A Guide for Teachers by Agnieszka Maniara

Autor: Izabela PodsiadĹ&#x201A;o-Dacewicz

Poradnik metodyczny dla nauczycieli

Jeżdżę z głową. Poradnik metodyczny dla nauczycieli. Autor: Izabela Podsiadło-Dacewicz Współpraca: Mirosława Świdzińska, Kaja Kulesza, Jerzy Pecyna Korekta: Joanna Liczner Projekt graficzny i skład: Agnieszka Maniara Copyrights © Fundacja BGŻ, 2013 r. Wydanie drugie

Wprowadzenie Składamy na Państwa ręce poradnik metodyczny będący częścią pakietu edukacyjnego do realizacji zajęć lekcyjnych w ramach programu „Jeżdżę z głową”. Wierzymy, że materiał ten ułatwi Państwu przygotowanie i przeprowadzenie zajęć z młodzieżą, będzie źródłem podstawowej wiedzy z zakresu bezpieczeństwa ruchu drogowego, a także inspiracji, by wiedzę tę pogłębiać i realizować zaproponowane treści w przyszłości, niezależnie od proponowanego przez nas programu.

O programie W 2011 roku, przeprowadzone zostały badania sprawdzające wiedzę młodzieży gimnazjalnej w zakresie BRD. Niepokojąco niski poziom znajomości przepisów drogowych, który skłonił do przeprowadzenia pierwszej edycji programu edukacyjnego „Jeżdżę z głową” uległ znacznej poprawie wśród osób biorących w nim udział, nadal jednak nie jest on zadowalający. Sytuacja ta skłoniła organizatorów do kontynuowania działań. Podobnie jak miało to miejsce w pierwszej edycji, adresatami II odsłony „Jeżdżę z głową” są gimnazjaliści, ponieważ, jak wykazują statystyki, to właśnie młodzież do lat 14 jest trzecią w kolejności najbardziej zagrożoną ciężkimi obrażeniami grupą rowerzystów uczestniczących w wypadkach drogowych na terenach zabudowanych1 (więcej danych statystycznych w rozdziale: „Podstawowe statystyki dotyczące rowerzystów do lat 14 jako uczestników ruchu drogowego”). Ponadto, młodzież gimnazjalna jest dla nas tak ważna, ponieważ wierzymy, że jako młodzi dorośli potrafią i zechcą zainicjować pozytywne zmiany w swoim otoczeniu. Mamy nadzieję, że zaangażowanie uczniów w ten projekt uczyni z nich ambasadorów bezpiecznych zachowań na drodze w ich środowiskach lokalnych, a z Państwa szkół – instytucje dbające o bezpieczeństwo nie tylko uczniów, ale również wszystkich użytkowników dróg. Patronat honorowy nad programem objęła Minister Edukacji Narodowej. U podstaw programu leży nasze przekonanie, że współczesne wychowanie komunikacyjne powinno skupiać się nie tylko na uczeniu przepisów, ale także na nauce odpowiedniego z nich korzystania, rozwijaniu świadomości związanej z koniecznością ich przestrzegania, jak również kształtowaniu odpowiednich nawyków związanych z zachowaniem się w ruchu drogowym. W działaniach wychowawczych związanych z bezpieczeństwem w ruchu drogowym istotne znaczenie ma aspekt związany z kulturą na drodze. Uczestnicy ruchu 1!

Stan bezpieczeństwa na polskich drogach w 2010 roku. Zagrożenia dla niechronionych uczestników ruchu, Sekretariat Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Warszawa 2011, s. 29.

powinni się szanować, współdziałać ze sobą, a także pomagać sobie nawzajem, bowiem bezwzględne egzekwowanie swojego prawa, nieuwzględniające sytuacji i potrzeb innych uczestników ruchu, odbywa się czasem kosztem ich bezpieczeństwa. Tylko wpojenie młodemu człowiekowi właściwych zasad może zaowocować tym, że jako dorosły dostrzeże sytuację i potrzeby innych na drodze i będzie z nimi współdziałał. Program „Jeżdżę z głową” zakłada kształtowanie wśród młodzieży gimnazjalnej postaw szacunku i odpowiedzialności, uczy współpracy i zachęca do podejmowania działań na rzecz społeczności lokalnej. Inspiruje do podejmowania działań w ramach edukacji rówieśniczej (gimnazjaliści mogą prowadzić zajęcia dla uczniów szkół podstawowych i przedszkolaków) oraz do współpracy przy projektach na rzecz bezpieczeństwa ruchu drogowego (BRD) realizowanych przez Policję. Działania na rzecz BRD mają również bardzo istotny aspekt związany z promocją zdrowego stylu życia, ochroną środowiska, edukacją prozdrowotną i ekologiczną. Szczegółowe zasady i terminy realizacji etapów programu „Jeżdżę z głową” zawarto w regulaminie dostępnym na stronie internetowej programu: www.jezdzezglowa.pl w zakładce „Dla Szkół” oraz „Strefa Nauczyciela”. W ramach programu uczniowie wezmą udział w cyklu zajęć lekcyjnych na temat bezpieczeństwa ruchu drogowego i obowiązujących przepisów ruchu drogowego wprowadzonych w 2011 roku. Podstawą do przeprowadzenia lekcji jest pakiet materiałów edukacyjnych, w skład którego wchodzą niniejszy poradnik oraz inne narzędzia do wykorzystania w trakcie zajęć, takie jak: "! autorski film animowany, "! planszowa gra strategiczna, "! deklaracja “Jeżdżę z głową”, pod którą dzieci powinny zbierać podpisy przez cały czas trwania programu wśród wszystkich użytkowników dróg w swoim mieście (rowerzystów i kierowców),

ankieta Eksperta Ruchu Drogowego sprawdzająca stan wiedzy na temat BRD, którą uczniowie – jako Eksperci Ruchu Drogowego – przeprowadzą wśród dorosłych członków swoich społeczności lokalnych, ulotki oraz gadżety odblaskowe dla dzieci i dorosłych.

Następnie uczennice/uczniowie, wzbogaceni o wiedzę na temat bezpieczeństwa w ruchu drogowym, będą mieli okazję dzielić się nią z innymi, a także stworzyć projekt adresowany do środowiska lokalnego. Zakładamy, że dzięki zaplanowanym działaniom wzrośnie świadomość społeczna w zakresie odpowiedzialnych zachowań na drodze. Dzięki udziałowi w programie uczennice/uczniowie będą mogli rozwinąć swoją kreatywność, umiejętność pracy zespołowej i projektowej, a także świadomie i aktywnie partycypować w poprawie jakości życia społeczności lokalnej. Działania uczennic/uczniów mogą obejmować: "!

opracowanie pomysłów na rozwiązanie lokalnych problemów związanych z bezpieczeństwem w ruchu drogowym,

przygotowanie prezentacji multimedialnej (prezentację będzie można wykorzystać w działaniach na rzecz BRD adresowanych do społeczności lokalnej),

przygotowanie lokalnej akcji na rzecz BRD „Bezpieczeństwo rowerzystów i innych użytkowników dróg w naszym środowisku lokalnym”, w której wsparcia udzielą miejscowe władze samorządowe i media (szczegółowe informacje na temat realizacji projektów o charakterze kampanii społecznej wraz z przykładami „dobrych praktyk” znajdują się na stronie: www.jezdzezglowa.pl w zakładce strefa nauczyciela),

udział w konkursie na prezentację multimedialną.

Ponadto udział szkoły w programie wpłynie pozytywnie na jej wizerunek jako placówki dbającej o rozwój odpowiedzialnych postaw wśród młodzieży. Wielkim atutem i wartością programu jest wyjście uczniów do dorosłych mieszkańców swojej miejscowości. Przeprowadzanie ankiet, zbieranie „Deklaracji Jeżdżę z głową” połączone z zaopatrywaniem mieszkańców w ulotki informacyjne pozwoli uczniom na utrwalenie zdobytej podczas programu wiedzy, a dorosłym – na sprawdzenie swojej wiedzy na temat przepisów ruchu drogowego.

Bardzo ważnym elementem programu jest przedstawienie władzom samorządowym i społeczności lokalnej wyników badań ankietowych oraz przygotowanych prezentacji multimedialnych dotyczących BRD. Liczymy, że w realizacji programu pomogą Państwu władze lokalne, ponieważ dzięki ich wsparciu wartości programu mają szansę objąć swoim zasięgiem nie tylko szkołę, ale i całe miejscowości. Tym samym, poprzez zainicjowanie wspólnych działań, przyczynią się Państwo do zmian postaw oraz zachowań wobec problemów bezpieczeństwa ruchu drogowego wśród lokalnych użytkowników dróg.

O Poradniku Poradnik składa się z trzech kompletnych scenariuszy zajęć obejmujących cztery jednostki lekcyjne, które mogą być realizowane w trybie regularnych, cotygodniowych spotkań lub w formie projektu edukacyjnego realizowanego w ramach zajęć pozalekcyjnych. Scenariusze zajęć są opracowane z podziałem na jednostki dydaktyczne, aby można je było zrealizować zarówno podczas lekcji, jak i podczas zajęć pozalekcyjnych. Przy realizacji scenariuszy nauczyciel będzie mógł wykorzystywać różnorodne metody aktywizujące (mapa myśli, praca w małych grupach, drama, symulacja, projekt) i techniki dyskusji (metaplan). Scenariusze uzupełnione są o indeks zastosowanych do ich realizacji metod wraz z opisami, a także wykaz źródeł, do których warto się odnieść, szukając uzasadnienia dla pojawiających się w trakcie zajęć pytań i wątpliwości. Proponowane w scenariuszach treści programowe są zgodne z podstawą programową kształcenia ogólnego dla szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych oraz celami edukacyjnymi nauczania zajęć technicznych. Treści nauczania w zakresie tego przedmiotu obejmują: problemy bezpiecznego wykorzystania wytworów współczesnej techniki oraz bezpiecznego poruszania się po drogach. Zajęcia mogą być także doskonałą formą uzupełnienia treści programowych na lekcjach wychowawczych lub WOS. Zajęcia z zakresu bezpieczeństwa na drogach mogą być prowadzone podczas lekcji wychowawczych przez nauczycieli wychowawców oraz zaproszonych trenerów, ekspertów zewnętrznych, np. policjanta.

Program mogą realizować zainteresowani tematem nauczyciele, ze szczególnym uwzględnieniem nauczycieli zajęć technicznych, WOS-u oraz wychowawców. Liczba nauczycieli z danej szkoły zaangażowanych w projekt może być dowolna. Na realizację programu przez danego nauczyciela powinien wyrazić zgodę dyrektor szkoły.

Uwaga! Przed przystąpieniem do realizacji scenariusza nr 1 prosimy o przeprowadzenie wśród uczniów biorących udział w programie krótkiego testu sprawdzającego poziom wiedzy w zakresie przepisów Kodeksu Drogowego. Treść testu przedstawiamy poniżej: 1. A. B. C. 2. A. B.

