkelijker. Nederlandse investeerders zetten liever in op scale-ups. Ze willen geen risico lopen met bedrijven die in sommige gevallen slechts een idee omvatten. Er is weinig omzet, geen track record. Ik begrijp het wel, toch ben ik van mening dat deze geldschieters wat meer lef moeten tonen. Het is de moeite waard en ik wil het bewijzen.

Hoe kijk je aan tegen de risico’s?

Investeren is een heel moeilijke beslissing, want ik heb heel hard gewerkt voor mijn geld. Ik ben er echter niet zo aan gehecht.

De regel is: als je 10 startups hebt, dan gaat één ervan het supergoed doen, 2 gaan het OK tot goed doen, 3 startups spelen break-even en de rest gaat failliet. Mijn doel is om het veel beter te doen. Dat lijkt ook te lukken, van de 20 startups waar we in investeren, groeien er 18.

Gaat het weleens mis?

Zeker, ik neem ook afscheid als het moet. Als ik er niet meer in geloof of als wij niet bij elkaar passen. Ik heb twee keer de aandelen teruggegeven voor één euro, want als ik al mijn geld terug had gewild, gingen ze failliet. En als ze er zelf nog in geloven, kunnen ze door. Van alle startups die ik begeleid, is dat pas twee keer gebeurd. De meeste investeerders willen hun geld terug en dat is jammer. Ik probeer er zo snel mogelijk achter te komen om mijn verliezen te beperken, en dan kan ik mijn geld en energie stoppen in de kansrijke startups. Dat zouden meer rijke Nederlandse families moeten doen. Als je het goed doet, creëert het welvaart en banen voor Nederland.

Je succes is behaald. Is de drive voor Orange Wings net zo groot als die voor Nature’s Pride?

Het mooiste wat ik tot nu toe bereikt heb, is Nature’s Pride. Ik ben van plan dit te overtreffen. Van Orange Wings krijg ik

veel energie. Mijn doel is om een goede prestatie te leveren in de VC-wereld.

De droom van alle investeerders is een unicorn, investeren in een startup die een marktwaarde van 1 miljard USD bereikt. 80 Acres Farms is een vertical farm waarin ze jaarrond een overvloed aan gewassen telen, indoor met 100% hernieuwbare energie, zonder gewasbescherming en overmatige voedselkilometers. Ik was in 2016 de eerste investeerder van 80 Acres Farms en ik zit in de board. Hun 7e farm is onlangs in gebruik genomen. Ik geloof echt dat dit de toekomst is. Als ik dan mijn aandeeltje daarin verkoop, dan kan ik dat weer investeren in nieuwe startups. Ik wil van Orange Wings een soort vliegwiel maken.

Hoe geef je startups vleugels?

Ik zie mezelf als ‘moeder angel’. Ik blijf betrokken, dat hebben we met ze afgesproken en dat vinden ze prima. Ik spreek alle ondernemers minimaal eens per twee maanden.

Het heeft mij tien jaar gekost om succesvol te zijn in de AGF-wereld. Ik heb veel fouten gemaakt en van alles zelf moeten uitzoeken. Door in de vroege fase goed advies te geven, wil ik de duur van hún leertijd inkorten.

Inmiddels bestaat Orange Wings uit een professioneel team van vijf mensen. Samen ondersteunen we de founder met zijn grote plan.

Jij hebt het helemaal zelf gedaan,…. Ik had het inderdaad veel moeilijker dan de startups die ik ondersteun, maar zie de waardering ook.

Door te helpen, worden ze misschien een beetje bevoorrecht, ik probeer ze wat harder te maken. Wie ik uitkies, zijn gedreven ondernemers. Ik vind het belangrijk dat we een klik hebben en dat de startups een geweldig idee hebben waarmee ze zich kunnen onderscheiden ten opzichte van de markt en concurrenten.

Als je heel rijk bent, vind ik dat je anderen moet helpen. In mijn eentje had ik het toch ook nooit gered? Ik zie het als een verantwoordelijkheid om te investeren in startups.

Hoe ervaren de startups die nauwe band met hun geldschieter?

Ik ken alle processen binnen de startups. En we gaan heel diep met ze. Enige voorwaarde is dat ze zich niet te bescheiden opstellen en van onze diensten gebruik

durven te maken. Zeg het als je ons nodig hebt. We willen de juiste mensen bij ze aan boord brengen om optimale groei te stimuleren.

De ondernemers werken aan hun droom. Ik ga regelmatig bij hen langs. Dan denk ik niet als investeerder, maar als deel van hun bedrijf. Ik ben niet gefocust op de exit. Dat komt wanneer de tijd juist is. Dat maakt me bijzonder in venture capital-land, en daarom denk ik ook dat ik meer succesvol ga worden.

Zie je verschillen tussen de Amerikaanse en Nederlandse mentaliteit?

Ik verhuisde 33 jaar geleden naar Nederland en voel me meer Nederlander dan Amerikaan. Ik heb wel die verandering doorgemaakt. Ik durf meer, of dat dat komt omdat ik Amerikaans ben of dat ik Shawn ben, dat weet ik niet.

Volgens mij hebben Amerikanen en Nederlanders dezelfde eigenschappen. Voor ondernemers heb je uitschieters nodig, mensen die heel gedreven zijn.

In hoeverre helpen je ervaringen in de AGF-wereld je als investeerder?

Ik heb zelf heel lang getwijfeld om een eigen bedrijf op te richten. Niemand geloof-

de in mij en er waren genoeg concurrenten. Ik ben twee keer voor mezelf begonnen in de AGF-handel. Uiteindelijk heb ik een startup waargemaakt met Nature’s Pride. Ik geloofde dat ik het beter kon. We ontwikkelden ons heel snel en gingen van dozen schuiven naar added value. Daarin waren we onderscheidend. Nature’s Pride is begonnen met twee personen en dat heb ik naar 600 man personeel en 400 miljoen omzet gebracht. Ik begrijp dus heel goed wat er gebeurt in die startups en welke problemen ze hebben.

Terugkijkend was ik die eerste jaren te zuinig met mensen. Als ik bijvoorbeeld in het begin al een goede financiële manager had aangenomen, had ik veel minder werk op mijn eigen bord gehad en meer financiële informatie waardoor ik beter kon managen. Had ik toen die hulp gehad, dan was het makkelijker geweest. Ik heb teveel zelf gedaan en mezelf eigenlijk kapot gewerkt. Dus toen ik stopte met Nature’s Pride, wilde ik startups helpen, omdat ik zeker weet dat het beter kan.

Kennis van de sector helpt ook keuzes te maken. AgriPlace was bijvoorbeeld een no-brainer om in te investeren. Het is een wereldwijd transparant platform voor telers, distributeurs en retailers waarmee

deze gemakkelijk inzicht krijgen in voedselveiligheids- en duurzaamheidsaspecten van leveranciers. Het werkt als een soort LinkedIn voor de AGF-wereld. Hoe meer bedrijven aansluiten, hoe efficiënter de sector daarvan kan profiteren. Dat is zo nodig. Ik had een platform zoals AgriPlace graag 10 jaar geleden willen inzetten voor Nature’s Pride. AgriPlace heeft nu meer dan honderd klanten in Europa die zeer blij zijn met het systeem.

Toen ik de kans had om in Gearbox te investeren zag ik de mogelijkheid om de kwaliteit van fruit en groente te verbeteren in combinatie met Artificial Intelligence (AI). Gearbox bedenkt, ontwerpt en maakt slimme producten op het gebied van robotica en automatisering, zelflerende software en vision oplossingen. Ze leveren de digitale medewerkers van de toekomst aan kwekers, veredelaars en handelaren. Ik ben heel enthousiast over de mogelijkheden die Gearbox de keten te bieden heeft. Iedereen denkt dat Gearbox alleen voor de tuinbouw is, maar ze doen veel meer dan dat. Een goed voorbeeld is de kwaliteitscontrole op verpakte druiven, dit bespaart uiteindelijk veel kosten.

In een interview gaf je aan dat je op een gegeven moment geen mangobomen

Orange Wings Symposium voorjaar 2022 - ©Jelle Draper

Van armeluisdochter naar business angel

Shawn Harris vervulde de American Dream en bewijst dat je, als dubbeltje geboren, toch een kwartje kunt worden. Shawns doel was om als Warren Buffet worden, vermogen vergaren in de financiële wereld. Ze startte als serveerster en werd in Nederland AGF-handelaar. Na een leercurve van 10 jaar, met veel tegenwind, weinig support en diepe dalen lukte het deze ‘armeluisdochter’ uit Wisconsin om in het Westland miljoenenbedrijf Nature’s Pride uit de grond te stampen. Aan de verkoop ervan hield ze een fortuin over. Dat investeert ze niet als Warren Buffet op de beurs, maar in startups die haar nauw aan het hart gaan.

Shawn heeft zich ontpopt als business angel. Een van de bovenste verdiepingen van de Zalmhaventoren in Rotterdam, het hoogste gebouw van Nederland en de Benelux, is de thuisbasis van Orange Wings. Soms bevindt dat kantoor zich in de wolken, soms erboven, en soms is het zo helder dat het uitzicht tot aan de verre horizon rijkt. Daarboven ontsnapt er niets aan Shawns scherpe blik. Op de weg naar succes liggen soms de grootste kansen in de kleinste details, weet ze.

Ver uitgestegen boven het gemiddelde houdt het uitzicht op de Rotterdam Fruit Wharf haar met beide benen op de grond. Die plek herinnert haar aan de eerste moeilijke jaren in de AGF-handel.

en avocadoplantages meer zien kon. Stoppen met Nature’s Pride was een bevrijding.

Hoe houd je jezelf in toom?

Laten we eerlijk zijn, ik hoef niets meer te doen en kan gewoon genieten, de fiets pakken en boekjes lezen. Maar ja, toen ik stopte met Nature’s Pride was ik 53 en veel te jong daarvoor. Niets doen is niet mijn stijl, ik moet bezig zijn, ik heb die spanning nodig. En ja, nu heb ik weer meer gedaan dan ik van plan was. Ik had gezegd dat ik maximaal 5 startups zou gaan begeleiden, het zijn er nu 20.

Die founders, de meesten zijn tussen de 20 en 35 jaar, daar leer ik van. Ze zijn jong, ze zien de wereld anders en hebben de drive om de wereld een stukje beter achter te laten. Ze willen echt impact maken. Het is superleuk om mee te maken.

Ik probeer halftime te werken, dat heb ik mezelf beloofd. Het werk is ook minder belastend. Ik coach en ondersteun startups, maar ben niet operationeel, dus ik kan mijn tijd zelf indelen. Als ik twee weken heel druk bezig ben geweest, dan neem ik daarna twee weken vrij. Afgelopen jaar was de verhouding 60-40. Het aantal startups moest doorgroeien van 10

Nature’s Pride

Shawn groeide op in Wisconsin waar het gezin Harris het niet breed had. Ze wilde per se boven dat milieu uitstijgen. Ze studeerde aan de Universiteit van Wisconsin-La Crosse. Verliefd geworden op een Nederlandse F-16 piloot, verhuisde Shawn in 1989 naar Nederland waar ze haar eigen boontjes ging doppen. In 1990 startte ze haar eerste groente- en fruitbedrijf in Leeuwarden. Ze bracht een paar moeilijke jaren door met leren en begrijpen hoe de AGF-handel functioneerde. In 1994 verhuisde ze dichter naar de Rotterdamse Fruithaven waar ze een kantoor en magazijn had in Schiedam. Ze nam ook banen aan bij twee relevante AGF-bedrijven van 1998 tot 2000. Na

naar 20. Met dat volume kon ik een team met topexperts om mij heen verzamelen en het werk beter verdelen. Dit jaar werk ik weer halftime.

Hoe kijk je terug op het afscheid van bij Nature’s Pride?

Dat was heel erg moeilijk, ik kon mijn bedrijf moeilijk loslaten. Bij mijn afscheid spraken we af om de eerste vier maanden geen contact te hebben. Toen ik terugkwam, wilde ik weer instappen zoals het was, maar ik was niet meer de manager. Dat was heftig, niet alleen voor mij, maar ook voor het bedrijf.

Ik managede top down en iedereen in het bedrijf was dat gewend. Ik wist alles, maar het nieuwe management moest gevoed worden. Dat is een heel andere managementstijl en een heel grote verandering geweest voor Nature’s Pride. Maar het is goed gekomen.

Ik ben nog altijd lid van de raad van commissarissen en laat Nature’s Pride dus niet los. Ik ken het bedrijf door en door en voel me tegenover mijn oude collega’s ook verplicht mijn steentje bij te dragen. Ik doe het ook heel graag.

tien jaar harde lessen te hebben geleerd, richtte Shawn Nature’s Pride op in 2001 en bleef aan als CEO tot september 2017. Ze richtte zich op het verbeteren van de smaak van avocado’s en mango’s door de vruchten langer aan de boom te laten hangen en perfectioneerde het rijpingsproces dat nog steeds wordt verbeterd.

Awards

Shawn Harris werd in 2017 onderscheiden tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau, haar bedrijf Nature's Pride stond sinds 2015 in de top drie van de Hillenraad 100 en was finalist als EY Entrepreneur of the Year in 2008.

Dragons' Den

Sinds de start van het Nederlandse tv-programma Dragons' Den in 2020 is Shawn drie seizoenen lang een van de investeerders geweest.

www.orangewings.nl

Hoe gaat het nu met Nature’s Pride? 2022 is een heel moeilijk jaar geweest. Het ging fout met de overgang naar een nieuw ERP-systeem. Daarnaast zijn er de enorm gestegen kosten van logistiek en energie waar de hele sector mee worstelt. Nature’s Pride wordt ook geraakt. Het is in wezen een grote koelkast met een verwarmingselement en dan is het heel moeilijk om een manier te vinden om de kosten naar beneden te krijgen.

Mijn ervaring is: ‘What doesn’t kill you, makes you stronger.’ Nature’s Pride komt hier weer sterker uit. Wat bijzonder is van Nature’s Pride, zijn de mensen, die zijn veerkrachtig, heel betrokken en gecommitteerd. Daarnaast zijn er natuurlijk alle relaties van teler naar klant, die partnerships zijn er nog altijd.

Adriëlle Dankier [sinds 1 juni CEO, red.] kent iedere teler en iedere klant. Ze heeft een enorme ervaring en kent alle processen van Nature’s Pride. Adriëlle is een natuurlijke leider, ik ben trots op haar. We hebben veel bereikt en plezier gehad in de 17 jaar die we hebben samengewerkt.

Heb je nog veel contacten in de AGFsector?

Vanuit Nature’s Pride zijn er vele vriendschappen ontstaan, met telers, collega’s en mensen in de sector. Je bent zo met iedereen bezig geweest, dat laat je niet meer los. Omdat ik nog altijd aan boord ben bij Nature’s Pride, houd ik natuurlijk ook nog feeling met de sector. We weten dat het nu moeilijke tijden zijn, maar dat is in de afgelopen 30 jaar vaker voorgekomen. In moeilijke tijden vertrekken de zwakkeren, blijven de sterke over en komen er nieuwe

bij. Dat gaat gewoon door, zo is mijn ervaring. De sector is stevig aan het veranderen door automatisering. Dat is al langer gaande. Retailers willen minder, maar nauwere relaties, als het kan partnering en direct van de teler. Er zal echter altijd een tussenpersoon nodig zijn, aanvoer is niet gegarandeerd, er blijven tekorten of overschotten op de markt. Als sector is verdere samenwerking en afstemming in producties nodig, want overproductie is een probleem.

Je hebt nu met diverse branches te maken. Zijn die te vergelijken met de AGF-branche?

Als je in de wereld van AGF kan presteren, dan is de rest redelijk makkelijk. In AGF heb je te maken met veel uitdagingen. Je moet al je voorraad verkopen, anders verlies je je marge, je hebt er maar een paar dagen voor omdat je het product vers moet houden. Wat ik leuk vind van de AGF, is dat we elkaar ondersteunen. We maken gebruik van elkaars netwerk, in transport, opslag en helpen elkaar indien nodig. Als

Met de klok mee: Gearbox’ nieuwste product GearStation Performer; Oogstassistentie door rijpheidsdetectie met behulp van GearRover; Gearrover; Team Gearbox

er een tekort was aan avocado’s belden we met een collega-bedrijf. Die hielp ons uit de brand, want zij wisten dat wij hen andersom ook zouden helpen. Dat is heel fijn die samenwerking, je draait elkaar geen poot uit.

Eigenlijk zouden we dat meer moeten vieren. Zoals de Hillenraad 100 doet. Het is een kans om elkaar te zien in een andere omgeving en te vieren wat we hebben gepresteerd. Dat is fijn en kan meer, vind ik. Ik vind dat de AGF-sector meer in GroentenFruit Huis moet investeren. Als we dat allemaal doen, zouden we als groep meer met elkaar kunnen bereiken.

Wat zijn belangrijkste eigenschappen van een ondernemer?

Het allerbelangrijkste is besluitvaardigheid. Nummer twee is gedrevenheid. Daarnaast moet je goede voeling houden met je bedrijf. Daarbij is het zaak om je managementinformatie heel goed te gebruiken en transparant te zijn.

Bij Nature’s Pride bezocht ik een aantal keer per week de verschillende afdelingen. Ik wist precies wat er speelde. Als je in je ivoren toren blijft zitten, niet kijkt en luistert naar wat er aan de hand is, dan heb je een groot probleem. Als top moet je openstaan voor feedback en daarop snel acteren. De grootste dooddoener voor een bedrijf is als je twijfelt en blijft wach-

ten. Soms maak je niet de juiste beslissing, maar niets doen, is een groter probleem: besluit gewoon, kies een pad, doe je studie, sta erachter en maak het af.

Voor welk AGF-product zie je toekomst?

Ik word heel vaak gevraagd om te investeren in food, maar doe dat bewust niet. Food is heftig en zeker als het om vers gaat. Ik wil ook niet teruggaan naar wat was. Ik heb het geflikt, gedaan en heb genoten. Nu is er voor mij een volgende fase. Bovendien heb ik er een beetje hekel aan als iemand een bedrijf verkoopt en het kunstje nog

een keer gaat herhalen, dat is niet eerlijk ten opzichte van degene die je bedrijf heeft gekocht.

De AGF ziet me niet terug, maar ik ondersteun de sector wel via mijn startups zoals 80 Acres Farms, Gearbox en AgriPlace. Tech is de toekomst, daarin wil ik investeren, in de verbetering van de processen in onze business. (ML)

contact@orangewings.nl

Vol automatische vertical farm van 80 Acres Farms (l), romaine sla (midden) en opgroeiende basilicum plantjes (r) in een 80 Acres Farm

Nico Broersen Jr, Hélène van Dries, Nico Broersen Sr vormen Team AgriPlace

Citrus Plantage in Israël waar de Red Premium groeien. Op de achtergrond de Golanhoogvlakte. Door het unike microklimaat zijn ze in staat een grapefruit te telen die gelijk is aan Florida.

Een rondreis langs kruiden-, dadel- en grapefruitbedrijven in Israël (en

Israël is niet zo’n groot land. Nederland telt bijna dubbel zo veel vierkante kilometers. En ondanks het feit dat ruim de helft van het oppervlak ook nog eens uit een woestijn bestaat, slaagt Israël er toch in om een omvangrijke tuinbouwproductie te hebben. En bovenal een teelt met een bijzonder goede reputatie op de internationale markt.

Een goede naam bouw je op met kwaliteit, en in het geval van Israël ligt de basis hiervoor grotendeels in gunstige klimaatomstandigheden, knowhow en geavanceerde technologie. Maar de faam van de Israëlische tuinbouwproducten vindt z’n voedingsbodem ook in specialisatie. Primeur bracht een bezoek aan acht bedrijven en ging er op zoek naar verhalen over onder meer wasbloemen, aromatische kruiden, (rode) grapefruit, avocado’s, Orri mandarijnen, Medjoul dadels en vanille.

WASBLOEMEN VAN AUSTRALISCHE GENETICA

“Wasbloemen maken geen deel uit van de reguliere bloemenmarkt, waar je bijvoorbeeld anjers, gerbera’s of hyacinten vindt,” zegt Nitzan Nir, directeur van het familiebedrijf Nir Nursery. “Het is een nicheproduct, dat we deels zelf hebben gecreëerd. Het is een prachtig artikel voor boeketten en bloemstukken.” Het businessmodel van deze veredelaar en vermeerderaar uit Israël is niet het zaad te verkopen, maar het plantmateriaal per vliegtuig naar

kwekers in onder meer Zuid-Afrika en Zuid-Amerika te verzenden.

“De beste teeltomstandigheden voor wasbloemen vind je, in het zuidelijk halfrond, op de lijn die loopt van Peru over Zuid-Afrika tot Australië, en in het noordelijk halfrond, in Noord-Afrika, Zuid-Europa en Israël,” vertelt Nitzan. Het genetisch materiaal is afkomstig van Australië, want daar is de plant inheems. Het veredelen van een nieuw regulier wasbloemras neemt gemiddeld 7 jaar in beslag, voor meer gesofisticeerde intergenerische kruisingen moet je rekenen op 15 tot 20 jaar.

“De veredeling is lastig, neemt veel tijd in beslag en er zijn heel wat kosten aan verbonden. Grote veredelaars hebben het ook al geprobeerd – want ondertussen hebben ze gezien dat wij een mooie marktpenetratie hebben in bijvoorbeeld het Verre Oos-

nog enkele verrassende producten)

ten en Rusland – en die zouden dus concurrentie kunnen vormen voor ons, maar het lijkt erop dat ze niet doorduwen.”

Het eerste eigen wasbloemras van Nir Nusery kreeg – geheel verrassend – de naam Nir. In 2016 introduceerde de veredelaar z’n eerste ‘Jupiter’ ras. Dit ras is uniek doordat het – in tegenstelling tot andere wasbloemrassen – een bloeiwijze heeft die zich rond de toppen van de stengels concentreert en niet daar omheen. Dit nieuwe bloeipatroon creëert een rijke en volumineus uitziende tak.

Vroeger, toen de wasbloemen nog voornamelijk in Australië werden gekweekt, werden ze enkel geëxporteerd naar Japan en de westkust van de VS. “Op de andere continenten vonden we dus een lege markt. Het product dat we leverden, was goed en dus begon de vraag te komen. Onze bloemen liggen niet alleen in bloemenwinkels, maar ook in supermarkten. De retail is vandaag de dag heel belangrijk, ook voor de sierteelt,” zegt Nitzan.

KRUIDENZAAILINGEN EN VIRUSVRIJE WEEFSELCULTUUR VOOR

DRUIVENRASSEN

“In Europa kunnen we niet concurreren met de lokale vermeerderingsbedrijven op basis van kruidenzaailingen uit zaden,” zegt Haim Rosenblum, verkoopdirecteur van Histhil. “Er is immers de meerkost voor de logistieke operatie, want de export gebeurt per luchtvracht. Maar we kunnen de concurrentie wel aangaan als we de focus leggen op de kwaliteit van ons vegetatief materiaal afkomstig van moederplanten.”

Hishtil, een wereldleider op het gebied van zaailingen van kruiden, groenten en

sierplanten, levert zijn product zowel aan de professionele als hobbymarkt in binnen- en buitenland, waar de gigant een beroep doet op een tiental joint ventures in acht landen. Het vlaggenschip van deze Israëlische vermeerderaar zijn geënte groenteplanten en kruiden. “Momenteel is de verhouding binnen onze afzet 50% bio en 50% conventioneel product, maar we zouden graag volledig biologisch te werk gaan,” zegt Haim.

De laatste jaren ziet het bedrijf opportuniteiten in productdiversificatie. “Met onze geënte druivenstokken zijn we een probleem aan het oplossen in Israël, want gedurende vele jaren zijn er rassen met virussen binnengebracht in ons land. Wij stelden het ministerie van Landbouw voor virusvrij materiaal van weefselcultuur te houden van de rassen waar zij eigenaar van is. Zij betalen ons om het virusvrij te houden, wij vermeerderen het ras en betalen royalty’s voor elke verkochte plant. De overheid ging mee in ons verhaal.”

En zo’n tien jaar geleden begon het bedrijf ook zoete aardappelplanten te vermeerderen. De zaailingen van deze groente in opkomst worden evenwel niet aan de grote telers in Europa verkocht. “Die gebruiken immers stekken. Er is wel een markt voor ons product in de meest noordelijk gelegen landen, waar het koud is. Daar ontwikkelen stekken zich minder goed,” legt Haim uit.

ISRAËLISCH GRAPEFRUIT: DUUR, MAAR KWALITEITSVOL

“Al is grapefruit een product dat altijd hoogtes en laagtes heeft gekend op de Europese markt, de algemene trend is wel dat de vraag geleidelijk afneemt, met zo’n 2-3% per jaar. En de laatste twee jaar is

de consumptie zelfs met 10% naar beneden getuimeld,” beklaagt Oron Ziv van de AGF-exporteur BeFresh Europe zich. “Het is een beetje gissen naar het waarom en met de forse Turkse en Spaanse concurrentie erbovenop is het echt moeilijk geworden voor ons.”

Een groot deel van het grapefruit gaat bovendien naar de sapindustrie, die aan de telers doorgaans een acceptabele prijs betaalt. Die prijs wordt bepaald door de marktsituatie op mondiaal niveau, zo legt Oron uit. “Dat is dan ook de minimumprijs die wij op tafel moeten leggen en vorig jaar slaagden we daar niet in.” Volgens cijfers van Faostat voor het jaar 2020 was Zuid-Afrika met 244.334 ton de grootste grapefruitexporteur ter wereld, op de voet gevolgd door China (203.882 ton) en Turkije (184.393 ton). Met een export van respectievelijk 73.138, 65.097 en 55.453 ton nemen Israël, Spanje en de VS plek 4, 5 en 6 in.

Al kan het Turkse grapefruit volgens Oron niet concurreren met het Israëlische product op smaak, de vraag is hoe lang de Europese retailers het kwaliteitsvollere, maar duurdere fruit zullen verkiezen. “Tien jaar geleden zag je ook voornamelijk Florida grapefruit in het schap liggen en kon het product uit Israël slechts profiteren van een gaatje aan het begin en het einde van het seizoen van het noordelijk halfrond, tot een karton Florida grapefruit opeens € 30-35 ging kosten en we ook het middendeel voor ons hadden. Toch is het vooral Spaans grapefruit dat nog steeds een voetje voor heeft op ons in Europa, omdat het beschouwd wordt als een lokaal product.”

Hirstil is een groot leverancier van uitgangsmateriaal voor kruidenkwekers

Ook Minneola, een kruising tussen grapefruit en mandarijn, zit in de hoek waar de klappen vallen. Minneola is een nicheproduct en zelfs de retail in Nederland en België, waar dit product vroeger sterk stond, verliest volgens de exporteur wat interesse. “Er is immers niet zo veel product en het kan geenszins jaarrond gevoerd worden. Na ons seizoen is er nog wat uit Nieuw-Zeeland en Peru, maar dat is het ongeveer. Er zijn te veel gaten in de aanvoer. De Israëlische export bedraagt niet meer dan 2.000-2.500 ton, terwijl dat tot voor 10-15 jaar tien maal zoveel was.”

“RED PREMIUM KAN TIPPEN AAN FLORIDA GRAPEFRUIT”

In 2020 bracht Galilee Export, de grootste avocado-exporteur van Israël en een van de belangrijkste van citrus en mango, een nieuw product op de markt: Red Premium grapefruit. “Het zijn eigenlijk de unieke teeltomstandigheden die zorgen voor de meerwaarde van dit grapefruit, want op zich is het geen apart ras,” legt Yosi Knop uit. “Red Premium, een Star Ruby grapefruit, wordt geteeld van het meeste noordelijke punt van het Meer van Tiberias tot het uiterste noorden van het land, een gebied waar een microklimaat heerst met zeer hoge temperaturen in de zomer en heel koud weer in de winter.”

Telers houden zich aan een strikt teeltprotocol uitgeschreven door Galilee Export. “Het fruit aan de bomen wordt elke dag gecontroleerd en pas wanneer het de juiste parameters haalt, beginnen we te plukken. We laten ons niet verleiden door eventuele marktopportuniteiten op een moment dat het fruit nog niet rijp is.”

“Doorsnee grapefruit uit Israël begint het seizoen met een Brix van 6-7 graden en eindigt met 10. Red Premium begint met een Brix van 10 en klimt gaandeweg op tot 12-13 graden. Ander grapefruit start met

een sapgehalte van 35-40%, terwijl Red Premium meteen al 45% haalt en naarmate het seizoen vordert 55 tot 60% bereikt. Dat zijn werkelijk uitzonderlijke waarden. Qua kwaliteit kan de Red Premium aan Florida grapefruit tippen,” beweert Yosi.

Een forse uitbreiding van het areaal en de hoeveelheden is onmogelijk, het teeltgebied is daarvoor te klein. In 2020 werd 500 ton op de markt gebracht, vorig jaar was dat 1.000 ton, dit jaar wordt 2.000 ton verwacht. Het bedrijf zou in de komende jaren graag alle citrustelers in de regio ten noorden van het meer van Tiberias overtuigen om zich aan te sluiten bij het Red Premium-merk. “Dat zou goed zijn voor de telers, goed voor de streek en goed voor de markt. Het potentieel ligt op iets meer dan 5.000 ton.”

Yosi is ervan overtuigd dat, om de vraag naar grapefruit aan te zwengelen, er gezocht moet worden naar andere toepassingen dan consumptie als vers product en in sappen. “Kijk naar de groei van de avocado-categorie. Je ziet avocado in spreads, guacamole en sushi-gerechten. Grapefruit is zeker een fruit dat het goed zou kunnen doen in bijvoorbeeld salades, desserts en ijsjes. We moeten ons ook focussen op het jongere publiek, want bij kinderen is de consumptie heel beperkt.”

MINDER CITRUS, MEER AVOCADO

Met de opwaartse trend van de mango- en avocodoteelt in Israël wordt de nood aan sorteer- en verpakkingscapaciteit steeds groter. “Ons grootste pakstation wordt momenteel enkel ingezet voor citrus, maar in de lente gaan we een nieuwe optische sorteerlijn installeren voor de ronde rassen van mango en avocado,” zegt Ayelet Shuer, manager van Bustan Fruit. “Bij avocado is dat in de eerste plaats Hass, maar daarnaast ook de greenskins Ettinger en Reid.”

Ayelet raamt de totale mangoproductie in Israël voor volgend seizoen tussen de 70.000 en 80.000 ton. Volgens cijfers van Faostat bedroeg de opbrengst in 2020 nog een kleine 35.000 ton, waarvan ongeveer 15.000 ton op de buitenlandse markten werd afgezet. “Ook de avocadoteelt wordt binnen enkele jaren dubbel of drie keer zo groot als een aantal jaar geleden. Dus we hebben in het land meer pakstations nodig om de afzet en export te kunnen stroomlijnen,” vertelt Ayalet. In 2020 werd in Israël 147.000 ton avocado’s geoogst, waarvan een kleine 37.000 ton werd geëxporteerd, zo geeft het statistiekbureau van de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties aan. De import van beide fruitsoorten is nagenoeg nihil. Israël is zelfvoorzienend.

Met productdiversificatie hoopt Bustan Fruit de pakstations jaarrond draaiende te houden. Vroeger was het citrusseizoen langer, maar met het weggevallen van de vraag naar Sweeties en wit grapefruit op de exportmarkt wordt een gat geslagen dat opgevuld kan worden met de verwerking van avocado en mango.

Voor het tanende belang van citrus haalt de manager ook het voorbeeld van de sinaasappel en de concurrentie vanuit Egypte aan. “De Israëlische sinaasappelsector is doodgebloed met de komst van Egypte op de internationale markt. We kunnen niet op tegen de lage kostprijs in het buurland. Het minimumloon in Israël bedraagt ongeveer € 1.500, in Egypte ligt dat stukken lager.” In de jaren ‘70 exporteerde Israël nog gemiddeld 600.000 ton sinaasappelen, maar sinds de jaren ‘80 ging het bergafwaarts. In 2012 verscheepte het nog een kleine 45.000 ton, in 2020 een symbolische 2.000 ton. Egypte maakte in diezelfde periode een opwaartse beweging van 150.000 ton naar circa anderhalf miljoen ton, zo blijkt uit cijfers van Faostat.

Yosi Knop Nirzan bij een bos wasbloemen

Het zijn ongetwijfeld uitdagende tijden voor de Israëlische fruitteelt. “Er is niet alleen de concurrentie van derde landen en het probleem van de hoge lonen, ook de wisselkoers doet zijn duit in het zakje. De shekel staat veel te sterk om voor ons en de telers een winstgevende verkoopprijs op de internationale markt te behalen,” zegt Ayelet.

“ORRI, DE BESTE MANDARIJN TER WERELD”

In Israël bevinden zich bijna 300 kibboetsen. De eerste van die collectieve landbouwnederzettingen werd in 1909 opgericht. Hadarei Nitzanim, een citrusteelt- en verpakkingsbedrijf, is eigendom van Nitzanim, een kibboets gelegen tussen de steden Asjkelon en Asjdod die in 1943 het licht zag, vijf jaar voor de stichting van de staat Israël. Het bedrijf richt zich op de lokale markt met een eigen merk, maar heeft ook lang de bekende Shamouti sinaasappel geëxporteerd. Deze typisch Israëlische sinaasappel heeft weinig pitjes en een harde schil, wat hem zeer geschikt maakt voor de export. “Maar toen de prijs geleidelijk aan begon te zakken, werd de sinaasappel op de percelen gaandeweg vervangen door ander citrus, met name rode grapefruit. En toen ook dit fruit marktaandeel verloor, stapten we over op de Orri mandarijn, waarvan we tegenwoordig zo’n 100 hectare hebben,” vertelt Or Shpirer van Hadarei Nitzanim.

Een deel van de werknemers van Hadarei Nitzanim zijn leden van de kibboets, anderen komen van buiten de nederzetting, met onder meer Thaise werkkrachten met een verblijfsvergunning voor 5 jaar of Palestijnen uit de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook. Nitzanim ligt op nauwelijks 25 km van de Gazastrook en in tijden van spanningen tussen Hamas en Israël wordt het werk uit voorzorg neergelegd. Er is een schuilkelder in geval van luchtalarm.

“Het rendement in de Orriteelt is 40 ton per hectare en het totale areaal in Israël beslaat ongeveer 4.000 hectare. Om een rendement van 40 ton per hectare te halen, moeten de telers de bomen gedurende het gehele seizoen met veel zorg omringen. Het volstaat niet wat te irrigeren en meststoffen toe te dienen. Er moet ook nauwgezet gesnoeid en uitgedund worden. Omdat het seizoen behoorlijk lang is en de oogst in de vochtige winter plaatsvindt, moet er voortdurend worden toegezien dat plagen en schimmels geen voet aan de grond krijgen,” beweert Or.

Orri is bijna het enige mandarijnenras dat Israël exporteert. Een deel bereikt zelfs verre bestemmingen zoals de VS en Canada na een zeereis van 3 weken. “Toch is Europa onze belangrijkste exportmarkt. In coronatijd was de vraag op de citrusmarkt heel goed en men kan ook stellen dat de consumptie van Orri, de beste mandarijn ter wereld, in de lift zit. Graag zouden we ook naar onze buur Saoedi-Arabië exporteren. Dat is toekomstmuziek. In Zuidoost-Azië zie ik minder kansen, enerzijds omwille van de transittijd en anderzijds vanwege concurrentie van de regionale productie. Ik heb immers gehoord dat China al een areaal heeft van 100.000 hectare.”

HELFT MEDJOUL DADELS TER WERELD GROEIT AAN PALMBOMEN IN ISRAËL

Wereldwijd worden er jaarlijks bijna 9,5 miljoen ton dadels geteeld. Dat ligt in de grootteorde van pakweg aardbeien. Maar terwijl de Europese consument elk jaar reikhalzend uitkijkt naar de eerste zomerkoninkjes van lokale teelt en zelfs volop geniet van een nagenoeg jaarrond aanbod dankzij importproduct, is de dadel in een groot deel van Europa een relatief onbekend product. En daar wil Hadiklaim de komende jaren verandering in brengen.

Naast Medjoul, het topras onder de dadels, waar volgens CEO Yaniv Cohen wereldwijd slechts 108.000 ton

van wordt geteeld – nauwelijks meer dan 1% van de totale dadelproductie dus –teelt, verwerkt en verkoopt de coöperatie nog 8 andere rassen. Een deel wordt afgezet als verse dadels met een houdbaarheid van 6-14 dagen, een tweede deel als halfdroge dadels met een houdbaarheid van 3 maanden en ten slotte zijn er ook de droge dadels. Die zijn een jaar houdbaar. Het neusje van de zalm, de halfdroge Medjoul dadel, zet de coöperatie af onder het merk King Solomon.

In het pakstation wordt op twee aspecten gesorteerd: kaliber (hoe groter, hoe duurder) en schil (hoe groter het schiloppervlak dat vast verbonden is met de pulp, hoe hoger de kwaliteit). Door intervallen te combineren van beide eigenschappen, komt Hadiklaim tot 16 kwaliteitscategorieën, waarbij de grootste dadels met volledig verbonden schil en vruchtvlees de premium kwaliteit uitmaken.

Eigenlijk is Israël maar een kleine dadelproducent. Van de 9.454.213 ton die volgens Faostat in 2020 wereldwijd werden geteeld, nam Israël slechts 48.984 ton voor zijn rekening, amper 0,5% en goed voor een 18e plaats op de wereldranglijst die wordt aangevoerd door Egypte (bijna 1,7 mln ton), Saoedi-Arabië (ruim 1,5 mln ton), Iran (bijna 1,3 mln ton) en Algerije (ruim 1,1 mln ton).

Maar wat de export betreft, moet Israël enkel de VAE, Saoedi-Arabië, Irak en Iran voor zich dulden. Dadels worden vooral lokaal geconsumeerd. En maar liefst de helft van alle Medjouls ter wereld – een dadel die oorspronkelijk afkomstig is van Marokko – groeit aan palmbomen in Israël, dankzij het ideale klimaat en de perfecte

Oron Ziv van de groenten- en fruitexporteur BeFresh

bodemeigenschappen langs de rivier de Jordaan, vanaf het meer van Tiberias tot de Dode Zee.

“En daarvan oogsten en verkopen wij 20.000 ton, ongeveer een vijfde van de globale productie,” zegt Yaniv trots. “De globale oogstraming voor volgend jaar is 122.000 ton, maar over tien jaar verwacht men een cijfer van 300.000 ton. Dat is bijna drie keer meer dan nu, maar het zal nog altijd maar 3% van de mondiale dadelproductie zijn.” De nieuwe Medjoul producties zullen volgens Yaniv vooral in Egypte en Marokko plaatsvinden, twee landen met een lagere kostenstructuur dan Israël. “Zij zullen het product dan ook goedkoper aanbieden op de markt. Daar moeten wij ons op voorbereiden met een uitgekiende teelt- en marketingstrategie.”

