περιοδικό Γεωργία-Κτηνοτροφία by agrotypos

Σ’ αυτό το τεύχος διαβάστε.... ΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ISSN 1105-2465, Κωδικός: 3155 Ιδιοκτησία: ΑγροΤύπος ΑΕ Ευβοίας 5, 151 25 Μαρούσι Τηλ. 210-6142550 & 8064002 Fax 210-6125141

www.agrotypos.gr E-mail: editor@agrotypos.gr ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ: Νίκος Γιαννοπολίτης advert@agrotypos.gr Γεωργία Γιαννοπολίτη georgia@agrotypos.gr ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ: Κ.Ν. Γιαννοπολίτης editor@agrotypos.gr ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ: Σ. Παϊσιάδης press@agrotypos.gr Μαίρη Λυμπεροπούλου ml@agrotypos.gr ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΑ, ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΣΙΑ - DTP: Χριστίνα Αλεξοπούλου Κώστας Δημάς graphics@agrotypos.gr ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ, ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: Ιωάννα Μητροπούλου secretar@agrotypos.gr ΕΚΤΥΠΩΣΗ, ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: Τύπος Ελλάς ΕΠΕ

26 Μετά την απόσυρση των σκευασμάτων της προμετρύνης και του παρακουάτ, οι καλλιεργητές πατάτας θα πρέπει να αναθεωρήσουν το πρόγραμμά τους για την αντιμετώπιση των ζιζανίων στην καλλιέργεια αυτή. Στο σχετικό άρθρο μας παρουσιάζονται τα διαθέσιμα σήμερα ζιζανιοκτόνα άλλα και τα άλλα μέσα καταπολέμησης.

Αντιπρόσωποι Κύπρου: L. Lambrou Agro Ltd, Προδρόμου 107, Τ.Θ. 24839, 1304 Λευκωσία. Τηλ.: 2266 7908 & 2266 1923, Fax: 2266 7257. E-mail: info@lambrouagro.com.cy Απαγορεύεται κάθε αναδημοσίευση κειμένου ή φωτογραφιών χωρίς τη γραπτή άδεια του Εκδότη. Τα επώνυμα άρθρα εκφράζουν τις απόψεις των συγγραφέων και όχι απαραίτητα και των υπευθύνων του περιοδικού.

ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ Γεωτεχνικοί - αγρότες 60 €, Σπουδαστές 50 €, Νομικά πρόσωπα 80 €, Κύπρος 80 €, Eξωτερικού 140 €.

Agriculture CROP & ANIMAL HUSBANDRY ISSN 1105-2465, Code: 3155

The Greek Review of Science, Technology and Business in Agriculture. Evoias 5, 151 25 Maroussi, Greece. Tel. +30-210-6142550 & 8064002, Fax. +30-210-6125141 www.agrotypos.gr, E-mail: editor@agrotypos.gr

Τιμή Τεύχους 5,00 €

54 Με μια ανάλυση των σχετικών οικονομικών μεγεθών αποδεικνύεται ότι στη χώρα μας το γεωργικό εισόδημα χωρίς τις επιδοτήσεις ήταν το 2007 μειωμένο κατά 46,7% σε σύγκριση με το 1995 αλλά, λόγω σημαντικής αύξησης των επιδοτήσεων κατά την περίοδο αυτή, η τελική μείωση του εισοδήματος (με τις επιδοτήσεις) διαμορφώθηκε στο 10,1%.

Περιεχόμενα

Τεύχος 5/2009 Ιούνιος

Επικαιρότητα Ο φυλλορύκτης της τομάτας Tuta absoluta ήλθε πρόσφατα στην Ευρώπη από τη Νότια Αμερική και δη31 μιουργεί μεγάλα προβλήματα στην Ισπανία, Ιταλία, Γαλλία και αλλού. Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι ο σοβαρός αυτός εχθρός της τομάτας έχει ήδη έλθει και στην Ελλάδα. Στο σχετικό άρθρο μας μπορείτε να βρείτε όλες τις βασικές πληροφορίες για την αναγνώριση του εχθρού αυτού, καθώς και τις ζημιές που προκαλεί και τα μέτρα αντιμετώπισής του.

y Ημερολόγιο Εκδηλώσεων

y Αγρο-Παρατυπίες (Μ. Λυμπεροπούλου)

y Αλληλογραφία: Τα ελληνικά προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ

(Μ. Λιακόγκονας)

y Επισημάνσεις: Η … στροφή της γεωργίας μας

προς την ποιότητα (Κ. Γιατρόπουλος) y Μικρά & Ενδιαφέροντα

10 14

y Η Συνέντευξη του μήνα: Το σπαράγγι στην Ελλάδα.

Εντυπωσιακή η αρχή, νικηφόρα η πορεία για αρκετά χρόνια, αλλά προβληματική ως καλλιέργεια σήμερα (Μ. Λυμπεροπούλου) 18 y Πρακτικά & Επίκαιρα Θέματα: Θερινές επεμβάσεις

φυτοπροστασίας στα καρποφόρα δένδρα και στο αμπέλι

Ειδικά άρθρα y Τα ζιζάνια στην πατάτα και η αντιμετώπισή τους

(Κ.Ν. Γιαννοπολίτης)

y Ο φυλλορύκτης της τομάτας Tuta absoluta. Ένα μικρολεπιδόπτερο

πολύ απειλητικό για τις καλλιέργειες τομάτας και άλλων σολανωδών (Δ. Χαραντώνης και Κ.Ν. Γιαννοπολίτης) 31 y Τα πυρηνελαιουργεία της Κρήτης σαν εργοστάσια παραγωγής

στερεών καυσίμων (Γ. Βουρδουμπάς και Α. Γεωργουσάκης)

y Τεχνικές παραγωγής σποροφύτων στέβιας

(Η. Ντζάνης και Π.Χ. Λόλας)

y Διαχρονική εξέλιξη των οικονομικών μεγεθών που προσδιορίζουν

το γεωργικό εισόδημα (Φ. Βακάκης)

y Οι αντιδιατροφικοί παράγοντες στις ζωοτροφές και οι τρόποι

Με μια επανεκτίμηση των συντελεστών οικονομικότητας των κυριότερων παραγωγικών ιδιοτήτων του χοίρου, σε μια ενδιαφέρουσα μελέτη που διεξήχθη πρόσφατα στην Ηπειρο, αποδεικνύεται ότι υπάρχει πράγματι σημαντικό όφελος από τη βελτίωση των αποδόσεων των ιδιοτήτων αυτών. Από τη μελέτη αυτή βγαίνει επομένως το συμπέρασμα ότι οι χοιροτρόφοι θα πρέπει να χρησιμοποιούν υψηλού γενετικού επιπέδου ζώα αναπαραγωγής για καλύτερο οικονομικό αποτέλεσμα των εκτροφών, ιδιαίτερα όταν οι επιβαρύνσεις του πάγιου κεφαλαίου (κτιριακές εγκαταστάσεις και εξοπλισμός) είναι πολύ υψηλές.

αντιμετώπισής τους (Β. Ντότας, Δ. Γουρδουβέλης, Κ. Κόνναρης και Α. Μελισσάς)

y Επανεκτίμηση των συντελεστών οικονομικότητας των κυριότερων

παραγωγικών ιδιοτήτων του χοίρου στην Ήπειρο (Σ. Σιαφάκας και Δ. Παπαβασιλείου)

Αλλα θέματα y Οι προμηθευτές ενημερώνουν: QuickPhos 57 TB (Agrology

Παπαοικονόμου), Lemken – μηχανήματα επεξεργασίας εδάφους και σποράς (ΕΜΙΚΟ Παντελεημονίτης), Το σύστημα SmartFresh για τη συντήρηση των μήλων (Agro Fresh) 76 y Πρόσωπα και Γεγονότα: Η Κρήτη πάει στην Αθήνα και η Αθήνα

συναντά την Κρήτη

Ημερολόγιο εκδηλώσεων ΕΚΘΕΣΕΙΣ f 9η Παγκρήτια Αγροτική Εκθεση Αρκαλοχωρίου. Εκθεσιακό Kέντρο Αρκαλοχωρίου Κρήτης, 22-27 Ιουλίου 2009. Πληροφορίες: Αλφα Εκθεσιακή, τηλ. 210 2232441 & 2232444, 2810 331101 & 344020, www. pagkritia-agrotiki09.gr, aekthes@otenet.gr και xaris@ alfaekthesiaki.gr f 14η Πανέβρια Αγροτική Εκθεση Φερών. Φέρες, Σεπτέμβριος 2009. Πληροφορίες: τηλ. 25550-22180, detaf @feres.gr, www.feres.gr f Potato Europe 2009. Εκθεση ποικιλιών και πολλαπλασιαστικού υλικού, μηχανημάτων κ.λπ. για την καλλιέργεια της πατάτας. Emmeloord (Ολλανδία), 9-10 Σεπτεμβρίου 2009. Πληροφορίες: τηλ. 031 (0)30 6981801, fax 031 (0)30 6974517, www.potatoeurope2009.com f Worldfood Moscow 2009. 18th International food and drinks exhibition. Μόσχα, 15-18 Σεπτεμβρίου 2009. Πληροφορίες: www.world-food.ru/eng f Agrotech, 1η Εκθεση Γεωργικών Μηχανημάτων, Εξοπλισμού και Εφοδίων. Εκθεσιακό Κέντρο Λαμίας. 23-27 Σεπτεμβρίου 2009. Πληροφορίες: τηλ. 2310 291 101/545, 22310 22704/28063/21733, agrotech@helexpo.gr, pellamias@hol.gr f Aquatech 2009, International Exhibition of Water Management & Technologies. Φιλιππούπολη (Βουλγαρία), 28 Σεπτεμβρίου – 3 Οκτωβρίου 2009. Πληροφορίες: www.fair.bg. f 9η Πανελλήνια Γενική Εκθεση «Κρήτη 2009». Γούρνες Ηρακλείου, 1-4 Οκτωβρίου 2009. Πληροφορίες: τηλ. 2310291164, fax 2310291679, kriti@tif.gr, www.tif.gr f 2ο Φεστιβάλ Γάλακτος και Τυριού. Αθήνα (Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας), 2-4 Οκτωβρίου 2009. Πληροφορίες: τηλ. 2103610265, 2103622205, Fax 2103610276, info@ edpa.gr, www.edpa.gr f MacFrut 2009. ∆ιεθνής Εκθεση Φρούτων και Λαχανικών. Cesena (Ιταλία), 7-9 Οκτωβρίου 2009. Πληροφορίες: τηλ. 039 0547 317435, fax 039 0547 318431, www. macfrut.com f Anuga 2009. International Trade Fair for Food & Beverages. Κολωνία (Γερμανία), 10-14 Οκτωβρίου 2009. Πληροφορίες: www.anuga.com f World Fruit & Vegetable Show. Excel London (Αγγλία), 21-22 Οκτωβρίου 2009. Πληροφορίες: τηλ. 044 1429 864466, fax 044 1427 616444, www.wfvexpo.com f Flower Autumn 2009, Specialized Exhibition of Flowers, Ornamental Plants, Garden Equipment and Supplies. Φιλιππούπολη (Βουλγαρία), 28 Οκτωβρίου – 1 Νοεμβρίου 2009. Πληροφορίες: www.fair.bg. f Agrotica 2010. Θεσσαλονίκη (∆ιεθνές Εκθεσιακό Κέντρο), 3-7 Φεβρουαρίου 2010. Πληροφορίες: τηλ. 2310 291101, fax 2310 291551, agrotica@helexpo.gr

ΗΜΕΡΙ∆ΕΣ, ΣΥΝΕ∆ΡΙΑ f Joint International Agricultural Conference 2009. Wageningen (Ολλανδία), 6- 8 Ιουλίου 2009. Συνδιοργάνω-

f f

εκθέσεις

συνέδρια

ημερίδες

ση: European Conference on Precision Agriculture, European Conference on Precision Livestock Farming και EFITA Conference (European Federation for Information Technology in Agriculture, Food and the Environment). Πληροφορίες: www.jiac2009.nl 60th Annual Meeting of the European Association for Animal Production (EAAP). Βαρκελώνη, 24-27 Αυγούστου 2009. Πληροφορίες: www.eaap2009.com Meeting of the IOBC/WPRS Working Group: Integrated Control in Protected Crops, Mediterranean Climate. Χανιά, 6-11 Σεπτεμβρίου 2009. Πληροφορίες: ∆ρ ∆. Περδίκης, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, τηλ. 210 5294568, dperdikis@aua.gr, www.aua.gr/IOBC 2nd World Seed Conference. Ρώμη, 8-10 Σεπτεμβρίου 2009. ∆ιοργάνωση: FAO, OECD, UPOV, ISF, ISTA. Πληροφορίες: www.worldseedconference.org 1o Συνέδριο Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας. Αθήνα (Γεωπονικό Πανεπιστήμιο), Οκτώβριος 2009. ∆ιοργάνωση - Πληροφορίες: Σύλλογος Γεωπόνων Βιοτεχνολόγων. ∆ιεθνές Φόρουμ: Η Γεωθερμική Ενέργεια στο Προσκήνιο. Θεσσαλονίκη, 2-3 Οκτωβρίου 2009. Πληροφορίες: τηλ. 210 9730697, ges2009@heliotopos.net, ges2009. conferences.gr Ετήσιο Επιστημονικό Συνέδριο της Ελληνικής Ζωοτεχνικής Εταιρίας. Ναύπλιο, 7-9 Οκτωβρίου 2009. Πληροφορίες: τηλ. 2105294452, 2105294412, fax: 2105294442, jmpiz@aua.gr, www.eze.gr 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γεωργικής Μηχανικής με Θέμα: «Η Γεωργική Μηχανική και Μηχανική Βιοσυστημάτων στην Εποχή των Βιοκαυσίμων και των Κλιματικών Αλλαγών». Θεσσαλονίκη, 8-10 Οκτωβρίου 2009. Πληροφορίες: τηλ. 2310998745, egme2009.web.auth.gr 24o Πανελλήνιο Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας της Επιστήμης των Οπωροκηπευτικών (ΕΕΕΟ). Βέροια, 2023 Οκτωβρίου 2009. Πληροφορίες: Γραμματεία Οργανωτικής Επιτροπής, ΙΦ∆ Νάουσας, τηλ. 23320-41548, fax 23320-41178, pantazis@nagref-naoussa.gr 13ο Πανελλήνιο Εντομολογικό Συνέδριο. Αλεξανδρούπολη (Ξενοδοχείο «Egnatia Grand»), 3-6 Νοεμβρίου 2009. Πληροφορίες: ΑΠΘ, Γεωπονική Σχολή, κ. Στέφανος Ανδρεάδης stefandreadis@yahoo.gr, τηλ. 2310998853. XVIII International Congress of CIPA. Αλμερία (Ισπανία), 23-25 Νοεμβρίου 2009. ∆ιοργάνωση: International Committee of Plastics in Agriculture (CIPA). Πληροφορίες: CEPLA, www.cepla.com 5η Πανελλήνια Συνάντηση Φυτοπροστασίας. Λάρισα, 2325 Φεβρουαρίου 2010. 61st Annual Meeting of the European Association for Animal Production. Ηράκλειο Κρήτης, 23-27 Αυγούστου 2010. Πληροφορίες: www.eaap2010.org ∆ιεθνές Επιστημονικό Συνέδριο: «Παγκοσμιοποίηση — Προκλήσεις για τη Ζωική Παραγωγή». Χαλκιδική, Μάιος 2011. ∆ιοργάνωση: Ελληνική Ζωοτεχνική Εταιρεία (Ε.Ζ.Ε.) με την British Society of Animal Science (BSAS). Πληροφορίες: Ε.Ζ.Ε., τηλ. 2105294412, fax 2105294413, eze@aua.gr, www.eze.gr

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

Αγρο - Παρατυπίες Γιατί… μειωθήκαμε; Τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών αναλύθηκαν δεόντως και ακούστηκαν πολλά και διάφορα. Ένα από αυτά ήταν – όσον αφορά το ΥπΑΑΤ μας – ότι δεν προβλήθηκε το έργο του!!!! Επειδή όμως ήταν πολυφορεμένο το περί προβολής κι επειδή η επίθεση είναι η καλύτερη άμυνα – όχι πάντοτε αλλά τέλος πάντων – ο υπουργός μας στη Βουλή απευθυνόμενος προς τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ είπε το ωραίο: «Το κόμμα σας υπέστη μια βουτιά προς τα κάτω – και ζείτε σε μια κατάσταση νιρβάνα, μη θέλοντας να δείτε την πραγματικότητα κατάματα. Και η πραγματικότητα είναι ότι ο αγροτικός κόσμος σας γύρισε την πλάτη». Γιατί έχουμε την εντύπωση ότι την … πλάτη του την είδαν όλα τα κόμματα;

Συνέχεια της «μείωσης» Αυτό που δεν έγινε αντιληπτό είναι ότι παρά τα 500 εκ. ευρώ που αναφέρθηκαν στη Βουλή ως επιτυχία από τον υπεύθυνο αγροτικού του κυβερνώντος κόμματος και βουλευτή και παρά τον «αγώνα» που δίνουν και στα καφενεία όπως ανέφερε που πηγαίνουν, γιατί δεν πήραν τα… πάνω τους; Ο υπουργός μας, είπε και κάτι για τη Δ΄ Προγραμματική Περίοδο ότι τα χρήματα θα πάνε στην Περιφέρεια. Αυτό κι αν είναι επιτυχία υπουργέ μας. Γιατί εσείς θέλατε να τα δώσετε αλλού; Ξέρετε τα χωράφια δεν βρίσκονται στην πλατεία Συντάγματος και επί πλέον τα χρήματα δόθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση με αυτόν τον όρο. Τι λέτε οι σύμβουλοί του δεν το ήξεραν ή αν το ήξεραν το έκρυψαν από τον κ. Παπανδρέου; Και είπατε ακριβώς: «Προφανώς ο κ. Παπανδρέου δεν ξέρει από περιφέρεια, ύπαιθρο, αγρότες και γενικά νούμερα πολιτικής. Γιατί αλλιώς θα ήξερε ότι το 80% των προγραμμάτων του Δ’ ΚΠΣ θα πάει στην Περιφέρεια». Κάτι τέτοια ακούγονται στη Βουλή και ο κόσμος αναρωτιέται τι σημαίνει «νούμερα πολιτικής». Γιατί θα πρέπει να παίζει η ίδια κασέτα; Υπάρχει η εντύπωση ότι η απάντηση είναι έτοιμη πριν ακόμη ακουστεί η ερώτηση ή η απορία ή η καταγγελία ή οτιδήποτε άλλο που χρήζει απάντησης.

Συνέχεια της συνέχειας Είπε επίσης ο κ. υπουργός μας στη Βουλή: «Ο κ. Παπανδρέου δεν γνωρίζει και πολύ καλά τα αγροτικά και πολλές φορές οι σύμβουλοί του τον παρασύρουν σε άκομψες υπερβολές». Τώρα τι είναι αυτό; Υπάρχουν και κομψές… υπερβολές; Μπορείτε να μας περιγράψετε μία; Ή και το αντίθετο δηλαδή το «άγαρμπο» δεν έχουμε αντίρρηση. Έτσι για να καταλάβουμε πως είναι το «κομψά». Μήπως είναι όταν αναιρείτε τον ίδιο σας τον λόγο προς τους κτη6

νοτρόφους; Όταν τους λέγατε ότι θα συμπεριληφθούν στο ποσόν της αποζημίωσης των 500 εκ. ευρώ και εννοείτε ότι δεν θα πάρουν ούτε ένα λεπτό; Μήπως είναι όταν αναιρείτε τον ίδιο σας τον λόγο προς τους καπνοκαλλιεργητές όταν λέγατε ότι «το σύνολο των πόρων που παρακρατούνται θα επιστραφούν στους καπνοπαραγωγούς»; Πως εννοείτε την… κομψότητα;

ΟΣΔΕικά παρατράγουδα Το πόσες φορές έχει γράψει εδώ κι’ ένα χρόνο ο ΑγροΤύπος για τους περίφημους ορθοφωτοχάρτες δεν είχαμε τον χρόνο να μετρήσουμε τα ρεπορτάζ. Οι δε απαντήσεις που είχαμε πάρει από τον πρώην υπουργό, ήταν… καταπληκτικές όσον αφορά κατά πόσο ήταν έτοιμη η ΑγροΓή και κατ’ επέκταση το ΥπΑΑΤ να δώσει τις «κάρτες» προς τις ΕΑΣ για να αρχίσουν την ψηφιοποίηση των αγροτεμαχίων. Έως ότου ήρθε η απανταχούσα της Επιτρόπου ότι θα κοπεί το 10% των επιδοτήσεων εάν η Ελλάς δεν συμμορφωθεί προς τας υποδείξεις και τότε κατάλαβαν ότι η κατάσταση είχε σοβαρέψει. Αλλά και πάλι πήραμε παράταση και φτάσαμε στο εξής απίθανο σημείο: Δύο ημέρες πριν εκπνεύσει η διορία για την υποβολή των αιτήσεων, δηλαδή 13 Μαίου 2009, δόθηκαν από τον ΟΠΕΚΕΠΕ με τυμπανοκρουσίες οι «κάρτες» προς τις ΕΑΣ. Όταν όμως είδαν το πώς ήταν όλα ανακατεμένα, οι ΕΑΣίτες κόντευαν να πάθουν εγκεφαλικό. Ασε που τους έριχνε ο ΟΠΕΚΕΠΕ και το μπαλάκι της διασταύρωσης των στοιχείων (ΚΕΠΥΟ και ΟΓΑ) στις ΕΑΣ. Τώρα βέβαια όλοι ψάχνονται και ελπίζουν ότι μέχρι τέλος του χρόνου θα έχουν ταυτοποιηθεί τουλάχιστον τα μισά από τα 6.500.000 αγροτεμάχια ενώ θα έπρεπε να είχαν τελειώσει ένα χρόνο πριν. Και μετά φταίνε οι Βρυξελιώτες….

Γερμανικές παρατυπίες Ποιος το περίμενε από τους Γερμανούς ότι θα μας… ξεπερνούσαν στο «σύστημα» της απορρόφησης των επιδοτήσεων. Τι γήπεδα γκολφ έχουν φτιάξει, τι οι εταιρείες που παίρνουν τη μερίδα του λέοντος και άλλα τέτοια ωραία. Αλλά μήπως είναι και δικαιολογημένοι; Σου λέει ο Γερμανός «εγώ πληρώνω τόσα λεφτά για τους άλλους, να μην κάνω κι εγώ κάτι για μένα»; Άραγε στη Βουλή του κάθε κρατιδίου ή στην κεντρική τους, οι κυβερνώντες θα απαντούν όπως εδώ στην αντιπολίτευση; Κομψά ή άκομψα;

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

Μαίρη Λυμπεροπούλου

Αλληλογραφία... Τα ελληνικά προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ Αναγκαία η αναγνώριση και άλλων προϊόντων που να καλύπτουν ολόκληρο το φάσμα της αγροτικής παραγωγής μας. Απαιτείται σεβασμός στις προδιαγραφές και συνεχής ποιοτικός έλγχος για να κερδιθεί η εμπιστοσύνη του καταναλωτή.

τα πλαίσια του Κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 510/06 του Συμβουλίου, ένας αριθμός ελληνικών αγροτικών προϊόντων έχει ήδη αναγνωρισθεί ως προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης (ΠΟΠ) ή προστατευόμενης γεωγραφικής ένδειξης (ΠΓΕ). Συγκεκριμένα, στον κατάλογο των αναγνωρισμένων από την Ε.Ε. προϊόντων περιλαμβάνονται 26 ελληνικά ελαιόλαδα (15 ως ΠΟΠ και 11 ως ΠΓΕ), 10 ελληνικές επιτραπέζιες ελιές (όλες ως ΠΟΠ), 20 ελληνικά τυριά (όλα ως ΠΟΠ) καθώς και 23 άλλα διάφορα προϊόντα, όπως φρούτα, λαχανικά, ξηροί καρποί και όσπρια. Στον κατάλογο περιλαμβάνονται επίσης το αυγοτάραχο Μεσολογγίου, το μέλι ελάτης Μαινάλου, η μαστίχα Χίου και ο κρόκος Κοζάνης. Σχετικά με το θέμα αυτό θα ήθελα να κάνω τις επόμενες δύο παρατηρήσεις: 1. Νομίζω ότι υπάρχει ανάγκη και θα έπρεπε να γίνει μια επανεξέταση ή και αναθεώρηση των κριτηρίων αναγνώρισης, ώστε να μπορέσουν και άλλα προϊόντα να αναγνωρισθούν. Εννοώ προϊόντα που να καλύπτουν όλο το φάσμα των γεωργικών προϊόντων μας, με σαφή όρια και περιορισμούς. Όλοι γνωρίζουμε ότι υπάρχουν ακόμα πολλά προϊόντα στη χώρα μας που θα μπορούσαν και θα έπρεπε να αναγνωρισθούν. Η αναγνώρισή τους θα επιτρέψει μια πιο δίκαιη κατανομή εισοδήματος στον αγροτικό πληθυσμό, υπό την προϋπόθεση βέβαια

ότι η αναγνώριση θα συνοδευθεί από μια προσπάθεια οργάνωσης της προβολής και της περαιτέρω προώθησης της εμπορίας τους. 2. Τα αναγνωρισμένα ως ΠΟΠ ή ΠΓΕ προϊόντα μας θα πρέπει να παράγονται ακριβώς με τις προδιαγραφές με βάση τις οποίες απέκτησαν την αναγνώριση ώστε να συνεχίσουν να έχουν τα βασικά ποιοτικά χαρακτηριστικά για τα οποία αναγνωρίσθηκαν. Επιπλέον, τα προϊόντα αυτά θα πρέπει να βρίσκονται σε καθεστώς συνεχούς ποιοτικού ελέγχου ώστε να αποκλείονται όλες οι περιπτώσεις σκόπιμης ή τυχαίας παραποίησης. Μόνο με τον τρόπο αυτό τα προϊόντα θα αποκτήσουν την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και θα υπάρχει ουσιαστικό πλεονέκτημα από την αναγνώριση. Με εφαρμογή του τρίπτυχου «αναγνώριση, αυστηροί έλεγχοι και προβολή–προώθηση» στα προϊόντα μας, είναι δυνατόν να επιτύχουμε μια βιώσιμη ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας σε τοπικό και εθνικό επίπεδο και μια σταθερή βελτίωση του εισοδήματος των αγροτών μας που βρίσκεται σήμερα σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα.

Μιχαήλ Λιακόγκονας Γεωπόνος Γεωργικής Οικονομίας

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για την Ελλάδα...

Η ... στροφή της γεωργίας μας προς την ποιότητα Ενώ λέγονται πολλά για την ποιότητα, στην πράξη δεν γίνεται τίποτα ή γίνονται πολύ λίγα. Το αποτέλεσμα είναι να υπάρχουν πολλά αδύνατα σημεία και σημαντικά κενά σ’ όλο το σύστημα της ποιοτικής γεωργίας. Τα αδύνατα σημεία δεν εντοπίζονται μόνο στο επίπεδο της παραγωγής αλλά και στο επίπεδο της τυποποίησης και της εμπορίας. Το ίδιο το κράτος δεν έχει αποκρυσταλλωμένη πολιτική για την ποιοτική γεωργία ενώ είναι εμφανής η πλήρης ανυπαρξία ειδικών υπηρεσιών που να προωθούν την ανάπτυξη της ποιοτικής γεωργίας.

κτινογραφώντας τη γεωργία μας, σχεδόν όλοι, καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα, ότι δηλαδή, πέραν όλων των άλλων παρεμβάσεων, είναι αναγκαία η στροφή προς την ποιότητα. Κατ’ αρχήν, είναι πολύ θετικό και μία ευχάριστη εξέλιξη το γεγονός ότι εκφράζεται, διατυπώνεται, προτείνεται από τόσους πολλούς η ποιοτική γεωργία, πράγμα που σημαίνει ότι ευρύτατα στρώματα της κοινωνίας, φορείς και πολιτικοί αποδέχονται, ζητούν και προπαγανδίζουν την ποιοτική γεωργία. Από εκεί και πέρα όμως, πολύ φοβάμαι ότι είναι περισσότερο ένα φραστικό σλόγκαν και όχι ουσιαστική αλλαγή, πολύ φοβάμαι ότι λέγονται πολλά για την ποιότητα, αλλά γίνονται πολύ λίγα. Ας δούμε ποια είναι η πραγματικότητα. Η πρώτη διαπίστωση είναι ότι η γεωργία μας δεν έχει ακόμη σαφή προσανατολισμό στην παραγωγή προϊόντων για την αγορά, παρά το γεγονός ότι: – Tα προϊόντα μας είτε μένουν απούλητα είτε πωλούνται σε πολύ χαμηλές τιμές, τιμές που πολλές φορές δεν καλύπτουν το κόστος παραγωγής. – Η αγορά, ντόπια και ξένη, κατακλύζεται από προϊόντα σε πολύ χαμηλές τιμές (ανταγωνιστικές τιμές), από χώρες που παράγουν μεγάλες ποσότητες και με πολύ χαμηλό κόστος, σε σύγκριση με τη χώρα μας. Η δεύτερη διαπίστωση είναι ότι η γεωργία μας δεν έχει ακόμη σαφή προσανατολισμό στην παραγωγή ποιοτικών προϊόντων, παρά το γεγονός ότι η χώρα μας έχει: – Ποικιλία μικροκλίματος και μορφολογί-

έμαθαν, δεν εκπαιδεύτηκαν, είτε διότι όταν παράγουν ποιοτικά, αυτά δεν απολαμβάνουν ιδιαίτερης μεταχείρισης στο εμπόριο, δηλαδή, δεν διαφοροποιούνται αλλά πωλούνται όπως και όλα τα άλλα, με συνέπεια να μη βλέπουν διαφοροποίηση στο εισόδημά τους.

Βιολογική γεωργία

ας του εδάφους, και απαράμιλλη ηλιοφάνεια, χαρακτηριστικά που μπορούν να αξιοποιηθούν για παραγωγή ποικιλίας προϊόντων και προϊόντων ποιότητας. – Πολιτιστική και πολιτισμική κληρονομιά (μυθολογία, αρχαιότητα), παγκόσμιας εμβέλειας, που επίσης θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για τα προϊόντα μας. Η τρίτη διαπίστωση είναι ότι οι αγρότες μας, το εμπόριο, η μεταποίηση και γενικότερα ο αγροτικός τομέας μας, συνεχίζουν να κινούνται με την κεκτημένη ταχύτητα του ’80 και του ’90, όπου κυριαρχούσαν η ποσότητα με τις πολλές εισροές και την εντατικοποίηση, οι αποσύρσεις, οι στρεμματικές ή κατά κιλό ή κατά κεφαλή επιδοτήσεις και είτε συνεχίζουν να αγνοούν είτε συνεχίζουν να προσπερνούν τους νόμους, τους κανόνες της αγοράς και τις επιλογές-απαιτήσεις των καταναλωτών. Η τέταρτη διαπίστωση είναι ότι οι αγρότες μας δυσκολεύονται να παράγουν ποιοτικά προϊόντα, είτε διότι δεν

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

Σύμφωνα με τα στοιχεία βιολογικής γεωργίας έτους 2007 της ιστοσελίδας του ΥΠΑΑΤ, καλλιεργούνται συνολικά (μεταβατικό και βιολογικό στάδιο) 1.521.175 στρ. Εάν δούμε μερικές καλλιέργειες που καταλαμβάνουν σημαντική έκταση θα διαπιστώσουμε: Σιτηρά (μαλακό και σκληρό) καλλιεργούνται σε 217.612 στρ. και με τους πιο μέτριους υπολογισμούς θα πρέπει να παράγονται 36.000.000 κιλά προϊόντος, αλλά ψωμί βιολογικό βρίσκει κανείς πολύ δύσκολα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, ενώ στις άλλες πόλεις καθόλου, πολύ δύσκολα κανείς θα βρει και ελληνικά βιολογικά ζυμαρικά. Επομένως, είτε δεν παράγονται βιολογικά σιτηρά είτε δεν παρασκευάζονται βιολογικό ψωμί και βιολογικά ζυμαρικά. Σε κάθε περίπτωση κάτι δεν πάει καλά με τα 217.612 στρ. Ελιές καλλιεργούνται οι βρώσιμες σε 519.226 στρ. και οι ελαιοποιήσιμες σε 382.507 στρ. και με τους πιο μέτριους υπολογισμούς θα πρέπει να παράγονται περίπου 8.000.000 κιλά βρώσιμες και 2.500.000 κιλά λάδι, αλλά στην αγορά δεν φαίνεται να πωλούνται αντίστοιχες ποσότητες ελιών και λαδιού. Επομένως ή δεν παράγεται τόσο βιολογικό προϊόν ή δεν διοχετεύεται στην αγορά ως βιο-

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για την Ελλάδα... λογικό ή εξάγεται μαζικά (εάν εξάγονται τόσες ποσότητες είναι μία πολύ καλή εξέλιξη, αλλά δεν έχω τέτοια στοιχεία). Σε κάθε περίπτωση κάτι δεν πάει καλά. Το ίδιο μπορούμε να συμπεράνουμε για τη μηδική που καλλιεργείται σε 292.675 στρ. καθώς και για άλλες ζωοτροφές και άλλα προϊόντα εκτατικής καλλιέργειας.

Ολοκληρωμένη διαχείριση παραγωγής Το σύστημα της ολοκληρωμένης διαχείρισης παραγωγής εκτιμάται ότι εφαρμόζεται σε μία έκταση περίπου 1.000.000 στρ., από τα οποία πάνω από 500.000 στρ. είναι ελιές, μία σοβαρή έκταση περίπου 100.000 στρ. είναι με φρούτα κυρίως ροδάκινα, μήλα και κεράσια, μία μικρότερη έκταση περίπου 50.000 στρ. με βαμβάκι, περί τις 25.000 στρ. με καπνό και τέλος σε πολύ μικρότερες εκτάσεις είναι τα σταφύλια, τα όσπρια και τα κηπευτικά. Με βάση τις παραπάνω εκτάσεις, θα έπρεπε να κυκλοφορούν στην αγορά με τους μετριότερους υπολογισμούς γύρω στα 15.000.000 κιλά βρώσιμες ελιές και γύρω στα 2.500.000 κιλά λάδι. Αντίστοιχες ποσότητες φρούτων, καπνού, σταφυλιών κλπ θα πρέπει να κυκλοφορούν, αλλά στην αγορά πολύ λίγα προϊόντα θα βρει κάποιος. Επομένως και εδώ κάτι δεν πάει καλά. Σίγουρα, τόσο η βιολογική γεωργία όσο και ολοκληρωμένη διαχείριση παραγωγής είναι συστήματα φιλοπεριβαλλοντικά που εξυπηρετούν το στόχο της προστασίας του περιβάλλοντος, καθώς και την προϋπόθεση επιστροφής χρημάτων λόγω ποιοτικού παρακρατήματος της ενιαίας ενίσχυσης. Ο πρωταρχικός όμως λόγος και ο κύριος σκοπός θα πρέπει να είναι η παραγωγή ποιοτικών και πιστοποιημένων προϊόντων, προκειμένου να καλυφθεί η ανάγκη των καταναλωτών σε τέτοια τρόφιμα και να εξασφαλίσει στον παραγωγό ένα καλό εισόδημα από την αγορά. Διαφορετικά, ούτε ποιοτική γεωργία θα έχουμε, ούτε προοπτική για το γεωργό θα υπάρχει αφού το ενδιαφέρον του θα είναι μόνο για όσο διάστημα καταβάλλεται η επιδότηση. Επομένως, εάν θέλουμε να διατηρήσουμε την επιδότηση ως κίνητρο στην προώθηση της βιολογικής γεωργί-

ας και της ολοκληρωμένης διαχείρισης παραγωγής, θα πρέπει αυτή να συνδεθεί με την παραγωγή πιστοποιημένων προϊόντων βιολογικής γεωργίας ή ολοκληρωμένης διαχείρισης παραγωγής.

Προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ Στα ποιοτικά προϊόντα περιλαμβάνονται και τα προϊόντα προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης (ΠΟΠ) και προστατευόμενης γεωργικής ένδειξης (ΠΓΕ). Πάρα πολλές, μεταποιητικές κυρίως επιχειρήσεις, έχουν πιστοποιήσει και διαθέτουν προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ όπως, περισσότερες από 200 στο ελαιόλαδο και περισσότερα από 80 τυροκομεία. Καταγράφεται μία πληθώρα επιχειρήσεων που έχουν πιστοποιηθεί για τα ίδια προϊόντα και στις ίδιες περιοχές, γεγονός που, από τη μία πλευρά είναι θετικό καθότι δύο μεγάλης σημασίας προϊόντα έχουν ποιοτική πιστοποίηση, από την άλλη όμως υπάρχει μεγάλη διασπορά σημάτων που δημιουργεί σύγχυση, αποπροσανατολισμό και κυρίως

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

αδυναμίες στην αναγνωρισιμότητα της ποιότητας από τον καταναλωτή. Πόσοι άραγε από τους ανθρώπους του εμπορίου και της αγοράς και πολύ περισσότερο πόσοι από τους καταναλωτές γνωρίζουν τι θα πει ΠΟΠ και τι σημασία έχει αυτό το σήμα στην ποιότητα;

ε βάση τα παραπάνω στοιχεία, φαίνεται ότι υπάρχουν αδύνατα σημεία και σημαντικά κενά στο όλο σύστημα της ποιοτικής γεωργίας. 1. Ο κρίκος ανάμεσα στο χωράφι που παράγει το ποιοτικό προϊόν και στο ράφι όπου ψάχνει ο καταναλωτής να βρει το ποιοτικό προϊόν είναι το εμπόριο και η μεταποιητική βιομηχανία. Ο παραγωγός έχει μεγάλη ευθύνη να παράγει ποιοτικό προϊόν, αλλά η μεταποιητική βιομηχανία και το εμπόριο έχουν μεγαλύτερη ευθύνη να προωθήσουν αυτό το προϊόν στην κατάλληλη αγορά. Δηλαδή, η προσπάθεια που ξεκινάει από το χωράφι,

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για την Ελλάδα... για να ολοκληρωθεί, θα πρέπει να έχει συνέχεια και συνέπεια μέχρι το ράφι. Εδώ ακριβώς, θα μπορούσαν να παίξουν καθοριστικό ρόλο οι συλλογικές δομές των αγροτών, δηλαδή, οι συνεταιρισμοί ή οι ομάδες παραγωγών, οργανωμένες σε καθαρά οικονομικές μονάδες σύγχρονης εμπορικής επιχείρησης. 2. Η σήμανση και η πιστοποίηση δεν υποκαθιστούν ούτε δημιουργούν ποιοτικά προϊόντα. Η σήμανση επιβεβαιώνει και πιστοποιεί το ποιοτικό προϊόν. Ένα μη ποιοτικό προϊόν δεν θα γίνει ποτέ ποιοτικό με τη σήμανση. Κανένα προϊόν δεν μπορεί να πάρει θέση και πολύ περισσότερο να διατηρήσει την καλή θέση στην αγορά και τον καταναλωτή όσες σημάνσεις, όσα πιστοποιητικά και όσες καλαίσθητες ετικέτες και αν έχει, εάν δεν είναι ποιοτικό. Αντίθετα το ποιοτικό προϊόν που συνοδεύεται από σήμανση, πιστοποιητικά και καλαίσθητη ετικέτα θα κατακτήσει την αγορά και θα διατηρήσει τη θέση του στις επιλογές των καταναλωτών. Επομένως, ο παραγωγός θα πρέπει να είναι σταθερά προσηλωμένος στα βασικά στοιχεία ποιότητας, δηλαδή, το μέγεθος, το σχήμα, το χρώμα, τη γεύση, τα ζάχαρα, τα οξέα, τις αρωματικές ουσίες, τη σκληρότητα, τα υπολείμματα φαρμάκων ή άλλων χημικών ουσιών, στοιχεία τα οποία προσδιορίζουν το συγκεκριμένο προϊόν και έχουν καταγραφεί στο ζητούμενο, στο γούστο, στις επιθυμίες και τελικά στις απαιτήσεις του καταναλωτή.

3. Το κράτος δεν φαίνεται να έχει αποκρυσταλλωμένη πολιτική για την ποιοτική γεωργία. Συνεχίζει να δίνει βαρύτητα στις επιδοτήσεις. Τούτο αποδεικνύεται από το γεγονός ότι προωθεί, δημιουργεί και διογκώνει δημόσιους φορείς διαχείρισης των επιδοτήσεων, ενώ εγκαταλείπει σε ανυπαρξία ή μαρασμό υπηρεσίες και φορείς που παίζουν αναπτυξιακό ρόλο στην προώθηση της ποιοτικής γεωργίας. Στις κεντρικές υπηρεσίες του Υπουργείου μετά δυσκολίας μπορεί κάποιος να βρει και να συνεργασθεί με ανάλογες υπηρεσίες που να ασχολούνται με την προώθηση της ανάπτυξης της ποιοτικής γεωργίας. Οι περιφερειακές υπηρεσίες του ΥΠΑΑΤ δεν είναι επαρκώς στελεχωμένες, ώστε να υποστηρίξουν την αναπτυξιακή γεωργία. Στις Περιφέρειες, πέραν της διαχείρισης των επιδοτήσεων δεν υπάρχει καμία υπηρεσία αναπτυξιακή. Στις Νομαρχίες, υπάρχουν υπηρεσίες μόνο για τον ποιοτικό έλεγχο, ενώ έχουν ατονήσει πλήρως όλες σχεδόν οι υπηρεσίες για την ανάπτυξη. Η γεωργική έρευνα, με εξαίρεση το ΜΦΙ που ακόμη κρατάει ένα ικανοποιητικό επίπεδο, έχει αποδιαρθρωθεί σε τέτοιο βαθμό που είναι αμφίβολο αν μπορεί πλέον να στηρίξει μία αναπτυξιακή γεωργία. Οι άλλοι ενδιάμεσοι ή ιδιωτικοί φορείς φαίνεται ότι, εστιάζουν το ενδιαφέρον τους περισσότερο σε οφέλη από τη διαχείριση των επιδοτήσεων ή των κάθε μορφής οικονομικών ενισχύσεων. 4. Οι γεωργικοί σύμβουλοι, το εμπόριο

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

διακίνησης και προμήθειας των γεωργικών εφοδίων, το εμπόριο αγροτικών προϊόντων δεν είναι πλήρως εναρμονισμένοι προς την κατεύθυνση της ποιοτικής γεωργίας. 5. Για όλους που εμπλέκονται στη γεωργία, αγρότες, γεωργικοί σύμβουλοι, υπάλληλοι των υπηρεσιών, ηγεσίες του εμπορίου, της μεταποίησης, των συνεταιρισμών και των ομάδων, υπάρχει ανάγκη καλής ενημέρωσης και εκπαίδευσης στα αντικείμενα της ποιοτικής γεωργίας. Η έννοια, το περιεχόμενο και οι στόχοι της ποιοτικής γεωργίας είναι οπωσδήποτε η παραγωγή ποιοτικών και ασφαλών προϊόντων, περιλαμβάνει όμως και πολλές άλλες συνιστώσες και παραμέτρους. Είναι η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, είναι η αλλαγή των πηγών του αρδευτικού νερού από τα υπόγεια υπέρ της αξιοποίησης των επιφανειακών νερών, είναι η μεγαλύτερη προστασία του περιβάλλοντος από τη μόλυνση, ρύπανση και διάβρωση που οφείλονται στις γεωργικές δραστηριότητες. Συνιστώσες και παράμετροι που πρέπει, επίσης, να μας απασχολούν πολύ σοβαρά.

Κώστας Γιατρόπουλος Γεωπόνος της Δ/νσης Αγροτικής Ανάπτυξης Λάρισας Αντιπρόεδρος του ΓΕΩΤΕΕ-Παράρτημα Κεντρικής Ελλάδας Μέλος του Προεδρείου της Πανελλήνιας Ένωσης Γεωπόνων Δημοσίων Υπαλλήλων (ΠΕΓΔΥ)

Μικρά

& Ενδιαφέροντα...