C. 3. A. B C. 4. A. B. C.

Rowerzysta, który wjechał do śluzy dla rowerów, po zmianie świateł powinien: poczekać, aż wyprzedzą go stojące za nim pojazdy i wolno ruszyć do przodu opuścić śluzę, a następnie kontynuować jazdę pasem ruchu dla rowerów jechać jak najszybciej, aby nie wyprzedził go żaden samochód Na skrzyżowaniu i bezpośrednio przed nim rowerzysta: powinien zawsze poruszać się środkiem pasa ruchu może poruszać się środkiem pasa ruchu, jeśli nie ma drogi dla rowerów ani pasa ruchu dla rowerów, pod warunkiem, że pas ten umożliwia opuszczenie skrzyżowania w więcej niż jednym kierunku powinien obowiązkowo zsiąść z roweru Pasem ruchu dla rowerów wydzielonym z powierzchni jezdni mogą się poruszać: piesi rowerzyści kierujący wózkami rowerowymi Przejeżdżanie rowerem wzdłuż przejścia dla pieszych jest: zalecane, gdy włączona jest sygnalizacja świetlna dozwolone, pod warunkiem ustąpienia pierwszeństwa pieszym zabronione

5. A. B. C. 6. A. B. C. 7. A#! B. C. 8.

A. B. C. 9. A. B. C. 10. A. B. C.

Gdy nie ma chodnika lub pobocza bądź też nie ma możliwości korzystania z nich, pieszy: może iść po drodze dla rowerów, ale jest obowiązany ustąpić miejsca rowerowi nie może korzystać z drogi dla rowerów może iść po drodze dla rowerów tylko wtedy gdy ma kartę rowerową W skład obowiązkowego wyposażenia roweru wchodzi: komplet kluczy pompka dzwonek lub inny sygnał dźwiękowy o nieprzeraźliwym tonie Podczas wyprzedzania rowerzysty należy zachować odstęp: minimum 0,5 metra bezpieczny i nie mniejszy niż 1 metr bezpieczny, ale przepisy nie określają minimalnej odległości Dziecko poruszające się po drodze po zmierzchu poza obszarem zabudowanym, jest obowiązane używać elementów odblaskowych w sposób widoczny dla innych uczestników ruchu. Przepis ten dotyczy dzieci: tylko w wieku przedszkolnym w wieku do lat 15 tylko w okresie jesienno-zimowym Osoba prowadząca rower po jezdni w przepisach ruchu drogowego jest traktowana jako: kierujący pieszy kierowca Długość zespołu pojazdów składających się z roweru z przyczepą, nie może przekraczać: 4m 6m 2,5 m

Scenariusz 1 Wiem, rozumiem, chcę, działam. Katalog zasad świadomego rowerzysty

Cele:

! nabycie przez uczennice/uczniów wiedzy na temat nowych przepisów dotyczących ruchu rowerowego w oparciu o obowiązujące od 2011 roku przepisy Kodeksu drogowego (ustawa Prawo o ruchu drogowym), ! rozwinięcie umiejętności interpretowania przepisów dotyczących ruchu rowerowego w oparciu o Kodeks drogowy, ! kształtowanie umiejętności pracy w małych grupach, ! kształtowanie umiejętności wypowiadania i prezentowania własnego zdania na forum grupy, ! kształtowanie umiejętności dyskusji, formułowania trafnych argumentów oraz podejmowania decyzji.

Czas: 1 godzina dydaktyczna (45 min).

Środki dydaktyczne: ! telewizor z odtwarzaczem CD lub komputer z rzutnikiem multimedialnym i głośnikami, 6 arkuszy papieru flipchartowego lub szarego, kolorowe mazaki.

Grupa docelowa: uczennice/uczniowie gimnazium.

Metody: ! mapa myśli, ! dyskusja.

Materiały pomocnicze: ! materiał pomocniczy nr 1 – film edukacyjny (do pobrania z platformy e-learningowej), ! materiał pomocniczy nr 2 – opis metody mapy myśli, ! materiał pomocniczy nr 3 – przykładowa mapa myśli, ! materiał pomocniczy nr 4 – opis metody dyskusji, ! materiał pomocniczy nr 5 – zbiór przepisów dotyczących rowerzystów i rowerów zawartych w znowelizowanym z Kodeksie drogowym.

Oczekiwane rezultaty: ! uczennice/uczniowie posiadają podstawową wiedzę na temat nowych przepisów dotyczących ruchu rowerowego w oparciu o znowelizowany Kodeksdrogowy, ! uczennice/uczniowie posiadają umiejętności interpretowania przepisów dotyczących ruchu rowerowego w oparciu o znowelizowany Kodeks drogowy.

Uwaga do nauczyciela: Przed zajęciami zapoznaj się z materiałem pomocniczym nr 5 (zbiór przepisów dotyczących rowerzystów i rowerów zawartych w Kodeksie drogowym), żeby móc, w razie potrzeby, na bieżąco monitorować i weryfikować zapisy, które pojawią się na tworzonych przez uczennice/uczniów mapach myśli, tak aby były one zgodne z obowiązującymi przepisami.

Przebieg zajęć: 1#! Zaprezentuj, w oparciu o informacje zawarte we wstępie, ideę programu „Jeżdżę z głową” i jego cele. Zrób krótkie wprowadzenie do tematu zajęć. Zapytaj uczennice/uczniów: kto z nich jeździ na rowerze?; czy członkowie ich rodzin jeżdżą na rowerach?

Poinformuj, że badania sprawdzające wśród młodzieży znajomość podstawowych zasad bezpieczeństwa ruchu drogowego i uczestnictwa w nim rowerów wykazały niewystarczający poziom wiedzy na ten temat. Powiedz, że podczas zajęć zaistnieje możliwość zapoznania się z tymi przepisami w sposób, który umożliwi uczennicom/uczniom naukę świadomego z nich korzystania. Wyjaśnij uczniom, że to oni sami, bazując na własnym doświadczeniu, staną się twórcami propozycji zasad związanych z bezpieczeństwem w ruchu drogowym, a następnie będą je weryfikować w oparciu o przepisy zawarte w Kodeksie drogowym (5 min). 2#! Zaproponuj uczennicom/uczniom obejrzenie krótkiego filmu edukacyjnego, który ilustruje najważniejsze sytuacje na drodze z udziałem rowerów, w świetle obowiązujących przepisów dotyczących ruchu rowerowego zawartych w Kodeksie drogowym (5 min). 3#! Podziel klasę na kilka 5–6-osobowych zespołów. Przedstaw zasady tworzenia mapy myśli w oparciu o materiał pomocniczy nr 2 i nr 3, rozdaj duże arkusze papieru oraz kolorowe flamastry (5 min). 4#! Poproś zespoły, aby w oparciu o treści, które pojawiły się w filmie, oraz własną wiedzę i doświadczenia stworzyły mapy myśli do hasła: „Katalog zasad świadomego rowerzysty” (10 min). Podkreśl, aby uczennice/uczniowie podczas tworzenia katalogu zwrócili uwagę na wszystkich, wzajemnie od siebie zależnych, użytkowników drogi: pieszych, rowerzystów i kierowców. 5#! Zaproś zespoły do dwuminutowych prezentacji. Zaproponuj krótką dyskusję (opis metody w materiale pomocniczym nr 4) na temat tego, które z zaproponowanych na mapach myśli zapisów są najważniejsze. Wśród zapisów na mapach myśli mogą znaleźć się zarówno przepisy istniejące już w Kodeksie drogowym, jak i przykłady pożądanych wśród uczestników ruchu drogowego zachowań, takich jak życzliwość, kultura osobista itp. Zaznaczcie najważniejsze z nich kolorem lub jakimś symbolem na arkuszach. Możesz zwrócić uwagę na te zapisy stworzone przez uczniów, które znajdują odzwierciedlenie w kodeksie, możesz też uzupełnić informacje, korzystając z materiału pomocniczego nr 5, jeśli czegoś ważnego zabraknie na stworzonych przez uczennice/uczniów mapach (10 min). Propozycja modyfikacji: jeśli będziesz miał/a możliwość przeznaczenia na zajęcia 2 godzin dydaktycznych, możesz rozdać w grupach materiał pomocniczy nr 5 i poprosić uczniów o samodzielną analizę oraz uzupełnienie map o brakujące zapisy. Możesz

też skorzystać z pracowni komputerowej, w której jest dostęp do internetu, dzięki czemu uczennice/ uczniowie będą mogli przeanalizować przepisy dotyczące rowerzystów zawarte w Kodeksie drogowym (www.kodeksdrogowy.pl; www.kodeks-drogowy.org). Może to być również pomysł na temat lekcji w ramach zajęć z informatyki. 6. Podsumuj zajęcia, zadając następujące pytania (10 min): "! Czy nauczyłyście się/nauczyliście się czegoś nowego o zsadach bezpieczeństwa ruchu drogowego i uczestnictwa w nim rowerzystów? "! Czy znajomość przepisów dotyczących ruchu rowerowego pomaga nam w codziennym życiu? Jeśli tak, to w jaki sposób? "! Jak myślicie, jakie były powody wprowadnia zmian w przepisach dotyczących zasad bezpieczeństwa ruchu drogowego i uczestnictwa w nim rowerzystów? "! Co można zrobić, żeby zagwarantować przestrzeganie przepisów i ochronę praw rowerzystów oraz innych użytkowników dróg? "! Kto jest odpowiedzialny za realizację tych przepisów i ich ochronę? Uwaga: Zadbaj o to, aby zabezpieczyć plakaty wykonane przez zespoły, gdyż mogą przydać się do realizacji kolejnych zajęć. Źródła: Kodeks drogowy (ustawa Prawo o ruchu drogowym).

Zasady sporządzania mapy myśli: 1. Piszemy wyraźnie drukowanymi literami. 2. Tworząc mapę myśli, używamy kolorów, które stymulują prawą półkulę. 3. Używamy rysunków, obrazów, które zachęcają do twórczego myślenia i znacząco poprawiają wydajność pamięci. 4. Arkusz papieru układamy lub wieszamy na płaskiej powierzchni. 5. W centrum umieszczamy główne hasło, pytanie, kolorowy rysunek. 6. Od głównego hasła umieszczonego w centrum odprowadzamy promieniście linie z rysunkami, słowami-kluczami. 7. Od każdej linii ze słowami-kluczami odprowadzamy rozgałęzienia – umieszczając nad nimi kolejne kojarzące się z danym słowem-kluczem wyrazy, hasła. 8. Przy każdej linii piszemy tylko jedno słowo. 9. Słowa powinny być zapisywane wzdłuż linii, a te z kolei muszą się ze sobą łączyć, żeby zagwarantować zachowanie struktury mapy. 10. Nie ma znaczenia, jak będą rozmieszczone poszczególne elementy. Najważniejsze jest, aby zapisać wszystkie skojarzenia, które przychodzą nam do głowy. 11. Mapa myśli nie jest tworem skończonym. Struktura mapy pozwala na uzupełnianie jej o nowe informacje.

Materiał pomocniczy nr 2 – Mapa myśli1 Mapy myśli (z ang. mental maps lub mind-maps) – technika uczenia się opracowana przez T. Buzana. Technika pracy zwana mapą mentalną to szczególny rodzaj notowania, mający zwiększać efektywność pracy i zapamiętywania. Polega na wizualnym opracowaniu danego zagadnienia przy wykorzystaniu rysunków, haseł, symboli, obrazków. Podczas sporządzania notatek w sposób tradycyjny aktywna jest jedynie lewa półkula mózgu, odpowiedzialna za myślenie logiczne, linearność, analizę, słowa i liczby. Dzięki użyciu oprócz słów i symboli także kolorów, rysunków oraz efektu trójwymiarowości uaktywnia się prawa półkula mózgu odpowiedzialna za wyobraźnię, rytm, postrzeganie przestrzeni, kolory i obraz całości, a obie półkule synergicznie ze sobą współpracują. Celem mind mappingu jest podniesienie efektywności pracy, uczynienie procesu nauki i zapamiętywania prostszym, szybszym, przyjemniejszym. Sprzyja myśleniu twórczemu, wielokierunkowemu, a nie nudnemu i odtwórczemu. Map mentalnych można używać wszędzie tam, gdzie niezbędne są myślenie, zapamiętywanie, planowanie, twórcza aktywność i analiza. Pomagają w powtórkach i przeglądzie materiału. Notatka z wykorzystaniem mapy mentalnej eliminuje wady zwykłego notowania, eksponuje precyzyjnie to, co najważniejsze: informacje kluczowe znajdują się bliżej centrum, a informacje mniej istotne dalej. Bardzo ważne są też związki między poszczególnymi hasłami, znajdują się one blisko siebie, wyraźnie połączone. Każda mapa jest inna, niepowtarzalna, autorska, co również sprzyja twórczemu myśleniu i zapamiętywaniu.