Israël is volgens Yaniv het beste Medjoul teeltgebied in de wereld, maar handenarbeid is er vrij duur en moeilijk te vinden. “We zouden de dadels naar een land kunnen vervoeren waar ze goedkoper kunnen worden verpakt, of we moderniseren en automatiseren. We kiezen resoluut voor die laatste optie. We moeten efficiënt zijn om in de toekomst de concurrentie te kunnen aangaan met de grote volumes van Egypte en Marokko.” Behalve efficiëntie is ook voedselveiligheid een reden om in te zetten op automatisering en robotisering in het pakstation. “De regels rond voedselveiligheid worden steeds strenger in Europa, waardoor we hebben besloten ons grootste pakstation net zo voedselveilig te maken als een zuivelbedrijf,” vertelt Yaniv.

De voorbije twee jaar is de dadelteelt amper rendabel geweest door lagere productievolumes en de sterke Israëli-

sche munt die de export lastiger maakt. “Overschakelen naar een andere teelt is niet meteen een optie, want de gemaakte investeringen zijn omvangrijk als je weet dat na de aanplant van de palmboom 7 jaar gewacht moet worden op de eerste oogst,” legt Yaniv uit. “Toch hebben wij het volste vertrouwen in de toekomst, want met een nieuw groots project dat we dit jaar lanceren, zijn we van plan de Medjoul consumptie in Europa een boost te geven.”

SLECHTS 5% VAN VANILLE

OP GLOBALE MARKT IS VAN NATUURLIJKE OORSPRONG

“De innovatieve teelt van vanille is niet iets dat wij hebben uitgevonden. Bij de oprichting van ons bedrijf in 2019 waren de bevindingen van de WUR ons vertrekpunt. Haar onderzoek, samen met dat van nog enkele andere onderzoeksinstellingen, toonde aan dat de teelt van de vanil-

Vanilleteler Oren Zilbermann in het lab

Oren houdt in zijn hand gedroogde vanillebonen. Door een speciaal droogproces is de hoeveelheid vanilla 3 maal zo hoog dan gangbaar. De vanillekristallen zijn aan de buitenkant goed duidelij

Hadarei Nitzanim’s Or Shpirer

le-orchidee in klimaatgestuurde omgevingen mogelijk is,” vertelt Oren Zilbermann, CEO en medeoprichter van het Israëlische agtech-bedrijf Vanilla Vida.

De vanille-orchidee gedijt van nature in de jungle in gebieden rond de evenaar. De teelt ervan vindt plaats in onder meer Kameroen, Oeganda, Peru, Mexico en Indonesië. “Ook Madagaskar, al ligt dat eiland iets zuidelijker, heeft dezelfde klimaateigenschappen. Daar bevindt zich zelfs 60 tot 70% van de natuurlijke vanilleproductie ter wereld,” weet Oren. “De buitenteelt in de tropen kampt de laatste jaren evenwel met enkele problemen, waarvan de klimaatverandering de belangrijkste is. Madagaskar wordt steeds vaker geteisterd door orkanen en cyclonen. In 2017 verloor het eiland de helft van zijn productie. De prijs van vanille vervijfvoudigde toen tot $ 600-700 per kilo.”

De grootste uitdaging ligt volgens Oren evenwel aan de vraagzijde. De aromatenen parfumindustrie, de belangrijkste klant van de sector, zoekt naar een stabiele aanvoer, kwaliteit en prijs voor het natuurlijke product, dat vandaag de dag overigens maar slechts 5% van het wereldwijde vanille-aanbod vertegenwoordigt. 80% is van synthetische oorsprong, de overige 15% is afkomstig van de creatie van natuurlijke vanilline-moleculen in bioreactoren. Dit procedé is goedkoper dan de teelt van de bonen, maar veel duurder dan de fabricatie van de synthetische variant.

Vanilla Vida is een verticaal geïntegreerd bedrijf, dat teelt, verwerking en afzet van A tot Z beheert, van weefselkweek en zaailingen tot het droogproces en dis-

tributie. “Onze knowhow en focus liggen dus niet uitsluitend op de teelt, we zijn een agtech- en foodtech-bedrijf ineen.” Naast eigen teelt importeert het Israëlische bedrijf het product ook uit meerdere herkomstlanden om het in de eigen faciliteiten te drogen. De verwerking van importproduct is minder winstgevend, maar volgens Oren helpt het wel om vlugger en efficiënter de markt te betreden. Een teeltcyclus is immers van lange duur. In de natuur komt de eerste bloem pas na 3 jaar tevoorschijn, terwijl in een klimaatgestuurde kas, waar de juiste omstandigheden qua temperatuur, licht en luchtvochtigheid worden gecreëerd, de eerste bloem al na anderhalf jaar ontluikt.

Het hoogtechnologische karakter van de vanilleteelt in kassen zal evenwel de broodwinning van de telers in Afrika niet bedreigen, denkt Oren. “De vraag is te groot. Tussen vraag en aanbod gaapt er momenteel een kloof van zo’n 40% en dat gat kan nooit worden dichtgereden door de traditionele teelt, maar ook niet meteen door de CEA. In de huidige context van klimaatverandering is de buitenteelt te wisselvallig. De vanille-orchidee is immers een veel gevoeligere plant dan gelijk welke groenten- of fruitsoort. En door technologie te introduceren – en dus een betere kwaliteit en een stabiele aanvoer – op een op zich niet-technologische markt, vergroten we de algehele vraag naar het natuurlijke product nog verder.” Een gesofisticeerd droog- en verwerkingssysteem is een must om aan de diverse eisen van verschillende klanten tegemoetkomen.

“Vergelijk het met koffie. Daar is het uiteindelijke smaakpatroon ook sterk afhankelijk van het roosterproces. Verschillende

parameters zijn van belang, zoals licht, luchtvochtigheid en temperatuur. Vergeet niet dat het droogproces van vanille 3 maanden duurt. Op de traditionele wijze is dat zelfs 4 tot 6 maanden.” De methodes van Vanilla Vida om glycovanilline om te zetten in vanilline zijn volledig datagestuurd. “Op natuurlijke wijze maken we gebruik van enzymen om bepaalde smaken te activeren en verschillende aroma’s te verkrijgen.”

Waar het vanillinegehalte in het product uit de traditionele teelt en droogproces doorgaans 1,6% bedraagt, slaagt Vanilla Vida erin dat percentage op te krikken naar een niveau van 5-6%. “Voor vanille uit Madagaskar wordt $ 250 per kilo betaald, ongeacht de concentratie aan vanilline,” legt Oren uit. “De prijs wordt er geregeld door de overheid. Voor het product uit bijvoorbeeld Oeganda, Peru of Mexico gelden de marktwetten. Momenteel haalt vanille met een lage concentratie aan vanilline (1-1,5%) niet meer dan $ 130 per kilo. Voor het betere product krijgen de telers $ 200. De verkoopprijs van onze vanille wordt daarentegen bepaald per gram vanilline. Zo is de klant zeker van de kwaliteit en met een gegarandeerd percentage vanilline valt de kostprijs uiteindelijk gemiddeld 20% lager uit dan die van de aanvoer uit de buitenteelt.” (PB/PDC)

Het verhaal van elk van bovenstaande bedrijven is in de loop van de maanden december en januari uitvoeriger beschreven in artikelen op de verschillende websites van FreshPublishers, waar ook telkens de contactgegevens van de betreffende bedrijven worden meegegeven.

Yaniv Cohen CEO Hadiklaim

Boek De Banaan

“Is het gedaan met de banaan?”

“Jaarlijks gaan meer dan een miljard dozen met bananen de wereld over, waarvan 437 miljoen naar Europa,” schetst het onlangs uitgekomen boek De Banaan, de omvang van de wereldwijde handel in ons favoriete fruit. Het boek, uitgegeven door stichting Biowetenschappen en Maatschappij, met bijdragen van vele gastschrijvers en onder redactie van aan de WUR verbonden hoofdschrijvers Gert Kema en Fédes van Rijn, neemt de lezer onder meer mee langs de ontstaansgeschiedenis van de banaan, de teelt, hoe het onze meest populaire vrucht werd en hoe het voor velen hun basisvoedsel is.

Ook komt de uitdrukking bananenrepubliek – verwijzend naar de grote politieke invloed van bananenbedrijven – voorbij, wordt antwoord gegeven op de aloude vraag: waarom zijn bananen krom – voortkomend uit de groeiwijze: naar het licht – en is er aandacht voor de banaan als inspirator voor kunstenaars.

SYMBOOL

Maar ook aan de meer serieuze aspecten van de bananenteelt en –handel wordt niet voorbijgegaan. Al in de inleiding wordt aangedragen dat de banaan symbool staat voor wat er allemaal goed en fout gaat in de globalisering van de land- en tuinbouw en voor de uitdagingen waar de maatschappij voor staat: de verduurzaming van onze voedsel- en productieketen.

Daarbinnen is één van de uitdagingen de vatbaarheid voor ziekten die inmiddels zijn uitgegroeid tot een serieuze bedreiging van het fruit. De Banaan laat zien hoe, door het voortdurend inzetten op dezelfde variëteiten, eerst leidde tot het verdwijnen van de Gros Michel en later tot de steeds grotere vatbaarheid van de Cavendish-banaan voor ziekten en plagen. Ironisch genoeg zijn het de ziekten die ten grondslag liggen aan de opmars van de grote bananenbedrijven.

“Lokale boeren hadden niet de middelen om hun plantages te verplaatsen. Door de fusariumverwelkingsziekte (Panamaziekte) halveerde hun aandeel in de export van 76 procent in 1920 tot 33 procent in 1934.” Daarop volgde de gele sikatokaziekte, waarvoor de kleine bananentelers de middelen misten om het te bestrijden en afhaakten. Het veranderde de relaties

tussen de lokale, kleinere telers en de grote bedrijven en de teelt en handel steeds meer in handen kwam van een klein aan tal grote spelers.

BEDREIGING

De ziekten vormen overigens nog steeds de grootste bedreiging voor de banaan. En nog steeds ingegeven door een gebrek aan variatie. Waar we voor andere gewassen uit vele verschillen de variëteiten kunnen kiezen, is dat bij bananen niet zo en is de Caven dish-banaan, die in de supermarkt ligt, de variëteit die op de helft van het wereldwijde areaal aan bana nenplantages staat. “In de bananen teelt is dus sprake van een enor me genetische uniformiteit. Dit is vragen om problemen, en die zijn er. Ziekteverwekkers en plagen hebben vrij spel. Het enige dat de telers nu rest is die aan te pakken met bestrijdingsmiddelen.” En daarvan constateren de auteurs dat daartegen steeds vaker resis tentie optreedt of ze mogen niet meer worden gebruikt.

Is het dus gedaan met de banaan? De auteurs hebben goede hoop. Naast onder meer het werken met schoon uitgangsmateriaal en het testen van bananenteelt op schimmelvrij kokossub straat, kan ook toename van de genetische variatie door veredeling kansen bieden. Zo eenvoudig blijkt dat overigens niet, omdat de banaan zoals wij die kennen geen zaden

maakt en dus moeilijk veredeld kan worden. “Dit is de voornaamste reden waarom er zo weinig variëteiten van de banaan in de supermarkt liggen.”

TEGENWIND

De wilde, zaadhoudende, bananen bieden wel aanknopingspunten voor veredeling. “Wetenschappers hebben al meerdere wilde bananen geïdentificeerd die niet vatbaar zijn voor de zwarte sigatokaziekte en die eigenschap overgebracht naar nieuwe bananenvariëteiten. Dan zullen we wel afscheid moeten nemen van de populaire Cavendish-banaan.” Eenzelfde proces voor resistenties tegen de Panamaziekte

belicht de onbekende wereld achter ons favoriete fruit en vraagt zich af:

Maar ook op ander vlak ervaart ons favoriete fruit tegenwind. De Banaan stelt vast dat de consument relatief weinig voor bananen betaalt, wat vaak ten koste gaat van de telers. Dat komt omdat bananen goed zijn voor bijna twee procent van de levensmiddelenomzet en laaggeprijsde bananen geven de winkel een voordelig imago. Toch zien de auteurs dat de supermarkten onder druk van de samenleving

stappen zet. “Ze hebben meer oog voor een eerlijke prijs voor kleine telers en voor duurzaamheid.”

Hoewel fair trade daarin een rol kan spe len, denkt auteur Gert Kema, in een inter view met Nu.nl, dat die rol maar beperkt is. “Wanneer je fair trade koopt, weet je dat het loon meestal goed zit. Maar ik denk niet dat hierin de oplossing ligt,

Berlin

8|9|10 Feb 2023

“Iedereen vertelde ons vooraf dat het niet ging lukken. Dat gaf ons nog meer motivatie om het gewoon te gaan doen en aan te tonen dat de businesscase klopt,” vertelt Peter van der Schoot, commercieel directeur van The Greenery Logistics. Afgelopen najaar startte het bedrijf een pilot om de eerste containers fruit via de haven van Rotterdam over water naar het distributiecentrum van The Greenery in Barendrecht te vervoeren.

In deze pilot werden de containers bij de Rotterdam World Gateway (RWG)-terminal op de Tweede Maasvlakte vanaf een zeeschip op een binnenvaartschip van de Danser Group geplaatst. Vervolgens zijn de containers over water vervoerd naar het Groenenboom Container Transferium in Ridderkerk, waar de huisvervoerder van The Greenery de containers naar het distributiecentrum van The Greenery in Barendrecht bracht. De pilot wordt uitgevoerd door de Danser Group in samenwerking met EGS. Inmiddels staat de teller

op 20 containers en nadert de pilotfase zijn einde. “We gaan nu concreet met een inzicht van de mogelijkheden naar onze klanten.”

“Het momentum was er nu, zeker gezien die piekbelasting in de haven die per 1 januari geïntroduceerd zou worden. De files, maar ook de wachturen in de haven lopen op. Met de bestaande subsidieregelingen, waarbij je een tegemoetkoming kunt krijgen per container die per binnenvaartschip wordt vervoerd, was het moment daar om er wat aan te doen,” aldus Peter. “Bovendien kunnen we op deze manier structureel CO2 reduceren. Ik ken geen bedrijf waar duurzaamheid niet hoog

op de agenda staat. Klanten vinden duurzamer transport dan ook zeker belangrijk, alleen willen ze er liever niet extra voor betalen. Met deze pilot hebben we echter aangetoond dat we een businesscase hebben, waarbij we kostprijsneutraal, of wellicht met een hele kleine plus, naar een duurzamer transportmodel toe kunnen.”

ROTTERDAM CORRIDOR

Een binnenvaartschip kan op vaste tijden een zeecontainer ophalen vanaf de Maasvlakte. Zo is de Rotterdam Corridor ontstaan: een soort vaste busdienst waarop partijen kunnen opstappen. Dat maakt het aantrekkelijk voor bedrijven hieraan deel te nemen. Voldoende volume is wél een voorwaarde voor zo’n lijndienst. “We hebben de pilot op verschillende tijdstippen en met verschillende producten uitgevoerd. Uiteindelijk willen we toe naar een hybride systeem, waarbij tijdens de piek

Peter van der Schoot, The Greenery Logistics:

“Deze duurzaamheidspilot met containervervoer via binnenvaart toont aan dat we een businesscase hebben”

de zogeheten prio’s van op conventionele wijze van het containerschip worden gehaald. De resterende containers worden op de bargeterminal geplaatst en ’s nachts naar het DC van The Greenery Logistics getransporteerd,” aldus Peter.

Hij is erg enthousiast over de pilot. “Het resulteert in minder kilometers over de weg, minder emissie en geluid, betrouwbare aanlevering door het mijden van de spits en lagere chauffeurskosten. Bovendien waren de containers nog sneller beschikbaar dan we vooraf hadden gedacht. Veel partijen waren sceptisch vanwege de kosten en flexibiliteit, maar als je dit met meerdere partijen kunt oppakken, kunnen de kosten verlaagd worden en kunnen we de boot frequenter laten varen. De potentie van het gebied is enorm. In verschillende onderzoeken wordt gesproken over 30.000 containers op jaarbasis die naar Dutch Fresh Port komen en weer terug ingeleverd moeten worden. Uiteindelijk zou dit kunnen leiden tot 50.000 tot 60.000 minder vrachtwagenbewegingen op de weg in Rotterdam-Rijnmond.”

“Duurzaamheid moet niet iets exclusiefs zijn, dus we pakken dit graag met andere bedrijven op Dutch Fresh Port op. Verschillende collega-bedrijven hebben al interesse getoond. We hebben nu alle

informatie uit de pilot verzameld en zijn momenteel druk in de weer om klanten geïnteresseerd te krijgen voor deze mogelijkheid. Ik verwacht op korte termijn dat we een ‘go’ krijgen van een klant om te starten. Dan kunnen we de pilotfase afsluiten en wordt deze duurzame modaliteit een vaste vervoersstroom,” aldus Peter. “Het is ook hard nodig dat we als AGF-sector een verduurzamingsslag maken. Als je wilt verduurzamen, dan maakt de binnenlandse distributie daar een belangrijk onderdeel van uit. En als we vervolgens met elektrische vrachtwagens van de Ridderkerkse havens naar de DC’s rijden, kunnen we de hele keten nog duurzamer inrichten.” (IH)

Nieuw patent op fruitcoating

Een team van wetenschappers van de Mexicaanse Metropolitana Universiteit (UAM-I) heeft een patent ver-

kregen voor een coating voor het bewaren van groenten en fruit. Het materiaal is biolo-

gisch afbreekbaar, verlengt de houdbaarheid van voedsel, voorkomt verdamping van vocht en zorgt ook voor een antioxiderende werking. Dr. Concepción Keiko Shirai Matsumoto leidde het onderzoek en legt uit dat een van de belangrijkste innovaties van deze ontwikkeling is dat de coating wordt gegenereerd uit onschadelijke, bioactieve en gemakkelijk aan te brengen natuurlijke materialen, zoals bijvoorbeeld chitosan. Hierdoor blijft de kwaliteit na de oogst voor verse consumptie behouden.

Spinazie kan risico op kanker verlagen

Eenportie spinazie per dag kan het risico op kanker verlagen. Spinazie is rijk aan luteïne en zeaxanthine - dit zijn antioxidanten waarvan bekend is dat ze de weerstand van het lichaam tegen kanker verhogen. Het consumeren van spinazie en andere donkergroene bladgroenten zoals boerenkool of Romaine sla kan het risico op sommige vormen van kan-

ker zoals maag-, slokdarm- en mondkanker en darmkanker verlagen. Spinazie bevat ook foliumzuur, een soort vitamine B9 die het lichaam helpt nieuwe cellen aan te maken en DNA te repareren.

Nieuwe dingen leren op de groothandelsmarkt

Tussen de groenten en fruit op de groothandelsmarkt in Vashi India staan sinds kort ook boekwerken. Het marktcomité heeft er dagbladen en ongeveer 350 boeken over verschillende onderwerpen neergezet, waaronder landbouw en biologische landbouw. Dagelijks bezoekt een groot aantal handelaren, boeren en winkeliers de groothandelsmarkt. Het doel van het opzetten van een bibliotheek is om de leesgewoonte intact te houden. “We weten dat bezoekers heel weinig tijd hebben. Maar welke tijd ze ook hebben, ze kunnen die besteden aan lezen. Zo houd je niet alleen de leesgewoonte in stand, maar leer je ook iets nieuws,” aldus een handelaar uit de markt.

De toekomst heeft haast, duurzaamheid nog veel meer

Inmiddelshoef je niemand er meer van te overtuigen dat we slim moeten omgaan met fossiele energie. We zijn er ook wel achter dat de hele privatiseringsslag niet versnellend werkt als er een groot probleem is. Weinig privébedrijven voelen zich verantwoordelijk voor het grote probleem. Immers, het bestuur moet verantwoording afleggen aan de aandeelhouders en pensioenfondsen die hun zuurverdiende geld willen zien renderen. Dus grote bedrijven komen pas in actie als er geld of subsidie valt te verdienen. Dit in schril contrast met de MKB familiebedrijven.

De (glas)tuinbouw is een multinational van onafhankelijke, maar toch verbonden MKB-bedrijven. Hier hebben vader, moeder en de kinderen, maar ook de grootouders invloed op de langetermijnrichting. Hier geldt shareholdersvalue niet als agendapunt één. De overheid heeft de neiging zich te richten op de grote bedrijven en universiteiten waar de ideeën vandaan moeten komen. Het MKB wordt zelden genoemd. Vandaar dat overheidsbeleid vaak slecht valt bij het MKB. Denk hierbij aan ODE (heffing Opslag Duurzame Energie- en klimaattransitie) en SDE-regelingen (Stimuleringsregeling Duurzame Energietransitie).

Inmiddels is de tuinbouw MKB al flink op weg met zijn duurzaamheid. Er zijn in 2022 zelfs momenten geweest dat 25% van de stroom in Nederland van de tuinbouw kwam. Met nog meer geothermie gaan we straks steden verwarmen. De nieuwste kassen worden energieneutraal. De startups die we in de tuinbouw onder onze vleugels hebben, zullen we moeten

koesteren en opjagen onder het motto: de toekomst heeft haast en de glastuinbouw helemaal. En we moeten dit zelf gaan vertellen aan de buitenwereld. Want voor je het weet gaat er weer een GrachtenGordelDier zonder enige kennis bij Jinek zitten huilen dat bloemen telen in Nederland hetzelfde is als skiën in Dubai. Of dat je zomers de tomaten uit Spanje moet halen.

Niemand vertelt op televisie dat de Nederlandse tuinbouw de tweede Mainport van Nederland is. En dat die Mainport standaard 11% van de stroom op het net levert. En daar en passant ook nog eens de wereld voorziet van Gezondheid & Geluk als beste van de wereld. Be good and tell it, zit niet in ons systeem. Laat dat ons motto voor 2023 worden.

Rob Baan

Als teler en later eigenaar van een afzet- en veredelingsbedrijf was Jan van Heijningen jarenlang actief in een groot stuk van de keten. Met ingang van 1 januari 2023 is de oprichter van Eminent, het bedrijf dat hij opzette met broer Ted, met pensioen. Jan maakte naam met Eminent met specialty-kasgroenten. Wie kent de Tinkerbell en Tomberry inmiddels niet? Tijd om terug te blikken op een rijke carrière van bijna 40 jaar, waaraan nog niet helemaal een einde komt. Jan gaat als tuinbouwexpert aan de slag bij PUM.

“Als wij paprika’s waren blijven telen zonder grote veranderingen, dan hadden we het niet gered,” zegt Jan ergens halverwege het interview. Daarmee doelt hij op het begin van zijn tuinbouwcarrière, waarin hij zelf teler was, samen met zijn broer. In april 1983 namen zij samen het tuinbouwbedrijf van hun vader over en gaven het de naam De Kombinatie. In de kas aan de Markuslaan in Wateringen werd begonnen met het telen van blokpaprika’s. “Wij zijn jaarrond paprika’s gaan telen. Dat was toen nog een nieuwe teelt. Met de jaren hebben we best wat ‘kleine uitvindinkjes’ gedaan, onder meer met innovatieve teeltwijzen. Zo waren we vroeg met het registreren van plantbelasting en vruchtdunning. Als paprikatelers hebben we gouden jaren meegemaakt.”

Totdat begin jaren negentig de Wasserbombecrisis uitbrak. In de sector, maar ook daarbuiten, bekend als de tijd waarin er felle kritiek ontstond in Duitsland op wat de consumenten daar ‘te waterige Nederlandse tomaten’ vonden. Heel wat tomatentelers schakelden uit schrik over naar paprika. “Wij hadden toen net de buurman overgenomen en kregen er drie hectare paprika bij. Precies op dat moment kwam de klad erin, terwijl wij best een hoge kostprijs hadden. Mijn broer en ik hebben onszelf toen de vraag gesteld of we mee wilden doen in de race naar een lagere kostprijs of dat we op zoek gingen naar de opvolger van de gewone blokpaprika.”

Dat laatste hebben Jan en Ted gedaan, zoveel mag inmiddels wel duidelijk zijn. Eminent werd immers, na de oprichting in 1998, niet bekend met standaard blokpaprika’s. In 1993 besloten de telers de eerste proefvelden met baby blokpaprika’s uit te zetten. “Ik weet nog dat we in de Gouden Gids op zoek gingen en per fax een brief naar zaadbedrijven hebben gestuurd met de vraag of we voor hen bijzondere rassen konden telen.” Veredelingsbedrijf Bruinsma uit Honselersdijk reageerde als enige. “Voor hen zijn we toen proeven gaan doen. We hadden een stukje kas ingericht. Een onderzoekshoekje, achter het ketelhuis, waar het voor onze productieteelt moeilijker was om te telen.”

HARD GEGROEID

Het veredelingsbedrijf waarvoor de broers proeven deden, ging al snel op in de grotere Seminis-veredelingsgroep. Daarmee ontstond de mogelijkheid om proeven te doen uit de Amerikaanse markt. “Daar is uiteindelijk de Tinkerbell, een babyblokpaprika, uit voort gekomen.” In 1996 kwam de Tinkerbell op de markt. Een jaar later leverde het ras al de AGF-innovatieprijs op voor de broers van Heijningen, maar ook hun samenwerkingspartners Seminis, supermarktketen Marks&Spen-

“De crisis heeft ons gemaakt, we zijn er creatief door geworden”

Jan van Heijningen:

cer en handelsbedrijf Disselkoen. “Samen brachten wij de Tinkerbell op contractbasis op de markt.”

In 1998 ging De Kombinatie vervolgens verder als Eminent. Eminent werd opgedeeld in drie takken: productie, veredeling (Eminent Seeds) en handel (Eminent Food). Het was de tijd van de vorming van The Greenery, waarin ook Disselkoen opging. “Ons product kon niet voor de klok. Wij hadden een nicheproduct dat we via afnemerscontracten wilden verkopen. Al snel is Eminent Food dat ook voor ander telers met nichekasgroenten gaan doen. Voor telers was de verkoop veel werk. Eminent Food hielp hen daarbij. Wij zijn tussen 1998 en 2005 heel hard gegroeid in de handel. Als er iets in specialty-land was, dan hadden wij het op onze prijslijst.”

SPECIALY-MARKT GECREËERD

Met de oprichting van Eminent creëerden de telers in feite gaandeweg hun eigen afzetmarkt. “Ik ben trots op alle nieuwe producten die we hebben kunnen introduceren.” Jan noemt uit de beginjaren puntpaprika’s en sweetbite snackpaprika’s. “Via een handelaar kregen we in 1989 de tip dat er in de Verenigde Staten al een

babypaprika op de markt was die veel lekkerder was dan wat er hier op de markt was. Hij heeft voor ons zaden meegenomen. Daarmee zijn wij proeven gaan doen. Vervolgens zijn we gaan uitzoeken wie de eigenaar van het zaad was. Dat bleek een klein Amerikaans bedrijf.”

In 1994 was Seminis ontstaan en dat veredelingsbedrijf kocht het Amerikaan-

se veredelingsbedrijf. Daarmee kreeg Eminent de Europese exclusiviteit op de sweetbite-snackpaprika. “Samen hebben we het hier in de markt gezet.” Tot in 2002 het exclusiviteitscontract eenzijdig door Seminis werd verbroken. “Zij dachten dat de markt groter was dan wat wij leverden. Achteraf klopt dat ook wel een beetje. Met specialties moet je zorgen dat het aanbod niet te snel oploopt om een goede prijs

Op bezoek in Mexico

ontzorgen u volledig in het verantwoord verwerken en verpakken van uw AGF-producten

te behouden. Seminis zag onder meer de snacktomaat en snackkomkommer ontstaan en wilde groeien. Wij zagen dat toen nog niet zo.” De exclusiviteit op de sweetbite-snackpaprika verviel. “Toen konden Ted en ik kiezen om juridisch het gevecht aan te gaan of zelf te gaan veredelen. Dat laatste hebben we gedaan.”

ZELF VEREDELEN

Jan zegt dat hij en zijn broer altijd al ‘meer innoverend dan producerend’ waren, ook toen zij alleen nog teler waren. Pionieren met specialty-kasgroenten paste hun dan ook goed. “Het was een hele nieuwe markt, ook voor ons. Gewoon voor de klok brengen, dat werkte niet. Wij sprongen met Eminent in een gat dat er was en zijn gaan groeien. Inmiddels kun je wel zeggen dat de markt verzadigd is. Zoals wij toen zijn gestart, dat is nu veel moeilijker.”

Vanaf 2002 werden zelf veredelingsprogramma’s opgezet. Daaruit kwamen bekende namen als de Tinkerbell en de Tomberry, ’s werelds kleinste tomaat, voort. Jan benadrukt echter dat ook de pepermarkt niet vergeten mag worden, ook daarin is Eminent erg actief. “Ergens rond 2010 hebben we de ambitie uitgesproken het grootste peperhuis van de wereld te worden. We hebben toen de markt geïnventariseerd. Wat kun je bijvoorbeeld allemaal in Nederland telen? Heel wat, zo bleek. Wat je vroeger Spaanse pepers noemde, zou je nu prima ook Nederlandse pepers kunnen noemen. We hebben alles en mogen ons volgens mij wel wereldmarktleider noemen met zaden en resistenties voor pepers.”

KETENDENKEN

Gevraagd naar het hoogtepunt in zijn carrière verrast Jan ons door niet de Tomberry of een ander specifiek eigen ontwikkeld

ras te noemen. “Veredelen op zich is niet nieuw,” vindt hij. “Je werkt met de kennis van wat er al is. Bij ons deed Ted dat, hij is de veredelaar. Dat wat wij met Eminent Food zijn gaan doen, dat was er nog niet. Toen ik nog teler was en voor de klok teelde, wist ik niet eens wie de klant was. We hebben echt een proces doorgemaakt naar ketendenken bij het overschakelen van teler naar veredelaar en handelaar.” Zijn ‘meest trotse periode’ is voor Jan daarom ook de periode waarin een specialty-markt werd opgebouwd. “Als ik nu in de supermarkt loop en ik zie door ons op de markt gebrachte producten liggen, dan vind ik dat echt wel een prestatie. Ik durf wel te zeggen dat zonder Eminent het aanbod in het schap niet zo divers was geweest als nu. Wij hebben met onze specialties een grote bijdrage geleverd met allerlei soorten, vormen, maten en kleurtjes kasgroenten.”

Een belangrijke stap in de carrière van Jan was het in 2005 stoppen met het productiebedrijf. Dat werd verkocht aan de buurman. Een hectare kas werd overgehouden voor het veredelen. In 2003 was die kas nieuw gebouwd. “Ted bleef veredelen en ik had mijn focus meer op het handelsbedrijf.” Een zo mogelijk nog belangrijkere stap werd in 2006 al gezet. Nog voordat Eminent goed en wel de eerste eigen rassen op de markt had gebracht, besloot de Best Fresh Group het bedrijf over te nemen. Jan heeft er “geen seconde spijt van gehad,” zegt hij al terugblikkend. “Wij kwamen uit een telersgezin en hadden een telersopleiding. Onder telers leefde veel meer de coöperatieve gedachte. In de handel was het meer ieder voor zich. Ik zocht ketenkracht en vond die bij Best Fresh Group.”

Met die stap kreeg het bedrijf ook meer afzetkracht. “Wij leverden aan de handel, maar waren hierdoor kwetsbaar voor overschotten. Via Best Fresh konden we op veel meer plekken met ons product terecht.” Niet onbelangrijk was ook de financiële slagkracht. “Veredelen kost geld. Als je het echt tot een succes wilt maken, dan heb je geld nodig. In het begin hebben we een aantal jaren onze winst in de veredeling gestopt. Toch ging het te langzaam. Door aan boord te komen bij Best Fresh kregen we meer mogelijkheden, ook financieel. Mart Valstar, de eigenaar, geloofde echt in ons. We waren er snel uit.”

TOEKOMST SPECIALTIES

Het moment waarop Jan stopt bij Eminent komt in een tijd van crisis. In zijn bijna veertigjarige tuinbouwcarrière niet de eerste crisis die Jan meemaakte. “Ik heb twee diepe crisissen meegemaakt, bedrijfsspecifiek dan. De eerste was op

Product beoordelen bij Eminent met v.l.n.r. Mart Valstar van Best Fresh Group, Jan zelf en veredelaar Kevin Valk

het moment dat veel tomatentelers in de jaren negentig naar paprika overschakelden. In één jaar tijd verdubbelde het areaal van ongeveer 200 naar 400 hectare. De prijzen halveerden. Dat hadden we niet aan zien komen. Het geld dat we verdiend hadden, was in één klap verdampt. Achteraf kun je zeggen dat de crisis ons heeft gemaakt. We zijn er creatief door geworden.” Een tweede crisis voltrok zich voor Eminent in 2000. Een grote afnemer van babypuntpaprika’s zegde van het ene op het andere moment het afzetcontract op waarop Eminent sterk leunde. “Toen zaten wij met de teelt. Nadat we aan boord kwamen bij Best Fresh waren we gelukkig niet meer zo kwetsbaar en afhankelijk van een beperkt aantal afnemers.”

Terugblikkend zegt Jan dat hij eenmaal aan boord bij Best Fresh “altijd goed geslapen heeft”. Eminent hoefde het niet meer alleen te doen. In het jaar van het 35-jarig

jubileum in 2018 werd een pensioendatum uitgekozen. Eind 2022 zou Jan gaan stoppen. “Het is mooi om zelf die datum te kunnen kiezen, nu ik nog gezond ben.” De afgelopen jaren bouwde Jan zijn activiteiten bij Eminent al gestaag af. Nu hij echt met pensioen is, is hij vast voornemens zijn opvolgers hun werk te laten doen. “Ik heb me voorgenomen er niet te veel rond te blijven lopen.” Dat Jan aan de slag gaat als tuinbouwexpert voor PUM zal helpen. Ook komt er meer tijd voor hobby’s. Bij PUM gaat Jan advies geven aan telers in ontwikkelingslanden. Zij kunnen gebruik maken van zijn ruime ervaring uit het werken in een groot deel van de keten.

Op basis van die ervaring waagt Jan zich tot slot aan een voorspelling. Op de vraag of het met de jaren ontstaan van meerdere veredelingsbedrijven die zich toeleggen op specialties een gevaar is of juist goed, zegt hij dat er zeker ruimte is voor niche-

Wouw Agro

veredelingsbedrijven. “Dat komt omdat je ziet dat bij het fuseren van grote veredelingsbedrijven vaak als eerste de nichegewassen sneuvelen. Steeds meer grote bedrijven leggen zich toe op de grote segmenten. Voor grote bedrijven zijn de net iets minder grote gewassen moeilijker. Dat biedt kansen voor de kleinere gewassen, waaronder ik bijvoorbeeld ook aubergines en courgettes schaar. Dat vind ik een goed voorbeeld van die ontwikkeling. In Nederland legt eigenlijk nog maar één bedrijf zich op dat segment toe.” Onder de specialty-veredelingsbedrijven voorziet Jan dat er ook een concentratiegolf volgt. “Dat is bijna niet anders mogelijk. Met de nieuwe technieken die er beschikbaar komen, maar die kostbaar zijn, zullen bedrijven elkaar opzoeken.” (TT)

jan.van.heijningen@pum.nl

Product beoordelen in Zweden

Biologische paarse spitskool: trendy groente die een blijvertje mag worden

Waarom paarse spitskool nog geen vaste plek heeft bij supermarkt en speciaalzaken begrijpen Coen Swager van TB&S Tarno Schilder van Paul Leegwater eigenlijk ook niet. De relatief nieuwe koolsoort geeft kleur aan het AGF-schap, is veelzijdig in gebruik en makkelijk en snel te bereiden.

Violetti, dat is de naam van de paarse spitskool die in Nederland exclusief wordt geteeld door TB&S, zowel gangbaar als biologisch. “Een aantal jaar geleden introduceerden we Violetti, een kruising tussen een gewone spitskool en een rode kool. De paarse spitskool heeft de kleur van de rode kool en de zachte smaak van de spitskool. Het beste van twee werelden dus,” aldus Coen.

TB&S uit het Noord-Hollandse Sint Pancras is gespecialiseerd in spitskool. Naast de paarse spitskool teelt en verhandelt het familiebedrijf ook gewone spitskool en savooiespitskool. Vanuit de teeltlocaties in Nederland en Portugal, goed voor een gezamenlijke areaal van 600 hectare, leveren ze dagelijks verse spitskool en andere vollegrondsgroenten door heeft Europa. “Daarnaast hebben we jaarrond

biologische spitskool en biologische paarse spitskool verkrijgbaar.”

INTERESSE VANUIT SNIJDERIJEN NEEM TOE

Vooral Scandinavië is een belangrijke afzetmarkt voor de (biologische) spitskool van TB&S. “Denemarken bijvoorbeeld is wat inwonersaantal betreft vergelijkbaar met slechts een derde van Nederland, maar het land neemt in de wintermaanden veel meer kool af dan Nederland. Scandinaviers zijn echte kooleters. Ze verwerken kool ook graag in salades vanwege de crunch.” De kleinere kolen van 500 tot 800 gram worden vrijwel allemaal per stuk verkocht en de grotere gaan richting de snijderijen. Ook de trendy paarse spitskool wordt verwerkt in groentemixen, vooral vanwege de kleur. Coen ziet een toenemende interesse vanuit de verwerkende industrie.

Daar speelt TB&S nu op in door iets meer grotere maten Violetti te telen, zodat ze meer kilo’s hebben voor de snijderijen.

In Nederland is de consumptie van spitskool al jaren stabiel. Coen merkt wel dat supermarkten uitkijken naar verbreding van het assortiment. Hij heeft dan ook goede hoop voor de biologische en gangbare paarse spitskool. “Het is in eerste instantie de kleur waarmee Violetti zich onderscheidt, maar het is de veelzijdigheid en het bereidingsgemak wat de groente bijzonder maakt. De spitskool kan prima rauw in salades of voorgerechten worden gegeten, maar ook gestoofd, gekookt, geroerbakt, gegrild of in een ovenschotel behoort tot de mogelijkheden. Een onbewerkte rode kool bereiden bijvoorbeeld is best een klus. Wat dat betreft past de biologische paarse spitskool helemaal bij de trend van nu. De jongere generatie wil duurzaam en gezond eten, maar liever wel snel klaar zijn. Dan zet je met Violetti heel gemakkelijk iets lekkers en bijzonders op tafel.”