Μειώσεις τιμών, τόσο των εισροών όσο και των εκροών του αγροτικού τομέα, καταγράφει η ΕΣΥΕ Μειωμένες ήταν το 12μηνο Απριλίου 2008 – Απριλίου 2009 τόσο οι τιμές που απόλαυσαν οι γεωργοί και κτηνοτρόφοι από την πώληση των προϊόντων τους, όσο και το κόστος παραγωγής στον αγροτικό τομέα, με βάση τα επίσημα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία (ΕΣΥΕ). Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΣΥΕ, οι τιμές παραγωγού (δείκτης εκροών) για το σύνολο των αγροτικών προϊόντων το 12μηνο μειώθηκαν κατά μέσο όρο κατά 1,6%, έναντι αύξησης 8,2% που είχαν παρουσιάσει το προηγούμενο αντίστοιχο 12μηνο. Στα φυτικά προϊόντα οι τιμές παραγωγού μειώθηκαν κατά μέσο όρο κατά 4,4%, ενώ στα κτηνοτροφικά προϊόντα αυξήθηκαν κατά μέσο όρο κατά 1,8%. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις τιμών σημειώθηκαν στα λουλούδια (+23,1%), στα δημητριακά (+14,6%), στα αυγά και εσπεριδοειδή (+9,9%) και στα κτηνοτροφικά φυτά (+8,3%). Αντίθετα, οι μεγαλύτερες μειώσεις στο 12μηνο είχαν να κάνουν με τις τιμές του ελαιολάδου (-29,3%), της πατάτας (-5,6%), των λαχανικών και των κηπευτικών (-1,9%). Το 12μηνο Απριλίου 2008 – Απριλίου 2009 συνεχίστηκε ο περιορισμός του κόστους παραγωγής, καθώς το κόστος (δείκτης εισροών) στον αγροτικό τομέα μειώθηκε κατά μέσο όρο κατά 7%, έναντι αύξησης 14,4% το αντίστοιχο προηγούμενο 12μηνο, κυρίως λόγω της μείωσης των τιμών του πετρελαίου (-24,3%), των ζωοτροφών (-14,2%) και των λοιπών αγαθών και υπηρεσιών (-15,8%). Αντίθετα, αύξηση παρατηρήθηκε στις τιμές των λιπασμάτων (+15,9%), των σπόρων σποράς (+6%), της συντήρησης και επισκευής μηχανολογικού εξοπλισμού (+9,4%) και των φυτοφαρμάκων (+1,6%). Σε γενικά επίπεδα δεικτών η κατάσταση εμφανίζεται σχεδόν ουδέτερη, καθώς ο μέσος δείκτης των τιμών παραγωγού το δωδεκάμηνο Μαΐου 2008 – Απριλίου 2009 ήταν της τάξης του +4,2%, ενώ ο μέσος δείκτης του κόστους παραγωγής το ίδιο χρονικό διάστημα +4,5%, με τη διαφορά τους στο -0,3%.

Πρόταση για να κηρυχθεί μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO ο αμπελώνας της Σαντορίνης Ομάδα της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Αμπέλου και Οίνου (ΕΔΟΑΟ), προτείνει την άμεση κατάθεση εθνικού φακέλου προκειμένου να ανακηρυχθεί ο αμπελώνας της Σαντορίνης Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Ο αμπελώνας της Σαντορίνης είναι ίσως ο αρχαιότερος της Ευρώπης (κάποια αμπέλια ξεπερνούν σε ηλικία τα 300 χρόνια). Πρόκειται για το μοναδικό αμπελώνα στην Ελλάδα και έναν από τους ελάχιστους στην Ευρώπη που δεν προσβλήθηκε ποτέ από φυλλοξήρα. O μοναδικός αυτός τόπος, δημιούργημα του ηφαιστείου και του Αιγαίου πελάγους, έχει προικίσει τη Σαντορίνη με ένα ιδιαίτερο οικοσύστημα (μοναδικά εδαφολογικά χαρακτηριστικά και ιδιαίτερες κλιματολογικές

συνθήκες) που παρέχει προστασία από τις ασθένειες και τους εχθρούς της αμπέλου και έτσι ο αυτόρριζος αμπελώνας της Σαντορίνης είναι ο μοναδικός στην Ελλάδα που δεν έχει ανάγκη ψεκασμών. Επιπλέον, η εφαρμογή της παραδοσιακής καλλιέργειας με τύλιγμα του πρέμνου σε κουλούρες σε συνδυασμό με τα σύννεφα υγρασίας τους καλοκαιρινούς μήνες εξασφαλίζουν στο αμπέλι τις απαραίτητες πόσοτητες νερού, χωρίς να υπάρχει ανάγκη ποτίσματος. Ο αμπελώνας, που χρόνο με το χρόνο συρρικνώνεται στο βωμό της κακώς εννοούμενης «τουριστικής ανάπτυξης», σήμερα καλύπτει μία έκταση μόλις 14.000 στρεμμάτων, ενώ πολλά αμπελοτόπια βρίσκονται πλέον ... μέσα σε αυλές σπιτιών ή πάρκινγκ καταστημάτων. Ο κίνδυνος εξαφάνισης του αμπελώνα της Σαντορίνης, που αποτελεί και το κύριο κομμάτι πρασίνου του νησιού, είναι πλέον ορατός. Είναι προφανές ότι μία τέτοια εξέλιξη θα αφαιρέσει αξία από το ελληνικό κρασί αλλά και από την ίδια τη Σαντορίνη. Για τους λόγους αυτούς η Ομάδα που ανέλαβε και εκπονεί τον Στρατηγικό Σχεδιασμό Μάρκετινγκ και Βranding για το Ελληνικό Κρασί για λογαριασμό της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Αμπέλου και Οίνου, προτείνει την άμεση κατάθεση εθνικού φακέλου προκειμένου να ανακηρυχθεί ο αμπελώνας της Σαντορίνης Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Ερωτηματικά από ΓΕΩΤΕΕ - Π. Κρήτης για την κατάργηση του Ο.Γ.Ε.Ε.Κ.Α. «Δήμητρα» Όπως ανακοινώθηκε από την κυβέρνηση, έχει αποφασισθεί η συγχώνευση ή και κατάργηση 255 φορέων του ευρύτερου δημόσιου τομέα στα πλαίσια της δημοσιονομικής προσαρμογής και της εξοικονόμησης πόρων. Ανάμεσα στους φορείς που καταργούνται συγκαταλέγεται και ο Οργανισμός Γεωργικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Απασχόλησης Ο.Γ.Ε.Ε.Κ.Α. «Δήμητρα» του οποίου οι αρμοδιότητες μεταφέρονται στο Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών (ΙΓΕ). Σύμφωνα με το ΓΕΩΤΕΕ – Παράρτημα Κρήτης, από την ανακοίνωση

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

Μικρά αυτή προκύπτουν ορισμένα εύλογα ερωτήματα: 1. Γιατί αποφασίστηκε η κατάργηση του Οργανισμού και όχι η συγχώνευσή του με άλλον; 2. Γιατί επιλέχτηκε να αναλάβει τις αρμοδιότητές του ένας φορέας (το ΙΓΕ) με παντελή έλλειψη εμπειρίας στη γεωργική εκπαίδευση και κατάρτιση, με ελάχιστο προσωπικό και με μηδαμινή σχεδόν προσφορά στη γεωργία αντί του αντίθετου (της κατάργησης δηλαδή του ΙΓΕ). 3. Έλαβε υπ’ όψιν της η Διυπουργική Οικονομική Επιτροπή πριν τη λήψη της εν λόγω απόφασης, ότι ο Οργανισμός αυτός διαθέτει δομές σε όλη τη χώρα, κληροδοτήματα και προσωπικό που υπηρετούν αποτελεσματικά τα τελευταία 45 χρόνια την υπόθεση της επαγγελματικής γεωργικής εκπαίδευσης και κατάρτισης; Έλαβε υπ’ όψιν της ότι διαθέτει κτιριακές εγκαταστάσεις, ευρισκόμενες ήδη υπό ανακαίνιση με δαπάνες πολλών εκατομμυρίων; 4. Συνυπολόγισε στην απόφασή της η Διυπουργική Οικονομική Επιτροπή, την τεράστια ανάγκη που έχει σήμερα ο αγροτικός τομέας σε εκπαίδευση και κατάρτιση, ώστε να υπηρετηθεί ο στρατηγικός αναπτυξιακός στόχος της ποιότητας των αγροτικών προϊόντων και των τροφίμων; Γιατί επιλέχτηκε η κατάργηση του οργανισμού αντί της συγχώνευσής του με άλλους ήδη υπάρχοντες φορείς που έχουν ως αντικείμενο την ποιότητα; (π.χ. ΟΠΕΓΕΠ); 5. Γιατί η κυβέρνηση ανακοίνωσε την απόφασή της, χωρίς την απαιτούμενη διαβούλευση με καθ’ ύλην αρμόδιους φορείς όπως το ΓΕΩΤ.Ε.Ε.; γιατί αγνόησε τους εργαζόμενους στον ΟΓΕΕΚΑ «Δήμητρα»; Τι σκοπεύει να κάνει η κυβέρνηση για τους εργαζόμενους (μόνιμους και αποσπασμένους); 6. Ποιά είναι η επίσημη θέση της ηγεσίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων επί του θέματος; Συμφωνεί με την κατάργηση του δημόσιου χαρακτήρα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης; Μεθοδεύει την μεταφορά του στον ιδιωτικό τομέα;

Νέο σχέδιο νόμου για τα λιπάσματα επεξεργάζεται ειδική επιτροπή Το νέο σχέδιο νόμου που επεξεργάζεται το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων για τα λιπάσματα συζητήθηκε κατά τη συνάντηση του υφυπουργού κ. Κ. Κιλτίδη με μέλη της Διοίκησης του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. στις 11 Ιουνίου. Στη σύσκεψη έλαβαν μέρος ο υφυπουργός κ. Κ. Κιλτίδης, ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Εισροών κ. Ν. Στεφανίδης και άλλοι υπηρεσιακοί παράγοντες, ενώ εκ μέρους του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. συμμετείχαν ο πρόεδρος του Δ.Σ. κ. Θ. Μαρκόπουλος, το μέλος του Δ.Σ. και συντονιστής της μόνιμης επιτροπής γεωργικών εφοδίων κ. Χ. Μέγκλας και ο κ. Ε. Ιακωβάκης ο οποίος έχει και την ιδιότητα του προέδρου της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Γεωπόνων Ελευθέρων Επαγγελματιών. Στη συνάντηση, μεταξύ των άλλων, ζητήθηκε από τον υφυπουργό η τροποποίηση της σχετικής επιτροπής που έχει συσταθεί και ασχολείται με το υπό επεξεργασία σχέδιο νόμου για τα λιπάσματα ώστε να συμπεριληφθεί σε αυτήν και εκπρόσωπος του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. Ο υφυπουργός έκανε δεκτές τις προτάσεις και τα αιτήματα του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. ενώ ανέπτυξε τις απόψεις

& Ενδιαφέροντα...

του σχετικά με το θέμα και δεσμεύθηκε για την τροποποίηση της σχετικής επιτροπής ώστε να συμπεριληφθεί σ’ αυτήν τόσο εκπρόσωπος του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. όσο και του ΠΑΣΕΠ - ΕΛΙΠ, που ως σήμερα δεν έχει κληθεί.

«Νέοι Αγρότες & Περιβάλλον», το θέμα του 16ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Νέων Αγροτών

«Νέοι Αγρότες & Περιβάλλον», είναι το θέμα του φετινού, 16ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Νέων Αγροτών, που θα γίνει με φροντίδα της Ένωσης Νέων Αγροτών Ηλείας, στις 3-6 Σεπτεμβρίου 2009, στην Αρχαία Ολυμπία. Ο πρόεδρος της ΕΝΑ Ηλείας και πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου κ. Θεόδωρος Βασιλόπουλος είπε, μεταξύ άλλων: «Για εμάς τους αγρότες, το φυσικό περιβάλλον (το έδαφος, το νερό, όλα), είναι το μέσο, το σημαντικότερο μέσο για την παραγωγική μας διαδικασία.. Και περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, εμείς οι αγρότες είμαστε οι φροντιστές της γης, είμαστε οι φροντιστές του φυσικού περιβάλλοντος. Με καλές ή κακές πρακτικές, οι ενέργειές μας όλες φροντίζουν το περιβάλλον. Και το φυσικό περιβάλλον είναι το 92% περίπου της επιφανείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης…»

Με τη νέα σχολική χρονιά θα ξεκινήσει το πρόγραμμα δωρεάν διανομής φρούτων στα σχολεία Είκοσι τέσσερα από τα είκοσι επτά κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης – εκτός της Σουηδίας, Φιλανδίας και Λετονίας – εξεδήλωσαν ενδιαφέρον, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για να συμμετάσχουν στο κοινοτικό πρόγραμμα δωρεάν διανομής φρούτων στα σχολεία, ο πρώτος χρόνος εφαρμογής του οποίου ξεκινά από τη φετινή σχολική χρονιά 2009-10. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χαρακτήρισε ως πολύ ικανοποιητική την εν λόγω συμμετοχή στο πρόγραμμα, που ως στόχο έχει την καταπολέμηση της παιδικής παχυσαρκίας, μέσω της προώθησης της κατανάλωσης φρούτων και ο προϋπολογισμός του ανέρχεται στα 90 εκατ. ευρώ ετησίως. Σήμερα στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπολογίζεται ότι υπάρ-

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

Μικρά

& Ενδιαφέροντα...

χουν 22 εκατ. υπέρβαρα παιδιά, εκ των οποίων τα 5 εκατ. είναι παχύσαρκα, αυξανόμενα με ρυθμό 400.000 το χρόνο. Στην Ελλάδα, το πρόγραμμα θα εφαρμοσθεί από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων σε συνεργασία με το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας & Θρησκευμάτων από το ερχόμενο σχολικό έτος (2009-10), με τρεις εθνικούς στόχους, σύμφωνα με δηλώσεις του κ. Χατζηγάκη: – Την προώθηση και υιοθέτηση σωστών διατροφικών συνηθειών από την παιδική ηλικία, – Την καταπολέμηση της παιδικής παχυσαρκίας και – Την ενίσχυση των εθνικών μας προϊόντων, που αποτελούν πρότυπα ποιοτικής διατροφής. Συγκεκριμένα, η χώρα μας συμμετέχει στο Πρόγραμμα προώθησης της κατανάλωσης νωπών ή μεταποιημένων φρούτων και λαχανικών σε όλα τα Δημοτικά σχολεία της χώρας και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με ποσοστό Κοινοτικής συμμετοχής 59%. Η ετήσια συνολική δαπάνη του προγράμματος για τη χώρα μας θα είναι περίπου 3.500.000 ευρώ (Κοινοτική και Εθνική συμμετοχή) και η διάρκεια του προγράμματος τριετής.

Στο χειρότερο επίπεδο βρίσκονται οι τιμές παραγωγού στο αγελαδινό γάλα στην Ε.Ε. Η μέση τιμή παραγωγού στο αγελαδινό γάλα κυμαίνεται πλέον στα 24 λεπτά το κιλό. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Γάλακτος (ΕΜΒ), ένα χρόνο μετά τη μεγάλη πανευρωπαϊκή κινητοποίηση των αγελαδοτρόφων των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι τιμές παραγωγού στο αγελαδινό γάλα βρίσκονται σήμερα στο χειρότερο επίπεδο παρά ποτέ. Η κατάσταση στην ευρωπαϊκή αγορά αγελαδινού γάλακτος, με βάση τα στοιχεία και τις εκτιμήσεις του ΕΜΒ, έχει επιδεινωθεί το τελευταίο δωδεκάμηνο. Μάλιστα υπάρχουν περιπτώσεις αγελαδοτρόφων σε αρκετά κράτη μέλη της Κοινότητας, που πωλούν την πρώτη ύλη στις γαλακτοβιομηχανίες στα 20 λεπτά το κιλό. Το ΕΜΒ θεωρεί ότι τα μέτρα που ελήφθησαν από το Συμβούλιο υπουργών Γεωργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον περασμένο χρόνο (κατάργηση των εθνικών ποσοστώσεων παραγωγής αγελαδινού γάλακτος από το 2015 και στον ενδιάμεσο χρόνο γραμμική αύξηση των εθνικών ποσοστώσεων) χειροτέρεψαν την κατάσταση, αντί να τη βελτιώσουν. Και τούτο γιατί αυξήθηκε η προσφορά, με συνέπεια την κάμψη των τιμών παραγωγού.

Από την 1η Ιουλίου υποχρεωτική αναγραφή της χώρας προέλευσης σε παρθένο και εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο Από την 1η Ιουλίου 2009 θα ισχύσει η υποχρεωτική αναγραφή της χώρας προέλευσης για το παρθένο και εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο. Πρόκειται ουσιαστικά για την τροποποίηση του Κανονισμού 1019/2002, σχετικά με τις προδιαγραφές εμπορίας ελαιολάδου η οποία εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με απόφασή της στις 5 Φεβρουαρίου 2009. Σύμφωνα με τους νέους κανονισμούς, στις συσκευασίες

ή στις ετικέτες των συσκευασιών θα πρέπει στο εξής να αναγράφεται: α) «εξαιρετικά παρθένο» ή «παρθένο» ελαιόλαδο, β) η χώρα παραγωγής του ελαιόλαδου και γ) η χώρα συγκομιδής του ελαιοκάρπου. Σε περίπτωση που οι χώρες συγκομιδής ελαιοκάρπου ή παραγωγής ελαιόλαδου είναι περισσότερες από μία θα πρέπει να αναγράφονται κατά φθίνουσα σειρά ανάλογα με τις ποσότητες που χρησιμοποιήθηκαν κατά την τυποποίηση. Οι επιχειρήσεις που διαθέτουν εγκαταστάσεις «εξαιρετικού παρθένου» ή «παρθένου» ελαιόλαδου υποχρεούνται να εφοδιαστούν με την σχετική έγκριση, καθώς και με τον αλφαριθμητικό αριθμό αναγνώρισης ο οποίος υποχρεωτικά θα αναγράφεται στις συσκευασίες ή στις ετικέτες των συσκευασιών.

Πράσινο φως από την Ε.Ε. για την ιδιωτική αποθεματοποίηση παρθένου και εξαιρετικά παρθένου ελαιολάδου Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι από τις 10 Ιουνίου θα εφαρμοστεί ο μηχανισμός επιδότησης της αποθεματοποίησης προς τους παραγωγούς ελαιόλαδου, οι οποίοι πλήττονται από την πτώση των τιμών του ελαιολάδου, στις χώρες της νότιας Ευρώπης, όπως στην Ελλάδα, στην Ιταλία, στη Γαλλία, στην Ισπανία και στην Πορτογαλία. Πρόκειται για ενισχύσεις που αφορούν την ιδιωτική αποθεματοποίηση παρθένου και εξαιρετικά παρθένου ελαιολάδου. Η επιδότηση που μπορούν να λάβουν οι παραγωγοί, μέσω διαγωνισμού, θα αφορά την αποθεματοποίηση έως και 110.000 τόνων παρθένου ή εξαιρετικά παρθένου ελαιόλαδου και για περίοδο 180 ημερών. Από την αρχή της εμπορικής περιόδου 2008/09, οι τιμές του ελαιολάδου παρουσιάζουν συνεχή πτώση στην Ε.Ε. Σε πολλές από τις πλέον αντιπροσωπευτικές αγορές, το επίπεδο των τιμών ελαιολάδου παρέμεινε κατά τη διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων κάτω από τα επίπεδα που προβλέπουν την ανάγκη ενίσχυσης για την ιδιωτική αποθεματοποίηση (1.779 ευρώ ανά τόνο για το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο και 1.710 ευρώ ανά τόνο για το παρθένο ελαιόλαδο).

Προτεραιότητα της σουηδικής προεδρίας να περικοπούν οι ευρωπαϊκές αγροτικές ενισχύσεις Η Σουηδία, που από 1ης Ιουλίου αναλαμβάνει την εξαμηνιαία προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα προσπαθήσει να «ωθήσει» την Κοινότητα στην περικοπή των αγροτικών ενισχύσεων και επιδοτήσεων, ανέφερε ο Σουηδός υπουργός Γεωργίας κ. Eskil Erlandsson. Ο κοινοτικός προϋπολογισμός, τόνισε ο Σουηδός υπουργός Γεωργίας, πρέπει να ξοδεύει πολύ λιγότερα χρήματα για τις άμεσες αγροτικές ενισχύσεις και επιδοτήσεις και να διοχετεύει τα ποσά αυτά για προγράμματα ανάπτυξης της υπαίθρου. Μια τέτοια πολιτική, σύμφωνα με τον κ. Erlandsson, θα είναι πιο «νόμιμη» στα μάτια των Ευρωπαίων φορολογούμενων πολιτών και παράλληλα θα ωθήσει τους αγρότες στο να γίνουν πιο ανταγωνιστικοί στο νέο διεθνές περιβάλλον.

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

Η συνέντευξη του μήνα...

Το σπαράγγι στην Ελλάδα Εντυπωσιακή η αρχή, νικηφόρα η πορεία για αρκετά χρόνια, αλλά προβληματική ως καλλιέργεια σήμερα Ερευνα: Μ. Λυμπεροπούλου

φετινή χρονιά θεωρείται η χειρότερη χρονιά για τις εξαγωγές ελληνικού σπαραγγιού στη Γερμανία που είναι και ο κυριότερος αποδέκτης. Ένας μήνας εξαγωγικής καθυστέρησης ήταν αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα κι έτσι το περουβιανό σπαράγγι αλλά και η πρώιμη γερμανική παραγωγή βρήκαν «άδεια» την αγορά του Μονάχου με συνέπεια όταν έφθασε το ελληνικό σπαράγγι, οι τιμές να έχουν ήδη διαμορφωθεί σε χαμηλά για την εποχή επίπεδα και να έχει μειωθεί σημαντικά η ζήτηση. Η ελληνική παραγωγή καθυστέρησε λόγω των χαμηλών θερμοκρασιών που επικρατούσαν – ιδίως τη νύχτα – σε εποχή (αρχές Απριλίου) που δεν έπρεπε, ενώ στη Γερμανία οι νυχτερινές θερμοκρασίες ήταν υψηλότερες αλλά υπήρχε και μεγάλη ηλιοφάνεια. Βέβαια δεν ήταν μόνο οι καιρικές συνθήκες που αύξησαν τη γερμανική παραγωγή. Μέσα σε μία εξαετία (2002-2007) οι Γερμανοί έχουν αυξήσει σταδιακά την παραγωγή τους κατά 165%. Οι αυξημένες ποσότητες δεν προέρχονταν μόνο από καλλιέργειες σπαραγγιών σε τολ αλλά και από αυτές με ολική κάλυψη (φύλλα μαύρου πλαστικού) για την επιτάχυνση της ανάπτυξης των σπαραγγιών. Αν και σε πολλές περιπτώσεις το πλαστικό αυτό αναστράφηκε από τους παραγωγούς με τη λευκή όψη προς τα έξω, για τη σχετική επιβράδυνση της ανάπτυξής τους, εντούτοις η προσφερόμενη ποσότητα σπαραγγιών στην αγορά και ιδιαίτερα μετά τις μέρες του καθολικού Πάσχα εξακολούθησε να είναι σημαντικά αυξημένη. Παράλληλα οι Ολλανδοί – που είναι ο κύριος τροφοδότης πολλαπλασιαστικού υλικού στην Ευρώπη – κατόρθωσαν να επεκτείνουν σημαντικά την περίοδο παραγωγής τους καθώς και τη διάθεσή τους. Για την καλλιέργεια οι Ολλανδοί χρησιμοποίησαν διάφορες μεθόδους όπως καλλιέργεια με θέρμανση των σαμαριών, καλλιέργεια σε ψηλά τούνελ χωρίς θέρμανση, καλλιέργεια σε χαμηλά τούνελ και τέλος καλλιέργεια με απλή κάλυψη των σαμαριών. Όμως οι Ολλανδοί έκαναν και κάτι άλλο κατά τη δεκαετία 1995-2006. Ενώ η συνολική καλλιεργούμενη έκταση με σπαράγγι παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητη, ο αριθμός των παραγωγών μειώθηκε στο μισό (από 1800 σε 880) και ο αριθμός στρεμμάτων ανά παραγωγό διπλασιάσθηκε. Το πώς το κατάφεραν αυτό είναι 18

πολύ ενδιαφέρον και αξίζει να ερευνηθεί από τους ενδιαφερόμενους είτε λέγεται Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων είτε Διεπαγγελματική είτε Ινστιτούτο για την Ανάπτυξη και Εμπορία του σπαραγγιού είτε Ομάδες Παραγωγών. Έτσι λοιπόν ναι μεν οι καιρικές συνθήκες αλλάζουν αλλά είναι μόνο αυτή η αιτία της καθοδικής πορείας του ελληνικού σπαραγγιού; Μήπως υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο την όλη κατάσταση; Οι πάρα πολλές Ομάδες Παραγωγών, τα μικρά συσκευαστήρια και γενικά η «διάσπαρτη» πρακτική που ακολουθείται, το μόνο που πετυχαίνουν είναι να γίνεται ακόμη ακριβότερη η καλλιέργεια του σπαραγγιού στην Ελλάδα. Μία από τις πλέον δυναμικές καλλιέργειες στην Ελλάδα, το σπαράγγι αρχίζει να αγγίζει τα όρια της προβληματικής καλλιέργειας. Οι περιοχές όπου γίνεται η καλλιέργειά του είναι η Ροδόπη, τα Γιαννιτσά, η Καβάλα, η Ημαθία, η Έδεσσα, η Ορεστιάδα, η Αιτωλοακαρνανία και η Ξάνθη. Σε αυτές τις περιοχές οι παραδοσιακές καλλιέργειες έχουν «φύγει» και οι επιδοτήσεις όπως έχουν διαμορφωθεί αλλά κυρίως μετά το 2013 που δεν θα υπάρχουν πλέον στις παραδοσιακές καλλιέργειες, η καλλιέργεια του σπαραγγιού είναι μία λύση. Αυτή η λύση όμως δεν είναι «ολοκληρωμένη». Η αλλαγή καλλιέργειας δεν είναι πανάκεια. Για να «ευδοκιμήσει» η παραγωγή χρειάζονται και άλλες ενέργειες. Με δύο λέξεις χρειάζεται συσπείρωση δυνάμεων και αλλαγή στην εμπορική πρακτική που περνάει είτε το θέλουμε είτε όχι μέσα από διαφορετική νοοτροπία. Κατά πόσο είναι δυνατόν να μειωθεί το κόστος όταν για παράδειγμα ανά χίλια στρέμματα καλλιέργειας σπαραγγιού λειτουργούν δύο συσκευαστήρια; Εδώ οι Γερμανοί αρχίζουν να προβληματίζονται όχι για τα συσκευαστήρια αλλά για το κόστος των εργατικών χεριών που επιβαρύνουν σημαντικά την τιμή πώλησης. Η συγκομιδή στη Γερμανία γίνεται από πολωνούς και ρουμάνους εργάτες, οι οποίοι όμως δεν φαίνεται να είναι πρόθυμοι να συνεχίσουν και στο μέλλον να κάνουν το ίδιο. Να προστεθεί επίσης το γεγονός ότι στα επόμενα 3-5 χρόνια θα αλλάξει το καθεστώς ασφάλισης των εργατών αυτών που σημαίνει ότι αναμένεται να επιβαρύνει ακόμη περισσότερο το κόστος συγκομιδής. Παραπά-

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

νω γράψαμε ότι επέκτειναν την καλλιέργειά τους και είχαν σκοπό να την επεκτείνουν ακόμη περισσότερο αλλά το θέμα των εργατών αποτέλεσε τροχοπέδη στην αλματώδη αύξηση. Έτσι λοιπόν εκτός από τα μικρής δυναμικότητας συσκευαστήρια, το ελληνικό σπαράγγι έχει να αντιμετωπίσει και το θέμα των εργατικών χεριών. Ας λάβουν υπόψη τους και αυτή την πληροφορία για την αλλαγή του καθεστώτος ασφάλισης και ας αποφασίσουν για την παραπέρα πορεία τους ως παραγωγοί μιας πραγματικά καλής καλλιέργειας. Μετά τα αποτελέσματα της δεκαετίας του 1990 που ήταν εντυπωσιακά και πρωτόγνωρα ακόμη και για τα παγκόσμια χρονικά, οι σπαραγγοκαλλιεργητές στην Ελλάδα έβλεπαν ρόδινο το μέλλον κι έτσι δεν τους απασχολούσε ο ολοκληρωμένος σχεδιασμός, οι μακροπρόθεσμες δράσεις και ο προγραμματισμός όπου φάνταζαν ότι ήταν περιττές ενέργειες. Δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι και άλλες χώρες θα έκαναν την «αντεπίθεσή» τους και ότι τα εργατικά χέρια δεν θα ήταν πάντα φτηνά. Έτσι μέσα στη γενική ευφορία, δημιουργήθηκαν οι πολλές Ομάδες Παραγωγών και τα μικρής δυναμικότητας συσκευαστήρια και ο καθένας έγινε και εξαγωγέας αφού οι τιμές ήταν συμφέρουσες. Αλλά είναι γνωστό ότι στο εμπόριο ό,τι ανεβαίνει, κατεβαίνει κιόλας και μάλιστα γρηγορότερα. Έφθασε λοιπόν σήμερα να «βασίζονται» στην αποζημίωση του ΕΛΓΑ για να τα βγάλουν πέρα. Πάντως περιθώρια ανάκαμψης υπάρχουν. Θα το θελήσουν οι Ομάδες Παραγωγών για να βγουν από Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

Η συνέντευξη του μήνα... τη σημερινή και επερχόμενη μιζέρια;

Ο κ. Αναστάσιος Τοπαλίδης από το Συνεταιρισμό Άρδας στο Τρίγωνο Πλάτης Έβρου, λέει στον ΑγροΤύπο: «Οι προοπτικές είναι δυσοίωνες. Τη στιγμή που η Γερμανία άρχισε να «βγαίνει» νωρίς έχει αντιστραφεί το κλίμα. Επίσης δεν μπορούμε να συναγωνιστούμε τους Ολλανδούς γιατί αυτοί είναι και οι φυτωριούχοι και αλλάζουν κάθε 6-7 χρόνια τη φυτεία τους. Εμείς δεν μπορούμε γιατί το κόστος φύτευσης είναι πολύ μεγάλο. Σε μία ακτίνα 15 χιλιομέτρων στην περιοχή μας λειτουργούν τρεις συνεταιρισμοί. Επί πλέον έρχονται και από άλλες περιοχές και αγοράζουν σπαράγγια για τα συσκευαστήριά τους που σημαίνει ότι ο συνεταιρισμός μπαίνει μέσα. Βέβαια είναι εμπόριο αλλά δεν είναι σίγουρο ότι θα έρθει και του χρόνου να αγοράσει, ο συνεταιρισμός όμως έχει πάθει την ζημιά του. Γενικά κάθε χρόνο και χειρότερα. Θα πρέπει να βρούμε τον τρόπο να βγαίνουμε πιο πρώιμα».

Ο κ. Αναστάσιος Σιώμος Αναπληρωτής καθηγητής Γεωπονικής Σχολής ΑΠΘ «Καμία Ομάδα Παραγωγών στην Ελλάδα δεν έχει απευθείας συμφωνία με γερμανική αλυσίδα σούπερ μάρκετ αλλά η πώληση γίνεται δια μέσου εμπόρων» λέει στον ΑγροΤύπο ο κ. Σιώμος, γνώστης του σπαραγγιού όχι μόνο στο γεωπονικό σκέλος αλλά σε όλη την αλυσίδα μέχρι και την εμπορία του. Οι παρατηρήσεις του είναι όχι μόνο ενδιαφέρουσες αλλά είναι από τις λίγες φορές που κάποιος μιλάει τη γλώσσα της αλήθειας και ακούγονται σκληρά τα λόγια του. «Τα στοιχεία που δίνει το υπουργείο δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα κατ’ εμέ. Για το 2007 δίνει παραγωγή 21 χιλιάδες τόνους ενώ εγώ το υπολογίζω σε 15 χιλιάδες τόνους. Αν τη συνολική παραγωγή τη διαιρέσετε δια οκτώ (εβδομάδες παραγωγής) βγαίνουν 1.875 τόνους την εβδομάδα. Διαιρέστε το με το 20 που είναι οι Ομάδες βγαίνουν από 93 τόνους την εβδομάδα. Ποιος θα ασχοληθεί με τόσους τόνους. Είναι πολύ λίγα. Δεν μπορεί να στηρίξει ο Ελληνας παραγωγός την παραγωγή του στο γερμανικό μικρό μαγαζάκι. Οι λεγόμενοι «κουμπάροι» είναι παραλήπτες του ελληνικού σπαραγγιού και το πουλάνε με προμήθεια. Δεν παίρνουν την παραγωγή. Δεν λένε «εγώ σας αγοράζω το σπαράγγι» αλλά λένε «εγώ σας πουλάω με προμήθεια και αν βρω θα σας πουλήσω». Υπάρχει διαφορά. Δεν πάει σε συγκεκριμένο σημείο πώλησης το σπαράγγι. Το ότι φέτος δεν αγόρασαν τα μεγάλα σουπερ μάρκετ, είναι το ότι βγήκε νωρίς το γερμανικό σπαράγγι. Τα τελευταία δέκα χρόνια ουδείς ασχολείται με τις καλλιέργειές του. Το πρόβλημα δεν είναι αυτό. Για μένα το πρόβλημα είναι ότι κανένας δεν ξέρει για ποιο 20

λόγο παράγει αυτό το προϊόν. Δεν έχουν ένα στόχο. Ότι παράξουμε, ότι ποσότητα, ότι ποιότητα, όποια εποχή θα τα εξάγουμε. Που και πως; Θα δούμε. Δεν υπάρχει ένας στόχος. Τι ποσότητες ζητάει η αγορά; Τι ποιότητες; Ποια εποχή; Ούτως ώστε να φροντίσουμε τα ανάλογα. Το κυρίαρχο σε όλα τα συνέδρια ήταν η έρευνα αγοράς. Εδώ γίνεται; Η αγορά σταδιακά αλλάζει. Τα εμπορικά κανάλια έχουν αλλάξει. Αυτά όλα κάποιος πρέπει να τα δει. Ποιος; Εάν μπορεί να σωθεί κάτι θα πρέπει να γίνει άμεσα. Όλοι οι εμπλεκόμενοι σ’ έναν συλλογικό φορέα, τη Διεπαγγλεματική, που θα πρέπει να ιεραρχήσει, να βάλει προτεραιότητες άμεσες, μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες και να δουν πως θα υλοποιηθούν.

Ο κ. Φώτης Λίτσος Πρόεδρος Συνεταιρισμού Σπαραγγοπαραγωγών Χρυσούπολης Καβάλας «Νέστος» και μέλος του ΔΣ της ΠΑΣΕΓΕΣ Οι παραγωγοί για να έχουν εισόδημα από την καλλιέργεια του σπαραγγιού, πρέπει να πετύχουν τρία πράγματα. Πρωιμότητα, παραγωγικότητα, ποιότητα και συμπληρώνω να έχουν και μεγαλύτερη διαπραγματευτική ικανότητα άρα οι επιχειρήσεις θα πρέπει να έχουν μεγαλύτερο όγκο παραγωγής. Εάν δεν πεισθούν θα «χαλάσουν» τα σπαράγγια.

Θωμάς Κουτσουπιάς πρόεδρος Συνεταιρισμού Σπαραγγοπαραγωγών «Αχελώος» και ΕΑΣ Αγρινίου Να μιλήσουμε γιατί δεν φτιάχνεται μία Διεπαγγελματική για το σπαράγγι τη στιγμή που η καλλιέργειά του πάει από το κακό στο χειρότερο; Το σπαράγγι έχει μία ιδιαιτερότητα. Οι αγρότες είναι και μεταποιητές και εξαγωγείς οι ίδιοι. Ουσιαστικά δεν υπάρχουν «εμπλεκόμενοι» όπως το ελαιόλαδο. Θα είμαστε δηλαδή οι ίδιοι και θα καθόμαστε σε διαφορετικές καρέκλες. Νομικά μπορεί να γίνει αλλά δεν θα έχει κανένα ουσιαστικό λόγο. Να διαπραγματευτεί ποιος; Ο παραγωγός με τον συνεταιρισμό του; Πιστεύω ότι πρέπει να γίνει μία Διεπαγγελματική για τα κηπευτικά που θα καλύπτει όλα αυτά τα προϊόντα. Κάθε συνεταιρισμός κι ένα τυποποιητήριο, κάθε συνε-

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

Τα σπαράγγια αναφέρονται στην ελληνική μυθολογία ως ένα από τα αγαπημένα εδέσματα των Αρχαίων Ελλήνων ενώ οι Ρωμαίοι τα θεωρούσαν φαγητό πολυτελείας. Με τους βλαστούς των σπαραγγιών στόλιζαν τις νύφες.Τα σπαράγγια, τα αναφέρουν τόσο ο Διοσκουρίδης όσο και ο Θεόφραστος με την ονομασία Ασφάραγος. Ο Πλίνιος τα θεωρούσε αφροδισιακά λαχανικά. Το σπαράγγι (Asparagus oﬃcinalis) ήταν γνωστό και στην αρχαία Αίγυπτο καθώς έχουν βρεθεί τοιχογραφίες στις πυραμίδες όπου πιστεύεται ότι χρονολογούνται γύρω στο 5000 π.Χ. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι το καλλιεργούσαν, μπορεί να ήταν και αυτοφυές. Στη Μικρά Ασία πιστεύεται ότι καλλιεργήθηκε 2000 χρόνια πριν από την εποχή των Ρωμαίων και ήταν γνωστό φάρμακο για τον πονόδοντο, την καρδιοπάθεια και άλλες περιπτώσεις. Από τη Μεσόγειο διαδόθηκε στη Βόρεια Ευρώπη και από εκεί στη Βόρεια Αμερική. Στη Βόρεια Ευρώπη διαδόθηκε η παραγωγή λευκών σπαραγγιών, ενώ στη Βόρεια Αμερική η καλλιέργεια πράσινου σπαραγγιού. Στην Ελλάδα εμφανίζεται και σαν άγριο, αυτοφυές, φυτό σε πολλές σχετικά υγρές και ημιορεινές περιοχές, και συχνά συλλέγονται την άνοιξη τα νερά «βλαστάρια» του τα οποία καταναλώνονται ως πράσινα σπαράγγια. Λευκό ή πράσινο; Από τη συνολική παραγωγή σπαραγγιού στην Ευρώπη, το 78% είναι λευκό και το υπόλοιπο 22% πράσινο. Στη Μ. Βρετανία και στην Ιταλία προτιμούν το πράσινο σπαράγγι ενώ στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες το λευκό σπαράγγι.

ταιρισμός και εξαγωγέας. Νομίζετε ότι μπορεί να πάει παραπέρα αυτή η πρακτική; Ναι είναι ένα μεγάλο ζήτημα. Θεωρώ ότι το ιδανικό για τη χώρα μας, θα ήταν να υπάρχει ένας φορέας διαχείρισης για τις εξαγωγές. Ξέρετε, όλη η παραγωγή της Ελλάδας σε σπαράγγι είναι η παραγωγή ενός μεγάλου παραγωγού στη Γερμανία!! Κάνει 12.000 τόνους. Η χώρα μας θα είναι ένας μεγάλος «παίκτης», ενιαίος. Μπορείτε να συνεννοηθείτε όλοι οι συνεταιρισμοί για την ίδρυση αυτού του φορέα; Δεν υπάρχει περίπτωση και να σας πως γιατί. Οργανωμένοι συνεταιρισμοί στον χώρο του σπαραγγιού είναι 3-4. Σε μία συνάντηση που είχαμε πέρυσι στην Καβάλα εμείς ως «Αχελώος» το προτείναμε. Ένα-δυο συνεταιρισμοί είπαν ναι ενώ οι άλλοι είπαν θα δούμε για του χρόνου, φέτος δεν πήγαμε καλά. Και φέτος είναι χειρότερα από πέρυσι. Πιστεύω ότι ο λόγος που δεν γίνεται κάτι είναι ότι έχουν οικονομικές εκρεμμότητες με τους εμπόρους του εξωτερικού δηλαδή χρωστάνε. Εμείς δεν έχουμε πάρει ποτέ δανεικά. Το Ινστιτούτο για την Ανάπτυξη και την Εμπορία του σπαραγγιού τι κάνει; Από τη μια μέρα στην άλλη δεν γίνονται πολλά πράγματα. Αλλά προσπαθούμε να καθόμαστε γύρω από το ίδιο τραπέζι και να μιλάμε μεταξύ μας οι φορείς δηλαδή περίπου 15 συνεταιρισμοί. Συζητάμε να ανοίξουμε νέες αγορές. Εμείς δίνουμε σε τέσσερις χώρες όχι μόνο στη Γερμανία. Από την άλλη πρέπει να πούμε ότι το σπαράγγι είναι πολύ δύσκολο στη συσκευασία του, στην πώλησή του και αυτός είναι ένας λόγος που το εμπορεύονται μόνο συνεταιρισμοί.

Όσοι ιδιώτες μπήκαν στο σπαράγγι καταστραφήκανε. Τα δύσκολα τα κάνουν μόνο οι συνεταιρισμοί. Αλλά κι εμείς έχουμε τα δικά μας. Τι εννοείτε; Υπάρχουν και οι «ιδιαιτερότητες». Υπάρχει πρόγραμμα «προαναγνωσρισμένων ομάδων» όπου επιδοτούνται και με 70% για να φυτέψουν σπαράγγια ενώ εμείς ως αναγνωρισμένη Ομάδα δεν παίρναμε τίποτα. Εδώ και δύο χρόνια δίνουν λεφτά σε συνεταιρισμούς σφραγίδες που δεν έχουν παρουσιάσει κανένα έργο. Προσπάθησε να «βοηθήσει» το υπουργείο το σπαράγγι με αυτό τον τρόπο αλλά ουσιαστικά έκανε ζημιά. Με αυτόν τον τρόπο κατάφεραν να δημιουργήσουν περισσότερους «προαναγνωρισμένους» κι έχουν μείνει εκεί… Και ζήτω λοιπόν η διάσπαση; Εμείς ζητήσαμε από τον υφυπουργό κ. Κιλτίδη να δώσει κίνητρα να συγχωνευθούν οι Ομάδες και είπε ότι θα κάνει μία πενταμελή επιτροπή η οποία θα ασχοληθεί με το ζήτημα. Πάντως φέτος η χρονιά ήταν καταστροφική. Και συμβόλαια είχαμε κάνει για μεγαλύτερες ποσότητες από πέρυσι και τα υλικά συσκευασίας είχαμε πάρει αλλά δεν ξεχνάμε και τους εργαζόμενους. Στα δύο συσκευαστήρια του «Αχελώου» δουλεύαν 300 άτομα. Από αυτούς τους ανθρώπους οι περισσότεροι δεν θα μπορέσουν να μπουν στον ΟΑΕΔ, να συμπληρώσουν το βιβλιάριο για να έχουν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Ο συνεταιρισμός μας έκανε 4,5 εκατ. ευρώ λιγότερο τζίρο και αυτά τα χρήματα διανέμονταν στην περιοχή μας. Από ότι καταλαβαίνετε το πρόβλημα είναι πολλαπλό. Για τον παραγωγό και τον εργαζόμενο ζητούμε τη λύση.

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΠΙΚΑΙΡΑ – ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Καρποφόρα δένδρα και Αμπέλι Θερινές επεμβάσεις φυτοπροστασίας Αμπέλι Ευδεμίδα (σκουλήκι των σταφυλιών). Τον Ιούλιο στις περισσότερες περιοχές εμφανίζεται η 3η γενεά της ευδεμίδας που προσβάλλει τα σταφύλια και μπορεί να κάνει σοβαρή ζημιά (άμεσα λόγω καταστροφής ραγών και έμμεσα λόγω των σήψεων που ακολουθούν). Σε περιοχές επομένως που υπάρχει ιστορικό προσβολής από ευδεμίδα, θα πρέπει προς τα τέλη Ιουλίου – αρχές Αυγούστου να γίνουν 1-2 ψεκασμοί με κατάλληλο εντομοκτόνο για την προστασία των σταφυλιών. Οι ψεκασμοί αυτοί γίνονται κατά τρόπο ώστε

των σταφυλιών σε ορισμένα θρεπτικά στοιχεία και ευνοείται σε εδάφη πλούσια σε κάλιο στα οποία δημιουργείται έλλειψη ασβεστίου και μαγνησίου. Ευνοείται επίσης από τις υπερβολικές αζωτούχες λιπάνσεις, τα ακανόνιστα ποτίσματα και το υπερβολικό φορτίο των πρέμνων. Σε αμπέλια που την προηγούμενη χρονιά υπήρχε το πρόβλημα αυτό συνιστάται φέτος διαφυλλική εφαρμογή θειικού μαγνησίου, ή ενός διαφυλλικού λιπάσματος που είναι πλούσιο σε μαγνήσιο, κατά την έναρξη του γυαλίσματος και επανάληψη μετά 10 ημέρες.