Materiał pomocniczy nr 3 – Przykładowa mapa myśli

1 Opracowane na podstawie: T. Buzan, Rusz głową, wyd. Ravi, Łódź 2005. Odpowiedzialność Umiejętności komunikacyjne

Wpływ grupy

Podejmowanie decyzji

Aktywne słuchanie

Role w zespole Zmiana

Współpraca w zespole

Zadania

Szacunek Odpowiedzialność Otwartość

Solidarność

Scenariusz 1 / Materiały pomocnicze

Materiał pomocniczy nr 4

Materiał pomocniczy nr 5

– Opis metody dyskusji

– Zbiór przepisów dotyczących rowerzystów

Dyskusja jest metodą, która polega na wymianie opinii i poglądów jej uczestników. Powinna mieć swoją strukturę, która uwzględnia takie elementy, jak: Faza początkowa: • sprecyzowanie tematu i celu, • zaznajomienie uczestników z ramami czasowymi i regułami, • wprowadzenie (pytanie, informacja). Faza porządkująca: • pilnowanie głównego wątku oraz reguł, • przestrzeganie dyscypliny czasowej, • podsumowanie kolejnych etapów dyskusji, • formułowanie i wyjaśnianie pytań. Faza końcowa: • zasygnalizowanie końca, • wyliczenie spraw niezałatwionych i otwartych, • przekazanie informacji zwrotnej i podsumowanie.

i rowerów zawartych w ustawie Prawo

Dyskusja nie służy wymianie informacji, a przedstawianiu poglądów. Dobrze poprowadzona dyskusja rozwija umiejętności formułowania i prezentowania różnych argumentów, krytycznego myślenia, dystansu wobec własnych poglądów. Polecana jest wtedy, gdy: poruszane zagadnienia nie posiadają jednoznacznego rozwiązania – dyskusja pozwala skonfrontować rozmaite stanowiska i ukazać możliwości różnych rozwiązań lub podejmowania różnych decyzji, poruszane zagadnienia są szczególne trudne i złożone, dyskusja pozwala wówczas ujawnić, w czym tkwią trudności, poruszane zagadnienia wywołują kontrowersyjne opinie i sądy. Może zdarzyć się, że dyskusja wymknie się spod kontroli, będzie prowadzona nie na temat lub wyzwoli u uczestników bardzo silne emocje, które uniemożliwią jej kontynuowanie. Dlatego niezwykle istotne jest, jeszcze przed przystąpieniem do dyskusji, sformułowanie, co będzie jej przedmiotem. Pomocne mogą się też okazać ustalone wspólnie z grupą i spisane zasady prowadzenia dyskusji, uwzględniające takie czynniki jak czas, aktywność poszczególnych uczestników. Ważne jest, aby uwzględniały one również następujące zasady komunikowania się w grupie i reguły wzajemnych relacji między uczestnikami; wypowiadać się na temat, zadawać pytania otwarte, nie przerywać, wysłuchiwać argumentów drugiej strony, obalać argumenty, nie atakować innych osób, nie monopolizować dyskusji, nie dyskutować o wartościach, nie obrażać, nie ośmieszać, nie krytykować pozostałych.

Scenariusz 1 / Materiały pomocnicze

o ruchu drogowym zwanej potocznie Kodeksem drogowym 1. Nowa definicja roweru Rower to pojazd o szerokości nieprzekraczającej 0,9 m, poruszany siłą mięśni osoby jadącej tym pojazdem, a także rowery wyposażone w uruchamiany naciskiem na pedały pomocniczy napęd elektryczny zasilany prądem o napięciu nie wyższym niż 48 V o znamionowej mocy ciągłej nie większej niż 250 W, których moc wyjściowa zmniejsza się stopniowo i spada do zera po przekroczeniu prędkości 25 km/h (art. 2 pkt 47 ustawy Prawo o ruchu drogowym). Pojazdy zwane potocznie rowerami elektrycznymi to nowość w prawie o ruchu drogowym. W „starej” definicji rower był pojazdem jednośladowym lub wielośladowym. Te ostatnie nie mogły poruszać się po drodze dla rowerów ani tym bardziej po chodniku. Obecnie nie ma znaczenia, ile rower ma kół, byle nie przekraczał określonej przepisami szerokości. 2. Definicja wózka rowerowego Wózek rowerowy to pojazd o szerokości powyżej 0,9 m przeznaczony do przewozu osób lub rzeczy, poruszany siłą mięśni osoby jadącej tym pojazdem; wózek rowerowy może być wyposażony w uruchamiany naciskiem na pedały pomocniczy napęd elektryczny, zasilany prądem o napięciu nie wyższym niż 48 V o znamionowej mocy ciągłej nie większej niż 250 W, którego moc wyjściowa zmniejsza się stopniowo i spada do zera po przekroczeniu prędkości 25 km/h; (art. 2 pkt 47a Prawa o ruchu drogowym). Wózkiem rowerowym jest np. riksza do przewozu osób lub towarów. Tego typu pojazd jest o wiele cięższy i mniej zwrotny niż klasyczny rower, dlatego też minimalny wiek pozwalający na kierowanie nim wynosi 17 lat (art. 96 ust. 3 Prawa o ruchu drogowym). 3. Definicja pasa ruchu dla rowerów Pas ruchu to część jezdni przeznaczona do ruchu rowerów w jednym kierunku, oznaczona odpowiednimi znakami drogowymi (art. 2 pkt 5a Prawa o ruchu drogowym). Co nowego? Wydzielenie dla rowerzystów linią ciągłą i oznaczenie znakiem poziomym P-23 (patrz rysunek) przestrzeni na jezdni (np. poprzez zwężenie pasa dla innych pojazdów) to nowość w polskim prawie, choć pasy dla rowerów pojawiają się już na polskich drogach. Rys. Znak drogowy P-23 rower

Gdy jedziesz rowerem – pasy ruchu dla rowerów mają podobną funkcję i znaczenie prawne jak drogi dla rowerów. Dlatego też kiedy jako rowerzysta masz do dyspozycji pas dla rowerów, nie możesz poruszać się pasami ruchu dla innych pojazdów. Z drugiej strony, pasy dla rowerów nie są odseparowane od ruchu pojazdów tak dobrze jak wydzielone drogi dla rowerów, dlatego konieczna jest na nich znacznie większa ostrożność.

Uwaga dla kierujących: pas ruchu dla rowerów TO NIE POBOCZE! Kierujący innymi pojazdami nie mogą po nim jechać, zatrzymywać się na nim ani parkować. Pas dla rowerów przeznaczony jest wyłącznie dla rowerów. 4. Definicja śluzy dla rowerów To także nowość w Polsce. Kodeks drogowy (art. 2 pkt 5b) definiuje ją jako część jezdni na wlocie skrzyżowania na całej szerokości jezdni lub wybranego pasa ruchu przeznaczoną do zatrzymania rowerów w celu zmiany kierunku jazdy lub ustąpienia pierwszeństwa, oznaczoną odpowiednimi znakami drogowymi. W praktyce oznacza to przestrzeń dla rowerów usytuowaną między linią zatrzymania dla samochodów a skrzyżowaniem (wyróżnioną najczęściej innym kolorem nawierzchni jezdni). Kiedy auta zatrzymują się na czerwonym świetle, rowerzyści mogą ominąć je (omijanie to przejeżdżanie lub przechodzenie obok nieporuszającego się innego pojazdu, uczestnika ruchu lub przeszkody – art. 2 pkt 27 Prawa o ruchu drogowym) i wjechać do śluzy, ustawiając się przed pojazdami. Kierujący rowerem może zatrzymać się w śluzie rowerowej obok innych rowerzystów. Po zmianie świateł na zielone rowerzysta jako pierwszy wjeżdża na skrzyżowanie. Musi jednak zjechać na prawą stronę jezdni lub skręcić (a wcześniej zasygnalizować wykonywany manewr). Gdy jedziesz rowerem – śluza to nie przejazd dla rowerzystów. Nie używamy jej do przejeżdżania z jednej strony drogi na drugą. Aby wjechać bezpiecznie na śluzę, upewnij się, że pojazdy zdążyły się zatrzymać. Uwaga dla kierujących: kierujący innymi pojazdami nie mogą zatrzymywać się na śluzie! Linia zatrzymania jest kilka metrów wcześniej! Powinni uszanować obszar śluzy, zatrzymać się przed nią na czas i umożliwić rowerzyście jako pierwszemu bezpieczny wjazd na skrzyżowanie. Rowerzyści także są obowiązani respektować obowiązujące ich przepisy. Przede wszystkim muszą po zmianie świateł bez zbędnej zwłoki wjechać na skrzyżowanie, by nie blokować ruchu innych pojazdów, i po opuszczeniu śluzy zająć miejsce wyznaczone dla nich na drodze, po której się poruszają. Wtedy wszyscy będą z pewnością bezpieczniejsi, a ruch będzie przebiegał sprawniej.

może poruszać się środkiem pasa ruchu, jeśli pas ten umożliwia opuszczenie skrzyżowania w więcej niż jednym kierunku, z zastrzeżeniem art. 33 ust. 1 Prawa o ruchu drogowym. Wprowadzenie takiej zmiany w przepisach ma na celu uniemożliwienie wyprzedzania rowerzysty w obrębie jednego pasa ruchu, „spychanie” go na inny pas czy zajeżdżanie mu drogi na skrzyżowaniu. Zmiana ta jest wyjątkiem od reguły, jaką jest ruch prawostronny. Należy jednak pamiętać, że jeśli na drodze, którą porusza się rowerzysta lub zamierza skręcić, znajduje się droga dla rowerów lub pas ruchu dla rowerów, to jest on obowiązany z nich korzystać (o tym właśnie mówi art. 33 ust.1). Gdy jedziesz rowerem – gdy jedziesz środkiem pasa ruchu, widać Cię lepiej, a do tego uniemożliwiasz innym pojazdom wykonanie niebezpiecznego manewru. Pamiętaj, że po zjechaniu ze skrzyżowania znów musisz trzymać się możliwie najbliżej prawej krawędzi jezdni. Uwaga dla kierujących: trąbienie na rowerzystów z tego powodu, że jadą środkiem pasa ruchu, jest zabronione. Kierowcy nie powinni się denerwować – rowerzysta po opuszczeniu skrzyżowania wróci na przeznaczoną dla niego część drogi. 6. Wyprzedzanie przez rower wolno jadących pojazdów z prawej strony Zgodnie z art. 24 ust. 12 Prawa o ruchu drogowym kierujący rowerem może wyprzedzać inne niż rower powoli jadące pojazdy z ich prawej strony. Dotychczas rowerzysta poruszający się w korku wzdłuż aut jadących wolniej od niego, chcąc je zgodnie z przepisami wyprzedzić, musiał to robić z lewej strony. Wprowadzona nowelizacja legalizuje dość powszechne wyprzedzanie wzdłuż prawej krawędzi jezdni pod warunkiem, że rowerzysta ma do tego odpowiednią ilość miejsca – odstęp od wyprzedzanego pojazdu musi gwarantować płynną, bezpieczną jazdę. Omawiany przepis nie dotyczy wózków rowerowych. Gdy jedziesz rowerem – legalizacja wyprzedzania z prawej strony nie uchyla innych przepisów dotyczących wyprzedzania. Uwaga dla kierujących: wprowadzenie tego przepisu porządkuje ruch, a także legalizuje powszechny zwyczaj jazdy rowerzystów w korkach z prawej strony samochodów, powoduje, że trzymają się oni jak najbliżej prawej strony jezdni, a kierowcy wiedzą, gdzie mogą się ich spodziewać. Niemniej jednak kierowcy zawsze powinni pamiętać o patrzeniu w lusterko przy zmianie kierunku jazdy, pasa ruchu oraz przed otwarciem drzwi. 7. Likwidacja nakazu zatrzymania się rowerem, gdy auto nie radzi sobie z wyprzedzaniem Kierującemu pojazdem wyprzedzanym zabrania się w czasie wyprzedzania i bezpośrednio po nim zwiększania prędkości. Kierujący pojazdem wolnobieżnym, ciągnikiem rolniczym lub pojazdem bez silnika jest obowiązany zjechać jak najbardziej na prawo w celu ułatwienia wyprzedzania.

5. Jazda rowerem środkiem pasa ruchu na skrzyżowaniu Nowy przepis (art. 16 ust. 7 Prawa o ruchu drogowym) mówi, że na skrzyżowaniu i bezpośrednio przed nim kierujący rowerem, motorowerem lub motocyklem

Przepisu nie stosuje się w przypadku, o którym mowa w ust. 12 - art. 24 ust. 6 Prawa o ruchu drogowym (powyżej omówiony został ust. 12).