Paarse spitskool geeft kleur aan het AGF-schap, is veelzijdig in gebruik en makkelijk en snel te bereiden

VEELZIJDIG, VERNIEUWEND EN JAARROND BESCHIKBAAR

Ook Tarno Schilder van Paul Leegwater begrijpt niet zo goed waarom de interesse voor paarse spitkool achterblijft vanuit de retail en detailhandel. Het handelsbedrijf, eveneens gevestigd in Noord-Holland, is van oudsher groot in kool en helpt TB&S bij de afzet van de spitskool. “Biologische en/of gangbare paarse spitskool zou eigenlijk standaard naast gewone spitskool moeten liggen. Het product is niet te vergelijken met gewone spitskool, maar ook niet met gewone rode kool. Violetti kun je op allerlei manieren bereiden, heeft een korte bereidingstijd, is makkelijk te snijden en ‘bloedt’ niet na het snijden. Vandaar dat paarse spitskool zo geschikt is voor verwerking in groentepakketten en groentemixen. Het zou mooi zijn als veel meer retailers deze nieuwe groente gaan oppakken.”

Tarno verwijst hiermee naar de Belgische supermarkt die afgelopen zomer drie verschillende spitskolen van TB&S in het schap aanbood: spitskool, paarse spitskool en savooiespitskool. “En dat alles in één krat. Een mooie manier om nieuwe producten te introduceren in het AGFschap, zonder in te leveren op schapruim-

te,” beaamt Coen. “En met deze veelzijdigheid voldoet Violetti aan de behoefte naar gezond en lokaal eten, voor veel consumenten steeds belangrijker. Misschien dat consumenten in tijden van inflatie ook weer sneller teruggrijpen naar onbewerkt product wat veelal aantrekkelijker geprijsd is dan bewerkt product. Bovendien is het product jaarrond leverbaar, dit is vaak een pre voor de supermarkten,” vult Tarno aan. “Bij biologische supermarkten wordt altijd al wel een iets ander assortiment aangeboden dan bij de reguliere supermarkten, wat meer gericht op nieuwe en speciale producten. Wat dat betreft past de biologische paarse spitskool daar perfect tussen.”

GOEDE VERWACHTINGEN NIEUWE

OOGST

De eerste Nederlandse paarse spitskool is beschikbaar vanaf half juni, die vanuit de bewaring tot eind maart geleverd kunnen worden. Hierna volgt de paarse spitskool uit Portugal en Spanje. Deze productie is tot half juni beschikbaar. “En zo is de cirkel weer rond. Zowel de biologische als gangbare paarse spitskool is jaarrond leverbaar. Bio is echt nog een groeiproduct, maar de teelt breidt zich jaar op jaar uit. De verwachtingen voor de nieu-

Steeds meer snijderijen tonen interesse in de nieuwe koolsoort, die niet ‘bloedt’ na het snijden

we productie zijn tot nu toe prima, ook in Portugal. Er is daar wel aardig wat regen gevallen, dat heeft verder geen invloed op het product. We kijken vol verwachting uit naar de nieuwe oogst.” (CH)

coen@spitskool.com

Violetti is een nieuwe spitskool waarvan duidelijk is wat haar bijzonder maakt: de mooie paarse kleur. Violetti heeft de zachte verfijnde smaak van de gewone spitskool en de rijke kleur van de klassieke rode kool, dus het beste van twee werelden.

T.B.&S. B.V. • Vronermeerweg 1 • 1834 AX Sint Pancras

Tel: +31 (0)72-5642386 • M: 06-53498460

E-mail: info@spitskool.com • www.violetti.nl

Hal 1.2

Stand B-43

tarno@paulleegwater.com www.jhwagenaar.nl

Kleinere witloofopbrengst verwacht:

“Juiste balans tussen vraag en aanbod is grootste uitdaging ooit”

De Vlaamse witloofpennenoogst valt dit jaar 20 procent kleiner uit. Dit zou gunstig uit kunnen pakken voor de markt, zij het niet dat alle kostprijzen flink zijn gestegen. “De uitdaging in het vinden van een goede balans tussen vraag en aanbod is groter dan ooit,” aldus Charles Cattoir van Primalof.

Primalof teelt, verpakt en verhandelt witloof. Met een productie van 180 hectare belevert het bedrijf uit het Oost-Vlaamse Balegem dagvers product aan retail, groothandel en industrie. In tegenstelling tot het Hollandse product

blijft Belgische witloof veelal in eigen land. Voor het huidige witloofseizoen wordt in Vlaanderen een kleinere productie verwacht. “Er zijn zo’n twintig procent minder grondstoffen als gevolg van de droogte en hoge temperaturen van afge-

lopen zomer,” laat eigenaar Charles weten. “Daarnaast was er ook minder uitgezaaid. In Nederland en Frankrijk wordt hetzelfde groeiseizoen verwacht, eveneens minder productie. Daar staat wel tegenover dat er in 2021 te veel pennenopbrengst was.”

MEER WITLOOF RICHTING VERWERKENDE INDUSTRIE

Ruim de helft van Primalof’s witloof gaat richting de retail. Daarnaast belevert de producent aan groothandel en industrie. Charles ziet de afzet richting snijderijen

in telen, snijden en verwerken van snack wortelen

en maaltijdproducenten toenemen. “Het is voor ons een groeiende markt,” zo laat hij weten. “De vraag vanuit de industrie is stabieler in vergelijking met de retail en dat geldt eigenlijk ook voor de marges door de keten.”

De witlofproducent kijkt met spanning uit naar de komende periode. “Er zal overal minder witloof beschikbaar zijn. Dit kan gunstig uitpakken voor de markt, maar of dit voldoende is om de hoge kostprijzen te compenseren? Ik vrees van niet. Alles is zoveel duurder geworden. Alleen al het koelen, het verpakkingsmateriaal en niet te vergeten de loonstijging in België. Het product mag overigens zeker niet te duur worden in de winkels, willen we ons product goed blijven verkopen. Daar ligt ook een rol voor de supermarkten.”

PRODUCTIEKOSTEN STIJGEN DOOR

De onzekerheid is niet iets van de laatste tijd. Witloof kampt al langer met grote uitdagingen. Net zoals in Nederland zijn er in de afgelopen jaren veel telers gestopt en gaat de consumptie van de witte bladgroente naar beneden. “Zeker in het grondwitloof stopt er elk jaar weer wel een aantal bedrijven. Gezien de ener-

Onderzoeks- en adviesbureau Inagro houdt zich bezig met meerdere projecten rondom witlof. Ze staan de telers bij in hun zoektocht naar nieuwe technieken om zo efficiënt en duurzaam mogelijk te produceren. Denk aan onderzoek en voorlichting rondom gewasbescherming, rassen en bewaring. Ook zijn ze betrok-

gieprijzen en het gebrek aan opvolging zal deze trend aanhouden. Daar komt de eerder genoemde onbalans nog eens bij. De productiekosten staan vaak niet in verhouding tot de uitbetaalprijzen. Voor de bedrijven die overblijven is het meer dan ooit zaak om een goede balans te zoeken. Veel productie draaien om niet onder de kostprijs te draaien is bijna onontkoombaar, maar tegen welke prijs?

De sector bevindt zich op het moment van schrijven – begin januari – in een drukke overgangsperiode van oude naar nieuwe grondstoffen en de nasleep van de feestdagen. De laatste maanden van 2022 werden overigens positief afgesloten. Vanaf september tot aan de feestdagen konden

ken geweest bij het CIMAT-project, een multi-inzetbare robot voor de oogst van onder andere witlof. Het project is pas is afgerond en de verwachtingen voor zelfrijdende robots zijn hoog. Ook in de witlofsector gaat robotisering in de toekomst dus een belangrijke rol spelen.

met de nodige ups en downs goede prijzen worden gerealiseerd. “Dat was ook hard nodig voor de producenten. We merken nu dat ze geen druk voelen om grondstof op te zetten. Er is vooral behoefte aan rust en stabiliteit in de markt. Voor nu is het nog afwachten hoeveel hectare er voor het volgende seizoen beschikbaar zal zijn. Vanaf maart wordt het in de teelt en handel weer rustiger en begint de zaaiperiode weer.”

WEEK VAN HET WITLOOF

Verder kijkt Charles uit naar de Week van het Witloof. Van 1 tot 7 februari zet VLAM de groente extra in de kijker. De gehele week wordt witloof gepromoot op televisie, radio en social media. Ook zijn er samenwerkingen met supermarkten,

Rode en witte kool, spitskool, Savooie kool, zoete platte kool, Chinese kool, spruiten, knolselderij, kroten (rood, geel, wit, Chioggia), koolraap, peen (oranje, geel, paars), ijsbergsla, bloemkool, broccoli, prei, uien (consumptie, plantuien), aardappelen, witlof, aardperen, pastinaak, wortelpeterselie

groentenspeciaalzaken en influencers. “Het is een mooi initiatief dat breed gedragen wordt. Vanuit de telers wordt het echt gewaardeerd. De vraag is wel of deze week gunstig uitpakt dit jaar, nu er beduidend minder product beschikbaar is. Een maand lang aandacht vragen zou beter zijn voor de spreiding. We zullen zien. Alle aandacht voor witloof is goed, zeker gezien de dalende consumptie en de huidige inflatie. Consumenten letten nu extra op hun uitgaven. Witloof is een lokaal en duurzaam product waar België trots op mag zijn. Dat kan niet vaak genoeg gezegd worden.”

BLIJVEN INNOVEREN

Om het gehele proces van teelt tot retail rechtstreeks voor elkaar te boksen heeft Primalof zo’n 50 man rondlopen. Wel zal er de volgende jaren zwaar moeten worden geïnvesteerd in automatisering. Er loopt een project rond robotisatie voor het intafelen van pennen. Men is ook bezig met automatiseringsprojecten in het oogst- en verpakkingsproces van witloof. “Witloof gaat bij Primalof direct na de oogst in de eindverpakking, flowpacks, vrac of schaaltjes. Voor het verpakken in flowpack hebben we een flowpackmachine

staan. Daardoor kunnen we sneller en efficiënter verpakken en besparen we op mankracht. Ook is het product beter beschermd, wat de kwaliteit en houdbaarheid ten goede komt en dus ook weer voedselverspilling tegengaat.”

Charles geeft continu aan uit te blijven kijken naar innovaties en verbeteringen. Ook op gebied van duurzaamheid is het bedrijf in ontwikkeling. Primalof voorziet deels in eigen elektriciteit dankzij zonnepanelen. Daarnaast wordt regenwater opgevangen voor het gebruik in de kweek van het witloof en het product wordt duurzaam gekoeld. Ook heeft Primalof het voor elkaar gekregen de keten nog verder te verkorten. Alle grondstoffen komen tegenwoordig van binnen straal van maximaal 45 kilometer. “Productieprocessen ver-

beteren om efficiënter te kunnen werken, op zoek blijven naar innovaties binnen de sector; het houdt nooit op. Alles voor het behoud van ons mooie kwaliteitsproduct witloof.” (CH)

charles@primalof.be

Charles Cattoir van Primalof ziet dat de markt voor witloof gebaat zou zijn bij meer balans

Ontdek onze processing solutions voor versmarkt en industrie

Het volledige gamma voor versmarkt en industrie vind je op onze website: www.bruynooghe.be.

van zaadje tot distributie

Kimco volg t het volledige produc tieproces van wor telen en uien zorg vuldig op: van de keuze van het perceel en het zaadgoed, de opslag en ver werking tot de

distributie en verkoop.

Prei exact watersnijden met AI

Al zo’n tien jaar geleden introduceerde GEGE Machinebouw het waterstraalsnijden voor onder meer prei. Dankzij deze innovatie is het snijden met een bewegend waterstraalmes in de loop der jaren gangbaar geworden voor de preitelers. De bottleneck bleef echter altijd de positionering van de prei, omdat de prei op een vaste afstand werd gesneden. “Het is net als nagels knippen. Snijd je te weinig, dan komt er een stuk wortel mee, maar ga je in het vlees snijden, dan verlies je volume en beperk je de houdbaarheid,” legt directeur Bart van Schaijk uit. Met een op Artificial intelligence (AI)gebaseerd camerasysteem heeft de machinebouwer hier nu een oplossing voor gevonden.

“Depositionering van de prei is de sleutel. Groenten hebben veel individuele variatie in lengte en dikte. Met het traditionele watersnijden wordt de prei vaak te kort of te lang gesneden. Je ziet zelfs dat 70% van de prei in de oude werkwijze nog door mensen achteraf bijgewerkt moet worden. Dankzij de koppeling met het camerasysteem herkent de machine nu waar de wortel begint, zodat we het waterstraalmes exact naar de juiste plek kunnen sturen. Voor de schone prei lukt het exact snijden inmiddels in 95% van

de gevallen en in het geval van vuile prei 90%. Het gedeelte wat voor de camera niet zichtbaar is, wordt op de traditionele wijze op de vaste positie gesneden. Hiermee besparen we een hoop arbeid, maar halen we bovenal een betere kwaliteit van het eindproduct, want als we de wortelvoet op de juiste positie snijden, heb je een maximale houdbaarheid en minimaal productverlies.”

Volgens Bart zijn de voordelen van het waterstraalsnijden groot. “Het bewegend

waterstraalmes snijdt de groenten efficient, hygiënisch en trefzeker. Het product wordt door een zeer snelle waterstraal onder hoge druk perfect doorgesneden, precies op de juiste positie. Bij de traditionele snijsystemen worden de messen snel bot, wat ten koste van de snit gaat. Het voordeel van watersnijden is dat het mes ook niet bot wordt. Elke tiende millimeter van een prei wordt met een nieuw, vers mes gesneden. Dit resulteert in een hele scherpe snijrand, die de houdbaarheid van het product ten goede komt. Het water komt met een snelheid van 600 meter per seconde uit de nozzle. Dat is bijzonder hygiënisch, want zo worden er geen schimmels en ziektekiemen van het mes meegegeven en het product wordt niet mechanisch beschadigd. De capaciteit blijft met 160 preistengels per minuut gelijk. Uit onderzoek blijkt dat de houdbaarheid van de prei met een flink aantal dagen is toegenomen.”

DEMONSTRATIEMACHINE

Het nieuwe camerasysteem werd vorig jaar ontwikkeld en GEGE verwacht dit jaar de eerste machines te gaan leveren. “Onze markt is wereldwijd, we halen de helft van

Hoe krijgen we jongeren weer aan de witlof?

De populariteit van witlof daalt. Zeker onder de jongere generatie wordt de groente steeds minder gegeten. Reden te meer om actie te ondernemen. Een aantal witlofbedrijven, waaronder Reijnpack, slaat de handen ineen om witlof weer vaker op het bord te krijgen.

“Detijd van afwachten is voorbij. De populariteit van witlof neemt al jaren af. Willen we de consumptie van witlof stimuleren, dan moeten we daar nu echt iets aan doen,” zegt Martine Lisseveld-Reijngoudt van witlofkwekerij Reijnpack in Sint Philipsland. De groente staat nog altijd onderin de top 10 van meest gegeten groenten. Toch is dit vooral te danken aan de oudere generatie. Jongeren

zijn minder gek op witlof en dat terwijl de groente volgens haar juist zo veelzijdig in gebruik is en prima past binnen het huidige consumentengedrag van gezonde en duurzame keuzes.

BEKENDHEID RONDOM

VEELZIJDIGHEID VERGROTEN

Samen met Oxin Growers, Fossa Eugenia en Tolpoort is Reijnpack een werkgroep

gestart. “De komende tijd hopen we inzicht te krijgen in onze belangrijkste groeikansen. Inmiddels hebben we een aantal bijeenkomsten met de werkgroep gehad en voert een groep marketingstudenten onder de naam Draai Marketing voor ons een marktonderzoek uit. Voor ons is het belangrijk om te weten welke potentiële markten er zijn en hoe kunnen we die bereiken. Dus dat we verder kijken dan de huidige markt voor witlof. We zetten vooral in op het imago van de groente.”

Martine merkt op dat de veelzijdigheid van het product, zeker onder de jongere generatie, onvoldoende bekend is. “Er is zoveel

meer mogelijk dan gekookte witlof met ham en kaas. Je kunt er heerlijke ovenschotels mee maken, verwerken in een frisse salade, roerbakken en wokken, noem maar op. De unieke smaak van witlof maakt het een bijzondere groente. Veel consumenten associëren witlof met bitter, maar dat is nergens voor nodig. Om witlof weer meer op het bord te krijgen denken we bijvoorbeeld aan de inzet van influencers en bijvoorbeeld ook witlof verwerken in babyvoeding, zodat consumenten al op jonge leeftijd de smaak van witlof ervaren, zou een optie zijn.”

Presentatie in de supermarkt kan beter Voor de werkgroep is het nu eerst een kwestie van afwachten wat er uit het onderzoek komt. Zo hopen ze in te kunnen haken op de huidige ontwikkelingen waarin de keuze voor duurzaam, lokaal en gezond steeds belangrijker wordt. Verder speelt ook de presentatie in de supermarkt volgens hen een rol in de verkoop van witlof. “We hebben hier zelf geen invloed op, maar als je soms ziet hoe witlof erbij ligt in de supermarkt, is dat echt een gemiste kans.”

Op het moment van schrijven is de kerstdrukte in volle gang. Naast witlof teelt en verpakt Reijnpack ook roodlof, een gewild product met de feestdagen. “Roodlof wordt veel gebruikt in salades of als garnering. We verpakken dit product met de hand. Het gaat vaak om kleinere hoeveelheden en de stronken gaan meestal los in een doos. Ze vinden hun weg richting de horeca en speciaalzaken,” vertelt ze. De producten van het witlofbedrijf gaan veelal naar het buitenland met

Italië – een echt witlofland –als belangrijkste afzetmarkt.”

Met minder personeel efficiënter werken Ondanks de ‘struggles’ blijft Martine optimistisch. Ze voorziet dat er ook in de toekomst ruimte blijft voor de witte bladgroente. Blijven innoveren is dan ook een belangrijke pijler binnen het teelt- en verpakkingsbedrijf van haar familie. Het bedrijf bestaat al 45 jaar en is vandaag de dag één van de grootste witlofverpakkers van Europa. Twee jaar geleden investeerden ze nog in een unieke en revolutionaire verpakkingslijn waarmee een flinke capaciteitsslag is gemaakt. “Dankzij de drie robotlijnen voor het volautomatisch wegen, sorteren en verpakken van de witlof kunnen we nu met minder personeel efficiënter werken. We verpakken tot 115 kroppen witlof per minuut voor flowpacks en ongeveer 95 kroppen per minuut voor de schalen of traypack,” vertelt Martine.

Zeker nu de kostprijzen aan alle kanten flink zijn gestegen, heeft Reijnpack profijt van de verpakkingslijnen. “Werkelijk alles is duurder geworden: energie, verpakkingsmateriaal, grondstoffen, enzovoorts. Behalve de opbrengst, die stijgt niet mee. En het wordt steeds lastiger om voldoende en geschikt personeel te vinden. Dankzij de drie robotlijnen kunnen we nu met tien man minder toe, dat scheelt toch aan personeelskosten. Het oogsten zelf blijft handwerk, maar het gehele proces daarna is nu geautomatiseerd. Omdat de witlof na het snijden en wegen meteen in de eindverpakking gaat, worden ook de handelingen beperkt, wat

de kwaliteit van het product ten goede komt. Bovendien verzamelen wij dankzij de voor ons op maat gemaakte verpakkingslijn van MDE Automation allerlei data, tot op teeltniveau van de pennen. Daardoor weten we precies welke percelen welk product opleveren.”

KLEINERE PRODUCTIE VERWACHT

Voor dit seizoen wordt er overigens een beduidend kleinere productie van witlof verwacht. De opbrengst op het veld is minder vanwege de droogte en hoge temperaturen in de zomer. Daarnaast is er minder uitgezaaid, omdat er nog veel

‘oud’ product beschikbaar was. Martine laat weten te hebben gehoord dat er ook in België en Frankrijk minder product van het veld komt. “Er zal in totaliteit dus veel minder witlof beschikbaar zijn. Of we hiermee als sector een statement maken voor een betere uitbetaalprijs? Het zou zomaar kunnen. We hopen in elk geval voor de juiste balans tegen een eerlijke prijs, want dat verdient onze witlof zeker.” (CH)

martine@reijnpack.nl

Dankzij de drie robotlijnen kunnen we met minder personeel efficiënter werken

De specialist in verpakte rood- & witlof

Moeilijk seizoen voor wintergroenten

Belemmerende factoren maken het de productie van dagverse groenten en fruit niet makkelijk. Telers moeten strategische keuzes maken in hun bedrijfsvoering en hun productie, innovaties en investeringen uitstellen of afremmen. Als gevolg hiervan, maar zeker ook door klimatologische omstandigheden krijgt de REO Veiling een kleiner aanvoervolume van wintergroenten binnen. “Uiteindelijk zullen ook deze hordes worden genomen. Weerbaarheid, werkkracht en flexibiliteit behoren nu eenmaal tot ons DNA,” stelt commercieel directeur Dominiek Keersebilck.

Het huidig winterseizoen verloopt hobbelig op de REO Veiling. Na een onzeker en moeilijk 2022 verlangt iedereen naar normale tijden. Dominiek Keersebilck: “Verschillende factoren en omstandigheden steken stokken in de wielen. De hoge inflatie, de voortwoekerende energiecrisis, de oorlog in Oekraïne, de beperkte beschikbaarheid van grondstoffen met dure verpakkingsprijzen als logisch gevolg, het moeilijke economische klimaat met een dalende koopkracht, de stikstofproblematiek, MAP7…” Het zijn lastige thema’s die een ongunstige impact hebben

op de rentabiliteit en productiviteit van de Vlaamse tuinbouwbedrijven.

“Voor de Vlaamse versmarkt wordt in totaal naar schatting 17 procent minder groenten geproduceerd. Dit geldt in meer of mindere mate voor alle wintergroenten die via de REO Veiling hun weg vinden richting de eindklant,” verduidelijkt de commercieel directeur. “Ook de warmte en droogte van de afgelopen zomer spelen daar een rol in. Er mocht bij momenten niet beregend worden en dit laat zich momenteel voelen in de geoogste volumes.

Zowel bij sluitkolen en knolselderij als prei is een noemenswaardige daling te zien.

De REO Veiling verkocht in 2022 bijna 48.000 ton prei. De opbrengsten per hectare zullen dit jaar echter lager liggen. “Of een kleinere aanvoer op een afzetmarkt gedirigeerd door vraag en aanbod gunstig is voor de prijsvorming? Het kan inderdaad leiden tot hogere veilingprijzen. Maar dit vertaalt zich niet automatisch in een hoger rendement voor de telers. Zo werd zeker ook het zaaizaad, het plant-

Dominiek Keersebilck, commercieel directeur, REO veiling

goed, gewasbescherming en andere noodzakelijke productiefactoren flink duurder in aankoop. Hetzelfde bijvoorbeeld voor de loonkost van de geleverde arbeidsprestaties. De winstmarges blijven momenteel inderdaad erg onder druk staan.”

PASSIE VOOR PRODUCT

De REO Veiling verkoopt alleen prei van haar aangesloten telers. Een deel van deze prei wordt via de veilingklok in de markt gezet. “Vanwege de vrieskou tot -7°C in december en de relatief hoge temperaturen van begin januari is het best een serieuze uitdaging voor onze leden-producenten om momenteel kwaliteitsvolle wintergroenten af te leveren. En toch lukt het hen elke dag opnieuw. Het blijft onze ambitie om steeds met dezelfde productkwaliteit in het winkelrek aanwezig te zijn. Het doet goed om te zien dat de REO Veiling daarbij erkend wordt als een betrouwbare partner in de keten en danken al onze relaties voor dit vertrouwen. Het is alvast een goede motivatie om ook in het nieuwe jaar met dezelfde drive door te werken en het juiste product bij de juiste klant te krijgen. Zo worden momenteel de mogelijkheden onderzocht voor differentiatie in de retailverkoop, zoals bijvoorbeeld prei per stuk aan te bieden tijdens de klokverkoop.”

Het is volgens Dominiek evengoed best lastig om een kwaliteitsvolle en oplossingsgerichte handelspartner te zijn in de huidige marktomstandigheden. “Onderzoek toont aan dat er in 2022 van februari tot oktober in de winkels 6 procent minder verse groenten en fruit is verkocht. De producten liggen nu eenmaal duurder in de winkel en we verwachten hier op korte termijn geen verandering in. Toch zijn prijsstijgingen reëel. Een hogere prijs is echter overal in de keten noodzakelijk, willen we het produceren van verse groenten en fruit voor iedereen in de keten rendabel houden.”

VERTROUWEN IN TOEKOMST

De REO Veiling wil vanzelfsprekend het beste uit de markt halen voor haar ruim 800 actieve leden-producenten. In de komende jaren wordt een verdere daling van het aantal leverende producenten verwacht. “Dit staat niet noodzakelijk synoniem voor een daling in areaal. De schaalvergroting op bedrijfsniveau houdt aan. Behalve als bepaalde politieke voorstellen door zullen gaan. Dan kan het zomaar een andere kant opgaan.” De commercieel directeur van de REO Veiling refereert daarmee naar het politiek voorstel in het kader van het stikstofdebat om na 1 sep-

tember geen vollegrondsgroenten meer te mogen oogsten. “Dit zou alleen al voor prei, knolselderij en spruitkool neerkomen op 30 tot 40 procent minder omzet voor de REO Veiling en haar producenten. De Vlaamse tuinbouw heeft alles in huis om in het binnen- en buitenland te blijven scoren. Als we dit in de toekomst zo willen behouden, dan moeten alle ketenpartners als een hechte ploeg samenspelen en hebben we nood aan een overheid die er als coach voor zorgt dat de lokale verankering en de continuïteit van de hele voedingsketen niét worden ondergraven. Anders dreigt Vlaanderen, na energie, ook voor zijn voedselproductie afhankelijk te worden van het buitenland. Niemand wil dit, toch? Ik wens dan ook voor 2023 iedereen gezond boerenverstand toe, maatschappelijk bewustzijn en een constructief beleid dat uitdagingen ombuigt tot opportuniteiten. Want dat hebben we hard nodig.”

VERTROUWEN IN DE TOEKOMST

Maar hoe uitdagend de omstandigheden ook zijn, Dominiek Keersebilck blijft positief. “Weerbaarheid, werkkracht en flexibiliteit behoren nu eenmaal tot het DNA van de REO Veiling en haar leden-producenten. Het verleden leert ons dat telers zich altijd al snel aangepast hebben aan veranderingen. Voor hun bedrijven geldt hetzelfde. Er wordt nu wel heel veel van ze verwacht, maar ik heb vertrouwen dat uiteindelijk ook deze hordes worden genomen. Het is wellicht niet voor elk Vlaams tuinbouwbedrijf van toepassing, maar ik weet zeker dat onze regio genoeg potentie heeft voor een positieve, duurzame toekomst met groenten en fruit die beantwoorden aan de maatschappelijke normen en waarden die vandaag gangbaar zijn op de versmarkt,” besluit hij. (CH)

Wouw Agro

akkerbouw opslag koeling wassen uitzouten sorteren

Kruiningen Ronald van de Wouw 0653-724 302

Wij zijn de witlofsector van dienst met:

• Oogstmachines en verwerkingssystemen

• Bunkers en opzetlijnen

• Wasrobots

• Dompelbakken

• Halfautomatische weegsorteerders

• Kistenwassers

• Registratie en productiemonitoring

• Besturing en integratie in bestaande techniek

www.agrinserv.com

Jos Ruiter Aardappelen Groenten B.V. Liederik 8 | 1693 HH WERVERSHOOF info@josruiteragf.nl

Jos: 0610-922 750 | Marcel: 0653-254 107

In 20 jaar is AgrinServ uitgegroeid tot innovatieve machinebouwer met een ruime ervaring in de witlofsector.

Met een multidisciplinair team zijn wij u graag van dienst om uw processen te automatiseren en dag in dag uit in bedrijf te houden.

Onze producten zijn in alle maten en verpakkingen leverbaar

Onze producten zijn in alle maten en verpakkingen leverbaar

De consumptie van gezonde voeding verkeert in zwaar weer. Prijzen worden alsmaar hoger, terwijl ongezond snacken blijvend aantrekkelijk wordt gemaakt. Frank en Francis Sioen van Sioen Fresh Foods hebben als ambitie de neerwaartse trend van gezonde consumptie weer om te buigen. “Gebruiksgemak is hierin gewoon heel belangrijk. Door middel van versneden groenten willen we de consument weer overtuigen te kiezen voor de gezonde snack,” vertelt Frank van het gelijknamige bedrijf.

Deze ambitie is de reden dat de broers zijn gestart met Sioen Fresh Foods. “We zijn eerst landbouwer,” legt Frank uit, die in het verleden werkzaam was als fabrieksdirecteur bij Ardo. Samen met zijn broer groeide het tweetal op tussen de kolen, waarna Francis actief bleef in de teelt. “Recent besloot ik om samen met mijn broer de weg in te slaan om de groenten van ons eigen veld ook te gaan verwerken. Het wordt de landbouwer namelijk niet

makkelijk gemaakt op het moment. Kosten stijgen, gewasbeschermingsmiddelen worden alsmaar minder en de prijzen zorgen voor steeds krappere marges. Het is voor ons een grote reden om gezonde groenten weer aantrekkelijk te maken. Men koopt alleen niet meer een volledige bloemkool of witte kool om deze vervolgens te consumeren. Versneden product kan de mensen verleiden om eens niet voor een chipje te kiezen, maar voor een

radijs of wortel. In Nederland zijn ze hier al een stuk verder in, maar in België, en in nog grotere mate Frankrijk, is het aanbod op dit gebied erg beperkt. We willen laten zien dat het hier ook anders kan.”

DUURZAAMHEID CENTRAAL

Met dit idee is begin 2022 de bouw van het moderne pand van Sioen Fresh Foods in Ledegem gestart. Eind van het jaar werd deze vervolgens officieel in gebruik genomen. Zo verwerkt het bedrijf onder meer bloemkool, wortelen en broccoli naar bloemkool- en broccolirijst, hapklare formaten en roosjes. De specialiteit is echter een snackschaal met verschillende gemixte groenten. De schaaltjes voor deze verpakking zijn speciaal voor Sioen ontwikkeld en hebben een compartiment voor elk van de type producten. De volautomatische lijn is hiervoor geleverd door Het Packhuys, waarmee Sioen tot een optima-

“We moeten de consument door middel van gebruiksgemak overtuigen van de voordelen van gezonde groenten”

Sioen Fresh Foods ziet mogelijkheden voor versneden groenten als snack

Jan Molenaar (Sales Manager Benelux - Het Packhuys BV), Francis en Frank Sioen

le oplossing is gekomen voor hun wensen. “We zien dat de vraag naar makkelijk te gebruiken producten groeiende is en hoe mooi zou het zijn als de mensen ’s avonds bij een drankje onze snackschaaltjes erbij pakken. Daar willen we heen. Dan moet je alleen ook wel zorgen dat er sprake is van topkwaliteit. Als men het rauw eet, is dit een ‘must’. Daar letten we dan ook goed op.”

Dit alles gebeurt in het kader van optimale duurzaamheid. Frank: “Duurzaamheid is voor ons een zeer belangrijk item. Dit begon al bij de bouw van het pand. Het is een volledige geïsoleerde ‘box’ en op het dak zijn zonnepanelen geplaatst, waardoor we volledig energieneutraal zijn. Verder willen we op duurzaamheid inspelen met een 100 procent getraceerd product. We gebruiken het volledige product en willen de voedselverspilling tot een mini-

mum beperken door verpakkingen op gezinsformaat in de schappen te leggen. Bovendien streven we naar een zo kort mogelijke keten en onze groenten genieten de kortste weg naar de consument.” Ten slotte zijn de verpakkingen van Sioen Fresh Foods gemaakt van monomaterialen en volledig recycleerbaar.

CONSUMENT OVERTUIGEN

Via deze weg zien de broers een mooie toekomst weggelegd voor versneden groenten in België en daarmee ook Sioen Fresh Foods. Alleen liggen er ook meer dan genoeg uitdagingen. “Het aantal negatieve effecten kan voor de telers niet hoger en als we doorgaan met alle voorgestelde regelgeving zal de gascrisis veranderen in een voedselcrisis. Men moet toch eten, maar blijkbaar realiseert niet iedereen dit zich vooralsnog. Een beetje steun vanuit de politiek zou hierbij geen overbodi-

ge luxe zijn. Het resulteert ook in minder en minder telers. De wil om een bedrijf over te nemen, is er niet meer. Het is heel hard werken en bijna niets te verdienen. Dat wil niemand, hè. Wij zijn graag een onderdeel van de oplossing en dat is de reden dat we lokaal verschillende acties op zullen zetten om onze producten bij de mensen onder de aandacht te brengen. Wij zullen ons bedrijf voorbereiden op ‘Sioen 2.0’-versie, zodanig dat de volgende generatie weer goesting krijgt voor de landbouw.” (JF)

frank.sioen@outlook.com

De haat-liefdeverhouding met de computer van digitale detaillisten

Digitalisering, een nood of een deugd? Terwijl supermarkten volop inzetten op hun online kanaal, zijn lang niet alle AGF-detailhandelaren ermee bezig. Een veelgehoord argument is dat ze liever met producten en klanten in de winkel bezig zijn, dan met een computer. Twee ondernemers in AGF Joe Brouwer van Joe’s Groenten en Fruit en Hamza el Azzouti van Fruitliefhebber vertellen over hun haatliefdeverhouding met de computer.

Als er één ding is, dat Joe niet graag doet, is het plaatsnemen achter de computer. Elf jaar lang kon hij het zonder doen. Coronamaatregelen zetten echter zo’n grote druk op zijn businessmodel, dat hij min of meer werd gedwongen het roer om te gooien en de stap naar digitaal te zetten. Komend jaar ligt de focus op het verder doorontwikkelen van zijn webshop. “We kunnen er niet omheen. Digitaal is gewoon de toekomst, daar kunnen we niet onderuit,” aldus Joe.

BENCHMARKEN MET SUPERMARKT

Eerst corona en nu de inflatie maakt ondernemen in de wijk Bezuidenhout in Den Haag al een paar jaar tot een uitdaging. “Je merkt gewoon dat het achteruit loopt. Met de informatie dat mensen komend jaar minder te besteden hebben, zullen we moeten kijken hoe het afloopt,” aldus Joe. Prijsstijgingen kan hij niet doorrekenen. In de directe nabijheid van de winkel zijn drie supermarkten aanwezig. De concurrentie is groot en prijsbewuste klanten kunnen makkelijk switchen. Zijn onderscheidend vermogen zit hem vooral in het aanbieden van betere kwaliteit voor

dezelfde prijs vergeleken met de supermarkt. “Wij krijgen onze producten van verschillende tuinders binnen en bijna elke dag. Wij bieden ook nootjes en zelfgemaakte maaltijden. Onze prijzen zijn altijd gelijk aan de supermarkten, maar dan veel verser, lokaler en smaakvoller. In de eerste week van januari bleek dat de supermarktprijzen 11 procent zijn gestegen, maar dat onze inkoop juist is gedaald, dus dat betekent dat groenten en fruit steeds voordeliger bij ons worden,” licht hij toe. “Vijftien jaar geleden moest iedereen nog naar de groenteboer om groenten en fruit te kopen, nu ligt het in elke supermarkt. Ik denk dat het voor groenteboeren in een dorp anders is. Die zijn een begrip in de regio, klanten gaan daar speciaal naar toe. Wij moeten het hebben van klanten die binnenlopen voor de dagelijkse dingen.”

Joe nam veertien jaar geleden de winkel over. Hij werkte daar in zijn studententijd als bijbaan. Hij was toen 19 jaar en studeerde voor fysiotherapeut. “De eigenaren waren al wat ouder en die vonden het te zwaar worden. Ze vroegen of ik het wilde overnemen. Ik zag het als een goede kans.

Mijn ouders vonden het goed, mits ik mijn studie maar zou afmaken. Ik moest nog 2 jaar,” vertelt Joe. Het werd een pittige tijd: ’s ochtends naar de veiling om in te kopen, dan de winkel mooi maken, dan naar school en vervolgens weer naar de winkel. “Het is allemaal gelukt. Ik heb daarna nooit meer naar dat papiertje gekeken, maar ben vol voor de AGF-handel gegaan.”

TEGEN WIL EN DANK

De zaken gingen tot en met corona zeer voorspoedig. Joe zag een kans in het leveren van werkfruit en bouwde dat enorm uit. “Het werd 70 procent van mijn inkomen. Toen corona kwam, was dat in één klap weg,” vertelt Joe. De winkel moest dat verlies gaan opvangen. Daarom richtte hij zich ook op het ontwikkelen van een online shop en bezorgen. Joe: “Via Postema AGF kwam ik in contact met MidMid. Die boden een abonnement aan met een template voor een webwinkel die je verder zelf kunt vullen en aanpassen. Dat is nog best veel werk geweest, je moet overal een foto van hebben, een beschrijving, de prijzen bijhouden etc. Tegen wil en dank heb ik in die tijd veel geleerd over digitalisering.”

Momenteel zijn online verkopen ongeveer 20 procent van de omzet. Joe is van plan om komend jaar een speerpunt te maken van de webshop. In coronatijd heeft hij de kracht van online gezien en zijn overtuiging is dat online in de toekomst belangrijker zal worden. In de online-concurrentie met supermarkten blijft kwaliteit het verschil maken. “Online maakt het vergelijken

Joey Brouwer van Joe’s Groenten en Fruit in Den Haag

op prijs voor consumenten eigenlijk nog gemakkelijker. Ik wil het verschil maken in ‘what you see is what you get’. Maar

Albert Heijn kan een foto van een prachtige komkommer op de website zetten, maar als de consument dan een komkommer in plastic krijgt die al een tijdje in een distributiecentrum heeft doorgebracht, zal die niet tevreden zijn. Bij mij krijgt de klant wel die mooie sterke komkommer die die maximaal 2 dagen geleden is geoogst.”

Verder wil Joe komend jaar weer vol inzetten op het leveren van werkfruit. “Ik kan dat een stuk goedkoper aanbieden dan de landelijke spelers op dat gebied doen, dus daar zie ik wel weer kansen.”

