Magazine voor agrarisch ondernemers | nummer 4 | december 2019
Better Together
Nieuwe wegen naar de toekomst PAGINA 18
“Samenwerken voor de toekomst van de leden” PAGINA 23
Melkveehoudster Anke Edens-Tamminga
“Ik hoop dat de koeientuin er komt” PAGINA 6
Toekomstperspectief Als ik zeg dat het op dit moment roerige tijden zijn voor agrarisch ondernemers, dan is dat natuurlijk een understatement. Boeren, jong en oud, verenigen hun krachten en protesteren tegen maatregelen van de overheid. Dat vind ik een goede zaak. Vooral omdat er ook ongelooflijk veel onduidelijkheid is over de cijfers en berekeningsmethoden. Die onduidelijkheden moeten worden weggenomen. Dat betekent niet per se dat ik tegen veranderingen ben. Verandering en ontwikkeling zijn namelijk onlosmakelijk verbonden met onze sector. Verandering biedt ook kansen, althans zo zie ik het. Als de overheid een regeling treft voor stoppende boeren, biedt dit ruimte voor andere ondernemers en waar de ĂŠĂŠn vergrijzing van de sector als probleem ziet, denkt de ander juist weer in mogelijkheden voor de jongere generatie. Hoewel ik me kan voorstellen dat niet iedere (jonge) boer op dit moment positief naar de toekomst kijkt, ben ik zelf wel positief. Samen met mijn broer wil ik nog steeds het melkveebedrijf van onze familie doorzetten. Ondanks alle uitdagingen die er zijn. Het bedrijf heeft de afgelopen jaren mooie stappen gezet en ik hoop dat ik dit met mijn broer voort kan zetten. Welke kant we opgaan? Dat is moeilijk te zeggen. Een meerjarenplan maken voor het bedrijf is lastig. Door de veranderende wet- en regelgeving is het voor jonge ondernemers moeilijk om een stip op de horizon te zetten. We kunnen niet al te ver vooruit kijken. We moeten nu vooral inspelen op de ontwikkelingen in de sector. Of beter nog, de ontwikkelingen proberen voor te zijn. Dus of we in de toekomst gaan inzetten op groei of juist op een meer speciale melkstroom. We weten het nog niet. En is dat erg? Ik vind van niet, dat is ook onderdeel van ondernemerschap. Deze Better Together staat in het teken van jonge ondernemers. Als voorzitter van de Jongerenraad van Agrifirm ben ik natuurlijk blij met dit thema. Welke perspectieven zijn er voor jonge ondernemers? Hoe gaan zij om met de uitdagingen die ze tegenkomen? Ik hoop dat de artikelen in dit magazine agrarisch ondernemers, jong en oud, inspireren en dat ik heel veel jonge ondernemers persoonlijk mag ontmoeten tijdens de Agrifirm Jongerendag op 8 januari!
Arjan van Houten Voorzitter Jongerenraad Agrifirm 2
inhoud 4
10
Innovatie Nieuwe droogstandsaanpak
360°
11
Akkerbouwloonbedrijf Evenhuis v.o.f.
6
Innovatie PMR: optimaal gemengd rantsoen
18
Nieuwe wegen naar de toekomst
22
Column Rob van de Lindeloof over geĂŻntegreerde teeltaanpak
23
Melkveehoudster wil droom verwezenlijken
5 vragen aan Rene Leijten over samenwerking tussen Jongerenraden
24
Over Agrifirm Kort nieuws
15
26
Over Agrifirm Interview Willem Unger
27
Agrifirm Energie
jong
Moniek en Anouk helpen met sorteren
16 mooi werk
Controlerondje in de pluimveestal
COLOFON
Better Together is het relatiemagazine van Agrifirm en verschijnt 4 keer per jaar. Contact communicatie@agrifirm.com | T 088 -4881000 Fotografie Agrifirm, Ivo Hutten, Wouter Borre, iStock Concept en realisatie JEEN communicatie Drukwerk Bek, Veghel
3
Akkerbouw-loonbedrijf Evenhuis v.o.f. Pieter (49) en José (49) Evenhuis uit Giethoorn (Ov) Zoons Jan Pieter (19) en Wilco (17) Akkerbouwbedrijf. Teelt op 700 hectare consumptieaardappelen (deels eigen pootgoed), zetmeel-aardappelen, suiker- en voederbieten, wortelen, zaaiuien, snijmais, tarwe en gerst.
1 “De boerderij is gebouwd in 1939. Mijn groot-
ouders en ouders hebben er gewoond, nu woon ik er samen met mijn vrouw José en zoons. Sinds 1990 werk ik mee op het bedrijf en vanaf 2007 hebben we het bedrijf overgenomen. Het voorste deel van de boerderij is woonhuis, het achterste deel is kantine en pootgoedkoeling.”
2 “Deze schuur uit 2007 is in gebruik als
aardappelopslag. We telen nu voornamelijk aardappelen op 700 hectare. Toen mijn opa begon met het bedrijf was dat 26 hectare. Vooral de laatste 8 jaar zijn we flink gegroeid. We maken veel gebruik van pachtgrond. We hebben ook nog een andere locatie met opslag. Zo’n 70 procent van onze aardappelen gaat afland meteen naar de fabriek.”
3 “Dit is onze laatste aanwinst, de aannemer is
4
4 “Dit deel van de schuur staat er sinds 2000.
nog maar net van ons erf vertrokken. In deze schuur
Hier hebben we onze sorteerderij en wasserij.
hebben we onze werkplaats gevestigd. Ook is er
Jaarrond heb ik 6 mensen in dienst. Tijdens de
extra ruimte voor opslag. De oude schuur was veel
oogst lopen er 14 personeelsleden rond. Ik vind
te klein, onze grote rooimachine kon niet eens meer
samenwerken het mooiste van ons vak. Als ik niet
naar binnen. Daarnaast zat er asbest op het dak,
met anderen zou kunnen samenwerken, zou ik
dus vervangen was nodig. We kozen ervoor om de
niet meer willen boeren. Werkplezier, dat is waar
schuur te slopen en een nieuwe te bouwen.”
het voor mij om draait.”