Scenariusz 1 / Materiały pomocnicze

Gdy rowerzysta widzi, że kierowca przygotowuje się do wyprzedzenia go, powinien utrzymać tempo poruszania się, nie przyspieszać i zjechać jak najbliżej prawej krawędzi jezdni, aby ułatwić kierowcy manewr. 8. Pierwszeństwo na przejeździe dla rowerzystów Zgodnie z art. 27 ust. 1 Prawa o ruchu drogowym kierujący pojazdem, zbliżając się do przejazdu dla rowerzystów, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność i ustąpić pierwszeństwa rowerowi znajdującemu się na przejeździe. W praktyce oznacza to, że jeśli droga dla rowerów biegnąca prosto przecina tor jazdy skręcającego pojazdu, kierujący tym pojazdem zobowiązany jest ustąpić pierwszeństwa rowerzyście będącemu na przejeździe dla rowerzystów. Ale to nie wszystko, w tym samym artykule w ust. 1a wprowadzono zapis: Kierujący pojazdem, który skręca w drogę poprzeczną, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność i ustąpić pierwszeństwa rowerzyście jadącemu na wprost po jezdni, pasie ruchu dla rowerów, drodze dla rowerów lub innej części drogi, którą zamierza opuścić. Kierujący pojazdem ustępuje pierwszeństwa rowerowi także wówczas, gdy przejeżdża przez drogę dla rowerów poza jezdnią. Gdy jedziesz rowerem – wprowadzenie powyższych przepisów nie zwalnia rowerzystów z zachowania na skrzyżowaniu szczególnej ostrożności, która między innymi polega na zwiększeniu uwagi i dostosowaniu zachowania uczestnika ruchu do warunków i sytuacji na drodze.

SKRĘCAJĄC USTĄP ROWERZYŚCIE

Uwaga dla kierujących: zarówno wjeżdżając na przejście dla pieszych, jak i na przejazd dla rowerów, kierujący powinien zachować szczególną ostrożność.

9. Możliwość opuszczenia drogi dla rowerów Kierujący rowerem jest obowiązany korzystać z drogi dla rowerów lub pasa ruchu dla rowerów, jeśli są one wyznaczone dla kierunku, w którym się porusza lub zamierza skręcić (art. 33 ust. 1 Prawa o ruchu drogowym). Nowelizacja Kodeksu drogowego dopuszcza opuszczenie przez rowerzystę drogi dla rowerów lub pasa ruchu dla rowerów i skorzystania z pasa ruchu dla innych pojazdów, o ile pas ruchu dla rowerów lub droga rowerowa prowadzą w kierunku innym niż ten, w którym zmierza rowerzysta. W praktyce oznacza to, że jeśli droga dla rowerów biegnie wzdłuż jezdni, a później odbija w kierunku innym niż ten, do którego zmierza rowerzysta, może on kontynuować jazdę po pasie ruchu dla innych pojazdów, nie łamiąc przepisów. 10. Rowerzyści mogą jeździć obok siebie Art. 33 ust. 3a Prawa o ruchu drogowym dopuszcza wyjątkowo jazdę po jezdni kierującego rowerem obok innego roweru lub motoroweru, jeżeli nie utrudnia to poruszania się innym uczestnikom ruchu albo w inny sposób nie zagraża bezpieczeństwu ruchu drogowego. W praktyce oznacza to możliwość organizacji treningów kolarskich oraz jazdę turystyczną obok siebie na rowerach po pustej, bocznej drodze, gdzie jazda taka nie przeszkadza innym użytkownikom drogi. Daje też możliwość asekurowania jadących rowerem dzieci przez rodziców.

Scenariusz 1 / Materiały pomocnicze

Gdy jedziesz rowerem – by właściwie stosować ten przepis, musisz pamiętać, że jazda obok siebie jest możliwa wyjątkowo – jedynie wówczas, gdy nie utrudnia poruszania się i nie zagraża bezpieczeństwu innych uczestników ruchu drogowego. Na wąskiej, ruchliwej drodze należy poruszać się w linii, jeden za drugim. Uwaga dla kierujących: jeśli rowerzyści jadący obok siebie stosują się do przepisów i nie utrudniają ruchu, niedopuszczalne jest trąbienie na nich i poganianie. Kierujący pojazdem jest obowiązany przy wyprzedzaniu zachować szczególną ostrożność, a zwłaszcza bezpieczny odstęp od wyprzedzanego pojazdu lub uczestnika ruchu. Dodatkowo obowiązuje zasada, że przy wyprzedzaniu roweru, wózka rowerowego, motoroweru, motocykla lub kolumny pieszych odstęp ten nie może być mniejszy niż 1 m (art. 24 ust. 2 Prawa o ruchu drogowym). 11. Jazda rowerem po chodniku lub drodze dla pieszych W nowych przepisach rozszerzono możliwość korzystania przez rowerzystów z chodnika lub drogi dla pieszych, dodając do art. 33 ust. 5 pkt 3 Prawa o ruchu drogowym, który mówi, że jest to dozwolone, gdy warunki pogodowe zagrażają bezpieczeństwu rowerzysty na jezdni (śnieg, silny wiatr, ulewa, gołoledź, gęsta mgła). Ponadto artykuł ten dopuszcza jazdę rowerzysty chodnikiem lub drogą dla pieszych, gdy opiekuje się on innym rowerzystą w wieku do lat 10 oraz gdy brak jest wydzielonej drogi dla rowerów lub pasa ruchu dla rowerów, a szerokość chodnika wzdłuż drogi, po której ruch pojazdów jest dozwolony z prędkością większą niż 50 km/h, wynosi co najmniej 2 m. Uzasadnieniem dla takiej zmiany przepisów jest fakt, że podczas złych warunków pogodowych rowerzysta na jezdni staje się mniej przewidywalny dla kierowców – wiatr może zepchnąć go pod koła nadjeżdżającego samochodu, a lód spowodować wywrócenie. Zapis nie pogorszy bezpieczeństwa pieszych, gdyż rowerzysta na chodniku nadal ma obowiązek jechać powoli, zachować szczególną ostrożność i ustępować pieszym pierwszeństwa (art. 33 ust. 6 Prawa o ruchu drogowym). Gdy jedziesz rowerem – na chodniku lub drodze dla pieszych pieszy ZAWSZE ma pierwszeństwo, a Ty jesteś zobowiązany do ostrożnej jazdy. Lekka mżawka czy temperatura poniżej 10 stopni nie powinny być uznawane za „złe warunki pogodowe” i nie usprawiedliwiają jazdy po chodniku. Tak jak rowerzysta może, pod pewnymi warunkami, korzystać z chodnika lub drogi dla pieszych, tak pieszy może korzystać z drogi dla rowerów. Możliwe jest to w warunkach, gdy nie ma chodnika lub pobocza, po których pieszy może się poruszać, lub nie ma on możliwości skorzystania z nich. Pieszy, z wyjątkiem osoby niepełnosprawnej, korzystając z drogi dla rowerów, jest zobowiązany ustąpić miejsca rowerowi (art. 11 ust. 4 Prawa o ruchu drogowym). 12. Legalizacja przewozu dzieci w przyczepach rowerowych Zabrania się przewozu osób w przyczepie, z tym że dopuszcza się przewóz: dzieci w przyczepie przystosowanej konstrukcyjnie do przewozu osób, ciągniętej przez rower lub wózek rowerowy (art. 63 ust. 3. pkt 4 Prawa o ruchu drogowym). Gdy jedziesz rowerem – kierujący rowerem powinien dbać o widoczność przyczepy, którą ciągnie. Musi też pamiętać o zapinaniu w niej dzieci pasami.

13. Włączanie się do ruchu Art. 17 ust. 1 Prawa o ruchu drogowym mówi, że włączanie się do ruchu następuje przy rozpoczynaniu jazdy po postoju lub zatrzymaniu się niewynikającym z warunków lub przepisów ruchu drogowego oraz przy wjeżdżaniu (pkt. 3a) na jezdnię lub pobocze z drogi dla rowerów, z wyjątkiem wjazdu na przejazd dla rowerzystów lub pas ruchu dla rowerów. W praktyce za włączenie do ruchu nie uznajemy wjazdu z drogi dla rowerów na przejazd rowerowy oraz wjazdu z drogi dla rowerów na pas ruchu dla rowerów. Takie okoliczności uznajemy za kontynuację – nie obowiązuje wtedy zasada ustąpienia pierwszeństwa przejazdu wszystkim uczestnikom ruchu poruszającym się po drodze, na którą wjeżdżamy, chyba że nakazują to inne przepisy, np. znak drogowy „ustąp pierwszeństwa”. 14. Dokument uprawniający do kierowania rowerem i wózkiem rowerowym Dokumentem stwierdzającym uprawnienie do kierowania przez osobę, która nie ukończyła 18 lat, rowerem i wózkiem rowerowym jest karta rowerowa, motorowerowa lub prawo jazdy (art. 96 ust. 1 Prawa o ruchu drogowym). Kartę rowerową lub motorowerową może uzyskać osoba, która wykazała się niezbędnymi kwalifikacjami i osiągnęła wymagany wiek: 10 lat w przypadku karty rowerowej i 13 lat w przypadku karty motorowerowej (art. 96 ust. 2 Prawa o ruchu drogowym).

Scenariusz 1 / Materiały pomocnicze

Notatki ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................

Scenariusz 2 Aktywni uczestnicy ruchu drogowego

Cele:

! materiał pomocniczy nr 3 – ulotki, gadżety odblaskowe, naklejki na samochód (materiały promocyjne do programu „Jeżdżę z głową” wchodzące w skład pakietu będą przesłane do szkół biorących udział w programie), ! materiał pomocniczy nr 4 – opis metody pracy w małych grupach, ! materiał pomocniczy nr 5 – opis techniki metaplanu oraz schemat metaplanu, ! materiał pomocniczy nr 6 – gra edukacyjna, ! materiał pomocniczy nr 7 – opis metody dramy, ! materiał pomocniczy nr 8 – opis metody symulacji.

!!!!rozwijanie umiejętności interpretowania aktualnych przepisów dotyczących ruchu rowerowego w oparciu o Kodeks drogowy w odniesieniu do praktyki społecznej i życia codziennego, ! rozwijanie umiejętności diagnozowania stanu przestrzegania przepisów dotyczących ruchu rowerowego w oparciu o Kodeks drogowy w szkole i środowisku lokalnym, ! kształtowanie umiejętności pracy w małych grupach i prezentowania wyników pracy grupy na forum, ! kształtowanie umiejętności dyskusji, prezentowania własnego zdania i argumentacji, ! kształtowanie umiejętności podejmowania decyzji i działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa w ruchu drogowym w środowisku lokalnym.

Środki dydaktyczne: ! komputer z rzutnikiem multimedialnym do wyświetlenia pytań z quizu edukacyjnego lub powielone dla wszystkich egzemplarze quizu, ! kartki papieru flipchartowego lub szarego (4–5 szt.), kartki A4 (3 szt.), kolorowe karteczki w pięciu kolorach (ok. 10 z każdego koloru) lub w jednym kolorze w pięciu różnych kształtach, kolorowe mazaki.

Czas: ! 2 godziny dydaktyczne (2 x 45 min) ! podział na dwie części: I część – 1 godzina dydaktyczna (45 min) II część – 1 godzina dydaktyczna (45 min)

Oczekiwane rezultaty:

Metody: ! praca w małych grupach, ! dyskusja z wykorzystaniem techniki metaplanu, ! gra edukacyjna. !

Grupa docelowa: uczennice/uczniowie gimnazium.

Materiały pomocnicze: ! materiał pomocniczy nr 1 – quiz edukacyjny, ! materiał pomocniczy nr 2 – ankieta Eksperta Ruchu Drogowego (materiały promocyjne do programu „Jeżdżę z głową” wchodzące w skład pakietu będą przesłane do szkół biorących udział w programie),

! uczennice/uczniowie potrafią zdiagnozować stan przestrzegania nowych przepisów dotyczących ruchu rowerowego w swoim środowisku lokalnym, ! uczennice/uczniowie potrafią dokonać analizy sytuacji związanej z bezpieczeństwem w ruchu drogowym w środowisku lokalnym oraz podjąć decyzję o konkretnych działaniach, z własnym udziałem, na rzecz poprawy tej sytuacji.

Przebieg zajęć: Część I 1# Przedstaw temat i cele zajęć. Rozwieś wspólnie z uczennicami/uczniami, w widocznym miejscu w sali, mapy myśli z katalogami zasad świadomego rowerzysty, wykonane podczas pierwszych zajęć.

i podsumowanie otrzymanych wyników w oparciu o narzędzie umieszczone na platformie e-learningowej. Każdy zespół powinien przeprowadzić ankietę wśród 25 osób dorosłych i podsumować swoje wyniki. Przeprowadzający diagnozę uczniowie będą mogli połączyć to działanie z akcją promocyjną i dystrybucją ulotek, odblasków i naklejek a także zbieraniem podpisów pod Deklaracją Jeżdżę z głową.