CONSUMENTEN IN PANIEK

Genoeg plannen aan het begin van het jaar. Na de zomer evalueert Joe of het zinvol is

om door te gaan met de winkel. “Ik heb tegen mijn personeel gezegd, dat we deze winter moeten overleven. Ik heb gelukkig wel een buffertje opgebouwd, dus het is niet zo dat er financiële problemen zijn. Maar ja, je werkt natuurlijk zo hard omdat je er wat aan wilt overhouden. Maar of ik doorga, hangt niet alleen van de financiën af. Nu mensen in hun portemonnee geraakt worden, lijkt het wel of ze meer in paniek zijn dan toen hun gezondheid bedreigd werd door corona. Mensen zijn een stuk negatiever en daarmee heb je constant te maken in de winkel. Het gezellig houden is dan wel een uitdaging,” besluit Joe.

joesshopfruit@gmail.com

Van online naar offline

Hamza el Azzouti speelde al lange tijd met de gedachte om te gaan ondernemen, al sinds de middelbare school. Hij wilde zich eerst verder ontwikkelen voordat hij het vertrouwen had om die stap echt te nemen en werkte toen bij diverse bedrijven in de AGF-sector. Daar ontstond er een enorme klik met de producten, vooral met fruit, waar Hamza inmiddels heel veel van afweet.

In coronatijd zag hij samen met zijn vrouw een kans om naast hun werk een onderneming in AGF te starten. Via Facebook boden ze groente- en fruitboxen aan die ze een aantal keer per week na werktijd aan huis bezorgden. Een geluk was dat hun inschrijving bij de KvK werd opgepikt door een AGF-leverancier die landelijk werkfruit aanbood. Of Hamza voor hen de regio Schiedam en omstreken wilde verzorgen? Hamza greep die kans met beide

handen aan en dat legde een stabiel fundament onder Fruitliefhebber. Van deze samenwerking leerde Hamza veel en kon ook stapje bij beetje zijn eigen onderneming verder uitbouwen. Na Facebook kwam er een webwinkel en afgelopen oktober opende hij een fysieke winkel in Schiedam. Daar heeft hij ruimte om verder te ontwikkelen, zowel in producten als in diensten.

ALLEEN DIGITAAL HEEFT GEEN TOEKOMST

In alleen digitaal ondernemen zag Hamza geen toekomst, hij wil ook geïnspireerd worden en in contact staan met zijn klanten. “Fruitboxen lever je af aan de deur. Het contact met de klant is meestal heel vluchtig en gehaast. Ik vind het juist leuk en belangrijk om een connectie te maken met mensen en klanten en een praatje te maken. Zo kan ik hun behoeftes beter leren kennen.”

Fruitliefhebber was tot eind vorig jaar nog een nevenactiviteit/hobby met steeds wisselende openingstijden van de winkel, afhankelijk van Hamza’s werkrooster. Dit

Hamza el Azzouti (r) van Fruitliefhebber breidde zijn online bedrijf uit met een fysieke winkel in Schiedam

jaar focust Hamza zich volledig op zijn eigen onderneming. Fruitliefhebber is zijn hoofdactiviteit geworden.

De webwinkel blijft een belangrijk verkoopkanaal. Het adverteren via Facebook en Instagram is dit jaar veranderd en meer complex geworden, dus dat staat op een laag pitje. Doordat Fruitliefhebber al wel een soort fanbase heeft opgebouwd, wordt hij via de socials nog wel gevonden en ook weten veel klanten de website te vinden voor hun boodschappen.

ONLINE VERBOUWEN

Voor dit jaar is het plan om de website naar een hoger plan te trekken en daar ook de nieuw ontwikkelde producten zoals fruitplanken, aan te bieden. De fraai uitziende fruitplanken doen het namelijk heel goed op social media. De website gaat volledig op de schop en krijgt ook een Fruitliefhebber look & feel door de frisse en stoere huisstijl uit de winkel door te trekken naar online. Naast de nieuwe producten gaat hij ook gepersonaliseerde fruit- en groenteboxen aanbie-

en de ander wil liever meer sinaasappels. Straks kunnen klanten voor een vaste prijs zelf kiezen wat ze in de fruitbox van die week willen. Ook wil ik gewoon losse groenten en fruit gaan aanbieden via de website, per kilo maar ook per kist.”

Fruitliefhebber heeft een heel breed assortiment en een aantal originele onderscheidende producten ontwikkeld. “Ik heb echt een passie voor fruit. We maken allerlei soorten smoothies, smoothie bowls, huisgemaakte salades en mooi ontworpen fruitplanken. De fruitplanken hebben we afgelopen kerstperiode veel verkocht, ze doen het ook goed op feesten en bruiloften bijvoorbeeld. Het ziet er heel mooi uit en is een gezond alternatief voor gebakjes.”

BUURTFUNCTIE EN INSPIRATIE

Hamza is blij dat er inmiddels ook een winkel is. “Op de maandag en woensdag zijn wij druk in de weer met het leveren van de fruitboxen op werk, school en kinderdagverblijf. Dit wordt aangestuurd vanuit de winkel. Daarnaast zijn donderdag, vrijdag en zaterdag meestal de drukkere dagen in

Door het gezellig te maken probeer ik echt om ook een meer sociale buurtfunctie in te vullen. We verkopen broodjes in onze lunchruimte en we kunnen verschillende koffies schenken. Hierdoor creëren we natuurlijk ook een stukje naamsbekendheid en is er meer mogelijkheid voor de mensen die gewoon een praatje willen maken.”

De winkel is daarnaast een plek voor inspiratie en terugkoppeling. “Zo was er laatst een vrouw die onze tonijnsalade de lekkerste vond van heel Schiedam en daarom iedere week komt. Heel fijn dat we zulke positieve reacties krijgen. We proberen een zo breed mogelijke doelgroep te bedienen. Ik sta open voor allerlei vragen. Misschien zijn er wel klanten die wel bloemkool willen eten, maar waarvoor een hele bloemkool te veel is, dus dan kan je misschien iets voor hen versnijden. Zo is er ook al een samenwerking ontstaan met een bedrijf dat pokebowls maakt en waarvoor ik nu het fruit en groentes snijd,” besluit Hamza. (ML)

Fruitliefhebber heeft een aantal originele onderscheidende producten zoals fruitplanken ontwikkeld

Haar grote liefde kwam ze 1961 tegen toen ze samen in de schoolbanken zaten om hun AGF-diploma te behalen. Hij, Jaap Martens, was net een groentewinkel begonnen, zij Lia Wokke - het enige meisje in de klas -, snakte ernaar zich verder te ontwikkelen. “Ik was al geëmancipeerd voordat het woord was uitgevonden,” lacht Lia (78).

Lia groeide op in de AGF-handel. In een tijd dat kinderarbeid al niet meer normaal was, moest zij hard meehelpen de kost verdienen. Haar vader Siem Wokke had een grossierderij op de veiling Alkmaar. Vanaf heel jonge leeftijd werd ze bijna dagelijks ingezet om klusjes te doen waaronder uien en aardappelen sorteren. Lia: “Ik had niets te kiezen. Als ik klaar was op het bedrijf, kon ik in het huishouden aan de slag. Daarom zocht ik allerlei uitvluchten en ben hard aan het leren geslagen en heb ik allerlei diploma’s gehaald. Dan was ik tenminste even weg.” Lia kijkt wel met warme gevoelens terug op het veilingwezen. Haar opa was tuinder en ze herinnert zich nog goed dat ze op 4-jarige leeftijd met hem mee mocht, met paard en wagen. “Ik zie nog die primitieve afmijnzaal voor me. En die drukte rond de veiling. De meeste groenteboeren kwamen nog met handkarren, een enkele met paard en wagen. Sommigen hadden al een karretje met een motortje voorop.” Later kwam er in Alkmaar een moderner veilinggebouw waar grossiers afgesloten bewaarboxen kregen waardoor ze de handel niet meer mee terug hoefden te nemen. De hele regio kwam op de veiling af. “Het was er altijd erg gezellig. Het was een plek waar ik niet vaak genoeg kon zijn.”

Haar vader bouwde de grossierderij uit en startte onder andere samen met Kees Kui-

per en Piet (sr.) Pannekeet (vader van Piet jr.), inmiddels gepensioneerd oprichter van Jasa Packaging Solutions, De Keurtuin op, een van de eerste groentensnijderijen in Noord-Holland. Haar vader bouwde totaal zeven bedrijven in AGF op. Nadat haar vader eruit stapte zijn deze allemaal helaas failliet gegaan. “Door onkunde van de tweede generatie,” vertelt Lia. De Keurtuin werd overgenomen door wat nu Hessing Supervers is.

Lia had daar verder niets mee van doen. Toen ze op 19-jarige leeftijd wilde trouwen kreeg ze van haar vader te horen. “Eerst terugverdienen wat je hebt gekost, dan mag je pas trouwen.” Toch zette ze door en bouwde samen met haar man de groentewinkel in Uitgeest uit. Lia en Jaap zijn inmiddels bijna 60 jaar getrouwd. Van de groentewinkel werd in 1979 afscheid genomen, waarna haar man met een succesvolle ventwijk in fruit doorging in de regio tot eind 1991. Dat gaf Lia de ruimte om haar hart te volgen: ze ging de gemeentepolitiek in en heeft daar mooie dingen bereikt op het gebied van ruimtelijke ordening voor de gemeente Uitgeest en de provincie Noord-Holland.

De herinneringen en kennis over de AGF-handel zijn er nog altijd. Zo klom Lia onlangs nog woedend in de pen toen er door een BN-er beledigend werd gespro-

ken over het vak ‘groenteboer’. Over de landelijke politiek heeft ze geen goed woord over, die had allang de btw op AGF moeten afschaffen. Lia: “Zo ingewikkeld is het niet: gewoon geen btw op losse AGF, dat zou beter zijn voor de handel. Btw op bewerkt-AGF mag blijven, dat is toch luie wijven kost.”

Lia koopt tegenwoordig het liefst AGF in de supermarkt. “Ik wil het zelf uitzoeken en dat kan niet bij de groenteboer of op de markt.” Over het huidige kwaliteitsniveau en aanbod van meeste supermarkten is Lia niet te spreken. “Bijna geen enkele supermarkt heeft de kwaliteit die wij toentertijd verkochten. Nu zijn Salustiana’s in het seizoen, maar ik kan ze bijna nergens vinden.”

Lia heeft wel een tip voor de huidige generatie AGF-detailhandelaren: bundel je krachten op het gebied van inkoop. Dat lukte in haar tijd niet. “Weet je hoe dat komt? Je hebt zoveel verschillende type groenteboeren: je hebt deftige, je hebt er die nog op klompen lopen, je hebt boerse groenteboeren, en je hebt er ook bij die mindere kwaliteit verkopen en het met een lachend gezicht bij hun klanten in de tas douwen, want die wijfies komen niet voor de groenten maar voor hun charmes.” Wat haar Jaap voor type was? “Hij was eigenlijk geen groenteboer, maar ondernemer. Dat is ook wel gebleken, want hij heeft ook jarenlang met veel succes in het vastgoed gewerkt,” besluit Lia. (ML)

lia@familiemartens.nl

Lia Martens:

“Ik was al geëmancipeerd voordat het woord was uitgevonden”

vlnr: Lia aan het werk in de groentewinkel, de groentewinkel in Uitgeest, Jaap met de ventwagen, Lia nu

Zoals zichtbaar op bovenstaande foto worden hier aardbeien geteeld in een roterend torensysteem. In deze faciliteit in Dubai levert Aerovertica maandelijks zo’n 500kg aardbeien aan lokale supermarkten, maar bovendien gebeurd dit jaar-rond.

Minder kilo’s, maar meer euro’s

Nederlandse import groenten en fruit in 2022 gedaald; export stabiel

Het ontnuchterende jaar 2022 heeft z’n weerslag gehad op de internationale handel in groenten en fruit. Dit geldt in ieder geval voor de import van verse groenten en fruit in Nederland. Na een voortdurende groei is in hoeveelheid gezien de import in 2022 met een aantal procenten gedaald. De export in volume gezien, die in 2021 nog een bescheiden groei te zien gaf, stagneerde in 2022.

De omstandigheden in de wereld zorgden er wel voor dat de producten duurder werden. Zowel de waarde van de import als die van de export van verse groenten en fruit groeiden wel verder.

Tot en met 2021 groeide de Nederlandse import van groenten en fruit elk jaar verder door. In 2022 is er een einde gekomen aan die groei. In

totaal is naar schatting 7,4 miljoen ton ingevoerd. Dat zou 4% minder zijn dan de 7,6 miljoen ton van 2021. Het is nog wel meer dan de 7,2 miljoen ton die er in 2020 werd ingevoerd. De gemiddelde prijs is in 2022 fors gestegen waardoor de importwaarde wel verder groeide naar ca. 9,8 miljard euro.

Overigens is avocado’s naar waarde gezien het belangrijk-

ste importproduct. In 2022 ging het om een bedrag van 1,12 miljard euro. Bananen en druiven waren beide goed voor een importwaarde van een kleine miljard euro.

(RE-)EXPORT OP ZELFDE NIVEAU GEBLEVEN ALS VOORGAANDE TWEE JAAR

De Nederlandse export incl. re-export van groenten en fruit bleef net als vorig jaar op vrijwel hetzelfde niveau nl. ca. 9,8 miljoen ton. Ook de gemiddelde prijs van de export was hoger. De exportwaarde is in 2022 uitgekomen op ruim 13,5 miljard euro.

Naar waarde gezien is tomaten met 1,7 miljard euro veruit het belangrijkste exportproduct. Avocado’s is met een (re-) exportwaarde van ruim een

miljard euro de tweede. Dan volgen paprika’s, druiven en bananen met een (re-)exportwaarde van ca. 0,85 miljard euro. Blauwe bessen en uien zijn beide goed voor een (re-) exportwaarde van 0,65 miljard euro.

Minder uitgevoerd naar grootste afnemers Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en België

Onderhuids zijn er, soms grote, verschillen te zien in de ontwikkeling van de import en export. Bij de export valt vooral de sterke daling van de leveringen aan Duitsland op. Die was in volume gezien in het afgelopen jaar 7% kleiner dan in 2021. Die daling was vooral groot bij de export van Nederlandse kasgroenten, peen en uien. De re-export van druiven en bananen was in 2022 eveneens kleiner.

Ook naar het Verenigd Koninkrijk is er vanuit Nederland aanzienlijk minder groentenen fruit gegaan. In 2021 was er eveneens al sprake van een forse daling. In 2022 is er ca. 715.000 ton vanuit/via Nederland naar het Verenigd Koninkrijk gegaan, in 2021 was dat 802.000 ton en in 2020 nog 884.000 ton. In twee jaar tijd derhalve 170.000 ton minder. Voor zeker 80% gaat het om minder re-export.

Ook naar België werd in 2022 minder uitgevoerd dan in 2021,

maar toen ging er veel peen en uien daarnaartoe.

Bij de (re-)export naar belangrijke afnemers als Frankrijk, Polen, Spanje, Italië en Tsjechië konden wel plussen genoteerd worden. Naar Zweden, Ierland en Oostenrijk ging in 2022 wel minder.

WEL MEER EXPORT VAN UIEN EN BANANEN

De (re-)export van de twee belangrijkste producten liep wel goed. Zowel van uien als van bananen werd veel meer uitgevoerd dan daarvoor. Hier stonden minnen voor de export van tomaten, komkommers, peen, druiven, sinaasappelen, mango’s appelen en ananas tegenover. Wel meer kon er worden (gere-)exporteert

van avocado’s, peren, paprika’s (!), citroenen en blauwe bessen.

BANANEN GOED VOOR EEN VIJFDE VAN

DE TOTALE EXPORT

Bij de import zijn er ook flinke verschillen te zien in ontwikkeling, zowel bij de producten als bij de landen. Nadat de import van bananen steeds verder groeide is deze in 2022 stabiel gebleven op een niveau van 1,5 miljoen ton. Daarmee is bananen goed voor een vijfde van de totale Nederlandse import van verse groenten en fruit. Wel is er een flinke verschuiving te zien geweest onder de leveranciers. Er werden veel meer bananen ingevoerd uit Ecuador en Costa Rica en minder uit België, Panama, Duitsland, Guatemala en Peru.

Nederland: Import verse groenten en fruit (in miljoen euro)

Op afstand is sinaasappelen het tweede importproduct. In 2022 nam de import fors af en kwam uit op 610.000 ton. Vooral de import uit de twee belangrijkste leveranciers, Zuid-Afrika en Egypte, viel terug. Wel meer sinaasappelen kwamen er uit Spanje.

De import van druiven groeide verder met 8% naar 494.000 ton. Vooral de grotere import van Zuid-Afrikaanse druiven droeg hieraan bij. Uit Peru kwamen er minder, maar uit India en Chili weer meer dan in 2021.

GEEN DUBBELE GROEI CIJFERS MEER VAN IMPORT AVOCADO’S

Na een lange periode met dubbele groeicijfers is de import van avocado’s in 2022

Nederland: Export verse groenten en fruit (in miljoen euro)

= Raming op basis van cijfers t/m september Bron: FVF/Eurostat

2022R = Raming op basis van cijfers t/m september Bron: FVF/Eurostat

vrijwel op hetzelfde niveau gebleven als in 2021. Peru, Chili, Zuid-Afrika, Kenia, Spanje en Israël leverden wel (fors) meer, maar de import uit Columbia en Mexico viel sterk terug.

Naar hoeveelheid gezien is mandarijnen het vijfde importproduct. In 2022 groeide de import verder naar 285.000 ton. Zuid-Afrika, de belangrijkste leverancier, leverde wat minder, maar Spanje en Marokko juist meer.

Na jarenlange, voortdurende groei daalde de import van mango’s in 2022. Dit kwam vooral doordat de belangrijkste leverancier, Brazilië, minder kon leveren. De import van mango’s uit Peru groeide wel verder.

Dan volgen tomaten met in 2022 een import van 255.000 ton. Uit Spanje kwamen wel wat minder tomaten, maar uit Frankrijk (re-export Marokkaans product) werden wel meer tomaten ingevoerd.

In 2022 werden er veel minder uien ingevoerd. Dat betrof vooral import uit België. Uit Egypte kwam wel meer.

BLAUWE BESSEN IN PAAR

JAAR VAN 27.000 NAAR

140.000 TON

In 2022 is er geen einde gekomen aan de onstuimige groei van de import van blauwe bessen. In totaal is er rond de 140.000 ton ingevoerd. Dat is meer dan 20% meer dan in 2021. In 2016 werd er nog maar 27.000 ton ingevoerd. De import van blauwe bessen uit Peru groeide met meer dan 20% naar 55.000 ton. De import uit Chili bleef op hetzelfde niveau als in 2021. De

Nederland:

Import verse groenten en fruit (in 1000 ton)

Nederland: Import verse groenten en fruit (in 1000 ton)

Nederland: Export verse groenten en fruit (in 1000 ton)

Nederland: Export verse groenten en fruit (in 1000 ton)

Nederland: Import sinaasappelen (in 1000 ton)

Nederland:

Nederland: Export verse groenten en fruit naar Duitsland (in 1000 ton)

import van blauwe bessen uit Zuid-Afrika en Spanje is nog niet zo groot, maar het was in 2022 wel respectievelijk 59 en 34% meer dan in 2021.

Zowel van appelen als van ananas daalde de import in 2022 fors. Appelen kwamen er vooral minder uit Chili, Polen, Frankrijk, Italië en Duitsland. Ananas komt vooral uit Costa Rica en daarvan liep de export niet goed, wat resulteerde in een daling van de import in Nederland van 217’ naar 160.000 ton.

Jan Kees Boon Fruit and Vegetable Facts www.fruitandvegetablefacts.com fruitvegfacts@gmail.com

Nederland: Import verse groenten en fruit uit Zuid-Afrika

Nederland: Import verse groenten en fruit uit Spanje (in 1000 ton)

Nederland: Export verse groenten en fruit naar het Verenigd

(in 1000 ton)

Nederland: Import verse groenten en fruit uit Peru (in 1000 ton)

Maud Valstar:

De verbondenheid bij een familiebedrijf is heel sterk. Als kind groei je er in op, maar wil je er ook echt werken?

Voordat Maud Valstar, AGF-ster van deze maand, in het familiebedrijf stapte, wilde zij daar eerst meer zekerheid over en keek in andere branches rond. Vorig jaar besloot ze ervoor te gaan: “Deze wereld past bij mij: het is doorpakken en recht voor zijn raap.”

Bij de familie Valstar thuis draaide het voortdurend om de vershandel en Maud groeide daarin op. “Als klein meisje ging ik al heel vaak mee naar de zaak. Dan speelde ik met de rekenmachines die op tafel lagen. Toen ik wat ouder was mocht ik achter de receptie zitten en af en toe een ordertje invoeren, wat ik altijd heel leuk vond.” Ondanks die positieve ervaringen wilde Maud voor 100% zeker weten dat ze mee wilde gaan werken in het familiebedrijf. Het is dan immers een commitment “voor altijd.” Ze werkte onder andere in de modebranche en in de bloemenhandel. De mode bleek al heel snel niet in haar straatje te passen. “Dat matchte totaal niet, maar ik wilde het wel minimaal een half jaar volhouden. Vooral de mentaliteit stond me tegen. Er werkten allemaal vrouwen die zeer carrière gericht waren en waar veel geroddeld werd. Ik kom uit een gemeente en familie waar je vooral heel eerlijk bent tegen elkaar. Ik was ook gewend om aan te pakken en had er voor mijn gevoel veel te weinig uitdaging.”

Vervolgens zocht Maud een branche op die dicht tegen de AGF-handel aanlag, de bloemenbranche. “Dat vond ik al veel leuker en lijkt meer op wat er in de AGF-sector gebeurt. Ik kreeg daar ook bevestigd dat de wereld van doorpakken echt bij mij past. Het was een superleuk bedrijf waar ik werkte en ik heb er heel erg veel geleerd. Maar dat ik er uiteindelijk voor koos om voor altijd de AGF-handel in te gaan, is dat we bij Best Fresh Group bezig zijn met de

primaire levensbehoeftes, met mensen voeden, gezond eten en het tegengaan van voedselverspilling. De wereld een stukje beter en gezonder maken mede door ons bedrijf, dat is toch het mooiste wat er is?!”

Maud startte vorig jaar bij Bioworld en inmiddels is ze ook bij Eminent aan de slag. “We hebben eerst goed doorgesproken wat het beste bij mij zou passen en dat blijkt in de commercie. Bij Bioworld en nu ook bij Eminent ben ik gaan kijken waar de kansen liggen. We wilden ook een stap zetten naar category management, goed kijken naar onze klantrelaties en kijken wat we hierin voor hen kunnen betekenen. Ik ben dus hard bezig met het bouwen en ondersteunen van deze commerciële teams. Dat loopt inmiddels best goed. Het is fijn om een gezamenlijk doel voor ogen te hebben en daarnaartoe te werken.”

Opgegroeid in de AGF is het voor Maud totaal geen probleem ‘haar mannetje te staan’. Vrouwen zijn bij Best Fresh Group en zeker bij Eminent, goed vertegenwoordigd. “Mannen zijn bij Eminent zelfs in de minderheid. Vergeleken met andere branches is de AGF misschien wel een hardere wereld, maar vrouwen horen daarin thuis. Er zijn meer vrouwen nodig. Ze hebben een kritische blik, geven structuur en gezelligheid. De AGF-wereld zal er alleen maar beter van worden. Ik zou iedere vrouw adviseren om het werken in de AGF eens te proberen.” Hoewel de biologische AGF-wereld inmiddels het geitenwollen-

sokkenimago kwijt is, gaat het er daar iets ‘vrouwvriendelijker’ oftewel minder hardtegen-hard, aan toe dan in de reguliere AGF. “Biologisch wordt meer mainstream. De generatie waar ik in zit, koopt veel bewuster en kijkt ook naar de impact van hun aanschaf op de wereld. Qua markt is de bio-wereld nog wel een stuk kleiner. Voor jou 10 anderen gaat daar niet op en daarom is die cultuur wel iets anders.”

Met de alsmaar stijgende kosten is een van de grootste uitdagingen het betaalbaar houden van de gezonde producten die ze telen. Maud: “Dat een komkommer duurder is dan een pak koekjes helpt ons niet. Logisch dat mensen voor koekjes kiezen. Zeker als ze minder te besteden hebben. Als bedrijf willen we waarde creëren voor huidige én toekomstige generaties en ik ben er trots op dat we daarmee elke dag de wereld weer een stukje gezonder en beter proberen te maken,” besluit Maud. (ML)

maud.valstar@bestfreshgroup.com

“Deze wereld past bij mij: doorpakken en recht voor zijn raap”

Veelbelovende open markt voor Marokkaans citrus

“Er is wat minder volume, dus dat betekent dat er een mooie open markt is. De vruchten die we wel hebben, verkopen erg goed,” zegt Stephanie De Wit, eigenaar van Agri Bianco - dat groenten en fruit, waaronder citrus, uit Marokko en Zuid-Afrika inkoopt en wereldwijd exporteert - over het huidige Marokkaanse citrusseizoen. Stephanie merkt op dat de zeer hete en droge zomer resulteerde in een lager citrusvolume en een laat seizoen als gevolg van het gebrek aan kleuring door de hoge temperaturen.

nog steeds en er zijn zeer interessante regio’s waar de kwaliteit nog beter is dan voorheen.”

AANVULLEND

Met

de huidige gunstige marktomstandigheden verwacht Stephanie een goed citrusseizoen. “Ik denk dat het over het geheel genomen een heel goed seizoen voor ons wordt.” Een deel van die verwachting wordt gevoed door de veronderstelling dat de Spaanse citrusproductie – met vergelijkbare klimatologische omstandigheden als Marokko – ook lager is en met wat kwaliteitsproblemen kampt.

“Voor Marokkaanse citrus is dat goed nieuws. Momenteel hebben we een goede kwaliteit, mooi fruit. Door de lagere productie zijn de maten echt goed, de interne kwaliteit ziet er tot nu toe veelbelovend uit en we hebben fruit met echt een hoge brix-waarde.” Op basis daarvan voorziet ze een veelbelovend seizoen dat door het lagere volume misschien niet zo lang duurt als normaal. “Het hangt af van teler tot teler. Sommige gebieden hebben 20 procent minder oogst, andere 30 procent, maar we hebben geen tekort, er is genoeg volume om op de markt te concurreren met Spanje.”

GROEIENDE EXPORT

Op basis van de situatie verwacht Stephanie dat Marokkaans citrus dit jaar in trek zal zijn. “Een groot deel van de markt zal zich dit jaar op Marokko richten.” Ze merkt op dat de vraag vanuit het Verenigd Koninkrijk al enkele jaren toeneemt na Brexit, maar ook de handel naar Europa groeit. “Vanwege de steeds hogere kwaliteit en de consistente volumes zal er een grote verschuiving naar Marokkaans citrus zijn.”

Deze ontwikkeling maakt deel uit van een aanhoudende trend van groeiende Marokkaanse export, merkt Stephanie op. “De vraag lijkt seizoen op seizoen te groeien. Andere markten lijken Marokko te erkennen, we worden een goed alternatief voor Spanje als het gaat om kwaliteit en varieteiten.” Ze merkt op dat dit niet alleen geldt voor citrus, maar ook voor tomaten, bessen en groenten. Ze ziet dat Marokkaanse telers hun aanbod verbreden met nieuwe rassen en andere producten. “De Marokkaanse producten ontwikkelen zich

Een van Agri Bianco’s grootste handelspartners is Spanje. “In zekere zin vullen Spanje en Marokko elkaar aan, maar we zijn goede concurrenten als je ons wilt vergelijken op het gebied van werkwijze en onze nabijheid tot de markt. We kunnen heel gemakkelijk met Spanje concurreren waar het gaat om goede kwaliteit en superieure verpakking. We nemen hun markt echter niet per se over, er is genoeg ruimte voor ons beide.”

Ook de biologische productie is in opkomst in Marokko, merkt Stephanie op. “Het is iets waar steeds meer mensen op overstappen. Heel wat sinaasappeltelers schakelen over op biologische productie. En ook op het gebied van groenten heeft Marokko een aardig biologisch assortiment te bieden.” Het Agri Bianco assortiment omvat biologische citroensoorten en finger limes.

Hoewel het vorig jaar zichtbaar was, kan Stephanie aan het begin van het Nadorcott-seizoen niet zeggen dat krappe budgetten door de inflatie in Europa, de verkoop parten spelen. Ze denkt dat het komt door de gunstige eigenschappen van het fruit. “Ik denk niet dat de inflatie de verkoop van Nadorcott zal beïnvloeden. Het is een van die producten waaraan de con-

sument geld wil uitgeven; lekker, zoet fruit dat gemakkelijk te pellen is zonder kwaliteitsproblemen, zowel intern als extern.”

BETERE PRIJZEN

De prijzen voor Nadorcotts liggen hoger dan vorig jaar, merkt Stephanie op. “De clementines in Spanje en Marokko waren vroeg klaar, waardoor een gat ontstond dat leidde tot een mooie open markt.” Ze verwacht een welkome markt voor het hele seizoen. “Sommige seizoenen is er een periode dat er te veel fruit op de markt is, waardoor de prijs in een dip terecht komt. Ik denk dat dit seizoen de prijs consistent en goed zal blijven.” Als het effect van de inflatie zichtbaar wordt in de citrusverkoop, verwacht Stephanie dat dit meer zal zijn bij producten als sinaasappels, citroenen of grapefruit, die wat moeilijker te schillen en eten zijn dan Nadorcotts.

Stephanie ziet dat, anders dan verwacht, de markt voor Nadorcotts al vele jaren goed is. “De laatste 10 of 20 jaar is er geen beter ras op de markt geweest. Het is nog steeds de leider op de citrusmarkt als het gaat om easy peelers.” Zij vermeldt dat het ras Nadorcott, hoewel geproduceerd in bijvoorbeeld Australië of Zuid-Afrika, oorspronkelijk uit Marokko komt. “In 1982 werd Nadorcott ontdekt en Marokko besefte niet eens wat voor geweldige variëteit ze hadden.” Voor Stephanie zijn de best smakende Nadorcotts die vruchten die onder de ideale omstandigheden van het land van herkomst zijn geteeld. “Het komt hier vandaan en is hier ontwikkeld en gecreëerd. Hier liggen de wortels van dit prachtige ras, voor zowel smaak, aroma als kleur.” (MW)

stephanie@agribianco.com

T. 071 401 45 86

info@katwijkwaspeen.nl www.katwijkwaspeen.nl

Wie werkt waar sinds januari 2023?

Geswitcht Van Naar

Brian van der Staay

Jan-Willem Schrijver

Marel Fish

EMEA Cargo Solutions

Maartje Beem-Vullings FruitMasters

Willem Fiering

Jonathan Goumon

Dries Vanreusel

Jan van Heijningen

Lennart Middelburg

Bastiaan Bruinooge

Jarno Houben

Eddy Jager

Daniela Aguirre

Peter Veenman

Floris Kinkel

Bram van der Hel

Erik van Lith

Bjorn De Schoenmaeker

Jurre Schottelndreier

Kjeld Leerdam

Paul Aarts

Fred van Heyningen

Organto Europe

The Greenery

Colruyt

Eminent

TFC Holland

Primeale

Frutival Fruchthandelsgesellschaft

Greenyard Fresh

TripleF Fruit

PapriCo & SweetPoint

HelloFresh

Plus Retail

Royal HaskoningDHV

Leraar Tuinbouwonderwijs

Purple Pride

Van der Lans International

Hessing Supervers

De Groot Fresh Group

LinkThings

Normac Foodcare

PLUS Retail

Consentio

Bakker Belgium

PUM Netherlands

ABC Fresh

Fresh Del Monte

Edeka Fruchtkontor

Eddy Jager Global Sourcing Guidance

Carsol Europe

STC International

Cartama

Dutoit Europe

GroentenFruit Huis

Belgische Fruitveiling

Koolen Champignons

RVO

ZON fruit & vegetables

Growers United

Maandelijks vermelden we de AGF-switchers die de overstap hebben gemaakt naar een ander AGF-bedrijf. Heb je een switch van jezelf of namens je bedrijf te melden? Geef ze door aan marjet@agfprimeur.nl en hij staat er de volgende keer bij.

Marc Ehlert is in april 2022 in dienst gekomen bij Gebrs van Aarle en heeft allround ervaring in retail en AGF. Als commercieel eindverantwoordelijke in de gedistilleerde drankenindustrie voor de verschillende verkoopkanalen miste hij de affiniteit met het product. Marc: “In dranken ben je bezig met het bouwen van een merk en image. In de AGF-branche gaat het om de kwaliteit van het product, lekker no-nonsense.” Net als de collega’s en werkwijze in de branche: “Buiten dat mensen sociaal zijn, zijn ze heel direct. Als iemand iets wil, gaan ze er recht op af. Dat past me wel.” Hoewel Marc van boven de rivieren komt, voelt hij zich goed thuis bij het in Brabant gewortelde familiebedrijf.

Marc bewondert het feit dat de rechte lijn bij de organisatie na het overlijden van oprichter Frans van Aarle is doorgezet. Begin vorig jaar sprak dochter en algemeen directeur Marjon van Aarle duidelijk uit in de voetsporen van haar vader te willen treden. Deze nieuwe ontwikkeling sprak Marc aan. “Frans van Aarle was voor iedereen bekend. Hij had niet alleen een commerciële, maar ook een grote

sociale functie ten opzichte van zijn klanten en relaties. Als een oprichter wegvalt, zien we vaak een daling in het resultaat, maar bij ons is dat anders, we hebben de lijn kunnen doorzetten, wat best intensief was. Toen ik meer wist over de plannen van Marjon, was ik direct enthousiast. We hebben een heel ambitieus plan,” vertelt Marc.

Met een mix van ervaring, kennis en enthousiasme stuurt Marc, samen met Petra Oomens (financiën) en onder leiding van Marjon van Aarle, de organisatie richting een mooie toekomst. Waar de onderneming eerst een grote lokale partij was, ziet men zichzelf nu steeds meer als een ‘kleine grote partij’. “Het verschil tussen de twee is dat een ‘kleine’ grote partij groter kan worden, terwijl een ‘grote kleine partij’ alleen maar bezig is met in standhouden wat je hebt,” aldus Marc.

De komende jaren wil Gebrs van Aarle hun sterke punten als full service groothandel verder uitbouwen. “Gebrs van Aarle wil de zelfstandige ondernemer totaal ontzorgen. Zo kan de lokale specialist zich volledig richten op zijn of haar doelgroep en sterke punten. De kwaliteit van ons product staat nooit ter discussie en we brengen diezelfde kwaliteit tot in de koelcel van de ondernemer. Tevens bieden we tal van diensten waarmee we de speciaalzaak ontzorgen. Daarnaast breidt Gebrs van Aarle die werkwijze uit richting foodservice, grootgebruikers, grootkeukens en horecaleveranciers. “Dat werpt zijn vruchten al af, het B2B foodservice-team is in een half jaar tijd verdubbeld,” zo vertelt Marc. Een ander sterk punt van Gebrs van Aarle is dat ze eigen importlijnen en een door het NVWA gecertificeerd kwaliteitscontrolesysteem hebben. Marc: “Import gaat via eigen transport en we kunnen deze zelf keuren waardoor we een nog verser product kunnen bieden. Dat willen we verder uitbreiden.”

Op dit moment is Gebrs van Aarle bezig met een nieuw digitaal bestelsysteem. “We werken aan een systeem dat het meest klantvriendelijke zal zijn in de branche. Natuurlijk houden we ook vast aan de telefonische verkoop. Heel veel klanten willen graag spreken met hun vaste verkoper die de winkel/het bedrijf kent. We zien dat met name de jongere werknemers digitaal willen bestellen op het moment dat het hen het beste uitkomt.” Gebrs van Aarle streeft ernaar om binnen twee jaar volledig omnichannel te zijn. (ML)

Marc@aarlegebrs.nl

Marc Ehlert, Gebrs van Aarle

Qua visie en werkwijze is Gebrs van Aarle een hele nieuwe koers aan het varen

Minder bananen via België bepalen negatieve trend totale im- en export groenten en fruit

Zowel de import als de export van groenten en fruit van België is in 2022 kleiner geweest dan in de jaren ervoor. Vergeleken met 2021 was het 6 à 7 % minder. De import daalde naar 3,22 miljoen ton tegen nog 3,41 miljoen ton in 2021. De daling van de import van bananen met 10% was voor een belangrijk deel hiervan de oorzaak. Bananen maken een derde uit van de totale Belgische import van groenten en fruit. Zonder bananen was er nog altijd sprake van een min, nl. -3%. Verder importeert België ook veel grondstof voor de (diepvries) industrie, vooral peen, maar ook bonen en erwten. Van peen en erwten was de import in het 2022 ook veel kleiner dan voorheen.

De export daalde van 2,81 miljoen ton in 2021 naar 2,63 miljoen ton in 2022. Bij de export is het belang van bananen ook ongeveer een derde. De re-export van bananen was in 2022 ruim 10% kleiner dan in 2021. Excl. bananen was de export

van groenten en fruit vanuit België in 2022 een procent of 3 kleiner dan in 2021.

Bananen spelen zoals gezegd een belangrijke rol bij zowel de import als de (re-) export van groenten en fruit. In 2017 was

België: Import en export groenten en fruit in 2021 (in 1000 ton)

de handel van bananen via België het grootst. Toen werd er 1,44 miljoen ton ingevoerd. In 2022 was dat nog 1,02 miljoen ton. Voor het overgrote deel is die import bestemd voor re-export. In 2017 en 2022 ging het daarbij om resp. 1,02 en 0,83 miljoen ton.

De handel van bananen in België wordt grotendeels gedaan door buitenlandse ondernemingen. Volgens de Nationale Bank van België (NBB) gaat dat bij de import om driekwart van het totaal. Van de export maakt die handel zelfs bijna 90% uit. Bij de overige producten is het aandeel van buitenlandse ondernemingen bij de import een procent of 10 en bij de export wat meer.

België: Export groenten en fruit naar Nederland (in 1000 ton)

De bulk van de internationale handel in groenten en fruit door Belgische ondernemingen wordt gedaan door bedrijven die gevestigd zijn in Vlaanderen.

Al deze cijfers hebben betrekking op producten die op de een of andere manier door de douane zijn geregistreerd. Er is geen zicht op de doorvoer van producten die niet door de douane zijn geregistreerd.

VEEL KIWI EN ANANAS VIA BELGIË

Na bananen is kiwi het tweede importproduct. In 2022 is de import flink (+8%) gegroeid naar 223.000 ton tegen 206.000 ton in 2021. Daarvoor was het nog minder. De Belgische import van kiwi’s is zo groot, omdat de Nieuw-Zeelandse kiwi’s voor de Europese markt in Zeebrugge aankomen. Toch was de import van Nieuw-Zeelandse kiwi’s in 2022 kleiner dan de record import van 2021. De groei is toe te schrijven aan de import van Italiaanse kiwi’s. Nederland is de belangrijkste afnemer van re-export kiwi’s uit België. Voor een groot deel gaan deze kiwi’s ook weer verder Europa in.