BEDRIJFSONTWIKKELING: VERLEDEN, HEDEN, TOEKOMST
360°
5
2
4
3 1
6
5 “In het mestbassin verzamelen we in de winter
6 “We willen heel graag nog een nieuwe schuur
dierlijke mest. In het voorjaar rijden we het uit over
bouwen voor korte opslag van aardappelen en
ons land.”
machines. Agrifirm Exlan helpt ons om ons bouwblok te vergroten. Mijn zoon Jan Pieter wil graag het bedrijf overnemen. Dat is een mooie gedachte, maar hij moet eerst de HAS maar eens afmaken. Dan kan hij altijd nog beslissen. Ik wil geen claim op hem leggen. Hij moet de vrijheid hebben om zelf keuzes te kunnen maken.” 5
Ondernemer Anke Edens-Tamminga (Leeuwarden, FR) Bedrijf Anke Edens-Tamminga runt samen met haar ouders een bedrijf op twee locaties. Edens-Tamminga houdt op de ene locatie circa 270 melkkoeien. Haar ouders verzorgen op de andere locatie zo’n 30 droge koeien en circa 160 stuks jongvee. Het bedrijf heeft 190 hectare in gebruik, waarvan 70 hectare in eigendom. De melkproductie ligt rond de 9.600 kilogram melk met 4,45% vet en 3,60% eiwit.
6
interview
Melkveehoudster Anke Edens-Tamminga over de weg om haar droom te verwezenlijken
“Ik hoop dat de koeientuin er uiteindelijk komt.” Sinds 2010 boert Anke Edens-Tamminga
Een koeientuin als stalsysteem. Vertel eens?
in maatschap met haar ouders in het Friese
“Ik zat nog op school toen ik al riep dat beton en
Leeuwarden. De ligboxenstal van eind jaren
ijzerwerk de stal uit moesten. Terwijl anderen dat
‘70 was op zijn minst aan optimalisatie toe en
maar een gek idee vonden, kwamen mijn vader en
Edens-Tamminga wilde de koeien graag in een
ik via Studieclub Morgen in contact met Stichting
vrijloopstal houden. Later kwamen de ideeën
Courage. Deze stichting heeft de landelijke
voor een heuse koeientuin. Zo voortvarend als
studieclub Cowfortable opgezet, die zich richt op
de familie was met het maken van plannen,
toekomstige stalsystemen. Die studieclub trok mij
zo lang duurde de uiteindelijke vergunning-
wel aan. Ik solliciteerde en werd toegelaten. Met
verlening: ruim zeven jaar. Het weerhield
deze club verdiepten we ons vooral in dierenwelzijn
Edens-Tamminga allerminst om haar dromen
en de omgeving. Bovendien keken we verder dan
te verwezenlijken.
alleen de melkveehouderij. Zo bezochten we bijvoorbeeld dierentuinen om te bekijken hoe zij de dierverblijven hadden ingericht; heel interessant. Ondertussen deed ik samen met een vriendin een afstudeeronderzoek naar de behoeftes van de lacterende melkkoe. De kennis die ik via beide ingangen opdeed, maakte mij alleen maar
>>
7
>> enthousiaster om mijn koeien niet in ‘zomaar’ een
Dus toen kon de vlag uit?
vrijloopstal te houden, maar liever in een koeientuin:
“In eerste instantie zeker. Het doet heel wat met je
een stalsysteem met veel ruimte voor de koe,
als dat papiertje dan eindelijk binnen is. Een half
natuurlijk groen en een innovatieve weidevloer.”
jaar later, mei 2016, verleende de gemeente ons de vergunning om op de nieuwe locatie een melkveestal
“We keken verder dan de melkveehouderij en bezochten bijvoorbeeld dierentuinen.”
te bouwen. Maar inmiddels waren we wel voor nieuwe uitdagingen komen te staan.” De tijd van fosfaatrechten was aangebroken… “Natuurlijk hadden we door de jaren heen veel contact gehouden met de bank, maar de definitieve financiering moest nog geregeld worden. En dat was in de tijd van onzekerheid rondom fosfaatrechten inderdaad niet gunstig. Terwijl we 500 koeien wilden
Maar het bleek lastig je omgeving mee te krijgen
gaan houden en mondeling de aankoop van een
in de ideeën?
Automatische MelkRotor (AMR), een carroussel
“We hadden burgers in de buurt die iets van onze
met robotarmen, al hadden toegezegd.”
ideeën vonden, en ook vliegbasis Leeuwarden zit hier vlakbij. Zij stelden bijvoorbeeld eisen aan de
Dat betekende opnieuw terug naar de tekentafel?
maximale nokhoogte van onze nieuwe stal. Maar
“De bank deelde ons mee dat we een miljoen
het lastigste was in eerste instantie het contact
moesten bezuinigen. Binnen twee weken hebben
met de gemeente. Er was al zo’n veertig jaar geen
we ons plan omgegooid. We kozen ervoor niet
vergunning meer aangevraagd vanuit de landbouw.
direct in aantal koeien te groeien en melkrobots
De gemeente had daardoor eigenlijk geen idee hoe
aan te schaffen in plaats van de AMR. En omdat de
ze met onze plannen moesten omgaan. Bovendien
koeientuin en de bijbehorende vloer nog niet geheel
veranderde het beleid vanuit Den Haag voortdurend
waren doorontwikkeld, zijn we toch eerst voor de
en kregen we te maken met maatschappelijke
ligboxen gegaan. Daarmee kregen we de financiering
discussies over bijvoorbeeld megastallen.”
rond en in het najaar van 2016 ging gelukkig de schop in de grond.”
Hoe krijg je dan toch de neuzen dezelfde kant op? “We zijn daarbij begeleid door de Nye Plaets. Dit is
Hoe ziet de stal er nu uit?
een door de provincie Fryslân geïnitieerd project met
“We hebben een serrestal gebouwd met aan
als doel om grote agrarische projecten inpasbaar
één kant een voerkeuken. Het andere gedeelte
te maken in het Friese landschap. Zo zijn we met
bestaat uit 295 ligboxen en melkrobots in
met verschillende partijen, zoals de gemeente, een
milk-first opstelling. Bovendien hebben
landschapsarchitect en de stallenbouwer om tafel
we de mogelijkheid van vrijloop voor
gegaan om de neuzen dezelfde kant op te krijgen.
120 koeien, maar dit deel hebben
Dat lukte gelukkig. Om een lang verhaal kort te
we nu nog niet in gebruik. Ik hoop
maken: de gemeente ging akkoord op voorwaarde
daar op termijn alsnog de
dat de provincie ons een Natuurbeschermings-
koeientuin te realiseren.”
wetvergunning verleende. Die vergunning viel in november 2015 op de mat.”