Zaproponuj krótką powtórkę przepisów dotyczących rowerzystów w oparciu o quiz edukacyjny. 2. Rozdaj powielone egzemplarze quizu (materiał pomocniczy nr 1) do pracy indywidualnej. Możesz też wyświetlić pytania przy pomocy komputera i rzutnika multimedialnego i zaprosić grupę do wspólnej zabawy – zaprezentuj na forum pytania, a cała grupa niech wybierze odpowiedź i krótko ją uzasadni.

Uczennice/uczniowie przeprowadzający ankietę otrzymają od organizatorów ulotki, deklaracje, odblaski i naklejki. Przeanalizuj wspólnie z uczennicami/uczniami pytania i odpowiedzi zawarte w ankiecie Eksperta Ruchu Drogowego. Ustalcie termin realizacji zadania zgodny z harmonogramem programu „Jeżdżę z głową”.

W zależności od wyboru formy pracy (indywidualna czy grupowa) możesz na koniec lub na bieżąco weryfikować odpowiedzi zgodnie z podanym w materiale pomocniczym nr 1 kluczem. Omówcie odpowiedzi na pytania, co do których było najwięcej wątpliwości.

Rozdaj zespołom materiały niezbędne do realizacji zadania (ankiety, deklaracje, ulotki, odblaski i naklejki). Podkreśl, że przeprowadzona przez uczennice/ uczniów akcja pozwoli na zdiagnozowanie rzeczywistego stanu wiedzy na temat przepisów dotyczących ruchu rowerowego w oparciu o Kodeks drogowy oraz potrzeb społeczności lokalnej w zakresie realizacji tych przepisów. Wyniki diagnozy powinny być przedstawione władzom samorządowym, ponieważ mogą być nie tylko cennym źródłem informacji, ale również zaowocować konkretnymi działaniami na rzecz bezpieczeństwa w ruchu drogowym w środowisku lokalnym.

Poinformuj uczennice/uczniów, że część pytań zawartych w quizie edukacyjnym znajduje się w ankiecie Eksperta Ruchu Drogowego, w oparciu o którą będą, w swoim środowisku lokalnym, diagnozować stan wiedzy na temat nowych przepisów dotyczących ruchu drogowego oraz związane z realizacją tych przepisów potrzeby dorosłych mieszkańców (15 min). 3. Przypomnij uczennicom/uczniom o głównych założeniach programu „Jeżdżę z głową” zawartych we wstępie do poradnika. Podkreśl, że podejmowane przez uczniów działania powinny mieć charakter kampanii społecznej, która ma uświadomić odbiorcom programu znaczenie bezpiecznego korzystania z dróg przez wszystkich jej użytkowników, ze szczególnym uwzględnieniem rowerzystów, którym program „Jeżdżę z głową” jest dedykowany. Zaproponuj, aby uczennice/uczniowie dobrali się w 5-osobowe zespoły projektowe, w których będą odpowiedzialni za przeprowadzenie w środowisku lokalnym diagnozy z wykorzystaniem ankiety Eksperta Ruchu Drogowego (materiał pomocniczy nr 2)

Zaznacz, że poprzez działania w ramach programu uczennice/uczniowie aktywnie kreują wizerunek swojej szkoły jako placówki dbającej o rozwój odpowiedzialnych postaw wśród młodzieży, inicjują współpracę z władzami samorządowymi i mają realny wpływ na rozwiązywanie lokalnych problemów związanych z bezpieczeństwem na drogach (15 min). 4#! Podziel grupę na 3 zespoły. !

Powiedz uczennicom/uczniom, że będą pracować w małych grupach (materiał pomocniczy nr 2) z wykorzystaniem techniki metaplanu (materiał pomocniczy nr 3), która umożliwi im dokonanie analizy

stanu przestrzegania przepisów dotyczących ruchu rowerowego w środowisku szkolnym i lokalnym. Rozdaj zespołom przygotowane wcześniej materiały: "! materiał pomocniczy nr 3 – schemat metaplanu, "! jeden arkusz szarego papieru lub papieru flipchartowego, "! kolorowe karteczki w pięciu kolorach (ok. 10 z każdego koloru) lub w jednym kolorze w pięciu różnych kształtach, "! jedną kartkę papieru A4 do zapisania problemu – tematu dyskusji: „Przestrzeganie przepisów dotyczących ruchu rowerów na drogach publicznych w naszym środowisku szkolnym i lokalnym”, "! taśmę lub klej do przylepiania karteczek, kolorowe flamastry.

pracy zespołów (szczególnie te, które są zaznaczone jako „zależne od nas”). We wnioskach warto zwrócić uwagę na kwestie lokalne, takie jak przebudowa drogi, szkoła zlokalizowana blisko węzła komunikacyjnego, zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym związane z noszeniem odblasków.

Ustal limit czasu na wykonanie zadania (ok. 15 min).

Zapisuj pomysły na działania na dużym arkuszu papieru (20 min).

Poinformuj, że wszystkie elementy, tj. problem, odpowiedzi, wnioski, mają określone miejsce na plakacie oraz przydzielony kolor lub kształt karteczek, a zapisywane na karteczkach treści powinny być zaakceptowane przez cały zespół.

3#! Podsumuj zajęcia. Zachęć uczennice/uczniów do zaplanowania i realizacji działania mającego na celu rozwiązanie wybranego, ważnego dla waszego środowiska lokalnego problemu związanego z przestrzeganiem przepisów ruchu drogowego i bezpieczeństwem rowerzystów na drogach. Zaproponuj, aby myśląc o konkretnych działaniach, sprawdziły/sprawdzili, jakie organizacje, urzędy, osoby mogą być ważnym źródłem wsparcia i partnerami w realizacji przedsięwzięcia (5 min).

Uczestniczki/uczestnicy dyskutując, tworzą plakat wg wzoru (materiał pomocniczy nr 3 – schemat metaplanu). Poproś zespoły, żeby zwróciły uwagę na przestrzeganie poszczególnych przepisów w różnych środowiskach: w rodzinie, w szkole, w środowisku lokalnym.

Uwaga: Zadbaj o to, aby zabezpieczyć wykonane przez zespoły metaplany oraz listę z pomysłami na działania, ponieważ mogą okazać się pomocne przy realizacji kolejnych zajęć.

Uwaga: Zadbaj o to, aby zabezpieczyć plakaty wykonane przez zespoły, jeśli nie będziesz mógł/mogła kontynuować zajęć na drugiej godzinie lekcyjnej.

4. Propozycja modyfikacji: Jeśli będziesz miał/miała możliwość przeprowadzenia zajęć pozalekcyjnych lub przeznaczenia na zajęcia więcej niż 2 godziny dydaktyczne, możesz wykorzystać grę edukacyjną, która stanowi doskonałe uzupełnienie treści zajęć (materiał pomocniczy nr 4).

Część II 1. Ustal kolejność prezentacji plakatów. Zaproś przedstawicieli zespołów do zaprezentowania stworzonych metaplanów. Osoby prezentujące przedstawiają efekty pracy swojego zespołu, odpowiadają na pytania pozostałych uczestniczek/uczestników, udzielają wyjaśnień. W trakcie omawiania mogą nastąpić zmiany, niektóre zapisy mogą zostać wymienione, wycofane bądź przesunięte do innego obszaru (20 min). Podczas prezentacji nauczyciel pełni głównie funkcję obserwatora, ingeruje tylko w sytuacji, kiedy pojawią się informacje niezgodne z obowiązującymi zasadami BRD. 2#! Po zakończeniu prezentacji wspólnie z całą grupą zbierz wnioski ze wszystkich plakatów i omów efekty

Przeanalizujcie, co możecie zrobić w szkole i środowisku lokalnym na rzecz: "! promowania wiedzy na temat nowych przepisów dotyczących ruchu rowerowego, "! podnoszenia świadomości na temat bezpieczeństwa na drogach, "! podnoszenia świadomości na temat potrzeb, percepcji i zachowań różnych użytkowników drogi: pieszych, rowerzystów, kierowców.

! STOP

Możesz również zaproponować młodzieży wybranie jednego z problemów, które pojawiły się na metaplanach, i zaprosić ją do przedstawienia tego problemu z wykorzystaniem metody dramy – scenek z podziałem na role (materiał pomocniczy nr 5) lub symulacji (materiał pomocniczy nr 6). Przygotowane przez uczennice/uczniów scenki mogą być zaprezentowane podczas imprez promujących bezpieczeństwo w ruchu drogowym w środowisku szkolnym lub lokalnym.

Materiał pomocniczy nr 1 – TEST edukacyjny Pytania wielokrotnego wyboru 1#

Rower jest to: A. pojazd o szerokości nieprzekraczającej 0,9 m poruszany siłą mięśni osoby jadącej tym pojazdem, B. pojazd trójkołowy o szerokości nieprzekraczającej 0,9 m poruszany siłą mięśni osoby jadącej tym pojazdem, C. każdy pojazd jednośladowy lub wielośladowy poruszany siłą mięśni osoby jadącej tym pojazdem.

2! Wózek rowerowy jest to pojazd o szerokości powyżej 0,9 m: A. przeznaczony do przewozu osób lub rzeczy, poruszany siłą mięśni osoby jadącej tym pojazdem, B. przeznaczony do przewozu rzeczy, poruszany siłą mięśni osoby ciągnącej ten pojazd za dyszel, C. przeznaczony do przewozu towarów, poruszany siłą mięśni osoby jadącej tym pojazdem, wyposażony dodatkowo w pomocniczy napęd elektryczny o określonych w przepisach prawa parametrach. 3. Kierować wózkiem rowerowym lub rowerem wieloosobowym oraz przewozić tymi pojazdami inną osobę może osoba, która: A. ukończyła 13 lat, B. ukończyła 15 lat, C. ukończyła 17 lat i posiada kartę rowerową. 4# Co ułatwia rowerzystom korzystanie z drogi: A. progi zwalniające na ścieżkach rowerowych, B. znaki i sygnały drogowe, C. kulturalne i przepisowe poruszanie się innych uczestników ruchu. 5. Kierujący pojazdem, który skręca w drogę poprzeczną, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność i ustąpić pierwszeństwa rowerzyście: A. znajdującemu się na przejeździe dla rowerzystów, B. jadącemu na wprost po pasie ruchu dla rowerów, C. jadącemu na wprost po jezdni. 6. Rowerzysta, który wjechał do śluzy dla rowerów, po zmianie świateł powinien: A. poczekać, aż wyprzedzą go stojące za nim pojazdy, i wolno ruszyć do przodu, B. opuścić śluzę, a następnie kontynuować jazdę pasem ruchu dla rowerów, C. jechać jak najszybciej, aby nie wyprzedził go żaden samochód. 7. Na skrzyżowaniu i bezpośrednio przed nim rowerzysta: A. powinien zawsze poruszać się środkiem pasa ruchu, B. może poruszać się środkiem pasa ruchu, jeśli nie ma drogi dla rowerów ani pasa ruchu dla rowerów, pod warunkiem że pas ten umożliwia opuszczenie skrzyżowania w więcej niż jednym kierunku, C. powinien obowiązkowo zsiąść z roweru.

