JOSEPH ROTH "Η Βελανιδιά του Γκαίτε στο Μπούχενβαλντ"

J OSEPH R OTH Η ΒΕΛΑΝΙΔΙΑ ΤΟΥ ΓΚΑΙΤΕ ΣΤΟ ΜΠΟΥΧΕΝΒΑΛΝΤ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ

ΓΡΑΜΜΕΝΟ ΣΤΙΣ 22 ΜΑΪΟΥ 1939

MΕΤAΦΡΑΣΗ

ΜΑΡΙΑ ΑΓΓΕΛΙΔΟΥ

E K ΔOΣEIΣ AΓ PA

Η

Ἕνα σωρὸ ψευδεῖς εἰδήσεις διαδίδονται καὶ κυκλοφοροῦν γιὰ τὸ στρατόπεδο συγκέντρωσης τοῦ Μπούχενβαλντ· ἱστορίες τρόμου, παραμύθια φριχτά. Εἶναι νομίζω καιρὸς λοιπὸν νὰ εἰπωθεῖ ἡ ἀλήθεια… ΑΛΗΘΕΙΑ ΝΑ ΛΕΓΕΤΑΙ !

Πρῶτον, τὸ Μπούχενβαλντ δὲν τὸ ἔλεγαν πάντα Μπούχενβαλντ, ἀλλά: Ἔτερσμπεργκ. Μ‘ αὐτὸ τὸ ὄνομα ἦταν μάλιστα κάποτε διάσημο μεταξὺ τῶν μυημένων στὴν Ἱστορία τῆς Λογοτεχνίας: ἐκεῖ συναντοῦσε ὁ Γκαῖτε τὴν κυρία φὸν Στάιν· κάτω ἀπὸ μιὰ γέρικη ὄμορφη βελανιδιά. Ἡ ὁποία ἔχει κηρυχθεῖ διατηρητέα – τὴν προστατεύει ὁ Νόμος περὶ Προστασίας τῆς Φύσης. Ὅταν λοιπὸν ἄρχισαν νὰ κόβουν δέντρα στὸ Μπούχενβαλντ, στὸ Ἔτερσμπεργκ ἐννοῶ, γιὰ νὰ χωρέσουν στὴ νότια πλευρὰ ἕνα μαγειρεῖο, στὴ βόρεια πλευρὰ ἕνα πλυσταριὸ γιὰ τοὺς ἐγκλείστους τοῦ στρατοπέδου, τὴ βελανιδιὰ δὲν τὴν ἔκοψαν: τὴ βελανιδιὰ τοῦ Γκαῖτε, τὴ βελανιδιὰ τῆς κυρίας φὸν Στάιν. Οἱ συμβολισμοὶ ποτὲ δὲν ἦταν φτηνότεροι ἀπ’ ὅσο εἶναι σήμερα. Τὸ γράψιμο ἑνὸς ἄρθρου, ἑνὸς ἐκδοτικοῦ σημειώματος, εἶναι πιὰ παιχνιδάκι. Οἱ συμβολισμοὶ φτάνουν στὸ σπίτι, στὴν ἄκρη τοῦ κοντυλοφόρου, στὴ γραφομηχανὴ τοῦ συγγραφέα· τοὺς στέλνει δωρεὰν ἡ παγκόσμια ἱστορία – χωρὶς νὰ χρεώνει κὰν ταχυδρομικά. [διαγραμμένο: Σημαντικὸς ἐχθρός]. Ἡ συγγραφή, δηλαδή, ἑνὸς ἄρθρου γιὰ τὸ Τρίτο Ράιχ εἶναι σχεδὸν ντροπιαστικὰ εὔκολη δουλειά. Οἱ γερμανικὲς βελανιδιές, κάτω ἀπὸ τὶς ὁποῖες καθόταν ὁ Γκαῖτε μὲ τὴν κυρία φὸν Στάιν, ἔχουν λοιπὸν σωθεῖ χάρη στὸ Νόμο περὶ Προστασίας τῆς Φύσης καὶ βρίσκον-