8
Hoe zie je de komende vijf jaar voor je? “We zijn nu ruim twee jaar verder sinds we begonnen met de bouw van de stal. In de tussentijd hebben we ons woonhuis in het dorp verkocht en wonen we in een unit naast de stal. Door omstandigheden in de bouwsector is de bouw van een woonhuis er nog niet van gekomen. Dat krijgt nu voorrang op de doorontwikkeling van het bedrijf. Wat dat betreft geniet ik vooral van wat we nu hebben. De stal is gebouwd volgens de Maatlat Duurzame Veehouderij, de koeien kunnen gemolken worden wanneer ze willen, hebben de hele dag door vers voer en met de open stal een heerlijk klimaat. Daarmee ben ik super trots op wat hier nu staat en hoop ik natuurlijk dat de koeientuin er uiteindelijk ook echt komt.�
9
innovatie Nieuwe droogstandsaanpak Dry2Fit Probleemloos melken en geen gedoe met zieke koeien. Zodat u als melkveehouder tijd hebt voor datgene waar u juist energie van krijgt. Op het bedrijf of met het gezin. Dat is waar Dry2Fit, de nieuwe droogstandsaanpak van Agrifirm, voor staat. “Met een bedrijfsspecifieke aanpak voor de beste conditie in de droogstand en een vlotte opstart”, zo vat Jorien Papen, productmanager Rundvee bij Agrifirm, de aanpak samen. Papen, afgestudeerd als dierenarts, werkte tien jaar geleden mee aan een groot transitieonderzoek en geeft sindsdien in binnen- en buitenland transitieadvies aan melkveehouders.
10
De juiste voeding, gericht advies
dien monitoring van de gezond-
en nauwkeurige monitoring
heid. Papen: “Dat doen we onder
staan bij Dry2Fit centraal. Voor
andere via de MPR. Maar we
een gezonde en productieve
willen ook in beeld krijgen hoe
veestapel moet alles kloppen.
de gezondheid van de dieren is
“Om het totaalplaatje goed in
binnen twee weken na afkalven.
beeld te krijgen, hebben we een
Dat kunnen we monitoren door
7-stappenplan ontwikkeld”,
ketosemeting in bloed of in de
aldus Papen. “Met deze stappen
melk.” De nieuwe droogstands-
volgen onze adviseurs, samen
aanpak zorgt zodoende dat zowel
met de klant, de koe van het
zichtbare als onzichtbare pro-
begin van de transitieperiode
blemen in beeld komen. “De koe
tot twee weken na afkalven.”
kan er namelijk wel goed uit
Daarbij komen zowel rantsoen,
zien, maar we willen ook zeker
management als huisvesting aan
weten dat er geen onzichtbare,
bod. “Als coöperatie helpen wij
verborgen problemen zitten”, stelt
onze klanten graag om het eigen
Papen. “Met Dry2Fit bieden we
ruwvoer maximaal te benutten.
maatwerk en een totaalaanpak,
Bovendien zijn we met Dry2Fit
zodat we de veehouder onder-
de samenwerking aangegaan
steunen bij de complete droog-
met specialisten uit de Verenigde
stand. Daarmee is het juiste
Staten. De samenwerking krijgt
transitieconcept het sleutel-
onder andere vorm in het op de
moment voor een gezonde en
markt brengen van een nieuw
probleemloze lactatie. Weten dat
product met anionische zouten”,
je in de stal niet voor verrassingen
vertelt Papen. Een belangrijk
komt te staan, geeft een gerust
onderdeel van Dry2Fit is boven-
gevoel. Geen gedoe en gáán.”
innovatie
PMR: optimaal gemengd rantsoen naast verstrekken krachtvoer In het afgelopen anderhalf jaar
praktijkonderzoek van Agrifirm
is TMR Constant een begrip
blijkt dat veehouders die volgens
geworden voor Agrifirm-
TMR-constant zijn gaan voeren,
klanten die een TMR (Total
gemiddeld 1,9 kg meer melk per
Mixed Ration)-rantsoen voeren.
koe per dag behalen, bij exact
TMR Constant helpt bij het
hetzelfde rantsoen. Goed voor
terugdringen van selectie aan
240 euro extra saldo per koe per
het voerhek en leidt daarmee tot
lactatie. Papen: “De techniek die
topprestaties door regelmaat.
we voor TMR hebben ontwikkeld,
Maar een goed gemengd
werkt net zo goed voor PMR-
rantsoen is net zo belangrijk
bedrijven. In de praktijk zien
voor melkveehouders die
we echter dat veehouders die
weliswaar niet werken met een
beperkt brok voeren, zich niet
volledig gemengd rantsoen,
direct voelen aangesproken
maar met een PMR (Partial
als het gaat over TMR. Terwijl
Mixed Ration)-rantsoen. Dit is
de aanpak juist ook voor hen
een gemengd rantsoen, waarbij
meerwaarde heeft.” Papen:
deels krachtvoer apart wordt
“Samen met Exlan zijn we een
verstrekt.
onderzoek gestart om op zowel technisch als financieel gebied
“Zo’n negentig procent
de voordelen naar boven te
van de bedrijven met een
halen van een optimaal gemengd
voermengwagen verstrekt
rantsoen. Met een rekenmodel
ook krachtvoer in de
dat daaraan wordt gekoppeld,
krachtvoerautomaat of in
kunnen melkveehouders zelf zien
de melkstal of robot”, is de
hoe de voordelen uitpakken bij
inschatting van Jorien Papen,
hun huidige PMR-rantsoen, wat
productmanager Rundvee bij
er gebeurt door te verschuiven
Agrifirm.“Deze PMR-bedrijven
richting TMR of wanneer zij een
kunnen van dezelfde voordelen
volledig TMR-rantsoen gaan
genieten als de overige tien
voeren.” De verwachting is dat
procent die een volledig
het onderzoek begin 2020 is
TMR-rantsoen voeren.” Uit
afgerond.