België is ook voor de Europese import van ananas een belangrijke speler. In 2022 is er met 150.000 ton ongeveer evenveel ingevoerd als in 2021. Het gaat vooral om product uit Costa Rica. Nederland is overigens ook een grote importeur van ananas uit Costa Rica.

Naast bananen en ananas worden er ook wel mango’s via België verder naar Europese landen gere-exporteert. Maar het gaat hierbij om niet al te grote hoeveelheden. Naast bananen, ananas en mango’s is de re-export van andere groenten- en fruitproducten van bescheiden omvang.

Handel

België: Import groenten en fruit (in 1000 ton)

België: Export groenten en fruit (in 1000 ton)

België: Export groenten en fruit (in 1000 ton)

België: Export groenten

België: Import groenten en fruit uit Spanje (in 1000 ton)

België: Import groenten en fruit uit Frankrijk (in 1000 ton)

VEEL IMPORT INDUSTRIEGRONDSTOF

Peen is in volume gezien het derde importproduct. In 2022 werd er belangrijk minder van ingevoerd dan daarvoor. De peen is vooral bestemd voor de Belgische diepvriesindustrie. De meeste peen komt uit Nederland.

Bonen met in 2022 een import van 130.000 ton en erwten (103.000 ton) worden ook veel in België ingevoerd. Deze producten zijn op een bescheiden hoeveelheid bonen na vooral bestemd voor de Belgische diepvriesindustrie.

MINDER PEREN EN MEER APPELEN UITGEVOERD IN 2022

Ver achter bananen is peren het tweede Belgische exportproduct. In 2022 zijn wat minder peren uitgevoerd dan de record hoeveelheid van 2021. Toen kon er 358.000 ton worden uitgevoerd. In 2022 zal het om ca. 338.000 ton zijn gegaan. Nederland is de belangrijkste afnemer. De export naar Nederland was in 2022 ruim 10% kleiner dan het jaar ervoor. Andere grote afnemers van peren uit België zijn Frankrijk, Estland, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Spanje en Italië. De export naar Duitsland liet een mooie plus zien en die naar Italië groeide stormachtig.

Na een aantal mindere jaren trok in 2022 de export van appelen weer flink aan naar een niveau van 187.000 ton. Nederland en Duitsland zijn de belangrijkste afnemers.

200.000 TON TOMATEN

België: Export groenten en

fruit naar Frankrijk (in 1000 ton)

Van de andere producten is verder alleen de export van tomaten groter dan 100.000 ton. In 2022 is er met ca. 200.000 ton ruim 10% minder van uitgevoerd. Nederland en Duitsland zijn de voornaamste afnemers.

Prei met in 2022 een export van 67.000 ton, paprika’s (44.000 ton), komkommers (43.000 ton), uien 44.000 ton), aardbeien (36.000 ton) zijn de volgende exportproducten.

Opvallend is nog de grote groei van de import van zoete aardappelen, van 10.000 ton in 2021 naar 30.000 ton in 2022.

Kees Boon

Diversen

België: Import kiwi’s (in 1000 ton)

België: Import groenten en fruit uit Nederland (in 1000 ton)

Computerchip op basis van champignon

De huid van champignons kan worden gebruikt voor de basis van computerchips en batterijen waardoor ze gemakkelijker kunnen worden gerecycleerd. Martin Kaltenbrunner, van de Johannes Kepler Universiteit in Duitsland, zei dat de paddenstoelschimmel met succes kan worden toegepast in computerchips. De door onderzoekers geteste schil

Grootste guacamole ooit haalt Guinness Wereldrecord

van de champignon is flexibel, duurzaam en bestand tegen temperaturen van meer dan 2000ºC. Dit is ideaal voor computerchips en kan helpen om de 50 miljoen ton elektronisch afval dat jaarlijks door oude computerhardware wordt gegenereerd, te verminderen.

Een stad in de Mexicaanse staat Michoacán is in het Guinness World Records gekomen na het maken van de grootste portie guacamole. Zo'n 300 mannen en vrouwen in de gemeente Peribán maakten op zondag 20 november jl. 4.970 kilo guacamole in slechts 3 uur en 30 minuten. De enorme partij bestond uit 10 ton avocado's die in de boomgaarden

Watermeloen met watermerk

Te midden van de verzengende hitte van politieke campagnevoering bedacht een Pakistaanse politicus in Lahore een verkoelend idee. Hij verzamelde een tafel vol watermeloenen en liet deze graveren met zijn naam en deelde ze uit. De foto’s van deze watermeloendistributie-actie gingen viraal en riep een scala aan emoties op. Terwijl sommigen de inspanningen van de politicus waardeerden, gaven anderen hem tegenstand op de watermeloenen met watermerk. Sarcastische opmerkingen weerhielden de politicus er niet van om vaker gebruik te maken van promotionele acties via fruit. Zijn campagneteam brainstormt over de inzet van mango’s, zei hij.

van Peribán werden geteeld en werden gemengd met uien, tomaten, peper, lime en koriander. Het evenement werd live gestreamd naar officials van Guinness World Records, die niet aanwezig konden zijn maar het nieuwe record zondagavond bevestigden.

Marketing- en communicatieafdelingen zetten steeds vaker social media in, ook B2B-organisaties. “Ook sales heeft er een actieve rol in,” vertelt Simone van Kuijk, marketing medewerker bij Sarco Packaging dat vooral actief is op LinkedIn.

“LinkedInis een mooi medium om je online marketing te ondersteunen en je bereikt er een breed publiek mee. Dat kunnen klanten zijn, prospects of gewoonweg mensen die geïnteresseerd zijn. Het is een makkelijke, laagdrempelige en toegankelijke manier om gebruikers en volgers te informeren of interactie mee te creëren.”

Het zakelijke netwerk LinkedIn bestaat al 20 jaar en wint steeds meer aan belang. Ben je interessant als bedrijf voor gebruikers, dan is het mogelijk om een geïnteresseerde community op te bouwen. Sarco is al een eind op weg: “Sinds 3 jaar gebruiken we LinkedIn bewuster en regelmatiger. Voorheen was de pagina er al wel, maar daar lag nooit de focus op. Waar meer mensen zich in zullen herkennen: het was bijzaak, er werd iets gepost als er iets te melden viel, maar vooral wanneer er tijd voor was en eraan gedacht werd. Vandaag de dag is social media niet alleen meer een topic van de marketingafdeling, maar van de gehele commerciële afdeling. Ook sales heeft hier een actieve rol in, om ervoor te zorgen dat hun contactpersonen de bedrijfspagina gaan volgen.”

Sarco zet niet zozeer in op de kwantiteit (hoeveelheid volgers) als wel op de kwaliteit van het LinkedIn-netwerk. “Wij hebben bijna 1.100 écht waardevolle en oprecht geïnteresseerde zakelijke volgers,” zo merkt Simone op. Om hen geïnformeerd en verbonden te houden is het belangrijk

om een balans te vinden in berichten die je maakt. “Dat kunnen informatieve berichten zijn over onze verpakkingsoplossingen, projecten die gerealiseerd zijn, aankondiging van beurzen en evenementen, maar ook zeker persoonlijke successen. Persoonlijk contact vinden we erg belangrijk, zowel met leveranciers als klanten, en deze persoonlijkheid willen we ook graag uitdragen op social media. Het gaat niet alleen om wat doet Sarco, maar ook om wie zijn de gezichten achter Sarco.”

De berichten die veel likes kregen, weerspiegelen die mix van die verschillende soorten content, van video’s die de werking van een machine laten zien tot teamuitjes (zie foto’s). Simone: “Ook werken gezamenlijke posts altijd goed, bijvoorbeeld de Interpom-uitnodiging samen met Manter en Solidtec. In die post ‘tag’ je de bedrijven dan. Naast dat een post dan een groter bereik heeft, kun je op deze manier ook bij hun volgers onder de aandacht komen. Die samenwerking kun je bijvoorbeeld ook aangaan met branchemedia. Denk bijvoorbeeld aan het delen van een artikel dat in een blad geplaatst is. Of het delen van een online advertorial. Of andersom: dat branchemedia een post van jou doorplaatst.”

Het belangrijkste punt is om connecties en volgers te voorzien van informatie die zij als interessant ervaren. Hashtags (#) die je voor een woord plaatst, zijn daarvoor heel geschikt. Simone: “Ze helpen gebruikers content te laten vinden. Als bedrijf

kun je met een hashtag het bericht een labeltje meegeven. Op het moment dat je ze toevoegt aan je post worden ze blauw en aanklikbaar. Mensen die erop klikken, krijgen vervolgens meer berichten te zien waarin deze specifieke hashtags worden gebruikt.”

Simone heeft ook meteen een tip voor LinkedIn-gebruikers die op zoek zijn naar waardevolle content. “Wanneer je op een hashtag klikt kun je vanuit dat scherm er ook meteen voor kiezen de hashtag te volgen. Dit kan dus resultaten van meerdere bedrijven opleveren. Als je #verpakkingsmachines of #verpakkingsmaterialen intypt krijg je brede resultaten met uiteenlopende mogelijkheden op die gebieden. Dit kun je ook toespitsen op bijvoorbeeld #banderolleermachine, dan is de kans groter dat je het gewenste zoekresultaat vindt.”

Sarco zet het gebruik van hashtags strategisch in. “Ondanks dat gebruikers misschien geen volgers zijn van je bedrijfspagina, kunnen ze je tóch volgen. De belangrijkste reden waarom je hashtags zou willen gebruiken, is dat je op die manier op de hoogte blijft van onderwerpen die interessant zijn voor jou en de interactie kunt aangaan met mensen die ‘jouw’ hashtags gebruiken.

Het is dus een goede manier om in contact te komen met LinkedIn-gebruikers die dezelfde professionele interesses hebben als jij. Je kunt vervolgens met elkaar connecten en misschien rolt er wel een mooie samenwerking uit!”, besluit Simone. (ML)

s.vankuijk@sarcopackaging.com

Simone van Kuijk, Sarco Packaging:

“Ondanks dat gebruikers misschien geen volgers zijn van je bedrijfspagina, kunnen ze je tóch volgen”

Pieter de Keijzer, Fruitprint over de huidige hoge kosten en lage marges:

“Het is voor bio belangrijk om in het schap te blijven”

Hoewel de groei van biologische AGF in sommige landen door de inflatie stagneert, heeft Pieter de Keijzer, oprichter van Fruitprint – dat sinds 2,5 jaar de biologische groenten- en fruitteler direct verbindt met de supermarkt of de distributeur – er het volste vertrouwen in dat op lange termijn voor de biologische AGF-categorie een positieve toekomst is weggelegd.

door de vraag van een steeds meer bewuste consument alsmede een overheid die de omschakeling naar biologische teelt gaat stimuleren. De grote retailketens in Europa zetten echt aan tot het omzetten van lijnen naar volledig biologisch. Dat gaat nu vaak nog om relatief kleine producten als bijvoorbeeld limes. Maar op het moment dat zo’n programma jaarrond biologisch verkrijgbaar is, wordt die keuze ook gemaakt. Dat is ook een

enorme drijfveer om de keuze voor biologische teelt te maken.”

Momenteel spelen echter ook de hoge kosten de sector parten, die vooral aan de productiekant invloed hebben, ziet Pieter.

Hij stelt vast dat het niet altijd mogelijk is om de gestegen kosten door te berekenen.

“Niet omdat de afnemers dat per definitie niet willen, maar wij moeten competitief blijven – zeker op biologisch vlak – omdat

anders de verkoop daalt. Om die verkoop daarna weer terug te moeten winnen, is een nog grotere uitdaging. Hoewel de marges onder druk staan dit jaar, is het ook belangrijk om in het schap te blijven.” Omdat de biologische productie wereldwijd hard groeit, merkt Pieter dat de inflatie leidt tot een focus op ketenefficiëntie om kosten te besparen en winstgevend te blijven, waardoor hij verwacht dat de traditionele tussenhandel het moeilijker gaat krijgen.

GEEN VERRASSINGEN

Zelf merkt Fruitprint dat haar werkwijze – een transparante keten met een directe verbinding tussen teler en afnemer – zeker in deze tijden een voordeel biedt. “Dit model werkt met minder schakels en is dus competitiever, waarbij er uiteindelijk

“Gedreven

nog een marge overblijft voor de teler en de retailer gunstig kan blijven aanbieden. Door de directe relatie en het werken met vaste programma’s kan de teler op voorhand beter inschatten wat de opbrengst gaat zijn en waar hij aan toe is. Dat is in de traditionele handel altijd een vraagteken, waar je achteraf vaak pas hoort wat het opbrengt en waar de teler misschien niet eens weet waar zijn producten heen gaan. Dat proberen wij meer in te vullen. Daardoor kunnen de kosten, en dus ook de winst, vooraf worden ingeschat.” Pieter merkt op dat telers aangeven dat ze door de directe samenwerking onder aan de streep duidelijk meer overhouden dan voorheen. “Maar ook afnemers zijn blij met de kortere en volledig transparante keten.”

Pieter geeft aan dat Fruitprint geen onderdeel is van de keten, maar wel een groot aandeel heeft in de keten als regisseur. Fruitprint is betrokken bij het proces van het begin tot aan het moment dat de producten worden afgeleverd bij de klant. Zo behoren onder meer het opzetten en uitvoeren van programma’s, de prijsonderhandelingen, het registreren van de teler bij de supermarkten en de communicatie rondom certificeringen tot het takenpak-

ket van Fruitprint. “Dus echt het ontzorgen van zowel de telers alsook de uiteindelijke afnemer, want qua organisatie komt er redelijk wat bij kijken. Maar uiteindelijk is de zakelijke connectie wel direct tussen de teler en de afnemer; wat Fruitprint wil creëren is commitment tussen teler en supermarkt. Dat een teler niet alleen een naam op een certificaat is, maar dat ook de achtergrond en omstandigheden bekend zijn. En ook vice versa natuurlijk, zodat een teler ook echt begrijpt wat de afnemer nodig heeft om de omzet te laten groeien.”

TELERSKANT UITGANGSPUNT

Daarbij is de opdracht vanuit de teler om een koppeling te maken met verschillende afnemers, zodat het gehele assortiment vermarkt kan worden, geeft Pieter aan. Fruitprint brengt voornamelijk telers en (biologische) supermarkten samen, maar is ook actief aan de industriekant, met name voor de sapindustrie. Belangrijke contacten wat Pieter betreft, omdat ook het fruit dat cosmetisch minder mooi is, aan de man moet worden gebracht. Fruitprint is actief in Europa, met Duitsland, Oostenrijk en Denemarken als voornaamste werkgebieden, maar Pieter geeft aan dat ook Nederland en België voor het

komende jaar nadrukkelijk op de agenda staan. “Qua telers en producten is Fruitprint op dit moment een specialist op het gebied van jaarrond biologisch citrus vanuit Griekenland, Egypte, Marokko, Spanje en Zuid-Afrika. Biologische gember vanuit Peru, appels en peren uit Argentinië. En biologische groenten en meloenen uit Spanje en Griekenland. 2023 zal voornamelijk in het teken staan van groei in deze segmenten en uitbreiding met name op de thuismarkt op zowel teelt- alsook afzetgebied.”

Uitdaging voor Fruitprint daarbij is om de afnemer te overtuigen van de meerwaarde van de directe samenwerking met de teler. Transparantie speelt daarbij een grote rol. “Ik vind dat je het als supermarkt niet kunt maken om producten in te kopen zonder te weten wat de teler hier uiteindelijk voor ontvangt. Het is een grote uitdaging om de bewustwording en verantwoording bij de afnemers te creëren, zodat wat nodig is aan de telerskant om te produceren het uitgangspunt is.” (MW)

Pieter@fruitprint.eu

Colruyt

Group benut: Broodresten als basis voor paddenstoelenteelt

Het eerste idee om paddenstoelen te kweken op tot substraat verwerkt overtollig brood, werd al in 2016 geboren. Vervolgens zette Colruyt Group een test op voor zowel de teelt als de afzet, in eerste instantie via de vier vestigingen van de premium versmarkt van Colruyt Group: Cru. Toen zowel teelt als afzet succesvol bleken, zijn sinds oktober de paddenstoelen ook in de Bio-Planet-winkels - de duurzame supermarkt die onderdeel is van Colruyt Group - verkrijgbaar, vertelt Anna Gryseels, projectleider binnen het foodinnovatieteam van Colruyt Group.

“Eénvan onze grootste reststromen is brood, vandaar dat we daar verder testen mee hebben gedaan. Uiteindelijk zijn we in 2020 samen met onze partner Eclo - een stadsboerderij in Brussel waar paddenstoelen en microgroenten worden geteeld - gestart met onderzoek.” Voor de paddenstoelenteelt wordt overtollig biobrood verwerkt tot substraat. “Het brood wordt vermalen samen met houtschilfers, waarna het mycelium wordt toegevoegd en daaruit groeien de paddenstoelen.”

BESTE OPTIE

Anna geeft aan dat testen zijn uitgevoerd met oesterzwammen, shiitake, nameko

en eryngii. “Uiteindelijk bleek brood een betere optie voor het telen van paddenstoelen dan andere reststromen, zoals bierdraf of bierbostel, die Eclo ook heeft getest.” Daarna is de afzet bij de Cru versmarkten opgezet als een pilootproject. “Daarbij zagen we dat er interesse was van de klant en dat we de verkoop van de paddenstoelen konden opschalen.” Vervolgens koos Colruyt Group ervoor om de teelt onder te brengen bij Eclo en Pleurico - vooral gericht op de productie van biologische oesterzwammen - en de broodreststromen van Bio-Planet te gebruiken voor het maken van substraat. Een logische stap volgens Anna. “Bio-Planet heeft

verschillende duurzaamheidsinitiatieven en de formule is heel enthousiast om de circulaire paddenstoelen in hun winkels te verkopen: de paddenstoelen zijn zeer smaakvol, je kan ze zelfs gebruiken als vleesvervanger.”

Voorkoming van voedselverspilling en het benutten van reststromen zijn belangrijke aspecten voor Colruyt Group, zegt Hanne Poppe, Persverantwoordelijke van Colruyt Group. “Al sinds het ontstaan van de hele groep en de verschillende formules, vindt Colruyt Group duurzaamheid heel belangrijk. Bij alles wat we doen kijken we of het zowel economisch als ecologisch duurzaam is. Dat is iets wat al vanaf het begin in ons DNA zit.” Daarbij komt de gehele keten in beeld. “Als we iets opzetten, zoals in het geval van de paddenstoelen, kijken we naar het hele verhaal van bijvoorbeeld verpakking tot aan voedselverspilling.” Dat begint met een goed voorraadbeheer, geeft Hanne aan. “We hebben een zodanige ervaring in onze winkelformules opgebouwd dat wij 97 procent van de voeding in de schappen effectief verkopen dankzij doordacht voorraadbeheer en optimale bewaring. Door verspilling te vermijden

en verminderen, verkleinen we onze ecologische impact. En ook vanuit economisch perspectief biedt het voordelen. We merken dat dit in het klimaat van vandaag alleen maar belangrijker wordt.”

ECOLOGISCH EN ECONOMISCH DUURZAAM

Hanne geeft aan dat er op dat gebied binnen Colruyt Group veel initiatieven zijn. Zo is er een samenwerking met de Voedselbanken en Too Good To Go. “Voeding die niet meer verkocht of weggeschonken kan worden, wordt verwerkt in een nevenproduct, zoals diervoeding of we zetten zoals met het tot substraat verwerkt brood effectief een andere keten op,” zegt Hanne. Een ander voorbeeld zijn de Holiroots crackers van Bio-Planet, die gedeeltelijk worden gemaakt van groenten die door bijvoorbeeld een afwijkende vorm of overproductie anders niet op de markt zouden komen, laat Anna weten. “De crackers worden gemaakt door een start-up die een wedstrijd heeft gewonnen en die Colruyt Group heeft geholpen zich op de markt te lanceren.”

Colruyt Group focust in haar duurzaamheidsbeleid op zowel het ecologische als het economische aspect, geeft Hanne aan. Zij ziet dat de combinatie van deze twee elementen soms spanning met zich meebrengt. “Dat is een blijvende uitdaging. Nu de kosten zo oplopen, houden we als werkgever en als retailer veel verschillende zaken tegen het licht. Het economisch duurzame gaat voor ons vooral over efficiëntie om de kosten zo laag mogelijk te houden.” Zij geeft aan dat die efficiëntie wordt weerspiegeld in het uiterlijk van

de Colruyt- en Bio-Planet-winkels, die zij nogal spartaans noemt. “Dat heeft een reden, dat is om het zo efficiënt mogelijk te kunnen aanpakken. Als je met lage of de laagste prijzen bezig bent, gaat dat ook over de laagste kosten en het vermijden van voedselverlies.”

De stijgende kosten nopen Colruyt Group ertoe nog meer in te zetten op efficiëntie dan voorheen. Toch geeft Hanne aan dat daarbij het ecologische aspect en de lange termijn niet uit het oog worden verloren. “Dat blijft belangrijk. Het kan zijn dat pro-

jecten tijdelijk on hold worden gezet vanwege de kosten, maar we gaan een veelbelovend project niet in de vuilbak gooien. Er wordt zeker op de essentie van ecologie gefocust.” Anna geeft aan dat het foodinnovatieteam blijft zoeken naar nieuwe, duurzame en gezonde oplossingen. “Ik ben blij dat, in een economisch klimaat waarin het niet altijd even gemakkelijk is, we toch blijven streven naar innovaties en het opzetten van circulaire ketens zoals die van de paddenstoelen.”(MW)

Press@colruytgroup.com

Colruyt Group laat overtollig bio-brood verwerken tot substraat dat wordt gebruikt voor de teelt van paddenstoelen, die weer worden verkocht in de Bio-Planet winkels

“We willen meer champignons verkopen om de kosten van de inpaklocatie en de verkoop laag te houden,” zegt Jozef van den Elsen, eigenaar van Nesco Champignons, dat zich richt op de teelt en vermarkting van biologische champignons. Daarbij moet hij vaststellen dat dit moet gebeuren tegen een – door de inflatie –hogere prijs.

“Datis geen makkelijke opgave. Maar het is wel van levensbelang.” Hij ziet dat de prijs van gangbare champignons de laatste anderhalf jaar hard gestegen is. “Tegelijkertijd zijn biologische champignons op hetzelfde prijsniveau gebleven, hoewel wij met dezelfde kostprijsstijgingen te maken hebben. De kosten voor grondstoffen, energie, transport en verpakkingsmateriaal zijn hard gestegen, terwijl we onze afspraken nauwelijks of slechts mondjesmaat hebben kunnen verhogen. Dat moet nu echt wel gebeuren bij de nieuwe ronde inschrijvingen. Helemaal omdat per 1 januari de minimumlonen met 10 procent zijn gestegen.”

Het is de reden dat Nesco in november 2022 een nieuwe teeltlocatie in gebruik heeft genomen. Jozef geeft aan dat deze investering in opschaling is gedaan om de kostprijs te kunnen verlagen en rechtstreeks aan de retail te kunnen leveren. “We hebben ingroei en oogst gescheiden

om meer van dezelfde grondstof te kunnen oogsten zonder problemen met ziektes of besmettingen.” Daarnaast merkt Jozef op dat door automatisering de arbeid vereenvoudigd is, waardoor er minder arbeidskrachten nodig zijn. Verder zijn er ergonomische aanpassingen gedaan en is de nieuwe faciliteit energiezuinig. “Deze maatregelen dragen eraan bij dat we de kostenstijging binnen de perken kunnen houden en het verbetert onze concurrentiepositie.”

LICHTE TERUGVAL

Daarbij merkt Nesco dat de afzet van biologische champignons sinds de zomer van 2021 langzaam terugloopt. Jozef wijt het onder meer aan de stijgende kosten voor levensonderhoud, waardoor consumenten keuzes moeten maken. Maar ook ziet hij dat – vooral in het buitenland – regionale productie belangrijker wordt. “In het buitenland zie je meer telers die zelf ook biologische champignons gaan telen,

waardoor wij markt inleveren. Dit speelt vooral in Duitsland, Frankrijk en Oostenrijk, waar de groei van de categorie veel harder gaat dan in Nederland.”

De terugval in vraag naar champignons heeft Nesco doen besluiten om de teelt met exotische paddenstoelen uit te breiden. “We kochten exotische paddenstoelen voornamelijk in van andere telers en verkochten die. Nu telen we ze zelf en kunnen we het volledige bio-paddenstoelenpakket zelf aanbieden.” Naast de witte en de bruine champignon, teelt Nesco ook shiitake, eryngii en oesterzwammen. Jozef merkt dat consumenten nieuwsgierig zijn naar exotische paddenstoelen, waardoor die categorie wat harder groeit. “Met name eryngii, die we sinds kort telen, is de laatste tijd een groeier.”

AFZET STIMULEREN

Het baart Jozef zorgen dat de marge van biologische champignons onder druk staat. “In mijn ogen heeft het bio-product het verlies moeten pakken, terwijl bij de gangbare producten de prijzen juist stijgende zijn.” Hij ziet dat het in schril contrast staat met de ambities die de overheid heeft voor biologisch. “Er wordt uitgesproken dat men naar 15 of 25 procent biologische landbouw toe wil; dan zal er iets

Nesco realiseert met nieuwe kwekerij: Opschaling in de teelt van biologische champignons voor betere concurrentiepositie

Nesco is een bedrijf van mensen en voor mensen. Bij ons worden biologische paddenstoelen geteeld vanuit echt vakmanschap. Vakmensen met veel verstand van zaken en aandacht voor het mooie vak van paddenstoelen telen.

Statenweg 6b, 5427 HC Boekel

T +31 (0)85 7731088

nescopaddenstoelen

nescopaddenstoelen.nl

Onze producten

• Witte en bruine champignons

• Shiitake

• Portabello

• Paddenstoelenmix

• Oesterzwammen

• Eryngii

• Diverse exoten

iedereen happy.

Nesco ziet de eryngii, die het bedrijf sinds kort teelt, als een groeier

moeten gebeuren. Er moet een normaal verdienmodel zijn voor een biologische champignonteler in Nederland.” Nesco zoekt de oplossing daarvoor onder meer in het stimuleren van de afzet. “Om de meer biologische afzet te realiseren, zou je in supermarkten bijvoorbeeld alleen de kastanjechampignons biologisch kunnen aanbieden in plaats van gangbaar en ook exoten kunnen meer biologisch worden aangeboden, omdat die vrij eenvoudig biologisch te telen zijn. Verder is er een prijsverlaging nodig waardoor het aantrekkelijker wordt om bio te kopen.”

Desondanks is Jozef niet somber. “We hebben uitdagingen, maar vanuit wet- en regelgeving is er de ambitie voor meer biologische productie, dus er zal iets moeten gebeuren om de afzet te stimuleren.” Daarbij stelt hij vast dat het verdienmodel

dat onder druk staat ook zijn invloed heeft op de nieuwe aanwas in de sector, die in Nederland achterblijft. “Waarom zou je als je 20 bent in de champignonsector gaan, als je weet dat je amper een boterham kunt verdienen? Dat vind ik zorgelijk.” Overigens ziet Jozef ook dat het gebrek aan aanwas in de sector zorgt voor het verdwijnen van de kennis die de afgelopen 60 jaar in Nederland werd opgebouwd. “Dat verdwijnt allemaal naar het buitenland, waar wel op grote schaal geïnvesteerd wordt in de champignonsector, omdat men gelooft in de paddenstoel als een belangrijke voedingsbron.”

MOGELIJKHEDEN

Dit neemt overigens niet weg dat Jozef ook in Nederland nog steeds mogelijkheden ziet. “Ik denk dat de vraag zich wel herstelt, want het prijsverschil tussen gangbaar en

Elke Schroevers, Organto Foods:

consumenten is die bewust voor biologisch kiest en dat ook blijft doen. “Juist nu! Deze doelgroep is meer bezig met duurzaamheid en herkomst en wil daar ook

“Helaas blijft prijs een veelgenoemd onderdeel in gesprekken met klanten,” merkt Elke, “zeker wanneer het om de traditionele supermarkt gaat, die een sterke focus op prijs heeft.” Zij noemt het een grote uitdaging en doet een handreiking naar supermarkten om samen te werken. “In de traditionele retail wordt in strategie wel gesproken over duurzaamheid en biologisch, maar gaat het operationeel vaak toch vooral om prijs.” Terwijl dat juist is waar Organto van weg wil bewegen. “De aandacht moet af van prijs en daarmee bedoelen we dat we moeten kijken naar wat er nodig is om een product te telen en om iedereen in de keten een eerlijk deel te geven. Dat zou de eerlijke prijs moeten zijn.

bio is kleiner geworden. Daarbij zijn biologische paddenstoelen ideaal ook om in Nederland te telen, omdat maar een klein oppervlakte nodig is om veel te kunnen produceren, met weinig uitstoot. Want de champignon groeit op afvalstromen van andere sectoren en wij leveren weer organische mest terug voor hernieuwd gebruik in de land- en tuinbouw.” Zo geeft Jozef aan dat er op de nieuwe kwekerij, die een halve hectare beslaat, wekelijks 35 tot 40.000 kilo champignons geoogst kunnen worden.” Verder ziet hij dat de focus op plantaardige voeding in het voordeel van de champignons is. “Vleesvervangers worden steeds meer een hype en paddenstoelen zijn geschikt om daarbij te gebruiken.”(MW)

jozef@nescochampignons.nl

Alles is nu zo gericht op massa en rendement, dat we dat op lange termijn niet kunnen volhouden. Dan trekken we de aarde leeg. Dat willen we niet. We geloven dat we dingen anders moeten doen en dat biologisch daarin een belangrijke stap is. Als je kijkt naar het prijsverschil tussen biologisch en conventioneel, is biologisch eigenlijk niet te duur, maar is conventioneel te goedkoop,” lacht Elke.

CONSUMENTENKENNIS

Elke stelt vast dat de beweging weg van prijs en juist gericht op transparantie, duurzaamheid en eerlijke verdeling in de keten niet voor alle klanten en consumenten een vanzelfsprekendheid is. “Daarom is het voor ons belangrijk om het verhaal te vertellen wat biologisch is en waarom dat goed is voor ons, de generaties na ons én de planeet. Er is echt een gat op consumentenkennis en -perceptie. Dat kun je alleen overbruggen als je het uit kunt leggen.” Als voorbeeld noemt Elke komkommers. “Soms liggen in de supermarkt een conventionele komkommer van, zeg, 1 euro en een biologische komkommer van, bijvoorbeeld, 1,25 euro met een plasticje erom, naast elkaar. Op het eerste gezicht denken consumenten die niet voldoende weten, dat zij 25 eurocent voor een milieuvervuilend plasticje betalen. Zo zonde, als je weet dat het plasticje nauwelijks

“We moeten het verhaal vertellen”

impact op de footprint heeft en een positieve impact maakt door verlenging van de houdbaarheid, wat voedselverspilling reduceert. Die verlenging van de houdbaarheid heeft een grotere impact op de voetafdruk dan het plasticje. En is dus uiteindelijk duurzamer. Dit natuurlijk nog los van het verschil in teelt tussen de conventionele en biologische komkommer, waar biologisch beter is voor onder andere de bodem en de biodiversiteit. Wat de consument denkt is dus niet juist. Daarom is het voor ons belangrijk om het verhaal te vertellen.”

BIO-MERK

Dat verhaal vertelt Organto onder meer met haar merk I AM Organic®. “I AM Organic gelooft in “less packaging, more communication”. Daar bedoelen we mee dat als het niet nodig is, we geen verpakking gebruiken. En dat als we wel verpakken, we zo min mogelijk materialen gebruiken en zo duurzaam mogelijk, bijvoorbeeld gerecycled, recyclebaar of biologisch afbreekbaar.” Om te voorkomen dat met de verpakking ook een drager van informatie wegvalt, hebben alle producten een eigen QR-code die leidt naar een uniek digitaal paspoort om één van de pijlers van het merk te kunnen garanderen: transparantie. “Naast informatie over herkomst en transport, leggen we daarin bijvoorbeeld, als het verpakt is – op een speelse en positieve toon – uit waarom we dat hebben gedaan en wat het effect daarvan is en wat de gebruikte materialen zijn. In het paspoort geven we ook tips aan consumenten over bewaring om zo voedselverspilling te voorkomen. We willen daarmee meer zijn dan een merk en mensen in beweging brengen, vandaar bijvoorbeeld onze aandacht voor voedselverspilling.” Naast biologisch en transparant, zijn de I AM Organic producten fair to people en CO2-neutraal via CO2-compensatie. “Ook dat is een lastig verhaal om uit te leggen,

maar we zien dat steeds meer mensen dat willen weten. We proberen om dit eerlijk en begrijpelijk uit te leggen.” Zo heeft Organto bijvoorbeeld een infographic gemaakt, die de consument meeneemt in de achtergronden van carboncompensatie. “Organto streeft ernaar met het merk binnen de totale AGF-categorie biologisch beter zichtbaar te maken en meer te profileren,” geeft de marketing directeur aan.

TRACTIE

“Organto levert een groot biologisch AGF-assortiment op maat van de consument en zet dat in Europa onder het I AM Organic-merk onder meer af in Nederland, Tsjechië, Roemenië en Malta en (binnenkort) ook Ierland en Denemarken.” Bij de support speelt online een grote rol, ziet Elke. Zij merkt dat online de mogelijkheid biedt om met de doelgroep te communiceren, die vaak online is. “Dat is niet per se op het aankoopmoment, maar wel op het moment dat de consument daarin is geïnteresseerd. Socials en online zijn belangrijk voor ons om het verhaal over de bühne te brengen. Wij zoeken altijd samen met onze klanten naar mogelijk-

heden om ons verhaal te vertellen.” Naast retail wordt de out-of-home en conveniencemarkt beleverd. Een markt waarin de consument meer op zoek is naar gemak en beleving, stelt Elke vast. “Bijvoorbeeld bij kiosken op de stations kun je een biologische banaan per stuk kopen. Daar zijn onze producten een gezond alternatief op snacks én spelen duurzaamheid en gemak een grote rol. Dat zorgt voor engagement. Together we can eat the world better.” (MW)

elke.schroevers@organto.com

Odin zeilt komend jaar scherp aan de wind

Het is een wonderlijke tijd voor de biologische sector. Aan de ene kant hebben ze de wind mee met de Europese Green Deal, onlangs vertaald naar het Biologische Actieplan voor Nederland, bewustere consumenten en groeiende kritiek op het huidige voedselsysteem. Aan de andere kant waait de wind dit jaar stevig uit een andere hoek, consumenten hebben minder te besteden waardoor de afzet van biologische producten onder druk staat. Odin koerst al 40 jaar richting een ander voedselsysteem. Het groeiend aantal winkels van voedselcoöperatie Odin is hierin van strategisch belang, hoe meer winkels, hoe meer leden en dat zorgt voor groei van de coöperatie zelf.

Odin maakte in 2022 een positieve ontwikkeling door. Ze kijken terug op een groeiend aantal winkels en leden. De wind lijkt in de zeilen, maar Odin voelt ook flinke economische tegenwind. “Komend jaar moeten we nog scherper aan de wind varen. Het voordeel is dat we veel verschillende dingen doen, wat het gemakkelijker maakt waar het tegenzit om te schakelen naar delen waar weer kansen liggen. We kijken daarom goed naar onze processen. Zoveel als mogelijk proberen we in kosten te besparen. Helaas zullen we ook prijsverhogingen moeten doorvoeren,” zegt directeur Odin Merle Koomans van der Dries.

VITAAL

Odin is een op duurzaamheid en sociaal gestoeld bedrijf waarbinnen een groothandel met eigen verpakkingsafdeling, bezorgdienst die een groot deel van Nederland afdekt, winkels, markt, groente- en fruitabonnementen op 150 afhaalpunten, boerderij De Beersche Hoeve met zaadveredelingstak en een imkerij die bijenvolken verzorgt op boerderijen. Met die mix is Odin voor een klein deel zelfvoorzienend in services en producten, daarnaast werken ze nauw samen met ketenpartners. “Ons hoofddoel is echt te laten zien dat er een ander voedselsysteem mogelijk is, een vitaal voedselsysteem met

een reëel loon voor ieder die daaraan bijdraagt en met het behoud van een gezonde aarde. Door een gezond bedrijfsmodel neer te zetten, willen we anderen laten zien dat het anders kan en inspireren ook stapjes te zetten.”

Terugblikkend op afgelopen jaar komt het woord bij haar wonderlijk bovendrijven. “Van lockdown naar oorlog in de Oekraïne. De waanzinnige kostenstijgingen op alle fronten. Omzetten in de hele biologische sector die steeds meer onder druk komen te staan. De corona-zomergolf zorgde voor veel stress in de roosters. We hebben zelfs winkels af en toe eerder moeten sluiten. En daar bovenop nog de personeelskrapte. Met name in onze logistiek heeft dat er bij Odin voor gezorgd dat het af en toe echt met horten en stoten ging.”

FUNDAMENT

Odin is van begin af aan steward owned geweest, maar pas sinds 2012 een coöperatie. Sindsdien kan iedereen mede-eigenaar worden van het bedrijf. Inmiddels is Odin eigendom van bijna 15.000 leden (december 2022). “We zijn een openbaar bedrijf en dat past in de missie die we hebben. We doen het niet voor onszelf, maar om het geheel beter te maken.”

Odin Bilderdrijkstraat Amsterdam

Dat ledenfundament is in deze woelige tijd heel belangrijk. “Mensen die lid worden en boodschappen doen maken het mogelijk dat de producten geproduceerd worden zoals wij het willen. Belangrijke motivatie om lid te worden is ook dat mensen willen weten waar hun eten vandaan komt. Je ziet steeds meer van dat soort initiatieven in Nederland, zoals Herenboeren, Groentenclubs, Boeren en Buren, etc.”

Mensen kunnen op twee manieren lid zijn van de Odin coöperatie. Als mede-eigenaar ben je vanaf 100 euro aandeelhouder van Odin. Als lid kun je vervolgens meedoen aan het ledenvoordeelsysteem. Die leden betalen maandelijks een vast bedrag

vooruit en betalen een lagere prijs aan de kassa. “Ook het afgelopen jaar zijn we in ledenaantal gegroeid. We zien wel wat verschuivingen in het bestedingspatroon, maar het feit dat het ledenaantal doorgroeit betekent dat leden heel trouw zijn,” vertelt Merle. Een ander voordeel van het ledenvoordeelsysteem is dat een deel van de winkelkosten gedekt zijn.