Scenariusz 2 / Materiały pomocnicze

8. Pasem ruchu dla rowerów wydzielonym z powierzchni jezdni mogą się poruszać: A. piesi, B. rowerzyści, C. kierujący wózkami rowerowymi. 9. Jakie są zalety posiadania karty rowerowej: A. możliwość uczestniczenia we wszelkiego rodzaju turniejach, rajdach i wycieczkach organizowanych dla rowerzystów, B. w przyszłości łatwiejsze przygotowanie się do egzaminów na prawo jazdy, C. możliwość poruszania się po ulicy zgodnie z przepisami prawa. 10. Osoba w wieku do lat 10 jadąca rowerem po chodniku, pod opieką osoby dorosłej, to: ! A. pieszy, B. zawsze kierowca, C. kierujący. 11. Przejeżdżanie rowerem wzdłuż przejścia ! dla pieszych jest: A. zalecane, gdy włączona jest sygnalizacja świetlna, B. dozwolone, pod warunkiem ustąpienia pierwszeństwa pieszym, C. zabronione. 12. Gdy nie ma chodnika lub pobocza bądź też ! nie ma możliwości korzystania z nich, pieszy: A. może iść po drodze dla rowerów, ale jest obowiązany ustąpić miejsca rowerowi, B. nie może korzystać z drogi dla rowerów, C. może iść po drodze dla rowerów tylko wtedy, gdy ma kartę rowerową. 13. Pod jaki numer można zadzwonić, aby wezwać ! pomoc do ofiary wypadku drogowego: A. 997, B. 999, C. 112 z telefonu komórkowego. 14. Rowerzysta ma prawo wyprzedzać wolno jadące samo! chody, np. w korku ulicznym, z ich prawej strony, jeśli: A. ma do tego odpowiednią ilość miejsca i nie stwarza zagrożenia w ruchu drogowym, B. będzie używał sygnału dźwiękowego i świetlnego, C. zachowa szczególną ostrożność i bezpieczny odstęp od wyprzedzanego pojazdu. 15. W jakich okolicznościach dwóch rowerzystów ! nie może jechać obok siebie po jezdni: A. w czasie mgły, B. na ruchliwej jezdni, gdy utrudniają w ten sposób ruch innym uczestnikom, C. na drodze, wzdłuż której znajduje się nadająca się do ruchu droga dla rowerów. 16. Do wypadku drogowego rowerzysta może ! doprowadzić, gdy: A. nie wie, w jakiej sytuacji powinien ustąpić pierwszeństwa przejazdu, B. w czasie mgły jego rower jest niewidoczny, bo ma niesprawne oświetlenie, C. nie sygnalizuje z wyprzedzeniem manewru skrętu.

17. W skład obowiązkowego wyposażenia roweru wchodzi: A. komplet kluczy, B. pompka, C. dzwonek lub inny sygnał dźwiękowy o nieprzeraźliwym tonie. 18. Rowerzyście zabrania się: A. jazdy bez trzymania co najmniej jednej ręki na kierownicy oraz nóg na pedałach, B. czepiania się pojazdów, C. korzystania z telefonu komórkowego wymagającego trzymania słuchawki w ręku. 19. Podczas wyprzedzania rowerzysty należy zachować odstęp: A. minimum 0,5 m, B. bezpieczny i nie mniejszy niż 1 m, C. bezpieczny, ale przepisy nie określają minimalnej odległości. 20. Jakie zagrożenie stwarza jazda na rowerze bez świateł ! tylnych i przednich w warunkach złej widoczności: A. jest się niewidocznym dla kierowców samochodów, co może doprowadzić do wypadku, B. jest się niewidocznym dla pieszych, C. w sytuacji, gdy rowerzysta jadący o zmroku zostanie potrącony przez samochód i złamie nogę, ubezpieczyciel może odmówić mu wypłaty odszkodowania. 21. Dorosły rowerzysta może jechać po chodniku, gdy: A. opiekuje się osobą w wieku do lat 10 kierującą rowerem, B. warunki pogodowe zagrażają bezpieczeństwu rowerzysty na jezdni (śnieg, silny wiatr, ulewa, gołoledź, gęsta mgła), C. droga po chodniku prowadzi „na skróty”. 22. Stosowanie zasady ograniczonego zaufania ! polega między innymi na: A. przewidywaniu możliwości złamania przepisów ruchu drogowego przez innego uczestnika ruchu, jeśli jego zachowanie na to wskazuje, B. rezygnacji z własnych uprawnień, np. pierwszeństwa przejazdu, jeśli istnieją przesłanki, że inny uczestnik ruchu nie będzie ich respektował, C. częstym używaniu sygnału dźwiękowego. 23. Każdy rowerzysta powinien dla własnego ! bezpieczeństwa jeździć: A. w kasku i odblaskowej kamizelce, B. zawsze pod opieką innego rowerzysty, C. w dobrych warunkach drogowych i atmosferycznych. 24. Rowerzysta może przewozić dziecko ! w przyczepce rowerowej pod warunkiem, że: A. jest ona przystosowana konstrukcyjnie do przewozu osób, B. jest sprawna technicznie, C. jedzie z prędkością niezagrażającą bezpieczeństwu dziecka.

25. Dziecko poruszające się po drodze po zmierzchu poza obszarem zabudowanym jest obowiązane używać elementów odblaskowych w sposób widoczny dla innych uczestników ruchu. Przepis ten dotyczy dzieci: A. tylko w wieku przedszkolnym, B. w wieku do lat 15, C. tylko w okresie jesienno-zimowym. 26. Osoba prowadząca rower po jezdni w przepisach ruchu drogowego jest traktowana jako: A. kierujący, B. pieszy, C. kierowca. 27. Przechodzenie przez jezdnię poza wyznaczonym ! przejściem dla pieszych jest dozwolone: A. gdy odległość od przejścia dla pieszych wynosi 50 m, B. gdy odległość od przejścia dla pieszych jest większa niż 100 m, C. w każdej sytuacji pod warunkiem zachowania ostrożności. 28. Długość zespołu pojazdów składających się ! z roweru z przyczepą nie może przekraczać: ! A. 4 m, ! B. 6 m, ! C. 2,5 m. ODPOWIEDZI: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

AB AC C BC ABC B B B ABC A

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

C A ABC AC ABC ABC C ABC B ABC

21 22 23 24 25 26 27 28

AB AB AC ABC B B B A

Materiał pomocniczy nr 2 – ankieta Eksperta Ruchu Drogowego Drodzy Uczniowie, Badanie, które będziecie realizować w swoim środowisku lokalnym w oparciu o ankietę, ma na celu sprawdzenie stanu wiedzy na temat bezpieczeństwa ruchu drogowego wśród dorosłych członków Waszej społeczności lokalnej oraz określenie najważniejszych potrzeb związanych z bezpieczeństwem na drogach w Waszym środowisku lokalnym. Badanie ankietowe przeprowadzacie w formie wywiadu, a więc dorosłej osobie objętej badaniem zadajecie pytania zawarte w kwestionariuszu i sami wpisujecie odpowiedzi. Zaznaczcie „krzyżykiem” wskazaną przez Badanego odpowiedź (chyba że w poleceniu do pytania podane jest inaczej).

Scenariusz 2 / Materiały pomocnicze

Jeśli osoba badana nie udzieli poprawnej odpowiedzi na pytanie – poinformujcie ją, jaka odpowiedź jest poprawna. Uzyskane informacje, w formie zbiorczego zestawienia, będziecie mogli przekazać władzom samorządowym. Dzięki temu będziecie mogli inicjować zmiany na rzecz poprawy bezpieczeństwa na drogach w Waszym środowisku lokalnym. Przed przystąpieniem do badania powinniście informować Badanych, że wszystkie odpowiedzi zawarte w tej ankiecie są anonimowe. Ostatnie 2 pytania dotyczą tego, z kim przeprowadzacie wywiad. Ta wiedza jest nam potrzebna, aby opracować końcowy, łączny raport podsumowujący wszystkie ankiety. Pamiętajcie, aby przeprowadzać wywiady z ludźmi w różnym wieku i obydwu płci – dzięki temu wyniki będą bardziej wartościowe. Dziękujemy Wam za zaangażowanie. Powodzenia! Organizatorzy 1. Najczęściej uczestniczę w ruchu drogowym jako: A. kierowca, B. pieszy, C. rowerzysta. (poproś o uszeregowanie odpowiedzi w kolejności od najczęściej podejmowanej formy uczestnictwa do najrzadziej. Jeśli respondent nie podejmuje danej formy aktywności, wpisz 0). 2. Pasem ruchu dla rowerów wydzielonym z powierzchni jezdni mogą się poruszać: A. piesi, B. rowerzyści, C. kierujący wózkami rowerowymi. 3.

Rowerzysta ma prawo wyprzedzać wolno jadące samochody, np. w korku ulicznym, z ich prawej strony, jeśli: A. ma do tego odpowiednią ilość miejsca i nie stwarza zagrożenia w ruchu drogowym, B. będzie używał sygnału dźwiękowego i świetlnego, C. zachowa szczególną ostrożność i bezpieczny odstęp od wyprzedzanego pojazdu.

4. W jakich okolicznościach dwóch rowerzystów nie może jechać obok siebie po jezdni: A. w czasie mgły, B. na ruchliwej jezdni, gdy utrudniają w ten sposób ruch innym uczestnikom, C. na drodze, wzdłuż której znajduje się nadająca się do ruchu droga dla rowerów. 5. Rowerzyście zabrania się: A. jazdy bez trzymania co najmniej jednej ręki na kierownicy oraz nóg na pedałach, B czepiania się pojazdów, C. korzystania z telefonu komórkowego wymagającego trzymania słuchawki w ręku. 6. Każdy rowerzysta powinien dla własnego bezpieczeństwa jeździć: A w kasku i odblaskowej kamizelce, B. zawsze pod opieką innego rowerzysty, C. w dobrych warunkach drogowych i atmosferycznych.

Scenariusz 2 / Materiały pomocnicze

PYTANIA DOT. SYTUACJI LOKALNEJ 7. Jak Pan/Pani ocenia sytuację dotyczącą bezpieczeństwa ruchu drogowego w swojej okolicy? (poproś respondenta o ocenę w skali 1–5, gdzie 1 oznacza bardzo źle, a 5 bardzo dobrze): 1 2 3 4 5 8. Każdy rowerzysta powinien mieć prawidłowo wyposażony rower, jeździć w odblaskowej kamizelce, posiadać przy sobie kartę rowerową (jeśli nie ukończył 18. roku życia). Czy w Pana/Pani okolicy to zobowiązanie jest przez rowerzystów przestrzegane i w jakim stopniu? A. W znacznym stopniu, B. W średnim stopniu, C. Nie jest przestrzegane. 9. Czy w swojej okolicy czuje się Pan/Pani bezpieczna/y jako pieszy? A. Tak, B. Nie. (jeśli padnie odpowiedź „NIE”, poproś respondenta o udzielenie odpowiedzi na pytanie dodatkowe: Dlaczego nie czuje się Pan/Pani bezpieczna?) …………………………………………………………… …………………………………………………………… …………………………………………………………… 10.

Czy drogi w Pani/Pana okolicy są odpowiednio ! oświetlone? ! A. Tak, ! B. Nie. ! (jeśli padnie odpowiedź „NIE”, poproś respondenta ! o udzielenie odpowiedzi na pytanie dodatkowe: ! Co wymagałoby poprawy/ulepszenia w kwestii ! oświetlenia dróg?): …………………………………………………………… …………………………………………………………… ……………………………………………………………

11.

Który użytkownik drogi według Pani/Pana opinii ! najczęściej łamie przepisy ruchu drogowego ! w Pani/Pana okolicy? ! A. Kierowca samochodu, ! B. Rowerzysta, ! C. Pieszy.

12.

Proszę o wskazanie miejsc z najbliższej okolicy, ! w których według Pani/Pana zdarza się najwięcej ! wypadków lub istnieje ryzyko ich wystąpienia. …………………………………………………………… …………………………………………………………… …….………………………………………………………

13.

Jak według Pani/Pana zwiększyć bezpieczeństwo ! na drogach w Państwa okolicy? …………………………………………………………… …………………………………………………………… ……………………………………………………………

14. W jakim przedziale wiekowym się Pan/Pani mieści?: ! A. 18–24 ! B. 25–39 ! C. 40–59 ! D. 60+ 15. Płeć – zaznacza ankieter: ! A. Kobieta ! B. Mężczyzna

Materiał pomocniczy nr 4 – Opis

metody pracy w małych grupach

Praca w małych grupach różni się znacznie od pracy z całą grupą. To metoda, która zachęca wszystkich do uczestnictwa i pomaga rozwijać współpracę zespołową. Liczebność małej grupy będzie zależała od praktycznych czynników, np. od tego, ilu uczestników bierze udział w zajęciach i jak dużo macie miejsca. Małą grupę mogą tworzyć 2–3 osoby, ale grupy pracują najlepiej, kiedy liczą 6–8 osób. Praca w małych grupach może trwać przez 15 min, godzinę albo cały dzień – w zależności od tego, jakim zadaniem będziecie się zajmować. Nie wystarczy powiedzieć uczestnikom, żeby „przedyskutowali sprawę”. Niezależnie od tego, jaki jest temat zajęć, zadanie koniecznie musi być tak sprecyzowane, by uczestnicy pracowali nad osiągnięciem celu, o którym potem będzie można porozmawiać z grupą. Nauczyciel może na przykład sformułować zadanie w formie problemu, który trzeba rozwiązać, albo pytania, na które trzeba odpowiedzieć. Aby mieć pewność, że uczestnicy nie zapomną brzmienia postawionego problemu, najlepiej przygotować wcześniej odpowiednie kartki. Mogą znaleźć się na nich także dodatkowe pytania pomagające w dyskusji.