11
innovatie
Plantaardige proeven van Agrifirm in 2019 THEMA
rassen Wintergerst Wintertarwe Zomergerst Zaaiuien Zomertarwe MaĂŻs Soja Veldbonen
THEMA
bemesting Pootgoed Zetmeelaardappelen Consumptieaardappelen Suikerbieten Tarwe Winterpeen Uien Appels Tulp Peren Lelie Hyacint
THEMA
bestrijding ziekten/schimmels/plagen Hyacint Tulp Calla Narcis Lelie Graan Aardappelen
12
Suikerbieten Mais Ui Spruitkool Peen Sla Fruit en Fruitbomen
THEMA
duurzaamheid Tulp Lelie
innovatie
Ook in 2019 heeft Agrifirm veel plantaardige proeven uitgevoerd. Op proefbedrijven en bij telers, van onkruidbestrijding tot teeltoptimalisatie. Op deze pagina een greep uit de proeven van Agrifirm, ingedeeld per type proef.
Agrifirm Top Line voeders voor vleesvarkens
Resultaten zomeraanpak bij vleesvarkens Afgelopen zomer zijn de eerste varkenshouders gestart met Agrifirms nieuwe zomeraanpak inclusief de Top Line voeders. Met zeer goede resultaten. Er is een duidelijk verband tussen
THEMA
teeltoptimalisatie
de voeropname van vleesvarkens en de staltemperatuur. Hoe warmer het in de stal is, hoe meer de voeropname daalt. Dit effect is het grootst bij de zwaardere vleesvarkens.
Aardappelen Calla Tulp Hyacint Lelie
Het juiste voer kan, in combinatie met aangepast stalmanagement, bijdragen aan een vermindering van dit ongewenste effect. Betere voeropname De Top Line voeders bevatten een hoog energiegehalte. Deze hoog energetische voeders zorgen voor een lagere interne warmteproductie van het varken dan gangbare voeders. Hierdoor is de daling in voeropname bij warm weer minder en kan een betere voeropname worden gerealiseerd. Zeer goede eerste resultaten
THEMA
onkruidbestrijding
Chichorei Kool Ui Graan Suikerbieten Mais
Narcis Muscari Hyacint Tulp Calla Lelie
De Top Line voeders zijn efficiĂŤnt, met een lagere voederconversie en een betere stikstof- en fosfaatefficiĂŤntie. Het voer is uitgebreid getest op Agrifirms research farm Laverdonk en in de praktijk bij klanten. Afgelopen zomer zijn al 18 varkenshouders gestart met deze nieuwe voeders. De resultaten zijn zeer goed te noemen. Een greep uit de resultaten: gemiddeld groeiden de vleesvarkens 839 gram per dag, was de voeropname 2,07 kg per dag en was de voederconversie 2,48.
13
innovatie
Aardappel Bewaar Coach voor maximale kiemremming Een optimale aardappelbewaring met maximale kiemremming en minimale inzet van gewasbeschermingsmiddelen. Dat is het uitgangspunt bij de ontwikkeling van de Aardappel Bewaar Coach van Agrifirm. Op basis van monitoring en meting ontwikkelt Agrifirm hiermee een bewaaradvies op maat. Eind 2019 is er een pilot van start gegaan waarin circa veertig klanten gebruik maken van het bewaaradvies, zodat de Aardappel Bewaar Coach voor oogstseizoen 2020 gelanceerd kan worden. Doel van de pilot: het verzamelen van nog meer data. Het advies is afhankelijk van de
hebben op de werking van de
product 1,4SIGHT zal gedurende
gewenste bewaarduur in combi-
nieuwe bewaarmiddelen. Een
het seizoen de partij worden
natie met diverse variabelen
bouwkundige check van de
gemonitord en zullen er monsters
zoals de kwaliteit van de partij,
bewaring levert vaak verrassende
worden genomen. Op deze
de vullingsgraad, het klimaat en
inzichten op die van invloed
monsters wordt een residu-
de bouwkundige staat van de
kunnen zijn op de werking van
analyse gedaan. Aan de hand
bewaring. De variabelen worden
de nieuwe middelen�, zegt Johan
van deze analyses, in combinatie
verwerkt in de zogenaamde
Nieuwenhuis bouwkundig
met een visuele beoordeling van
bewaartool, die inzichtelijk maakt
adviseur bij Agrifirm Exlan.
de partij, wordt bepaald of en
welk kiemremmingsmiddel het
wanneer de ruimtebehandeling
beste gebruikt kan worden en in
Nadat alle variabelen van zowel
moet worden toegepast.
welke hoeveelheden.
de partij als de bewaring in
Daarnaast wordt er aan het
kaart zijn gebracht geeft de
begin van het seizoen inzichtelijk
Naast het in kaart brengen van de
Bewaar Coach advies over welk
gemaakt wat de mogelijke
variabelen, vindt er voorafgaand
kiemremmingsmiddel het beste
besparing is ten opzichte van
aan het bewaaradvies een check
kan worden toegepast in elke
de standaard voorgeschreven
plaats van de bewaring. Zo brengt
specifieke situatie.
dosering.
de Aardappel Bewaar Coach de kwaliteit van de bewaring in kaart
Een stapje verder
en kunnen verbetermogelijkheden
Als er wordt gekozen voor
worden besproken. “De dicht-
een behandeling
heid en bouwwijze van de
met het
bewaarschuur kan grote invloed
Meer weten over de Aardappel Bewaar Coach? Neem contact op met uw adviseur of kijk op agrifirm.nl/bewaarcoach
14
j ng
Moniek (11) en Anouk (9) van den Heuvel UIT ODILIAPEEL
“Als de aardappels van het land komen, mogen
En de hoefijzers bewaren we,
wij helpen sorteren. De kapotte en de rotte moeten
ik heb er zelfs twee op mijn slaapkamer
eruit”, zegt Moniek. “En de aardappels in de vorm
hangen. Eén van onze akkers ligt vlakbij
van een hartje”, vult Anouk aan. “Die zijn het mooist.
een manege. De paarden zijn de ijzers op het
Als wij op school zitten, haalt mama ze er ook vaak
pad verloren. Ze zijn heel oud en roestig, maar
voor ons uit en doet ze dan in een emmer.”
toch heel mooi.” Anouk: “De goede aardappels gaan
Moniek: “Er zit soms nog veel meer tussen, ook
naar Aviko voor de frietjes of de partjes. Dat vind
tennisballen, stenen en hoefijzers. De stenen
ik wel lekker ja, maar pizza vind ik eigenlijk nog
zijn vaak heel mooi rond, die vind je niet zo vaak.
lekkerder.”
Ik vind het leuk om ze te beschilderen. 15
Wie?