WINKELS

De groei van Odin in het afgelopen jaar heeft veel te maken met het aantal winkels waarmee ze in 2000 startten. Winkels zijn het fysieke uithangbord van de coöperatie. Telkens als er een winkel opent, krijgen ze er meer leden bij. Er wordt daarom flink

ingezet op de retailtak. Eind januari opent de 33ste winkel in het Groningse Winsum. En begin maart de 34e winkel in het Friese Joure. Odin winkels zijn tot nu toe met name geconcentreerd in het midden van het land. De meest noordelijk gelegen winkel is onlangs geopend in Leeuwarden, de meest zuidelijke in Eindhoven waar Odin een winkel overnam uit een faillissement van een biologisch ondernemer waar ze aan leverden. Opmerkelijk was de overname van een EkoPlaza winkel in Veenendaal. Odin is daarbij overigens niet op het overnamepad gegaan. “Een EkoPlaza overnemen is echt een uitzondering. In eerste instantie gaat zo’n winkel terug naar de formule, maar als die geen interesse heeft

De AGF-afdeling bij Odin Almere

Merle Koomans van den Dries foto Annelijn Steenbruggen

en de ondernemer biedt het aan, dan kijken we er serieus naar,” reageert Merle. “Qua nieuwe winkels stampen we best door de laatste tijd. Omdat we een beperkte investeringsruimte hebben, maken we strategische keuzes bij het openen van nieuwe winkels. Meestal zijn dat overnames, maar het kan ook een nieuwe locatie zijn wat meer risico met zich meebrengt. Omdat we naast onze groothandel in Geldermalsen een hub hebben in Marum kunnen we in het noorden van het land verder uitbreiden. Daarom was Leeuwarden interessant, maar ook Winsum en Joure.”

AGF-AFDELING

Binnen de winkels is de AGF-afdeling Odins visitekaartje. De afdeling moet er picobello uitzien. Merle: “Als de AGF-afdeling niet goed is, zijn we niet tevreden. Verhoudingsgewijs verkopen we ook meer AGF dan andere supermarkten, maar dat komt omdat we verhoudingsgewijs een kleiner aanbod aan droogwaren hebben.”

Door direct met telers te werken kunnen ze het aanbod sturen. Zoveel mogelijk producten komen uit Nederland, maar er zijn ook relaties met telers uit het buitenland waar programma’s mee afgesproken worden. “Voor ons top 1 product, bananen, kun je daar niet omheen, natuurlijk. We werken hier samen met een kleine coöperatie uit Peru. Met deze bananen doen we overigens ook mee in het true pricing project. We kijken verder altijd wel goed naar de seizoenen, dus als appels in Nederland

beschikbaar zijn, dan halen we ze niet uit het buitenland. Het is altijd een afgewogen keuze. Of de foodprint van een Nederlandse appel die een jaar in de koelcel lag groter of kleiner is dan een geïmporteerde appel uit Italië, is overigens lastig te bepalen. Daarom geven we altijd het land van herkomst en bij importproducten de wijze van transport duidelijk aan. Dan kan de klant zelf zijn afweging maken. Invliegen doen we al heel lang niet, met een uitzondering voor de Demeter sperziebonen van Sekem.”

In het bepalen van het assortiment kijkt Odin naar trends, maar ze proberen ook actief producten in de markt te zetten of te behouden. Zo hebben ze veel aandacht gegeven aan het weer bekend maken van bijvoorbeeld wortelpeterselie en aardperen, maar ook verse kurkuma. Een ander voorbeeld is de samenwerking met Niek Vos van biodynamische boerderij Dames en Heren Vos. Daardoor hebben ze bijgedragen aan de introductie van de Bionica-aardappel, ook wel Nieks Witte genoemd, in Nederland. Merle: “Een robuuste aardappel met resistentie tegen phytophtera. Er werd gedacht dat consumenten geen witte aardappelen zouden lusten. We hebben dat toen uitgetest bij onze groentetas-abonnees en toen bleek dat ze de aardappelen goed, lekker en leuk vonden. Dat smaakte naar meer. Je moet niet altijd aannemen dat mensen iets niet willen, maar ook zelf stappen zetten en mensen op het idee brengen of laten

ontdekken. Een groente als schorseneren dreigt bijvoorbeeld vergeten te raken. Om te voorkomen dat die uit beeld verdwijnt, zouden we daar eigenlijk tips en recepten voor moeten gaan ontwikkelen.”

VRIJHEID EN DIVERSITEIT

In de verre geschiedenis van het bedrijf zijn groenten en fruit altijd een belangrijke basis geweest. In 1992 startte Odin met het groente-abonnement om producent en consument te verbinden en ook de consument meer te verbinden met de seizoenen. Die abonnementen zijn er nog altijd. Een groot deel van het AGF-aanbod onderscheidt zich binnen het biologisch nog met het biologisch dynamische Demeter-certificaat. Wat ook bijzonder is, is dat een steeds groter deel van de groenten van zaadvaste rassen zijn. Deze zijn vrij, dus telers die deze zaden kopen kunnen er zelf weer nieuw zaad mee oogsten en gebruiken. In tegenstelling tot hybride zaad waarmee telers gebonden worden aan de veredelingsbedrijven. “Er zijn steeds minder verschillende groenterassen en wereldwijd is de zaadhandel in handen van een klein groepje zaadleveranciers. Dat wordt ook breder bekend. Onlangs kwam naar buiten dat er meer voedsel van zaadvaste rassen moet komen om de biodiversiteit te verbeteren. Wij zijn daar al jaren mee bezig en voor ons liggen daar weer kansen.”

Odin heeft in de winkels inmiddels drie zaadvaste rasproducten die het goed doen.

Odin imker werkt samen met boeren aan meer biodiversiteit

Odin Velp organiseerde in oktober 2022 een proeverij met hybride en zaadvaste wortels

“Het gaat om uien, wortels, bieten en we zijn ook bezig met tomaten, pompoenen en spinazie,” vertelt Merle.

Bij het ontwikkelen van rassen worden ook leden van Odin betrokken. Een erg belangrijke eigenschap van zaadvaste rassen, is het feit dat er wordt veredeld op

smaak in plaats van opbrengst. Waar bij hybride rassen vooral wordt gekeken naar een zo hoog mogelijke opbrengst, wordt er bij zaadvaste rassen ook gekeken naar welk ras het beste smaakt. Op de boerderij worden sowieso veel smaakproeven gedaan, maar afgelopen jaar werden ook in twee winkels smaakproeven van wor-

tels gedaan. “Je krijgt dan meteen feedback van de consument. Het zet hen ook weer aan het denken over hoe het voedselsysteem in elkaar zit,” besluit Merle. (ML)

m.koomans@odin.nl

“Bio wordt steeds aantrekkelijker en met de nieuwe BV willen we ons compleet focussen op de biologische markt,” verklaart Jordi van den Bosch, sinds 1 januari Algemeen Directeur bij Freeland de nieuwe bio loot, Freeland Organics, die aan het bedrijf is toegevoegd. “Op afgelopen jaar na, zien we elk jaar weer een mooie groei in biologische handel. We verwachten dat daar heel veel toekomst in zit, zeker ook omdat consumenten zich steeds bewuster zijn van wat zij eten en gericht zijn op gezondheid, waardoor er meer vraag is naar onbewerkte groenten en het aandeel bio in de retail zal toenemen. We hopen met de vollegrondsgroenten een mooie stap te maken en een vaste speler te worden op de bio-markt.”

DUITSLAND EN SCANDINAVIË

Die groei ziet Freeland Organics, dat in heel Europa actief is met de handel in voornamelijk vollegrondsgroenten, voornamelijk in Duitsland en Scandinavië. “Vooral Denemarken en Duitsland zijn vooruitstrevend qua bio-handel. We merken daar veel vraag vanuit de retail.” Freeland ziet vooralsnog de gevolgen van de economische tegenwind niet terug in de afzet. “Wij werken veelal vanuit vraag, waardoor de afzet op basis van verschillende invloeden, zoals bijvoorbeeld weersomstandigheden of politieke invloeden,

Jordi van den Bosch, Freeland Organics:

“We verwachten veel toekomst in bio”

ieder jaar anders is.” Wel merkt Jordi dat de prijzen van telers en transporteurs stijgen, waardoor sommige afnemers de keuze maken om een stapje dichter bij de bron aan te kopen en daarmee wat te besparen. “Het zijn vooral de telers die het er pittig mee hebben. We proberen zo veel mogelijk af te nemen om er zo samen uit te komen.”

BALANS

Overigens streeft Freeland Organics ernaar om naast de daghandel ook meer vanuit een vaste basis te werken, zowel waar het afzet betreft, maar zeker ook in de teelt. Jordi ziet dat dit bij biologische producten belangrijk is. “Voor onze

import leggen we qua teelt ruim van te voren afspraken vast. Maar in bio proberen we ook lokaal steeds meer vaste afname aan vast aanbod te koppelen, omdat naast uien, het aanbod in biologische vollegrondsgroenten af en toe gering kan zijn, doordat het wat vatbaarder is voor klimatologische invloeden. We zoeken een balans tussen vaste afname en daghandel.”

LOKAAL EN IMPORT

Binnen de vollegrondsgroenten nemen de uien en de pompoenen een prominente plek in het assortiment van Freeland Organics in. Zoveel als mogelijk neemt het handelshuis deze producten af van lokale

telers in Nederland en Duitsland. Op het moment dat er een gat ontstaat tussen de Nederlandse bewaaruien en de nieuwe oogst plantuien, wijkt Freeland Organics uit naar Egypte voor de aankoop. Overigens geeft Jordi aan dat er voor de Hollandse bewaaruien wat uitdagingen staan te wachten, omdat vroegtijdig ontspruiten wordt verwacht en de grotere maten achterblijven door de droogte afgelopen zomer.

HOKKAIDO

Op het gebied van pompoenen ziet Jordi een toenemende interesse van supermarkten en ook in maaltijdpakketten vindt de pompoen gretig aftrek. “Je ziet Hokkaido meer terugkomen in het groentenschap en dat is de reden dat we ons meer op die pompoen willen richten. We willen daar ons steentje aan bijdragen.” Ook hier geldt dat Freeland de Egyptische pompoenen pas importeert als de lokale pompoen niet meer beschikbaar is. “Zolang het seizoen Nederlandse en Duitse Hokkaido biedt, nemen we die af en daarna stappen wij erin met importpompoenen.” Daarbij merkt Jordi op dat import uit Egypte een andere manier van werken met zich mee brengt doordat communicatie, documenten en certificaten bij tijden wat langer op zich kunnen laten wachten.

Toch ziet Freeland dat vooral die certificaten een steeds belangrijkere rol spelen binnen de biologische handel. “Afnemers willen weten waar producten vandaan komen en wie het geproduceerd heeft. Daar merk je een trend in: er is meer aandacht voor herkomst en de producent.” (MW)

jordi@freeland.nl

Minder voedselverspilling met diepgevroren groenten en fruit

U it een nieuwe enquête blijkt dat meer dan een kwart van de consumenten meer diepgevroren groenten en -fruit koopt dan drie jaar geleden en dat zij veel voordelen zien in deze voedingsmiddelen. Diepgevroren groenten en fruit maken het voor verschillende huishoudens en demografische groepen gemakkelijker om hun consumptie van groenten en fruit te verhogen en hun voedselverspilling te verminderen. De penetratie in de VS is hoog: 94% van de Amerikaanse huishoudens koopt ingevroren groenten en fruit.

Van de meer dan 1.500 ondervraagde consumenten was de meerderheid (86%) het ermee eens dat diepgevroren groenten en fruit het gemakkelijker maken om meer agf te eten. 83% gaf aan dat diepgevroren groenten en fruit hen helpen voedselverspilling tegen te gaan en geld te besparen dankzij de belangrijke kenmerken van diepgevroren groenten en fruit, zoals een langere houdbaarheid en de mogelijkheid om alleen te bereiden wat je nodig hebt. Bovendien was 76% van de respondenten het ermee eens dat diepgevroren groenten en

fruit hen helpen producten te eten die zij anders misschien niet zouden weten te bereiden. De verkoop van diepgevroren groenten en fruit in de VS bedroeg € 6,8 mld over de periode van 52 weken die eindigde op 26 juni 2022 en de hoeveelheid lag met 122 mln

kg boven het niveau van vóór de pandemie, namelijk 1,76 mld kg. De topproducten binnen het segment waren gewone groenten, aardappelen en uien en fruit, met een omzet van respectievelijk €2,7 mld, €2,2 mld en €1,4 mld.

Rob Grabert, BioOrganic:

Vanuit zijn achtergrond als voormalig Nederlands volleybalinternational is Rob Grabert gewend aan transparantie om problemen op te lossen. “In de sport moet je heel transparant samenwerken en met elkaar de problemen oplossen.” In zijn rol als eigenaar van BioOrganic – dat sinds 1999 een compleet assortiment aan biologische groenten en fruit, waarin wortelen een prominente plek innemen, uit verschillende productiegebieden in Europa aanbiedt voor zowel versmarkt als industrie – ziet hij in de bio-keten wel problemen, maar mist hij de transparantie om ze op te kunnen lossen.

Door zijn ervaring met biologische productie in verschillende landen in Europa, noemt Rob zich een soort thermometer van de markt. “Wat nu opvalt is dat de hele bio-keten verstoord is, doordat een aantal van de schakels, die een rol te spelen hebben in de transitie naar duurzame productie van groenten en fruit, niet aan tafel zitten, zich onttrekken aan de discussie en hun verantwoordelijkheid niet nemen.” Daarmee doelt Rob voornamelijk op grote partijen zoals de retail en industriële afnemers, die naar zijn mening de winst op bio-producten steeds verder vergroot.

VERDIENMODEL

“Er worden daar enorme marges gemaakt.” Daarbij stelt hij vast dat het gat tussen de groothandelsprijzen en de consumentenprijzen steeds groter wordt. “Daar zie ik een steeds grotere discrepantie en ik kan niet anders dan vermoeden dat er steeds meer gespeculeerd wordt met het bio-product. De AGF-afdeling van de supermarkt is de moneymaker en dat geld wordt voornamelijk verdiend over de ruggen van de bio-boeren, die hun verantwoordelijkheid in de keten al lang hebben genomen.”

Wat ook niet helpt is huidige economische tegenwind, waarvan Rob ziet dat die zorgt voor nog meer afhankelijkheid bij de bio-teler. Hij stelt vast dat er in Nederland, ten opzichte van de vraag, teveel biologisch AGF wordt geproduceerd. “Voor Nederland is Duitsland de grootste afzetmarkt, maar daar is er steeds meer lokaal product, waardoor het exportvenster voor de Nederlandse bio-teler steeds kleiner wordt, met als gevolg dat er nog meer druk op de markt komt, omdat er te veel bio-product is. Als er dan geen afspraken worden gemaakt over volumes en prijzen, raakt de onderkant van de bio-keten van de weg af.”

DRUK OP DE PRIJZEN

Daarnaast ziet Rob dat, vooral in Duitsland, de bio-verkopen steeds meer bij de discounters plaatstvinden. “Er is een enorme concurrentieslag waarbij de leveranciers ‘geslacht’ worden binnen de keten, om maar te kunnen voldoen aan de vraag van de discounters.” De ondernemer stelt vast dat door de lagere marge die de discounters nodig hebben, dit paradoxaal genoeg leidt tot betere prijzen voor de teler. “De discounters – alhoewel die ook niet echt vaste afspraken maken – zijn op dit

waardoor de klassieke supermarkten nog meer druk op de prijzen zetten.”

Rob merkt dat de ontwrichting in de keten leidt tot frustratie bij de telers. “Op dit moment lopen bio-telers, onder meer vanwege toenemende kosten van bewaring en weersveranderingen, veel risico.” De ondernemer geeft aan dat de telers die risico’s grotendeels zelf moet dragen, omdat de toenemende kosten maar mondjesmaat doorberekend kunnen worden en er onzekerheid is over hoeveel de afnemer gaat kopen. “Daardoor is het voor de teler lastig om het bouwplan voor het komende groeiseizoen in te vullen. Er moet echt iets gebeuren, anders gaan de telers het risico niet meer nemen. De bio-teler moet alle lasten dragen en waar gaat de winst naar toe? Naar de supermarkt of de industriële verwerker.”

KETENSAMENWERKING

De ondernemer vindt dat actie geboden is en pleit voor het ophogen van de druk door onder meer wetgeving en betere consumenteninformatie. Maar hij ziet ook dat er in andere landen wel een betere ketensamenwerking is, die resulteert in een betere afzet voor bio-producten. “Op het moment dat er bijvoorbeeld genoeg gele uien zijn, waarom haalt de retail dan de gangbare uien niet uit het assortiment? Zoals dat in onder meer Denemarken wel gebeurt. Met dat soort keuzes, die in andere landen veel principiëler gemaakt worden, kunnen stappen gezet worden, want dan ga je naar verkooppercentages in het AGF-schap waar de bio-teler wat mee kan. De markt moet zich instellen op zo lang mogelijk lokaal product, daarna regionaal en nationaal zodat geen biologische

“Er moet echt iets gebeuren, anders gaat de bio-teler het risico niet meer nemen”

appels uit bijvoorbeeld Nieuw-Zeeland worden verkocht, terwijl de koelhuizen nog vol liggen met Nederlandse biologische appels.” Rob ziet dat dit pas kan werken als alle schakels in de keten hun verantwoordelijkheid nemen. “De hele transitie is een gemeenschappelijke actie van consument, tot producent, tot supermarkt.”

Zelf maakte Rob met BioOrganic, dat onder meer Demeter en Naturland gecertificeerd is, al vroeg de keuze om zoveel mogelijk lokaal

en nationaal product aan te bieden dat uitsluitend uit Europa komt. “Dus geen import met vervuilende schepen en alle overige problemen die verbonden zijn aan importproducten van buiten Europa. De Europese markt voor de Europese boeren en bedrijven, waarbij de consumenten gestimuleerd moeten worden om meer te doen met de bio-producten van het seizoen en zoveel mogelijk lokaal en nationaal.”

Toch denkt Rob dat de huidige crisis ook kansen kan bieden. “Doordat biologisch AGF nu nog breder bij de discounter in de

Jan Groen, Green Organics:

“Er is altijd dynamiek en deining. Dat is biologisch niet anders dan voor gangbaar. Biologische groei gaat altijd trapsgewijs. Of er is te veel vraag en misschien tijdelijk te weinig productie of er is een omschakelhausse en dan moet de vraag weer mee ontwikkeld worden. Dat heeft zijn eigen dynamiek, “ duidt bio bestuurder en bio ondernemer Jan Groen, oprichter en eigenaar van Green Organics – dat jaarlijks ruim 50 miljoen kilo biologische AGF teelt, verwerkt en verkoopt - de invloed van de huidige economische dynamiek op het biologische speelveld.

schappen komt, is er ook een kans dat het daardoor prijstechnisch voor een breder publiek beschikbaar is en ook terechtkomt bij consumenten die voorheen geen biologische producten kochten.” (MW)

info@bioorganic.nl

Wel ziet hij dat de inflatie voor beide categorieën andere gevolgen heeft. “De prijsstijgingen gaan gangbaar veel harder dan in het biologische domein. Ik zie dat als gunstig. Gangbare producten zijn altijd al duurder geweest dan er voor wordt betaald. De verborgen kosten krijgen we bijvoorbeeld als belastingbetalers voor onze kiezen in de 25 miljard euro uitkoopkosten voor (vee)telers, dus we betalen de verborgen meerprijs uiteindelijk toch wel met zijn allen.”

“We naderen het punt dat gangbaar duurder is dan biologisch”

KAARTEN GOED GESCHUD

Jan ziet dat biologische producten – waarvan hij overigens opmerkt dat de afzet, ondanks diverse crises, altijd gestaag is doorgegroeid - daardoor in een interessant speelveld terecht komt. “Ik denk dat we het punt gaan naderen dat gangbaar daadwerkelijk duurder gaat zijn dan biologisch. Biologisch is heel helder: zoals we nu met de wereld bezig zijn met chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest, kan niet langer voortduren. Dat gaat een keer tot een einde leiden. Dus zijn alle kaarten voor biologisch goed geschud.” Als voorbeeld noemt hij biologische melk waar de prijs voor het biologische en het gangbare product elkaar een heel eind genaderd zijn. “Het verschil is daar, door de snelle prijsstijgingen van gangbaar, een stuk kleiner geworden waar het eerst het dubbele was. Datzelfde zien we ook bij sommige groenteteelten terug.”

Desondanks is momenteel rond de vier procent van de Nederlandse teelt biologisch en het marktaandeel van biologisch voedsel bedraagt ruim drie procent. “Dat heeft alles met aandacht te maken, als je iets geen aandacht geeft, ontwikkelt het zich ook niet.” In dat verband is Jan blij met het recente Biologische Actieplan waarin de overheid de ambitie uitspreekt dat in 2030 15 procent van het landbouwoppervlak voor biologische landbouw gebruikt wordt. “De erkenning door de overheid van de biologische teelt als volwaardig teeltsysteem en de ondersteuning om met de biologische marktontwikkeling aan de slag te gaan, is er nu ook.”

VOLHOUDBAAR

“Er zal altijd een bio-markt zijn en als we de wereld volhoudbaar willen blijven houden, dan zal die ook hard moeten groeien.” Jan stelt vast dat op het vlak van aanbod er potentieel veel telers zijn die best de omschakeling willen maken, mits er vol-

doende afzetperspectief is. Hij merkt op dat daardoor bij een puur economische focus, aanbod en vraag uit balans zouden zijn. Het is de reden dat Jan pleit om deze ontwikkeling vanuit een ander perspectief te bekijken. “De ecologische en de gezondheidskant van het verhaal zouden veel meer voorop moeten staan.” Daarbij ziet Jan dat in Nederland een “echte” culinaire cultuur ontbreekt. “In Nederland mag de eerste menselijke behoefte: het eten, niks kosten en de rest mag alles kosten. Als we met elkaar niet tot bewustwording komen en kiezen voor de volhoudbare zaak, blijft het vechten tegen de bierkaai. Daar is dus nog veel werk te verrichten.”

Waar Jan vindt dat de overheid met het Biologische Actieplan haar eerste voorzichtige verantwoordelijkheid heeft genomen en een eerste aanzet heeft gegeven, geeft hij aan ook andere schakels in de keten – handel, verwerking, retail, onderzoek, ngo’s- dat ook moeten doen. “Alle partijen moeten met elkaar samenwerken om de biologische doorontwikkeling tot een succes te maken. Dat moet wel in een verbindende sfeer gebeuren en niet door elkaar eindeloos vliegen proberen af te vangen, maar door te werken aan succesvolle ketens.”

KETENALLIANTIES

In dat proces ziet Jan ook een rol weggelegd voor de retail. “Dat gaat over de invulling van vragen als: Hoe krijgen we de retail zo betrokken dat het product op de juiste manier bij de consument gebracht wordt en hoe krijgen we de consument meer koopbereid. Het is niet langer verantwoord om niet duurzame producten te blijven promoten. Uit onderzoek blijkt dat rond de 70 procent van wat in de retail verkocht wordt niet duurzaam is. Als de retail daar niet zelf stappen in gaat zetten, zal daar wet- en regelgeving volgen vanuit de overheid.”

Het belang van ketenallianties merkt Jan ook in zijn eigen bedrijf. “Wij beheersen de productketens van zaadinkoop tot eindproduct om daarmee een goed verdienmodel voor alle schakels in de keten te realiseren.” Daarbij ziet hij het voor biologische teelt als een uitdaging om niet dezelfde ontwikkeling als de gangbare teelt door te maken met teveel focus op intensivering en economie. “Niet zoveel mogelijk uit een producerende eenheid halen en dat zo ver weg mogelijk vermarkten. Maar in een gezonde ecologie een juiste balans zoeken, waardoor er ook een breed verdienmodel is op een bedrijf met een focus op teelt voor dichtbij. We moeten eerst zien dat heel Nederland biologisch gaat consumeren. Een thuismarkt is een markt die altijd blijft en is ook relatief makkelijk benaderbaar.”

TEVOREN VERKOCHT

Dat brede verdienmodel past Jan ook bij Green Organics toe met een focus op de sectoren vers, industrie als conserven en diepvries. Daarbij zorgt het bedrijf ervoor dat er afzet is voor de productie. “Wij telen producten die we van te voren verkocht hebben.” Daarnaast is het bedrijf altijd op zoek naar nieuwe markten. Zo vermarkt Green Organics in Nederland geteelde sojabonen voor humane consumptie, waarvan Jan aangeeft dat het een noviteit is. Verder worden de mogelijkheden bekeken om Nederlandse droge soja te verwerken in producten zoals tofu of vleesvervangers. Naast een economische focus heeft het bedrijf ook een sociale focus. “We zijn een wat ik noem private coöperatie; een sociale beweging die met elkaar hard werkt aan een volhoudbare wereld. Telers en leveranciers moeten met ons een lange termijn visie hebben zodat we samen aan de biologische marktontwikkeling kunnen werken.” (MW) jan@greenorganics.nl

Sportbarbaar Joey Deen stapt in coronatijd op de fiets

Al zwaarder wordend en een pakje per dag rokend, kwam ‘sportbarbaar’ Joey Deen van Denimpex er in coronatijd achter dat fietsen best leuk was. Van stadsfietser evalueerde hij inmiddels naar een fanatieke gravelbiker.

“Nee, geen mountainbike, dat is veel te technisch,” vertelt Joey. Een gravelbike is voor hem de perfecte combinatie, je kunt overal gaan fietsen, maar niet het bochten- en heuvelwerk dat mountainbikers het liefst opzoeken. Met een mountainbike kun je eigenlijk maar heel beperkt terecht, zeker in Nederland. Bovendien kan de gravelbike ook de mountainbike routes aan. “Een gravelbike is veelzijdiger,” vertelt hij.

Kort door de bocht is een gravelbike een wielrenfiets met een aantal eigenschappen die mountainbikes ook hebben. Gravelbikes hebben meestal een racestuur, je zit erop alsof je op een racefiets zit, maar een gravelbike heeft bredere banden (en dus ook een bredere voor- en achtervork) en sommige modellen hebben zelfs net als een mountainbike een geveerde voorvork. Een gravelbike combineert zodoende de snelheid van een racefiets met de offroad kwaliteit van een mountainbike. Behalve dat je er beter niet van steile hellingen en routes met rotsblokken neemt. Op grindwegen heeft een gravelbike een goede grip, en door je racehouding kun je een tocht op wat hogere snelheid lang volhouden. “Wat de gravelbike ideaal maakt: je kunt ook echte ‘offroad-gevoel’ ervaren dat je op de weg niet altijd hebt en je komt op plekken die nog niet zo vaak ‘ontdekt’ zijn door andere fietsers,” vertelt Joey. Een favoriete fietstocht voor hem is bijvoorbeeld naar het strand en dan verder op het strand.

Een bandenplakset hoef je op lange tochten trouwens niet mee te nemen. “We rijden op melk,” grapt Joey, doelend op de vloeibare latex in de tubeless banden die hij gebruikt. Met dit systeem rijd je zonder binnenband en met een luchtdicht afgesloten systeem van buienband, velgen, velglint en ventiel. Mocht er een gaatje ontstaan, dan vult de latex dit meteen op en als fietser merk je dat niet eens. Tubeless heeft ook als voordeel dat er geen wrijving tussen de binnen- en de buitenband is, wat

voordelig is op gebied van rolweerstand en dus snelheid. Ook kan je met een tubeless band op een lagere bandenspanning rijden, waardoor je meer comfort en grip hebt, terwijl je geen extra rolweerstand hebt.

Dat Joey fietsen überhaupt leuk begon te vinden kwam door zijn vrouw. Zij was altijd al sportief en in coronatijd kon hij er niet onderuit om toch eens mee te doen. “Ik ben altijd een sportbarbaar geweest. In coronatijd stopte ik met roken, ik rookte een pakje per dag, en merkte al snel dat ik flink zwaarder werd. We hadden al stadsfietsen en dat zijn we toen gaan doen en eigenlijk vond ik dat best wel leuk.”

Joey moest van ver komen, 20 km was in het begin ruim voldoende voor zijn toenmalige conditie. Na een jaar ging het echt een stuk beter en worden de statistieken en routeprestatie bijgehouden via apps. De verste route in 2022 was 168 km. Ook fietste Joey mee met Cycle NL. Jaarlijks zet de Hartstichting een fietstocht uit voor gravelbikes om geld in te zamelen voor “het hart van een ander.” In de

AGF-nieuwsbrief had Joey ook een oproep geplaatst om hem te sponsoren. Joey: “In onze familie komen hart- en vaatziektes heel veel voor, dus ik vond dat wel een mooi doel om aan bij te kunnen dragen. Leuk dat zoveel mensen ook uit de AGF mij hebben gesponsord.”

Fietsen is overigens niet alleen maar om een betere conditie te krijgen. Joey merkt dat het ook een uitlaatklep is voor het werk. Iedereen in de AGF herkent de hectiek die het werk met zich meebrengt. “Soms heb ik een dag dat alles mis lijkt te gaan en dan is het heerlijk om op de fiets te stappen en een heel eind te gaan fietsen. Daarna ben ik alles kwijt.” Misschien dat daarom veel AGF-ers ook fietsliefhebbers zijn, het zijn er heel veel. Joey spreekt regelmatig af met een clubje AGF-fietsmatjes. “We hebben er weleens over gedacht om met een grote groep te gaan, maar je wordt al snel als peloton gezien en dan heb je een speciale vergunning nodig om te gaan fietsen, dus dat is niet zo praktisch,” besluit Joey. (ML) joey@denimpex.nl

Joey Deen (L) viert met fietsmaatjes (Leo Boersen en Rebecca Balcombe-Deen) het finishen van Cycle NL een lange afstand graveltocht ten bate van de Hartstichting

Nauwkeuriger en consequenter werken dankzij AI-technologie:

schreeuwt om innovaties in automatisering”

Complexe problemen oplossen met innovatieve technologie. Dat is wat engineersbureau QING doet. “Het zijn meestal de niet gangbare problemen waarvoor bedrijven bij ons komen. Daarbij richten we ons vooral op het automatiseren van manuele arbeidsprocessen,” steekt Bram de Vrught van QING van wal. “En dat gaat veel verder dan alleen het vervangen van een mens door een robot.”

Debedrijfsnaam verwijst, zoals al doet vermoeden, naar koning. QING werd opgericht op 30 april 2013, de dag van de troonswisseling. Daarmee kreeg Nederland niet één maar twee nieuwe koningen. QING richt zich de laatste jaren steeds meer op de foodsector. Waarom? “Omdat we met onze kennis, expertise en aanpak echt van betekenis kunnen zijn in deze sector. Geautomatiseerde processen voor de voedselverwerkende industrie zijn – zeker in vergelijking met veel andere industrieën - nog niet heel vanzelfsprekend. Op het gebied van automatisering loopt deze branche toch wel achter. Dit komt door de complexiteit van producten en processen. Je hebt te maken met veel uitdagingen, zoals kwetsbare producten en strenge hygiënerichtlijnen. Daardoor ervaren ondernemers twijfels om te starten met automatiseren: is de terugverdientijd rendabel genoeg en behoudt het proces de huidige kwaliteit?”

HUIDIGE ONTWIKKELINGEN VRAGEN

OM VERNIEUWING

En dat terwijl er in deze branche volgens hem juist ontzettend veel speelt dat vraagt om innovatie. Bram benoemt onder andere de voedselschaarste, het belang van kwaliteit, voedselveiligheid en duurzaamheid met daar tegenover de torenhoge energieprijzen en arbeidstekorten. “Er zijn zat bedrijven die hun doelstellingen niet kunnen halen, omdat ze geen personeel kunnen vinden. Ja, de loonkosten zijn hoog, maar het probleem wordt nog groter als je geen productie kunt draaien. Dit neemt in de toekomst toe, niet alleen in de AGF-sector.”

“Energie speelt ook een belangrijke rol. Vooral vanuit grootverbruikers, koelbedrijven bijvoorbeeld, krijgen we meer vragen. Ze zijn niet alleen zoekende naar nieuwe ontwikkelingen, maar willen ook weten hoe dit energievriendelijker kan

zijn. Daar kan automatisering ook aan bijdragen. Op het moment dat de prijzen gunstiger zijn, extra koelen en bij hogere prijzen juist minder koelen bijvoorbeeld. Toepassingen om slimmer energie op te wekken en te verbruiken is volop in ontwikkeling en zullen de komende jaren zeker een belangrijke rol spelen. Al met al is het voor veel bedrijven geen houdbare situatie meer, voedselproducenten zijn genoodzaakt om te automatiseren.”

LEREN EN VERBETEREN OP BASIS VAN DATA

QING richt zich op bedrijven waar veel manuele arbeid is. Te denken valt aan het automatiseren van verwerkingslijnen en kwaliteitscontroles. Handelingen die voor een mens vrij eenvoudig uit te voeren zijn, maar best complex zijn om te automatiseren. Bram legt uit dat dit verdergaat dan alleen het vervangen van een mens door een robot. “Als dat het doel is van de onderneming, prima, maar het voegt verder niets toe. Pas wanneer er echt waarde wordt toegevoegd, levert het iets op. Op zoek gaan naar de kern van het probleem in plaats van symptoombestrijding. Bijvoorbeeld door data te genereren, daarvan te leren en te verbeteren en op basis van die gegevens taken uit te voeren: arti-

“Foodsector

ficial intelligence (AI). Het helpt om ondernemers veel nauwkeuriger te laten werken en consequenter kwaliteit te leveren.”

Een voorbeeld van artificial intelligence (AI) – in dit geval deep learning – is toegepast, is de case bij Verbruggen Paddenstoelen. Hun vraagstuk was automatisering van het sorteerproces van oesterzwammen.

De vraag naar oesterzwammen is de afgelopen jaren flink gestegen. Om aan deze groei te blijven voldoen was de biologische oesterzwamkwekerij genoodzaakt om te innoveren. Er komt bij het oogsten, verpakken en sorteren van oesterzwammen namelijk veel handwerk kijken en het vinden van geschikt personeel wordt steeds lastiger. Vandaar de behoefte om het huidige productieproces van oesterzwammen nóg efficiënter uit te voeren, met daarbij de wens om een systeem op te zetten dat de geproduceerde oesterzwammen kan monitoren en op termijn zelfstandig kan sorteren.

ALGORITME IN PADDENSTOELEN

De belangrijkste parameter tijdens het sorteerproces van oesterzwammen is het formaat van de hoed van de oesterzwam.

Om dit te kunnen bepalen was software nodig die in staat is om het onderscheid tussen de oesterzwamhoed en de steel te kunnen waarnemen. Traditionele vision software bleek te complex en foutgevoelig door de grote variatie in vorm, kleur, contrast en groeirichting van de oesterzwam. Uiteindelijk werd in deep learning segmentatiealgoritme een geschikt alternatief gevonden. Deep learning algoritme herkent de hoed volgens Bram feilloos. “Met alle verzamelde data is een algoritme getraind, waardoor het systeem precies weet wat de hoed is, vervolgens de afmetingen bepaalt en in welke kwaliteitscategorie deze ingedeeld dient te worden. De technologie is ook veel minder gevoelig voor veranderingen, zoals veranderend omgevingslicht, een transportband die na verloop van tijd vies wordt of een andere productvorm. Ook wanneer bijvoorbeeld kwaliteitseisen veranderen of wanneer er met een ander type paddenstoel gewerkt moet worden, is deze technologie eenvoudig opschaalbaar of hertrainbaar. Deep learning maakt het niet alleen mogelijk de arbeidsbehoefte te optimaliseren, maar ook om waste te minimaliseren tijdens het productieproces en zelfs waardevermeerdering van het product of proces te realiseren.”

VRAAGSTUK VOORAF TOETSEN

Onlangs is QING een samenwerking aangegaan met Stäubli Robotics en Robovision, eveneens specialisten als het gaat om innovatie en technische ontwikkelingen in de foodsector. QING introduceert een nieuwe aanpak, waarbij de expertise van Stäubli op het gebied van robotics en hygiëne en de schaalbare AI-software van Robovision toegevoegd is. Hun ervaring en kennis komt samen in het Development Lab van QING. Bram: “We nodigen foodbedrijven graag uit in ons lab met hun vraagstuk en hun producten. In het lab toetsen we het vraagstuk op haalbaarheid met behulp van een Proof of Concept, zonder dat er eerst een risicovolle investering nodig is. De robotopstelling met AI-integratie kan verschillende handelingen toetsen, denk aan het inpakken en nauwkeurig sorteren van producten, stapelen van verpakkingen en het uitvoeren van kwaliteitscontroles. Door samen te werken maken we automatiseren voor iedere voedselproducent mogelijk en makkelijker.” (CH)

bdvrught@qing.nl

Peer Schraven, Compliment over ERP-systeem:

Toen tuinbouwbedrijf Compliment, dat zich richt op de teelt en vermarkting van vollegrondsgroenten, toe was aan nieuwe software, bleek juist de koppeling tussen teelt en verkoop de grootste uitdaging, vertelt directielid en mede-eigenaar Peer Schraven. “De meeste ERP-systemen zijn volledig gericht op de handel, terwijl wij een koppeling tussen teelt, verpakken en handel nodig hebben.”

Op basis van een requirements document kwam Compliment uiteindelijk uit bij Profix AGF Software. Vorig jaar is begonnen met de implementatie. “Dat is een flinke klus,” vindt Peer. “We hebben al heel veel stappen gezet en zijn nu de laatste stappen aan het zetten.” Hij trekt twee jaar uit voor de volledige implementatie van het systeem en verwacht dan ten volle te kunnen profiteren van de voordelen op bijvoorbeeld het gebied van inzicht in de bedrijfsprocessen, realtime data, minder foutgevoeligheid en de extra arbeid die wordt bespaard.

INZICHT

“Vooral het inzicht geven in de juiste data is een belangrijk aspect bij het ontwikkelen van software,” zegt Gert Goetschalckx van Profix. “Om dat doel te bereiken richten we onze software samen met de klant in op de bedrijfsprocessen, zodat de klant zich kan blijven focussen op wat belangrijk is: de groei van zijn bedrijf.” Profix maakt

data bijvoorbeeld inzichtelijk door middel van dashboards. “In functie van waar er inzicht voor nodig is, richten we alles zo in dat die data die daarvoor relevant is, gecentraliseerd wordt. Alle overbodige informatie, die alleen voor rompslomp zorgt, verwijderen we.” Gert geeft aan dat bij Compliment het inzicht geven in het teeltproces per perceel centraal stond bij de ontwikkeling van de software. “Voorheen ontbrak die informatie en dat aspect hebben wij gebruikt als basis om op verder te bouwen. De basis is er nu, we zijn nu bezig het bedrijfsproces van Compliment verder te automatiseren om het makkelijker, sneller en beter te maken.”