ται ἀ ν ά μ ε σ α στὸ μαγειρεῖο καὶ στὸ πλυσταριὸ τοῦ Στρατοπέδου Συγκέντρωσης… Ἀ ν ά μ ε σ α στὸ Νόμο Προστασίας τῆς Φύσης, ποὺ εἶχε ψηφιστεῖ πολὺ πρὶν ἀπ’ αὐτὰ τὰ χρόνια [διαγραμμένο: τῆς ντροπῆς;], καὶ στὸν ἂς τὸν ποῦμε Ἀ-φύσικο Νόμο τῆς Καταστροφῆς, ποὺ ρημάζει αὐτὰ τὰ χρόνια τὰ τωρινά… Στέκει ὄρθια ἀ ν ά μ ε σ α στὸ μαγειρεῖο καὶ στὸ πλυσταριὸ ἡ προστατευόμενη βελανιδιὰ τῶν Γκαῖτε – φὸν Στάιν, γιὰ νὰ τὸ γράψουμε ὅπως συνηθίζει νὰ γράφει τέτοια πράγματα ἡ Νέα Γερμανία. Οἱ ἔγκλειστοι τοῦ Στρατοπέδου Συγκέντρωσης περνᾶνε δίπλα ἀπ’ αὐτὴ τὴ βελανιδιὰ κάθε μέρα. Δηλαδή, δὲν περνᾶνε· τοὺς περνᾶνε. Ἀκοῦστε νὰ δεῖτε, τώρα! Ἕνα σωρὸ ψευδεῖς εἰδήσεις διαδίδονται καὶ κυκλοφοροῦν γιὰ τὸ Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Μπούχενβαλντ· ἱστορίες τρόμου, παραμύθια φριχτά. Καιρὸς πιὰ νὰ εἰπωθεῖ ἡ ἀλήθεια: στὴ βελανιδιά, κάτω ἀπὸ τὴν ὁποία καθόταν ὁ Γκαῖτε μὲ τὴν κυρία φὸν Στάιν, καὶ ἡ ὁποία χάρη στὸ Νόμο περὶ Προστασίας τῆς Φύσης ἐξακολουθεῖ νὰ βρίσκεται στὴ θέση της, δὲν ἔχουν «δέσει» οὔτε ἕναν ἀπὸ τοὺς ἐγκλείστους τοῦ Στρατοπέδου Συγκέντρωσης. Τοὺς δένουν στὶς ἄλλες βελανιδιές, ποὺ σ’ αὐτὸ τὸ δάσος τελειωμὸ δὲν ἔχουν. — Γραμμένο ἀπὸ ἄλλο χέρι: Τελευταῖο ἄρθρο πρὶν ἀπὸ τὸ θάνατό του [27.5.1939]. Δευτέρα 22 Μαΐου 1939 (Ἀντίγραφο ἀπὸ τὸ χειρόγραφο τοῦ Ἰνστιτούτου Leo Baeck στὴ Νέα Ὑόρκη, AR 1837 / II 9.)

H « ΒΕΛΑΝΙΔΙΑ ΤΟΥ ΓΚΑΙΤΕ ΣΤΟ ΜΠΟΥΧΕΝ ΒΑΛΝΤ », ΣΕ METAΦPAΣH ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΑΓΓΕΛΙ ΔΟΥ, ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΤΗΘHΚΕ KAI ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΘΗ ΚΕ ΣΤΟ « ΦΑΣΜΑ » ΑΦΟΙ ΚΑΠΕΝΗ Κ. & Α. Ο.E. KAI ΤΥΠΩΘΗΚΕ ΣΤΟ ΛΙΘΟΓΡΑΦΕΙΟ « ΜΗΤΡΟ ΠΟΛΙΣ » Α.E. ΤΟΝ ΑΠΡΙΛΙΟ ΤΟΥ 2016 ΓΙΑ ΝΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚ ΔΟΣΗΣ « ΒΕΡΟΛΙΝΕΖΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 1920-1933 » ΤΟΥ JOSEPH ROTH AΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΓΡΑ

ΤΟ Π Α Ρ ΟΝ ΦΥΛ Λ Α Δ ΙΟ Π Ρ ΟΣ ΦΕ ΡΕ ΤΑ Ι Μ Ε ΒΙ Β Λ Ι Α ΤΟΥ Γ ΙΟΖ Ε Φ Ρ ΟΤ Τ Ω Ν Ε Κ ΔΟΣ Ε Ω Ν Α Γ ΡΑ