Dagelijks maakt Bas Jacobs zijn ronde door zes
Pluimveehouder
identieke stallen (elk 1.750 m2 ) met opfokplaatsen voor
Bas Jacobs (26)
ruim 100.000 vleeskuikenouderdieren. Die worden opgefokt voor Pluvita, onderdeel van Agrifirm NWE. Bas controleert het jonge
Wat?
pluimvee op hun gezondheid. Zo let hij onder meer op de mestkwaliteit,
Controle bij de opfok
de groei en hoe hun reactie is. Het is horen, ruiken en voelen. In vijf
van vleeskuiken-
stallen zitten hennen, in ĂŠĂŠn stal hanen. Na twintig weken gaan
ouderdieren
de dieren naar een vermeerderaar die de hennen en hanen bij elkaar zet waar ze uiteindelijk bevruchte broedeieren
Waar?
produceren. Bas zit sinds 2012 in een vof met
Duizel (NB)
zijn ouders.
Wanneer? 31 oktober 2019
16
mooi werk
17
Nieuwe wegen naar de toekomst Jonge boeren lieten de afgelopen maanden duidelijk van zich horen en deelden hun zorgen over de toekomst met politiek en maatschappij. Zijn die zorgen terecht? Is er nog een toekomst voor jonge ondernemers en hoe zorg je dat je de lol in het ondernemen behoudt? “Voedsel is en blijft een eerste levensbehoefte. Door de groeiende wereldbevolking en stijgende welvaart neemt de vraag naar kwantiteit en kwaliteit alleen maar toe. In theorie is er dus een heel mooi toekomstperspectief voor jonge agrarisch ondernemers”, stelt NAJK-voorzitter Andre Arfman. “Maar dat is de theorie. In de praktijk is het op dit moment een stuk minder duidelijk, met het hak- op de takbeleid van de overheid en alle uitdagingen en eisen van buitenaf.” De vraag hoe je hiermee omgaat als jonge boer is niet eenduidig te beantwoorden. Er zijn ook hier meerdere wegen die naar Rome leiden, maar hoe weet je dat de weg die je kiest niet doodloopt?
18
ondernemen
Tijd en ruimte “De uitdaging is natuurlijk dat je een route wel kiest voor meerdere jaren. We kunnen niet nu linksaf slaan en dan opeens toch weer rechtsaf. We vragen de overheid daarom om ons de tijd en ruimte te geven om verbeteringen door te voeren”, legt Arfman uit. “De sector staat niet stil, heeft dat ook nooit gedaan, maar we kunnen niet van het ene op het andere jaar rigoureuze veranderingen doorvoeren. Natuurlijk moeten we verdere stappen zetten, maar dat kost tijd. Die tijd moeten we wel krijgen. Zo voelt het nu niet en dat werkt niet motiverend.” Wrijving geeft energie Directeur Lianne de Bie van het Slow Food Youth Network beaamt dat de veranderingen en onzekerheid niet gemakkelijk zijn, maar ziet ook kansen. “Er is weerstand en die weerstand kost hoe dan ook energie. Het is de keus of je die inzet om meer wrijving te veroorzaken of dat je die inzet om te kijken naar andere mogelijkheden en kansen. Ik zou zeggen het laatste. Overheid, maatschappij en bedrijven staan open voor nieuwe ideeën omdat maar weinig mensen de antwoorden hebben. Er liggen nu kansen om de regie te pakken. Ook realiseren dezelfde partijen zich nu ook: praat niet over boeren, maar mét boeren. Wacht dat gesprek niet af, maar ga zelf eens kijken met wie je kunt praten en samenwerken, vooral met mensen die je normaal niet zo gauw zou spreken.” Nieuwe wegen De Bie ziet in de markt drie soorten bedrijven ontstaan. “Je hebt de grote, industriële bedrijven, de kleinschalige ondernemers die zich op de lokale >>
19
ondernemen >> nichemarkt richten en het traditionele familiebedrijf.
buffer zodat je ruimte hebt om stappen te zetten.
Die laatste groep, de middenmoot, krijgt het moeilijk
En volg de ontwikkelingen op de voet. Waar liggen
de komende tijd. Het is niet voor niks dat dit juist
mogelijkheden die bij je passen en om meer kennis
de ondernemers zijn die zich bij de protesten laten
in huis te halen, zodat je straks voorop kunt lopen in
horen. Er zullen vast bedrijven zijn die nog wel een
de weg die je besluit in te slaan. Denk bijvoorbeeld
tijdje vooruit kunnen met het traditionele model,
aan het aanhaken bij een pilotproject.” Ook De Bie
maar dit is niet de route waar ik op de langere
adviseert om vooral je erf af te komen en op zoek
termijn het meeste perspectief voor zie. Ik denk
te gaan naar samenwerkingen en adviseurs om
dat we moeten zoeken naar nieuwe wegen, andere
een nieuwe route uit te stippelen. “Wij organiseren
routes dan we gewend zijn.”
bijvoorbeeld ieder jaar de SFYN Academie voor jongeren in de agri & foodsector, met ook agrarisch
Schakelen
ondernemers. Tijdens de SFYN Academie nemen
Ook Exlan-ondernemerscoach Wilco de Bruin
we jongeren mee door het hele systeem en kom je
verwacht dat er nieuwe businessmodellen nodig zijn
in aanraking met mensen uit heel andere sectoren,
om in de toekomst voldoende inkomen te genereren.
waaronder misschien mensen die je een nieuw
“Dat kan inderdaad een complete transitie zijn,
perspectief kunnen bieden. Zoek dat soort mensen
maar ik geloof meer in een geleidelijke evolutie.
op, sluit je aan bij bestaande of nieuwe initiatieven
Ondernemers moeten schakelen, maar ook de markt
of ga het gesprek aan met een buurman die al een
en de maatschappij moeten schakelen. Dat kost
alternatieve weg heeft gekozen.”
tijd. Jonge ondernemers zou ik adviseren: kijk heel kritisch naar je businessmodel. Is hier markt voor, is dit waar ik me als ondernemer in thuis voel? En houd er rekening mee dat dit niet de laatste veranderingen zullen zijn. Het agrarisch ondernemerschap stelt andere eisen aan jonge ondernemers dan voorheen, het vermogen om te kunnen schakelen en veranderen wordt steeds belangrijker. Verandering roept altijd weerstand op, maar iedereen gaat daar anders mee om.” Flexibiliteit en ontwikkeling
“ Zoek andere mensen op, sluit je aan bij bestaande of nieuwe initiatieven of ga in gesprek met een buurman die al een alternatieve weg heeft gekozen.”