Ελιά Λεκάνιο. Μπορεί να είναι σοβαρό πρόβλημα σε ορισμένους ελαιώνες. Προξενεί εξασθένιση των δένδρων άμεσα λόγω απομύζησης χυμών και έμμεσα με τις μελιτώδεις εκκρίσεις του και την καπνιά που αναπτύσσεται σ’ αυτές μει-

να βρέχονται κυρίως τα σταφύλια. Για τα συνιστώμενα εντομοκτόνα και το μεσοδιάστημα μεταξύ ψεκασμού και συγκομιδής οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να ανατρέξουν σε σχετικό αναλυτικό άρθρο μας στο προηγούμενο τεύχος (τεύχος 4/2009, σελ. 19-22). Ξήρανση ράχης σταφυλιών. Είναι μια ανωμαλία που εμφανίζεται κατά το γυάλισμα των ραγών. Αρχικά εμφανίζονται σκούρες νεκρωτικές κηλίδες στον κεντρικό άξονα (ράχη) του σταφυλιού και στους ποδίσκους των ραγών, που ακολουθούνται από αφυδάτωση και συρρίκνωση των ραγών. Τελικά αποξηραίνεται το κορυφαίο τμήμα του σταφυλιού ή και σχεδόν ολόκληρο το σταφύλι. Το πρόβλημα αυτό φαίνεται να συνδέεται με μια ανισορροπία στην τροφοδοσία 22

Εκκόλαψη (πάνω δεξιά) και διασπορά των προνυμφών του λεκανίου στην κάτω επιφάνεια φύλλων. ώνοντας τη φωτοσυνθετική επιφάνεια των δένδρων. Για την καταπολέμησή του όπου υπάρχει πρόβλημα συνιστώνται 1-2 ψεκασμοί εναντίον των νεαρών νυμφών οι οποίες εμφανίζονται προς τα τέλη Ιουλίου με αρχές Αυγού-

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2008

ΕΠΙΚΑΙΡΑ – ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ στου. Για ικανοποιητική αποτελεσματικότητα είναι απαραίτητο οι ψεκασμοί να γίνονται όταν το έντομο βρίσκεται στο στάδιο των ερπουσών νεαρών νυμφών πριν αυτές ακινητοποιηθούν και σχηματίσουν το προστατευτικό κέλυφος των τέλειων ατόμων. Η επέμβαση θεωρείται σκόπιμη όταν μετά από εξέταση 100 φύλλων βρεθούν κατά μέσο όρο 510 νύμφες ανά φύλλο. Το λεκάνιο έχει ένα σχετικά μεγάλο αριθμό παρασίτων και αρπακτικών τα οποία συνήθως κρατούν τον πληθυσμό του σε χαμηλά επίπεδα. Για αποφυγή καταστροφής των ωφελίμων αυτών καλό είναι για τους ψεκασμούς να χρησιμοποιούνται εντομοκτόνα χαμηλής τοξικότητας όπως είναι οι θερινοί πολτοί (πολλά σκευάσματα), το buprofezin (Applaud 25 WP κ.ά.), το fenoxycarb (Insegar 25 WP κ.ά.). Πιο ριζική καταπολέμηση του λεκανίου, βέβαια, σε ελαιώνες που έχουν σοβαρό πρόβλημα, επιτυγχάνεται την άνοιξη με την εμφάνιση των ερπουσών νυμφών της 1ης γενεάς. Στην περίπτωση αυτή συνιστάται ψεκασμός πριν την άνθηση με ένα σκεύασμα που περιέχει pyriproxyfen (Admiral και άλλα). Για μείωση των προσβολών από λεκάνιο θα πρέπει επίσης να αποφεύγεται το υπερβολικό πότισμα και η υπερβολική αζωτούχα λίπανση και να γίνεται κατάλληλο κλάδεμα που εξασφαλίζει καλό αερισμό των δένδρων.

Ροδακινιά – Νεκταρινιά Ανάρσια, Καρπόκαψα, Φυλλοδέτης. Από τα μέσα Ιουνίου μέχρι τα μέσα Αυγούστου εμφανίζονται 1-2 γενεές αυτών των εντόμων, οι προνύμφες (σκουλήκια) των οποίων προσβάλλουν τους καρπούς και σε ορισμένες περιοχές μπορεί να κάνουν σοβαρή ζημιά. Η καρπόκαψα (ρόδινο σκουλήκι) και η ανάρσια (σοκολατί σκουλήκι) εισέρχονται στο εσωτερικό των καρπών και τρέφονται από τη σάρκα. Ο φυλλοδέτης (πράσινο σκουλήκι) τρέφεται από τα φύλλα τα οποία τυλίγει με μετάξινο ιστό και τα συνενώνει, ενώ προκαλεί και ακανόνιστα εξωτερικά φαγώματα στους καρπούς εκμηδενίζοντας την εμπορική τους αξία. Σε περιοχές συστηματικής καλλιέργειας, όπου υπάρχει σοβαρό πρόβλημα από τα έντομα αυτά, θα πρέπει να ακολουθείται από νωρίς την άνοιξη πρόγραμμα αντιμετώπισης με βάση τις οδηγίες των Γεωργικών Προειδοποιήσεων. Στις άλλες περιπτώσεις θα πρέπει εφόσον αναμένεται προσβολή από τα έντομα αυτά να προστατευθούν οι καρποί μέχρι τα μέσα Αυγούστου. Για το σκοπό αυτό συνιστώνται 1-2 ψεκασμοί με την εμφάνιση των νεαρών προνυμφών των εντόμων και κατά το δυνατόν πριν την είσοδό τους στο εσωτερικό των καρπών. Στα ροδάκινα που πρόκειται σύντομα να συγκομισθούν πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα το απαιτούμενο μεσοδιάστημα μεταξύ εφαρμογής και συγκομιδής. Ενδεικτικά, ορισμένα από τα συνιστώμενα εντομοκτόνα που έχουν μικρό σχετικά μεσοδιάστημα είναι: – 7 ημέρες το Laser 48 SC (spinosad), – 10 ημέρες το Steward 30 WG (indoxacarb),

Προσβολή από Καρπόκαψα (1), Ανάρσια (2) και Φυλλοδέτη (3). – 14 ημέρες τα Mavrik (fluvalinate), Decis 2,5 EC (deltamethrin), Delear 10 EC (cypermethrin) και άλλες ανάλογες συνθετικές πυρεθρίνες. Χωρίς περιορισμό είναι τα σκευάσματα του Βακίλου b.t. (Bacillus thuringiensis) τα οποία μπορούν να εφαρμοσθούν ακόμα και την ημέρα της συγκομιδής. Ψεκασμοί με τέτοιο σκεύασμα μπορεί να δώσουν ικανοποιητικό αποτέλεσμα αν γίνουν σύντομα μετά την εκκόλαψη των νεαρών προνυμφών. Στη βιολογική παραγωγή ροδακίνων μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο τα σκευάσματα του Βακίλου.

Μηλιά, Αχλαδιά Καρπόκαψα. Μέσα στον Ιούλιο θα πρέπει να αναμένεται η εμφάνιση της δεύτερης γενεάς της καρπόκαψας που είναι η πιο ζημιογόνα αφού μπορεί να καταστρέψει τους καρπούς. Σε περιοχές που η καρπόκαψα αποτελεί πρόβλημα, θα χρειασθεί επομένως παρακολούθηση ώστε να διαπιστωθεί αμέσως η έναρξη εμφάνισης της 2ης γενεάς και να γίνει έγκαιρα επέμβαση. Η καταπολέμηση θα πρέπει να επιδιώκεται να γίνεται κατά την ωοτοκία και την εκκόλαψη των προνυμφών, πριν

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2008

ΕΠΙΚΑΙΡΑ – ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ δηλαδή αυτές εισέλθουν μέσα στους καρπούς, γιατί τότε μπορούν να χρησιμοποιηθούν εκλεκτικά και λιγότερο τοξικά εντομοκτόνα, πιο ασφαλή για τα ωφέλιμα και το περιβάλλον γενικότερα. Ετσι: – Εναντίον των αυγών αποτελεσματικά είναι τα σκευάσματα του fenoxycarb (Ινσεγκάρ κ.ά.) – Εναντίον κυρίως των νεαρών προνυμφών αποτελεσματικά είναι τα εντομοκτόνα που αναφέρονται ως ρυθμιστές ανάπτυξης και εδώ ανήκουν τα σκευάσματα του diflubenzuron (Ντιμιλίν κ.ά.), flufenoxuron (Κασκέιντ), lufenuron (Μάτς κ.ά.), tebufenozide (Μιμίκ κ.ά.), teflubenzuron (Νομόλτ κ.ά.), triflumuron (Αλσυστίν κ.ά.), καθώς επίσης και νεότερα εντομοκτόνα όπως το indoxacarb (Στιούαρντ), spinosad (Λέιζερ) κ.λπ. – Εναντίον των νεαρών προνυμφών αποτελεσματικά είναι και τα ιολογικά σκευάσματα Carpovirusine, Madex και Virgo τα οποία επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται και στη βιολογική παραγωγή. Χρειάζονται τρεις εφαρμογές, κατά την περίοδο εκκόλαψης των νεαρών προνυμφών, σε απόσταση 7-10 ημέρες μεταξύ τους, σύμφωνα με τις οδηγίες. Εάν, επομένως, υπάρχει δυνατότητα παρακολούθησης του εντόμου και έγκαιρης επέμβασης κατά την ωοτοκία και την έναρξη εκκόλαψης, η καταπολέμηση θα πρέπει να βασίζεται στα παραπάνω σκευάσματα. Αλλιώς, θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν κλασσικά εντομοκτόνα, κυρίως οργανοφωσφορικά (chlorpyrifos, phosmet κ.ά.), τα οποία μπορούν να καταπολεμήσουν και τις αναπτυγμένες προνύμφες μετά την είσοδό τους μέσα στους καρπούς. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι παγίδες φερομόνης Exosem CM, οι οποίες πήραν πρόσφατα έγκριση στη χώρα μας και μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μεγάλους οπωρώνες, 10 στρεμμάτων και πάνω. Με τη χρήση των παγίδων αυτών επιτυγχάνεται παρεμπόδιση της σύζευξης της καρπόκαψας, μείωση της παραγωγής γόνιμων αυγών και μείωση του πληθυσμού του εντόμου (σε μη ζημιογόνα επίπεδα) χωρίς τη χρήση τοξικών εντομοκτόνων. Οι παγίδες αυτές αναρτώνται στα δένδρα (25-30 ανά 10 στρέμματα) λίγο πριν την εμφάνιση της 1ης γενεάς (Μάιο, στην καρπόδεση) και γίνεται αντικατάσταση των εξατμιστήρων φερομόνης μετά 75-90 ημέρες. Τετράνυχοι. Οι ξηρές και θερμές συνθήκες του καλοκαιριού ευνούν την ανάπτυξη του τετρανύχου και σε οπωρώνες στους οποίους δεν έχει γίνει από νωρίς αποτελεσματική αντιμετώπιση, η περίοδος Ιουλίου-Αυγούστου είναι πολύ επικίνδυνη για να έχουμε μια ξαφνική και έντονη έξαρση της προσβολής. Στην περίοδο αυτή, ο τετράνυχος πολλαπλασιάζεται τόσο γρήγορα που συμπληρώνει ένα μεγάλο αριθμό αλληλοκαλυπτόμενων γενεών. Η προσβολή ξεκινάει με μια ελαφρά συστροφή των φύλλων τα οποία καλύπτονται από μια πολύ αραιή σκόνη και παίρνουν ένα “μπρούτζινο” χρώμα. Η προσβολή στη συνέχεια εξελίσσεται πολύ γρήγορα και μπορεί να καταλήξει σε φυλλόπτωση, καρπόπτωση, πρόωρη ωρίμανση ή μικροκαρπία, σε μικρή ανάπτυξη βλαστών με μειωμένο αριθμό οφθαλμών άρα και μειωμένη καρπο24

Τα δύο είδη τετρανύχων που μπορεί να συνυπάρχουν πάνω στα δένδρα: Κόκκινος τετράνυχος (αριστερά), Κηλιδωτός τετράνυχος (δεξιά). φορία για τον επόμενο χρόνο. Με την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων πρέπει άμεσα να γίνει ένας ψεκασμός με κατάλληλο ακαρεοκτόνο για να ανακοπεί ο πολλαπλασιασμός του τετρανύχου. Στην επιλογή του ακαρεοκτόνου θα πρέπει να ληφθούν υπόψιν τα εξής: – Η μηλιά μπορεί να προσβληθεί από δύο είδη τετρανύχων, τον κόκκινο τετράνυχο της μηλιάς (Panonychus ulmi) και τον κηλιδωτό τετράνυχο (Tetranychus urticae). Επειδή πιθανότατα στον οπωρώνα αυτή την εποχή υπάρχουν και τα δύο είδη, καλό είναι να προτιμήσουμε ακαρεοκτόνο που καταπολεμάει εξίσου καλά και τα δύο είδη (αναγράφεται στην ετικέτα). – Ολα τα στάδια του τετρανύχου, δηλαδή αυγά, προνύμφες, νύμφες και τέλεια άτομα, συνυπάρχουν πάνω στα δένδρα την εποχή αυτή. Θα πρέπει επομένως να χρησιμοποιηθεί ένα ακαρεοκτόνο που είναι αποτελεσματικό ιδιαίτερα στις κινητές μορφές (τέλεια, νύμφες) και έχει μακρά υπολειμματική διάρκεια, όπως είναι π.χ. σκευάσματα του tebufenpyrad (Masai), του spirodiclofen (Envidor) και του propargite (Omite κ.ά.). Αν χρησιμοποιηθούν σκευάσματα που έχουν δράση κυρίως στα αυγά ή και στις ατελείς μορφές, όπως τα hexythiazox (Nissorun κ.ά.) ή etoxazole (Borneo), θα πρέπει να συνδυασθούν με ένα ακμαιοκτόνο ακαρεοκτόνο ή κατάλληλο εντομοκτόνο. Σε οπωρώνες με μεγάλη προσβολή από τετράνυχο το καλοκαίρι, θα πρέπει για την επόμενη περίοδο να παρθούν προληπτικά μέτρα. Συγκεκριμένα θα πρέπει να γίνει οπωσδήποτε ένας ψεκασμός εναντίον των χειμερινών αυγών, στο φούσκωμα των ματιών, με ένα σκεύασμα του clofentezine (Apollo κ.ά.) ή του hexythiazox (Nissorun κ.ά.). Επίσης, ψεκασμοί στην περίοδο του ληθάργου των δένδρων με χειμερινούς πολτούς βοηθάνε στη μείωση του προβλήματος για την περίοδο που ακολουθεί.

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2008

Τα ζιζάνια στην πατάτα και η αντιμετώπισή τους Δρ Κ.Ν. Γιαννοπολίτης Γεωπόνος – Ζιζανιολόγος, τ. Ερευνητής στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο

α ζιζάνια ανταγωνίζονται τα φυτά της πατάτας, αφαιρώντας από το έδαφος νερό και θρεπτικά στοιχεία, και με τον τρόπο αυτό μπορούν να μειώσουν τον αριθμό και το μέγεθος των παραγόμενων κονδύλων, προκαλώντας μείωση της απόδοσης της καλλιέργειας. Η μείωση της απόδοσης εξαρτάται από τα είδη των ζιζανίων που υπάρχουν στην καλλιέργεια (ορισμένα είναι πιο ανταγωνιστικά), την πυκνότητά τους (αν είναι λίγα ή πολλά) και το χρόνο και τη διάρκεια της παρουσίας τους. Πιο επιζήμια είναι τα ζιζάνια που φυτρώνουν σχεδόν μαζί με την πατάτα, τα οποία αν αφεθούν για αρκετό χρόνο θα οδηγήσουν σε σοβαρή μείωση της απόδοσης. Η κρίσιμη περίοδος ανταγωνισμού είναι η περίοδος περίπου από την 3η μέχρι την 6η εβδομάδα μετά το φύτρωμα της πατάτας, κατά την οποία η καλλιέργεια πρέπει οπωσδήποτε να κρατηθεί καθαρή από ζιζάνια. Ζιζάνια που φυτρώνουν αργότερα δεν προκαλούν συνήθως μείωση της απόδοσης, αλλά εάν είναι πολλά μπορεί να δημιουργήσουν συνθήκες ευνοϊκές για προσβολή της καλλιέργειας από ασθένειες (περονόσπορος), να δυσκολέψουν τις καλλιεργητικές εργασίες (ψεκασμούς) και να αυξήσουν τις απώλειες κατά τη συγκομιδή (μένουν περισσότεροι κόνδυλοι στο έδαφος, αυξάνουν οι μηχανικές ζημιές στους κονδύλους). Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των ζιζανίων συνιστάται η λήψη των κατάλληλων μέτρων, ανάλογα με τη σοβαρότητα του προβλήματος.

Μέτρα πριν τη φύτευση της πατάτας Πριν τη φύτευση της πατάτας, από τη συγκομιδή της προηγούμενης καλλιέργειας και μέχρι την προετοιμασία του χωραφιού για φύτευση, θα πρέπει να παίρνονται μέτρα καθαρισμού του χωραφιού από δυσεξόντωτα πολυετή ζιζάνια (π.χ. κύπερη, περικοκλάδα) καθώς και μέτρα μείωσης της πυκνότητας των ζιζανίων γενικότερα. Για το σκοπό αυτό συνιστώνται να γίνονται συχνά οργώματα ή ψεκασμοί με καθολικό ζιζανιοκτόνο (βλέπε Α στον Πίνακα1), ώστε να καταστρέφονται τα ζιζάνια πριν φθάσουν στο στάδιο της καρποφορίας και της περαιτέρω μόλυνσης του εδάφους με σπόρους. Εάν υπάρχουν πολυετή ζιζάνια θα πρέπει σε συνδυασμό με το όργωμα να γίνεται και εφαρμογή διασυστηματικού ζιζανιοκτόνου (glyphosate) όταν αναπτυχθούν αρκετά οι αναβλαστήσεις των ζιζανίων αυτών.

Μέτρα μετά τη φύτευση της πατάτας Πρωταρχικός στόχος του καλλιεργητή όσον αφορά τα ζιζάνια, είναι βέβαια όπως ήδη αναφέρθηκε να κρατήσει 26

την καλλιέργειά του απαλλαγμένη από ζιζάνια τουλάχιστον κατά την περίοδο από την 3η μέχρι την 6η εβδομάδα από το φύτρωμα της πατάτας. Αυτό στη βιολογική καλλιέργεια θα πρέπει να το πετύχει με σκαλίσματα μεταξύ των γραμμών (μηχανικό σκάλισμα) και με βοτανίσματα πάνω στις γραμμές, σύντομα μετά το φύτρωμα των ζιζανίων. Στη συμβατική καλλιέργεια, χρησιμοποιείται σαν βασικό μέτρο η εφαρμογή ενός ή περισσοτέρων ζιζανιοκτόνων και γίνεται και σκάλισμα – βοτάνισμα σαν συμπληρωματικό μέτρο, όταν χρειάζεται. Εφαρμογή ζιζανιοκτόνου πριν το φύτρωμα της καλλιέργειας. Τα συνιστώμενα στην περίπτωση αυτή ζιζανιοκτόνα (προφυτρωτικά) φαίνονται στον Πίνακα 1 (κατηγορία Β) και επιλέγεται το καταλληλότερο ανάλογα με τα είδη των ζιζανίων (Πίνακας 2) που αναμένονται στην καλλιέργεια. Τα ζιζανιοκτόνα αυτά εμποδίζουν το φύτρωμα των ζιζανίων και εξασφαλίζουν ένα σημαντικό προβάδισμα στα πατατόφυτα. Η αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων αυτών επηρεάζεται από τον τύπο του εδάφους (η μικρή δόση συνιστάται για ελαφρά εδάφη και η μεγάλη για βαριά εδάφη) ενώ για καλή αποτελεσματικότητα απαιτούν συνήθως ελαφρά βροχή ή πότισμα μετά την εφαρμογή. Εφαρμογή ζιζανιοκτόνου μετά το φύτρωμα της καλλιέργειας και των ζιζανίων. Τα συνιστώμενα στην περίπτωση αυτή ζιζανιοκτόνα (μεταφυτρωτικά) δίνονται στον Πίνακα 1 (κατηγορία Γ) και η επιλογή τους γίνεται με βάση τα υπάρχοντα στην καλλιέργεια είδη ζιζανίων (Πίνακας 2). Τα ζιζανιοκτόνα Rush και Sencor έχουν αρκετά ευρύ φάσμα καταπολεμουμένων ζιζανίων, ενώ τα υπόλοιπα είναι ειδικά

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ & ΕΠΙΚΑΙΡΑ ΘΕΜΑΤΑ Πίνακας 1. Ζιζανιοκτόνα συνιστώμενα για την καλλιέργεια της πατάτας Σκευάσματα

Δραστική ουσία

Δόση (γρ ή κ.εκ. σκευ./στρ)

Τρόπος εφαρμογής, περιορισμοί

Α. Εφαρμογή πριν τη φύτευση της πατάτας ή μετά τη συγκομιδή Roundup 36 SL κ.ά.

glyphosate

150-1000

Μη εκλεκτικό μεταφυτρωτικό ζιζανιοκτόνο με διασυστηματική δράση σε ετήσια και πολυετή ζιζάνια. Για την καταπολέμηση ετήσιων ζιζανίων ο ψεκασμός γίνεται όταν αυτά βρίσκονται σε ζωηρή ανάπτυξη, ενώ για τα πολυετή όταν βρίσκονται στην άνθιση ή λίγο μετά. Για ετήσια ζιζάνια δόση 150-200 και για πολυετή 500-1000 κ.εκ. σκευ./στρ ανάλογα με το είδος (βλέπε ετικέτα). Μεταξύ εφαρμογής και κατεργασίας του εδάφους για φύτευση να μεσολαβούν τουλάχιστον 7 ημέρες (ετήσια) και 14 ημέρες (πολυετή ζιζάνια).

Basta 20 SL

glufosinate

400-1500

Μη εκλεκτικό μεταφυτρωτικό ζιζανιοκτόνο με δράση επαφής σε ετήσια και πολυετή ζιζάνια. Εφαρμογή σε φυτρωμένα ζιζάνια πριν τη σπορά ή μετά τη συγκομιδή της καλλιέργειας, σε δόση που ποικίλλει ανάλογα με τα είδη των ζιζανίων (βλέπε ετικέτα). Η φύτευση της καλλιέργειας δεν πρέπει να γίνει πριν περάσουν τουλάχιστον 15 ημέρες από τον ψεκασμό.

Β. Εφαρμογή μετά τη φύτευση, πριν το φύτρωμα της πατάτας Challenge 60 SC

aclonifen

400-450

Εφαρμόζεται με ομοιόμορφο ψεκασμό του εδάφους, προφυτρωτικά. Τουλάχιστον 50 ημέρες πριν τη συγκομιδή.

Artist WG

flufenacet/ metribuzin

200-250

Η εφαρμογή μπορεί να γίνει μέχρι και λίγο πριν το φύτρωμα της καλλιέργειας. Η χρήση συνιστάται για ποικιλίες πατάτας που αναγράφονται στην ετικέτα. Εντός 5-6 ημερών από την εφαρμογή συνιστάται ελαφρύ πότισμα. Να αποφεύγεται η χρήση του σε πολύ αμμώδη, ελαφρά, φτωχά σε οργανική ουσία (κάτω του 1%) εδάφη.

Linagan 50 SC

linuron

150-190

Μετά την εφαρμογή απαιτείται βροχή ή πότισμα για την ενεργοποίησή του στο έδαφος. Να αποφεύγεται η εφαρμογή του σε αμμώδη εδάφη (κίνδυνος φυτοτοξικότητας) και σε οργανικά εδάφη (μειωμένη αποτελεσματικότητα).

50-100

Ψεκασμός εδάφους επιφανειακά λίγο πριν το φύτρωμα της καλλιέργειας. Εφαρμογή συνιστώμενη σε συγκεκριμένες ποικιλίες πατάτας (βλέπε ετικέτα).

Sencor 70 WG κ.ά. metribuzin Stomp 33 EC, Pendigan 33 EC

pendimethalin 400-600

Ψεκασμός εδάφους επιφανειακά, αμέσως μετά τη σπορά. Χρειάζεται πότισμα αν δε βρέξει μέσα σε 5-6 ημέρες

Boxer 80 EC

prosulfocarb

400-500

Εφαρμογή προφυτρωτικά μέχρι το φύτρωμα.

Dual Gold 96 EC

s-metolachlor

100-130

Εφαρμόζεται σύντομα μετά το φύτεμα, πριν το φύτρωμα. Να μην χρησιμοποιείται σε εδάφη αμμώδη και αβαθή με οργανική ουσία λιγότερη του 1%.

Γ. Εφαρμογή μετά το φύτρωμα πατάτας και ζιζανίων Select 24 EC, Arrow 24 EC κ.ά.

clethodim

75-150

Για αγρωστώδη ζιζάνια μόνο. Στάδιο ζιζανίων από 2-3 φύλλα μέχρι αδέλφωμα. Δόση για ετήσια αγρωστώδη 75-100, για βέλιουρα 100-125 και για αγριάδα 125-150 κ.εκ. σκευ./ στρ. Στο ψεκαστικό υγρό να προστίθεται και ένα λάδι (μη φυτοτοξικό παραφινικό ορυκτέλαιο) σε αναλογία 0,5%. Τουλάχιστον 60 ημέρες πριν τη συγκομιδή.

Focus 10 EC

cycloxydim

200-400

Για αγρωστώδη ζιζάνια μόνο. Στάδιο ζιζανίων από 2 φύλλα μέχρι τέλος αδελφώματος. Για μουχρίτσα (2 φύλλα έως τέλος αδελφώματος) δόση 200, για βέλιουρα (ύψος 20-40 εκ.) 300 και για αγριάδα (ύψος 10-20 εκ.) 400 κ.εκ. σκευ./στρ. Για τον καλύτερο έλεγχο των πολυετών ζιζανίων συνιστάται να γίνονται δύο εφαρμογές με τη μισή δοση η κάθε μία, σε μεσοδιάστημα 15-30 ημερών.

Illoxan 36 EC κ.ά.

diclofop-methyl 250-300

Για ετήσια αγρωστώδη μόνο. Στάδιο ζιζανίων 2-3 φύλλα.

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ & ΕΠΙΚΑΙΡΑ ΘΕΜΑΤΑ Fusilade EC κ.ά.

fluazifop-pbutyl

Agil 10 EC

propaquizafop 75-200

Για αγρωστώδη ζιζάνια μόνο. Για τα ετήσια ζιζάνια, δόση 75-120 κ.εκ. σκευ./στρ, από το στάδιο των 2-3 φύλλων μέχρι την έναρξη επιμήκυνσης του στελέχους των ζιζανίων. Για πολυετή ζιζάνια, δόση 150-200 κ.εκ./στρ όταν αυτά έχουν ύψος 15-20 εκ. Τουλάχιστον 42 ημέρες πριν τη συγκομιδή.

Targa 5 EC κ.ά.

quizalofop-pethyl

100-300

Για αγρωστώδη ζιζάνια μόνο. Ετήσια ζιζάνια από 2-3 φύλλα μέχρι αδέλφωμα, 100-150 κ.εκ. σκευ./στρ. Αγριάδα όταν φθάσει σε ύψος τα 15-20 εκ. με 300 κ.εκ. σκευ./στρ. Βέλιουρας σε ύψος 20-50 εκ. με 200-250 κ.εκ. σκευ./στρ. Πόα κοινή στα 1-4 φύλλα με 300 κ.εκ. σκευ./στρ. Νεραγριάδα σε ύψος 15-20 εκ. με 300 κ.εκ. σκευ./στρ. Τουλάχιστον 30 ημέρες πριν τη συγκομιδή.

Panarex 4 EC

quizalofop-ptefuryl

100-250

Για αγρωστώδη ζιζάνια μόνο. Εφαρμογή από 2 φύλλα μέχρι τέλος αδελφώματος. Ετήσια ζιζάνια 100-150, Αγριάδα 250, Βέλιουρας 200-250 και Νεραγριάδα 250 κ.εκ. σκευ./στρ. Τουλάχιστον 56 ημέρες πριν τη συγκομιδή. Δεν απαιτείται προσθήκη λαδιού ή προσκολλητικού.

Rush 25 WG

rimsulfuron

5-6

Εφαρμογή όταν η καλλιέργεια φθάσει σε ύψος τα 10-20 εκ. Να μην εφαρμόζεται σε καλλιέργειες σποροπαραγωγής. Με την εμφάνιση νέων ζιζανίων μπορεί να γίνει επαναληπτικός ψεκασμός με 3 γρ σκευ./στρ. Συνιστάται προσθήκη μη ιονισμένου επιφανειοδραστικού σε αναλογία 0,1% κατ΄ όγκο για καλύτερη αποτελεσματικότητα. Δεν συνιστάται η εφαρμογή του με θερμοκρασίες άνω των 25ο και κάτω των 10ο C. Τουλάχιστον 30 ημέρες πριν τη συγκομιδή.

Εφαρμογή από το φύτρωμα της πατάτας και μέχρι τα φυτά να αποκτήσουν ύψος 5-10 εκ. Συνιστάται σε συγκεκριμένες ποικιλίες πατάτας (βλέπε ετικέτα). Μπορεί να γίνει και συνδυασμένη προ- και μετα-φυτρωτική εφαρμογή σε δόσεις 50+50 γρ σκευ./στρ. Τουλάχιστον 60 ημέρες πριν τη συγκομιδή

Sencor 70 WG κ.ά. metribuzin

100-250

Για αγρωστώδη ζιζάνια μόνο. Στάδιο ζιζανίων 1-3 φύλλα. Η μικρή δόση είναι για τα ετήσια ζιζάνια και η μεγάλη για το βέλιουρα. Απαιτείται προσθήκη ελαίου ή διαβρεκτικού στο ψεκαστικό διάλυμα. Τουλάχιστον 50 ημέρες πριν τη συγκομιδή.

Δ. Εφαρμογή στο έδαφος μετά το παράχωμα Linagan 50 SC

linuron

150-190

Εφαρμογή με κατευθυνόμενο ψεκασμό μεταξύ των γραμμών, μετά το παράχωμα των πατατόφυτων και πριν φυτρώσουν τα ζιζάνια.

400

Εφαρμογή για αποξήρανση των στελεχών της πατάτας πριν τη συγκομιδή. Πριν τον ψεκασμό το έδαφος γύρω από τους κονδύλους πρέπει να είναι υγρό, να μην εφαρμόζεται όταν υπάρχει ξηρασία. Ψεκασμένα φυτά να μην χρησιμοποιούνται για ζωοτροφή. Εφαρμογή τουλάχιστον 10 ημέρες πριν τη συγκομιδή.

Ε. Εφαρμογή πριν τη συγκομιδή Reglone 20 SL

diquat

ζιζανιοκτόνα για την καταπολέμηση μόνο αγρωστωδών ζιζανίων. Τα ζιζανιοκτόνα αυτά (ιδιαίτερα τα Rush και Sencor) μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως η βασική επέμβαση στις περιπτώσεις που δεν έγινε εφαρμογή προφυτρωτικού ζιζανιοκτόνου ή να χρησιμοποιηθούν ως συμπληρωματική επέμβαση για την καταπολέμηση ζιζανίων που διέφυγαν από το προφυτρωτικό ζιζανιοκτόνο. Τα περισσότερα αγρωστωδοκτόνα (εκτός από το Illoxan) είναι χρήσιμα και για τη μείωση πολυετών αγρωστωδών ζιζανίων, όπως είναι η αγριάδα και ο βέλιουρας, όταν χρησιμοποιηθούν σε μεγαλύτερες δόσεις και σε πιο προχωρημένο στάδιο ανάπτυξης των ζιζανίων. Το στάδιο ανάπτυξης των ζιζανίων και οι συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας κατά την εφαρμογή επηρεάζουν σημαντικά την αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων αυτών. Επεμβάσεις μετά το παράχωμα. Με τη βαθιά αναμόχλευση του εδάφους, που γίνεται κατά το παράχωμα, ξεκινάει ένα δεύτερο μαζικό φύτρωμα ζιζανίων, επειδή νέοι σπόροι έρχονται στο επιφανειακό στρώμα εδάφους και επειδή με την κατεργασία αυτή παύει η δράση τυχόν προφυτρωτικού ζιζανιοκτόνου που είχε χρησιμοποιηθεί λίγο μετά τη φύτευση της πατάτας. Τα ζιζάνια αυτά δεν μειώνουν συ28

νήθως την απόδοση, αλλά αν είναι πολλά και ιδιαίτερα αν μεσολαβεί αρκετός χρόνος (από το παράχωμα μέχρι το κλείσιμο των γραμμών) ώστε αυτά να πάρουν μεγάλη ανάπτυξη, τότε μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα κατά τη συγκομιδή. Το φύτρωμα τέτοιων ζιζανίων, όπου υπάρχει πρόβλημα, μπορεί να εμποδισθεί με τη χρησιμοποήση του linuron (Linagan) με κατευθυνόμενο ψεκασμό της επιφάνειας των αυλακιών, μεταξύ των γραμμών, σύντομα μετά το παράχωμα των φυτών. Επεμβάσεις λίγο πριν τη συγκομιδή. Στις περισσότερες περιπτώσεις στη χώρα μας, όταν πλησιάζει η συγκομιδή, το υπέργειο μέρος των πατατοφύτων αποξηραίνεται γρήγορα με το σταμάτημα της άρδευσης και δεν είναι αναγκαία η εφαρμογή ενός αποξηραντικού. Στις περιπτώσεις (π.χ. χειμερινές καλλιέργειες, βροχερός καιρός) που η αποξήρανση καθυστερεί, χρησιμοποιείται το ζιζανιοκτόνο diquat (Reglone) ως αποξηραντικό των πατατοφύτων. Η εφαρμογή αυτή είναι χρήσιμη και για την αποξήρανση τυχόν όψιμων ζιζανίων τα οποία έτσι εμποδίζονται να φθάσουν σε καρποφορία και να μολύνουν το έδαφος με νέους σπόρους.

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ & ΕΠΙΚΑΙΡΑ ΘΕΜΑΤΑ Πίνακας 2. Ενδεικτικό φάσμα δράσης των ζιζανιοκτόνων στην πατάτα Πλατύφυλλα ζιζάνια

Αγριοντοματιά

Αγριοσίναπο

Αντράκλα

Βλήτα

Κολλητσίδα

Λουβουδιά

zzz

Challenge Artist

Αγρωστώδη ζιζάνια

Πολυκόμπι

Αγριοβρώμη

Ηρα

Μουχρίτσα

zzz

Βέλιουρας

zzz

Linagan

zzz

Sencor

zzz

Stomp, Pendigan

zzz

Boxer Dual Gold Rush

zzz zz

zzz zzz

zzz

Select, Arrow

zz zzz

Focus Illoxan

zzz

Fusilade

zzz

Agil

zzz

Targa zzz

Panarex

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ο φυλλορύκτης της τομάτας Tuta absoluta Ένα μικρολεπιδόπτερο πολύ απειλητικό για τις καλλιέργειες τομάτας και άλλων σολανωδών Δ. Χαραντώνης και Κ.Ν. Γιαννοπολίτης

Κύριος εχθρός της τομάτας στη Νότια Αμερική για πολλά χρόνια, αλλά άγνωστος στην Ευρώπη μέχρι πρόσφατα. Το 2007 βρέθηκε στην Ισπανία και ένα χρόνο αργότερα εμφανίσθηκε στο Μαρόκο και στην Αλγερία δημιουργώντας σοβαρό πρόβλημα στους καλλιεργητές. Το 2009 αναφέρθηκε για πρώτη φορά στη Νότια Γαλλία, στην Ιταλία και στην Τυνησία. Στο άρθρο αυτό αναφέρεται για πρώτη φορά η παρουσία του στην Ελλάδα, με βάση τις συλλήψεις τέλειων αρσενικών ατόμων σε φερομονική παγίδα που τοποθετήθηκε σε θερμοκήπιο της Κρήτης. Στο άρθρο δίνονται επίσης όλες οι βασικές πληροφορίες για την αναγνώριση και τον έγκαιρο εντοπισμό του νέου αυτού εχθρού καθώς και για τη βιολογία του, τις ζημιές που προκαλεί και τα μέτρα που συνιστώνται για την αντιμετώπισή του.

ρόκειται για το έντομο Tuta absoluta Povolny (Lepidoptera: Gelechiidae) το οποίο είναι διεθνώς γνωστό με τα κοινά ονόματα tomato borer, South American tomato moth, tomato leaf miner και South American tomato pinworm. Από το 2004 περιλαμβάνεται στον κατάλογο Α1 (με αριθμό 321) των εχθρών καραντίνας του EPPO (European and Mediterranean Plant Protection Organization) για τους οποίους ισχύουν ειδικά φυτοϋγειονομικά μέτρα. Σύμφωνα με τις συστάσεις του οργανισμού αυτού, σπορόφυτα για μεταφύτευση και καρποί τομάτας που εισάγονται από χώρες στις οποίες υπάρχει το έντομο θα πρέπει να ελέγχονται και να είναι απαλλαγμένα από το έντομο για να είναι επιτρεπτή η εισαγωγή τους.

3 1

Η παρουσία του στην Ελλάδα Το Μάϊο – Ιούνιο 2009, η εμφάνιση ύποπτων συμπτωμάτων προσβολής σε φυτά μελιτζάνας σε θερμοκήπια του Τυμπακίου Κρήτης ώθησε την εταιρεία Δ. Χαραντώνης να εισάγει από την Ολλανδία (Koppert) ειδική παγίδα φερομόνης η οποία συλλαμβάνει εκλεκτικά το έντομο Tuta absoluta. Σε συνεργασία με τον Αγροτοβιομηχανικό Συνεταιρισμό Τυμπακίου, τοποθετήθηκε μια τέτοια παγίδα σε θερμοκήπιο μελιτζάνας. Στο ίδιο θερμοκήπιο τοποθετήθηκε επίσης μια παγίδα με την ειδική φερομόνη της φθοριμαίας (Phthorimaea operculella) η οποία σημειωτέον προκαλεί παρόμοια συμπτώματα και κάνει ζημιές στις καλλιέργειες μελιτζάνας της περιοχής. Στην παγίδα της Tuta absoluta συνελήφθησαν 8 άτομα, ενώ στην παγίδα της φθοριμαίας συνελήφθησαν γύρω στα 80 άτομα. Δείγματα των συλληφθέντων εντόμων εστάλησαν στα εργαστήρια της Koppert Ισπανίας όπου ο ειδικός εντομολόγος κ. Jose Eduardo Belda τα ταυτοποίησε ως Tuta absoluta και Phthorimaea operculella αντίστοιχα, με βάση τα χαρακτηριστικά

Εικόνες 1-3. Τέλειο άτομο (1), ώριμη προνύμφη (2) και χρυσαλίδα (3) του εντόμου Tuta absoluta.

των γεννητικών οργάνων των αρσενικών σε μικροσκοπικά παρασκευάσματα. Φαίνεται, επομένως, ότι το έντομο Tuta absoluta έχει έλθει και στην Ελλάδα αφού υπάρχει στην περιοχή Τυμπακίου. Η παρουσία του διαπιστώθηκε σε θερμοκηπιακή καλλιέργεια μελιτζάνας, σε πληθυσμούς πολύ χαμηλότερους από εκείνους της φθοριμαίας και αυτό μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι η φθοριμαία αποτελεί σοβαρότερο εχθρό για τη μελιτζάνα και έχει προ πολλού εγκατασταθεί στην περιοχή. Θα πρέπει βέβαια να γίνει μια συστηματική

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

4 6

Εικόνες 4-7. Συμπτώματα προσβολής από Tuta absoluta στα φύλλα της τομάτας.

έρευνα σε καλλιέργειες τομάτας της περιοχής Τυμπακίου αλλά και άλλων περιοχών ώστε να προσδιορισθεί με ακρίβεια ο βαθμός και η έκταση εξάπλωσης του εντόμου στη χώρα μας και έγκαιρα να παρθούν ανάλογα μέτρα περιορισμού. Η ειδική φερομονική παγίδα που διατίθεται για το σκοπό αυτό επιτρέπει το γρήγορο εντοπισμό του εντόμου και μπορεί να επιταχύνει την όλη διαδικασία

Μορφολογία, αναγνώριση Τα τέλεια έντομα έχουν χρώμα γκρι-καφέ, μήκος σώματος γύρω στα 6 χιλιοστά και άνοιγμα πτερύγων γύρω στα 10 χιλιοστά. Τα αρσενικά άτομα έχουν λίγο σκουρότερο χρώμα από τα θηλυκά. Οι νέο-εκκολαφθείσες προνύμφες (κάμπιες) είναι μικρές (0,5 χιλιοστό), κιτρινωπές. Καθώς ωριμάζουν, οι προνύμφες γίνονται κιτρινοπράσινες και εμφανίζουν μια χαρακτηριστική μαύρη ζώνη πίσω από το κεφάλι. Οι πλήρως αναπτυγμένες προνύμφες αποκτούν μήκος γύρω στα 9 χιλιοστά και ένα ρόδινο χρώμα στη ράχη τους. Οι χρυσαλίδες έχουν χρώμα ανοιχτό καφέ και μήκος γύρω στα 6 χιλιοστά.

κρά διαστήματα μεταξύ εκδύσεων κατά οποία μπορεί να βρεθούν εκτός των στοών. Οι ώριμες προνύμφες συνήθως εξέρχονται από τις στοές και μετατρέπονται σε χρυσαλίδες είτε στο έδαφος είτε στην επιφάνεια του φύλλου (ή σε κάποια αναδίπλωση του φύλλου) και σπανιότερα μένουν μέσα στη στοά και χρυσαλιδώνονται εκεί.

Φυτά ξενιστές Το έντομο αυτό έχει ιδιαίτερη προτίμηση στην τομάτα, αλλά μπορεί να προσβάλλει και τη μελιτζάνα, την πιπεριά, την πατάτα και άλλα καλλιεργούμενα είδη της ίδιας οικογένειας. Απαντάται επίσης και σε ορισμένα αυτοφυή είδη της οικογένειας Solanaceae, όπως στην αγριοντοματιά (Solanum nigrum), στο γερμανό (Solanum elaeagnifolium) και στον τάτουλα (Datura stramonium).

Συμπτώματα προσβολής, ζημιές Βιολογία του εντόμου Το έντομο πολλαπλασιάζεται ταχύτατα, συμπληρώνοντας τον κύκλο του μέσα σε 24-38 ημέρες, ανάλογα με τη θερμοκρασία, και μπορεί να έχει 10-12 γενεές το χρόνο. Η ελάχιστη θερμοκρασία στην οποία δραστηριοποιείται είναι 9ο C. Διαχείμαση μπορεί να γίνει στη μορφή αυγού, χρυσαλίδας ή τέλειου εντόμου αλλά στη Νότια Ευρώπη και στη Νότια Αφρική δεν φαίνεται το έντομο αυτό να διαχειμάζει. Τα τέλεια έντομα είναι δραστήρια κατά τη διάρκεια της νύχτας, ενώ την ημέρα κρύβονται ανάμεσα στα φύλλα. Κάθε θηλυκό γεννά μέχρι 30 αυγά πάνω στα υπέργεια μέρη των φυτών. Οι προνύμφες που εκκολάπτονται από τα αυγά ορύσσουν στοές στο εσωτερικό φύλλων, βλαστών και καρπών και παραμένουν μέσα σε αυτές εκτός από μι32

Οι προνύμφες μπορούν να προσβάλουν όλα τα υπέργεια μέρη των φυτών και σε οποιοδήποτε στάδιο ανάπτυξης αυτών (από τα νεαρά σπορόφυτα μέχρι τα ώριμα φυτά). Η συνεχής ανάπτυξη του εντόμου, στις θερμότερες περιοχές, εξασφαλίζει την παρουσία προνυμφών σ’ όλη τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου και αυτό μπορεί να επιφέρει την πλήρη καταστροφή της καλλιέργειας. Το έντομο ζημιώνει ιδιαίτερα την τομάτα, τόσο την υπαίθρια όσο και τη θερμοκηπιακή. Στην πατάτα οι ζημιές είναι λιγότερο σοβαρές γιατί το έντομο αυτό (αντίθετα απ’ ότι συμβαίνει με τη φθοριμαία) δεν προσβάλλει τους κονδύλους, ούτε στον αγρό ούτε στην αποθήκη. Οι νεαρές προνύμφες μετά την εκκόλαψη, εισχωρούν στο εσωτερικό των φύλλων, των βλαστών και των καρπών και τρέφονται από τους εσωτερικούς ιστούς δημιουργώ-

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

Εικόνες 8-9. Η στοά της Tuta absoluta σε βλαστό τομάτας (8) και έξοδος της ώριμης προνύμφης από τη στοά (9).