Materiał pomocniczy nr 7 – Opis metody dramy Drama jest formą w pełni świadomie przygotowanej improwizacji, którą opiera się na określonym temacie zawierającym konflikt. Zjawisko konfliktu wydobywa istnienie nastroju i atmosfery, co w naturalny sposób stwarza możliwości przeżywania. W dramie wykorzystuje się zmysły, wyobraźnię, ruch, mowę. Najbardziej istotne jest w niej autentyczne przeżycie emocji odgrywanej postaci. Drama nie jest inscenizacją ani teatrem, ale jest działaniem w fikcyjnej sytuacji, budowaniem doświadczeń w zaaranżowanym wycinku rzeczywistości. W dramie nie ma publiczności, wszyscy biorą w niej udział. Całą uwagę kierujemy w dramie na cel, którym jest zrozumienie cudzych przeżyć i emocji, nieważne są zaś uzdolnienia aktorskie uczestników. Drama przyczynia się do bogatego rozwoju wewnętrznego uczestników, uczy koncentracji na sobie i innych, wykorzystuje zmysły, rozwija kreatywność, dodaje pewności siebie i pobudza inwencję. Scenki z podziałem na role

Materiał pomocniczy nr 5 – Opis techniki metaplanu oraz schemat metaplanu Metaplan jest plastycznym zapisem rozmowy prowadzonej przez uczestniczki/uczestników zajęć, którzy dyskutują na określony temat. Podczas dyskusji prowadzonej w zespołach powstaje jednocześnie plakat, który jest jej skróconym, graficznym przedstawieniem. Technika metaplanu jest stosowana przy omawianiu kontrowersyjnych, trudnych spraw oraz przy rozwiązywaniu konfliktów. Polega ona jednak nie na wskazaniu, kto ma rację, a na przedstawieniu wielu aspektów danego problemu. „Prawda często leży pośrodku”, a celem użycia metaplanu jest spokojne rozważenie zagadnienia i skoncentrowanie się przede wszystkim na poszukiwaniu (bez konieczności znalezienia) wspólnego rozwiązania. Uczestnicy zajęć zastanawiają się, analizują problem, próbują go ocenić, formułują opinie i sądy, proponują różne rozwiązania.

Scenka to krótkie przedstawienie przygotowane przez uczestników, zawierające w sobie elementy dramy, stwarza możliwości uczestniczenia i przeżywania zaaranżowanych sytuacji. Wykorzystuje zmysły, wyobraźnię, ruch, mowę. Najbardziej istotne jest autentyczne przeżycie emocji odgrywanej postaci w fikcyjnej sytuacji. Ma na celu przybliżenie uczestnikom nieznanych im sytuacji życiowych, okoliczności czy wydarzeń. Uczestnicy przy odgrywaniu scenki opierają się na własnych doświadczeniach. Scenki z podziałem na role mogą ułatwić zrozumienie sytuacji, zachęcić do empatii z tymi, którzy są w nie zaangażowani. Wartość scenek polega na tym, że odwołują się do prawdziwych sytuacji z codziennego życia. Mogą poruszyć zagadnienia, na które nie ma łatwych odpowiedzi, np. problem dobrego bądź złego zachowania bohatera. Aby jeszcze lepiej zgłębić temat, można poprosić uczestników o zamienienie się rolami. Scenki z podziałem na role muszą być wykonywane z wyczuciem.

Scenariusz 2 / Materiały pomocnicze

Nauczyciel powinien pamiętać o tym, że: • uczestnicy muszą mieć czas po zakończeniu scenki na wyjście z roli, • wszyscy muszą szanować uczucia innych i strukturę społeczną grupy, • scenki mogą uruchomić stereotypy. Dobrze jest pamiętać o tym, aby uczestnicy byli świadomi potrzeby krytycznej oceny informacji, na podstawie których kształtują sobie obraz otaczającego ich świata.

Materiał pomocniczy nr 8 – Opis metody symulacji Symulacja stanowi odzwierciedlenie sytuacji potencjalnie realnej. Uczestnikom daje możliwość przeżycia zdarzeń, zastanowienia się nad tym, co się stało i co by mogło się stać, gdyby zostały podjęte inne decyzje. Ideą symulacji jest doskonalenie konkretnych życiowych umiejętności. W symulacji można wypróbować różne zachowania i różne możliwe rozwiązania problemów. Można uczyć się na własnych błędach i to na dodatek w bezpiecznej sytuacji ćwiczeniowej, w której pozostali członkowie grupy pomagają zrozumieć zaistniałe zjawiska. Ich doświadczenia i myśli mogą stać się impulsem do spojrzenia na znaną sprawę w nowym świetle i z nowej perspektywy. W efekcie można podjąć nowe decyzje i przyjąć nowe rozwiązania. W ćwiczeniu można przecież nieudane zachowania poddać korekcie.

Scenariusz 2 / Materiały pomocnicze

Scenariusz 3 Moje „podwórko” – działam lokalnie, działam globalnie

Cele: !!!!przygotowanie uczestniczek/uczestników do robienia planu, podziału zadań i realizacji działania grupowego, ! przygotowanie uczennic/uczniów do redagowania projektów własnych działań, ! rozwój umiejętności związanych z działaniami uczniów/uczennic na rzecz bezpieczeństwa w ruchu drogowym w środowisku szkolnym i lokalnym, ! kształtowanie umiejętności dyskusji, prezentowania własnego zdania na forum grupy oraz podejmowania grupowych decyzji, ! rozwijanie umiejętności współpracy w zespole zadaniowym.

Czas: 1 godzina dydaktyczna (45 min).

Materiały pomocnicze: ! materiał pomocniczy nr 1 – opis metody projektu.

Metody:

Oczekiwane rezultaty: ! uczennice/uczniowie potrafią wskazać działania w środowisku szkolnym i lokalnym, które mogą przyczynić się do wzrostu bezpieczeństwa w ruchu drogowym, ! uczennice/uczniowie są przygotowani do redagowania projektów związanych z działaniami na rzecz bezpieczeństwa w ruchu drogowym w środowisku szkolnym i lokalnym.

Uwaga do nauczyciela: Przed zajęciami przypomnij uczennicom/uczniom o tym, żeby przynieśli na spotkanie podsumowanie wyników swoich ankiet, ponieważ każdy zespół będzie je prezentował w ramach podsumowania diagnozy.

Przebieg zajęć: 1# Rozpocznij zajęcia od wspólnej analizy wyników przeprowadzonej przez uczennice/uczniów diagnozy. Podzielcie się opiniami i uwagami na ten temat. Wnioski z badania możecie wykorzystać jako inspirację do wyboru tematu projektu. 2#! Wspólnie z uczennicami/uczniami rozwieś w widocznym miejscu w sali metaplany i listę z pomysłami na działania, wykonane podczas poprzednich zajęć.

! projekt.

Odnieście się do wniosków z metaplanu zależnych od nas oraz pomysłów na działania w środowisku lokalnym.

Grupa docelowa:

Zapytaj uczennice/uczniów, czy chciałyby/chcieliby ją jeszcze uzupełnić o jakieś nowe zapisy.

! Uczennice/uczniowie gimnazjum.

Środki dydaktyczne: ! kartki papieru flipchartowego lub szarego, ! kolorowe mazaki.

"! "! "!

Przeanalizujcie zebrane pomysły pod kątem następujących kryteriów: atrakcyjności (na ile propozycje będą atrakcyjne dla odbiorców), celowości (na ile propozycje przyczynią się do osiągnięcia postawionych celów), możliwości realizacji (trudność/łatwość organizacyjna, finansowa itp.).

Zaproponuj zorganizowanie w środowisku lokalnym akcji pod nazwą: „Bezpieczeństwo rowerzystów i innych użytkowników dróg w naszym środowisku lokalnym” (szczegółowe informacje dotyczące realizacji projektów o charakterze kampanii społecznej wraz z przykładami „dobrych praktyk” znajdują się na stronie: www.jezdzezglowa.pl w zakładce strefa nauczyciela).

Przygotowanie prezentacji może być zrealizowane z wykorzystaniem metody projektu (20 min). 4#! Zapytaj, czy wszystkie poruszane kwestie dotyczące realizacji zadań są zrozumiałe. Wyjaśnij wszelkie wątpliwości. Podsumuj spotkanie, powiedz, że wszyscy chętni mogą korzystać z Twoich konsultacji przy planowaniu działań projektowych oraz w trakcie realizacji działań w środowisku lokalnym.

Zaznacz, że akcja powinna uwzględniać realizację następujących celów: "! przekazanie wiedzy na temat przepisów dotyczących ruchu rowerowego, "! podnoszenie świadomości użytkowników dróg: pieszych, rowerzystów, kierowców w zakresie ich potrzeb, możliwości i zachowań zgodnych z obowiązującymi przepisami, "! podnoszenie świadomości pieszych, rowerzystów, kierowców odnośnie wzajemnych powiązań i zależności jako użytkowników dróg, "! zwrócenie szczególnej uwagi na potrzebę używania zabezpieczeń: odblasków, kasków, kamizelek, "! kształtowanie postaw odpowiedzialności i wzajemnego szacunku u użytkowników dróg.

Dodatkowe informacje dla nauczyciela: Zaplanujcie wstępnie przynajmniej jedno dodatkowe spotkanie, podczas którego uczennice/uczniowie będą mogły/mogli zaprezentować projekty swoich prezentacji multimedialnych, podzielić się opiniami i uwagami po zrealizowaniu ankiety. Po otrzymaniu od zainteresowanych ostatecznych wersji prezentacji multimedialnych wgraj je na stronę programu, żeby mogły wziąć udział w konkursie. Warto też zorganizować spotkanie podsumowujące działania w ramach programu, podczas którego będziesz mógł wraz z młodzieżą szukać odpowiedzi na następujące pytania1:

Możesz te cele zapisać i umieścić w widocznym miejscu (15 min). 3#! Powyższe cele mogą być dla młodzieży dodatkową inspiracją i jednocześnie motywacją do zrealizowania projektu edukacyjnego w oparciu o wybrany pomysł na działanie, który uczennice/uczniowie umieścili, podsumowując metaplany, na liście pomysłów na działania.

1. 2.

Na zasadzie np. głosowania wybierzcie jeden pomysł, zgodnie z celami zawartymi w punkcie 2 scenariusza 3. Szczegółowe informacje na temat metody projektu oraz tego, jak zabrać się do realizacji projektu, znajdziesz w materiale pomocniczym nr 2. Uczennice/uczniowie decydujący się na realizację projektu, który może mieć charakter kampanii społecznej na rzecz BRD, mogą w swoich działaniach skorzystać ze wsparcia władz samorządowych i lokalnych mediów.

Poinformuj młodych, że ważną częścią programu „Jeżdżę z głową” jest konkurs na prezentację multimedialną (szczegółowe informacje na temat konkursu znajdują się na stronie: www.jezdzezglowa.pl w zakładce strefa nauczyciela – Regulamin konkursu).

STOP

4. 5.

6. 7.

Czy zrealizowaliście zamierzone przez Was cele? Gdybyście jeszcze raz mieli to robić, co zrobilibyście inaczej? Jakie trudności napotkaliście przy realizacji projektu? Jak je rozwiązaliście? Czy Wasz projekt spowodował jakieś zmiany na lepsze w szkole, jej otoczeniu lub w środowisku lokalnym? Jak myślicie – czy będą one chwilowe czy długotrwałe? Co jeszcze można zrobić w sprawie, którą się zajmowaliście? Co możecie zrobić Wy, a co inni? Czy praca nad realizacją projektu zmieniła Twój stosunek do zagadnienia, którym się zajmowałeś, do osób, z którymi pracowałeś, do społeczności, w której realizowałeś projekt? W jaki sposób? Czy Wasz projekt zakończył się sukcesem? Dlaczego tak uważasz? Inne uwagi.

1 J. Królikowski, Metoda projektów w edukacji obywatelskiej [w:] Kształcenie obywatelskie. Scenariusze lekcji, pod red. A. Pacewicz, Centrum Edukacji Obywatelskiej, Warszawa 1995.