Dat verandering de nieuwe constante is, is iets waar alle drie het over eens zijn. Dat vraagt om
20
het vermogen om te anticiperen, maar hoe doe je
Persoonlijke ontwikkeling
dat? Arfman: “Dat is op het moment heel lastig.
Ook ondernemerscoach De Bruin adviseert om
Juist omdat het zo van de hak op de tak gaat,
in gesprek te gaan met collega-ondernemers en
morgen kan alles weer anders zijn. Soms lijkt toch
misschien zelfs mee te lopen bij een ondernemer
afwachten het beste, en zorgen voor een financiële
die een businessmodel toepast wat jou aanspreekt.
ondernemen Daar gaat echter wel een traject van persoonlijke
aldus De Bie. “Natuurlijk zijn er ondernemers die
ontwikkeling aan vooraf om te bepalen welke
‘gewoon willen produceren’, maar ik vraag me af of
richting bij je past. “Wie ben ik, waar sta ik en
dat in deze tijd nog wel voldoende waardering en
waar wil ik heen. Dat is wel iets om met een coach
dus plezier oplevert.” “En blijf stilstaan bij de mooie
voor te zitten, het is lastig dit soort vragen alleen
dingen van het vak”, voegt NAJK-voorzitter Arfman
te beantwoorden. De JOOP trajecten (Jonge
toe. “Een mooie oogst die je binnenhaalt, een volle
Ondernemers Ontwikkel Programma) beginnen we
tank melk die je aflevert. Vergeet niet waar je het
ook altijd met deze vragen. Van daaruit kijken we
voor doet, vier de successen en de mooie kanten van
naar het bedrijf. Hoe staat het ervoor, hoe zit het met
het boerenvak.”
de omgeving en hoe komen we van daaruit tot een plan. Je hebt in elk geval een duidelijke visie en doel nodig. Dat doel moet wat mij betreft niet gaan over het aantal dieren, of aantal hectaren, maar meer om het zorgen voor voldoende cashflow en flexibiliteit.”
“ Waardering voor wat je doet is ontzettend belangrijk.”
Plezier in je werk Een plan, cashflow en flexibiliteit als voorwaarden voor een succesvolle toekomst. Daarbij mist echter nog één cruciaal element en dat is plezier in je werk. Hoe houd je in deze onzekere, uitdagende tijden lol in het ondernemerschap? “Waardering voor wat je doet is ontzettend belangrijk. Ik geloof dat als je meer in contact staat met de mensen die jouw producten eten of die langs jouw boerderij fietsen je meer waardering zult ervaren. Ook financieel”,
21
column
De basis van een duurzame landbouw ligt in een geïntegreerde teeltaanpak. Dat is de visie van Rob van de Lindeloof, directeur categoriemanagement bij Agrifirm. Een geïntegreerde teeltaanpak helpt telers voortdurend in te spelen op veranderende wetgeving in een veranderende maatschappij.
“Werken aan een aanpak waar het gewas centraal staat” In het verleden werkten veel telers vanuit het
weerbaarder te maken en daardoor minder
uitgangspunt: ‘ik heb last van onkruid of een ziekte
middelen te gebruiken.
onder mijn gewas en daar moet ik iets aan doen’. Deze aanpak is niet meer van deze tijd. Mede door
Agrifirm zet in op een geïntegreerde teeltaanpak.
trends in de maatschappij, veranderende wetgeving
Waar we eerst focusten op ziektebeheersing, werken
en daarmee ook de toelating van middelen, is
we nu aan een aanpak waarbij het gewas centraal
er nu veel aandacht voor het verminderen van
staat. Dat is een cruciaal onderdeel van onze
middelengebruik. De focus moet liggen op het
aanpak. Het mooie is dat we nog verder kijken dan
voorkómen dat planten ziek worden.
dat, zodat alles rondom het bedrijf van onze telers klopt. Of het nu gaat om bijvoorbeeld landschap,
Deze vernieuwde aanpak helpt telers in een
mengteelten, boomaanplant, bloemenranden
vroeg stadium de weerbaarheid van de bodem en
of bestuiving. Maar ook een actueel thema als
gewassen te verbeteren. Welke stappen neem ik
PlanetProof nemen we, in de vorm van een aparte
om stress onder mijn gewas te voorkomen? Hoe
adviesmodule, mee in onze advisering.
houd ik de vochthuishouding en temperatuur op orde? Wat is de juiste zaaidiepte voor mijn gewas?
Met onze geïntegreerde teeltaanpak en ons advies
Zomaar een paar vragen die aan de orde kunnen
op maat zijn we als Agrifirm een (sparring) partner
komen. Sommige telers zijn daar al verder mee dan
voor onze telers. Met als mooi, gezamenlijk doel:
anderen. Voor elke teler is het optimaliseren van
optimaal rendement voor de teler, met minimale
de teelt een continue ontwikkeling die begint bij
impact voor het milieu.
de preventie van ziekten, plagen en onkruiden.
22
Ook monitoring hoort hier natuurlijk bij. Met als
Rob van de Lindeloof
doel de hele omgeving van bodem en plant
Directeur categoriemanagement Agrifirm
5 vragen aan...
Rene Leijten, akkerbouwer en voorzitter van de Jongerenraad van Cosun
“Samenwerken voor toekomst van de leden” Rene Leijten (26) uit Tollebeek is akkerbouwer én voorzitter van de Jongerenraad van Cosun. Hij pleit voor meer samenwerking tussen -Jongerenraden van- coöperaties. “Niet om de financiële positie van de coöperaties te versterken, maar om de toekomst van onze sector zeker te stellen.” De Jongerenraad van Cosun, hoe ben je daarbij
Wat voor een rol hebben Jongerenraden hierbij?
betrokken geraakt?