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ εντόμου στις μονάδες παραγωγής σποροφύτων είναι επομένως πρωταρχικής σημασίας. Βασικά προληπτικά μέτρα σε θερμοκηπιακές καλλιέργειες είναι: 1. Έναρξη της καλλιέργειας με φυτάρια που είναι απαλλαγμένα από κάθε μορφή του εντόμου. 2. Παρεμπόδιση εισόδου τέλειων ατόμων (7-10 εκατοστά) στο θερμοκήπιο τοποθετώντας εντομοστεγές δίκτυ στα ανοίγματα εξαερισμού και επισκευάζοντας τυχόν σχισίματα του πλαστικού κάλυψης του θερμοκηπίου. Το δίκτυ που χρησιμοποιείται για τις αφίδες (6-9 οπές/τετρ. εκατοστό) είναι κατάλληλο και για την Tuta absoluta. Συνιστάται, επίσης, να υπάρχει διπλή πόρτα στην είσοδο του θερμοκηπίου. 3. Απομάκρυνση όλων των υπολειμμάτων της καλλιέργειας, των πεσμένων καρπών και των ζιζανίων από το θερμοκήπιο και τον περιβάλλοντα χώρο, στο τέλος της καλλιεργητικής περιόδου, και καταστροφή τους για να αποφευχθεί η μεταφορά του εντόμου από την παλιά στη νέα καλλιέργεια. Η βιολογική καταπολέμηση στο θερμοκήπιο έχει δώσει καλά αποτελέσματα με τα ωφέλιμα αρπακτικά Nesidiocoris tenuis (Nesibug) και Macrolophus caliginosus (Mirical),

Εικόνες 10-11. Συμπτώματα προσβολής από Tuta absoluta σε καρπούς τομάτας 9

ντας σ’ αυτούς στοές. Στα φύλλα, οι προνύμφες τρέφονται από το μεσόφυλλο, αφήνοντας άθικτη την επιδερμίδα. Αρχικά δημιουργούν στενές στοές (παρόμοιες με εκείνες της λιριόμυζας) οι οποίες γρήγορα γίνονται πλατειές και ακανόνιστες. Τελικά οι προσβεβλημένες περιοχές ή και ολόκληρο το φύλλο νεκρώνεται. Τα μαύρα περιττώματα και η χαρακτηριστική προνύμφη στο εσωτερικό των στοών αποτελούν διαγνωστικά χαρακτηριστικά της προσβολής από το έντομο αυτό. Η είσοδος στους βλαστούς είναι συνήθως από το κορυφαίο τμήμα τους και εξαιτίας της στοάς, που δημιουργείται κατά μήκος, η κορυφή του βλαστού αρχικά μαραίνεται και μετά ξηραίνεται. Οι καρποί προσβάλλονται μόνο ενώ είναι ακόμα πράσινοι. Η είσοδος της προνύμφης γίνεται με τη διάνοιξη οπής συνήθως προς την πλευρά του κάλυκα. Η παρουσία μαύρων περιττωμάτων στην οπή αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα της προσβολής από το έντομο αυτό. Δευτερογενείς μολύνσεις από μύκητες οδηγούν στη σήψη των καρπών πριν ή μετά τη συγκομιδή τους.

Μέτρα αντιμετώπισης Το σημαντικότερο μέτρο είναι η παρεμπόδιση της εισόδου και της μετέπειτα εξάπλωσης του εντόμου σε μια περιοχή, αποφεύγοντας με κάθε τρόπο την εισαγωγή μολυσμένων φυταρίων τομάτας, μελιτζάνας κ.λπ. Η παρακολούθηση για την έγκαιρη διαπίστωση της παρουσίας του

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ τα οποία προσβάλλουν τα αυγά και τις νεαρές προνύμφες της Tuta absoluta. Για άριστα αποτελέσματα είναι ανάγκη να γίνει γρήγορα η εγκατάσταση των αρπακτικών με επανειλημμένες εξαπολύσεις στις πρώτες εβδομάδες της καλλιέργειας με μια συνολική δόση 1-2 άτομα ωφελίμων ανά τετραγωνικό μέτρο του θερμοκηπίου. Καθυστέρηση της αποφύλλωσης ευνοεί τον πολλαπλασιασμό και των δύο αρπακτικών. Σε υπαίθριες καλλιέργειες θα πρέπει να αποφεύγεται η χρήση εντομοκτόνων ευρέος φάσματος τα οποία μπορούν να βλάψουν τα ιθαγενή ωφέλιμα αρπακτικά. Η μαζική παγίδευση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την επιβράδυνση της ανάπτυξης του πληθυσμού του εντόμου στο θερμοκήπιο. Συνιστάται η χρήση της παγίδας νερού Tutasan με τις ειδικές κάψουλες φερομόνης Pherodis, η οποία μπορεί να συλλαμβάνει μέχρι 300 τέλεια αρσενικά άτομα την ημέρα. Χρησιμοποιούνται 2-5 παγίδες ανά στρέμμα, ανάλογα με τις συνθήκες. Οι κάψουλες της φερομόνης πρέπει να αλλάζονται κάθε 6 εβδομάδες. Συνιστάται επίσης να τοποθετούνται μερικές παγίδες και στον κοντινό περιβάλλοντα χώρο του θερμοκηπίου. Σκευάσματα του Bacillus thuringiensis είναι αποτελεσματικά εναντίον των προνυμφών μόνο κατά τη φάση που αυτές βρίσκονται έξω από τις στοές, πράγμα που συμβαίνει αρκετές φορές στη διάρκεια της ανάπτυξής τους. Επανειλημμένοι ψεκασμοί με τέτοια σκευάσματα, σε συνδυασμό με την εξαπόλυση των αρπακτικών, μπορεί επομένως να συμβάλουν στην καταπολέμηση.

Για τη χημική καταπολέμηση του εντόμου μπορεί να χρησιμοποιηθούν διάφορα σκευάσματα, συνήθως όμως χρειάζονται επανειλημμένοι ψεκασμοί για καλή αποτελεσματικότητα. Σκευάσματα με βάση το spinosad (Laser) ή το indoxacarb (Steward) αναφέρονται ως ιδιαίτερα αποτελεσματικά και λιγότερο επιζήμια για τους φυσικούς εχθρούς της Tuta absoluta. Το έντομο αυτό, τέλος, θεωρείται ότι αναπτύσσει μάλλον εύκολα ανθεκτικότητα στα εντομοκτόνα και συνιστάται να γίνεται εναλλαγή των χρησιμοποιούμενων εντομοκτόνων με άλλα που έχουν διαφορετικό τρόπο δράσης. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. European and Mediterranean Plant Protection Organization, 2005. Data sheets on quarantine pests: Tuta absoluta. EPPO Bulletin 35: 434435. 2. Guenaoui Y. 2008. Nouveau ravageur de la tomate en Algérie. Première observation de Tuta absoluta, mineuse de la tomate invasive, dans la région de Mostaganem, au printemps 2008. Phytoma – La Défense des Vegétaux, no. 617, 18-19. 3. Koppert Biological Systems - www.koppert.com. Tuta absoluta, a dangerous leaf mining moth in tomato crops. 4. Urbaneja A., Vercher R., Navarro V., Garcia Mari F., Porcuna J.L. 2007. La polilla del tomate, Tuta absoluta. Phytoma – Espagna, no. 194, 16-23. 5. Viggiani G., Filella F., Delrio G., Ramassini W., Foxi C. 2009. Tuta absoluta, nuovo lepidotteron segnalato anche in Italia. L’ Informatore Agrario, no. 2, 66-67. Πηγές φωτογραφικού υλικού: Εικ. 1, 2, 3, 4, 8 και 11 από EPPO Gallery (J.M. Cobos Suarez, Y. Guenaoui & A. Ghelamallah). Εικ. 5, 9 και 10 από Koppert (Pherobank). Εικ. 6 και 7 από προσωπικό αρχείο Κ.Ν. Γιαννοπολίτη (Ισπανία).

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τα πυρηνελαιουργεία της Κρήτης σαν εργοστάσια παραγωγής στερεών καυσίμων Γιάννης Βουρδουμπάς1 και Ανδρέας Γεωργουσάκης2 1

Χημικός Μηχανικός, M. Sc., ΤΕΙ Κρήτης, Τμήμα Φυσικών πόρων & Περιβάλλοντος, gboyrd@tee.gr 2 Χημικός Μηχανικός, ΜΒΑ, Διευθυντής ΑΒΕΑ, abea@abea.gr

Τα πυρηνελαιουργεία παράγουν σαν παραπροϊόν το πυρηνόξυλο το οποίο είναι ένα άριστο στερεό καύσιμο και αποτελεί ανανεώσιμη πηγή ενέργειας (βιομάζα). Για τη λειτουργία τους καταναλώνουν σαν καύσιμο για την παραγωγή θερμότητας σημαντικό μέρος του πυρηνόξυλου που παράγουν και πολύ μικρές ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας. Με μια οικονομικά συμφέρουσα επένδυση μπορούν να χρησιμοποιήσουν φωτοβολταϊκά πλαίσια για την παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνουν, οπότε η λειτουργία τους πραγματοποιείται με τη χρήση Ανανεώσιμων Ενεργειακών Πόρων μόνο, χωρίς τη χρήση συμβατικών καυσίμων.

Πρόλογος Τα πυρηνελαιουργεία αποτελούν εργοστάσια που επεξεργάζονται τον ελαιοπυρήνα που παραμένει στα ελαιουργεία μετά την έκθλιψη του ελαιοκάρπου και την παραγωγή του ελαιολάδου. Τα παραγόμενα προϊόντα του εργοστασίου είναι: α) Ακατέργαστο πυρηνέλαιο το οποίο μετά την επεξεργασία του δίδει ραφιναρισμένο βρώσιμο πυρηνέλαιο αλλά και σαπούνι. β) Το πυρηνόξυλο το οποίο αποτελεί άριστο καύσιμο και καταναλώνεται μερικώς εντός του εργοστασίου ενώ το εναπομένον διατίθεται σαν καύσιμο σε διάφορους καταναλωτές. Τα πυρηνελαιουργεία χρησιμοποιούν σαν καύσιμα α) ηλεκτρική ενέργεια και β) πυρηνόξυλο για την παραγωγή θερμικής ενέργειας. Δεδομένου ότι η χρησιμοποιούμενη ηλεκτρική ενέργεια στα εργοστάσια αυτά αποτελεί πολύ μικρό ποσοστό της συνολικά καταναλισκόμενης ενέργειας, προκύπτει ότι η βιομάζα (πυρηνόξυλο) αποτελεί την κύρια ενεργειακή πηγή και καύσιμο των εργοστασίων αυτών. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ενεργειακό περιεχόμενο του πυρηνόξυλου που διατίθεται σαν καύσιμο σε διάφορους καταναλωτές, είναι αρκετά μεγαλύτερο από την καταναλισκόμενη ηλεκτρική ενέργεια στα πυρηνελαιουργεία. Συνεπώς τα πυρηνελαιουργεία μπορούν να θεωρηθούν και σαν εργοστάσια που παράγουν εκτός από πυρηνέλαιο και βιομάζα (ανανεώσιμο ενεργειακό πόρο), έχοντας συνολικά θετικό ενεργειακό ισοζύγιο (παραγόμενη ενέργεια > καταναλισκόμενη ενέργεια). Δεδομένου ότι η καταναλισκόμενη ηλεκτρική ενέργεια είναι σχετικά λίγη, αυτή θα μπορούσε να παραχθεί με φωτοβολταϊκά συστήματα στην Κρήτη, καθιστώντας έτσι τα πυρηνελαιουργεία εργοστάσια με μηδενική χρήση συμβατικών καυσίμων. 36

Εικόνα 1. Παλαιά φωτογραφία της ΑΒΕΑ στα Χανιά Κρήτης, του αρχαιότερου πυρηνελαιουργείου της χώρας.

Τα πυρηνελαιουργεία στην Κρήτη Ο καρπός της ελιάς χρησιμοποιείται σήμερα για την παραγωγή διαφόρων προϊόντων και παραπροϊόντων, όπως φαίνεται στο Διάγραμμα 1. Το πυρηνελαιουργείο επεξεργάζεται την ελαιοπυρήνα και στη συνέχεια το παραγόμενο ακατέργαστο πυρηνέλαιο, παράγοντας πυρηνόξυλο, σαπούνια και ραφινέ πυρηνέλαιο. Τα χαρακτηριστικά του πυρηνόξυλου είναι: α) Αποτελεί καύσιμο χαμηλού κόστους (0,05 €/kg) σε σχέση με τη θερμική του αξία 3.500-4.000 Kcal/kg (16 MJ/ kg) (4,4 KWH/kg). β) Τα καυσαέρια από την καύση του δεν περιέχουν ενώσεις του θείου. γ) Έχει υγρασία 12-15% δ) Έχει υψηλή περιεκτικότητα σε τέφρα, 4,5 % κ.β. ε) Η μέση θερμογόνος δύναμή του είναι 3.500 Kcal/kg . Τα πυρηνελαιουργεία της Κρήτης σήμερα: – Επεξεργάζονται περίπου 200.000 τν. ελαιοπυρήνα – Παράγουν 100.000 τν. πυρηνόξυλο – Αυτοκαταναλώνουν 43.000 τν. πυρηνόξυλο – Διαθέτουν για πώληση 57.000 τν. Πυρηνόξυλο.

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ενεργειακό ισοζύγιο των πυρηνελαιουργείων της Κρήτης Το ενεργειακό ισοζύγιο των πυρηνελαιουργείων της Κρήτης φαίνεται στον Πίνακα 1. Από τον πίνακα αυτό προκύπτει ότι το ποσοστό της καταναλισκόμενης ηλεκτρικής ενέργειας σε σχέση με τη συνολικά καταναλισκόμενη θερμική και ηλεκτρική ενέργεια στα πυρηνελαιουργεία είναι πολύ μικρό. Προκύπτει επίσης ότι η καθαρή παραγωγή ενέργειας υπό μορφή βιομάζας από τα πυρηνελαιουργεία είναι σημαντική και μεγαλύτερη από τη καταναλισκόμενη ενέργεια σε αυτά.

Δυνατότητα κάλυψης των αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια των πυρηνελαιουργείων της Κρήτης με φωτοβολταϊκά συστήματα Η καταναλισκόμενη ηλεκτρική ενέργεια στα πυρηνελαιουργεία της Κρήτης μπορεί να παραχθεί με φωτοβολταϊκά συστήματα. Σε ένα τέτοιο φωτοβολταϊκό σύστημα εγκατεστημένο σε ένα πυρηνελαιουργείο, η παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια διοχετεύεται στο δίκτυο διανομής. Η διαστασιολόγηση των φωτοβολταϊκών συστημάτων γίνεται έτσι που η ετήσια παραγόμενη και διοχετευόμενη στο δίκτυο ηλεκτρική ενέργεια ισοδυναμεί με την ετήσια καταναλισκόμενη στα πυρηνελαιουργεία ηλεκτρική ενέργεια. Στον Πίνακα 2 παρουσιάζεται η διαστασιολόγηση των φω-

τοβολταϊκών συστημάτων. Η δυνατότητα πραγματοποίησης τέτοιων επενδύσεων στα υπάρχοντα πυρηνελαιουργεία της Κρήτης είναι εφικτή με την υπάρχουσα σήμερα νομοθεσία (Ν. 3468/2006) και το κόστος της επένδυσης για κάθε πυρηνελαιουργείο δεν είναι απαγορευτικό. Ταυτόχρονα τα υπάρχοντα κίνητρα (ελκυστική τιμή αγοράς από το κράτος της παραγόμενης από τα φωτοβολταϊκά KWh, Επιχορήγηση του αρχικού κόΠίνακας 1. Ενεργειακό ισοζύγιο των πυρηνελαιουργείων της Κρήτης Κατανάλωση ενέργειας: Πυρηνόξυλο Ηλεκτρική ενέργεια Σύνολο

150Χ109 Kcal (98.8%) 2Χ109 Kcal (1,2%) 152Χ109 Kcal

Παραγωγή ενέργειας: Πυρηνόξυλο

200Χ109 Kcal

Πίνακας 2. Κάλυψη των αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια των πυρηνελαιουργείων της Κρήτης με φωτοβολταϊκά συστήματα Ετήσια καταναλισκόμενη ηλεκτρική ενέργεια στα 2Χ109 Kcal ή πυρηνελαιουργεία της Κρήτης 2,32Χ106 ΚWH Ονομαστική ισχύς Φ/Β για την παραγωγή αυτής της ηλεκτρικής ενέργειας

1.602 KWp

Κόστος αυτών των Φ/Β

8,8 εκατ. €

1. Κόστος Φ/Β 1 ΚWp = 5.500 € 2. Παραγωγή Η.Ε. από Φ/Β στην Κρήτη 1 KWp = 1.450 KWH/Έτος

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Εικόνα 3. Ξηραντήρια ελαιοπυρήνας σε πυρηνελαιουργείο. Εικόνα 2. Ατμολέβητας με προεστία καύσης πυρηνόξυλου. Πίνακας 3. Ενδεικτικά στοιχεία επένδυσης Φ/Β γεννήτριας σε πυρηνελαιουργείο της Κρήτης Ονομαστική ισχύς Φ/Β γεννήτριας

150 ΚW p

Κόστος εγκατάστασης

825.000 Ευρώ

Ετήσια παραγόμενη ενέργεια

217.000 KWH

Εσοδα από την πώληση της ηλεκτρικής ενέργειας (0,4 Ευρώ/KWH)

87.000 Ευρώ ετησίως

Χρηματοδότηση της επένδυσης Επιχορήγηση 40%

330.000 Ευρώ

Τραπεζικός δανεισμός 30%

247.500 Ευρώ

Ιδια κεφάλαια 30%

247.500 Ευρώ

στους της επένδυσης) κάνουν τις επενδύσεις αυτές εφικτές σήμερα. Στο Πίνακα 3 παρουσιάζονται τα ενδεικτικά στοιχεία επένδυσης Φωτοβολταικής γεννήτριας σε πυρηνελαιουργείο της Κρήτης. Εκτός από τη χρήση φωτοβολταϊκών συστημάτων για την κάλυψη της καταναλισκόμενης στα πυρηνελαιουργεία ηλεκτρικής ενέργειας, αυτή θα μπορούσε επίσης να παραχθεί με τη χρήση πυρηνόξυλου. Ένα τέτοιο σύστημα περιλαμβάνει τη χρήση του πυρηνόξυλου για παραγωγή ατμού και στη συνέχεια την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (ή τη συμπαραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού) με ατμοστρόβιλους. Τα συστήματα αυτά έχουν χαμηλό βαθμό απόδοσης περίπου 20%, και δεν χρησιμοποιούνται σήμερα στην Ελλάδα. Στην περίπτωση αυτή, όπως και στην περίπτωση της Φ/Β τεχνολογίας, τα πυρηνελαιουργεία μπορούν να καλύψουν όλες τις ενεργειακές τους ανάγκες με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

ατμόσφαιρα, καθώς η χρήση της βιομάζας για παραγωγή ενέργειας θεωρείται ότι έχει μηδενικές εκπομπές CO2. Ταυτόχρονα η χρήση φωτοβολταϊκών συστημάτων για τη παραγωγή της απαραίτητης ηλεκτρικής ενέργειας για τη λειτουργία των πυρηνελαιουργείων, συμβάλλει στις μηδενικές εκπομπές CO2 λόγω της χρήσης ηλεκτρισμού. Τέλος η χρήση του παραγόμενου από τα πυρηνελαιουργεία πυρηνόξυλου σαν καυσίμου σε εξωτερικούς χρήστες, συμΠίνακας 4. Μείωση των εκπομπών CO2 στα πυρηνελαιουργεία της Κρήτης λόγω της χρήσης βιομάζας και ηλιακής ενέργειας (φωτοβολταϊκής τεχνολογίας). Μείωση των εκπομπών CO2 λόγω της ιδιοκατανάλωσης 38.000 τν. πυρηνόξυλου για παραγωγή θερμότητας εντός των πυρηνελαιουργείων. Μείωση των εκπομπών CO2 που θα προκληθεί εάν η καταναλισκόμενη ηλεκτρική ενέργεια στα πυρηνελαιουργεία παραχθεί με φωτοβολταικά πλαίσια.

2.100 τν.

Μείωση των εκπομπών CO2 που προκαλείται λόγω της 50.600 τν. χρήσης του πυρηνόξυλου από εξωτερικούς χρήστες για παραγωγή θερμότητας αντί της χρήσης πετρελαίου.

βάλλει στη γενικότερη μείωση των εκπομπών CO2 στην ατμόσφαιρα. Συνεπώς η παραγωγή βιομάζας από τα πυρηνελαιουργεία και η μερική ιδιοκατανάλωσή της σε αυτά έχει σαν συνέπεια την αποφυγή σημαντικών εκπομπών CO2 στην ατμόσφαιρα λόγω της χρήσης της ανανεώσιμης αυτής ενεργειακής πηγής. Στο Πίνακα 4 φαίνεται η μείωση των εκπομπών CO2 στα πυρηνελαιουργεία της Κρήτης λόγω της χρήσης βιομάζας και της πιθανής χρήσης ηλιακής ενέργειας σε αυτά.

Συμπεράσματα Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα πυρηνελαιουργεία της Κρήτης Η χρήση της βιομάζας για την κάλυψη των θερμικών αναγκών των πυρηνελαιουργείων της Κρήτης αντί του πετρελαίου συνεπάγεται αποφυγή της έκλυσης CO2 στην 38

Τα πυρηνελαιουργεία αποτελούν εργοστάσια τα οποία παράγουν σαν παραπροϊόν το πυρηνόξυλο, που αποτελεί άριστο καύσιμο και είναι μια ανανεώσιμη πηγή ενέργειας (βιομάζα). Για τη λειτουργία τους καταναλώνουν σαν καύσιμο για την παραγωγή θερμότητας σημαντικό μέρος του πυρηνόξυλου που παράγουν, και πολύ μικρές ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας. Εφόσον χρησιμοποιήσουν φωτο-

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ βολταϊκά πλαίσια για την παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνουν, τότε ουσιαστικά η λειτουργία τους πραγματοποιείται με τη χρήση Ανανεώσιμων Ενεργειακών Πόρων (Βιομάζα, ηλιακή ενέργεια), χωρίς τη χρήση συμβατικών καυσίμων. Οι απαιτούμενες επενδύσεις για τα προαναφερθέντα φωτοβολταϊκά πλαίσια δεν είναι μεγάλες και είναι οικονομικά ελκυστικές με τα παρεχόμενα σήμερα από την πολιτεία οικονομικά κίνητρα. Η μείωση των εκπομπών CO2 που προκαλείται λόγω της ιδιοκατανάλωσης βιομάζας και λόγω της πώλησης του εναπομείναντος πυρηνόξυλου σε εξωτερικούς χρήστες για την παραγωγή θερμότητας είναι σημαντική. Αντίθετα, η μείωση των εκπομπών CO2 που θα προκληθεί εφόσον τα εργοστάσια αυτά χρησιμοποιήσουν φωτοβολταικά πλαίσια για να παράξουν την ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνουν είναι αρκετά μικρότερη.

Βάλτε ελαιόλαδο σε εστιατόρια και ταβέρνες, προτρέπει ο νομάρχης Λέσβου «Είναι απαράδεκτο να υπάρχουν μαγαζιά στη Μυτιλήνη και σε όλη τη Λέσβο, που χρησιμοποιούν σπορέλαιο», είπε ο νομάρχης Λέσβου κ. Παύλος Βογιατζής, ανοίγοντας τη συνέντευξη τύπου στην οποία παρουσιάστηκε το σήμα ποιότητας για τα εστιατόρια και τις ταβέρνες που χρησιμοποιούν αποκλειστικά παρθένο και έξτρα παρθένο ελαιόλαδο Λέσβου. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε πέρυσι το Σεπτέμβριο χωρίς μεγάλη επιτυχία (τότε αφορούσε μόνο το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο) και σήμερα επανέρχεται αναμορφωμένο, καθώς περιλαμβάνει τόσο το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο, όσο και το παρθένο ελαιόλαδο που παράγεται στη Λέσβο. Στόχος είναι να προωθηθεί η κατανάλωση ελαιολάδου, ώστε να αυξηθούν οι πωλήσεις του προϊόντος, κάτι που θα έχει θετικές συνέπειες συνολικά στην οικονομία της Λέσβου. Παράλληλα, η αποκλειστική χρήση του ελαιολάδου θα λειτουργήσει θετικά για την υγεία των καταναλωτών. Ο αντινομάρχης, κ. Χάρης Γραμμός κατά τη διάρκεια συνέντευξης τύπου, μεταξύ άλλων, είπε πως «είναι ώρα ευθύνης για τους καταστηματάρχες. Διότι

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Ν. 3468/2006, Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και συμπαραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας υψηλής απόδοσης και λοιπές διατάξεις. ΦΕΚ 129, 27/6/2006. 2. Γ. Βουρδουμπάς, «Η ελιά και η παραγωγή ενέργειας από τα προϊόντα της». Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2007, σελ. 42-47. 3. Γ. Βουρδουμπάς και Κ. Αντωνάκης, «Δυνατότητες χρησιμοποίησης του πυρηνόξυλου για τη θέρμανση των νοσοκομείων Χανίων και Ηρακλείου Κρήτης». Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 3/2004, σελ. 50-54. 4.

Γ. Βουρδουμπάς, «Οι εκπομπές CO2 στην Κρήτη από τη χρήση συμβατικών καυσίμων και πολιτικές για τη μείωσή τους», στο συνέδριο «Ενέργεια και Ανάπτυξη στην Κρήτη» που διοργάνωσε το ΙΕΝΕ στα Χανιά στις 26-27 Μαίου 2006, Πρακτικά σελ. 9-13.

5. Γ. Βουρδουμπάς, «Δυνατότητες δημιουργίας σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από βιομάζα στην Κρήτη», Γεωργία - Κτηνοτροφία, Απρίλιος 2001, σελ. 44-49.

η αποκλειστική χρήση του ελαιολάδου θα βοηθήσει την οικονομία του νησιού μας, θα συμβάλει στην καλή υγεία των καταναλωτών και φυσικά θα συμβάλει στην αύξηση της δικής τους πελατείας.». Την πλήρη στήριξη της πρωτοβουλίας αυτής σημείωσε και η διευθύντρια της Διεύθυνσης Αγροτικής Ανάπτυξης της νομαρχίας Λέσβου, κ. Χρυσούλα Τζαννή, υπογραμμίζοντας τις ευεργετικές επιπτώσεις που θα έχει η χρήση ελαιολάδου.

Έντονο ενδιαφέρον Ινδών επιχειρηματιών για το ελληνικό ελαιόλαδο και τα ελληνικά κρασιά Το έντονο ενδιαφέρον Ινδών επιχειρηματιών για το ελληνικό ελαιόλαδο και τα ελληνικά κρασιά ξεχώρισε από τις συνολικά 1.000 συναντήσεις μεταξύ 95 Ελλήνων εξαγωγέων και 34 ξένων εισαγωγέων (Ινδία, Ρωσία, Ουκρανία, ΗΠΑ και Κίνα), που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της διεθνούς εκδήλωσης αγροτικών προϊόντων και τροφίμων, που διοργάνωσε ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Βορείου Ελλάδας (ΣΕΒΕ) σε Θεσσαλονίκη και Βέροια.

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τεχνικές παραγωγής σποροφύτων στέβιας Ηλίας Ντζάνης1 και Π.Χ. Λόλας2 1

Γεωπόνος ΝΑ Αιτ/νίας, ΚΣΕ Αγρινίου, ΕΘΙΑΓΕ 2 Καθηγητής (Σ) Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Η πειραματική καλλιέργεια από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και το ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. (Καπνικοί Σταθμοί Έρευνας Αγρινίου και Καρδίτσας) του φυτού στέβια προκάλεσε το ενδιαφέρον πολλών παραγωγών σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας και δημιούργησε μία σημαντική δυναμική για τη μελέτη της βιολογίας του φυτού και την ανάπτυξη καλλιεργητικών πρακτικών. Τα έως τώρα αποτελέσματα δείχνουν ότι κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις η στέβια σύντομα μπορεί να αποτελέσει μία νέα καλλιέργεια στην Ελλάδα αλλά και την Ε.Ε. Ένα σημαντικό στάδιο της καλλιέργειας της στέβιας, όπως του καπνού και άλλων καλλιεργειών, είναι η παραγωγή σποροφύτων σε σπορεία, παραδοσιακά, επιπλέοντα και μη επιπλέοντα. Στο άρθρο αυτό παρουσιάζονται αποτελέσματα και εμπειρίες των πειραματισμών παραγωγής σποροφύτων σε επιπλέοντα και μη επιπλέοντα σπορεία κατά την τελευταία τριετία στη χώρα μας, όση δηλαδή και η διάρκεια της παρουσίας του φυτού αυτού στην Ελλάδα. Στόχος αυτής της εργασίας είναι να δοθούν με απλό-κατανοητό τρόπο οι πρακτικές και οι τεχνικές παραγωγής σποροφύτων, που μπορεί να εφαρμοστούν από τους μελλοντικούς καλλιεργητές της στέβιας στην Ελλάδα. Επισημαίνεται ότι ή στέβια δεν έχει πάρει ακόμη από την ΕΕ τις σχετικές εγκρίσεις που απαιτούνται για τις διάφορες χρήσεις της.

1. Γενικά Η στέβια (Stevia rebaudiana Bertoni, Οικ. Asteraceae) είναι ένα πολυετές ποώδeς φυτό με μορφή μικρού θάμνου (Εικ. 1). Έχει παραγωγική ζωή 4-7 έτη, σχετικά πλούσιο ριζικό σύστημα μετά το πρώτο έτος και εύθραυστους βλαστούς που φέρουν μικρά ελλειπτικά φύλλα ζωηρού πράσινου χρώματος. Το ύψος των φυτών στο στάδιο συλλογής κυμαίνεται περί τα 60 cm, ενώ κάτω από ορισμένες καλλιεργητικές συνθήκες μπορεί να φτάσει το 1,00 m ή και λίγο περισσότερο. Το φυτό αναπτύσσεται σε ένα ευρύ φάσμα εδαφικών τύπων, αρκεί τα εδάφη αυτά να εξασφαλίζουν σταθερό εφοδιασμό του φυτού με νερό και να έχουν επαρκή στράγγιση. Η στέβια, στις περιοχές καταγωγής της και σε ορισμένες περιοχές της υποτροπικής ζώνης, αναπτύσσεται ως πολυετής θάμνος. Όμως, σε περιοχές με μεγαλύτερο γεωγραφικό πλάτος (χαμηλές θερμοκρασίες το χειμώνα) όπου οι μεγάλης διάρκειας ημέρες ευνοούν τις αποδόσεις σε φύλλα και την περιεκτικότητα σε στεβιοσίδη, καλλιεργείται ως ετήσιο φυτό (1, 2, 3, 5). Για τις συνθήκες της χώρας μας και για τις ποικιλίες που δοκιμάστηκαν, η στέβια αρχίζει να ανθίζει σταδιακά μετά τις 60 ημέρες από τη μεταφύτευση, συνήθως μετά τις 75 ημέρες, με την άνθιση να διαρκεί για αρκετό καιρό. Τα μικρά λευκά άνθη, εξαιρετικά ελκυστικά από τις μέλισσες, βρίσκονται ανά 4-5 σε μία «κεφαλή» και οι «κεφαλές» ανά 2-6 αναπτύσσονται σε μικρούς κορύμβους. Οι κόρυμβοι με τη σειρά τους τακτοποιούνται σε χαλαρές φόβες. Οι σπόροι περιέχονται σε μικρά αχαίνια μήκους 2-3 mm και 42

Εικ. 1. Η στέβια είναι ένα πολυετές ποώδeς φυτό με μορφή μικρού θάμνου

κάθε αχαίνιο φέρει πάππο από 20 περίπου προεξέχοντα τριχίδια (4, 5). Η στέβια πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα, που ριζοβολούν σχετικά εύκολα, αλλά η μέθοδος αυτή έχει υψηλό εργατικό κόστος, αφού απαιτούνται πολλά φυτά ανά στρέμμα. Ο πολλαπλασιασμός με απ’ ευθείας σπορά στο χωράφι είναι τεχνικά και πρακτικά αδύνατος, αλλά και οικονομικά ασύμφορος, λόγω κυρίως του μικρού μεγέθους του σπόρου καθώς και της σχετικά μικρής βλαστικής ικανότητας που έχουν οι σπόροι του φυτού αυτού (2, 5). Η μειωμένη βλαστική ικανότητα των σπόρων της στέβιας είναι ένας σημαντικός παράγοντας ο οποίος πρέπει να λαμβά-

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

νεται υπ’ όψη για την καλλιέργεια του φυτού. Παρόμοια προβλήματα παρατηρήθηκαν και στη χώρα μας κατά την εγκατάσταση των πρώτων πειραματικών καλλιεργειών. Κοστολογικά μάλιστα στοιχεία από τις πρώτες πειραματικές καλλιέργειες αναδεικνύουν το κόστος παραγωγής σποροφύτων ως τον πρώτο και μεγαλύτερο συντελεστή του κόστους παραγωγής, αφού μαζί με το κόστος μεταφύτευσης μπορεί να ξεπεράσει το 50% του συνολικού κόστους παραγωγής (5). Αυτή η παράμετρος είναι πολύ σημαντική στις περιπτώσεις που η καλλιέργεια της στέβιας γίνεται ετήσια. Ο λόγος αυτός επέβαλε την ανάγκη βελτίωσης των τεχνικών παραγωγής σποροφύτων και την αξιολόγηση των υφισταμένων μεθόδων. Στο Κ.Σ.Ε Αγρινίου τα έτη 2006-2007 και 2008 χρησιμοποιήθηκαν δύο τεχνικές παραγωγής σποροφύτων στέβιας που περιγράφονται κατωτέρω με την παρατήρηση ότι οι τεχνικές, τα μέσα και τα αποτελέσματα αφορούν τις κλιματικές συνθήκες της περιοχής, όπου έγιναν οι εφαρμογές αυτές.

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ λία και η στήριξη των νεαρών φυταρίων. Οι δίσκοι με τα φυτά επιπλέουν σε νερό που περιέχει θρεπτικό διάλυμα και υπάρχει μέσα σε ειδικά κατασκευασμένες λεκάνες (έτσι και η ονομασία επιπλέοντα σπορεία). Οι λεκάνες αυτές κατασκευάζονται με απλά υλικά μέσα σε θερμοκήπια διαφόρων τύπων ή σε σπορεία υπό κάλυψη. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να εξασφαλίζονται ελεγχόμενες θερμοκρασίες για την ανάπτυξη των φυταρίων και καλές συνθήκες αερισμού και υγιεινής των χώρων. Καλλίτερη θερμοκρασία για τη βλάστηση των σπόρων της στέβιας θεωρείται το επίπεδο των 200 C. Ένα εύρος μεταξύ των 15 και 300 C κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης θεωρείται ευνοϊκό για την καλή ανάπτυξη του φυτού και την εφαρμογή των απαραίτητων φροντίδων (5). Μεγαλύτερες θερμοκρασίες από 27-280 C δημιουργούν προβλήματα στην ανάπτυξη του φυτού ενώ θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 300 C μέσα στο θερμοκήπιο πρέπει να αποφεύγονται γιατί μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά εγκαύματα.

2.2. Το Θερμοκήπιο - Σπορείο 2. Παραγωγή σποροφύτων σε επιπλέοντα σπορεία (Float System)

2.1. Η μέθοδος Η μέθοδος αυτή είναι καλά γνωστή από την παραγωγή σποροφύτων καπνού, έχει ευρεία εφαρμογή σε όλο τον κόσμο, έχει περιγραφεί αρκετά, ιδίως από τον πρώτο γράφοντα, έχει εφαρμοστεί για την παραγωγή σποροφύτων

Για την εφαρμογή της μεθόδου δεν απαιτείται ιδιαίτερος τύπος θερμοκηπίου. Μπορεί να χρησιμοποιηθούν και απλές θερμοκηπιακές κατασκευές. Στην περιοχή Αγρινίου χρησιμοποιήθηκαν τα απλά χωρίς θέρμανση θερμοκήπια παραγωγής καπνοφυταρίων (Εικ. 2). Επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθούν, ή να κατασκευαστούν, χαμηλής κάλυψης (όχι κάτω από 1.0 μ. ύψος) σπορεία (Εικ. 3). Σε κάθε περίπτωση η όποια κατασκευή πρέπει να διασφαλίζει δυνατότητες για έλεγχο στην επιθυμητή θερμοκρασία του χώρου ανάπτυξης, επαρκή αερισμό και συνθήκες υγιεινής, αφού το θρεπτικό διάλυμα δεν ανανεώνεται, αλλά συμπληρώνεται και κατά συνέπεια οι κίνδυνοι ανάπτυξης ασθενειών είναι αυξημένοι.

2.3. Οι λεκάνες ανάπτυξης

Εικ. 2. Λεκάνες σε επιπλέον σπορείο σε κανονικό θερμοκήπιο

και άλλων φυτών και οι παραγωγοί της περιοχής Δ, Ελλάδας αλλά και άλλων περιοχών είναι εξοικειωμένοι με τις τεχνικές της, αφού τη χρησιμοποίησαν για αρκετά χρόνια με επιτυχία στην καλλιέργεια των καπνών Βιρτζίνια (6). Το σύστημα επίπλευσης (FS για συντομία) είναι ένα κλειστού τύπου υδροπονικό σύστημα. Τα φυτά αναπτύσσονται σε ατομικές θέσεις (κυψελίδες) που υπάρχουν σε ειδικούς δίσκους από διογκωμένη πολυστερόλη (φελιζόλ) ή πλαστικό. Οι ατομικές θέσεις – κυψελίδες – γεμίζονται συνήθως με μίγμα τύρφης/περλίτη, όπου γίνεται η ριζοβο-

Οι λεκάνες ανάπτυξης κατασκευάζονται σε απόλυτα ισοπεδωμένο, επίπεδο και καθαρό έδαφος με απλά μέσα, όπως σανίδες πλάτους 20 cm, τούβλα ή τσιμεντόλιθοι με ανάλογες διαστάσεις (Εικ. 2, 3). Ακόμη, σε περιπτώσεις πολλαπλής χρήσης των θερμοκηπίων μπορεί να γίνουν μονιμότερες κατασκευές από τσιμέντο. Η στεγανότητα των λεκανών διασφαλίζεται με τη χρήση φύλλου πολυαιθυλενίου, που πρέπει να είναι ακέραιο, συνεχές και ανθεκτικό και να καλύπτει πλήρως τον πυθμένα και τις πλευρές των λεκανών. Οι διαστάσεις των λεκανών ποικίλουν ανάλογα με τις ανάγκες, τα διαθέσιμα μέσα και χώρους. Συνήθως στην πράξη οι διαστάσεις είναι 2.0 x 10.0 x 0.2 m γιατί ευνοούν τους ελέγχους και τις λοιπές φροντίδες. Επειδή το μέσο ανάπτυξης είναι το νερό και η μετάδοση ασθενειών του λαιμού και του ριζικού συστήματος των φυτών πολύ εύκολη και γρήγορη, θα πρέπει να αποφεύγονται μεγάλα μεγέθη λεκανών. Αυτή η τακτική, των μικρών, διαχωρισμένων λεκανών, περιορίζει το μέγεθος των ζημιών σε περίπτωση εκδήλωσης μεταδοτικών ασθενειών. Το ύψος του νερού-θρεπτικού διαλύματος μέσα στις λεκάνες

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Εικ. 3. Χαμηλής κάλυψης (όχι κάτω από 1.0 μ. ύψος) μη επιπλέοντα σπορεία

φτάνει μέχρι τα 15 cm και σπανίως τα 20 cm.

2.4. Οι δίσκοι (τελάρα) σποράς Οι δίσκοι σποράς είναι κατασκευασμένοι από ελαφρύ υλικό (συνήθως διογκωμένη πολυστερίνη, φελιζόλ) για να επιπλέουν στο νερό (Εικ. 2). Είναι χωρισμένοι σε κελιά-κυψελίδες, όπου τοποθετείται το υπόστρωμα ανάπτυξης και γίνεται η σπορά. Στην αγορά υπάρχουν τυποποιημένοι τύποι δίσκων σε διάφορες διαστάσεις, με διαφορετικό σχήμα, όγκο και πυκνότητα κυψελών ο κάθε τύπος (Εικ. 4). Η επιλογή του τύπου των δίσκων εξαρτάται από το είδος του φυτού που θα αναπτυχθεί, το χρόνο παραμονής των φυτών στους δίσκους, τον τρόπο μεταφύτευσης στο χωράφι των φυταρίων που θα παραχθούν και το επιδιωκόμενο κόστος παραγωγής. Μεγάλες πυκνότητες σποράς ανά μονάδα επιφάνειας οδηγούν βέβαια σε μειωμένο κόστος, αλλά ενέχουν μεγάλους κινδύνους ανάπτυξης ασθενειών και παραγωγής χαμηλής ποιότητας φυταρίων με μειωμένη ικανότητα προσαρμογής στις συνθήκες αγρού μετά τη μεταφύτευση. Από τη μέχρι τώρα εμπειρία έχει βρεθεί ότι δεν θα πρέπει να ξεπεραστεί το όριο των 1000 σποροφύτων ανά τ.μ., που αντιστοιχεί σε επιλογή τυποποιημένων δίσκων 198 θέσεων με διαστάσεις 57x33 cm και πάχος (ύψος) 5,5 cm. Ο όγκος του κάθε κελιού δεν πρέπει να είναι μικρότερος των 25 cm3. Γενικά, για καλλίτερης ανάπτυξης και ζωηρότερα φυτά θα πρέπει να επιλέγονται μικρότερες πυκνότητες σποράς και σχετικά μεγαλύτεροι όγκοι ατομικών θέσεωνκυψελίδων.

2.5. To υπόστρωμα ή μίγμα ανάπτυξης Ως υπόστρωμα ανάπτυξης των φυταρίων στο FS χρησιμο44

ποιούνται διάφορα μίγματα τύρφης με περλίτη ή βερμικουλίτη. Η αναλογία τύρφης/περλίτη, ή τύρφης/βερμικουλίτη ή τύρφης/περλίτη+βερμικουλίτη, μπορεί να ποικίλει σε ένα εύρος από 50:50 έως 70:30. Μίγματα πέρα από τα όρια αυτά δεν έχουν αποδειχθεί στην πράξη κατάλληλα και καλό είναι να αποφεύγονται πριν δοκιμαστούν με τη δέουσα προσοχή. Τα μίγματα υπάρχουν έτοιμα στην αγορά. Η ποιότητα του μίγματος ανάπτυξης έχει πολύ μεγάλη σημασία για την επιτυχία της παραγωγής σποροφύτων. Γενικά, το υπόστρωμα πρέπει να έχει εγγυημένη και γνωστή σύνθεση, να είναι απολυμασμένο, να έχει λεπτό διαμερισμό χωρίς ξένες ύλες, να είναι ομοιόμορφο και ομοιογενές. Επιθυμητό είναι να μην περιέχει λιπάσματα, να έχει ελαφρώς όξινη αντίδραση (pH κοντά στο 6) και χαμηλή Ηλεκτρική Αγωγιμότητα. Κατ’ αυτό τον τρόπο ελέγχεται καλλίτερα η συγκέντρωση του θρεπτικού διαλύματος λίπανσης και αποφεύγονται προβλήματα κατά το φύτρωμα των σπόρων και την πρώτη ανάπτυξη των αρτίβλαστων φυταρίων. Το γέμισμα των κελιών των δίσκων γίνεται με το χέρι ή με ειδικές μηχανές. Το γέμισμα πρέπει να γίνεται με προσοχή ώστε να γεμίζουν με το μίγμα ομοιόμορφα όλα τα κελιά των δίσκων. Το σωστό γέμισμα των δίσκων σχετίζεται με το ποσοστό των στεγνών κυψελίδων, τις εναέριες ρίζες και το φύτρωμα των σπόρων (βλέπε παρακάτω). Οι στεγνές κυψελίδες είναι συχνό φαινόμενο στο FS και δημιουργούνται όταν: το μίγμα δεν είναι ομοιογενές και δεν έχει σωστή κοκκομετρική σύσταση, δεν έχει καλή αναλογία τύρφης/ περλίτη, είναι στεγνό και βέβαια όταν δεν γεμίζονται σε όλο το βάθος τα κελιά των δίσκων. Αντίθετα υπερβολική συμπίεση - πάκτωση του μίγματος στις κυψελίδες καθώς και πολύ μικρό ποσοστό συμμετοχής αδρανών υλικών στο μίγμα συντελεί στη εμφάνιση του φαινομένου των εναέριων ριζών. Το γέμισμα των δίσκων πρέπει να συγχρονίζεται με τη σπορά και την τοποθέτηση των δίσκων στις λεκάνες ανά-

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

μεταφυτεύεται όπως έχει στον αγρό και που όπως φαίνεται στην πράξη είναι προτιμότερος.

Εικ. 4. Πλαστικοί δίσκοι 84 θέσεων σε μη επιπλέοντα σπορεία

πτυξης για να αποφεύγονται προβλήματα από την παρατεταμένη έκθεση στις εξωτερικές συνθήκες και το συνακόλουθο στέγνωμα του υποστρώματος.