OP MAAT GEMAAKT

Een deel van het ERP-systeem waar Compliment mee werkt is custom made. Zo laat Peer weten dat een app voor het versturen van orders naar een tablet speciaal op maat gemaakt is. “Als de handel verkocht is, wordt er pas geoogst. Om de orders te

communiceren aan de mensen op het veld, is er een app ontwikkeld die gekoppeld is aan het Profix ERP-systeem. Daarin krijgen de ploegleiders in de eigen taal de orders die geoogst moet worden, binnen.” En ook in het magazijn is een toepassing op maat gemaakt waardoor orders automatisch op een beeldscherm verschijnen, waardoor de chauffeurs die komen laden direct kunnen zien op welk dock de te laden partij klaarstaat. Ook is de verwerking van het teeltaspect in de ERP-software custom made. “Heel de routing in het bedrijf, van verkoop, orders naar het veld sturen en terugkoppelen voor facturatie, is helemaal specifiek voor Compliment gemaakt. Profix heeft de praktijk terug kunnen brengen in de ICT.”

Maar ook het terugbrengen van de foutgevoeligheid binnen het bedrijf, ziet Peer als één van de voordelen van het nieuwe ERP-systeem. “Ik wil af van Excel-lijstjes waarbij iedereen zijn eigen interpretatie van de cijfers heeft en waarbij iedereen een eigen format ontwikkelt, wat de leesbaarheid niet ten goede komt. We hebben nu één dashboard waarin wekelijks de door ons geselecteerde KPI’s verschijnen. Iedereen die het nodig heeft, leest hetzelfde.”

“De praktijk is teruggebracht in de ICT”

VOORRAAD STAAT OP HET VELD

Het voorraadbeheer speelt een centrale rol in de software van Compliment. “De voorraad, waaruit we verkopen, staat op het veld. Het aantal planten op een veld - ieder veld staat in het systeem - is de startvoorraad van waaruit we verkopen.” Hierdoor is bekend hoeveel er is geplant en hoeveel er is verkocht en daarmee dus ook het oogstrendement van het veld. Dat is een belangrijk gegeven geeft Peer aan, omdat afnemers steeds meer verwachten van leveranciers waar het gaat om inzicht in data en cijfers. Als in de winter de Hollandse productie stilligt, nemen Spaanse en Portugese telers het stokje over. Peer meldt dat ook dit aspect in de software verwerkt is. “In het verleden werd de

buitenlandse voorraad op papier vastgelegd, maar nu is de actuele voorraad in het systeem inzichtelijk en is duidelijk wat er onderweg is.” Daardoor is ook de traceability gewaarborgd, geeft Peer aan.

STUURCIJFERS

Een belangrijk aspect voor Compliment, omdat dit ook een rol speelt bij de certificeringen. De vollegrondsgroententeler is onder meer GlobalGAP(Plus), PlanetProof en BRC gecertificeerd. “Vanuit de certificeringen moeten we de tracering kunnen waarborgen en aangeven hoe het gewaarborgd is.” Maar ook bij andere vereisten die de verschillende certificeringen stellen, kan de software behulpzaam zijn doordat gegevens over bijvoorbeeld ver-

pakking direct beschikbaar zijn. Ook los van de tracering levert het systeem veel stuurcijfers op, geeft Peer aan. Niet onbelangrijk in tijden dat er veel behoefte is aan transparantie. “Inzichtelijkheid en onderbouwing van de kostprijs worden steeds belangrijker. Dat kun je eigenlijk niet meer zonder software. Er zijn een aantal basiscomponenten die heel bepalend zijn voor de kostprijs en die we altijd realtime kunnen zien. Daardoor sta je sterker in de prijsonderhandeling.” (MW)

peer@complimentbv.nl

Voor tuinbouwbedrijf Compliment ontwikkelde Profix software waarbij inzicht in het teeltproces per perceel de basis vormt

Nauwkeurigheid is voor ons in de zaadwereld, heel belangrijk,” zegt Jos Broersen van de Kwaliteitsafdeling Seed Quality Processing Plant van Syngenta, dat zich onder meer richt op de veredeling en vermeerdering van zaaizaden. De zaden worden onder andere gescreend op plantziekten, kiem en Physical Purity waarbij onder andere wordt gekeken naar de aanwezigheid van onkruiden en plantenresten. “De doelstelling is dat alle testen goed zijn, voordat iets wordt uitgeleverd.” Jos geeft aan dat deze nauwkeurigheid ook terugkomt in het bedrijfsproces van Syngenta, waar het voorkomen van fouten centraal staat.

“Wijkunnen met het blote oog niet het verschil zien tussen bijvoorbeeld een zaadje van een cherry-tomaat of een vleestomaat. Daarom is het belangrijk dat alles met een correct batchnummer wordt aangeleverd. Wij willen dat al onze wereldwijde vendoren, de batches zaad aanleveren met een door ons bepaalde barcode.” Syngenta werkt voor het genereren van stickers met die barcodes al enige jaren met een Vendor Portal van Type 2 Solutions. “Via de Portal krijgen leveranciers toegang tot de website en op die

manier kunnen ze zelfstandig de barcodes printen.”

PROCESBORGING

Deze wijze van procesborging leidt tot minder fouten in de bedrijfsvoering, geeft Jos aan. “Zo borgen wij dat de afdeling Ontvangst, de juiste zaden uitpakt en ze ook weer van de juiste interne sticker kan voorzien.” Daarnaast zorgt het gebruik van de barcodes voor snelheid in het proces, merkt hij op. “Een barcode is te scannen, waardoor het nummer gelijk in onze systemen is op te zoeken en er geen type-

fouten kunnen ontstaan. Als je lotnummers van 10 cijfers moet overtypen, is een typfout snel gemaakt en iedere fout die gemaakt wordt, kost geld.”

Jos ziet dat het vermijden van fouten helemaal van belang is, als een handeling vaak wordt herhaald. “Dan is 0,1 procent foutmarge al te veel. Door het toepassen van barcodes die worden gescand, kun je dat eenvoudig voorkomen.” Ook aan het gebruiksgemak aan de kant van de vendoren is gedacht. Jos merkt op dat het systeem de mogelijkheid biedt om een Excelbestand te uploaden, waardoor een hele serie stickers tegelijkertijd geprint kan worden. “De leverancier kan uit het eigen systeem een download maken in Excel die vervolgens in de Vendor Portal kan worden geüpload, waardoor de leverancier minder werk heeft.”

GEBRUIKERSGEMAK

In eerste instantie paste Syngenta de barcodes voor aanlevering alleen toe bij batches zaden, maar inmiddels is het systeem ook uitgebreid met samples. “Uit heel Europa krijgen we zaadsamples binnen

Jos Broersen, Syngenta:

“Besparen door foutloos te werken met barcodes”

Grip op het proces door labeling

“De logistiek van zaden is complex, met labeling is het mogelijk om meer grip te krijgen op het proces van goederenontvangst,” zegt Judith de Witte, Sales en Marketing Manager bij Type 2 Solutions dat zich richt op data- en labelmanagement. “Als leveranciers of producenten de door het bedrijf gedefinieerde barcodes op het product bevestigen, zijn de goederen te traceren in de keten en verloopt de goederenontvangst efficiënt en snel.” Judith geeft aan dat bij het genereren van labels de Productlabel Vendor Portal ervoor zorgt dat de labels de juiste informatie krijgen, zoals artikelnummers, aantallen of gewichten, houd -

baarheidsdata en partij- of batchnummers.

Judith merkt op dat één van de aspecten die het logistieke proces van Syngenta zo complex maken is dat de vermeerdering van zaaizaden zowel op het noordelijk als het zuidelijk halfrond plaatsvindt, waardoor de batches van overal ter wereld worden verzonden. “Productlabel is een online portal en overal ter wereld toegankelijk, waardoor ook het labelen van goederen door externe vestigingen of toeleveranciers gefaciliteerd en geborgd kan worden.” (MW) judith.de.witte@t2s.nl

om te testen. Daarvoor heeft Type 2 Solutions het programma uitgebreid, zodat we ook die inspectie met lotnummers kunnen scannen.” Doordat het systeem in de cloud functioneert, hebben alle leveranciers, waar dan ook ter wereld, direct toegang, merkt Jos op. Daar-

naast geeft hij aan dat de Vendor Portal gemakkelijk in het gebruik is. “Het systeem is heel stabiel, ik krijg zelden vragen van gebruikers.” (MW)

jos.broersen@syngenta.com

Scan mij en lees het hele verhaal

Syngenta stroomlijnt inkomend proces

Productlabel Vendor Portal

Tomatenspecialist RedStar uit De Lier heeft de coronaperiode aangepakt om hun ERP-systeem te vervangen. Hierdoor kunnen ze de internationale groei bijbenen en te allen tijde een accuraat overzicht behouden. RedStar koestert de zorg voor ruim één miljoen tomatenplanten. De oogst leveren ze aan Europa en daarbuiten. Menig chef-kok kiest de sappigste RedStar-tomaatjes om elk gerecht de juiste finesse te geven.

Dit jaar viert tomatenspecialist RedStar haar 70-jarig bestaan. Uitgerekend tijdens dit jubileum wordt, na twee jaar hard zwoegen, het uitgekiende ERP-systeem ‘I-Fresh’ opgeleverd. ‘’Daarmee hebben we de stap gezet naar een data- en inzicht gedreven bedrijf,” vertelt Ryan Muradin. Hij is ICT-manager bij RedStar en samen met de I-Fresh-specialist van Axians verantwoordelijk voor het project.

‘‘Voordat we begonnen, hielden we ons hart vast of het zou lukken. We lopen voorop in onze sector en het was allemaal maatwerk. Het hele bedrijf is doorgelicht en we hebben ruim 450 processen in kaart

gebracht en gedefinieerd. We hebben onze werkwijze radicaal omgegooid. Dankzij de stappen die we hebben gezet, onder begeleiding van Axians, hebben we nu een digitaal platform dat het voor ons makkelijker en aantrekkelijker maakt om te werken met internationale partners en klanten. De I-Fresh AGF-software is ontwikkeld samen met Axians. Axians is de drijvende kracht achter RedStar 3.0. In de traditionele AGF-sector is dit wel een hightech hoogstandje.’’

WERKEN MET PLEZIER

De slogan van RedStar is Create Pure Joy. Achter deze slogan schuilt een strategie

waarmee de tomatenspecialist meer plezier wil brengen aan klanten, medewerkers en leveranciers. Dit doen ze door effectief en productief samen te werken, ondersteund door gebruiksvriendelijke systemen en processen. Als partner levert Axians een bijdrage aan de strategie van RedStar. Ryan: ‘’Wat enorm hielp, is dat onze sparringpartners bij Axians niet alleen verstand hebben van technologie, maar ook van communicatie. Dat laatste moet leidend zijn als je je bedrijf wilt optimaliseren.’’

Met het oog op de toekomstplannen van RedStar was er een nieuw ERP-systeem nodig. In 2022 is het systeem samen met leverancier Axians voor een groot deel ontwikkeld. De laatste stappen, tot aan volledige livegang, staan voor dit jaar op de rol. Niet dat het grote tomatenteelt en ook -verpak en -afzetbedrijf voorheen zonder ERP werkte, integendeel, maar het kon beter.

Raymond Langeveld en Ryan Muradin. Ruim twee jaar geleden begonnen Axians en RedStar aan het ERP-traject

“Toen het crisis werd, zagen wij dat we met de juiste innovaties bezig waren”

“Als je het fundamenteel anders gaat doen, dan heeft dat effect op alles,” zegt Ryan eind december als hij terugblikt. RedStar koos voor I-Fresh van Axians. Ruim twee jaar geleden zocht het bedrijf met een hoofdvestiging in De Lier contact op met de ERP-leverancier. Op dat moment waren er al zo’n 450 processen uitgeschreven door de tomatenspecialisten. In een gezamenlijk implementatietraject hebben RedStar en Axians gekeken wat er allemaal kon én moest gebeuren. Ryan: “Derek Huizer, business consultant van Axians, vertelt het ons ook wanneer we bepaalde zaken beter níet in het systeem kunnen zetten. Juist om het complete systeem beter te maken. En om een goede implementatie ervan in alle lagen van het bedrijf te bevorderen. Dat hoort ook bij elkaar beter maken, bij innoveren.”

Dat laatste, innoveren, dat doen ze bij RedStar. “Ook al is ERP-software an sich geen raketwetenschap,” aldus Raymond Langeveld, klantenmanager bij Axians. “Wat je met ERP-software creëert, zijn waardevolle inzichten uit alle registraties van de omvangrijke transacties. Alle transacties komen in een centrale database, waarmee

je rijke inzichten krijgt om mogelijke fouten te ondervangen en kansen in te vullen.”

HOOFD- EN BIJZAKEN SCHEIDEN

In de afgelopen zeventig jaar is het bedrijf flink gegroeid. De tomatenspecialist werkt tegenwoordig met diverse locaties in binnen- en buitenland. De markt- en bedrijfsontwikkelingen maken dat de tomatenspecialisten behoefte hadden aan meer overzicht. Dat overzicht geeft I-Fresh. De software is speciaal voor de AGF-sector door Axians ontwikkeld. “Dat RedStar zowel het telen, verpakken als de afzet onder één dak heeft, maakt dat ze qua vooruitstrevendheid nog verder gaan dan het doorsnee AGF-bedrijf,” zegt Raymond. “Elke stap in het proces heeft effect op de keten.” Ryan: “Alle processen zijn opnieuw tegen het licht gehouden. Bijvoorbeeld om te zien of we niet stiekem in de loop der jaren een work around hebben ontwikkeld. Als dat zo is, wil je dat niet in ERP integreren, maar moet je eventueel het proces aanpassen voordat je het in ERP stopt.”

De rode draad in het verhaal over de samenwerking tussen RedStar en Axians

Uw ICT-partner voor Microsoft Dynamics

AX/365 F&SCM

Fresh Dynamics is gespecialiseerd in het verbeteren van bedrijfsresultaten door middel van Microsoft gebaseerde technologie en in het bijzonder Microsoft Dynamics AX/365 F&SCM

Sinds 2008 helpen wij bedrijven met het implementeren van de software en begeleiden hen op persoonlijke wijze met het verdere gebruik van de systemen.

Wij denken met u en uw organisatie mee. Een duurzame relatie opbouwen is voor ons een belangrijke voorwaarde.

Branche specifieke oplossingen

Fresh Dynamics heeft een oplossing ontwikkeld voor branches waarin onderstaande functionaliteiten een belangrijke rol spelen:

• Tracking & tracing

Warehouse management

• Partij-administratie

Margerapportage

• Ompak- en sorteermodule

• EDI

Bedrijfspecifieke oplossingen

• Connector met ecommerce-platform (Magento)

Connector met purchase-topay oplossing

Online verkoopagentenportaal

• Online productconfigurator

• Integratie met andere ERP-pakketten (bijvoorbeeld Dynamics NAV) Meerdere interfaces op basis van webservices

• Integratie met Eazystock

Referenties worden op aanvraag beschikbaar gesteld. Zie www.freshdynamics.nl voor meer info

is volgens Raymond ‘innovatie’. Deels op het gebied van ERP-software zelf, maar zeker ook op een iets abstracter niveau. Namelijk daar waar de ERP-software de tomatenspecialisten de mogelijkheid geeft om die extra tijd elders aan te besteden. Martijn van Keulen, hoofd marketing en klantbeleving bij RedStar, vertelt: “De ERP-software maakt het mogelijk hoofdzaken van bijzaken te scheiden. Daardoor kunnen wij ons concentreren op een snellere levering, het in de markt zetten van nieuwe soorten tomaten en op het verlenen van een betere service.” Of op innovatie buiten de hoofdlocatie, zoals in de kas. Daar is RedStar inmiddels ook bij het oogsten in de kas een robot aan het testen. Een tomatenoogstrobot rijdt proefrondes in één van de kassen van de tomatenteler.

Wat RedStar wil met ERP-software is overzicht. Zeker nu er vanuit meerdere kassen in binnen- en buitenland tomaten voor de tomatenspecialist worden geteeld. Ook wil de tomatenspecialist, ondanks diverse locaties, het bedrijf op logistiek niveau als één bedrijf bekijken in ERP. Raymond wijst in het hele ketenproces bij RedStar op ‘hordes’. “RedStar wil het

liefst vanuit de klant weten welk plantje een jaar later welke specifieke tomaat oplevert. Daar zitten twintig, of misschien zelfs wel tweehonderd, hordes tussen. Dat zijn allemaal risico’s. Over die hordes moet je springen. Ondertussen zijn de marges in de sector maar klein. Het doel is om over alle hordes te springen zonder dat er één omvalt. En als er al één omvalt, dan wil je dat kunnen voorspellen.” Martijn vult aan: “Voorspellen is lastig, maar je wilt er wel zoveel mogelijk op inspelen. Wendbaarheid is een belangrijk begrip.”

ERP BEGINT IN DE KAS

Ryan geeft aan dat ERP voor de tomatenspecialist inderdaad al in de kas begint, nog ver voordat de tomaten netjes in een (flow)verpakking naar de klant gaan. “ERP geeft ons financieel inzicht. Wij delen de kassen in op basis van klantwens en rassenkeuzes. De kosten- en budgetcomponent ondervangen wij in ERP.” RedStar maakt met I-Fresh de koppeling kas-financieel én logistiek-financieel.

Als het product oogstklaar is, dan komt het door RedStar zelf ontwikkelde Grower Portal in beeld. Dat stukje software maakten de tomatenspecialisten zelf. Het sluit aan op I-Fresh van Axians. Ryan: “In het portaal meldt de teler een pallet tomaten aan, zodat, eenmaal aangekomen op onze verpakkingslocatie Poortcamp 10 in De Lier, al bekend is wat er op de pallet zit. Wij voegen de data al bij de teler aan de drager, in dit geval een pallet, toe.” Het Grower Portal werd ter voorbereiding op de implementatie van nieuwe ERP-soft-

ware ontwikkeld. “Met het portaal willen we ook partners en telers binden.” RedStar heeft in de afgelopen tijd de balans een stukje zien omslaan naar meer import. Martijn: “We zijn bijvoorbeeld meer tomaten van partners uit onder meer Marokko aan het verpakken. ERP maakt het ons makkelijker ook dan goed overzicht te behouden. Wij willen efficiënter werken, niet alleen uit oogpunt van crisis, maar juist ook uit oogpunt van grip houden en processen verbeteren.”

TRACEERBAARHEID

Daarbij herbekijkt de tomatenspecialist de hele keten kritisch, geeft Ryan tijdens een kort rondje door de verpakkingslocatie aan. “Opties als de teelt uitbesteden of vanuit andere locaties product distribueren, passeren de revue. Onafhankelijk van waar onze tomaten vandaan komen, streven we dezelfde kwaliteit na.” Een sleutelterm in de AGF-keten is tegenwoordig: traceerbaarheid. Ook daarbij helpt ERP. Martijn: “Je wilt grip houden op waar product vandaan komt. Klanten zijn vandaag de dag steeds kritischer. Zij willen de afkomst van hun tomaat weten. Dat zagen we ook in een eigen consumentenonderzoek dat we lieten uitvoeren. Dertig procent van de ondervraagden gaf aan op het etiket te kijken om te zien waar tomaten vandaan komen. Nu communiceren we nog lang niet alle data op de verpakking, maar bij vragen vanuit de keten of klant wil je wel overal antwoord op hebben.” Raymond herkent die behoefte ook van andere partijen die met ERP-software werken. “Met ERP is het mogelijk een eventueel

probleem te herleiden tot de oorsprong. Vanaf de tomaat in de kas tot in de winkel. Dan is het fijn dat je veel registreert. Op die manier weet je waar je moet beginnen met zoeken. Want traceerbaarheid wordt steeds belangrijker.”

Het hele veranderingsproces werd door RedStar al voor het uitbreken van de energiecrisis ingezet. Ryan: “Toen de energiecrisis het in de teelt moeilijker begon te maken, zagen wij dat we met de juiste dingen bezig waren.” Traditioneel neigen mensen en bedrijven ernaar op de kosten te gaan letten als het economische moeilijker gaat. “Op dat moment vergeten ze soms te blijven innoveren,” geeft de ICT-manager aan. “Dat moet je juist wel blijven doen. Crisissen zijn uiteindelijk altijd kortstondig.” Hoewel het hele ERP-proces met Axians nog niet helemaal af is, ziet Ryan terugkijkend op 2022 al wel veel verbeteringen. “Met name in de productie zijn we efficiënter geworden. We zijn van reactief naar proactief gegaan.” De ICT-manager geeft met een glimlach aan dat men zich intern inmiddels weleens afvraagt ‘waar ze al die mensen voor nodig hebben.’ “Onze mensen zijn echter echt niet minder gaan doen, maar juist meer. De tijd die ontstaat gaat op aan kwaliteitsverbetering. We blijven innoveren en ons in dit datatijdperk, met het van data informatie maken, onderscheiden.” (TT)

raymond.langeveld@axians.com

r.muradin@redstar.nl

Derek Huizer en Ryan Muradin bij een verpakkingslijn op locatie Poortcamp 10 in De Lier

Kies

kunnen makkelijker met een App overweg dan met een computer”

Digitalisering sijpelt steeds dieper door in de bedrijfsprocessen, maar in de AGF-sector zit lang niet iedereen achter een bureau. Zeker in de productieruimte vinden medewerkers het werken met een computer niet altijd handig. Koppert Cress werkte daarom graag mee bij het uittesten van de Production App van GreenCommerce. Daarmee kunnen productiemedewerkers acties voortaan direct op een tablet of telefoon invoeren.

Eenveelgehoorde wens van productiemedewerkers binnen een AGF-warehouse, was de mogelijkheid om op een eenvoudige manier activiteiten te registreren zonder daarvoor eerst naar een computer te hoeven lopen. “Vaak zie je dat medewerkers druk bezig zijn en de actie dan op een papiertje schrijven met de bedoeling om dat later op de computer in te voeren. Dat papiertje raakt weleens kwijt of blijft een tijdje in de zak zitten,” weet Wilbert Goes, Applicatie beheerder ERP | BI Specialist bij Koppert Cress. “Wanneer een productielijn klaar is met het inpakken van een pallet, kunnen ze dat direct invoeren op hun telefoon of tablet. Medewerkers hoeven niet heen en weer te lopen naar een vaste terminal, waardoor je veel flexibeler bent. Dit bespaart ons een hoop tijd. Het afmelden van een pallet wordt zodoende niet meer vertraagd of vergeten.”

A VOOR B

In de productiehal van Koppert Cress staan 4 tot 5 productielijnen. Van de totaal 70 verschillende producten worden er ongeveer 35 op de Poel 1 ingepakt in verschillende soorten omdozen en indoosverpakkingen. Heel belangrijk is dat de

voorraad up-to-date is. “Wij produceren A voor B, dat wil zeggen dat we altijd voldoende product beschikbaar hebben. Het kan zijn dat een pallet die we klaarzetten een kwartier later al in de vrachtwagen staat. Daarom is het belangrijk dat we over realtime informatie beschikken, zodat we kunnen prioriteren in het productieproces. Omdat alles samenwerkt met GreenCommerce hebben we nu nog beter inzicht in voorraden, verkoop en productiegegevens.” Het werken met de Production App is snel opgepakt door de medewerkers. Er is eigenlijk geen leercurve. Wilbert: “Een computer bedienen blijkt voor sommige productiemedewerkers nog weleens lastig, maar iedereen is inmiddels gewend aan een telefoon en het werken met apps. We hebben medewerkers van verschillende nationaliteiten en de App kan makkelijk omschakelen naar een voorkeurstaal waaronder Engels, Nederlands en Pools. De Production App werkt eenvoudig en snel, er is geen drempel om deze te gaan gebruiken.”

FEEDBACK

Koppert Cress is een van de vier bedrijven die de Production App wilde uittesten en

kijkt daar positief op terug. “Voor ons is de feedback heel belangrijk. Bij de introductie van de bètaversie van de Production App was deze voor 80 procent af. Tijdens zo’n pilottraject kunnen we de verdere invulling ervan met gebruikers samen vormgeven. Om dat goed voor elkaar te krijgen moet je er samen positief instaan, wat in dit geval echt goed gelukt is,” vertelt Robin van den Broek, ontwikkelaar bij jem-id. “De feedback die we gaven werd direct opgepakt en daardoor blijf je ook feedback geven,” aldus Wilbert. “Zelf vind ik het ook interessant om te zien hoe ze bij jem-id onze wensen vertalen naar een generieke oplossing.”

Het uitbreiden van GreenCommerce met Apps is een ontwikkeling die al enige tijd geleden is ingezet. Robin: “Omdat we zien dat onze klanten steeds meer bewegen richting specialistische werkzaamheden, vinden we dat onze software daar ook bij moet passen. Via de Apps krijg je online toegang tot jouw GreenCommerce omgeving en kun je er overal en altijd terecht om inzicht en controle te houden over de business. We hebben ons in eerste instantie gefocust op Apps voor medewerkers die ook vaak onderweg zijn: sales, inkoop en kwaliteitscontrole. De Production App is de eerste die ondersteuning biedt in het logistieke proces.”

PUZZELSTUKKEN

De Apps kun je vergelijken met verschillende puzzelstukken die perfect in elkaar passen, maar losstaand ook een geheel vormen. “Apps zijn kleiner, flexibeler en

Wilbert Goes, Koppert Cress:

“Productiemedewerkers

GreenCommerce breidt uit met Apps voor op de werkvloer en werkt in testfase nauw samen met gebruikers

eenvoudiger vervangbaar dan grote, alomvattende, Windows-applicaties. Doordat iedere App een eigen focusgebied heeft, kunnen we los doorontwikkelen en releasen. Dit zorgt voor een minimale afhankelijkheid tussen de Apps waardoor wij snel kunnen schakelen en gebruikers hun snelheid kunnen behouden,” aldus Robin.

Bij de Production App staan grip en controle over het productieproces centraal. In de huidige bètaversie is al veel functionaliteit ingebouwd. Robin: “Overzichtelijke productieplanningen, realtime voortgang van het productieproces en actieve signaleringfuncties bieden mede-

werkers de mogelijkheid om continu controle te houden over alle lopende producties. Opdrachten die zijn ingepland zijn voorzien van verschillende gegevens zoals start- en eindtijden, pauzes en bevatten een aantal verwachtingen. Om grip te houden op het proces is een visuele presentatie van de planning vs. de realiteit een erg belangrijk onderdeel. Een gebruiker kan met de App in één oogopslag zien of het productieproces op schema ligt en of er problemen optreden in het proces. Door te navigeren tussen de verschillende tabbladen kun je gemakkelijk switchen tussen de geplande opdrachten, de planning en machine(s).”

Voor Koppert Cress is de geboden functionaliteit ook weer reden om kritisch naar het eigen productieproces te kijken. “We gebruiken de Production App nog niet voor het planningsproces, maar ik denk wel dat we daar in de toekomst voordeel uit kunnen halen en ons productieproces nog efficiënter in kunnen richten,” besluit Wilbert. (ML)

robin@jem-id.nl wilbert.goes@koppertcress.com

Productiemedewerkers bij Koppert Cress kunnen via Production App de voorraad direct bijwerken, foto Koppert Cress

Willem Dijk jr., Willem Dijk AGF:

“Hogere productiviteit door nieuwe software”

Toen de bestaande software van Willem Dijk AGF, groothandel, importeur en exporteur van AGF, niet langer toekomstbestendig was, ging directeur Willem Dijk jr. op zoek naar een vervangend pakket dat kon voldoen aan de noodzaak voor verdere automatisering van de groothandel.

de verkoopkant zijn we in de loop der jaren doorontwikkeld met aspecten als just-in-time-levering, kwaliteit en korte lijnen en dat vertaalde zich niet door in het magazijn, want dat was niet verder door geautomatiseerd, waardoor we daar geen slagen konden maken. De wereld draait door en je moet verder op geautomatiseerde basis.”

AUTOMATISERING MAGAZIJN

Vooral in het magazijn leverde het gebrek aan automatisering problemen op, geeft Willem aan. “Als je moet orderpicken van een papieren lijst, hebben orderpickers meer kennis van de producten nodig waardoor de inwerktijd een langdurig en inefficiënt traject is. Met de huidige kosten en het gebrek aan personeel is dat enorm lastig.” Als het magazijn geautomatiseerd is en er met scanners gewerkt kan worden

waarbij de orderpicker vanaf het scanscherm wordt geïnstrueerd over de locatie van het product, verwacht hij een toename van productiviteit die de groeidoelstelling een impuls kan geven. “We zetten elk jaar in op doorontwikkeling en groei. Ik verwacht een vooruitgang in productiviteit te realiseren, waardoor we met hetzelfde team meer omzet kunnen draaien.”

Efficiëntie is daarbij de centrale focus van Willem Dijk AGF. “Efficiëntie betekent onder andere stijging van de productiviteit en dat is het besparen van uren en daarmee van kosten. Je kunt in de huidige maatschappij niet klakkeloos alle kostenstijgingen doorbelasten naar de klanten, want dan zou je richting onbetaalbare AGF gaan. Daarom proberen wij in te zetten op kostenreductie door de efficiëntie te verhogen, waardoor we een deel van de

kostenstijging kunnen reduceren en dat niet in de kostprijs van het product hoeft te worden opgenomen.”

ÉÉN PAKKET

Een grote wens van Willem Dijk AGF was om in het hele bedrijf met één software-pakket te kunnen werken. “Commercie: inkoop, verkoop, kwaliteit, afrekeningen, maar ook transport, warehousing, magazijn en orderpicking en daaraan gekoppeld de administratie allemaal in één pakket.” Uiteindelijk vond Willem dat in de ADS software voor de AGF-handel van Addition Solutions dat gebruikmaakt van Microsoft Dynamics 365 Business Central.

Willem maakte een bewuste keuze voor een brede AGF-applicatie met diverse functionaliteiten die ingesteld kunnen worden naar gelang de behoefte, want liever past hij de werkwijze binnen het bedrijf wat aan, dan te kiezen voor een totaal op maat gemaakt pakket. “Maatwerk kan een probleem zijn binnen de verdere doorontwikkeling van een pakket, omdat het dan moeilijker is om mee te gaan met updates.

Willem Dijk AGF verwacht door verdere automatisering efficienter te kunnnen werken en daardoor een hogere productiviteit te bereiken

Met de nieuwe scanners is het werken met papieren lijsten voor Willem Dijk AGF verleden tijd

Eén van de belangrijke redenen van onze keuze is dat met Business Central we in de toekomst altijd mee kunnen in de updates, zonder dat eerst gekeken moet worden naar wat de consequenties zijn voor het maatwerk.” Binnenkort gaat Willem Dijk AGF live met de nieuwe software.

KORT OP DE KWALITEIT

Eén van die nieuwe mogelijkheden die de nieuwe software biedt, is de commissie afrekeningsmodule. Waar het voorheen een moeizaam proces was om de verdiensten van leveranties door derden – na verkoop – te berekenen, geeft Willem aan dat nu de kosten en opbrengsten direct vanuit het systeem in een rapport inzichtelijk kunnen worden gemaakt. Daarnaast is er een koppeling gemaakt met een app voor de chauffeurs die de Willem Dijk AGF orders bij de klanten bezorgen. “Doordat de chauffeur digitaal wordt aangestuurd, is er alleen bij uitzonderingen telefonisch

contact met de planner nodig, terwijl nu alle handel telefonisch wordt doorgegeven. Daar gaan we een slag mee slaan.”

Willem geeft aan dat kwaliteitszorg een grote rol speelt binnen het bedrijf en ook binnen de software. “Kwaliteitsinspecties en herinspecties zijn nu vaak mensenwerk en dat is prima, want we zijn een familiebedrijf met een harde kern aan kwaliteitsmedewerkers die lang bij het bedrijf werken, maar ook daarin kunnen we verbeteren en efficiënter werken.” Die efficiëntieslag zit hem in de automatisering van de herinspecties van de kwaliteit van de producten. “Onze kwaliteitsdienst kan door de geautomatiseerde herinspectiemomenten heel kort op de kwaliteit zitten.”

(MW)

willemjr@willemdijk.nl

VKKT lanceert nieuwe module(s) om te

Besparen op energiekosten door koelinstallatie te sturen op EPEX prijzen

“Wij merken dat klanten mogelijkheden zoeken om de energiekosten zo laag mogelijk te houden,” zegt Richard van Driel, Projectleider Automatisering bij Van Kempen Koudetechniek (VKKT), dat zich richt op het ontwerpen, realiseren, beheren en beheersen van gecontroleerde klimaat oplossingen. “Wij leveren onze klanten handvaten om dat te doen.” Richard geeft aan dat één van die handvaten het VK-EPEX product is.

VKKT signaleert dat waar het voorheen vooral belangrijk was om energiezuinig te werken, met een focus op het beperken van het gebruik van kilowattuur, nu de totale kosten van energie de hoofdrol spelen. Richard geeft aan dat dit vooral komt doordat de energiemarkt zo is veranderd. Hij ziet dat er momenteel steeds meer gebruik wordt gemaakt van zogenaamde EPEX – European Power Exchange; de Europese elektriciteitsbeurs - spotprijzen, waar de prijs van energie varieert. “De prijzen zijn een dag tevoren bekend en fluctueren per uur.” Daardoor ontstaat de mogelijkheid om op energiekosten te sturen en dat heeft geleid tot de nieuwste loot aan de VKKT stam: VK-Epex. “Met onze kennis van de koelinstallatie kunnen wij automatisch ingrijpen op het gedrag van de koelinstallatie om zo veel mogelijk op

de energiekosten te besparen ten opzichte van traditioneel koelen. Ons online platform – de VK-Cloud – geeft klanten inzicht in het energieverbruik en het gedrag van de koelinstallatie naar aanleiding van de VK-EPEX sturing.”

BUFFEREN

Bij het proces van VK-EPEX sturing wordt gestuurd op piek- en dalmomenten van de energieprijzen. Als voorbeeld noemt Richard een vriescel, waar kan worden gebufferd door bijvoorbeeld naar -24°C of nog dieper te koelen, als de energieprijs relatief laag is. “Van die buffer kan dan later gebruik gemaakt worden door de vriescel op bijvoorbeeld -17°C te zetten als de energieprijs hoog is. Daardoor kan de gebufferde vriescel een tijdje in rust blijven en hoeft in die periode geen dure elek-

triciteit te gebruiken.” Daarbij staat voorop dat de koelcel goed blijft functioneren. Richard geeft aan dat bijvoorbeeld ook bespaard kan worden door de koelcel eenvoudig voor een bepaalde tijd uit te zetten.

Willem Dijk jr. zet met nieuwe software in op automatisering van onder meer het magazijn

Richard van Driel ziet dat klanten mogelijkheden zoeken om de energiekosten zo laag mogelijk te houden

Daarvan is hij echter geen voorstander, omdat dan de kwaliteit van het te koelen product in het geding kan komen.

PEAKSHAVING

Daarnaast signaleert VKKT dat veel van hun klanten te maken hebben met congesties op het elektriciteitsnetwerk waardoor het beschikbare elektrische vermogen vanuit het net beperkt is. “Vanuit het systeem kunnen we dan de installatie zo managen dat de gelijktijdigheid op het net geharmoniseerd wordt, waardoor er optimaal gebruik gemaakt kan worden van het beschikbare vermogen.” Eén van de manieren om dat te doen is via load-shifting. “De energieverbruikers binnen één bedrijf proberen we zo op elkaar af te stemmen dat er geen overschrijdingen zijn van het gecontracteerd vermogen. Dus niet alle elektriciteitsgebruik tegelijk, maar wachten in een rij tot de toepassing aan de beurt is om energie te gebruiken.”

Hoewel hij ziet dat het energiegebruik van een bedrijfsvoering tot op zekere hoogte voorspelbaar is, voorziet het systeem om energiegebruik te harmoniseren in algoritmes die kunnen ingrijpen in de systemen als er afwijkende gebeurtenissen zijn.

BESPARINGSPOTENTIEEL

Momenteel is een laatste testtraject van VK-Epex gaande en VKKT ziet op basis van diverse simulaties een besparingspotentieel in de kosten van tussen de 5 en de 15 procent. “Dat verschilt per dag omdat het energieprofiel dagelijks anders is en er zijn veel factoren die meespelen.” Daarnaast heeft VKKT plannen om de software uit te breiden met VK Epex PV, dat het gebruik van koeling en door zonnepanelen gegenereerde stroom, optimaliseert. Richard legt uit dat ook deze toepassing zijn oorsprong vindt in de congesties op het elektriciteitsnetwerk. “Sommige bedrijven hebben heel veel zonnepanelen en kunnen in de

zomer als ze veel stroom genereren niets daarvan terug leveren in het net, omdat er anders te veel energie is, waardoor zonnepanelen af en toe moeten worden uitgezet. Wij streven er juist naar om de energie die een bedrijf zelf opwekt, maximaal te gebruiken als het kan. We gaan de koelinstallaties sturen op Epex, maar ook op de nettoproductie van de zonnepanelen, zodat overtollige stroom zoveel mogelijk verwaard kan worden.” (MW) rd@vkkt.nl

Trends in palletisering en logistiek van diepvriesproducten

De Europese diepvriessector vertegenwoordigt naar verluidt meer dan 75 miljard euro* en alles wijst op een sterke aanhoudende groei op alle markten. De overgrote meerderheid van deze producten, samen met die in de sector gekoelde voedingsmiddelen, worden quasi altijd op pallets vervoerd en opgeslagen.

Laten we eens kijken hoe moderne geautomatiseerde systemen ervoor kunnen zorgen dat deze verpakte producten binnen het vereiste temperatuurbereik blijven, vanaf het moment dat ze de productielijn verlaten, totdat ze op een pallet worden gestapeld en in een gekoeld magazijn worden opgeslagen of in een vrachtwagen worden geladen.

Typische bevroren/gekoelde productcategorieën:

• IJs, zuivelproducten, yoghurt

• Bevroren groenten, frietjes

• Bevroren bakkerijproducten, viennoiserie

• Rood vlees, gevogelte, vis

Focus op geavanceerde tracering en reduceren van het energieverbruik Omdat het absoluut noodzakelijk is om lage producttemperaturen te handhaven, ontstond bij het palletiseren en transporteren van deze bevroren of gekoelde producten de behoefte aan speciale storingsvrije oplossingen.

Deze oplossingen moeten niet alleen zorgen voor een snelle verwerking van de producten en de beladen pallets, maar dienen eveneens rekening te houden met volgende randvoorwaarden:

• De noodzaak om de producten binnen de vestiging te traceren en te controleren of er geen onderbreking is op de koud keten en mocht dit toch gebeuren, snel te kunnen reageren.

• Toenemende druk om het energieverbruik te verminderen - elke m³ die moet worden gekoeld betekent aanzienlijke kosten, dus het doel is de benodigde ruimte voor de behandelingsapparatuur tot een minimum te beperken.

• Hoge betrouwbaarheid door gevoelige systeemelementen op omgevingstemperatuur te houden.