“Jonge ondernemers zijn de toekomst. Door als
“Ik ben ervoor gevraagd. Mijn eerste reactie was
jongerenraden meer met elkaar op te trekken, kun
wat afwachtend. Voor mijn gevoel stond Cosun
je veel van elkaar leren. Natuurlijk is de coöperatie
vrij ver van ons bedrijf af, suikerbieten zijn niet
Agrifirm heel anders dan de coöperatie Cosun,
onze hoofdteelt. Dat zijn aardappelen en uien.
maar het is waardevol om de ervaringen die je hebt
Toch besloot ik ervoor te gaan. Cosun is een enorm
in je bedrijf of de sector waarin je acteert, te delen.
bedrijf, daar wilde ik wel meer van weten. Het was
Op dit moment gebeurt dit nog niet zo vaak, maar
een goede beslissing, ik kan het iedere jongere
het zou mooi zijn als we als Jongerenraden vaker
aanraden. Het is zeer interessant om te zien wat
bij elkaar zouden komen.”
achter de schermen speelt bij zo’n bedrijf.” Hoe zou je dit willen aanpakken? Wat speelt er dan allemaal?
“Aan het begin van het jaar hebben we als
“Nou, in ieder geval enorm veel. Dat zie je nu ook
Jongerenraad van Cosun het initiatief genomen
weer met de boerenprotesten. De grote coöperaties
om een gesprek aan te vragen met minister
hebben allemaal contacten in Den Haag en Brussel.
Schouten. Maar door alle ontwikkelingen is een
Zij kunnen meepraten, meedenken. Ik denk dat niet
gesprek er nog niet van gekomen. Die uitnodiging
iedereen zich daarvan bewust is. En ik vind ook dat
ligt er nog steeds en we hopen dat het gesprek
het belangrijk is dat de agrarische coöperaties aan
er komt. Als het doorgaat, lijkt het me goed om te
tafel zitten bij de minister.”
kijken of we samen met andere Jongerenraadsleden kunnen gaan. Een kleine groep, zodat we echt in
Hoe zie je dat voor je?
gesprek kunnen gaan met de minister.
“De coöperaties zijn uitstekende belangen-
De minister heeft al vaker aangegeven open te staan
behartigers van hun leden. Als ze hun krachten
voor gesprekken met klankbordgroepen. Waarom
bundelen, kunnen ze meer bereiken dan alleen.
zou dat niet een klankbordgroep kunnen zijn met
Het gaat verder dan alleen Cosun of Agrifirm. Als
leden van de Jongerenraden? Dat lijkt me zeker
de coöperaties samenwerken, zijn ze bezig met de
waardevol.”
toekomst van de leden. Dat is een soort hoger doel.” 23
over agrifirm
SAVE THE DATE:
ledenvergadering 19 maart 2020 Sinds maart 2019 zijn de traditionele regionale ALVAST VOOR IN UW AGENDA:
ledenvergaderingen vervangen door een reeks
op donderdag 19 maart bent u van harte
boeren- en telersbijeenkomsten, verspreid
welkom op de Ledenvergadering van
over het land. Elke bijeenkomst heeft zijn
Coöperatie Agrifirm U.A.
eigen sectorspecifieke programma, waarin praktijkgerichte masterclasses en workshops
WAAR:
worden gegeven. Vanuit de statuten is het zo
hoofdkantoor van Agrifirm,
geregeld dat Agrifirm u ook de mogelijkheid geeft
Landgoedlaan 20 in Apeldoorn.
meer te horen over het jaarresultaat, de gang van zaken bij Agrifirm NWE en de ontwikkeling van
TIJDSTIP:
buitenlandse dochterbedrijven. Daarom nodigen we
van 13.00 tot 14.30 uur, inloop met
u van harte uit de Ledenvergadering op donderdag
lunch vanaf 12.30 uur.
19 maart bij te wonen. Als lid van Agrifirm ontvangt u begin volgend jaar de officiële uitnodiging.
Ontwikkelprogramma voor jonge ondernemers
24
Veel jonge agrarische ondernemers zoeken naar
ontwikkelprogramma van meerdere dagdelen, dat je
een koers die bij hen en het bedrijf past. Ben jij zo’n
binnen een jaar afrondt. Jij bepaalt het tempo en de
jonge agrarische ondernemer, sta je op het punt het
richting. De kosten van deze intensieve begeleiding
bedrijf over te nemen, of heb je dit een aantal jaren
zijn €2.150,00 exclusief BTW. Ben je klant bij
geleden gedaan? Dan is het Jonge Ondernemers
Agrifirm, dan betalen wij vijftig procent. Want als
Ontwikkel Programma (JOOP) wellicht iets voor
Agrifirm vinden wij het enorm belangrijk dat jij je
jou: een individueel ontwikkeltraject waar de jonge
als jonge, agrarische ondernemer kunt ontwikkelen.
ondernemer aan het roer staat. JOOP staat voor
Weten of JOOP inderdaad iets voor jou is? Vraag je
1-op-1 coaching door de ondernemerscoach van
eigen Agrifirm-adviseur om meer informatie, of neem
Agrifirm Exlan in jouw regio. Samen doorloop je het
een kijkje op de website www.agrifirm.nl/joop.
over agrifirm
Vacatures ledenraad Vanaf maart 2020 komen er acht zetels vrij
vertegenwoordigen de stem van onze leden, meer
voor de positie van districtsbestuurder in de
dan 10.000 Nederlandse veehouders en telers.
ledenraad van Agrifirm. De ledenraad heeft belangrijke bevoegdheden die bepalend zijn
Heeft u belangstelling? Kijk dan op de website
voor de koers van de coöperatie, bijvoorbeeld op
www.agrifirm.nl/ledenraadsverkiezing voor
het gebied van investeringen, acquisities en het
meer informatie over de districten waar posities
vaststellen van beleid. De districtsbestuurders
vrijkomen en de verdere procedure.
Agrifirm Jongerendag: 8 januari 2020
Agrifirm Jongerendag
Het enorme succes van de laatste
WOEN SD 8 JANU AG AR I 2020
Agrifirm Jongerendag willen we volgend jaar overtreffen, en wel op woensdag 8 januari van 9.15 17.30 uur in Theater Orpheus te Apeldoorn. Het thema van de dag: Trots op de boer! Want als Agrifirm zijn we trots op de prestaties die onze boeren iedere dag weer leveren voor een verantwoorde voedselketen voor toekomstige generaties. De Jongerendag wordt geopend door Jongerenraad-voorzitter Arjan van Houten en CEO Dick Hordijk. Vervolgens zal gastspreker Maarten van der Weijden inspireren over het thema ‘Samen bereiken we meer’. Na de lunch zijn er verschillende masterclasses en sluiten we de dag af met een afterparty.