2.7. Γέμισμα δεξαμενών - Θρεπτικό διάλυμα 2.7.1. Το νερό

2.6. Σπόρος – σπορά Ο σπόρος της στέβιας είναι πολύ μικρός σε μέγεθος. Έχει μήκος περίπου 3 mm, σχήμα κυλινδρικό επίμηκες με λεπτές επιμήκεις ραβδώσεις και φέρει στο ένα άκρο πάππο αποτελούμενο από 20 περίπου μικρές τρίχες. Το βάρος των 1000 σπόρων είναι περίπου 0.25-0,30 g, δηλαδή σε ένα γραμμάριο περιέχονται 3500-4000 σπόροι (3, 5). Το μέγεθος αυτό σε συνδυασμό με το ιδιόμορφο σχήμα και την μειωμένη βλαστική του ικανότητα καθιστά τη σπορά ιδιαίτερα δύσκολη και επίπονη εργασία. Μέχρι να υπάρξει στην αγορά κουφετοποιημένος σπόρος, το θέμα της σποράς θα εξακολουθεί να είναι ένα σοβαρό πρόβλημα. Η σπορά γίνεται περί τις 55-60 ημέρες πριν τον επιδιωκόμενο χρόνο μεταφύτευσης. Υπάρχουν δύο επιλογές για τον τρόπο σποράς. Στην κλασσική επιλογή κατά τη σπορά τοποθετείται ένας σπόρος σε κάθε κελί. Η επιλογή αυτή οδηγεί σε μονοστέλεχα φυτά. Η άλλη επιλογή είναι να τοποθετούνται 3-4 σπόροι σε κάθε κελί. Η επιλογή αυτή οδηγεί σε πολυστέλεχο όρχο 2-3 φυταρίων ανά κελί, που

Το FS, όπως επισημάνθηκε στην αρχή, είναι ένα κλειστού τύπου υδροπονικό σύστημα παραγωγής σποροφύτων. Το νερό, συνήθως δεν ανακυκλώνεται και σπανίως ανανεώνεται, απλώς συμπληρώνεται, όταν ελαττωθεί από την εξατμισοδιαπνοή. Τα σπορόφυτα αντλούν τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία και ορισμένα φυτοφάρμακα από το νερό των δεξαμενών, όπου αυτά έχουν διαλυθεί. Το μίγμα ανάπτυξης, που τοποθετείται στις κυψέλες των δίσκων, αποτελεί κατά βάση την πρώτη κλίνη για τη βλάστηση του σπόρου και το μέσον για τη μετέπειτα ανάπτυξη του ριζικού συστήματος και τη στήριξη των φυταρίων. Επίσης, μέσα από το μίγμα αυτό μετακινούνται τα θρεπτικά στοιχεία μαζί με το νερό προς το φυτό. Γι’ αυτό και η ποιότητα του νερού, που θα χρησιμοποιηθεί για το γέμισμα των δεξαμενών και την παρασκευή του θρεπτικού διαλύματος, παίζει σημαντικό ρόλο στην επιτυχία του συστήματος παραγωγής σποροφύτων . Πρέπει συνεπώς το νερό που χρησιμοποιείται για το σκοπό αυτό να είναι καθαρό και πολύ καλής ποιότητας. Επιβάλλεται συνεπώς να γίνεται χημική ανάλυση του νε-

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ ρού, πριν αυτό χρησιμοποιηθεί, σε ένα από τα αναγνωρισμένα κρατικά ή ιδιωτικά εργαστήρια αναλύσεων. Για τη στέβια δεν εντοπίστηκαν στη διεθνή βιβλιογραφία δεδομένα ή μελέτες για παραγωγή σποροφύτων με το σύστημα επίπλευσης Χρησιμοποιήθηκαν τα στοιχεία που υπάρχουν για την παραγωγή σποροφύτων καπνού, που στην πράξη τα χρόνια αυτά έδωσαν πολύ καλά αποτελέσματα και γι’ αυτό φαίνεται ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν με μεγάλη ασφάλεια. Το επιθυμητό εύρος των στοιχείων του νερού, με βάση τα διεθνή δεδομένα για τα καπνοφυτάρια, φαίνεται στον Πίνακα 1. Στις περιπτώσεις που κριθεί απαραίτητο να διορθωθεί η αλκαλικότητα του θρεπτικού διαλύματος των λεκανών ανάπτυξης οι παραγωγοί πρέπει να απευθύνονται σε ειδικά εργαστήρια που θα δώσουν και τις σχετικές οδηγίες. Γενικά, πρέπει να μη χρησιμοποιούνται στάσιμα, ή από οποιαδήποτε αιτία μολυσμένα νερά.

2.7.2. Το γέμισμα των δεξαμενών Το γέμισμα των δεξαμενών ανάπτυξης με νερό γίνεται την ίδια, ή το πολύ την προηγούμενη ημέρα από την οποία θα γίνει η σπορά και θα τοποθετηθούν οι δίσκοι. Αν το γέμισμα των δεξαμενών με νερό γίνει πολύ νωρίτερα από τη τοποθέτηση των δίσκων, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα τη θέρμανση του νερού, πράγμα που ευνοεί την ανάπτυξη αλγών και αργότερα των τήξεων. Μία πολύ καλή πρακτική είναι οι δεξαμενές να γεμίζονται με νερό την προηγούμενη της τοποθέτησης των δίσκων ημέρα, την επόμενη να ελέγχεται η σταθερότητα της στάθμης του νερού για τυχόν διαρροές και αμέσως στη συνέχεια να τοποθετούνται οι σπαρμένοι δίσκοι. Έτσι διασφαλίζονται και οι συνθήκες ασφάλειας για τη σταθερότητα της κατασκευής και αποφεύγονται προβλήματα από τη θέρμανση του νερού. Οι δεξαμενές στην πρώτη αυτή φάση γεμίζονται μέχρι ένα ύψος 14-15 cm. Το ύψος αυτό για τα ελληνικά δεδομένα με την έντονη ηλιοφάνεια και τις μεγάλες σχετικά τιμές εξατμισοδιαπνοής είναι πολύ καλό για να εξασφαλίσει σταθερότερες συνθήκες θερμοκρασίας στο νερό των λεκανών και λιγότερες επεμβάσεις για τη συμπλήρωση της στάθμης του νερού. Οι ποσότητες νερού που απαιτούνται για να συμπληρωθεί μία λεκάνη διαστάσεων 10 m μήκος και 2 m πλάτος μέχρι και το ύψος των 15 cm είναι 3.0 κυβικά μέτρα νερού. Ο σωστός υπολογισμός του όγκου του νερού που περιέχει κάθε δεξαμενή είναι απολύτως απαραίτητος για να υπολογίζεται στη συνέχεια με ακρίβεια και η ποσότητα των λιπασμάτων και των φυτοφαρμάκων που θα διαλυθούν στο νερό αυτό.

2.7.3. Λίπανση - Παρασκευή θρεπτικού διαλύματος Τα φυτά, που παράγονται με υδροπονικό τρόπο, αντλούν τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία από το θρεπτικό διάλυμα των δεξαμενών. Για να παρασκευαστεί αυτό το θρεπτικό διάλυμα (νερό + λίπασμα), που πρέπει να υπάρχει σε κάθε δεξαμενή, μπορεί να χρησιμοποιηθούν στην πράξη διάφοροι τύποι σύν46

Πίνακας 1. Επιθυμητό εύρος των θρεπτικών στοιχείων στο νερό του FS σποροφύτων καπνού που χρησιμοποιήθηκε και στην παραγωγή σποροφύτων στέβιας Θρεπτικό στοιχείο

Επιθυμητό Θρεπτικό εύρος (mg/L) στοιχείο

Επιθυμητό εύρος (mg/L)

Νιτρικό άζωτο Φωσφόρος Κάλιο Ασβέστιο Μαγνήσιο Θείο Σίδηρος Μαγγάνιο

0-5 0-5 0 - 10 20 - 100 6 - 25 0 - 25 0-2 0-2

0-2 0-2 0-2 0-2 0 - 70 0 - 70 0-5 0-1

Ψευδάργυρος Χαλκός Βόριο Μολυβδαίνιο Νάτριο Χλώριο Αργίλιο Φθόριο

SAR (Λόγος Προσρόφησης Νατρίου): 0 – 4. E.C. (Ηλεκτρική Αγωγιμότητα): 0 - 0,75 mS/cm. Συνολικά Ανθρακικά (TC): 0 - 2 meq/L. Αλκαλικότητα (CaCO3): 0 - 100 mg/L

θετων υδατοδιαλυτών λιπασμάτων. Στις εφαρμογές που πραγματοποιήθηκαν την τριετία 2006-2008 χρησιμοποιήθηκαν με πολύ καλά αποτελέσματα δύο τύποι σύνθετων υδατοδιαλυτών λιπασμάτων, οι: 20-20-20 και 20-10-20. Μια πολύ καλή πρακτική με άριστα αποτελέσματα είναι να προστίθενται τα λιπάσματα στο νερό σε δύο δόσεις: Η πρώτη δόση, ως βασική λίπανση, εφαρμόζεται μέσα σε μία εβδομάδα από τη σπορά παρέχοντας 100 - 120 mg/L Αζώτου και χρησιμοποιώντας ως πηγή ένα από τα παραπάνω αναφερόμενα σύνθετα υδατοδιαλυτά λιπάσματα. Η δεύτερη δόση, ως ενισχυτική λίπανση, εφαρμόζεται 4-5 εβδομάδες μετά την πρώτη, παρέχοντας 30-50 mg/L αζώτου χρησιμοποιώντας αυτή τη φορά ως πηγή τη Νιτρική Αμμωνία, ή τα ίδια παραπάνω αναφερόμενα λιπάσματα. Αυτά υπό την προϋπόθεση ότι το μίγμα ανάπτυξης δεν περιέχει λιπάσματα ή περιέχει σε ελάχιστες συγκεντρώσεις. Γενικά, έχει βρεθεί, ότι μεγάλες δόσεις λιπασμάτων, ιδιαίτερα αζώτου, δίνουν τρυφερά και υδαρή φυτά, που δύσκολα προσαρμόζονται στις συνθήκες αγρού και είναι πιο ευαίσθητα στις ασθένειες. Επίσης, από υψηλές δόσεις λιπασμάτων στο θρεπτικό διάλυμα προκαλούνται ζημιές στο φύτρωμα και τα νεαρά σπορόφυτα λόγω της συγκέντρωσης αλάτων στο νερό και κυρίως στο υπόστρωμα (μίγμα) ανάπτυξης Ένα ακόμη σημείο ιδιαίτερης προσοχής είναι η στάθμη και ο όγκος του νερού των δεξαμενών. Το ελάχιστο ύψος νερού σε κάθε δεξαμενή δεν πρέπει να είναι κάτω από 10 cm. Κατά τη διάρκεια όμως της ανάπτυξης των φυταρίων η στάθμη του νερού κατεβαίνει λόγω της εξάτμισης και της διαπνοής των φυτών. Είναι συνεπώς αναγκαίο το νερό να συμπληρώνεται μέχρι την κανονική στάθμη. Η σταθερότητα της στάθμης και ο σωστός υπολογισμός του όγκου του νερού των δεξαμενών είναι, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, απολύτως απαραίτητα στοιχεία για τον ακριβή υπολογισμό της ποσότητας των λιπασμάτων και των φυτοφαρμάκων που θα χρησιμοποιηθούν και την αποφυγή προβλημάτων από τοξικότητες στοιχείων και φυτοφαρμάκων, ή ελλείψεις θρεπτικών στοιχείων. Μορφή αζώτου. Και στην παραγωγή φυταρίων της στέβι-

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ ας ακολουθούνται οι υποδείξεις για αποφυγή χρήσης ουρίας και ισόρροπη χρήση νιτρικού και αμμωνιακού αζώτου Επίσης, θα πρέπει τα λιπάσματα να διαλύονται πολύ καλά και να αναμειγνύονται ομοιόμορφα σε όλο τον όγκο το νερού. Η χρήση μιας μικρής μονοφασικής ηλεκτραντλίας για την ανάμειξη και ανακύκλωση του θρεπτικού διαλύματος των δεξαμενών είναι απαραίτητη.

2.8. Φύτρωμα Το φύτρωμα των σπόρων της στέβιας αρχίζει στους 12-130 C και είναι γρηγορότερη σε υψηλότερες μέχρι τους 200 C θερμοκρασίες (2, 3, 5). Στο εύρος αυτό το φύτρωμα γίνεται σε 15-20 ημέρες. Θερμοκρασίες πάνω από 300 C, τουλάχιστον με τα μέχρι τώρα δεδομένα, θα πρέπει να αποφεύγονται. Η μειωμένη βλαστική ικανότητα της στέβιας έχει πολύ καλά περιγραφεί από πολλούς και είναι κάτι το οποίο θα πρέπει να αναμένεται. Ποσοστά βλάστησης της τάξης 50% και πάνω θεωρούνται πολύ ικανοποιητικά, αν και στις δοκιμές του Αγρινίου και του Π. Θεσσαλίας το ποσοστό αυτό έφτασε το 75% για σπόρους που παράχθηκαν στο Κ.Σ.Ε. Αγρινίου και σε άλλες περιοχές στην Ελλάδα..

2.9. Κούρεμα φυτών

Εικ. 5. Κουρεμένα φυτά στέβιας μετά τη μεταφύτευση

Είναι μία τεχνική που έρχεται από τον καπνό, όπως και οι περισσότερες από τις προηγούμενες τεχνικές. Η τεχνική συνίσταται στο κόψιμο του στελέχους σε ένα ύψος 10-12 cm περίπου (Εικ. 5). Η τεχνική αυτή δίνει περισσότερα, ομοιόμορφα, πιο σκληρά και γρήγορα διακλαδιζόμενα φυτά.

2.10. Φυτοπροστασία Στα υδροπονικά συστήματα παραγωγής σποροφύτων πρέπει να επικρατούν άριστες συνθήκες καθαριότητας και να λαμβάνονται αυστηρά μέτρα φυτο-υγιεινής για την πρόληψη μετάδοσης ασθενειών. Ο λόγος αυτής της αυστηρότητας είναι προφανής: τα φυτά αναπτύσσονται με τις ρίζες τους συνεχώς μέσα στο νερό και, από τη στιγμή που θα εγκατασταθεί μία ασθένεια, η μετάδοσή της είναι πολύ γρήγορη και πιο εύκολη σε σύγκριση με τα κλασσικά σπορεία. Άλλωστε, σε περιπτώσεις εκδήλωσης μεταδοτικών ασθενειών, τα μέσα θεραπείας είναι ελάχιστα και η αποτελεσματικότητά τους περιορισμένη. Στα μέτρα πρόληψης περιλαμβάνονται: 1. Η καλή προστασία του χώρου των σπορείων. 2. Η κατασκευή του όλου χώρου των σπορείων με τρόπο που να μη επιτρέπεται η είσοδος επιφανειακών νερών (απορροής, στράγγισης ή βροχής), που μπορεί να μεταφέρουν χώματα ή μολύσματα ασθενειών από παρακείμενες εκτάσεις. 3. Η χρησιμοποίηση καθαρού νερού, τόσο για το πρώτο γέμισμα των δεξαμενών και την παρασκευή του θρεπτικού διαλύματος, όσο και για τη συμπλήρωση. 4. Ο καλός αερισμός του θερμοκηπίου για την αποφυγή συγκέντρωσης μεγάλης υγρασίας, που ευνοεί την εμ-

φάνιση ασθενειών. 5. Καλός έλεγχος της θερμοκρασίας του θερμοκηπίου στα όρια που αναφέρθηκαν. 6. Οι εργαζόμενοι στο χώρο των σπορείων πρέπει να φορούν καθαρά μέσα ατομικής προστασίας. 7. Να απομακρύνεται προσεκτικά η φυλλική μάζα που προκύπτει από το κούρεμα των φυτών. 8. Να αποφεύγεται το βρέξιμο των φύλλων των φυτών. 9. Οι διάδρομοι προσπέλασης και εργασίας να επιστρώνονται με αδρανές υλικό (π.χ. χαλίκι) και στην είσοδο κάθε μονάδας να τοποθετείται μία μικρή λεκάνη με απολυμαντικό υγρό (πυκνή διάλυση θειϊκού χαλκού ή χλωρίνης), όπου θα πρέπει οι εργαζόμενοι κάθε φορά να απολυμαίνουν τα υποδήματά τους. 10. Στα ανοίγματα του θερμοκηπίου να τοποθετείται ειδικό δίχτυ προστασίας, ώστε να αποτρέπεται η είσοδος εντόμων. 11. Να αποφεύγονται οι πολύ μεγάλες κατασκευές, όπου οι συνθήκες και δύσκολα ελέγχονται και δύσκολα ρυθμίζονται. 12. Οι λεκάνες ανάπτυξης δεν πρέπει να είναι πολύ μεγάλες. Καλό είναι για πρακτικούς λόγους το μήκος κάθε λεκάνης να φθάνει περίπου τα 10 m. Αν το θερμοκήπιο έχει μεγαλύτερο μήκος, η όλη επιφάνεια να μη διαμορφώνεται σε μία λεκάνη, αλλά να διαχωρίζεται σε περισσότερες λεκάνες με μικρότερο μήκος. Έτσι, αν υπάρξει πρόβλημα σε ένα σημείο, αυτό περιορίζεται σε μία λεκάνη και όχι σε όλο το θερμοκήπιο. Σε ότι αφορά τη χημική αντιμετώπιση των διαφόρων εχθρών και ασθενειών θα πρέπει εκ προοιμίου να τονιστεί ότι στην Ελλάδα το σύστημα αυτό είναι σχετικά πρόσφατο, γι’ αυτό δεν έχει μελετηθεί πλήρως και δεν υπάρχει μεγάλη

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ εμπειρία. Έτσι μεγαλύτερη σημασία αποδίδεται στα μέτρα πρόληψης και υγιεινής και λιγότερο στα μέτρα θεραπείας και καταστολής. Ένα επίσης ζήτημα πολύ σοβαρό προκύπτει από το γεγονός, ότι για το F.S. δεν υπάρχουν οι ειδικές εγκρίσεις από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, που απαιτούνται για την εφαρμογή ορισμένων σκευασμάτων. Από την μέχρι τώρα εφαρμογή του συστήματος στην παραγωγή σποροφύτων στέβιας δεν έχουν καταγραφεί προσβολές από έντομα ή ασθένειες. Ωστόσο, ως μέσο πρόληψης και για μία πρώτη διερεύνηση της ανοχής του φυτού σε ορισμένα σκευάσματα φυτοπροστασίας, τα τρία χρόνια δοκιμής του συστήματος εφαρμόστηκαν δοκιμαστικά ορισμένα σκευάσματα, που χρησιμοποιούνταν στην παραγωγή σποροφύτων καπνού, όπως: - Για την αντιμετώπιση των τήξεων (σήψης), χρησιμοποιήθηκαν στο νερό των δεξαμενών 30 κ.εκ. Previcur N-2 SL ( propamocarb) ανά κυβ. μέτρο νερού, όταν τα φυτάρια βρίσκονταν στο στάδιο του σταυρώματος. Ακολούθησε και δεύτερη εφαρμογή με το ίδιο σκεύασμα και στην ίδια δοσολογία 10 ημέρες περίπου πριν τη μεταφύτευση. - Προστατευτικά από πιθανές άλλες μυκητολογικές ασθένειες εφαρμόστηκε το Antracol 70 WP (propineb) με φυλλοψεκασμό στη δοσολογία των 200 g/100 L νερού από το σταύρωμα των φυτών και μετά. Τονίζεται, ότι κατά τους ψεκασμούς τα θερμοκήπια πρέπει να είναι ανοιχτά. Επίσης επισημαίνεται, ότι δεν υπάρχουν σχετικές εγκρίσεις για την καλλιέργεια και χρήση των προϊόντων του φυτού αυτού στην Ελλάδα και την ΕΕ. Κατά συνέπεια όλα όσα αναφέρονται στο παρόν άρθρο έχουν μόνο ενδιαφέρον για περαιτέρω επιστημονική έρευνα και δεν έχουν τη σημασία οδηγιών ή συμβουλών σε παραγωγές ευρείας κλίμακας. Με δεδομένο ότι η στέβια έχει λίγο χρόνο που έχει εισαχθεί στη χώρα μας και δεν έχει καλλιεργηθεί σε ευρεία κλίμακα, δεν έχουν καταγραφεί ή παρατηρηθεί σημαντικές προσβολές από έντομα ή ασθένειες. Αυτό όμως δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένο ως σταθερά και μόνιμη κατάσταση. Όταν η καλλιέργεια επεκταθεί και το φυτό εκτεθεί σε μεγαλύτερη πίεση περισσότερων βιολογικών παραγόντων, είναι πολύ πιθανόν να προκύψουν προβλήματα φυτοπροστασίας. Από τους ζωϊκούς εχθρούς σημειώνεται η σημαντική παρουσία των σαλιγκαριών. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού χρησιμοποιήθηκαν έτοιμα δολώματα Μεταλδεύδης, όπως και στα παραδοσιακά σπορεία, που διασπείρονται προληπτικά γύρω από τις δεξαμενές ανάπτυξης.

211. Ειδικά προβλήματα 2.11.1.Έλεγχος αλατότητας υποστρώματος Οι ζημιές από τα άλατα που δημιουργούν τα λιπάσματα είναι ένα συνηθισμένο πρόβλημα στο FS. Tα λιπάσματα, ως γνωστόν, προμηθεύουν τα θρεπτικά στοιχεία υπό μορφή αλάτων, που όταν διαλυθούν στο νερό περνούν στο υπόστρωμα ανάπτυξης. Υψηλές θερμοκρασί48

ες, χαμηλή σχετική υγρασία και μεγάλη ταχύτητα ανέμου αυξάνουν την ταχύτητα εξάτμισης από την επιφάνεια του υποστρώματος ανάπτυξης, πράγμα που οδηγεί στη συγκέντρωση αλάτων στο πάνω μέρος του μίγματος του σπόρου με δυσμενείς επιπτώσεις στην περαιτέρω ανάπτυξη των φυτών. Κατά συνέπεια στη λίπανση πρέπει να αποφεύγονται οι υπερβάσεις. Είναι προτιμότερο μάλιστα τα διάφορα μίγματα να μη περιέχουν καθόλου λιπάσματα, ή να περιέχουν σε ελάχιστες συγκεντρώσεις. Έτσι ρυθμίζονται καλλίτερα οι δόσεις των λιπασμάτων και οι συγκεντρώσεις των θρεπτικών στοιχείων στο διάλυμα ανάπτυξης. Ο έλεγχος της συγκέντρωσης αλάτων γίνεται εύκολα με τη μέτρηση της Ηλεκτρικής Αγωγιμότητας (EC) στο υπόστρωμα των κυψελίδων. Τα δείγματα λαμβάνονται τυχαία σε διάφορα μέρη του σπορείου-δεξαμενής, και στα δείγματα αυτά μετριέται η Ηλεκτρική Αγωγιμότητα. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι μετρήσεις με ανάγνωση: από 0,5 – 1,0 mmhs/cm θεωρούνται φυσιολογικές τιμές, 1,0 – 1,5 mmhs/cm είναι μέσου επιπέδου, ενώ τιμές πάνω από 1,5 mmhs/cm θεωρούνται πολύ υψηλές.

2.11.2. Η αντίδραση (pH) του νερού Το pΗ του νερού ποικίλλει από πηγή σε πηγή και μπορεί να κυμαίνεται από 5,0-8,5 για τα δεδομένα της χώρας μας. Στις ακραίες περιπτώσεις που δημιουργούνται προβλήματα στην ανάπτυξη των φυτών, το pΗ του θρεπτικού διαλύματος πρέπει να διορθώνεται σύμφωνα με τις οδηγίες του εργαστηρίου που έκανε την ανάλυση. Ως μέσον ρύθμισης είναι καλλίτερα να χρησιμοποιείται το θειϊκό οξύ και όχι το φωσφορικό οξύ, που είναι κοινό μέσον στις λοιπές υδροπονικές καλλιέργειες.

2.11.3 Εναέριες ή σπειροειδείς ρίζες Οι εναέριες ρίζες είναι πολύ συχνό φαινόμενο στο σύστημα επίπλευσης με αρνητικές επιπτώσεις στην αξιοποίηση και το κόστος των φυταρίων. Παρότι στα τρία χρόνια εφαρμογής του συστήματος για την παραγωγή σποροφύτων στέβιας δεν καταγράφηκε ως πρόβλημα, ωστόσο κρίνεται σκόπιμο να περιγραφεί, επειδή μπορεί στο μέλλον να παρουσιαστεί αν η μέθοδος επεκταθεί σε ευρεία κλίμακα. Ως αιτίες που προκαλούν τις εναέριες ρίζες αναφέρονται αρκετές. Κύριες όμως αιτίες θεωρούνται: α) η μεγάλη συμπίεση του μίγματος μέσα στις κυψελίδες κατά το γέμισμα των δίσκων, β) οι τοπικές συνθήκες περιβάλλοντος σε κάποια σημεία του θερμοκηπίου (απότομες μεταβολές στη σχετική υγρασία, ή, όταν το υπόστρωμα ξηραίνεται επιφανειακά, ενώ στο βάθος μπορεί να είναι πολύ υγρό ή και αντίθετα). Η αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού γενικά στηρίζεται στις εξής ενέργειες: – Επιλογή υποστρώματος καλής ποιότητας. – Ομοιόμορφο και σωστό γέμισμα των δίσκων. – Όχι μεγάλη συμπίεση του μίγματος μέσα στα κελιά - κυψελίδες. – Διατήρηση σταθερών συνθηκών θερμοκρασίας, υγρασίας και αερισμού σε όλα τα σημεία του θερμοκηπίου.

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

– Ελαφρά κάλυψη του σπόρου μετά τη σπορά με λεπτό στρώμα από βερμικουλίτη ή από το ίδιο μίγμα ανάπτυξης, και σε πάχος πάντως μικρότερο από 1 mm.

2.11.4. Τα άλγη Στο FS η εμφάνιση αλγών είναι ένα σύνηθες φαινόμενο, χωρίς να αποτελεί μεγάλο πρόβλημα, αφού τα ίδια τα άλγη δεν είναι παθογόνοι οργανισμοί. Ανταγωνίζονται όμως τα νεαρά φυτάρια σε οξυγόνο και με την υγρασία, που τοπικά συντηρούν, δημιουργούν έμμεσα συνθήκες ευνοϊκές για τη ανάπτυξη ασθενειών. Για την αντιμετώπιση των αλγών οι πρακτικές που εφαρμόζονται είναι προληπτικού χαρακτήρα και συνοψίζονται στα ακόλουθα: – Σωστή τοποθέτηση των δίσκων μέσα στις δεξαμενές ανάπτυξης, χωρίς να δημιουργούνται κενά μεταξύ των δίσκων καθώς, και μεταξύ των δίσκων και των πλευρών των δεξαμενών. Τα τυχόν κενά στις δεξαμενές θα πρέπει να καλύπτονται καλά με τεμάχια φελιζόλ έτσι, ώστε να μη υπάρχουν ελεύθερες επιφάνειες νερού εκτεθειμένες στο φως. – Καλή απολύμανση του μίγματος ανάπτυξης.

3. Παραγωγή σποροφύτων σε πλαστικούς δίσκους σε στερεό δάπεδο (μη επιπλέοντα σπορεία)

3.1. Γενικά Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται ευρύτατα στην παραγωγή σποροφύτων πολλών κηπευτικών, όπως: τομάτας, πιπεριάς κ.λ.π. και κατά συνέπεια είναι αρκετά γνωστή. Παρακάτω γίνεται μία συνοπτική περιγραφή του τρόπου που εφαρμόστηκε η μέθοδος αυτή για την παραγωγή σποροφύτων της στέβιας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και στο ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. - Καπνικό Σταθμό Έρευνας Αγρινίου.

3.2. Υλικά και μέσα Οι δίσκοι μπορεί να είναι από πλαστικό (Εικ. 4) ή φελιζόλ, εύκαμπτοι ή σκληροί. Κατά τις εφαρμογές στην τριετία 2006-2008 χρησιμοποιήθηκαν και οι δύο τύποι για δύο χρόνια με τα ίδια πολύ καλά αποτελέσματα. Οι διαστάσεις των πλαστικών δίσκων ήταν: α) 0.30x0.50 μ. με 84 θέσεις (πυκνότητα: 504 φυτά ανά τ.μ.) και 40 κυβ.εκ. όγκο κάθε κυψέλης, και β) 0.30x0.50 μ. με 40 θέσεις (πυκνότητα: 240 267 φυτά/τ.μ.) και 100 κυβ.εκ. όγκο κυψέλης. Ως υπόστρωμα χρησιμοποιήθηκε μίγμα τύρφης/περλίτη στην ίδια αναλογία 65/35% κατ΄ όγκον, όπως και στο σύστημα επίπλευσης στο ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. - Καπνικό Σταθμό Έρευνας Αγρινίου και έτοιμο εμπλουτισμένο υπόστρωμα στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

3.3. Σπορά Με δεδομένη τη μειωμένη βλαστικότητα του σπόρου της

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ στέβιας, τοποθετήθηκαν 3-4 σπόροι ανά κυψελίδα με στόχο τη μεταφύτευση στο χωράφι 2-3 φυτών ανά θέση. Η εμπειρία μάλιστα των πειραματισμών τα τελευταία τρία χρόνια έδειξε ότι υπάρχουν και δύο σοβαροί λόγοι για περισσότερους από ένα σπόρο ανά κυψελίδα. Ο ένας λόγος είναι η μειωμένη βλαστικότητα του σπόρου και ο άλλος ότι με δύο–τρία φυτά ανά κυψελίδα έχουμε και στο χωράφι δύο-τρία φυτά ανά θέση από την αρχή και συνεπώς μεγαλύτερη παραγωγή ανά φυτό Μετά τη σπορά και την τοποθέτηση των δίσκων πάνω στο χώμα στο δάπεδο του θερμοκηπίου (έτσι και η ονομασία μη επιπλέοντα σπορεία), ακολουθεί άρδευση του υποστρώματος μέχρι κορεσμού με καταιονισμό. Για την άρδευση χρησιμοποιούνται μικροεκτοξευτήρες προκειμένου να γίνεται καλλίτερη απορρόφηση του νερού από το υπόστρωμα στους δίσκους και να αποφεύγονται μετακινήσεις των σπόρων.

3.4. Φύτρωμα Δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο συστημάτων στο χρόνο που χρειάστηκε για να φυτρώσουν οι σπόροι.

3.5. Λίπανση Τα λιπάσματα εφαρμόστηκαν με το νερό της άρδευσης. Χρησιμοποιήθηκαν οι ίδιοι τύποι υδατοδιαλυτών λιπασμάτων του τύπου 20-10-20 και 20-20-20, όπως και στη περίπτωση του FS. Η πρώτη εφαρμογή έγινε με τον πλήρη σχηματισμό των 4 πρώτων φύλλων (σταύρωμα) του φυτού στη συγκέντρωση των 0.5 g λιπάσματος ανά λίτρο νερού και ανά τετραγωνικό μέτρο. Η δοσολογία αυτή αυξάνεται προοδευτικά σε 1.0 g, 1.5 g, και 2 g λιπάσματος/λίτρο νερού/τ.μ επιφάνειας σπορείου, ανάλογα με την ανάπτυξη των φυτών. Η συχνότητα εφαρμογής της λίπανσης ήταν ανά 5-7 ημέρες και ανάλογα με τις συνθήκες, την εμφάνιση και ανάπτυξη των φυταρίων. Η λίπανση εφαρμόζεται πάντοτε στην έναρξη της άρδευσης και ακολουθεί η άρδευση των φυταρίων με μικροκαταιονισμό για την αποφυγή «εγκαυμάτων» από τη συγκέντρωση αλάτων του λιπάσματος στα φύλλα. Η λίπανση σταματά περίπου 10 ημέρες πριν τη μεταφύτευση. Στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας το υπόστρωμα που χρησιμοποιήθηκε ήταν εμπλουτισμένο με θρεπτικά στοιχεία από τον κατασκευαστή και γι’ αυτό δεν χρειάστηκε να προστεθεί λίπασμα στο γέμισμα των δίσκων. Λίπανση έγινε μετά το φύτρωμα όταν τα φυτά σχημάτισαν τα τέσσερα πρώτα φύλλα (σταύρωμα) και περί τις 10 μέρες πριν την μεταφύτευση. Η λίπανση γίνονταν με νιτρική αμμωνία (1 kg/100 L νερό) ή με νιτρικό κάλιο (2 kg/100 L νερό) με το νερό του ποτίσματος των φυτών. Αμέσως μετά ακολουθούσε ελαφρύ πότισμα για «ξέπλυμα» του λιπάσματος από το φύλλωμα των φυτών. Ίσως με κάποια υποστρώματα να χρειασθούν τρεις λιπάνσεις με διαφορά 10 ημερών της πρώτης από τη δεύτερη.

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

3.9. Αποτελέσματα Η επί τρία χρόνια χρησιμοποίηση της μεθόδου έδωσε την ευκαιρία να εκτιμηθούν οι δυνατότητες ευρύτερης εφαρμογής. Τα φυτά που παρήχθηκαν ήταν άριστα από πλευράς υγείας, ανάπτυξης και ευρωστίας (Εικ. 6). Η εξαγωγή των φυταρίων από τις θήκες-θέσεις των δίσκων (τελάρων) κατά τη μεταφύτευση ήταν πολύ εύκολη και η αντοχή τους στις εξωτερικές συνθήκες αγρού πολύ καλή. Με δεδομένη την απλότητα της τεχνικής και την ευκολία προμήθειας των αναγκαίων υλικών, πιστεύεται ότι είναι δυνατή η παραγωγή σποροφύτων στέβιας από τους ίδιους τους παραγωγούς. Ασφαλώς απαιτείται και η σχετική τεχνική υποστήριξη από γεωτεχνικούς, σε μικρότερο βαθμό συγκριτικά με το σύστημα επίπλευσης.

4. Σύγκριση των δύο τεχνικών Εικ. 6. Καλά φυτά στέβιας έτοιμα για μεταφύτευση (δεξιά κουρεμένα)

3.6. Φυτοπροστασία Δεν καταγράφηκε εμφάνιση ασθενειών και εντόμων και γι’ αυτό δεν εφαρμόστηκε κανενός είδους πρόγραμμα φυτοπροστασίας. Όμως τα νεαρά φυτάρια της στέβιας φαίνεται ότι είναι ελκυστική τροφή για τα σαλιγκάρια, που αντιμετωπίστηκαν αποτελεσματικά με τη διασπορά δολωμάτων μεταλδεύδης περιμετρικά των θέσεων των τελάρων. Στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας χρειάστηκε να γίνει ένας ψεκασμός (με imidacloprid) για το θρίπα.

3.7. Ζιζάνια Στα επιπλέοντα και στα μη επιπλέοντα σπορεία δεν υπάρχει πρόβλημα ζιζανίων. Αυτός είναι ένας ακόμη σημαντικός λόγος να παράγονται τα φυτά σε επιπλέοντα ή μη επιπλέοντα σπορεία

3. 8. Σημεία προσοχής 3.8.1. Το υπόστρωμα Η ποιότητα του υποστρώματος και η καλή απολύμανσή του (από τον κατασκευαστή) παίζει καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία παραγωγής σποροφύτων.

3.8.2. Η σωστή υγρασία Με δεδομένες τις ιδιότητες του υποστρώματος και τη συμπεριφορά του στο νερό, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή να μη στεγνώσει το υπόστρωμα στα κελιά των δίσκων μέχρι και το «σταύρωμα» των φυταρίων. Ο έλεγχος του σπορείου πρέπει να γίνεται δύο φορές την ημέρα για την αποφυγή προβλημάτων στο φύτρωμα και τη πρώτη ανάπτυξη των φυτών. 50

Κατ’ αρχήν θα πρέπει να τονιστεί, ότι και με τις δύο μεθόδους μπορεί να παραχθούν άριστα σπορόφυτα στέβιας. Ωστόσο κρίνεται σκόπιμο να δοθούν ορισμένα συγκριτικά στοιχεία των δύο τεχνικών, όπως αυτές χρησιμοποιήθηκαν στο Κ.Σ.Ε Αγρινίου και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας κατά τη τριετία 2006-2008. – Η μέθοδος παραγωγής σε στερεό υπόστρωμα έδωσε πιο εύρωστα και καλύτερης ανάπτυξης φυτά σε σύγκριση με το σύστημα της επίπλευσης. Πιθανόν λόγω του μεγαλύτερου όγκου ριζόσφαιρας που αξιοποιούν τα φυτά και της μικρότερης πυκνότητας σποράς. – Τα φυτά σε στερεό υπόστρωμα και πλαστικά τελάρα εξάγονται πιο εύκολα σε σύγκριση με το FS, όπου οι ρίζες των σποροφύτων διεισδύουν στη μάζα του φελιζόλ και δύσκολα αποκολλώνται κατά την εξαγωγή τους για μεταφύτευση. – Τα σπορόφυτα σε στερεό υπόστρωμα και εύκαμπτα τελάρα ατομικών θέσεων δεν μεταφέρονται εύκολα σε μεγάλες αποστάσεις χωρίς ειδικό «αμπαλάρισμα». Η διαχείρισή τους κατά τη μεταφορά είναι πιο δύσκολη σε αντίθεση με τα φυτάρια των τελάρων του FS, που είναι ευχερέστερη. – Τα σπορόφυτα σε στερεό υπόστρωμα μεταφυτεύονται δυσκολότερα με τις κλασσικές φυτευτικές μηχανές, λόγω της μεγαλύτερης ριζόσφαιρας που έχουν ιδίως στην περίπτωση δίσκων με 44 θέσεις. Είναι προτιμότερο να χρησιμοποιούνται φυτευτικές μηχανές με κατακόρυφα περιστρεφόμενα κύπελλα. Αντίθετα τα σπορόφυτα του FS μεταφυτεύονται το ίδιο εύκολα με όλων των τύπων φυτευτικές μηχανές καθώς και με το χέρι. Αυτό επηρεάζει το κόστος εγκατάστασης της φυτείας. – Η μέθοδος παραγωγής σε στερεό τεχνητό υπόστρωμα απαιτεί συχνότερη παρακολούθηση σε σχέση με το FS. Κατά συνέπεια μειονεκτεί στον τομέα της διαχείρισης του εργατικού χρόνου. – Το κόστος παραγωγής ανά σπορόφυτο είναι ελαφρά υψηλότερο στη μέθοδο με στερεό υπόστρωμα. Συγκριτικά με το FS, το κόστος παραγωγής σε μη επιπλέοντα

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ σπορεία είναι περίπου κατά 25-30% μεγαλύτερο. – Ο χρόνος από τη σπορά μέχρι το στάδιο της μεταφύτευσης είναι για τις συνθήκες που επικράτησαν στην περιοχή μελέτης μεγαλύτερος κατά μία εβδομάδα περίπου στα μη επιπλέοντα σπορεία σε σχέση με το FS. – Το FS απαιτεί από τον παραγωγό περισσότερες τεχνικές γνώσεις και μεγαλύτερη προσοχή στην εφαρμογή των διαφόρων φροντίδων. Συνεκτιμώντας λοιπόν όλα τα ανωτέρω, καθώς και τα μέσα και τις δυνατότητες κάθε αγροτικής εκμετάλλευσης, εναπόκειται στον ίδιο το παραγωγό να αποφασίσει την επιλογή της μεθόδου. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Bhosle, S. 2004.Commercial cultivation of Stevia rebaudiana. Agrobios Newsletter.3: 43-45. 2. Columbus, M. 2003. The cultivation of Stevia, “Natures’ s Sweetener”. Agriculture and Agri-Food Canada. 3. Goettemoeller, J. and Ching A. 1999. Seed germination in Stevia rebaudiana. In J. Janick (ed.) Perspectives on new crops and new uses. ASHS Press, Alexandria, VA. 4. Λόλας Π. Χ. και Kienle, U.. 2008. Στέβια: Έρευνα ως μελλοντική εναλλακτική καλλιέργεια στην Ελλάδα, Ιδιότητες και Χρήσεις. Γεωργία-Κτηνοτροφία, 7/2008, σελ. 52-60. 5. Λόλας Π. Χ. 2009. Καλλιέργεια στέβιας: το Φυτό, Ιδιότητες, Χρήσεις, Έρευνα στην Ελλάδα. Eκδ. Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, σελ. 134. 6. Ντζάνης Η. 2003. Παραγωγή καπνοφυταρίων Βιρτζίνια με το υδροπονικό σύστημα (Float system). Γεωργία-Κτηνοτροφία, 2/2003, σελ.1639.

Νέο Βιβλίο

«Καλλιέργεια Στέβιας» Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζεται - περιγράφεται το φυτό, η ιστορία του, οι ιδιότητες και χρήσεις της στέβιας, όλες οι οδηγίες για την καλλιέργεια - παραγωγή του φυτού, τοξικολογία στέβιας, το κόστος - οικονομικότητα και τα ερευνητικά αποτελέσματα στην Ελλάδα. Σελ. 133, έγχρωμες εικόνες 34, πίνακες 44. Έκδοση: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Συγγραφέας Π. Λόλας, Πληροφορίες: τηλ. 6977233217.

ΠΑΣΕΓΕΣ: Στοπ στις επιδοτήσεις για όσους εισπράττουν λιγότερα από 400 ευρώ Υπέρ της περικοπής όλων των επιδοτήσεων στους αγρότες που εισπράττουν λιγότερα από 400 ευρώ, τάσσεται η ΠΑΣΕΓΕΣ, η οποία αναμένεται να καταθέσει και σχετική πρόταση στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, ενόψει των τελικών προτάσεων που πρέπει να αποστείλει η Ελληνική κυβέρνηση στην Κομισιόν για τη διαμόρφωση του νέου πλαισίου της ΚΑΠ. Αυτό γνωστοποίησε ο πρόεδρος της ΠΑΣΕΓΕΣ κ. Τζανέτος Καραμίχας, μιλώντας για τις αλλαγές που θα επιφέρει στον αγροτικό τομέα μετά το 2013 η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική, το απόγευμα της Δευτέρας 22/6, στη Λάρισα, στην αίθουσα εκδηλώσεων των εγκαταστάσεων της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Λάρισας - Τυρνάβου - Αγιάς. Όπως έχουμε γράψει στον ΑγροΤύπο, μέχρι την 1η Αυγούστου του 2009, η χώρα μας πρέπει να απαντήσει στην Ε.Ε. πώς θα κάνει τις περικοπές των ενισχύσεων, αν θα γίνουν ανά στρέμμα ή ανά ποσό. Ανά στρέμμα έχει δύο επιλογές: Να μην παίρνουν επιδοτήσεις όσοι έχουν μέχρι 4 στρέμματα ή έως 10 στρέμματα. Λόγω πολυτεμαχισμού του κλήρου στην Ελλάδα, η συγκεκριμένη πρόταση απορρίπτεται. Αν θα γίνει λοιπόν η περικοπή ανά ποσό, τότε η χώρα μας πρέπει να επιλέξει: Να μην παίρνουν επιδοτήσεις όσοι μέχρι τώρα λαμβάνουν μέχρι 100 ευρώ ετησίως ή μέχρι 400 ευρώ ετησίως; Αρχικά η ΠΑΣΕΓΕΣ ήταν υπέρ της περικοπής των επιδοτήσεων όσων λαμβάνουν έως 100 ευρώ ετησίως. Τώρα εξετάζει και το ενδεχόμενο της περικοπής μέχρι 400 ευρώ ετησίως, διότι είναι ελάχιστοι οι κατά κύριο επάγγελμα αγρότες που λαμβάνουν επιδοτήσεις έως αυτό το ποσό κάθε χρόνο. Όπως υπολογίζει η ΠΑΣΕΓΕΣ, από τους 400.000 αγρότες που ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία, οι 280.000 είναι μη κατά κύριο επάγγελμα αγρότες και το ποσό που θα προκύψει από την εξαίρεσή τους θα είναι περίπου 26 εκατ. ευρώ, τα οποία δεν θα χαθούν αλλά θα καταλήξουν στο Εθνικό Απόθεμα ή σε άλλους αγρότες μέσω μεταβιβάσεων. www.agrotypos.gr 23/6/2009

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Διαχρονική εξέλιξη των οικονομικών μεγεθών που προσδιορίζουν το γεωργικό εισόδημα Φώτιος Βακάκης Δρ Γεωπόνος – Γεωργοοικονομολόγος, Διευθύνων Σύμβουλος της «Βακάκης και Συνεργάτες ΑΕ - Σύμβουλοι Αγροτικής Ανάπτυξης»

Στο άρθρο αυτό μελετάται, με βάση τα στοιχεία της περιόδου 1995-2007, η εξέλιξη των οικονομικών μεγεθών που προσδιορίζουν το γεωργικό εισόδημα στη χώρα μας. Η ακαθάριστη αξία της παραγωγής (ΑΑΠ) του γεωργικού τομέα εμφανίζει σαφή πτωτική τάση σε συνδυασμό με σημαντική αύξηση της αξίας των εισροών, των αποσβέσεων, της πληρωνόμενης εργασίας και των ενοικίων γεωργικής γης. Το γεωργικό εισόδημα χωρίς τις επιδοτήσεις ήταν το 2007 μειωμένο κατά 46,7% σε σύγκριση με το 1995 αλλά, λόγω σημαντικής αύξησης των επιδοτήσεων κατά την περίοδο αυτή, η τελική μείωση του εισοδήματος (με τις επιδοτήσεις) διαμορφώθηκε στο 10,1%. Από τη μελέτη προκύπτουν επίσης ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με την εξέλιξη της εκατοστιαίας συμμετοχής των επιμέρους μεγεθών στην ΑΑΠ καθώς και μια πρόβλεψη της κατάστασης που αναμένεται για το 2013.