Waarop letten bij het plannen van een automatiseringsproject Het begint met een volledige analyse van de te verpakken producten, waarbij de vereisten voor de opslag van producten bij de juiste temperaturen om de productkwaliteit te waarborgen in acht worden genomen: (diepvries, gekoeld, koud/koud).

Aanbevolen technieken:

• Palletladingen bufferen: Producten gebufferd in blokken zodat de producten zo lang mogelijk op de vereiste temperatuur te houden.

• Minimaliseer de tijd die de producten zich buiten de vereiste temperatuurzone bevinden. Tracht de pallet te beladen, te wikkelen en te etiketteren in een paar minuten tijd.

• Gevoelige technologie zoals elektronische elementen, bedieningspanelen, meetapparatuur, enz. worden bij voorkeur buiten de vriezer gehouden.

• Traceren van de palletladingen (volle pallets): bewaken en registreren hoe lang een pallet buiten de vereiste temperatuurzone blijft.

Multi-line palletiser met verpakkingsbuffer als voorkeursoplossing

SCOTT Automation heeft een pasklaar antwoord op deze behoefte ontwikkeld, met slimme diepvries- of koelbuffer-, producthandling- en meerlijnspalletiseersystemen die de integriteit van bevroren en gekoelde voedingsmiddelen handhaven vanaf de productielijn tot en met de opslagplaatsen voor lage temperaturen (tot -25 °C) of vrachtwagens.

De multi-line palletiser verwerkt meerdere productielijnen en bevindt zich in een aparte ruimte buiten de vriezer op omgevingstemperatuur. De verpakkingen worden gebufferd op tafels in de vriezer, zodra er voldoende verpakkingen klaar zijn om een volledige pallet te vullen, roept het systeem ze op en transporteert ze naar de palletiser. De volle pallet wordt dan snel terug naar de vriezer getransporteerd.

In vergelijking met end-of-line systemen vereist deze oplossing minder ruimte en minder palletiseermachines (multiline oplossingen bestaan meestal uit één of twee machines). Het resultaat is een vereenvoudiging van de palletstromen en een aanzienlijke vermindering van het aantal heftruckbewegingen. Bovendien kan het systeem dankzij de echte “bufferzone” die de accumulatietafels vormen, een betere output van de productielijnen garanderen. Al deze factoren, gecombineerd met een

betrouwbare en beproefde oplossing, dragen bij tot een aanzienlijke verlaging van de cost of ownership.

Scott Automation - bewezen expertise SCOTT heeft met zijn jarenlange ervaring in het installeren van deze systemen een toonaangevende positie in de markt verworven. Meer in het bijzonder bij producenten van diepgevroren of gekoelde levensmiddelen die hun productie automatisch willen palletiseren, en dit zonder afbreuk te doen aan de hoge kwaliteitsnormen en met een minimale arbeidskost voor de klant.

Meerdere installaties in heel Europa, vaak 24/7 in bedrijf, zijn getuige van het succes van de SCOTT ontwerpen en systemen. Een bewering die wordt ondersteund door blue chip klanten die steeds opnieuw voor Scott kiezen.

Buffertafels (links) worden in de koel/vriesruimte geplaatst, de palletiser en wikkelaar (rechts) staan erbuiten

* Bron: https://www.statista.com/topics/4144/frozen-food market-in-europe/#dossierContents__outerWrapper

Buffertafel met pakken diepvriesbakkerij

Palletiser en palletwikkelaar doen snel hun werk buiten de vriezer

Zelfs kunststof retourbakken met complexere vormen kunnen betrouwbaar worden gepalletiseerd

De vraag naar gebruikte machines voor de voedselverwerkende en verpakkingsindustrie stijgt in de huidige wereld steeds meer. De reden hiervoor ligt, volgens Sean Schulp van STC Food Solutions, echter niet alleen in het financiële plaatje. “We zien ook steeds meer grote firma’s kiezen voor een gebruikte machine, omdat we deze vrijwel altijd gelijk kunnen leveren. Dat is in deze tijden met zeer lange levertijden een belangrijke factor.” Het bedrijf is gespecialiseerd in de handel van gebruikte machines voor de vis-, vlees- en AGF-sector.

inmiddels is zeker de helft van onze klanten actief in de AGF.”

EEN WIN-WINSITUATIE

Sinds

kort wordt het team van STC versterkt door de ervaren Piet Pannekeet, die twee jaar geleden de leiding over zijn JASA Packaging Solutions besloot over te geven op de volgende generatie. Desalniettemin ging Piet niet rustig achterover leunen, maar besloot hij Sean te helpen om STC verder uit te bouwen, waardoor hij weer dagelijks kan doen waar hij verliefd op werd: op pad voor de handel in gebruikte machines. “Een jaar of zes geleden besloot ik een handelsonderne-

ming te starten,” legt Sean uit. “Dat begon heel klein met één machine, maar groeide daarna snel. Aangezien we veel zaken deden met JASA leerde ik in de daaropvolgende jaren Piet kennen. We hadden een goede relatie en toen hij vervolgens met pensioen ging, is dat contact alleen maar intensiever geworden. Met Piet gaan er een hoop deuren open. Het heeft ervoor gezorgd dat we meer en meer voet krijgen in de groentenverwerkende industrie. De voorraad is daardoor snel opgebouwd en

Het tweetal merkt dat er een alsmaar groeiende vraag is naar gebruikte machines. “Het is, zoals aangegeven, echter niet alleen meer het financiële verhaal,” vervolgt Sean. “Voorheen zag ik wel dat ik veel contact had met kleinere, startende bedrijven die een goedkopere machine wilden. Dit komt uiteraard nog steeds veel voor, maar gezien de langere levertijd voor nieuwe machines zien we toch steeds meer aanvragen van grote klanten. De oplevering van een nieuwe machine kan soms heel lang duren. Wij hebben alles echter gelijk op voorraad, waardoor de machine snel geleverd kan worden. Vervolgens kunnen we overtollige machines weer meenemen. Zij zijn dan gelijk weer van een overbodige machine af en wij hebben weer een aanvulling op onze voorraad, waardoor het een win-winsituatie

“Lange levertijden maken gebruikte machines ook bij grote bedrijven steeds aantrekkelijker”

Sean Schulp, STC Food Solutions:

oplevert.” Piet vult aan: “Dit varieert van oudere machines tot nieuwe die bijvoorbeeld door het schrappen van een project niet meer nodig zijn. Op deze manier heeft STC een groot assortiment aan specifieke machines.”

VEEL POTENTIE IN NOORD-AFRIKA

STC Food Solutions is voornamelijk actief in Europa, maar handelt incidenteel ook met bedrijven uit regio’s als Australië of Zuid-Amerika. “Het leeuwendeel van onze activiteiten vindt plaats in Nederland, België en Duitsland, maar als een soort golf pak je dan ook Polen, Engeland, Scandinavië of dus andere werelddelen mee,” gaat Sean verder. Tegenwoordig is het bedrijf daarom ook steeds meer actief in Noord-Afrika. Piet: “Er zijn veel machines, die we in Europa minder goed aan de man kunnen brengen en vervolgens richting Noord-Afrika verschepen om ze daar weer verkoopbaar te maken. Er ligt een grote potentie voor gebruikte machines. Er zijn daar tal van kleine bedrijven die niet weten waar ze het moeten zoeken, maar het is onbekend terrein voor veel handelaren. Probeer maar eens iemand te vinden die de taal spreekt en voor je wilt werken. Wij hebben echter iemand gevonden die onze naam in Noord-Afrika uitdraagt en dat resulteert in een goede basis om in de behoefte van de ondernemers aldaar te voorzien. Bovendien hebben we regelmatig klanten die liever niet hebben dat we hun overbodige machines weer in Europa verkopen. Dan is de Noord-Afrikaanse markt daar natuurlijk ideaal voor. Zo willen we daar uiteindelijk naam maken, zoals we hier ook al aan het doen zijn.”

RELATIES OPBOUWEN

Via deze weg wil STC de gestage groei graag exponentieel door blijven zetten. “We hebben een basis gelegd, maar nu moeten we hier ook op voortborduren. Dat is voornamelijk een kwestie van relaties

opbouwen. Dat betekent dat je soms ook wat mindere kwaliteit af moet nemen om met klanten in contact te komen. Er zijn zat bedrijven die de ruimte graag terug willen, maar het zonde vinden om een machine zomaar weg te gooien. Hier ligt dus wel degelijk een groot potentieel voor een speler als wij zijn. Wij zeggen eigenlijk bijna geen nee en op die manier willen we dat mensen bij de verkoop of aankoop van een machine automatisch aan STC Food Solutions denken.”

Toch blijft het voor Sean ook een leerproces. Vragend naar de uitdagingen geeft de ondernemer toe dat delegeren en begeleiden belangrijke factoren om het potentieel te verwezenlijken. “Hoe ga ik effectief met mijn tijd om, bijvoorbeeld. Ik ben alleen begonnen en mag graag op de heftruck zitten of aan een machine knutselen. Echter moet ik dit soort taken meer en meer

delegeren. We hebben personeel aangenomen en het is voor ons nu de taak om te leren als organisatie door te groeien. We willen een constante en consistente groei vasthouden, maar gelukkig weet Piet het een en ander van een onderneming neerzetten,” lacht Sean. Dat maakt het voor Piet ook weer mooi om ergens aan te bouwen. “Het is heel fijn om Sean te kunnen helpen en mijn handen vies te maken. De potentie is enorm, maar een huis bouwen begint ook bij de fundering en niet het dak. STC kan nog behoorlijk groeien en ik ben ervan overtuigd dat we dit gaan realiseren,” besluit Piet. (JF)

info@stcfoodsolutions.com

Cargo Manager dé TMS oplossing

Volledig | Betaalbaar | Schaalbaar

Cargo Manager is dé Software oplossing voor de professionele vervoerder. Door de uitgebreide mogelijkheden van het programma is het inpasbaar bij elke transporteur.

‣ Complete TMS oplossing: van planning tot factuur

‣ Gebruiksvriendelijk

‣ In de cloud of lokaal

‣ Externe koppelingen

‣ Webportal, orderentry en meer

‣ Emballage registratie

‣ ETA berekening & bewaking

‣ Kosten berekening & bewaking

‣ Rit optimalisatie

‣ Geïntegreerd voorraad systeem (WMS)

‣ Driver App

‣ Track & Trace

‣ Geautomatiseerde douane afhandeling - Brexit Ready !

Kijk op cargomanager.nl voor een totaal overzicht

Ruim

Exotic Roots:

“Software met groeipotentieel”

“Wij zitten in de markt van de exoten en dat is op zich een groeimarkt,” licht Dion van Calsteren, mede-eigenaar van Exotic Roots, gericht op de import van exotische groenten, fruit en wortels, zijn positieve marktverwachtingen toe. Dion ziet dat de groei vooral door de toename van etnische groepen in Europa wordt gedreven en geeft aan dat de hardlopers in het assortiment onder meer mango’s, okra en pepers zijn, maar dat ook de opkomende jackfruit goed loopt.

Dejackfruit is één van de gemiddeld 150 verschillende producten die het Exotic Roots assortiment telt. “Die producten hebben allemaal hun verschillende versies en maten voor onze klanten, die vaak op zoek zijn naar een specifiek product.” En om juist die ene echte hete habanero peper uit Oeganda en niet de – net zo rode - habanero peper uit Marokko of Spanje aan de klant toe te wijzen, is een goed voorraadbeheer cruciaal volgens Dion.

MIXORDERS

“Uit het hoofd gaat dit met zo veel verschillende producten niet, je moet echt een systeem hebben wat dat bijhoudt.” Exotic

Roots maakt daarvoor gebruik van FreshERP van DNA Services, voorheen van Coöperatieve Caswell IT Group. “Wij kunnen een product zo gedetailleerd mogelijk omschrijven en de voorraad heel overzichtelijk bijhouden, zodat we zowel de leverancier als de afnemer goed kunnen informeren.” Doordat Exotic Roots zoveel producten in het assortiment heeft, zijn er ook veel mixorders. “We hebben soms pallets van bijvoorbeeld 75 verschillende producten afkomstig uit vijf verschillende landen. Dat wordt allemaal heel goed bijgehouden in het systeem, waardoor we overzicht kunnen houden.”

Een uitdaging vindt Exotic Roots in de sourcing. “Het vinden van goede partners om langdurig mee samen te werken is soms een uitdaging. Zeker in de exotische markt zijn veel partijen nog niet zo gevestigd dat alles op orde is.” Daarmee doelt Dion onder meer op certificeringen, die bij sommige leveranciers nog ontbreken. Dions stelt vast dat dergelijke certificeringen juist van belang zijn om nieuwe markten aan te boren en het dus nodig is om inzicht te hebben in welke producten wel en welke niet zijn gecertificeerd. “Je kunt in het systeem zo diep in de informatie gaan, als je wilt. Dat gaat bijvoorbeeld over verschillende maten, maar ook alle bij de producten behorende certificaten kunnen daarin verwerkt worden.”

KOPPELINGEN

Exotic Roots is een jong bedrijf dat sinds 2020 bestaat en de ambitie heeft om door te groeien. Dion constateert dat dit vraagt om software die ook schaalbaar is. “Eén van de redenen waarom we voor FreshERP hebben gekozen, is dat het systeem

Automatisering een must door economische omstandigheden

Oorspronkelijk ontwikkeld in de jaren ’90 is FreshERP inmiddels uitgegroeid tot een voortdurend geüpdatet platform voor de AGF-sector. “Het is een generiek product waar alle innovaties, doorontwikkelingen en suggesties van klanten in doorgevoerd worden. Alle klanten draaien op dezelfde versie die continu wordt voorzien van innovaties. Voor mij is dat het nieuwe werken: dat de community ideeën aandraagt, die wij als leverancier vervolgens kunnen benutten,” legt Hans de Wit, Commercieel Directeur en mede-eigenaar van IT-bedrijf DNA-Services, de ontwikkeling van FreshERP uit.

Zo merkt DNA Services dat momenteel datavisualisatie een hot topic is. “Hoe kan ik data visueel maken? Bijvoorbeeld: wat is het hardst lopende product van een bedrijf of welke verko per presteert het best? Wij zorgen er dan voor dat we dan in FreshERP een moderne tool integreren of koppelen. Daarna zijn we in staat om de database van FreshERP te ontsluiten en kunnen alle klanten die tool gebruiken. Daarmee faciliteer je de community, maar bied je de individuele klant de keuze om de innovatie te omarmen.” Deze manier van werken houdt ook in dat DNA Services niet alle toepassingen zelf ontwikkelt, maar ook API-koppelingen naar software van derden maakt. “Dat zorgt ervoor dat we heel erg snel nieuwe innovaties kunnen uitrollen. Zoals bijvoorbeeld koppelingen naar externe kwali teitsrapportages of –systemen, maar ook naar webshops van FreshERP-gebruikers. Zo worden we steeds beter inzetbaar.”

“Los van de innovaties is FreshERP een geïntegreerd pakket waar mee inkoop, verkoop, complexe importfaciliteiten, voorraad- en partijadministratie, fustadministratie, douanefunctionaliteiten,

veel functionaliteit biedt waar we gebruik van kunnen maken. Op het moment dat we een volgende stap willen maken kunnen we extra functionaliteit gaan inzetten. Er zijn nog zoveel mogelijkheden waar DNA Services ons bij kan assisteren. Er kunnen naar behoefte aanpassingen en koppelingen gemaakt worden.”

Eén van die koppelingen die recent is gerealiseerd voor Exotic Roots betreft een koppeling tussen B2B-bestelplatform Exotics Plaza en FreshERP. “Er is een kop peling gemaakt waardoor het aanbod op de webshop correspondeert met de fysie ke voorraad en waardoor de orders in de webshop direct binnenkomen bij Fres Het

Reserveer nu uw advertentie:

T. +31 (0)166 69 82 32 -

In december vorig jaar startte Bel Impex de teelt en verkoop van Surinaamse kouseband weer op na een sterk verstoorde keten tijdens de coronaperiode met alle negatieve effecten op de aanvoer van dien. “Door de Covid-maatregelen zagen we het aantal vluchten sterk afnemen, omdat het toerisme helemaal stilviel en daarmee de mogelijkheid om luchtvracht geregeld te krijgen sterk werd beperkt. Het eerste jaar nadat de coronamaatregelen ingingen was er zelfs helemaal geen vliegverkeer,” vertelt directeur Martin van Lier.

“Al met al waren er de nodige bottlenecks. Zo stegen de logistieke kosten fors, wat nog eens een extra drempel wierp op de toch al lastige Covid-periode. Ook gingen de telers op zoek naar alternatieve teelten, omdat kouseband een product is dat in de Dominicaanse Republiek maar beperkt wordt geconsumeerd. De Europese wet- en regelgeving voor de import van kouseband is in 2020 verscherpt, dus dat maakt het voor deze productgroep nog eens extra lastig.”

Hoewel er meerdere variëteiten kouseband bestaan, geniet de Surinaamse variant in Nederland de grootste populariteit. Bel Impex betrekt overigens zelf kouseband uit de Dominicaanse Republiek en niet

uit Suriname. “Onze kwaliteitseis is om ten minste GlobalGAP teelt te garanderen en structureel op een hoog kwaliteitsniveau te leveren. Ervaring uit het verleden heeft ons geleerd dat Suriname hierin niet de juiste partners kon bieden,” aldus Martin.

NIEUWE TEELTPROJECT IN AFRIKA

Inmiddels lopen er ook projecten om de teelt van kouseband in Afrika op te gaan zetten. “De eerste uitkomsten zijn zeer positief. Wij hebben hierop hoge verwachtingen om dit verder te kunnen gaan uitbouwen,” vertelt Martin. Volgens hem komt de teelt van kouseband het beste tot zijn recht in de tropische landen. “Sinds een paar jaar komt er, vooral in de zomer ook een type kouseband uit Spanje, maar de smaak en het uiterlijk hiervan voldoen eerlijk gezegd niet aan de vereiste kwaliteitsnormen. Omdat er een tekort aan kouseband is, wordt dit product wel verkocht, maar dat is eerder vanwege een gebrek aan beter.”

“We zijn blij dat we onze klanten weer met Surinaamse kouseband kunnen bedienen. De kwaliteit is zoals vanouds, dus daar zijn we erg blij mee,” vervolgt Martin. “De verwachtingen voor dit jaar zijn positief. We zien dat er bij onze relaties veel

vraag is naar onze kouseband, meer dan waar wij momenteel helaas aan kunnen voldoen. Maar we zijn volop aan het opschalen en verwachten het aanbod in 2023 weer op niveau te gaan krijgen. Mits we aan de juiste specificaties kunnen voldoen, zien we nog hele mooie groeikansen voor het aankomende jaar.”

Bel Impex verkoopt de kouseband hoofdzakelijk in de thuismarkt Nederland, zowel via de etnische groothandels, supermarkten als horecagroothandels. Het aantal aanbieders is volgens Martin overzichtelijk. “Het marktvolume is niet heel groot, het blijft een specifiek product met, voor nu, een specifieke doelgroep. Doordat er veel haken en ogen zitten aan het verbouwen en importeren van het juiste type kouseband, durven maar weinig importeurs deze uitdaging aan. De teelt is arbeidsintensief en vereist ook de nodige kennis en ervaring om het op het gewenste kwaliteitsniveau aan de man te brengen.”

Op de vraag of de autochtone Nederlanders ook meer aan de kouseband gaan, antwoordt Martin: “Die afzet is nu nog beperkt, maar wij zien daar voor de toekomst nog wel potentieel in de markt. Onbekend maakt onbemind is hierbij ook aan de orde, dus daar zal onze marketingafdeling met een gerichte communicatie naar de autochtone bevolking een prominente rol moeten gaan vervullen.” (IH)

martin.vanlier@belimpex.nl

Martin van Lier, Bel Impex:

“Verkoop Surinaamse kouseband eindelijk weer opgestart, maar we kunnen nog niet aan alle vraag voldoen”

Broodvrucht

( Artocarpus altilis syn. A.communis) Moraceae

Ook bekend als: Fruta de pan - Fruit à pain (zaadloos) - Chataignier (met zaad). Van oorsprong komt de broodvrucht uit het gebied van de Stille Zuidzee, Micronesië en Nieuw-Guinea en is nauw verwant aan Jackfruit (Artocarpus integrifolia).

Gebakken of geroosterd in een vuur, heeft de vrucht een zetmeelachtige textuur en geur die doet denken aan vers gebakken brood. Broodvruchten zijn al meer dan 3000 jaar een belangrijk basisgewas en het belangrijkste onderdeel van traditionele boslandbouwsystemen in de Stille Oceaan.

Toen in 1789 de beruchte muiterij op de “Bounty” plaatsvond, was dit schip met plantmateriaal van de broodvrucht op weg van de Stille Zuidzee naar West-Indië. Het verlies van zijn lading van 1015 broodvruchtplanten in pot bij zijn rampzalige terugreis is bekend. De Bounty vertrok opnieuw in 1791 en leverde in februari 1793 vijf verschillende soorten van in totaal 2.126 planten aan Jamaica. Op dat eiland floreerde de pitloze broodvrucht en werd het algemeen geplant op andere eilanden van West-Indië, in de laaglanden van Midden-Amerika en noordelijk Zuid-Amerika. In sommige gebieden wordt alleen het zaadloze type gekweekt, in andere, met name Haïti, komt met zaad vaker voor. Jamaica is veruit de grootste producent van het pitloze type, gevolgd door St. Lucia. In Nieuw-Guinea wordt alleen het gezaaide type voor voedsel gekweekt.

Nederlands: Broodvrucht

Frans: Fruit á pain, Pain de singe

Duits: Brotfrucht

Engels: Breadfruit

Spaans: Fruta del pan

Italiaans: L’Albero del pane

Portugees: Fruta pão

Thai: Sa-ke

Maleisie: Sukun

Indonesie: Sukun

Filipijnen: Rimas

Tegenwoordig trekt het de aandacht van fijnproevers en sommige eilanden verzenden kleine partijen naar de Verenigde Staten, Canada en Europa voor gespecialiseerde importeurs.

Alle delen van de boom, inclusief de onrijpe vrucht, zijn rijk aan melkachtige, gomachtige latex. Er zijn twee hoofdtypen: het normale, “wilde” type (gecultiveerd in sommige gebieden) met zaden en weinig vruchtvlees, en het “gecultiveerde” (meer algemeen geteelde) zaadloze type, maar af en toe worden enkele volledig ontwikkelde zaden gevonden in meestal pitloze cultivars.

Meer dan 2000 beschreven variëteiten (cultivars) broodvruchten zijn er bekend, alleen op Jamaica komen al ruim 70 varieteiten voor.

De vruchten zijn tussen de 10 en 40 cm groot met een diameter van 10 tot 30 cm. Met een gewicht van 1 tot 4 kilo. De gedroogde zaden worden broodnoten genoemd. Het vruchtvlees is wit bij de onrijpe vruchten tot crèmekleurig en zacht bij de rijpe vruchten die dan zoet geurig zijn. De zaden zijn onregelmatig rond tot ovaal van vorm en ca. 2 cm groot.

De schil is bezet met afgestompte stekels waardoor deze glad en bobbelig is, soms met een schil die ruw is als schuurpapier. Over het algemeen is de schil eerst groen en wordt geelachtig groen, geel of geelbruin als ze rijp zijn, hoewel één variëteit de “Afara” zacht roze kleurt.

OPSLAG EN BEWARING

Een juiste bewaartemperatuur voor onrijpe vruchten is 15°C, narijpen bij 22°C, en de rijpe vruchten bewaren bij minimaal

11°C tot 13°C bij een RV van 85 % tot 90 %. De broodvrucht is gevoelig voor ethyleen. Broodvruchten worden nu in ca. 90 landen verbouwd. Jaarrond aanvoer uit verschillende landen. o.a. de Fiji, Jamaica, Maleisië, India, Centraal Amerika, Afrika, Thailand, Suriname en Indonesië.

GEBRUIK DOOR CONSUMENT

De broodvrucht wordt als fruit gegeten wanneer deze rijp is en als groenten verwerkt bij onrijpheid. Er zijn veel gebruiksmogelijkheden o.a. koken, bakken, roosteren, stomen en pureren, zouten en drogen. Verwerken tot zoete nagerechten als pudding of in ijs. Zelfs de zaden zijn na roosteren eetbaar en smaken als de tamme kastanje. Broodvrucht is niet zoet, wordt gebakken en vooral in hartige gerechten uit de Caraïbische keuken gebruikt.

Het al dan niet bewerkte vruchtvlees kan door invriezen tot 18 maanden bewaard worden.

In de vegetarische keuken is de broodvrucht ontdekt als alternatief voor zuivel en vlees.

Voedingswaarde per 100 gram

Energie: ........................ 105 kcal

Water: .............................. 70 g

Eiwit: 2 g

Vet: 0,75 g

Koolhydraten: 25 g

Caroteen: 40 I.E

Vitamine C: 28 mg

De broodvruchten worden ingedeeld naar acht classificaties. Deze indeling is niet gebaseerd op kwaliteit, maar op de vorm en afmeting van het blad van de boom.

Enkele bekende rassen zijn: Aravel, Havanna, Maohi, Paea, Pucro, Koqo en Samoa.

© Dick Pijpers www.allesovergroentenenfruit.nl

Edwin de la Combé, Combivliet:

Een Spaanse vakantieliefde met een meisje uit het Westland wakkerde tevens de interesse in de tuinbouw aan bij Edwin de la Combé. Op zoek naar werk, belde hij in 1991 toevallig aan bij Theo van Vliet, om er vervolgens niet meer weg te gaan.

“Ikben bij de basis begonnen en dat heeft mij heel veel wijsheid en levenservaring gegeven. Ik heb alle soorten werkzaamheden gedaan, dus weet ik precies wat er speelt in een tuinbouwbedrijf. Dat is een hele grote meerwaarde,” vertelt Edwin, die inmiddels operationeel directeur is bij CombiVliet.

De tomatenteler van toen groeide uit van 2 naar 150 hectare. CombiVliet is één van de grootste tomatentelers van Europa. Edwin: “We zijn dankbaar dat we een gezond product telen, wat de gezondheid van mensen ten goede komt. Hiermee voorzien we in een behoefte in deze wereld. Belangrijk is om goed te luisteren naar wat klanten willen. Daarbij open en eerlijk zijn, zodat je weet wat je aan elkaar hebt. We werken nauw samen met Harvest House en stemmen de productie af op de behoeften van de markt. Zij stellen samen met ons de kwaliteitseisen op, waardoor onze tomaten zo worden geteeld dat ze veilig, duurzaam en smaakvol zijn.”

Terugkijkend op de vele mijlpalen relativeert Edwin het succes. “Een gezonde winstmarge, nieuwe kassen, nieuwe projecten, teeltlocatie in Frankrijk samen met Agro Care, teeltlocatie in Brazilië, lage kosten, efficiëntie, samenwerkingen van CombiVliet…. Succesvol zijn, vind ik is iets betekenen voor mensen, leuk vinden wat je doet en er ook nog een boterham aan kunnen verdienen. Voor mij is het grootste succes, dat we al zoveel jaar vol passie ons ding doen en dat er zoveel mensen al lange tijd bij ons werken, die het dus ook leuk vinden bij CombiVliet.”

Samenwerken met andere bedrijven zit in het DNA van CombiVliet. “Zo kunnen wij de focus houden op dat waar we goed in zijn: tomaten telen. Samenwerken wordt steeds belangrijker, dat is wel duidelijk. Gelukkig zijn we hier op tijd mee begonnen. Vanuit allerlei samenwerkingen zijn weer verschillende zelfstandige bedrijven ontstaan. Dat vind ik mooi, samenwerken om tot iets nieuws te komen.”

Voor de interne bedrijfsvoering is passie het sleutelwoord. “Alleen dan kun je de beste zijn in je vak. Als je bij ons komt werken voor alleen het geld, pas je niet bij ons bedrijf. Wij hebben mensen die voor 100% staan voor wat ze doen en alles eruit halen. Daar kan ik van genieten, daar hou ik van. Dat is belangrijk om een mooi product te kunnen leveren.” CombiVliet besteedt veel aandacht aan arbeidsomstandigheden en ontwikkeling.

“Verbeteren is een continu proces. Alles wat we kunnen doen en realistisch is, doen we. Of dit nu gaat om automatisering, arbeidsomstandigheden, ontwikkeling, arbeidsvoorwaarden, arbeidsvreugde of veilig en duurzaam werken. Met de juiste aandacht voor de medewerkers, hun behoeften en alles eromheen, kunnen we steeds een stapje verder komen. We hebben onlangs een online opleidingsplatform geïntroduceerd waarop mensen onbeperkt trainingen kunnen volgen om zich te ontwikkelen. Ontwikkelen blijft belangrijk, altijd. Want ieder maakt zijn eigen reis. Volg je eigen pad. Wees jezelf, maak je eigen keuzes en benut je kwaliteiten. Leer van je eigen en andermans fouten.”

Edwin voelde nooit behoefte om eens verder te kijken. “We zijn een ondernemend en groeiend bedrijf. Ik werk hier al 32 jaar, dan wordt het bedrijf ook echt een onderdeel van je leven. We hebben met z’n allen zoveel meegemaakt. Goede tijden en mindere tijden, maar we zijn er altijd wijzer uitgekomen en zien problemen als uitdagingen. Het is toch mooi, als je een uitdaging op een goede manier overwint/ behaalt.” In die jaren heeft Edwin het bedrijf en de mensen die er werken ook zien veranderen. “Maar de mensen zeggen ook dat ik veranderd ben. Ik denk dat

een mens nooit hetzelfde blijft, elke dag gebeuren er dingen waardoor je gevormd en beïnvloed wordt. Vroeger wilde ik altijd de beste zijn, het snelste gaan en winnen. Nu heb ik ook ervaren dat er meer is dan dat! Samenwerken en het beste uit mensen halen vind ik ook heel leuk. Dit geeft mij veel voldoening, naast ‘de beste zijn’.”

Het aantrekken en behouden van personeel voor in de kas, het uit de kas houden van virussen en plagen en de onverwachte torenhoge energieprijzen zijn belangrijke uitdagingen voor de toekomst. Het beheren van een bedrijf is niet te plannen. “Het gaat altijd wel een beetje anders dan vooraf bedacht … Dat geeft niks! De ene keer word ik in positieve zin verrast en de andere keer moet ik dealen met zaken die me overvallen. Dit hoort bij het leven en zal altijd zo blijven. Er is veel aan de hand op dit moment in de wereld, daarom is mijn werk nooit saai.” (ML)

Edwin.delaCombe@combivliet.nl

“Maak je eigen keuzes en benut je kwaliteiten”

Veggie Chef is een start-up die zich toelegt op het helpen van vegetariërs over de hele wereld om nieuwe recepten te leren en hen te leren over internationale vegetarische gerechten. De groenterijke Insta’s zien er heerlijk uit.

Goed voornemen: unpluq

Ben je de baas over je telefoon of is je telefoon jou de baas? Unpluq gaat verder waar de functies ‘Digitale welzijn’ (Android) en ‘Schermtijd’ (iPhone) stoppen. Via Unpluq maak je roosters aan waarin je aangeeft welke app je op welk moment wilt blokkeren. Notificaties van de apps worden dan ook tegengehouden. Wil je dan toch op dat moment een geblokkeerde app openen, dan moet je een tijdrovende opdracht doen, zoals het schudden van de telefoon of verschillende stippen aanraken. Wat ook mogelijk is dat je alleen de app kan openen als je de telefoon aan de lader legt of als je een speciale QR-code scant, die je bijvoorbeeld op je bureau hebt geplakt.

1000+ inhakers om mee te scoren

Kerst, Pasen en Moederdag kent iedereen, maar wist je dat er ook een wereldknuffeldag, kiss-a-ginger-dag en zelfs een internationale dag van het naakt tuinieren bestaat? Het team van I Like Media doorsnuist al jaren alle evenementenkalenders die ze kunnen vinden. En dat leidde tot een kolossale spreadsheet, met daarin per maand alle belangrijke data op een rijtje: de ‘top topical’ kalender. Die maakt het gemakkelijk om met een post op je sociale media in te haken op een thema of gebeurtenis van die dag. De kalender bevat al meer dan 1000 data.

Perfecte plakjes

Een handige keukengadget voor het snijden van tomaat, aardappel, citroenen en andere groenten en fruit, zolang je ze maar in de klem kunt vatten. Eenmaal klemvast kun je het scherpste mes nemen om te snijden, want je andere hand gebruik je om de klem vast te houden. Dus zonder dat je bang hoeft te zijn in je vingers te snijden, krijg je perfecte plakjes. De klem is trouwens multifunctioneel, want je kunt deze perfecte plakjessnijder ook gebruiken als tang om er heel hygiënisch producten mee op te pakken.

Waarom zou je alleen genoegen nemen met comfort aan je hoofd wanner je hoofdsteun zoveel meer kan zijn? Project Carol introduceert de ultieme accessoire voor je bureaustoel. Geïntegreerd near-field surround-geluid en high-fidelity haptics dompelen je oren en hoofd onder in geluid. In het huidige landschap vergen audiosystemen met haptische waarnemingen, waarbij de gebruiker ook beweging en vibraties ervaart, een behoorlijke investeringen. Project Carol is gekalibreerd voor near-field surround sound, wat zorgt voor dichterbij, directer achtergeluid dat zich richt op de oren van de luisteraar voor ultieme onderdompeling. Door zogenaamde Interhaptics, zet de hoofdsteun geluidssignalen in realtime om in levensechte trillingen, waardoor je de achterste surround-effecten fysiek kunt voelen.

Mini projector, groot beeld

Soms wil je iets laten zien via beeld, maar is het niet mogelijk dit via een scherm zelf te doen. Daar is een makkelijke oplossing voor: de mini projector. Door een telefoon of laptop aan te sluiten op de mini projector stuur je beelden die dan worden geprojecteerd op een scherm of op een gladde muur. Een mini projector is eigenlijk een soort vergrootglas waarop je je telefoon of laptop aansluit. Alles wat jij afspeelt op jouw telefoon of laptop wordt via het projectietoestel afgespeeld op het door jou gekozen scherm. Dan hoeft niet iedereen meer mee te kijken via het kleine schermpje, allemaal dankzij de mini projector.

Smaakvol gezonder worden

Wil je nog lekkerder eten en ook op je gezondheid letten? De FlavorID-app combineert lekker eten met inzichtelijke gezondheidsdata. “Door middel van een reeks diepgaande onderzoeken berekent FlavorID-app een persoonlijke gezondheidsscore, waardoor belangrijke inzichten worden onthuld die toekomstige beslissingen kunnen onderbouwen en uw gezondheid en welzijn op de lange termijn kunnen beïnvloeden.” Op basis van uw individuele smaakvoorkeuren bouwt en onthult de app je eigen en unieke FlavorID. Zodra de app weet wat je lekker vindt, stelt de app ingrediënten voor om uit te proberen zodat je smaakpalet opent.

Weetje: Iets te schillen (hebben)

Hoe lekker een appel ook is, wie nog een appeltje met iemand te schillen heeft, is kwaad op iemand en wil hem/haar op het matje roepen of met gelijke munt terugbetalen. Waarschijnlijk is de negatieve betekenis van een appeltje met iemand (te) schillen (hebben) ontstaan als sarcasme. Vergelijk met “nog een eitje met iemand te pellen hebben” en “een nootje met iemand te kraken hebben”. Letterlijk gaat het bij deze uitdrukkingen om ‘gezellig samen iets eten’, maar wordt

het sarcastisch opgevat in figuurlijke zin: juist géén sprake van een gezellig samenzijn, maar van verwijten en ruzie. Er wordt ook weleens beweerd dat de zegswijze oorspronkelijk ‘een ui met iemand te schillen hebben’ was. De tranen die bij het schillen van een ui vloeien, zouden dan worden ‘overgebracht’ op de tranen die tijdens een ruzie vloeien. Deze verklaring is echter onwaarschijnlijk.

Comfortabele haptics aan je hoofd

25 jaar geleden

... januari 1998 (Primeur • elfde jaargang)

Colofon

AGF-PRIMEUR bv

Stevinweg 2, 4691 SM Tholen

Tel +31 (0)166 - 69 82 00

info@agfprimeur.nl • www.agfprimeur.nl

Uitgever en hoofdredacteur:

Pieter Boekhout

Redactie:

Marjet Lubbers-Bruijnse, Martine van der Wekken, Izak Heijboer, Thijmen Tiersma, Liesbeth Stikkelman, Colinda van Hemert, Peter De Craemer, Jannick Flach

Illustrator:

Sandor Paulus

Advertenties & abonnementen:

Andries Gunter, T. +31 (0)166 698232 - andries@agfprimeur.nl

Vormgeving:

Viola van den Hoven, Martijn van Nijnatten

Drukkerij:

Veldhuis Media BV, Meppel

Jaarabonnement

€ 75,- in Nederland en België

€ 90,- in andere landen automatisch doorlopend tot schriftelijke opzegging tot 2 maanden voor de vervaldatum

Copyright

Het is niet toegestaan om, zonder voorafgaande toestemming van AGF-Primeur, door AGF-Primeur gepubliceerde artikelen, onderzoeken of gedeelten daarvan over te nemen, te (doen) publiceren of anderszins openbaar te maken of te verveelvoudigen.

Privacy AGF-Primeur legt uw klantgegevens vast voor de uitvoering van de (abonnements)overeenkomst, of wanneer u in het kader van dienstverlening contact heeft met AGF-Primeur. De gegevens worden tevens gebruikt om u te informeren over producten en diensten van AGF-Primeur en zorgvuldig geselecteerde derden.

Disclaimer

Alle (redactionele) informatie, waaronder begrepen adviezen, ideeën en meningen, is op zorgvuldige wijze en naar beste weten samengesteld. De inhoud en inkleding van advertenties is bepaald door of namens adverteerders en wordt door AGF-Primeur niet beoordeeld op de juistheid, volledigheid en rechtmatigheid daarvan. AGF-Primeur en auteurs zijn niet aansprakelijk voor schade in verband met gebruik van (redactionele) informatie en de inhoud en vormgeving van advertenties.

Ondanks de vele zorg die aan deze uitgave is besteed, kunnen er fouten voorkomen. Onze excuses hiervoor. Wij willen allen hartelijk danken die aan het tot stand komen van deze uitgave heeft meegewerkt. In het bijzonder danken wij God die kracht en wijsheid geeft.

Hardinxveld-Giessendam

THE

FAIR ORGANIC FRUIT & VEGETABLES PRODUCTIONS

We are a young and ambitious company with a passion for organic fruits and vegetables. Our productions are fully organic and globalgap certified (incl. a GRASP module or SMETA)