Materiał pomocniczy nr 1 – Opis metody projektu Projekt jest terminowym zadaniem realizowanym samodzielnie przez uczniów wg przygotowanego wcześniej planu. Projekt ma charakter interdyscyplinarny (wykorzystuje wiedzę i umiejętności z wielu dziedzin). Projekt nosi w sobie cechy działania nowatorskiego, jest przedsięwzięciem, które nie powtarza się w identycznej formie. Nauczyciele pracujący metodą projektów podkreślają, że wyzwala ona w uczniach dużą aktywność, samodzielność, kreatywność – młodzi ludzie sami szukają odpowiedzi na nurtujące ich pytania, dokonują wyborów, podejmują decyzje. Realizacja projektu uczy też, jak bardzo ważna i efektywna jest współpraca przy wykonywaniu różnych zadań, uczy również odpowiedzialności. Wspólny dla wszystkich projektów jest moment zakończenia. Jest nim prezentacja rezultatów pracy całego zespołu realizującego projekt. Może to być prezentacja wewnętrzna, dla pozostałych uczniów, nauczycieli lub rodziców. Dobrze jest zaprezentować wyniki pracy całego zespołu na zewnątrz – mieszkańcom, przedstawicielom samorządu lokalnego, zaprzyjaźnionym szkołom. Po prezentacji następuje ocena całości zrealizowanego projektu. W ramach projektu uczniowie mogą przygotować plakaty, wystawę prac plastycznych, wystawę fotograficzną, napisać eseje, listy, artykuły do lokalnej prasy, przygotować reportaże, montaże słowno-muzyczne, konkursy, nawiązać współpracę z przedstawicielami władz samorządowych lub organizacji pozarządowych itp. Co powinien zawierać projekt planowanej przez uczniów akcji? 1. Podstawowe informacje o projekcie: a) nazwa projektu, b) cele projektu, c) opis problemu (do rozwiązania jakiej sprawy przyczyni się projekt?), d) historia projektu (skąd wziął się pomysł na realizację projektu?), e) czas trwania akcji, f ) obszar realizacji (jaki zasięg będzie miała akcja?), g) kontynuacja projektu (czy projekt stanowi jednorazowe działanie, czy będzie w przyszłości kontynuowany?). 2. Odbiorcy projektu: a) rodzaj i liczba odbiorców (do jakiej grupy projekt jest skierowany?), b) w jaki sposób odbiorcy skorzystają na realizacji projektu.

Scenariusz 3 / Materiały pomocnicze

3. Realizatorzy projektu: a) zespół realizatorów, b) ewentualnie eksperci lub organizacje wspierające poszczególne działania projektowe. 4. Opis projektu: a) opis działania stanowiącego treść projektu (na czym polega realizacja projektu?), b) formy realizacji projektu, c) harmonogram projektu (etapy realizacji, zadania, terminy, osoby odpowiedzialne). 5. Efekty projektu; a) spodziewane efekty projektu, bezpośrednie (jaki wpływ – waszym zdaniem – będzie miał projekt na uczestników?), pośrednie (jaki będzie wpływ projektu na otoczenie społeczne, lokalne środowisko?), b) metody oceny wyników i sposobu realizacji projektu (po czym poznacie, że osiągnęliście spodziewane efekty?). 6. Zasoby i potrzeby (co macie, a czego potrzebujecie?): a) wsparcie merytoryczne (kto będzie opiekunem merytorycznym akcji?), b) zezwolenia (jakie zezwolenia potrzebne są do realizacji projektu i do kogo należy się o nie zwrócić?), c) baza lokalowa (gdzie będzie realizowany projekt? czy trzeba wynajmować specjalne pomieszczenia?), d) baza sprzętowa (czy i jaki sprzęt potrzebny jest do realizacji projektu? do kogo zwrócić się o jego użyczenie?), e) baza materiałowa (czy i jakie materiały potrzebne są do realizacji projektu? jak je zdobyć?), f ) środki finansowe (czy i jakie pieniądze są potrzebne? skąd je możecie otrzymać? kto i jak się będzie z nich rozliczał?). 7. Sposoby dokumentowania realizacji projektu. Schemat planu realizacji projektu:

Zadania

CO?

KTO?

KIEDY?

Na czym polega realizacja zadania? (szczegółowo)

Osoby odpowiedzialne

Termin

Indeks materiałów źródłowych !!!!Kodeks Drogowy, Prawo o ruchu drogowym:

"! "!

Większość czuje się bezpiecznie, pomimo że 18% z nich miało wypadek podczas jazdy na rowerze, a 72% ma w gronie znajomych kogoś, kto jadąc na rowerze, ucierpiał w wypadku.

www.kodeksdrogowy.pl www.kodeks-drogowy.org !!!!Stan bezpieczeństwa na polskich drogach w 2010

roku. Zagrożenia niechronionych uczestników ruchu, Sekretariat Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, Ministerstwo Infrastruktury, s. 7–8, s. 22–30, Warszawa 2010. "! www.krbrd.gov.pl/download/pdf/Raport%20-%20Bezpieczenstwo%20niechronionych%20-%202001-2010.pdf !!!!Badanie poziomu wiedzy młodzieży na temat bezpieczeństwa ruchu drogowego i uczestnictwa w nim rowerów. Raport z badania, Fabryka Komunikacji Społecznej, Laboratorium Badania Komunikacji Społecznej i TNS OBOP Polska, październik 2011. "! www.jezdzezglowa.pl !!!!Wypadki drogowe z udziałem rowerzystów, bezpieczny.rowerzysta.com, 30.10.2010: "! www.bezpieczny.rowerzysta.com/artykul/wypadkidrogowe-z-udzia%C5%82em-rowerzyst%C3%B3w !!!!Jestem widoczny, jestem bezpieczny, Komenda Główna Policji: "! www.dlakierowcow.policja.pl/portal/dk/786/47509/ Jestem_widoczny_jestem_bezpieczny. html?search=557612

Podstawowe statystyki dotyczące rowerzystów do lat 14 jako uczestników ruchu drogowego 1#! Niemalże wszyscy gimnazjaliści jeżdżą na rowerze (97%), 80% z nich posiada kartę rowerową. Jednocześnie tylko 54,3% gimnazjalistów wykazuje się prawidłową wiedzą na temat nowych przepisów dotyczących rowerzystów. 2#! Prawie żaden gimnazjalista nie stosuje podstawowych elementów zwiększających bezpieczeństwo na drodze, tzn. nie stosuje kamizelek, ochraniaczy, oświetlenia oraz kasków. Jedynie 47% stosuje odblaski. 3#! Można stwierdzić, że wśród młodzieży gimnazjalnej istnieje ogólny brak świadomości dotyczącej bezpieczeństwa na drodze – nie widzą oni zagrożenia wynikającego z ich niebezpiecznych zachowań.

Źródło: Badanie poziomu wiedzy młodzieży na temat bezpieczeństwa ruchu drogowego i uczestnictwa w nim rowerów. Raport z badania, Fabryka Komunikacji Społecznej, Laboratorium Badaniaomunikacji Społecznej i TNS OBOP Polska, październik 2011.

4#! W Polsce od lat najpoważniejszym problemem jest bardzo wysokie zagrożenie pieszych oraz rowerzystów, motorowerzystów i motocyklistów, czyli niechronionych uczestników ruchu, którzy w 2010 roku stanowili 48% zabitych i 37% rannych w wypadkach drogowych. ! Rowerzyści stanowili 7% ofiar śmiertelnych i 7% rannych w wypadkach drogowych w Polsce w latach 2001–2010. Jednocześnie w latach 2001–2010 liczba zabitych rowerzystów zmalała o 54%, a liczba rannych rowerzystów o 45%, nadal jednak jest to 2 razy więcej niż średnio w krajach Unii Europejskiej. 5.

Najliczniejszą grupą ofiar wypadków drogowych wśród rowerzystów są starsi mężczyźni w wieku powyżej 60 lat (40% zabitych i 45% rannych).

6#! Dzieci i młodzież w wieku 0–14 lat są trzecią w kolejności grupą rowerzystów najbardziej narażoną na ciężkie obrażenia w wypadkach drogowych. W 2010 roku stanow$li 15% ofiar. Ta grup najbardziej zagrożona na obszarach zabudowanych, w dzień. Źródło: Stan bezpieczeństwa na polskich drogach w 2010 roku. Zagrożenia niechronionych uczestników ruchu, Sekretariat Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Warszawa 2010, s. 22–30.

7#! Rok 2011 był rokiem wzrostu przestępstw drogowych. Więcej było wypadków, więcej osób zabityrannych. Łącznie doszło do 39935 wypadków drogowych, w których zginęło 4171 osób, a 49341 osób odniosło obrażenia ciała. Źródło: Stan bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce w 2011 roku, Komenda Główna Policji.

8#! Wypadki z udziałem dzieci w 2011 roku (wg danych Komendy Głównej Policji) – w 2011 roku w Polsce miało miejsce 4085 wypadków drogowych z udziałem dzieci w wieku 0–14 lat. W zdarzeniach tych 102 dzieci poniosło śmierć, a 4411 doznało obrażeń. W stosunku do roku 2010 roku liczba wypadków spadła o 154 (tj. o 3,6%), rannych mniej było o 175 dzieci (tj. o 3,8%), a zabitych – o 10 (tj. o 8,9%). Z przedstawionych danych wynika, że tendencja spadkowa liczby wypadków i ich ofiar z udziałem najmłodszych zdecydowanie się utrzymuje.

!!!!Ofiary wypadków drogowych dzieci i młodzieży w latach 2009–2011 w poszczególnych grupach wiekowych Grupy wiekowe

Zabici

0–6

2009

2010

11. Bardzo zagrożona wypadkami drogowymi jest też nieletnia młodzież w wieku 15–17 lat. W 2011 roku miały miejsce 2582 wypadki z udziałem młodzieży (spadek o 150 w stosunku do 2010 roku), zginęło w nich 106 młodych osób (spadek o 16), a 2629 zostało rannych (spadek o 85). W tej grupie wiekowej także najwięcej ofiar odnotowano wśród pasażerów.

Ranni 2011 2009 32

1333

2010

2011

1246

1244

9.!!!Tak jak miało to miejsce w poprzednich latach, nasilenie wypadków z udziałem dzieci występuje w miesiącach wiosenno-letnich – od maja do września. Najmłodsi ulegają wypadkom przede wszystkim podczas ładnej pogody i przy dobrej widoczności. W 2011 roku najwięcej wypadków z udziałem dzieci wydarzyło się w czerwcu – 557, lipcu – 504 i w sierpniu – 518. Tylko w ciągu tych trzech miesięcy zginęło 51 dzieci w wieku 0–14 lat, tj. 50% wszystkich ofiar śmiertelnych wśród tej grupy uczestników ruchu w 2011 roku. Najniebezpieczniejszy dla najmłodszych jest koniec tygodnia – sobota i niedziela.

!!!!Ofiary śmiertelne wypadków drogowych w 2011

roku w grupie wiekowej 0–14 lat.

wypadki

zabici

ranni

kierujący

907

877

pasażer

1090

1158

pieszy

585

594

ogółem

2582

106

2629

!!!Wielką szansą na poprawę bezpieczeństwa w ruchu drogowym jest edukacja dzieci i młodzieży, od przedszkola po szkoły ponadgimnazjalne.

grudzień listopad październik wrzesień sierpień lipiec czerwiec maj kwiecień marzec luty styczneń

19 21

10. W 2011 roku dzieci w wieku 0–14 lat były sprawcami 1365 wypadków!(spadek o 123 wypadki w stosunku do roku 2010), zginęło w nich 36 dzieci (wzrost o 9), a 1383 zostało rannych (spadek o 128). !! Sprawcy wypadków drogowych w wieku 0–14 lat

w 2011 roku Wiek Rodzaj sprawcy uczestnika

Wypadki

Zabici

Ranni

kierujący

pieszy

197

189

kierujący

480

507

pieszy

660

655

1365

1383

0–6 lat

7–14 lat Ogółem

!!!Wypadki z udziałem osób w wieku 15–17 lat w 2011 roku

!!!W działaniach na rzecz bezpieczeństwa dzieci i młodzieży priorytetem jest: "! kształtowanie świadomego i kulturalnego uczestnika ruchu drogowego, przestrzegającego przepisy prawa, "! skupienie wokół podejmowanych przedsięwzięć instytucji i organizacji rządowych i pozarządowych, "! wzajemna pomoc w realizacji nakreślonych celów.