1. Διαχρονική εξέλιξη της ΑΑΠ του Γεωργικού Τομέα Η ακαθάριστη αξία παραγωγής (ΑΑΠ) του Γεωργικού Τομέα κυμάνθηκε μεταξύ 10,5 (2006) και 12,2 (2004), με μέσο ετήσιο όρο 11,5 δισεκατομμύρια €. Η διαχρονική εξέλιξή της (Διάγραμμα 1) παρουσιάζει έντονες ετήσιες διακυμάνσεις, σχεδόν μηδενική γραμμική συσχέτιση με το χρόνο και εμφανή πτωτική τάση, με συνολική μείωση 6,7% κατά την περίοδο 1995-2007 (7,7% σε σταθερές τιμές του 2000) και είναι το αποτέλεσμα της διακύμανσης των ετήσιων προσδιορισμών των συνιστωσών της: της ΑΑ Φυτικής Παραγωγής, της ΑΑ Ζωικής Παραγωγής και της αξίας των γεωργικών υπηρεσιών και πρώτης μεταποίησης. 1.1. Ακαθάριστη Αξία της φυτικής παραγωγής (Διάγραμμα 2): Η διαχρονική εξέλιξή της κυμάνθηκε από 6,9 (2006) έως 8,4 (2004), με μέσο ετήσιο όρο 8,0 δισεκατομμ. € και παρουσίασε έντονες ετήσιες διακυμάνσεις, χαμηλή γραμμική συσχέτιση με το χρόνο και εμφανή πτωτική τάση, με συνολική μείωση 11,9% την περίοδο 1995-2007 (αντίστοιχη μείωση 10,2% σε σταθερές τιμές του 2000). Η μείωση της ΑΑ φυτικής παραγωγής είναι αποτέλεσμα των ακόλουθων μεταβολών: (i) μείωση της αξίας του σίτου κατά 12,8%, των βιομηχανικών φυτών κατά 64,9%, των κτηνοτροφικών φυτών κατά 7,1% και του ελαιολάδου κατά 40,4%, (ii) αύξηση της αξίας του αραβοσίτου κατά 40,8%, των κηπευτικών κατά 33,9%, της πατάτας κατά 79,8%, 54

Διάγραμμα 1. Διαχρονική εξέλιξη της πορείας της ΑΑΠ του Γεωργικού Τομέα (εκατομμ. Ευρώ, τρέχουσες τιμές) .

Διάγραμμα 2. Διαχρονική εξέλιξη της πορείας της Ακαθάριστης Αξίας Φυτικής Παραγωγής (εκατομμ. Ευρώ, τρέχουσες τιμές).

Τα στατιστικά στοιχεία που τεκμηριώνουν τη διαχρονική εξέλιξη των οικονομικών μεγεθών που προσδιορίζουν το γεωργικό εισόδημα κατά την περίοδο 1995-2007, ελήφθησαν από την Eurostat και αφορούν στους ετήσιους «Λογαριασμούς Γεωργικού Εισοδήματος σε τρέχουσες τιμές».

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ Πίνακας 1. Συμμετοχή (%) της φυτικής παραγωγής, της ζωικής παραγωγής καθώς και της πρώτης μεταποίησης και των γεωργικών υπηρεσιών στην Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής του Γεωργικού Τομέα κατά τα έτη 1995, 2003 και 2007. Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής

Διάγραμμα 3. Διαχρονική εξέλιξη της πορείας της Ακαθάριστης Αξίας Ζωικής Παραγωγής (εκατομμ. Ευρώ, τρέχουσες τιμές).

Τρέχουσες τιμές 1995

2003

2007

Φυτικής παραγωγής

70,4

69,6

Ζωικής παραγωγής

23,1

23,7

6,5

6,7

Πρώτης μεταποίησης και γεωργικών υπηρεσιών

2001) έως 7,7% (2006, 2007) και κ.μ.ο. 6,9%.

Διάγραμμα 4. Διαχρονική εξέλιξη της πορείας της αξίας των γεωργικών υπηρεσιών και της πρώτης μεταποίησης (εκατομμ. Ευρώ, τρέχουσες τιμές).

των φρούτων κατά 31,9% και των κρασιών κατά 26,9%. Η συμμετοχή της φυτικής παραγωγής στην ΑΑΠ του Γεωργικού Τομέα, κατά την περίοδο 1995-2007, κυμάνθηκε από 65,7% (2006) έως 72,1% (1996) και κ.μ.ο. 69,6%. 1.2. Ακαθάριστη Αξία της ζωικής παραγωγής (Διάγραμμα 3): Η διαχρονική εξέλιξή της κυμάνθηκε από 2,4 (1996) έως 2,9 (2004, 2005), με μέσο ετήσιο όρο 2,7 δισεκατομμ. € και παρουσίασε ισχυρή γραμμική συσχέτιση με το χρόνο και ασθενή αυξητική τάση, με συνολική αύξηση 4,4% κατά την περίοδο 1995-2007 (αύξηση 1,2% σε σταθερές τιμές του 2000). Η αύξηση της ΑΑ ζωικής παραγωγής είναι το αποτέλεσμα των ακόλουθων μεταβολών: (i) η πτηνοτροφία αύξησε την αξία παραγωγής κρέατος πουλερικών κατά 14,7% και μείωσε εκείνη της παραγωγής αυγών κατά 18,8%, (ii) η χοιροτροφία μείωσε την αξία παραγωγής κρέατος κατά 6,9%, (iii) η αιγοπροβατοτροφία και η βοοτροφία μείωσαν την αξία παραγωγής κρέατος κατά 4,7% και 6,4%, αντίστοιχα και αύξησαν την αξία της παραγωγής γάλακτος κατά 17%. Η συμμετοχή της ζωικής παραγωγής στην ΑΑΠ του Γεωργικού Τομέα, κατά την διάρκεια της περιόδου 1995-2007, κυμάνθηκε από 21,2% (1996) έως 26,6% (2006) και κ.μ.ο. 23,5%. 1.3. Αξία των γεωργικών υπηρεσιών και της πρώτης μεταποίησης (Διάγραμμα 4): Η διαχρονική εξέλιξή της κυμάνθηκε από 0,75 (1995, 2001) έως 0,83 (2007), με μέσο ετήσιο όρο 0,79 δισεκατομμ. €, παρουσίασε εμφανή ανοδική τάση, μεγάλη διακύμανση από χρόνο σε χρόνο και, ως εκ τούτου, χαμηλή γραμμική συσχέτιση με το χρόνο και συνολική αύξηση 10,9%, την περίοδο 1995-2007 (μεταβολή 20,2% σε σταθερές τιμές του 2000). Η συμμετοχή των γεωργικών υπηρεσιών και της πρώτης μεταποίησης στην ΑΑΠ του Γεωργικού Τομέα κυμάνθηκε από 6,5% (1995,

Αποτέλεσμα των προαναφερομένων μεταβολών (μείωση της Ακαθάριστης Αξίας της φυτικής και αύξηση εκείνης της ζωικής παραγωγής και των γεωργικών υπηρεσιών και πρώτης μεταποίησης) είναι η προαναφερόμενη συνολική μείωση κατά 6,7% της ΑΑΠ του Γεωργικού Τομέα την περίοδο 1995-2007. Η εξέλιξη της συμμετοχής των τριών κλάδων στην ΑΑΠ του Γεωργικού Τομέα, σε τρία διακεκριμένα χρόνια της περιόδου 1995-2007, φαίνεται στον Πίνακα 1 (σε τρέχουσες τιμές). Από τα προαναφερόμενα στοιχεία διαφαίνεται εμφανής τάση μικρής αύξησης της συμβολής της ζωικής παραγωγής σε βάρος εκείνης της φυτικής παραγωγής. Η εμφανής αυτή τάση δεν υποστηρίζεται με συστηματικές ολοκληρωμένες παρεμβάσεις ώστε να καταστεί έντονα ανοδική, προκειμένου να υπάρξει οργανική σύνδεση της φυτικής παραγωγής με τη ζωική, ώστε αυτή να λειτουργήσει ως «βιολογικό εργοστάσιο» μετατροπής φυτικών προϊόντων σε ζωικά προϊόντα μεγαλύτερης προστιθέμενης αξίας. Η υποστήριξη της τάσεως αυτής με οργανωτικές καινοτομίες στη σύνδεση των γεωργών και κτηνοτρόφων, στην χωροθέτηση και οργάνωση των κτηνοτροφικών μονάδων και των μονάδων παραγωγής ζωοτροφών και στην εμπορευματοποίηση των κτηνοτροφικών προϊόντων, ώστε να δημιουργηθούν βιώσιμα τοπικά «δίκτυα» παραγωγής κτηνοτροφικών προϊόντων πιστοποιημένης ποιότητας και υψηλής προστιθέμενης αξίας, είναι στρατηγικής σημασίας για την ανάπτυξη του Γεωργικού Τομέα.

2. Διαχρονική εξέλιξη της αξίας των δαπανών παραγωγής Η προαναφερόμενη μείωση της ΑΑΠ του Γεωργικού Τομέα κατά 6,7% την περίοδο 1995-2007, συνδυάστηκε με τις ακόλουθες μεταβολές των επιμέρους δαπανών παραγωγής: 2.1. Αύξηση της αξίας των γεωργικών εισροών κατά 28,4% και των αποσβέσεων (ανάλωση παγίου κεφαλαίου) κατά 121,4% (Διάγραμμα 5), με αποτέλεσμα η Καθαρή Προστιθέμενη Αξία του Γεωργικού Τομέα να μειωθεί κατά 30,3%. Η διαχρονική εξέλιξη της αξίας των εισροών

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ ας (73,6%), των ζωοτροφών (25%) και των κτηνιατρικών εξόδων (22,7%) και στη μικρή μείωση της Αξίας των λιπασμάτων και εδαφοβελτιωτικών (3,9%) και εκείνης των προϊόντων φυτοπροστασίας και παρασιτοκτονιών κατά 8,1%), ενώ, η αύξηση της ετήσιας αξίας του αναλισκόμενου παγίου κεφαλαίου οφείλεται, κυρίως, στη μεγάλη συμμετοχή του μηχανολογικού εξοπλισμού στα πάγια κεφάλαια των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και στους υψηλούς ρυθμούς τεχνολογικής απαξίωσης του εξοπλισμού αυτού λόγω των ειδικών συνθηκών λειτουργίας και συντήρησης. Διάγραμμα 6. Διαχρονική εξέλιξη της αξίας της πληρωνόμενης εργασίας (εκατομμ. Ευρώ, τρέχουσες τιμές).

Διάγραμμα 7. Διαχρονική εξέλιξη της πορείας της πορείας της αξίας πληρωνόμενων ενοικίων γεωργικής γής (εκατομμ. Ευρώ, τρέχουσες τιμές).

2.2. Αύξηση της αξίας της πληρωνόμενης εργασίας κατά 134,2% (Διάγραμμα 6): Από τα στοιχεία του διαγράμματος τεκμηριώνεται εμφανής ανοδική τάση και έντονη γραμμική συσχέτιση με το χρόνο. Η αξία της πληρωνομένης εργασίας κυμάνθηκε από 0,41 (1997), έως 1,04 (2007), με μέσο ετήσιο όρο 0,69 δισεκατομμ. €. 2.3. Αύξηση της αξίας των ενοικίων γεωργικής γης κατά 76,5% (Διάγραμμα 7): Από τα στοιχεία του διαγράμματος τεκμηριώνεται έντονη ανοδική τάση και έντονη γραμμική συσχέτιση με το χρόνο. Η αξία των πληρωνομένων ενοικίων γεωργικής γης κυμάνθηκε από 0,29 (1995) έως 0,52 (2005), με μέσο ετήσιο όρο 0,41 δισεκατομμ. €, λόγω αύξησης των ενοικίων και των ενοικιαζομένων εκτάσεων. 2.4. Μείωση του φόρου επί της παραγωγής κατά 23% (Διάγραμμα 8): Από το διάγραμμα τεκμηριώνεται ότι η πορεία της ετήσιας αξίας των φόρων είναι φθίνουσα, χωρίς γραμμική συσχέτιση με το χρόνο και κυμάνθηκε από 0,10 (2001,2002,2003) έως 0,16 (1997), με μέσο ετήσιο όρο 0,13 δισεκατομμ. €.

Διάγραμμα 8. Διαχρονική εξέλιξη των πληρωνόμενων φόρων επί της παραγωγής (εκατομμ. Ευρώ, τρέχουσες τιμές).

2.5. Μείωση των πληρωνόμενων τόκων κατά 34,8% (Διάγραμμα 9): Από το διάγραμμα αυτό τεκμηριώνεται άτονη πτωτική τάση χωρίς γραμμική συσχέτιση με το χρόνο. Η ετήσια αξία των τόκων κυμάνθηκε από 0,61 (1995) έως 0,28 (2001), με μέσο ετήσιο όρο 0,39 δισεκατομμ. €.

3. Διαχρονική εξέλιξη του γεωργικού εισοδήματος Ο συνδυασμός των προαναφερομένων μεταβολών της ΑΑΠ του Γεωργικού Τομέα και της αξίας των γεωργικών εισροών, είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση του Γεωργικού Εισοδήματος:

Διάγραμμα 9. Διαχρονική εξέλιξη των πληρωνόμενων τόκων (εκατομμ. Ευρώ, τρέχουσες τιμές).

και της ανάλωσης παγίου κεφαλαίου παρουσιάζει ανοδική τάση και έντονη γραμμική συσχέτιση με το χρόνο. Η αξία των ενδιάμεσων εισροών κυμάνθηκε από 3,3 (1995) έως 4,2 (2007), με μέσο ετήσιο όρο 3,6 δισεκατομμ. €, ενώ η ανάλωση παγίου κεφαλαίου από 0,53 (1995) έως 1,2 (2007), με μέσο ετήσιο όρο 0,90 δισεκατομμ. €. Η αύξηση της αξίας των ενδιάμεσων εισροών οφείλεται στη σημαντική αύξηση της αξίας των σπόρων (36,3%), της ενέργει56

3.1. Εξέλιξη του γεωργικού εισοδήματος χωρίς τις άμεσες επιδοτήσεις (Διάγραμμα 10): Το Γεωργικό Εισόδημα (χωρίς τις άμεσες επιδοτήσεις) μειώθηκε από 6,2 το 1995 σε 3,3 δισεκατ. € το 2007, δηλαδή μειώθηκε, κατά την περίοδο αυτή, κατά 46,7% και, από 54,1% της ΑΑΠ του Γεωργικού Τομέα, που ήταν το 1995, έφθασε σε 30,9% το 2007. 3.2. Εξέλιξη των άμεσων επιδοτήσεων (Διάγραμμα 11):

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ Πίνακας 2. Τα επιμέρους οικονομικά μεγέθη το 1995 και το 2007. Επιμέρους οικονομικά μεγέθη ΑΑΠ Γεωργικού Τομέα

Διάγραμμα 10. Διαχρονική εξέλιξη της πορείας του γεωργικού εισοδήματος χωρίς άμεσες επιδοτήσεις (εκατομμ. Ευρώ, τρέχουσες τιμές).

Διάγραμμα 11. Διαχρονική εξέλιξη της πορείας των άμεσων επιδοτήσεων (εκατομμ. Ευρώ, τρέχουσες τιμές).

Ποσά (εκατομ. €) Εκατοστιαία μεταβολή 1995 2007 2007/1995 (+) 11.533,6 10.764,3 (-) 3.262,2

4.188,8

28,4

Ανάλωση παγίου κεφαλαίου

(-)

534,8

1.184,1

121,4

Αξία πληρωνόμενης εργασίας (-)

442,5

1.036,4

134,2

Αξία πληρωνόμενων ενοικίων (-)

288,0

508,5

76,5

Αξία πληρωνόμενων τόκων

(-)

610,3

398,1

-34,8

Αξία φόρων επί παραγωγής

(-)

160,7

123,8

-23,0

Γεωργικό Εισόδημα (χωρίς άμεσες επιδοτήσεις)

(=)

6.235,2

3.324,5

-46,7

Άμεσες επιδοτήσεις

(+)

257,6

2.510,7

874,7

Γεωργικό Εισόδημα με επιδοτήσεις

(=)

6.492,8

5.835,2

-10,1

Πίνακας 3. Συμμετοχή των επιμέρους οικονομικών μεγεθών στην ΑΑΠ του Γεωργικού Τομέα, για το 1995, 2003 και 2007. Επιμέρους οικονομικά μεγέθη

1995 2003 2007 Μέσος όρος 1995-2007

Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής του Γεωργικού Τομέα (+) 100,0 100,0 100,0

Διάγραμμα 12. Διαχρονική εξέλιξη του συνολικού γεωργικού εισοδήματος (εκατομμ. Ευρώ, τρέχουσες τιμές).

Οι άμεσες επιδοτήσεις σημείωσαν έντονη ανοδική πορεία κατά την περίοδο 1995-2007. Η διαχρονική εξέλιξη της πορείας τους, παρουσιάζει απότομη άνοδο κατά τα δύο τελευταία χρόνια της περιόδου, λόγω αλλαγής του τρόπου καταβολής τους . Οι άμεσες επιδοτήσεις, ενώ για την μέχρι το 2005 περίοδο συνεδέοντο με την παραγωγή και περιελαμβάνοντο στην ΑΑ Φυτικής και Ζωικής Παραγωγής, από το 2006 και μέχρι το 2013, έχουν αποσυνδεθεί, κατά το μεγαλύτερο μέρος, από την παραγωγή και χορηγούνται στους παραγωγούς, μέσω των «ατομικών δικαιωμάτων» που κατοχύρωσαν, με βάση το ύψος των ετήσιων επιδοτήσεων που ελάμβαναν σε προκαθορισμένη ιστορική περίοδο. Το ύψος των επιδοτήσεων αναμένεται να παρουσιάσει μικρή μείωση κατά τα επόμενα χρόνια, λόγω εφαρμογής της «δυναμικής διαφοροποίησης» και ενδεχομένων αποκλίσεων της συμπεριφοράς των παραγωγών από την «πολλαπλή συμμόρφωση». Η εξέλιξη της πορείας των άμεσων επιδοτήσεων, λόγω των προαναφερομένων ετησίων διακυμάνσεων, δεν παρουσιάζει ισχυρή γραμμική συσχέτιση με το

-6,7

Αξία ενδιάμεσων εισροών

(-) 28,3

Ανάλωση παγίου κεφαλαίου

(-)

100,0

31,4

38,9

31,5

4,6

8,3

11,0

7,8

Αξία πληρωνόμενης εργασίας (-)

3,8

7,6

9,6

6,0

Αξία πληρωνόμενων ενοικίων (-)

2,5

4,1

4,7

3,5

Αξία πληρωνόμενων τόκων

(-)

5,3

2,9

3,7

3,4

Φόροι επί παραγωγής

(-)

1,4

0,9

1,1

Γεωργικό Εισόδημα (χωρίς άμεσες επιδοτήσεις)

(=) 54,1

44,8

31,0

46,7

Άμεσες επιδοτήσεις

(+)

2,2

4,2

23,3

6,2

Γεωργικό εισόδημα με επιδοτήσεις

(=) 56,3

49,0

54,3

52,9

χρόνο. Κυμάνθηκαν από 0,26 (1995) έως 2,51 (2007), με μέσο ετήσιο όρο 0,71 δισεκατομμ. €, με συνολική αύξηση 874,6% μεταξύ 1995 και 2007. 3.3. Εξέλιξη του συνολικού Γεωργικού Εισοδήματος με τις άμεσες επιδοτήσεις (Διάγραμμα 12): Η εξέλιξη του συνολικού Γεωργικού Εισοδήματος σημειώνει έντονη πτωτική τάση και υψηλό βαθμό γραμμικής συσχέτισης με το χρόνο. Το συνολικό γεωργικό εισόδημα από 6,5 δισεκατομμ. € το 1995, μειώθηκε σε 5,8 δισεκατομμ. € το 2007, δηλαδή κατά 10,1%. Η συγκράτηση της μείωσης του συνολικού γεωργικού εισοδήματος στο χαμηλό αυτό ποσοστό οφείλεται στο συνδυασμό της προαναφερόμενης μείωσης του γεωργικού εισοδήματος χωρίς επιδοτήσεις κατά 46,6% και αύξησης των άμεσων επιδοτήσεων κατά 874,6% μεταξύ των ετών 1995 και 2007.

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ Πίνακας 4. Πρόβλεψη των οικονομικών μεγεθών για το 2013 και σύγκριση με το 2007. Οικονομικά μεγέθη

Απόλυτα μεγέθη

Εκατοστιαία διάρθρωση

2007

2013 (εκτίμηση)

2007

2013 (εκτίμηση)

Μεταβολή 2013/2007 (%)

Ακαθάριστη Αξία Φυτικής Παραγωγής

(+)

7.156,7

7.310,6

66,5

65,1

2,15

Ακαθάριστη Αξία Ζωικής Παραγωγής

(+)

2.779,8

3.087,7

25,8

27,5

11,08

Αξία γεωργικών υπηρεσιών και πρώτης μεταποίησης (+)

827,8

834,0

7,7

7,4

0,07

10.764,3

11.232,3

100,0

4,35

ΑΑΠ του Γεωργικού Τομέα

(=)

Αξία εισροών και ανάλωσης παγίου κεφαλαίου

(-)

5.372,9

6.072,9

49,9

54,1

13,03

Αξία πληρωνόμενης εργασίας

(-)

1.036,4

1.441,0

9,6

12,8

39,00

Αξία πληρωνόμενων ενοικίων γεωργικής γης

(-)

508,5

686,0

4,7

6,1

34,90

Αξία πληρωνόμενων τόκων

(-)

398,1

314,4

3,7

2,8

-21,00

Φόροι επί παραγωγής

(-)

123,8

102,6

1,2

0,9

-17,10

Γεωργικό Εισόδημα χωρίς άμεσες επιδοτήσεις

(=)

3.324,6

2.615,4

30,9

23,3

-21,30

Άμεσες επιδοτήσεις

(+)

2.510,7

2.441,0

23,3

21,7

-2,81

Γεωργικό Εισόδημα με άμεσες επιδοτήσεις

(=)

5.835,3

5.056,4*

54,2

45,0

-13,35

* Η πρόβλεψη από το Διάγραμμα 12 είναι 4.990,5.

4. Μεταβολή των επιμέρους οικονομικών μεγεθών μεταξύ 1995 και 2007

οι οποίες, για κάθε επόμενο χρόνο, θα είναι λιγότερες από τον εκάστοτε προηγούμενο.

Η απόλυτη και εκατοστιαία μεταβολή των επιμέρους οικονομικών μεγεθών, μεταξύ 1995 και 2007, παρουσιάζεται στον Πίνακα 2.

6. Προβλέψεις για το 2013

5. Εκατοστιαία συμμετοχή των επιμέρους μεγεθών στην ΑΑΠ του Γεωργικού Τομέα Η εκατοστιαία συμμετοχή των επιμέρους οικονομικών μεγεθών στην ΑΑΠ του Γεωργικού Τομέα, για τρία διακεκριμένα χρόνια της περιόδου 1995-2007, έχει όπως φαίνεται στον Πίνακα 3. Με βάση τα στοιχεία του 2007, για κάθε 100 € ΑΑΠ του Γεωργικού Τομέα, 49,9 αφορούν σε αξία εισροών, περιλαμβανομένης και της ανάλωσης παγίου κεφαλαίου, 9,6 σε πληρωνόμενη εργασία (κυρίως σε μετανάστες), 4,7 σε ενοίκια γεωργικής γης (κυρίως σε ιδιοκτήτες μη γεωργούς), 4,8 σε τόκους δανείων και φόρους και μόνο 31 αφορούν σε Γεωργικό Εισόδημα, προκειμένου να αμειφθούν με αυτό η εργασία του γεωργού και των μελών της οικογένειάς του, τα ενοίκια της ιδιόκτητης γεωργικής γης και τα κεφάλαια που έχει επενδύσει στη γεωργική εκμετάλλευση. Το Γεωργικό Εισόδημα των 31 € συμπληρώνεται, με βάση τα στοιχεία του 2007, και με 23,3 € από τις άμεσες επιδοτήσεις, οι οποίες, με το καθεστώς της Ενιαίας Αποδεσμευμένης Ενίσχυσης και μέσω των «ατομικών δικαιωμάτων» καταβάλλονται από το 2006 και μέχρι το 2013, άμεσα στους παραγωγούς και

Με τις εκτιμήσεις των παραμέτρων των γραμμικών τάσεων που προκύπτουν από τα προαναφερόμενα Διαγράμματα διαμορφώνονται προβλέψεις για το 2013, βασισμένες στην παραδοχή ότι δεν θα υπάρξουν, κατά την περίοδο αυτή, ισχυρές παρεμβάσεις που να ανατρέψουν τη διαχρονική πορεία των οικονομικών μεγεθών, όπως αυτή διαμορφώθηκε κατά την περίοδο 1995-2007. Οι προβλέψεις αυτές, σε σύγκριση με τα στοιχεία του 2007, συνοψίζονται στον Πίνακα 4. Οι προαναφερόμενες προβλέψεις συνιστούν μία πρώτη προσέγγιση των αναμενομένων εξελίξεων μέσω των γραμμικών τάσεων, οι οποίες, για κάθε οικονομικό μέγεθος, παρουσιάζουν ποικίλλουσα στατιστική σημαντικότητα. Όπως επισημαίνεται και στο σχολιασμό των διαγραμμάτων, η γραμμική συσχέτιση με το χρόνο της ΑΑΠ του Γεωργικού Τομέα (Διάγραμμα 1), της Ακαθάριστης Αξίας φυτικής παραγωγής (Διάγραμμα 2), της Αξίας των γεωργικών υπηρεσιών και πρώτης μεταποίησης (Διάγραμμα 4) και της Αξίας των πληρωνομένων ενοικίων (Διάγραμμα 7) και τόκων (Διάγραμμα 8) είναι πολύ χαμηλή, λόγω των έντονων ετήσιων διακυμάνσεων των μεγεθών αυτών κατά την διάρκεια της ιστορικής περιόδου.

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Οι αντιδιατροφικοί παράγοντες στις ζωοτροφές και οι τρόποι αντιμετώπισής τους Β. Ντότας1, Δ. Γουρδουβέλης, Κ. Κόνναρης και Α. Μελισσάς3 1

Τομέας Ζωικής Παραγωγής, Γεωπονική Σχολή, Α.Π.Θ. 2 Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης, Ν. Α. Δράμας 3 Λαπαφάρμ ΑΕ, Θεσσαλονίκη

Αντιδιατροφικοί παράγοντες είναι ορισμένες ουσίες που υπάρχουν στις πρώτες ύλες ζωοτροφών και επιδρούν αρνητικά στα ζώα είτε μειώνοντας τη διαθεσιμότητα των θρεπτικών συστατικών είτε προκαλώντας στα ζώα διάφορες παθήσεις. Παράδειγμα, ακατέργαστοι σπόροι σόγιας και άλλων ψυχανθών περιέχουν παρεμποδιστές πρωτεασών, λεκτίνες και ταννίνες ενώ προϊόντα βαμβακόσπορου μπορεί να περιέχουν γκοσσυπόλη. Καλό είναι να μη χρησιμοποιούνται ζωοτροφές που περιέχουν αντιδιατροφικούς παράγοντες ή εφόσον είναι απαραίτητη η χρήση τέτοιων ζωοτροφών να υποβάλλονται αυτές, πριν τη χορήγησή τους, σε μια κατάλληλη μέθοδο επεξεργασίας. Εισαγωγή Οι περισσότερες φυτικές πρωτεΐνες, αν όχι όλες, περιέχουν αντιδιατροφικούς παράγοντες (Antinutritional Factors, ANFs). Οι παράγοντες αυτοί επιδρούν στη διαθεσιμότητα των θρεπτικών συστατικών ή έχουν επιβλαβή επίδραση στο ζώο. Κάθε φυτικό είδος περιέχει διαφορετικούς αντιδιατροφικούς παράγοντες και σε διαφορετικές ποσότητες. Έτσι η πρωτεΐνη των δημητριακών έχει χαμηλή περιεκτικότητα σε τοξικούς παράγοντες και η πρωτεΐνη των μπιζελιών ακόμα χαμηλότερη. Αντίθετα, τα ακατέργαστα σπέρματα σόγιας είναι πλούσια σε ανασταλτικούς παράγοντες πρωτεασών και η πατάτα, όταν είναι ακόμα πράσινη, έχει πολλούς ανασταλτικούς παράγοντες και αλκαλοειδή. Η τοξικότητα και η δυσμενής επίδραση του κάθε αντιδιατροφικού παράγοντα συχνά περιορίζεται σε ένα συγκεκριμένο είδος ζώου. Οι κυριότεροι αντιδιατροφικοί παράγοντες στα ψυχανθή είναι οι παρεμποδιστές πρωτεασών, οι λεκτίνες και οι ταννίνες. Ένας άλλος ANF που μειώνει αρκετά την θρεπτική αξία των ψυχανθών είναι οι μη-διαθέσιμοι υδατάνθρακες. Στον Πίνακα 1 αναφέρονται ορισμένοι αντιδιατροφικοί παράγοντες. Οι αντιδιατροφικοί παράγοντες επηρεάζουν περισσότερο τα μονογαστρικά ζώα σε σχέση με τα μηρυκαστικά. Αυτό συμβαίνει γιατί ο μικροβιακός πληθυσμός που υπάρχει στη μεγάλη κοιλία των μηρυκαστικών, με τα ένζυμα που παράγει, εξουδετερώνει ή περιορίζει τη δράση των ANFs. Οι σύγχρονες τάσεις της διατροφής απαιτούν την παραγωγή πρώτων υλών απαλλαγμένων από αντιδιατροφικούς παράγοντες. Συχνά, όμως, μείωση των ανεπιθύμητων αυτών ουσιών σημαίνει μεγαλύτερη ευπάθεια σε ασθένειες και εχθρούς για τα φυτά. Τα γλυκά λούπινα, οι σπόροι σόγιας και τα σπέρματα ελαιοκράμβης έχουν παραχθεί επιτυχώς με χαμηλά επίπεδα τοξικών παραγόντων. Εάν η 60

περιεκτικότητα των φυτών, των καρπών ή των σπερμάτων τους, που χρησιμοποιούνται ως πρώτες ύλες ζωοτροφών, είναι υψηλή σε αντιδιατροφικούς παράγοντες και η χρήση τους επιβλαβής για τα ζώα, τότε προτείνεται ένας ολόκληρος κατάλογος τρόπων αντιμετώπισης και μείωσης της δυσμενούς επίδρασης των ANFs.

Περιγραφή μερικών αντιδιατροφικών παραγόντων Παρεμποδιστές πρωτεασών Οι παρεμποδιστές πρωτεασών, σύμφωνα με τους Huisman και van der Poel (1987), είναι πεπτίδια που σχηματίζουν σταθερά-αδρανή συμπλέγματα με τα πρωτεολυτικά ένζυμα του παγκρέατος. Παρεμποδίζουν κυρίως την τρυψίνη και τη χυμοτρυψίνη καθώς και άλλες σερίνες πρωτεΐνάσες. Δεσμεύουν, επίσης την κυστεΐνη, η οποία υπάρχει σε μικρή ποσότητα στον οργανισμό. Κάποιοι παρεμποδιστές παρουσιάζουν μεγάλη εξειδίκευση και εμποδίζουν τη δράση ενός μόνο ενζύμου, ενώ άλλοι παρεμποδίζουν ταυτόχρονα δύο ένζυμα και ονομάζονται πολυδύναμοι. Οι ανασταλτικοί παράγοντες των πρωτεασών μειώνουν την πεπτικότητα των πρωτεΐνών στο επίπεδο του εντέρου και αυξάνουν την παγκρεατική ενζυμική έκκριση με συνέπεια τη διόγκωση (υπερτροφία) του παγκρέατος στις όρνιθες και στους ποντικούς, αλλά όχι στους χοίρους. Έτσι, για παράδειγμα, η πεπτικότητα της πρωτεΐνης που υπάρχει στην ακατέργαστη σόγια είναι μικρότερη από 30%, λόγω των πολλών παρεμποδιστών πρωτεασών που περιέχει. Οι παρεμποδιστές πρωτεασών δε δρούν μόνο στις τροφές που τους περιέχουν, αλλά σε όλες τις τροφές που υπάρχουν στο έντερο. Έτσι, για παράδειγμα, όλη η πρωτεΐνη ενός σιτηρεσίου που περιέχει ακατέργαστα σπέρματα σόγιας θα εμφανίζει μειωμένη πεπτικότητα.

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ Πίνακας 1. Οι κυριότεροι αντιδιατροφικοί παράγοντες στις ζωοτροφές Αντιδιατροφικοί παράγοντες

Ζωοτροφή

Παρεμποδιστές τρυψίνης Παρεμποδιστές χυμοτρυψίνης Παρεμποδιστές αμυλάσης

Σπόροι σόγιας, μπιζελιού, φάβας, φασολιού (Phaseolus) Σπόροι σόγιας, μπιζελιού, φάβας, φασολιού (Phaseolus)

Ολιγοσακχαρίτες

Στα περισσότερα ψυχανθή

Συμπυκνωμένες ταννίνες Λεκτίνες (αιμογλουτινίνες) Αντιγονικές πρωτεΐνες

Σπόροι φάβας, σόργου, μπιζελιού, ελαιοκράμβης, κριθάρι Σπόροι σόγιας, μπιζελιού, φάβας, φασολιού (Phaseolus)

Στα περισσότερα ψυχανθή

Σπόροι σόγιας, μπιζελιού

Λιναμαρίνη

Ταπιόκα, λιναρόσπορος και περιστασιακά στο σόργο

Φυτίνη

Γενικά στα φυτά

Αλκαλοειδή (κινολιζιδίνη)

Λούπινα, πατάτες

Σαπωνίνες

Μηδικάλευρο

Γκοσσυπόλη

Βαμβακάλευρο

Μη διαθέσιμοι υδατάνθρακες

Σπόροι σόγιας, μπιζελιού, φάβας, κριθάρι, σιτάρι

Concavalin A

Σπόροι Concavalia ensiformis (καναβάλια)

ODAP

Σπόροι Lathyrus sativus, Lathyrus cicera

Γλυκοσινοειδή / μυροσινάση

Σπόροι ελαιοκράμβης

Λεκτίνες (αιμογλουτινίνες)

Ο Kakade και η ομάδα του (1973) υπολόγισαν ότι οι παρεμποδιστές πρωτεασών, που υπάρχουν στην ακατέργαστη σόγια, ευθύνονται κατά 40% για την διόγκωση του παγκρέατος και κατά 40% για τον χαμηλό ρυθμό ανάπτυξης. Το ρύζι περιέχει παρεμποδιστές τρυψίνης που προκαλούν παγκρεατική υπερτροφία. Παρεμποδιστές τρυψίνης βρίσκονται επίσης στα είδη του γένους Sesbania που είναι ψυχανθή τα οποία ευδοκιμούν κυρίως στις τροπικές χώρες και χρησιμοποιούνται ως ζωοτροφές. Τέλος και τα φυτά του γένους Lathyrus περιέχουν παρεμποδιστές πρωτεασών. Έχει αποδειχθεί ότι η συμπληρωματική χορήγηση μεθειονίνης και κυστίνης εξουδετερώνει το μειωμένο ρυθμό ανάπτυξης που παρατηρείται στα ποντίκια που τρέφονται με ακατέργαστα σπέρματα σόγιας. Βελτίωση του ρυθμού ανάπτυξης παρατηρήθηκε και στις όρνιθες, όταν χορηγήθηκε μεθειονίνη μαζί με ακατέργαστα μπιζέλια. Οι αναστολείς της τρυψίνης στα σπέρματα του κτηνοτροφικού μπιζελιού έχουν ελάχιστη επίδραση στις αποδόσεις ωοτόκων ορνίθων. Η δράση των ανασταλτικών παραγόντων των πρωτεασών αίρεται με θερμική επεξεργασία.

Οι λεκτίνες ή αιμογλουτινίνες είναι γλυκοπρωτεΐνες και βρίσκονται στα περισσότερα ψυχανθή σε διάφορες συγκεντρώσεις. Πιο συγκεκριμένα οι λεκτίνες συγκεντρώνονται κυρίως στις κοτυληδόνες των σπερμάτων των ψυχανθών. Οι λεκτίνες δεσμεύουν μοριακούς υδατάνθρακες χωρίς να μεταβάλλουν την ομοιοπολική τους δομή, προκαλούν συγκόλληση των ερυθρών αιμοσφαιρίων in vitro, δυσλειτουργία στο εντερικό επιθήλιο και εξασθενούν την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών. Ακόμα, αυξάνουν τον πληθυσμό του Escherichia Coli στο έντερο. Τα σπέρματα του Phaseolus (φασόλι) είναι πολύ πλούσια σε λεκτίνες και όταν δίνονται ακατέργαστα στους χοίρους είναι τοξικά. Τα μπιζέλια έχουν πολύ υψηλές συγκεντρώσεις αιμογλουτινινών σε σχέση με τους σπόρους φάβας και τα λούπινα. Οι λεκτίνες που περιέχονται στο ρύζι προκαλούν συγκόλληση των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Η δράση των αιμογλουτινινών καταστρέφεται ύστερα από βρασμό των πιτύρων του ρυζιού για δύο λεπτά. Λεκτίνες έχουν βρεθεί και στα είδη του γένους Sesbania και του γένους Lathyrus. Σε πειράματα που έγιναν βρέθηκε ότι οι λεκτίνες που περιέχονται στα σπέρματα σόγιας και σε διάφορες ποικιλίες του Phaseolus vulgaris και λαμβάνονται από τα ζώα με το σιτηρέσιο, παρεμποδίζουν την ανάπτυξη, ενώ είναι τοξικές όταν χορηγηθούν σε ενέσιμη μορφή. Σε ποντικούς η προσθήκη στο σιτηρέσιο λεκτινών από σόγια σε ποσοστό 0,8% μείωσε τον ρυθμό ανάπτυξής τους κατά 25%, ενώ η προσθήκη σε ποσοστό 0,5% λεκτινών από Phaseolus vulgaris προκάλεσε απώλεια βάρους και μερικές φορές το θάνατο. Ο Grant και η ομάδα του (1983) κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι λεκτίνες που υπάρχουν στα ψυχανθή Lens culinaris, Pisum sativum, Cajanus cajan, Cicer arietinum, Vigna sisensis, Phaseolus aureus, Vicia faba και Phaseolus angularis, δεν είναι τοξικές. Η μείωση της ανάπτυξης που προκαλούν τα φυτά αυτά δεν οφείλεται στις λεκτίνες αλλά

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ σε άλλους παράγοντες.

Ταννίνες Οι ταννίνες είναι ενώσεις φαινολικού χαρακτήρα και μπορούν να διαιρεθούν σε δύο ομάδες: α) στις υδρολυόμενες ταννίνες και β) στις συμπυκνωμένες ταννίνες. Οι ταννίνες προκαλούν διαταραχές στην πέψη, μειώνουν την πεπτικότητα των ζωοτροφών και σχηματίζουν δεσμούς με διάφορες ενώσεις όπως είναι τα ένζυμα και οι υδατάνθρακες. Οι συμπυκνωμένες ταννίνες, πιο συγκεκριμένα, σχηματίζουν σύμπλοκα με διαιτητικές πρωτεΐνες, με υδατάνθρακες και άλλα μακρομόρια και με διατομικά μεταλλικά ιόντα. Παρεμποδίζουν την ενεργότητα διαφόρων ενζύμων και διαβρώνουν τα επιθηλιακά κύτταρα. Τα σύμπλοκα που σχηματίζουν οι ταννίνες με τις πρωτεΐνες είναι ιδιαίτερα υδροφοβικά και ευθύνονται, εν μέρει, για τη χαμηλή πεπτικότητα των πρωτεινών και την αυξημένη αποβολή αζώτου με τα κόπρανα που παρατηρείται στους ποντικούς, στους χοίρους και στις όρνιθες. Οι περισσότερες μελέτες που έχουν γίνει για τις ταννίνες έχουν γίνει στο φυτό Vicia faba (κουκιά), λόγω της έντονης δράσης που παρουσιάζουν οι ταννίνες σε σχέση με άλλους αντιδιατροφικούς παράγοντες που υπάρχουν στο φυτό αυτό. Το ηλιάλευρο περιέχει υψηλά επίπεδα ταννινών, τα φυτά του γένους Lathyrus, καθώς και η πούλπα του καφέ. Οι ταννίνες προστατεύουν το σπόρο από επιβλαβείς μικροοργανισμούς και τον καρπό από τα διάφορα ζώα, διότι προσδίδει σε αυτόν δυσάρεστη γεύση.

Αλκαλοειδή Τα αλκαλοειδή αποτελούν μία μεγάλη ομάδα χημικών ενώσεων που το κοινό τους γνώρισμα είναι ότι περιέχουν άζωτο σε ένα ετεροκυκλικό δακτύλιο και ότι έχουν αλκαλικές ιδιότητες. Το αλκαλοειδές κινολιζιδίνη, που είναι το σημαντικότερο από όλα, παίζει ρόλο στη μεταφορά του αζώτου. Η συγκέντρωση των αλκαλοειδών μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια της ημέρας, ενώ διατηρείται σταθερή κατά την διάρκεια της νύχτας. Τα αλκαλοειδή που υπάρχουν σε μεγάλες συγκεντρώσεις στα λούπινα, προκαλούν στους χοίρους απόρριψη τροφής, εμετό, αναπνευστική παράλυση και θνησιμότητα. Η δράση των αλκαλοειδών δεν σταματά με θερμική επεξεργασία.

Μη-αμυλούχοι πολυσακχαρίτες (Non Starch Polysaccharides, NSP) Οι μη-αμυλούχοι πολυσακχαρίτες είναι μη-διαθέσιμοι υδατάνθρακες. Τα ψυχανθή περιέχουν μεγάλες συγκεντρώσεις μη-αμυλούχων πολυσακχαριτών. Οι NSP είναι υπεύθυνοι για τη μικρή παραμονή της τροφής στον πεπτικό σωλήνα και για τη μειωμένη πεπτικότητα του αμύλου, των πρωτεϊνών και των λιπών. Αυξάνουν, επίσης, το ιξώδες του στομάχου με αποτέλεσμα να μειώνεται η διαθεσιμότητα των θρεπτικών συστατικών, η πρόσληψη της τροφής και η απόδοση του ζώου.

Λιναμαρίνη Η λιναμαρίνη είναι ένας κυανιογόνος γλυκοζίτης, ο 62

οποίος όταν υδρολύεται από το ένζυμο λινάση παράγει υδροκυανικό οξύ ή υδροκυάνιο και είναι ιδιαίτερα τοξικός. Η λιναμαρίνη υπάρχει στο λινάρι, στην ταπιόκα και περιστασιακά στο σόργο. Υψηλές συγκεντρώσεις υδροκυανικού οξέος (500 mg/kg) στην ταπιόκα προκαλούν στους χοίρους το θάνατο, ενώ χαμηλότερες συγκεντρώσεις προκαλούν στους χοίρους παράλυση των πίσω άκρων και μείωση της ανάπτυξης.

Γκοσσυπόλη Η γκοσσυπόλη είναι ένας τοξικός παράγοντας που υπάρχει στο βαμβάκι (Gossypium sp.). Η ελεύθερη γκοσσυπόλη μπορεί να βλάψει το μυοκάρδιο και το ήπαρ και να προκαλέσει καρδιακό οίδημα, δύσπνοια και ανορεξία. Η διαιτητική γκοσσυπόλη ευθύνεται για την εμφάνιση του πράσινου χρωματισμού στους κρόκους των αποθηκευμένων αυγών ορνίθων, λόγω χημικής αντίδρασής της με το σίδηρο του αυγού. Στο βαμβάκι υπάρχουν ακόμα ορισμένα λιπαρά οξέα που προκαλούν ροζ χρωματισμό στο λεύκωμα του αυγού των ορνίθων αυγοπαραγωγής και μεταβάλλουν τις λειτουργίες του ήπατος.

Concavalin A Η Concavalin A είναι ένας αντιδιατροφικός παράγοντας που λόγω του ότι δεν πέπτεται από τα ζώα, προσκολλάται στα επιθηλιακά κύτταρα του εντέρου. Βρίσκεται κυρίως στους σπόρους του φυτού καναβάλια. Η Concavalin A προκαλεί συγκόλληση των ερυθρών αιμοσφαιρίων και ορισμένων βακτηρίων, κατακρημνίζει το γλυκογόνο και το άμυλο από διαλύματα, συνδέεται με τις γλυκοπρωτεΐνες και τα γλυκολιπίδια στο βλεννογόνο του πεπτικού σωλήνα, εμποδίζει τη δράση των ενζύμων και προκαλεί σημαντική μείωση στην πρόσληψη της τροφής από μυρηκαστικά που βρίσκονται κάτω από ad libitum σύστημα διατροφής. Επηρεάζει, ακόμα, το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού, το μεταβολισμό των πρωτεϊνων και την έκκριση των ορμονών.

Γλυκοσινοειδή Τα γλυκοσινοειδή είναι προϊόντα του φυτού με μία πλευρική αλυσίδα α) -γλυκοπυρανολών και β) -θειογλυκοσιδίων που βρίσκονται προσκολλημένα σε Ζ (cis) –Ν-υδροξυίμινο θειούχους εστέρες. Οι Huisman και Tolman (1992) βρήκαν ότι τα γλυκοσινοειδή είναι πρόδρομες ουσίες για τοξικές διασπάσεις προϊόντων παραγομένων από την δραστικότητα της μυροσινάσης. Η κατανάλωση από το ζώο τροφών πλούσιων σε γλυκοσινοειδή (π.χ. σπόροι ελαιοκράμβης) προκαλεί μείωση των αποδόσεων, επιμήκυνση του θυρεοειδούς αδένα και μείωση της έκκρισης ορμονών.