Theater Orpheus, Apeldoorn
Van 09.30-18.00 uur Met gastspreker
Aanmelden: www.agrifirm.nl/jongerendag
Maarten van der Weijden, masterclasses en afterparty!
Meer informatie over het programma en aanmelden kan op www.agrifirm.nl/jongerendag
#trotsopdeboer MS-P046-1019NL2_Jongerendag_2020_A3.indd 1
25 06-11-19 08:37
over agrifirm Nieuwe directeur Plantaardig over zijn missie
Kennis nog beter vertalen naar de praktijk In de eerste maanden van Willem Unger als nieuwe directeur Plantaardig bij Agrifirm, werd meteen overduidelijk hoeveel er gebeurt in agrarisch Nederland. “Boeren en telers staan voor enorme uitdagingen. Ik ben ervan overtuigd dat we daarin samen met hen stappen kunnen zetten. Een geïntegreerde teeltaanpak, beter gebruik maken van de beschikbare data en samenwerking binnen de keten zie ik als sleutelelementen.” Een van de dingen die Willem Unger aansprak bij
Geïntegreerde aanpak
Agrifirm is de missie van de onderneming. “Een
Bij kennis doelt Unger op de kennis van Agrifirm
verantwoorde voedselketen voor toekomstige
rondom alle facetten van de teelt. “Hoe breng je de
generaties is iets wat me aan het hart gaat. Ook het
teelt onder moderne en toekomstige omstandigheden
coöperatieve model, waarbij de klant ook eigenaar
tot een succesvolle einde, op een verantwoorde
van het bedrijf is, spreekt me enorm aan.” Op 1
manier die bijdraagt aan een verantwoorde voedsel-
augustus begon Unger als directeur Plantaardig,
keten? Daarbij gaan we toe naar een geïntegreerde
waarmee hij Vincent Roelofs opvolgt.
kijk op teelt, waarbij het veel meer draait om het totaalplaatje van bodem en gewas. Onze mensen
Andere manier van telen
hebben nu al enorm veel kennis op dat gebied en
De afgelopen jaren werkte Unger voor Syngenta
blijven zich steeds ontwikkelen en verdiepen om onze
in het buitenland. Zijn terugkeer in Nederland viel
klanten meetbare meerwaarde te kunnen leveren.”
samen met een bewogen periode in de Nederlandse landbouw. “Er speelt enorm veel, waarbij de
Het verschil maken
veranderende wet- en regelgeving misschien wel
Unger vervolgt: “ We moeten als sector echt stappen
het meeste in het oog springt. Er zijn steeds minder
zetten op het gebied van robotisering, digitalisering
middelen beschikbaar en dat maakt een andere
en het genereren van nieuwe kennis en toepassingen
manier van telen noodzakelijk. Ik denk dat geen
op het gebied van data. Juist op die gebieden kunnen
andere partij telers hier beter bij kan helpen dan
we als Agrifirm het verschil maken. Zeker als we
Agrifirm. Er is zo enorm veel kennis beschikbaar in
daarin samenwerken met andere partijen in de
dit bedrijf. Het is nu zaak om die kennis nog beter te
keten. Samenwerken binnen de keten is juist nu
vertalen naar de praktijk van de teler. Dat zie ik als
belangrijk om de uitdagingen die er nu liggen
een van onze belangrijkste taken.”
het hoofd te bieden en kansen in de markt en maatschappij te verzilveren.”
26
over agrifirm
Update Agrifirm Energie Onder de noemer Agrifirm
benutten en dat we vruchtbare
Op 18 juni 2019 werd het eerste
Energie biedt Agrifirm
landbouwgrond zoveel mogelijk
zonnedak via Agrifirm Zon geopend
verschillende mogelijkheden
sparen en gebruiken voor de
op het akkerbouwbedrijf van familie
voor het realiseren van zowel
productie van voedsel”, aldus de
De Witte in Pietersbierum.
zonne- als windenergie op
Bie. “Om onze klanten optimaal
boerenbedrijven en de afzet
te ondersteunen bij de aanleg
daarvan. “Daarmee maken we
van zonnepanelen, zijn we met
het opwekken van duurzame
Agrifirm Zon de samenwerking
subsidieaanvragen. De Bie: “Zo
energie toegankelijk voor
aangegaan met GroenLeven,
onderzoekt Exlan bijvoorbeeld de
de eigen leden en kan het
die al jaren actief is in de markt
mogelijkheden voor het plaatsen
bovendien een bijdrage leveren
van zonne-energie.” In een aantal
van een kleine windmolen en
aan het vergroenen van ons eigen
gebieden van Nederland zijn nu
maakt daarbij ook de financiële
productieproces”, legt Linda de
geen mogelijkheden voor het
doorrekening.” Ook in het geval
Bie, directeur Exlan bij Agrifirm,
opwekken van energie, omdat
van zonnepanelen kan de
uit. Inmiddels zijn -of worden-
het net daar vol ligt. “Groenleven
klant rekenen op onafhankelijk
op ruim honderd bedrijven
heeft in deze gebieden actief
advies van Agrifirm Exlan.
zonnepanelen aangelegd via
contact met de netbeheerders om
“Verhuren van het dak behoort
Agrifirm Zon. Familie De Witte in
de netcapaciteit te vergroten en
tot de mogelijkheden, maar
Pietersbierum had eerder dit jaar
het opwekken van energie ook in
zelf aanschaffen van de
de primeur.
die gebieden mogelijk te maken.”
zonnepanelen kan uiteraard ook. In dat laatste geval kan de klant
Agrifirm Zon is onderdeel van
Verschillende mogelijkheden
de geproduceerde energie en
Agrifirm Energie. “In het geval
Agrifirm Exlan kan de klant
beschikbare groencertificaten
van zonnepanelen vinden
voorzien van onafhankelijk
(GVO’s) verkopen aan Agrifirm,
we het belangrijk dat we in
advies op het gebied van
zodat Agrifirm op die manier
eerste instantie de daken
zowel zon- als windenergie en
het eigen productieproces kan
van (agrarische) bebouwing
ondersteunen bij vergunning- en
verduurzamen.”
Wilt u meedoen aan Agrifirm Energie, of wilt u meer informatie? Neem dan contact op met Agrifirm Exlan via telefoonnummer 088 488 29 29. 27
Wij wensen u fijne feestdagen! Trots op de
BOER! #trotsopdeboer trotsopdeboer.nl