Αντιγονικές πρωτεΐνες Οι αντιγονικές πρωτεΐνες είναι μακρομοριακές πρωτεΐνες ή γλυκοπρωτεΐνες που υπάρχουν στις τροφές και μπορούν να προκαλέσουν χημική ανοσία, στα ζώα που τις καταναλώνουν.

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

Πριν τη χορήγηση σπόρων σόγιας ή άλλων ψυχανθών θα πρέπει να εξετάζεται η πιθανότητα παρουσίας αντιδιατροφικών παραγόντων και η αναγκαιότητα επεξεργασίας.

Η λήψη τροφών με αντιγόνα από τα ζώα, έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της χρησιμοποίησης των διαιτητικών πρωτεϊνών, την αύξηση των αναγκών συντήρησης και την αύξηση της έκκρισης ενδογενών πρωτεϊνών. Μπορούν, επίσης, να προκαλέσουν διάρροιες, μη ικανοποιητική ανάπτυξη ή και θάνατο. Οι αρνητικές επιδράσεις που αναφέρθηκαν μπορούν να αποφευχθούν με το να μη λαμβάνουν τα ζώα αντιγονικές πρωτεΐνες ή με τη χορήγηση ανοσίας από το στόμα.

ODAP Ο αντιδιατροφικός παράγοντας ODAP είναι ένα μηπρωτεινικό αμινοξύ που ονομάζεται 3-Ν-οξαλυλ-L-διάμινο προπιονικό οξύ. Πρωτοαπομονώθηκε και αναγνωρίστηκε από την ομάδα του Murti και την ομάδα του Rao το 1964. Ο αντιδιατροφικός αυτός παράγοντας ευθύνεται για την πρόκληση της ασθένειας του λαθυρισμού ή λαθυρίασης και πιο συγκεκριμένα του νεολαθυρισμού, που είναι μία από τις τρεις μορφές του λαθυρισμού (οστεολαθυρισμός, αγγειολαθυρισμός, οι άλλες δύο), τόσο στα ζώα όσο και στον άνθρωπο. Ο ODAP επιδρά στο νευρικό σύστημα. Προκαλεί σκελετικές δυσμορφίες, παράλυση ή ακόμα και το θάνατο. Βρίσκεται κυρίως στα φυτά Lathyrus sativus και Lathyrus cicera.

Φυτίνη Το μεγαλύτερο ποσοστό του φωσφόρου των δημητριακών καρπών είναι δεσμευμένο σε ένα σύμπλοκο της βιταμίνης ινοσιτόλης με άλλα ανόργανα στοιχεία (π.χ. ασβέστιο, σίδηρος ψευδάργυρος) ή πρωτεΐνες. Το σύμπλοκο αυτό ονομάζεται φυτίνη. Η φυτίνη έχει τη δυνατότητα να δημιουργεί σύμπλοκα με πρωτεΐνες, πεπτίδια και με ανόργανα στοιχεία όπως ασβέστιο, μαγνήσιο, ψευδάργυρο, χαλκό και σίδηρο. Αυτό

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ έχει ως αποτέλεσμα να μειώνεται η διαθεσιμότητα και η πεπτικότητα των ενώσεων ή των στοιχείων αυτών. Εκτός από τη δέσμευση του φωσφόρου οι Singh και Krikorian (1982) βρήκαν ότι η φυτίνη δεσμεύει ένζυμα όπως η τρυψίνη και η χυμοτρυψίνη. Το ρύζι περιέχει φυτικό οξύ που περιορίζει την απορρόφηση και τη βιοδιαθεσιμότητα του ασβεστίου, του ψευδαργύρου, του σιδήρου και του μαγνησίου στον πεπτικό σωλήνα του ζώου. Στον Πίνακα 2 φαίνονται οι κυριότεροι αντιδιατροφικοί παράγοντες και η συγκέντρωση αυτών σε ορισμένες ζωοτροφές.

Μέθοδοι μείωσης των αντιδιατροφικών παραγόντων και βελτίωσης της θρεπτικής αξίας των ζωοτροφών Δημιουργία φυτών απαλλαγμένων από αντιδιατροφικούς παράγοντες Τα διάφορα πειράματα που έχουν γίνει με στόχο την εξάλειψη των αντιδιατροφικών παραγόντων από τα φυτά, έχουν δώσει πολύ καλά αποτελέσματα. Η δημιουργία όμως βελτιωμένων φυτών με τη βοήθεια της γενετικής είναι μία διαδικασία που απαιτεί πολύ χρόνο και δε δίνει πάντα σταθερά αποτελέσματα.

Φυσικές μέθοδοι επεξεργασίας Οι πιο διαδεδομένες μέθοδοι επεξεργασίας για τη μείωση των αντιδιατροφικών παραγόντων είναι οι φυσικές. Μπορούν να χωριστούν σε δύο ομάδες: α) στις μηχανικές και β) στις μεθόδους στις οποίες χρησιμοποιείται θερμότητα. α) Μηχανικές μέθοδοι επεξεργασίας. Η αφαίρεση των καρπόφυλλων των ψυχανθών ελαττώνει το περιεχόμενο των ζωοτροφών σε ταννίνες. Σε ορνίθια κρεοπαραγωγής που χορηγήθηκαν μπιζέλια (πλούσια σε ταννίνες) από τα οποία είχαν αφαιρεθεί τα καρπόφυλλα, η αύξηση βάρους και η φαινομένη πεπτικότηττα των πρωτεινών βελτιώθηκε κατά 5,7 και 16,4% σε σχέση με τα ακατέργαστα μπιζέλια. Σε αντίθεση με τις ταννίνες, οι λεκτίνες και οι παρεμποδιστές πρωτεασών βρίσκονται στις κοτυληδόνες των ψυχανθών και έτσι η αφαίρεση των καρπόφυλλων δε μειώνει τη συγκέντρωση των δύο αυτών αντιδιατροφικών παραγόντων.

Πίνακας 2. Αντιδιατροφικοί παράγοντες και συγκέντρωσή τους σε ζωοτροφές Ζωοτροφή Σόγια Κουκιά (Vicia faba) Φασόλια (Phaseolus vulgaris) Μπιζέλια Λούπινα Ελαιοκράμβη Ηλιόσπορος Βαμβάκι Αραχίδα

Παρεμποδιστές πρωτεασών +++ + ++ + -/+ -/+ -/+ -/+

Λεκτίνες ++ + +++ ++ -

Ταννίνες +++ + ++ ++ ++ ++

Άλλοι ANFs +++ ++ ++ ++ -

Συγκέντρωση: - δεν ανιχνεύεται, + χαμηλή, ++ μέτρια, +++ υψηλή. Πηγή: Tamminga S. & Jansman A., 2001.

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ β) Θερμική επεξεργασία. Η θερμική επεξεργασία, η οποία βασίζεται στη θερμική μετουσίωση των πρωτεϊνικών αντιδιατροφικών παραγόντων, είναι μία καλή μέθοδος για τη μείωση των λεκτινών και των παρεμποδιστών πρωτεασών και γενικότερα για τη βελτίωση της θρεπτικής αξίας των ψυχανθών. Οι πιο κοινές μέθοδοι επεξεργασίας με θερμότητα είναι: • Βρασμός. Σύμφωνα με την τεχνική αυτή οι τροφές που περιέχουν ANFs βράζονται πριν χρησιμοποιηθούν στη διατροφή των ζώων. Μία άλλη παραλλαγή αυτής της μεθόδου είναι η χρήση ατμού υπό πίεση. • Μικροϊονισμός. Μικροϊονισμός είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για την περιγραφή της θερμικής επεξεργασίας με μικροκύματα ή υπέρυθρη ακτινιβολία. • Ψήσιμο. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει το ψήσιμο της πρώτης ύλης με θερμό αέρα σε θερμοκρασία που κυμαίνεται στους 110-170˚ C. • Εξώθηση. Σύμφωνα με αυτή τη μέθοδο η πρώτη ύλη υφίσταται άλεση, θερμική επεξεργασία στους 130150˚ C και μετά πίεση. Η αποτελεσματικότητα της επεξεργασίας με θερμότητα εξαρτάται από τη θερμοκρασία και τη διάρκεια επεξεργασίας. Η παρατεταμένη θερμική επεξεργασία μπορεί να καταστρέψει ορισμένα αμινοξέα. Εξαρτάται ακόμα από το μέγεθος των μορίων και την περιεχόμενη υγρασία της πρώτης ύλης καθώς και από το τι εφαρμόζεται κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας.

Χημικές μέθοδοι επεξεργασίας Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί ορισμένες χημικές τεχνικές επεξεργασίας οι οποίες καταστρέφουν τους αντιδιατροφικούς παράγοντες χωρίς όμως να επηρεάζουν τη συγκέντρωση των υπολοίπων θρεπτικών συστατικών. Μία από αυτές τις μεθόδους είναι η χρήση των ενζύμων. Τα ένζυμα χρησιμοποιούνται στην επιστήμη της διατροφής εδώ και 30 χρόνια. Ένας από τους πολλούς λόγους για τους οποίους χρησιμοποιούνται είναι η βελτίωση της πεπτικότητας ορισμένων τροφών, όπως είναι το σιτάρι και το κριθάρι. Καθώς αυξάνονται οι γνώσεις για τους αντιδιατροφικούς παράγοντες που υπάρχουν στα διάφορα φυτά που απαρτίζουν το σιτηρέσιο των ζώων, αυξάνονται και οι εφαρμογές των ενζύμων. Οι μη-αμυλούχοι πολυσακχαρίτες (NSP) που υπάρχουν στα φυτά μειώνουν τις αποδόσεις των ζώων. Στις όρνιθες αυγοπαραγωγής η πρόσληψη NSP έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή αυγών με στίγματα. Οι NSP που υπάρχουν στη σίκαλη, στο σιτάρι και στο κριθάρι είναι αυτοί που έχουν μελετηθεί περισσότερο. Στο σιτάρι και στη σίκαλη υπάρχουν σε υψηλά επίπεδα αραβινοξυλάνες και πεντοζάνες (58-80 g/kg Ξ.Ο. στο σιτάρι, 100 g/kg Ξ.Ο. στη σίκαλη), που μπορούν να έχουν αρνητική επίδραση στην απόδοση των νεοσσών κρεοπαραγωγής. Η προσθήκη ενζύμων στα σιτηρέσια που περιέχουν τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε NSP βελτιώνει την αποτελεσματικότητα χρησιμοποίησης των θρεπτικών ουσιών. Συγκεκριμένα, το ένζυμο που χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση των αραβινοξυλανών είναι η ξυλανάση, ενώ η β-γλυκανάση 64

χορηγείται μαζί με σιτηρέσια που περιέχουν κριθάρι. Η Zanella (1999) παρατήρησε ότι όταν χορηγήθηκε σε όρνιθες μαζί με το σιτηρέσιο αραβοσίτου/σόγιας ένα μίγμα ενζύμων που περιείχε πρωτεάση (6000 u/g), αμυλάση (2000 u/g) και ξυλανάση (800 u/g) βελτιώθηκε η πεπτικότητα της πρωτεΐνης κατά 2,9%. Το σύμπλοκο της φυτίνης είναι ένας ακόμα αντιδιατροφικός παράγοντας που επηρεάζει αρνητικά την απόδοση του ζώου. Η χρήση του ενζύμου φυτάση αυξάνει την αποτελεσματικότητα χρησιμοποίησης του φωσφόρου, των πρωτεϊνών και σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες τη χρησιμοποίηση και άλλων θρεπτικών στοιχείων.

Συμπεράσματα Σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν παραπάνω προκύπτει το συμπέρασμα ότι η προσθήκη, στο σιτηρέσιο των ζώων, τροφών που είναι πλούσιες σε αντιδιατροφικούς παράγοντες πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή. Η δράση των ANFs ζημιώνει οικονομικά τους κτηνοτρόφους γιατί προκαλεί ασθένειες και μειώνει σημαντικά την απόδοση των ζώων. Καλό είναι, επομένως, να μη χρησιμοποιούνται ζωοτροφές που περιέχουν αντιδιατροφικούς παράγοντες ή εφόσον είναι απαραίτητη η χρήση ζωοτροφών στις οποίες υπάρχουν ANFs (π.χ. σόγια), να έχουν υποβληθεί, πριν τη χορήγησή τους, σε κάποια μέθοδο επεξεργασίας. Την οριστική λύση στο πρόβλημα των αντιδιατροφικών παραγόντων αναμένεται να δώσει η γενετική με τη δημιουργία φυτών απαλλαγμένων από αυτούς τους παράγοντες. Ωστόσο, η λύση αυτή μπορεί να είναι αμφιλεγόμενη, δεδομένου ότι με τον τρόπο αυτό μπορεί να μειωθεί η αντοχή των φυτών σε αντίξοες καιρικές και σε εδαφικές συνθήκες, σε εχθρούς και ασθένειες. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Cheong Yong Loon, 1997. Fullfat soybean meal production and utilization. 2. Enders J. Soybean trypsin inhibitor activity and young animal performance. 3. Grela E., Studzinski T., Matras J. Antinutritional factors in seed of Lathyrus sativus cultivated in Poland. 4. Μπάλιος Ι. 1997. Τεχνολογία ζωοτροφών. Υπηρεσία δημοσιευμάτων ΑΠΘ. 5. Ντότας Β., 2007. Διαιτητική αξιολόγηση σπερμάτων κτηνοτροφικού μπιζελιού και χρήση τους σε σιτηρέσια ορνίθων αυγοπαραγωγής. Μεταπτυχιακή Διατριβή. 6. Robinson D., Singh D., 2001. Alternative protein sources for laying hens. 7. Swick R., Tan P. Considerations in using common Asian protein meals. 8. Tamminga S. & Jansman A., 2001. Animal nutrition. 9. Ulloa Rojas J., Verreth J., van Weerd J., Huisman E., 2002. Effect of different chemical treatments on nutritional and antinutritional properties of coffee pulp. 10. U.S. Food and Αdministration, 2000. Biotechnology Consulation. 11. Whittemore C., 1993. The science and practice of pig production. Longman Scientific & Technical. 12. Wiryawan K., 1997. New vegetable proteins for layers. 13. www.afma.co.za/Mini-Web-AFMA/Images/200104021239paper8. htm (The use of enzymes to combat antinutrtional factors in animal feeds) 14. www.scincedirect.com (A review of the potential of Lathyrus sativus)

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Επανεκτίμηση των συντελεστών οικονομικότητας των κυριότερων παραγωγικών ιδιοτήτων του χοίρου στην Ήπειρο Σταύρος Σιαφάκας και Δημήτριος Παπαβασιλείου Γεωπόνοι - Ζωοτέχνες, ΤΕΙ Ηπείρου, Τμήμα Ζωικής Παραγωγής

Oι συντελεστές οικονομικότητας των κυριότερων παραγωγικών ιδιοτήτων, που εκτιμήθηκαν, είναι σε υψηλό επίπεδο και το οριακό όφελος από τη βελτίωση των αποδόσεων των ιδιοτήτων αυτών είναι σημαντικό. Επομένως οι χοιροτρόφοι θα πρέπει να χρησιμοποιούν υψηλού γενετικού επιπέδου ζώα αναπαραγωγής για καλύτερο οικονομικό αποτέλεσμα των εκτροφών, ιδιαίτερα όταν οι επιβαρύνσεις του πάγιου κεφαλαίου (κτιριακές εγκαταστάσεις και εξοπλισμός) είναι πολύ υψηλές.

Εισαγωγή Η Ελληνική χοιροτροφία είναι δημιούργημα των τελευταίων 30–35 χρόνων και αποτελεί έναν από τους πλέον σημαντικούς κλάδους της κτηνοτροφίας της χώρας μας, δεδομένου ότι παράγει το 27-28% περίπου της συνολικής παραγωγής κρέατος. Η κατ’ άτομο ετήσια κατανάλωση ανέρχεται στα επίπεδα των 28,4 kg (2006), ενώ στην Ε.Ε. ανέρχεται στα 44 kg. Ο βαθμός αυτάρκειας είναι της τάξεως του 40%, με τάση μείωσης, ενώ η ΕΕ είναι αυτάρκης μέχρι πλεονασματική (100-103%). Η Ελληνική χοιροτροφία μεταπήδησε από την παραδοσιακή (οικόσιτη και αγελαία) στη βιομηχανική – συστηματική μορφή. Ο εγχώριος πληθυσμός αντικαταστάθηκε από υψηλής παραγωγής ζώα προέλευσης εξωτερικού (Ευρώπης και Αμερικής). Η αύξηση της παραγωγής υπήρξε εντυπωσιακή. Από 18.000 τόνους το 1960, έφθασε τους 152.000 τόνους τη 10ετία του 1980 ενώ σήμερα η ετήσια παραγωγή ανέρχεται σε 128.000 τόνους. Η κατ’ άτομο ετήσια κατανάλωση χοιρινού κρέατος το 1960 ήταν 3,5 kg και σήμερα, όπως προαναφέρθηκε, οκταπλασιάστηκε. Η εντυπωσιακή αυτή αύξηση στην παραγωγή χοιρινού κρέατος οφείλεται τόσο στην ιδιωτική πρωτοβουλία όσο και στη συμπαράσταση της πολιτείας. Η βελτίωση της παραγωγικότητας της Ελληνικής χοιροτροφίας υπήρξε επίσης εντυπωσιακή. Από 984 kg χοιρινού κρέατος ανά χοιρομητέρα και έτος το 1994 έφτασε σήμερα στα επίπεδα των 1.400 kg, ωστόσο υπολείπεται των ζωοτεχνικά αναπτυγμένων χωρών της ΕΕ (π.χ. Δανία, Ολλανδία, 66

Γαλλία και Γερμανία, 1.755 kg, 1.739 kg, 1.724 kg και 1.513 kg κρέατος ανά χοιρομητέρα και έτος, αντίστοιχα) . Η υψηλή παραγωγικότητα της χοιροτροφίας στην ΕΕ, η επάρκεια χοιρινού κρέατος, η σωστή και οργανωμένη εκτροφή και παραγωγή γενετικού υλικού, ο οργανωμένος τρόπος διάθεσης των χοίρων αναπαραγωγής, του κρέατος και των διαφόρων κρεατοσκευασμάτων, διαμορφώνουν ευνοϊκό καθεστώς για την αντιμετώπιση όλων των προβλημάτων του διεθνούς ανταγωνισμού. Αντίθετα στη χώρα μας δεν υπάρχει αντίστοιχη οργάνωση και τα μηνύματα δεν είναι ενθαρρυντικά αν δε ληφθούν έγκαιρα μέτρα τόσο από την πολιτεία όσο κυρίως από τους ίδιους τους παραγωγούς. Σημειώνεται ότι στη χώρα μας δεν εφαρμόζεται οργανωμένο πρόγραμμα γενετικής βελτίωσης των χοίρων, δεδομένου ότι δεν υπάρχουν μονάδες επιλογής, κατά συνέπεια η γενετική πρόοδος είναι εισαγόμενη.

Συντελεστές οικονομικότητας Συντελεστές οικονομικότητας των παραγωγικών ιδιοτήτων του χοίρου έχουν ήδη εκτιμηθεί στο παρελθόν (Λίανος, 1986 και Παπαβασιλείου κ.α., 1991). Επειδή όμως σημειώθηκαν σοβαρές αλλαγές στις σχέσεις κόστους-παραγωγής και τιμών διάθεσης των προϊόντων κρίνεται απαραίτητη η επανεκτίμησή τους. Ως συντελεστής οικονομικότητας μιας παραγωγικής ιδιότητας ορίζεται το επιπλέον όφελος που προκύπτει από τη βελτίωση της ιδιότητας αυτής κατά μια μονάδα πάνω από το μέσο όρο του πληθυσμού. Δηλαδή, ο συντελεστής

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ ρων. Η παχυντική ικανότητα των χοιριδίων περιλαμβάνει την ανάπτυξη, την προπάχυνση και την κυρίως πάχυνση και εκφράζεται με: – το ρυθμό ανάπτυξης από τον απογαλακτισμό μέχρι τη σφαγή (ιδιότητα που έχει άμεση επίδραση στη διάρκεια της παχυντικής περιόδου), και – την αξιοποίηση της τροφής κατά την πάχυνση (ιδιότητα που έχει άμεση επίδραση στην κατανάλωση τροφής).

οικονομικότητας αποτελεί το οριακό χρηματικό όφελος, το οποίο εκτιμάται με διάφορες μεθόδους και κυρίως με μία από τις εξής μεθόδους: – της παλινδρόμησης ή της πολλαπλής παλινδρόμησης και – της διαφοράς μεταξύ οριακής προσόδου και οριακού κόστους.

Επιλεγόμενες ιδιότητες Οι παραγωγικές ιδιότητες των χοίρων που οι εκτροφείς επιθυμούν τη βελτίωσή τους για αύξηση της παραγωγής και για τη μεγιστοποίηση του οικονομικού οφέλους, κάτω από τις επικρατούσες συνθήκες εκτροφής, είναι: Α. Η αναπαραγωγική ικανότητα χοιρομητέρων και κάπρων. Η αναπαραγωγική ικανότητα του κάπρου εκφράζεται με την ποιότητα του σπέρματος, τη σεξουαλική του συμπεριφορά και σε συνδυασμό με το ποσοστό γονιμοποίησης των χοιρομητέρων που οχεύθηκαν από τον εξεταζόμενο κάπρο. Η αναπαραγωγική ικανότητα της χοιρομητέρας είναι σύνθετη ιδιότητα, εκφράζεται ως ωφέλιμη μακροβιότητα με παραμέτρους: την ηλικία κατά τον 1ο τοκετό, το μέγεθος της τοκετοομάδας στον τοκετό, το μέγεθος και το βάρος της τοκετοομάδας την 21η μετά τον τοκετό ημέρα, τον αριθμό των απογαλακτισμένων χοιριδίων ανά τοκετό, τη διάρκεια γαλουχίας, το χρονικό διάστημα μεταξύ απογαλακτισμού και επόμενης γονιμοποίησης. Ωστόσο ο αριθμός των απογαλακτιζομένων χοιριδίων ανά χοιρομητέρα και έτος θεωρείται ως ο κυριότερος παράγων έκφρασης της αναπαραγωγικής ικανότητας της χοιρομητέρας διότι αποτελεί συνισταμένη πολλών παραμέτρων (γονιμότητα, μέγεθος τοκετοομάδας στον τοκετό, αριθμός τοκετών ετησίως, σταθερές απώλειες χοιριδίων μέχρι τον απογαλακτισμό) που πρέπει να επιδράσουμε με την επιλογή. Οι αναπαραγωγικές ιδιότητες έχουν μικρή αντίδραση στην επιλογή, όπως επίσης οι γενετικές συσχετίσεις μεταξύ αυτών και των παραγωγικών ιδιοτήτων είναι μικρές, αλλά θετικές, ωστόσο συμμετέχουν σε όλα τα προγράμματα επιλογής. Β. Η παχυντική ικανότητα των αναπτυσσόμενων χοί-

Γ. Η ποιότητα του σφαγίου. Η ποιότητα του σφαγίου εξαρτάται από την περιεκτικότητα του σφαγίου σε λίπος και μυϊκή μάζα. Η μονόπλευρη επιλογή, με στόχο τη δημιουργία χοίρων με μικρή εναπόθεση λίπους στο σώμα, δημιούργησε φυλές (π.χ. Pietrain) με πολύ καλή αναλογία «κρέας» προς «λίπος». Συνέπεια αυτής της τακτικής ήταν η αύξηση της ευαισθησίας των ζώων στους διάφορους στρεσσικούς παράγοντες με όλα τα δυσμενή επακόλουθα. Στη χώρα μας δεν υπάρχει αγορά με προτίμηση σε συγκεκριμένο τύπο χοίρου, όμως αισθητά επηρεάζεται από την προτίμηση των κρεοπωλών να διαθέτουν τεμάχια σφαγίου με υψηλή περιεκτικότητα σε μυϊκή μάζα και χαμηλή σε λίπος, αδιαφορώντας για την ποιότητα του κρέατος. Το χαρακτηριστικό που σχετίζεται με την ποιότητα του σφαγίου και έχει επίδραση στη διαμόρφωση των εσόδων των Ελλήνων παραγωγών-χοιροτρόφων, είναι η περιεκτικότητα του σφαγίου σε κρέας. Επομένως, οι κυριότερες παραγωγικές ιδιότητες που διαμορφώνουν το κόστος παραγωγής και επιδρούν στο οικονομικό αποτέλεσμα της εκτροφής των χοιροτροφικών εκμεταλλεύσεων είναι: • Ο αριθμός απογαλακτιζόμενων χοιριδίων ανά χοιρομητέρα και έτος • Ο συντελεστής αξιοποίησης της τροφής κατά την πάχυνση • Ο ρυθμός ανάπτυξης κατά την πάχυνση, και • Το ποσοστό πλουσίων σε κρέας τεμαχίων του σφαγίου. Η ποιότητα του χοιρινού κρέατος, δεν παρουσιάζει οικονομικό ενδιαφέρον για τον Έλληνα παραγωγό-χοιροτρόφο αφού πρακτικά δε συμβάλλει στη διαμόρφωση της τιμής του κρέατος. Για την εκτίμηση, των συντελεστών οικονομικότητας των παραγωγικών ιδιοτήτων του χοίρου, προτιμήθηκαν οι σημερινές συνθήκες παραγωγής και αγοράς (εφόσον αυτές δεν αποτελούν εποχικές βραχυπρόθεσμες αλλαγές) και όχι των μελλοντικών, λόγω: – των αντικειμενικών δυσκολιών εκτίμησης των μελλοντικών συνθηκών παραγωγής και εμπορίας στη χώρα μας, – των τεκμηριωμένων απόψεων των ερευνητών, ότι η καλύτερη ένδειξη για μελλοντικές οικονομικές συνθήκες της αγοράς είναι πιθανότατα οι τρέχουσες, και – της μικρής μόνο επίδρασης, στην επιλεκτική πρόοδο, των μικρών αλλαγών στους συντελεστές οικονομικότητας. Ενώ μεγάλη επίδραση στην επιλεκτική πρόοδο έχουμε όταν σπουδαίες ιδιότητες παραλείπονται ή δίνεται μεγάλη βαρύτητα σε ασήμαντες ιδιότητες, ή επιλεκτική κατεύθυνση αντιστρέφεται για μια κυρίαρχη

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ ιδιότητα.

Πίνακας 1. Μέσοι όροι παραγωγικών στοιχείων, δαπανών και κόστους χοιροτροφικών εκμεταλλεύσεων έτους 2008 στην Ήπειρο

Εκτίμηση των συντελεστών οικονομικότητας Μεγεθος εκμεταλλεύσεων σε χοιρομητέρες

Η εκτίμηση των συντελεστών οικονομικότητας (Wi) εξυπηρετεί δυο σκοπούς: α) Τη στάθμιση των κληροδοτικών τιμών των διαφόρων παραγωγικών ιδιοτήτων στην ολική κληροδοτική τιμή, και β) Την οικονομική αξιολόγηση διαφορετικής προέλευσης γενετικού υλικού. Για την εκτίμηση των συντελεστών οικονομικότητας των παραγωγικών ιδιοτήτων του χοίρου χρησιμοποιήθηκαν τα παραγωγικά στοιχεία και τα στοιχεία κόστους μιας αντιπροσωπευτικής χοιροτροφικής εκμετάλλευσης, δυναμικότητας 195 χοιρομητέρων. Το μέγεθος αυτό ισοδυναμεί με το μέσο μέγεθος της συστηματικής μορφής εκτροφής χοίρων στην Ήπειρο. Όλα τα στοιχεία οικονομικά, τεχνικά και παραγωγικά που χρησιμοποιήθηκαν για την εκτίμηση των συντελεστών οικονομικότητας αφορούν μέσες τιμές και συνθήκες διατήρησης, παραγωγής και εμπορίας κρέατος και διακίνησης κεφαλαίων. Από την ανάλυση των στοιχείων του δείγματος προέκυψαν παραγωγικά στοιχεία, στοιχεία δαπανών και κόστους, η μέση τιμή των οποίων δίνεται στον Πίνακα 1. Ο υπολογισμός των ετήσιων επιβαρύνσεων (αποσβέσεις, τόκοι, συντήρηση, θνησιμότητα και ασφάλιση) του παγίου και ζωικού κεφαλαίου ανά χοιρομητέρα (επιμερισμένου στα στάδια αναπαραγωγής και πάχυνσης) που επενδύεται, με βάση το απαιτούμενο πάγιο κεφάλαιο για τη δημιουργία μιας αντιπροσωπευτικής του δείγματος χοιροτροφικής εκμετάλλευσης δυναμικότητας 195 χοιρομητέρων φαίνεται στον Πίνακα 2. Οι αναγκαίοι χώροι στέγασης των ζώων, ο εξοπλισμός, τα υλικά κατασκευών, οι χώροι των αποβλήτων κλπ. καθορίστηκαν στην παραπάνω αντιπροσωπευτική μονάδα, έτσι ώστε να εκφράζουν τη μέση κατάσταση των μονάδων του δείγματος στην Ήπειρο. Σημειώνεται ότι η κατασκευή μιας σύγχρονης χοιροτροφικής εκμετάλλευσης (κτιρίων και εξοπλισμού) που εξασφαλίζει άνετες συνθήκες σταβλισμού και με προοπτική υψηλής απόδοσης των ζώων έχει κόστος υψηλότερο από αυτό του δείγματος. Οι ετήσιες επιβαρύνσεις που συνθέτουν το κόστος παραγωγής όπως υπολογίστηκαν (με εξαίρεση τις οφειλέςυποχρεώσεις των παραγωγών – ιδιοκτητών των μονάδων του δείγματος πρός την ΑΤΕ), συμπίπτουν με τις σταθμισμένες μέσες τιμές των αντίστοιχων δεδομένων του δείγματος. Για τον υπολογισμό των ετήσιων επιβαρύνσεων του απαιτούμενου κυκλοφοριακού κεφαλαίου ανά χοιρομητέρα, που φαίνενται στον Πίνακα 3, χρησιμοποιήθηκαν: Η σταθμισμένη μέση τιμή των δαπανών που πραγματοποιήθηκαν κατά τη χρονική περίοδο 2008 από τις μονάδες του δείγματος για την κάλυψη των αναγκών σε εργασία, διατροφή των ζώων, ζωοτεχνική παρακολούθηση και κτη68

Αναλογία χοιρομητέρων προς κάπρους

195 50/1

Ρυθμός αντικατάστασης χοιρομητέρων %

Ρυθμός αντικατάστασης κάπρων %

Αριθμός απογαλακτιζόμενων χοιριδίων ανά χοιρομητέρα και έτος Διάρκεια παχυντικής περιόδου σε ημέρες Ρυθμός ανάπτυξης κατά την πάχυνση σε kg ανά ημέρα Αριθμός χοίρων που σφάχτηκαν ανά χοιρομητέρα και έτος*

21,00 130,00 0,677 20,25

Ζωντανό βάρος κατά τη σφαγή

95,00

Εργατοώρες ανά χοιρομητέρα και έτος

48,00

Καταναλωθείσες τροφές ανά χοιρομητέρα και έτος, kg * Δε συμπεριλαμβάνονται οι χοίροι που διατηρήθηκαν για αναπαραγωγή.

5.815

νιατρική επίβλεψη, καύσιμα, φάρμακα-καλυντικά, γενικά έξοδα και άλλα απρόβλεπτα. Η μέση τιμή των δαπανών για την προμήθεια ζώων αντικατάστασης, σύμφωνα με το καθεστώς που επικρατεί στην περιοχή σχετικά με την προμήθεια ζώων αναπαραγωγής και με βάση τις τρέχουσες τιμές της αγοράς. Ο επιμερισμός των δαπανών κατά παραγωγικό στάδιο έγινε σύμφωνα με τα ζωοτεχνικά δεδομένα και τη συγκρότηση της αντιπροσωπευτικής μονάδας του δείγματος με βάση τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από τις μονάδες της περιοχής. Οι δαπάνες εργασίας προκύπτουν από τη σταθμισμένη μέση τιμή αυτών κατά παραγωγικό στάδιο, ανάλογα με τις ώρες εργασίας του προσωπικού στα διάφορα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας, στις μονάδες του δείγματος. Τα μίγματα διατροφής των χοίρων (Πίνακας 4) που καταρτίστηκαν κατά παραγωγικό στάδιο, χρησιμοποιούνται σε ποσοστό πάνω από 50% από τους χοιροτρόφους του δείγματος, το δε κόστος αυτών υπολογίσθηκε από τη μέση τιμή προμήθειας των πρώτων υλών, κατά τη διάρκεια από 01/09/2006 μέχρι 31/03/2009 (χωρίς να ληφθεί υπόψη η έξαρση των τιμών την περίοδο από 01/09/2007 έως 31/08/2008). Με τις προϋποθέσεις αυτές και τις επικρατούσες σήμερα συνθήκες εκτροφής χοίρων στην Ήπειρο, όπως και σ΄ ολόκληρη τη χώρα, οι συντελεστές οικονομικότητας που προκύπτουν, θεωρούμε ότι σταθμίζουν κατάλληλα τις επιλεγόμενες παραγωγικές ιδιότητες, για τις παρούσες συνθήκες παραγωγής και για όσο διάστημα θα ισχύουν οι συνθήκες αυτές.

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

Πίνακας 2. Απαιτούμενο πάγιο κεφάλαιο ανά χοιρομητέρα (€) Είδος παγίου κεφαλαίου

Αναπαραγωγή Πάχυνση

fΟικόπεδο

Σύνολο

94,00

115,5

209,50

fΚτίρια

1.915,36

1.554,43

3.469,79

fΕξοπλισμός

1.550,74

1.031,92

2.582,66

fΖωικό κεφάλαιο

452,48

3.918,58

2.586,35

6.504,93

243,54

90,46

334,00

κτιρίων

47,88

38,86

86,74

εξοπλισμού

77,54

51,60

129,13

118,12

48,35

33,57

81,92

9,58

7,77

17,35

εξοπλισμού

38,77

25,80

64,57

fΘνησιμότητα ζώων:

6,09

93,81

90,52

184,34

67,04

54,41

121,44

5,43

36,12

41,54

21,35

19,86

7,75

27,61

κτιρίων

3,83

3,11

6,94

εξοπλισμού

6,98

4,64

11,62

ζωϊκού κεφαλαίου

9,05

4,70

5,78

10,48

Σύνολο fΑποσβέσεις:

ζωϊκού κεφαλαίου fΣυντήρηση: κτιρίων

fΤόκοι παγίου κεφαλαίου: κτιρίων εξοπλισμού ζωϊκού κεφαλαίου fΑσφάλιστρα:

fΕνοίκιο εδάφους

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ Η βελτίωση των αποδόσεων των ζώων και οι αλλαγές των τεχνικών και οικονομικών παραμέτρων τα τελευταία 18 χρόνια θεωρούμε ότι δικαιολογούν την επανεκτίμηση των συντελεστών οικονομικότητας των παραγωγικών ιδιοτήτων του χοίρου. Οι συντελεστές οικονομικότητας των παραπάνω ιδιοτήτων για να εκτιμηθούν και να χρησιμοποιηθούν σωστά, πρέπει να έχουν κοινή μονάδα αναφοράς. Στην παρούσα εργασία ως μονάδα αναφοράς ελήφθη ο παχυνόμενος χοίρος, επειδή οι κυριότερες ιδιότητες αποτελούν κύρια χαρακτηριστικά του. 1. Συντελεστής οικονομικότητας του αριθμού των απογαλακτιζόμενων χοιριδίων. Ο συντελεστής οικονομικότητας του αριθμού των απογαλακτιζόμενων χοιριδίων ανά χοιρομητέρα και έτος εκτιμήθηκε ως το πρόσθετο όφελος ανά παχυνόμενο χοίρο, που αντιστοιχεί στην ελάττωση του κόστους παραγωγής, λόγω αύξησης της παραγωγικότητας της χοιρομητέρας κατά ένα χοιρίδιο. Το ετήσιο κόστος αναπαραγωγής Δ, μιας χοιρομητέρας που απογαλακτίζει Ν=21 χοιρίδια το χρόνο, υπολογίστηκε από τις ετήσιες επιβαρύνσεις του παγίου κεφαλαίου (Πίνακας 3), τις δαπάνες διατροφής, βάσει των ενδεικτικών σιτηρεσίων (Πίνακας 4), τις δαπάνες εργασίας και τις δαπάνες κυκλοφοριακού κεφαλαίου. Το κόστος αυτό είναι Δ=1.245,30 € όπως αναλυτικά δίνεται στον Πίνακα 5. Η αύξηση του αριθμού των απογαλακτιζομένων χοιριδίων, ανά χοιρομητέρα και έτος, κατά ένα χοιρίδιο, επιδρά στη διαμόρφωση των δαπανών της αναπαραγωγής. Προκαλείται κυρίως αύξηση του κόστους διατροφής των χοιρομητέρων, εξ αιτίας της κάλυψης των αυξημένων αναγκών γαλακτοπαραγωγής. Επίσης αυξάνονται οι δαπάνες

Πίνακας 3. Ετήσιες επιβαρύνσεις ανά θέση χοιρομητέρας και παραγωγικό στάδιο Είδος δαπάνης

Παραγωγικό στάδιο

Σύνολο

222,3

633,97

22,29

243,56

90,46

334,02

11,75

τόκοι

93,81

90,52

184,33

6,48

συντήρηση

48,35

33,57

81,92

2,88

θνησιμότητα

6,09

0,21

ασφάλιστρα

19,86

7,75

27,61

0,97

606,72

1.492,69

2.099,41

73,82

Αναπαραγωγή

Ανάπτυξη προ-πάχυνση

411,67

απόσβεση

fΑ. Επιβαρύνσεις παγίου κεφαλαίου

fΒ. Δαπάνες κυκλοφοριακού κεφαλαίου εργασία*

153,99

150,15

304,14

10,69

διατροφή

255,86

1.184,43

1440,29

50,65

ενέργεια

1,97

ζώα αντικατάστασης

72,08

2,53

φάρμακα-απολυμαντικά

76,79

130,11

206,9

7,28

0,70

33,74

76,70

110,44

3,88

2.843,82

100

γενικά έξοδα κ.ά. απρόβλεπτα fΓ. τόκοι κυκλοφοριακού κεφαλαίου Σύνολο

* Περιλαμβάνεται η ζωοτεχνική παρακολούθηση και η κτηνιατρική επίβλεψη.

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ Πίνακας 4. Μίγματα διατροφής χοίρων και κόστος αυτών Συμμετοχή (g/kg) Είδος διατροφής

Μέση τιμή (€/kg)

Τύπος μίγματος** I

III

Αραβόσιτος

0,177

462

443

513

474

337

431

Κριθάρι

0,167

170

140

180

300

220

Πίτυρα σίτου

0,145

100

210

120

Σογιάλευρο 44

0,370

230

220

Σογιάλευρο 48

0,386

100

150

115

180

Ιχθυάλευρο 70

0,950

50 10

Σογιελαίο

0,900

Γάλα

0,850

Ορρός γάλακτος

0,580

Μαρμαρόσκονη

0,070

Αλάτι

0,140

Ψευδάργυρος 70

1,334

Ισορροπιστής βιταμινών & ιχνοστοιχείων I

1,584

120

Ισορροπιστής βιταμινών & ιχνοστοιχείων II

1,920

Ισορροπιστής βιταμινών & ιχνοστοιχείων III

1,356

Ισορροπιστής βιταμινών & ιχνοστοιχείων IV

1,020

Ισορροπιστής βιταμινών & ιχνοστοιχείων V

1,044

Ισορροπιστής βιταμινών & ιχνοστοιχείων VI

1,320

Κόστος μίγματος €/kg*

60 20 20 20 20 0,468

0,409

0,243

0,231

0,215

0,241

* Υπολογίστηκε με μεταφορικά. ** Τύποι μίγματος: I= θηλαζόντων χοιριδίων, II= ανάπτυξης, III= προπάχυνσης, IV= πάχυνσης, V= χοιρομητέρων χωρίς χοιρίδια, VI= με χοιρίδια.

περιποίησης και υγιεινής για τα χοιρίδια της μεγαλύτερης τοκετοομάδας (Ν+1 χοιρίδια). Οι λοιπές δαπάνες παραμένουν αμετάβλητες. Έτσι, οι σταθερές δαπάνες (σταθερό κόστος) αναπαραγωγής ανά χοιρομητέρα και έτος, αφορούν στις ετήσιες επιβαρύνσεις πάγιου, ζωικού και κυκλοφοριακού κεφαλαίου, για μια χοιρομητέρα με τα παράγωγά της (μέχρι τον απογαλακτισμό), εκτός των δαπανών διατροφής της χοιρομητέρας πάνω από το επίπεδο συντήρησης και των δαπανών διατροφής και προληπτικής υγιεινής των χοιριδίων (παραγώγων) της χοιρομητέρας μέχρι τον απογαλακτισμό. Το πρόσθετο όφελος του παραγωγού, ανά παχυνόμενο χοίρο, που προκύπτει από την αύξηση του αριθμού των απογαλακτιζόμενων χοιριδίων ανά χοιρομητέρα και έτος, κατά ένα χοιρίδιο (δηλ. από 21 σε 22), εκτιμάται από τη διαφορά του μέσου σταθερού κόστους παραγωγής ενός χοιριδίου, πριν και μετά τη βελτίωση και αποτελεί τον αντίστοιχο συντελεστή οικονομικότητας (Wat): Wat = Δ/Ν – Δ /(Ν+1) = 1.245,30/21–1.245,30/22 = 2,70 € Όπου: Wat = συντελεστής οικονομικότητας του αριθμού των απογαλακτιζόμενων χοιριδίων, ανά παχυνόμενο χοίρο Δ = ετήσιες σταθερές δαπάνες αναπαραγωγής μιας χοιρομητέρας Ν και Ν+1=αριθμός απογαλακτιζόμενων χοιριδίων ανά χοι70

ρομητέρα και έτος πριν και μετά τη βελτίωση, αντίστοιχα. Με κόστος διαχείρισης Δ=1.245,30 € και με μέγεθος τοκετοομάδας 21 απογαλακτισμένα χοιρίδια ανά χοιρομητέρα και έτος, το πρόσθετο όφελος του παραγωγού-χοιροτρόφου που προκύπτει από την αύξηση των απογαλακτισμένων χοιριδίων κατά 1 (από 21 σε 22) εκτιμήθηκε σε 2,70 €. Οι πάγιες επιβαρύνσεις αποτελούν σημαντικό ποσοστό (περίπου 38%) του κόστους διατήρησης των χοίρων και ανάλογα επηρεάζουν το ύψος του συντελεστή οικονομικότητας του αριθμού των απογαλακτιζόμενων χοιριδίων. 2. Συντελεστής οικονομικότητας της αξιοποίησης της τροφής. Ο συντελεστής οικονομικότητας της αξιοποίησης της τροφής εκτιμήθηκε ως το επιπλέον οικονομικό όφελος που προκύπτει από τη βελτίωση της ιδιότητας αυτής κατά 1 kg τροφής ανά kg αύξησης του ζώντος βάρους παχυνόμενου χοίρου, αναφορικά με το μέσο όρο του πληθυσμού. Από τα στοιχεία του Πίνακα 3 προκύπτει ότι οι δαπάνες διατροφής καλύπτουν το 50,65 % των δαπανών πάχυνσης των χοίρων. Η ελάττωση του κόστους διατροφής, με τη βελτίωση του συντελεστή αξιοποίησης της τροφής, αποτελεί καθοριστικής σημασίας ενέργεια για την αύξηση του οικονομικού αποτελέσματος της εκτροφής των χοίρων. Η περίοδος πάχυνσης των χοίρων θεωρείται ότι αρχίζει

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ Πίνακας 5. Σταθερές δαπάνες αναπαραγωγής ανά χοιρομητέρα και έτος fΕνοίκιο οικοπέδου

10,50

Πίνακας 6. Εκτίμηση του συντελεστή οικονομικότητας της αξιοποίησης της τροφής των παχυνόμενων χοίρων Στάδια (Φάσεις) πάχυνσης

fΑποσβέσεις: κτιρίων

47,88

εξοπλισμού

77,54

ζωικού κεφαλαιου

118,12

fΣυντήρηση: κτιρίων

Ανάπτυξη: Προπάχυνση:

38,77

fΘνησιμότητα ζώων

6,09

fΑσφάλιστρα:

Xρηματική αξία (€)

15•0,1=1,50

0,614

23 - 50 kg Ζ.Β.

27•0,1=2,70

0,656

Τελική πάχυνση: 51 - 95 kg Ζ.Β.

45•0,1=4,50

1,040

8,70

2,309

Σύνολο

9,58

εξοπλισμού

7 - 22 kg Ζ.Β.

Εξοικονόμηση τροφής ανά παχυνόμενο χοίρο (kg)

Πίνακας 7. Ετήσιες δαπάνες παγίου κεφαλαίου και εργασίας ανά παχυνόμενο χοίρο (€) fΕνοίκιο οικοπέδου

κτιρίων

3,83

εξοπλισμού

6,98

ζωϊκού κεφαλαίου

9,05

fΤόκοι παγίου κεφαλαίου: 67,04

εξοπλισμού

54,28

ζωϊκού κεφαλαίου

21,35

fΔιατροφή: χοιρομητέρων και ζώων αντικατάστασης

249,86

κάπρων

6,02

fΕργασία

287,94

fΛοιπές δαπάνες (καύσιμα, ζωοτ., παρακ., κτην. επιβλ., φάρμακα, ζώα αντικαταστ., γενικά έξοδα)

196,87

Σύνολο (€) Δ =

fΑποσβέσεις: κτιρίων

1,90

εξοπλισμού

2,52

fΣυντήρηση :

κτιρίων

fΤόκος κυκλοφοριακού κεφαλαίου

0,50

33,61 1.245,30

μετά τον απογαλακτισμό (και συγκεκριμένα από την ηλικία των 28 ημερών, κατά την οποία τα προς πάχυνση χοιρίδια μεταφέρονται από το θάλαμο τοκετού στο θάλαμο ανάπτυξης), οπότε έχουν ζών βάρος 7 kg και περατώνεται στα 95 kg ζώντος βάρους περίπου. Επιτυγχάνεται έτσι συνολική αύξηση του ζώντος βάρους 88 kg. Η πάχυνση χωρίζεται σε τρείς, μη σαφώς διακρινόμενες μεταξύ τους, φάσεις (της ανάπτυξης, της προπάχυνσης και της τελικής πάχυνσης), ανάλογα με τις φυσιολογικές απαιτήσεις των χοίρων σε θρεπτικά συστατικά. Χορηγούνται τρία διαφορετικά μίγματα στο πλαίσιο μιας ισόρροπης και οικονομικής διατροφής. Η σύνθεση των μιγμάτων II, III και IV που χορηγούνται στις τρεις παραπάνω φάσεις πάχυνσης αντίστοιχα και το κόστος αυτών, παρουσιάζονται στον Πίνακα 4. Η βελτίωση του συντελεστή αξιοποίησης της τροφής κατά 0,1 kg (100 g) ανά kg αύξησης του ζώντος βάρους, συνεπάγεται μείωση του κόστους διατροφής ίση προς την αξία της εξοικονομηθείσης τροφής 8,70 (1,50 + 2,70 + 4,50) kg κατά τις τρεις φάσεις πάχυνσης των χοίρων και ανά παχυνόμενο χοίρο. Με την παραδοχή ότι η βελτίωση επιδρά ομοιόμορφα και στις τρεις φάσεις πάχυνσης, το πρόσθετο όφελος υπολογίζεται με τον τρόπο που δίνεται στον Πίνα-

κτιρίων

0,38

εξοπλισμού

1,26

fΑσφάλιστρα : κτιρίων

0,15

εξοπλισμού

0,23

ζωϊκού κεφαλαίου

2,28

fΤόκοι παγίου κεφαλαίου: κτιρίων

2,65

εξοπλισμού

1,76

fΕργασία

14,05

fΛοιπές δαπάνες (καύσιμα, ζωοτ. παρακ., φάρμακα κ.λπ.)

7,53

fΤόκοι κυκλοφοριακού κεφαλαίου

1,22

Σύνολο (€)

36,42

κα 6. Δηλαδή το επιπλέον όφελος για τον παραγωγό που προκύπτει από τη μείωση του συντελεστή της αξιοποίησης της τροφής κατά 0,1 kg ανά kg αύξηση του ζώντος βάρους ανέρχεται σε 2,309 € ανά παχυνόμενο χοίρο. Άρα, ο αντίστοιχος συντελεστής οικονομικότητας που προκύπτει ως το επιπλέον όφελος από τη βελτίωση αξιοποίησης της τροφής κατά 1 kg τροφής ανά kg αύξησης του ζώντος βάρους ανέρχεται σε 23,09 €/kg. 3. Συντελεστής οικονομικότητας του ρυθμού ανάπτυξης. Ο συντελεστής οικονομικότητας του ρυθμού ανάπτυξης εκτιμήθηκε ως το επιπλέον οικονομικό όφελος που προκύπτει από τη βελτίωση της μέσης ημερησίας αύξησης βάρους των παχυνομένων χοίρων κατά 1 g ανά ημέρα πάνω από το μέσο όρο του πληθυσμού. Η διάρκεια της περιόδου πάχυνσης έχει μεγάλη οικονομική σημασία. Η βράχυνσή της σημαίνει εξοικονόμηση χρήματος η οποία προκύπτει από τη μείωση των ετήσιων

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ δαπανών για εργασία, τη μείωση των παγίων επιβαρύνσεων μηχανικού και μηχανολογικού εξοπλισμού, καθώς και τη μείωση των επιβαρύνσεων κυκλοφοριακού κεφαλαίου ανά παχυνόμενο χοίρο. Άρα συνεπάγεται πρόσθετο όφελος για τον παραγωγό. Η εκτίμηση του συντελεστή οικονομικότητας του ρυθμού ανάπτυξης στηρίζεται στο γεγονός ότι από τη βελτίωση της ιδιότητας αυτής κατά 1 g ανά ημέρα, επέρχεται βράχυνση του χρόνου πάχυνσης των χοίρων. Η μέση διάρκεια της περιόδου πάχυνσης του χοίρου, όπως προκύπτει από την ανάλυση των στοιχείων του δείγματος, ανέρχεται σε 130 ημέρες και η μέση ημερήσια αύξηση βάρους κατά τη διάρκεια αυτής υπολογίζεται σε 677 g ανά ημέρα. Στον Πίνακα 7 υπολογίζονται οι ετήσιες δαπάνες (Ε.Δ.) παγίου κεφαλαίου, εργασίας και λοιπού κυκλοφοριακού κεφαλαίου ανά παχυνόμενο χοίρο, που ανέρχονται στο ποσό των 36,42 €. Από την αύξηση του μέσου ρυθμού ανάπτυξης κατά 1 g ανά ημέρα πάνω από το μέσο όρο του πληθυσμού (δηλ. από 677 σε 678 g), η καθαρή διάρκεια πάχυνσης (για ρυθμό αύξησης 678 g ανά ημέρα) είναι: 88.000/677– 88.000/678 = 0,1917 ημέρες ανά χοίρο. Το πρόσθετο όφελος που προκύπτει από την αύξηση κατά 1 g ανά ημέρα του ρυθμού ανάπτυξης είναι: Wpa=(36,42/130)•0,1917= 0,054 € ανά παχυνόμενο χοίρο. Άρα ο συντελεστής οικονομικότητας του ρυθμού ανάπτυξης των παχυνομένων χοίρων εκτιμάται σε 0,054 € ανά παχυνόμενο χοίρο. Κατά τους υπολογισμούς, για την εκτίμηση του συντελεστή οικονομικότητας του ρυθμού ανάπτυξης δε λήφθηκε υπόψη η εξοικονόμηση κόστους διατροφής ανά παχυνόμενο χοίρο και με την παραδοχή ότι κάθε ιδιότητα βελτιώνεται ανεξάρτητα από την άλλη. 4. Συντελεστής οικονομικότητας του ποσοστού πλουσίων σε κρέας τεμαχίων του σφαγίου. Συντελεστής οικονομικότητας του ποσοστού των πλουσίων σε κρέας τεμαχίων του σφαγίου εκτιμήθηκε ως το επιπλέον οικονομικό όφελος το οποίο προκύπτει από την αύξηση του ποσοστού των πλουσίων σε κρέας τεμαχίων του σφαγίου. Στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. καθιερώθηκε η ποιοτική κατάταξη των σφαγίων και η κατάταξή τους σε κλάσεις ποιότητας. Η κατάταξη των σφαγίων σε κλάσεις γίνεται με τη μέθοδο εκτίμησης του ποσοστού άπαχου του σφαγίου, από μετρήσεις του υποδόριου λίπους και της μυϊκής ανάπτυξης ή άλλες σύγχρονες τεχνικές (όπως πάχος υποδόριου λίπους στο μέσο γλουτιαίο μυ, το εύρος μηρού και οσφύος και η γωνία της εσωτερικής επιφάνειας του μηρού με την οριζόντια κατεύθυνση). Στη χώρα μας η καθιέρωση της ποιοτικής κατάταξης των σφαγίων και η ταξινόμηση αυτών κατά κατηγορία σύμφωνα με τα πρότυπα και τις αποφάσεις της Ε.Ε (ΕΟΚ 449/17.7.1989 απόφαση) ακόμη δεν υλοποιήθηκε. Η διαφοροποίηση όμως των τιμών μεταξύ των πλουσίων και των πτωχών σε κρέας τεμαχίων του σφάγιου των χοίρων, αποτελεί πλέον κανόνα, με τάση αύξησης της διαφοροποίησης αυτής. 72

Πίνακας 8. Τιμές και ποσοστά των διαφόρων τεμαχίων του σφαγίου*. Τεμάχια

Ποσοστό στο σφάγιο (%)

Μέση τιμή (€/kg)

Πλούσια σε κρέας **

60,50

3,40

Πτωχά σε κρέας ***

39,50

1,05

100,00

2,47

Σύνολο****

* Σφάγιο τύπου μαδητού με κεφάλι, εντόσθια και περινεφρικό λίπος (77.93% Ζ.Β.). ** Πλούσια σε κρέας τεμάχια: μπούτι, μπριζόλες, φιλέτο, ώμος και τράχηλος (τύπου καρρέ), (47,15% Ζ.Β.). *** Πτωχά σε κρέας τεμάχια: λαρδί, κεφάλι, στηθοπλευρές, περινε φρικό λίπος και εντόσθια (30,78% Ζ.Β.). **** Μέση τιμή συνόλου: 2,47=3,40x0,6050+1,05x0,3950.

Πίνακας 9. Επιλεγόμενες ιδιότητες του χοίρου, η μονάδα βελτίωσης και οι συντελεστές οικονομικότητας αυτών. Επιλεγόμενη ιδιότητα

Μονάδα βελτίωσης των αποδόσεων

Συντελεστής οικονομικότητας (€)

+ 1 χοιρίδιο

2,70

- 1 kg/kg

23,09

Ημερήσια αύξηση του ζώντος βάρους

+1g

0,054

Ποσοστό πλουσίων σε κρέας τεμαχίων

1,74

Αριθμός απογαλακτισμένων χοιριδίων ανά χοιρομητέρα και έτος Συντελεστής αξιοποίησης της τροφής

Η διαφοροποίηση των τιμών μεταξύ των πλουσίων και των πτωχών σε κρέας τεμαχίων του σφαγίου έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση, ως ένα βαθμό, της ζήτησης χοίρων που δίνουν σφάγια πλούσια σε κρέας. Έτσι, οι παραγωγοί που εκτρέφουν τέτοιους χοίρους, έχουν αναμφίβολα το πλεονέκτημα της ευκολότερης και έγκαιρης διάθεσης του προϊόντος και επιπλέον αν οι παραγωγοί διαθέτουν ιδιόκτητα σφαγεία και πωλούν τους χοίρους ως σφάγια και όχι ζώντα ζώα εξασφαλίζουν τιμές πώλησης υψηλότερες ανά kg σφαγίου. Η εκτίμηση του συντελεστή οικονομικότητας του ποσοστού των πλουσίων σε κρέας τεμαχίων του σφαγίου (τύπου μαδητού με κεφάλι) στηρίζεται στην προερχόμενη, από τη βελτίωση της ιδιότητας αυτής, αύξηση των τεμαχίων αυτών κατά 1 kg ανά 100 kg σφαγίου. Με τη παραδοχή ότι η αύξηση του ποσοστού των πλούσιων γίνεται σε βάρος των πτωχών σε κρέας τεμαχίων του σφαγίου, η διαφορά τιμών ενός kg πλουσίων και ενός kg πτωχών σε κρέας τεμαχίων αποτελεί το πρόσθετο οικονομικό όφελος, ανά παχυνόμενο χοίρο. Τα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν κατά τους υπολογισμούς, για την εκτίμηση του συντελεστή αυτού οικονομικότητας, αφορούν σε μέσες τιμές διάθεσης των πλουσίων και φτωχών σε κρέας τεμαχίων του σφαγίου τύπου μαδητού με κεφάλι, από 1/1/2008 έως 31/12/2008 (Πίνακας 8). Οι συντελεστές 0,605 και 0,395 εκφράζουν το ποσοστό των πλουσίων και των πτωχών σε κρέας τεμαχίων, αντίστοι-

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ Πίνακας 10. Συγκριτικά στοιχεία των εκτιμήσεων των συντελεστών οικονομικότητας των παραγωγικών ιδιοτήτων του χοίρου στην Ελλάδα, Αγγλία και Γερμανία. Επιλεγόμενη ιδιότητα

Συντελεστές οικονομικότητας Ελλάδα

χα, μετά τον τεμαχισμό. Οι τιμές διάθεσης των πλουσίων και φτωχών σε κρέας τεμαχίων του σφάγιου, στην περιοχή της Ηπείρου ανέρχεται σε 3,40 € και 1,05 € αντίστοιχα. Το πρόσθετο όφελος που προκύπτει από την αύξηση κατά 1 kg ανά 100 kg σφαγίου είναι: – αξία 1 kg πλουσίων σε κρέας τεμαχίων 3,40 € – αξία 1 kg πτωχών σε κρέας τεμαχίων -1,05 € – επιπλέον έσοδα από την αύξηση των πλουσίων σε κρέας τεμαχίων κατά 1 kg ανά 100 kg σφαγίου 2,35 € και το πρόσθετο όφελος ανά παχυνόμενο χοίρο (ζώντος βάρους σφαγής 95 kg και απόδοσης 78%) είναι: Wπκ = 0,95 * 0,78* 2,35= 1,741 € Έτσι, ο συντελεστής οικονομικότητας του ποσοστού των πλουσίων σε κρέας τεμαχίων του σφαγίου, που εκφράζει το πρόσθετο όφελος του παραγωγού ανά παχυνόμενο χοίρο ανέρχεται σε 1,741 € . Το ποσοστό των πλουσίων σε κρέας τεμαχίων του σφαγίου αποτελεί έμμεσο κριτήριο επιλογής των χοίρων, ως προς την περιεκτικότητα του σφαγίου σε κρέας. Μεταξύ των δύο αυτών χαρακτηριστικών υπάρχει θετική συσχέτιση (ν=0,93) έτσι, για την εκτίμηση του πρόσθετου οφέλους του παραγωγού αρκεί ο τρόπος που ακολουθήθηκε, ως πλέον οικονομικός. Στον Πίνακα 9 φαίνονται οι επιλεγόμενες ιδιότητες του χοίρου, η μονάδα βελτίωσης και οι συντελεστές οικονομικότητας των ιδιοτήτων αυτών, όπως επανεκτιμήθηκαν με βάση τις συνθήκες εκτροφής στην Ήπειρο, που θεωρούμε ότι δε διαφέρουν σημαντικά από τις συνθήκες εκτροφής σε ολόκληρη τη χώρα. Οι εκτιμήσεις των συντελεστών οικονομικότητας των απογαλακτιζόμενων χοιριδίων, του συντελεστή αξιοποίησης της τροφής, της μέσης ημερήσιας αύξησης του ζώντος βάρους του χοιριδίου και του ποσοστού των πλουσίων σε κρέας τεμαχίων, είναι αντίστοιχα 2,70 € ανά χοιρομητέρα και έτος, 23,09 € ανά kg αύξησης του ζώντους βάρους, 0,054 € ανά g και 1,74 € ανά ποσοστιαία μονάδα. Οι τιμές που είχαν εκτιμηθεί στο παρελθόν (εκφραζόμενες σε €) για τις ίδιες παραγωγικές ιδιότητες είναι οι έξης: Α) Πριν από 25 χρόνια 0,51 €, 4,23 €, 0,006 € και 0,38 € αντίστοιχα (Ν. Λίανος, 1986). Β) Πριν από 18 χρόνια 1,35 €, 12,16 €, 0,024 € και 0,57 € αντίστοιχα (Δ. Παπαβασιλείου κ.α., 1991). Οι εκτιμηθείσες, σήμερα, τιμές των συντελεστών οικονομικότητας των παραγωγικών ιδιοτήτων του χοίρου είναι

Αγγλία Γερμανία

1983 1991 2008

1988

1987

Αριθμός απογαλακτισμένων χοιριδίων ανά χοιρομητέρα και έτος

11,8 11,10 11,69

7.5

15,62

Συντελεστής αξιοποίηση της τροφής

100

Ημερήσια αύξηση ζώντος βάρους

0,14

0,20

0,23

0,10

0,11

Ποσοστό πλουσίων σε κρέας τεμαχίων του σφαγίου

9,03

4,70

7,53

6,00

22,90

μικρότερες (ιδιαίτερα των δύο πρώτων ιδιοτήτων) συγκριτικά με τις αποπληθωρισμένες, αντίστοιχες, τιμές του παρελθόντος. Αυτό σημαίνει ότι από το 1983 μέχρι σήμερα σημειώθηκαν σημαντικές μεταβολές στις σχέσεις κόστους παραγωγής και των τιμών του παραγόμενου προϊόντος της ελληνικής χοιροτροφίας. Ακόμη επιβεβαιώνει τη βελτίωση των αποδόσεων των χοίρων (π.χ. το μέσο μέγεθος τοκετοομάδας στον απογαλακτισμό από 16,5 το 1990 έφτασε σήμερα στο επίπεδο των 21 χοιριδίων ανά χοιρομητέρα και έτος). Ωστόσο όμως σημαντικό είναι το γεγονός ότι η σειρά τάξης μεγέθους των τιμών των ιδιοτήτων που εκτιμήθηκαν δεν έχει μεταβληθεί. Αυτό βεβαιώνει ότι ο χοίρος είναι ζώο μιας παραγωγικής κατεύθυνσης, οι καταναλωτικές συνήθειες δεν έχουν διαφοροποιηθεί και ακόμη οι αλλαγές που σημειώθηκαν κατά τα τελευταία 25 χρόνια στην Ελληνική συστηματική χοιροτροφία δεν άλλαξαν τη διάρθρωσή της, η οποία παραμένει αμετάβλητη. Ανάλογες εκτιμήσεις για τις παραγωγικές ιδιότητες του χοίρου έγιναν σε άλλες χώρες της ΕΕ, όπως π.χ. στην Αγγλία και στη Γερμανία. Οι τιμές αυτές συγκρίνονται με βάση το συντελεστή αξιοποίησης της τροφής (=100), όπως φαίνεται στον Πίνακα 10. Από τη σύγκριση των στοιχείων του Πίνακα 10 προκύπτει ότι οι τιμές των συντελεστών οικονομικότητας είναι της ίδιας σειράς κατάταξης με τις τιμές των αντίστοιχων εκτιμήσεων που ισχύουν σε άλλες χώρες της ΕΕ. Όμως δύο σημεία φαίνονται ενδιαφέροντα. Το πρώτο αφορά στην εκτίμηση του ποσοστού των πλουσίων σε κρέας τεμαχίων του σφαγίου στη Γερμανία όπου η τιμή είναι υψηλότερη και μάλιστα με μεγάλη διαφορά, γεγονός που σημαίνει ότι στη χώρα αυτή η διαφορά στις τιμές μεταξύ των πτωχών και των πλουσίων σε κρέας τεμαχίων στο σφάγιο είναι υψηλότερη. Το δεύτερο σημείο αφορά στην υψηλότερη συγκριτικά εκτίμηση του ρυθμού ανάπτυξης (0,23) στη χώρα μας, η οποία οφείλεται στο υψηλό κόστος επιβάρυνσης ανά παχυνόμενο χοίρο, λόγω του μεγάλου ύψους επένδυσης σε πάγιες εγκαταστάσεις και της μη σωστής αξιοποίησης των

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

χώρων σταβλισμού κατά την πάχυνση. Συμπερασματικά θα μπορούσε ν΄ αναφερθεί ότι οι συντελεστές οικονομικότητας των κυριότερων παραγωγικών ιδιοτήτων, που εκτιμήθηκαν, είναι σε υψηλό επίπεδο και το οριακό όφελος από τη βελτίωση των αποδόσεων των ιδιοτήτων αυτών είναι σημαντικό. Επομένως οι χοιροτρόφοι θα πρέπει να χρησιμοποιούν υψηλού γενετικού επιπέδου ζώα αναπαραγωγής για καλύτερο οικονομικό αποτέλεσμα των εκτροφών, ιδιαίτερα όταν οι επιβαρύνσεις του πάγιου κεφαλαίου (κτιριακές εγκαταστάσεις και εξοπλισμός) είναι πολύ υψηλές. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Niebel E. , D. Fewson, M. Fender, E. boeckenhoff, J. Zeddies, T. Bischoff (1977): Die wirtschaftlichkeitskoeffizienten der Leistungsmerkmale beim schwein und Bedentung fur die Zuchtarbeif. 4. Mitteilung: Auswirkungen meu berdchneter wirtschaftlichkeitskoeffizienten auf die. Zuchtarbeit bei Reinzucht. Zuchtungstk. 49, 327-342. 2. Harris, D.L. T.S. Stewart and C.R. Arboleda (1984): Animal Breeding Programs: Systematic Approach to their Desing. Advances in Agricultural Technology. Agricultual Research Service, U.S. Department of Agriculture, AAT-MC-8. 3. Λίανος Ν. (1986): Συμβολή στην κατάρτιση του βελτιώσιμου σχεδίου επιλογής των χοίρων στην Ελλάδα. Διδακτορική διατριβή. Ανωτάτη Γεωπονική Σχολή, Εργ. Γεν. και Ειδ. Ζωοτεχνίας, Αθήνα.

4. Vries A. (1988): A Model to Estimate Economic Values of Traits in Pig Breeding. Department of Animal Breeding, Agricultural University, P.O. Box 338,6700 AH Wageningen, The Netherlands. 5. Παπαβασιλείου Δ. (1989): Γενετική βελτίωση χοίρων, Γενετικό υλικό – προδιαγραφές αναπαραγωγικών μονάδων. Επιθεώρηση Ζωοτεχνικής Επιστήμης, Ειδική έκδοση Νο 6.221-225. Θεσσαλονίκη. 6. Ρογδάκης Ε. (1983): Stress στη σύγχρονη χοιροτροφία. Δελτίο Ελληνικής Ζωοτεχνκής Εταιρίας 3, 35-68. Θεσσαλονίκη. 7. Ρογδάκης Ε. (1983): Παραγωγικότητα του χοίρου και μέτρα βελτίωσης αυτής. Χοιροτροφικά Νέα 18. Αθήνα. 8. Smith. C. (1983): Effects of changes in economic weights on the efficiency of index selection. J. Animal. Sci. 56, 1057-1064. 9. Παπαβασιλείου Δ., Αποστολόπουλος Κ. & Ρογδάκης Ε. (1991). Εκτίμηση της οικονομικής σημασίας των κυριότερων παραγωγικών ιδιοτήτων του χοίρου στην Ελλάδα. Επιθεώρηση Ζωοτεχνικής Επιστήμης Τ. 13: 75-91. Αθήνα. 10. Παπαβασιλείου Δ. & Παπαθεοδώρου Α. (1998): Κατάσταση της ελληνικής χοιροτροφίας. Πανόραμα της Ελληνικής Χοιροτροφίας, Ο.Χ.Σ.Ε., Αθήνα. 11. Κιτσοπανίδης Γ. (2006): Οικονομική ζωϊκής παραγωγής. Αρχές, Εφαρμογές, Τεχνικοοικονομικής ανάλυσης. Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη. 12. Pig Progress Volume 22. (2006): How much longer can Europe compete? Pigprogress.net. 13. Danish Pig Production, DMA (2006): Costs in international pig production 2004. 14. Danish Pig Production, DMA (2007): Annual report 2007. 15. Παπαβασιλείου Δ. (2008): Συγκριτικά αποτελέσματα αποδόσεων μεταξύ χοιρομητέρων διαφόρων τύπων σε χοιροτροφικές εκμεταλλεύσεις της Ηπείρου. ΕΖΕ Ε.Ε. Τ. 34, Αθήνα.

Μικρή άνοδος στις τιμές παραγωγού για το χοιρινό κρέας σε ευρωπαϊκό επίπεδο Ανοδική πορεία παρουσιάζουν το τελευταίο διάστημα οι τιμές του παραγωγού για το χοιρινό κρέας σε πολλές χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με βάση τα επίσημα στοιχεία των αρμοδίων υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κατά την περασμένη εβδομάδα οι τιμές παραγωγού στο χοιρινό κρέας σημείωσαν άνοδο σε Ισπανία, Γερμανία, Ολλανδία, Γαλλία, Βέλγιο, Ιταλία, Αυστρία, Βρετανία και Σουηδία, ενώ διατηρήθηκαν στα ίδια επίπεδα σε Δανία και Ιρλανδία. www.agrotypos.gr 19/6/2009

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

Ο ι Προμηθ ευ τές Ε Ν Η Μ Ε ΡΩ Ν Ο ΥΝ . . .

Αντιμετώπιση με το QuickPhos 57 TB

σότητα της φωσφίνης που εκλύεται από τις προτεινόμενες δόσεις του QuickPhos 57 TB θανατώνει, μέσω του αναπνευστικού συστήματος, όλα τα έντομα και τρωκτικά, στους χώρους όπου εφαρμόζεται. Τα υπόλοιπα συστατικά που περιέχονται στα δισκία του QuickPhos 57 TB είναι κατά βάση αδρανείς – σταθερές ενώσεις, όπως το καρβαμίδιο του αμμωνίου, που προσδίδουν στα δισκία τα παρακάτω σημαντικά χαρακτηριστικά: • Τα δισκία του QuickPhos 57 TB, λόγω της εξελιγμένης σύστασής τους, είναι συμπαγή και συνεκτικά ενώ παράλληλα έχουν την ιδιότητα να απορροφούν νερό μόνο όταν βρίσκεται σε αέρια μορφή και όχι στην υγρή. Έτσι παραμένουν σταθερά στην αρχική - αεροστεγώς σφραγισμένη - συσκευασία τους για τουλάχιστον 2 χρόνια, εξασφαλίζοντας ασφαλή αποθήκευση και μεταφορά. • Τα δισκία του QuickPhos 57 TB κατά την επαφή τους με την ατμοσφαιρική υγρασία, απελευθερώνουν αρχικά μία οξεία οσμή αμμωνίας ως προειδοποιητικό σημάδι πως ξεκίνησε ο υποκαπνισμός και ακολούθως ελευθερώνεται η Φωσφίνη. Διασφαλίζεται έτσι η υγεία του προσωπικού που εφαρμόζει το QuickPhos 57 TB. • Τα δισκία του QuickPhos 57 TB εκλύουν, παράλληλα με την Φωσφίνη, διοξείδιο του άνθρακα και αμμωνία. Τα δύο αυτά αέρια παρέχουν μία αδρανή ατμόσφαιρα στο χώρο, όπου λαμβάνει μέρος ο υποκαπνισμός, μετριάζοντας την οποιαδήποτε πιθανή τάση της φωσφίνης να αναφλέγεται. Διασφαλίζεται έτσι η προστασία της εγκατάστασης, στην οποία εφαρμόζεται το QuickPhos 57 TB, καθώς και της γύρω περιοχής.

Πλεονεκτήματα του QuickPhos 57 TB

QuickPhos 57 TB Ένα Προϊόν με 25 Χρόνια Ιστορία και Δυναμικές Προοπτικές

ίναι γεγονός πως μέχρι και σήμερα δίνεται, δυσανάλογα, προτεραιότητα στην αύξηση της παραγωγής φυτικών προϊόντων και όχι στην προστασία τους, από τους διάφορους εχθρούς, κατά τη διάρκεια της αποθήκευσής τους. Με τον όρο εχθροί αποθηκευμένων προϊόντων, χαρακτηρίζονται όλα τα αρθρόποδα (έντομα - ακάρεα) και τρωκτικά που προσβάλλουν και υποβαθμίζουν εδώδιμα ή μη, αποθηκευμένα προϊόντα. Υπολογίζεται πως το 10% της παγκόσμιας παραγωγής δημητριακών χάνεται κάθε χρόνο εξ αιτίας των διαφόρων αρθρόποδων, που προσβάλλουν τα αποθηκευμένα δημητριακά, ενώ γενικότερα η απώλεια τροφής, λόγω της δράσης παρασίτων αποθηκευμένων προϊόντων και τρωκτικών, ξεπερνάει το ποσό των 2 δις $ το χρόνο.

απάντηση στο παραπάνω πρόβλημα βρίσκεται σε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ελέγχου των παρασίτων (Pest Control). Το κλειδί στην επιτυχία ενός τέτοιου προγράμματος, είναι η επιλογή του κατάλληλου σκευάσματος, που θα χρησιμοποιηθεί για την απεντόμωση των αποθηκευμένων προϊόντων ή των χώρων αποθήκευσής τους. Το QuickPhos 57 TB, εδώ και 25 χρόνια στην Ελληνική αγορά, αποτελεί μία αξιόπιστη και αποτελεσματική λύση για την εφαρμογή ενός προγράμματος υποκαπνισμού με Φωσφίνη. Το QuickPhos 57 TB είναι ένα σκεύασμα Φωσφορούχου Αργιλίου (Aluminium Phosphide) σε μορφή δισκίων, το οποίο χρησιμοποιείται με εξαιρετικά αποτελέσματα εδώ και δεκαετίες για απεντομώσεις χώρων με ή χωρίς αποθηκευμένα προϊόντα (σιλό, αποθήκες). Το QuickPhos 57 TB παρασκευάζεται και συσκευάζεται στις εγκαταστάσεις της United Phosphorus Ltd, και διανέμεται αποκλειστικά από την AGROLOGY σε δύο, σφραγισμένες αεροστεγώς, συσκευασίες των 1500 γρ. (φιάλη αλουμινίου) και 960 γρ. (κονσέρβα).

Χαρακτηριστικά του QuickPhos 57 TB

α δισκία του QuickPhos 57 TB περιέχουν 57% καθαρό Φωσφορούχο Αργίλιο (AlP), ως ενεργό συστατικό και έχουν την ιδιότητα να απελευθερώνουν φωσφίνη καθώς έρχονται σε επαφή με την ατμοσφαιρική υγρασία. Η πο76

Τ ο QuickPhos 57 TB έχει καταξιωθεί, εδώ και 25 χρόνια, στην Ελληνική αλλά και Παγκόσμια αγορά ως ένα από τα πιο δραστικά και αποτελεσματικά σκευάσματα φωσφίνης. Η σταθερή αποτελεσματικότητα αλλά και ο υψηλός δείκτης δραστικότητας συνδυάζεται με τα παρακάτω επιπλέον πλεονεκτήματα: • Έχει ευρύ πεδίο εφαρμογής. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όλους πρακτικά τους βρώσιμους σπόρους (σιτηρά, όσπρια, ξηρούς καρπούς) και σε επεξεργασμένα προϊόντα όπως καπνά και ζωοτροφές χωρίς να επηρεάζει τα χαρακτηριστικά ή τη γεύση τους. • Εξασφαλίζει καθολική καταπολέμηση. Η φωσφίνη που εκλύεται από τα δισκία του QuickPhos 57 TB θανατώνει όλα τα έντομα και ακάρεα, σε όλα τα στάδια ανάπτυξής τους (από αβγά έως ενήλικα) καθώς και τα επιζήμια τρωκτικά. • Έχει μεγάλη διεισδυτική ικανότητα. Το αέριο που εκλύεται, λόγω της υψηλής πίεσης ατμού των μορίων του, έχει την ιδιότητα να διεισδύει σε κάθε σημείο μιας εγκατάστασης καθώς και μέσα στα υπό απεντόμωση προϊόντα (χύμα ή συσκευασμένα). Έχει μετρηθεί πως η Φωσφίνη που εκλύεται από τα δισκία του QuickPhos 57 TB, διεισδύει μέχρι και σε βάθος 15 μέτρων ακόμη και στις πιο πυκνά αποθηκευμένες συσκευασίες προϊόντων.

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

Οι Προμηθ ευ τές Ε Ν Η Μ Ε ΡΩ Ν Ο ΥΝ . . . • Αντιδρά πλήρως με την ατμοσφαιρική υγρασία χωρίς να αφήνει υπολείμματα. Τα δισκία του QuickPhos 57 TB, βάρους 3 γρ. το καθένα, έχουν την ικανότητα να αντιδρούν πλήρως με την υγρασία της ατμόσφαιρας και να αποδίδουν τη μέγιστη ποσότητα του αερίου που μπορεί να εκλυθεί (περίπου 1 γρ. Φωσφίνης). Αυτό σημαίνει πως κατά την ολοκλήρωση ενός προγράμματος υποκαπνισμού με QuickPhos 57 TB, δεν παραμένουν υπολείμματα Φωσφορούχου Αργιλίου στο χώρο εφαρμογής.

AGROLOGY, η εταιρεία που έχει αναπτύξει από το 1983 το QuickPhos 57 TB στην Ελληνική αγορά, έχει πολύτιμη εμπειρία και τεχνογνωσία γύρω από τις εφαρμογές απεντομώσεων, ενώ σήμερα διανέμει αποκλειστικά το QuickPhos 57 ΤΒ και στηρίζει τεχνικά κάθε επαγγελματικό συνεργείο απεντόμωσης. Περισσότερες πληροφορίες: AGROLOGY ΠΑΠΑΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΑΒΕΕ, ΒΙ.ΠΕ.Θ., Τ.Θ. 1089, 570 22, Σίνδος, Τηλ.: 2310 796556, Fax: 2310 796506, e-mail: info@agrology.eu, www.agrology.eu

Γενικές οδηγίες – προετοιμασία πριν την εφαρμογή

επιτυχία ενός προγράμματος υποκαπνισμού με QuickPhos 57 TB εξαρτάται κυρίως από τα υψηλά ποσοστά αποτελεσματικότητας αλλά και από την ασφαλή εφαρμογή του. Για να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι θα πρέπει: – Να εξασφαλιστεί αρκετό προσωπικό για την ταχύτερη περάτωση της εφαρμογής. – Να εξασφαλιστεί, από την αρχή, η απαιτούμενη ποσότητα QuickPhos 57 TB. – Να σφραγιστούν με αδιαπέραστο υλικό όλα τα ανοίγματα της εγκατάστασης (στεγανοποίηση χώρου). – Να καλυφθούν ή να απομακρυνθούν όλα τα μεταλλικά αντικείμενα (ιδιαίτερα τα χάλκινα). – Να διακοπεί το ηλεκτρικό ρεύμα πριν και κατά τη διάρκεια της εφαρμογής. – Να απαγορευτεί η είσοδος, καθόλη τη διάρκεια του υποκαπνισμού, και να τοποθετηθούν σχετικές προειδοποιητικές πινακίδες έξω από την εγκατάσταση. – Να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις οδηγίες χρήσης που αναγράφονται στην ετικέτα του QuickPhos 57 TB.

Μέτρα ασφαλείας κατά την απεντόμωση

ο QuickPhos 57 TB, όπως και όλα τα φωσφινογόνα εντομοκτόνα είναι κατά κανόνα πολύ τοξικά, γι’ αυτό η πώληση και χρήση τους επιτρέπεται μόνο παρουσία και ευθύνη γεωπόνου ή χημικού. Τα άτομα που κάνουν την απεντόμωση θα πρέπει να έχουν: 1. Ειδική άδεια 2. Εξειδικευμένη εκπαίδευση 3. Όλα τα κατάλληλα ατομικά και ομαδικά μέσα προστασίας (μάσκα με ειδικά φίλτρα φωσφίνης, γάντια, προστατευτική φόρμα και όργανα μέτρησης αέριας συγκέντρωσης φωσφίνης και φαρμακείο).

Ειδικοί στην επεξεργασία εδάφους και την τεχνολογία σποράς Η LEMKEN είναι ένας από τους μεγαλύτερους ευρωπαίους κατασκευαστές εργαλείων επεξεργασίας εδάφους και σπαρτικών μηχανών Η έρευνα με στόχο τις πρακτικές εφαρμογές και οι υπερσύγχρονες διαδικασίες παραγωγής, αποτελούν τις καλύτερες προϋποθέσεις που εξασφαλίζουν στα προϊόντα LEMKEN υψηλή ποιότητα και αντοχή. Ελκόμενα και περιστρεφόμενα άροτρα EurOpal και VariOpal νέας γενιάς, με τετραπλή ρύθμιση και με αυτόματη διάταξη ασφαλείας non-stop. Σβολοκόφτες Zirkon πολλαπλών χρήσεων και με δυνατότητα συνδυασμού με όλες τις σπαρτικές μηχανές, μηχανικές (Saphir) και πνευματικές (Solitair). Δισκοκαλλιεργητές Rubin για μεγάλη στρεμματική απόδοση. Ιδανικοί για καλλιέργειες σιτηρών. Διαφορετικοί κύλινδροι για διαφορετικές συνθήκες εργασίας. Τα μηχανήματα LEMKEN υποστηρίζονται από ανθρώπους με ειδική τεχνική εκπαίδευση που βρίσκονται στην διάθεση του πελάτη τόσο κατά την αγορά τους όσο και στην συντήρηση και την επισκευή.

QuickPhos 57ΤΒ και στο Μέλλον

ο QuickPhos 57 ΤΒ με μία παράδοση 25 χρόνων είναι σήμερα ένα από τα αποτελεσματικότερά υποκαπνιστικά σκευάσματα Φωσφίνης στην παγκόσμια αγορά. Το μέλλον του προβλέπεται εξίσου λαμπρό, αφού υποστηρίζεται πλήρως, με επιστημονικά δεδομένα που έχει αναπτύξει η United Phosphorus Ltd, στην Ε.Ε. (Οδηγία 91/414) και θα παραμείνει στην Ελληνική αγορά και μετά το 2010. Η

Στην Ελλάδα η ΕΜΙΚΟ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΙΤΗΣ, αποκλειστική αντιπρόσωπος της LEMKEN, έχει εκπαιδευμένο προσωπικό που ανταποκρίνεται στις ανάγκες των πελατών μας, έγκαιρα και αποτελεσματικά www.emiko.com.gr

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

Ο ι Προμηθ ευ τές Ε Ν Η Μ Ε ΡΩ Ν Ο ΥΝ . . .

Το Σύστημα Ποιότητας SmartFreshSM Mια τεχνολογία για τη διατήρηση της φρεσκάδας και τραγανότητας των μήλων κατά τη συντήρηση, σύντομα και στην Ελλάδα

AgroFresh, η εταιρεία που εμπορεύεται το καινοτόμο σύστημα διαχείρισης SmartFreshSM, ανακοινώνει ότι σύντομα θα υπάρχει η τεχνολογία της και στην Ελλάδα και θα είναι διαθέσιμη πριν την έναρξη της φετινής συγκομιδής μήλων. Η Gab Hellas, μία εταιρεία που ειδικεύεται στις αγροχημικές υπηρεσίες, θα είναι ο αντιπρόσωπος και ο πάροχος υπηρεσιών του Συστήματος Ποιότητας SmartFresh στη χώρα. Ο κ. Γεώργιος Καλαμαράς, Επικεφαλής των Μονάδων Δοκιμής της Gab Hellas, θα διευθύνει την εμπορική κυκλοφορία. Η Gab Hellas έχει ήδη οργανώσει προεμπορικές δοκιμές αυτής της νέας τεχνολογίας από το 2008 και ο κ. Καλαμαράς αναμένει μεγάλη ζήτηση για το SmartFresh τα προσεχή χρόνια, δηλώνοντας τα εξής: «Τα πρώτα μας αποτελέσματα στις κόκκινες ποικιλίες μήλων (Red Delicious, Red Chief, Starkrimson) και στην ποικιλία Granny Smith έχουν ήδη δείξει ότι τα μήλα είναι πολύ πιο συνεκτικά στη σάρκα, τραγανά και ζουμερά. Οι καρποί διατηρούν καλύτερη υφή κατά την αποθήκευσή τους στα ψυγεία αλλά κυρίως μετά τη συντήρησή τους. Αυτό είναι σημαντικό όφελος όσον αφορά τη διάρκεια «ζωής στο ράφι» αυτών των ποικιλιών.» Η Gab Hellas προβλέπει ότι θα υπάρξει μεγάλο ενδιαφέρον για αυτή τη νέα τεχνολογία από την ελληνική αγορά. Το SmartFresh είναι ένα σύστημα διατήρησης φρεσκάδας που επιτρέπει στα φρούτα να διατηρήσουν την ποιότητά τους από την παραγωγή έως την κατανάλωση. Το δραστικό συστατικό του έχει παρόμοια δομή με το αιθυλένιο. Το αιθυλένιο παράγεται στη φύση από τα περισσότερα φρούτα και λαχανικά και επιταχύνει την ωρίμανση και την αλλοίωσή τους. Όμως, το SmartFresh επιδρά στους υποδοχείς του αιθυλενίου των φρούτων αμέσως μόλις αρχίζει η συντήρησή τους και τους μπλοκάρει. Έτσι, οι δυσμενείς επιπτώσεις της ωρίμανσης και το μαλάκωμα επιβραδύνονται και τα μήλα διατηρούνται τραγανά και ζουμερά. Μήλα όχι απλώς υπέροχα, εύγεστα: Το SmartFresh μπορεί να αυξήσει την εμπορική αξία των φρούτων.

Έως σήμερα, το Σύστημα Ποιότητας SmartFresh κυκλοφορεί σε 34 χώρες σε όλο τον κόσμο και έχει αποδειχτεί ότι ελέγχει τις διάφορες μετασυλλεκτικές ανωμαλίες που προκύπτουν κατά τη συντήρηση των φρούτων, όπως είναι το επιφανειακό έγκαυμα, η εσωτερική κατάρρευση και το λάδωμα στην επιφάνεια των μήλων. Ο Γενικός Διευθυντής της AgroFresh στην Ευρώπη, κ. Peter Vriends, επισημαίνει: «Σε όλες τις χώρες, οι πελάτες μας αύξησαν το ποσοστό των προϊόντων τους που μπορούν να πωληθούν ως φρέσκα, και μπορούν πια να προσφέρουν περισσότερα φρούτα 1ης κατη78

Ποσοστό επιφανειακού εγκαύματος (%) σε προ-εμπορική εφαρμογή SmartFresh με Μήλα Starkrimson σε ψυκτική μονάδα του Νομού Καστοριάς (2008/2009) γορίας καθ’ όλη τη διάρκεια της εμπορικής περιόδου. Επειδή το SmartFresh διατηρεί την ποιότητα, προσφέρει μεγαλύτερη εμπορική ευελιξία και παρέχει νέες ευκαιρίες για δυναμική αύξηση των πωλήσεων. Το σύστημα είναι φιλικό προς το περιβάλλον, αφού δεν αφήνει υπολείμματα ούτε στα φρούτα, ούτε στο περιβάλλον». Επιστημονικά ανεπτυγμένες συστάσεις χρήσης

Την τεχνολογία SmartFresh θα προσφέρει ο πάροχος της Gab Hellas με το εξειδικευμένο προσωπικό, που έχει εκπαιδευτεί στη χρήση της τεχνολογίας σύμφωνα με ειδικές συστάσεις χρήσης. Με στόχο τη διασφάλιση βέλτιστων αποτελεσμάτων, το προϊόν συνοδεύεται πάντα από μία μελέτη υπηρεσίας (service model) και κατάλληλες συστάσεις χρήσης. Στην Ελλάδα, οι συστάσεις αυτές αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια μέσω πολυάριθμων επιστημονικών δοκιμών με τη βοήθεια του καθηγητή κ. Ευ. Σφακιωτάκη από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και του καθηγητή κ. Γ. Νάνου από το Πανεπιστήμιο του Βόλου. Στο μέλλον, οι καλλιεργητές και οι συσκευαστές στην Ελλάδα θα ωφεληθούν από αυτή τη στενή συνεργασία και τις επιστημονικές συμβουλές. Πράγματι, η μελέτη υπηρεσίας του SmartFresh απαιτεί στενή συνεργασία με τους πελάτες του, καθώς η εμπειρία τους στην διαχείριση της ποιότητας των φρούτων και οι προσδοκίες τους από την αγορά είναι πολύτιμα στοιχεία για την τελειοποίηση των συστάσεων χρήσης. Ο Peter Vriends από την AgroFresh το επιβεβαιώνει: «Εργαζόμαστε στενά με τους πελάτες μας σε όλες τις χώρες όπου κυκλοφορεί το προϊόν διότι εκείνοι γνωρίζουν καλύτερα την περιοχή τους και την αγορά τους. Η συνεργασία είναι ο καλύτερος τρόπος για να ωφεληθούμε στο μέγιστο από το SmartFresh.» Στην Ευρώπη, το SmartFresh χρησιμοποιείται στα μήλα, τα δαμάσκηνα, τα ακτινίδια, τους λωτούς και έχει δοκιμαστεί στα κυδώνια, τα αχλάδια και τις τομάτες. Για περισσότερες πληροφορίες, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνούν με τον κ. Γεώργιο Καλαμαρά, georgios.kalamaras@gab-hellas.gr, τηλ: 23940 31269.

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

Πρόσωπα & Γεγονότα

Η Κρήτη πάει στην Αθήνα και η Αθήνα συναντά την Κρήτη Αυτό ήταν το σύνθημα του «Κρητικού Πανοράματος» που είδαμε στην Αθήνα στις 14-17 Μαϊου 2009

ρήτη πάει στην Αθήνα, η Αθήνα συναντά την Κρήτη. Αυτό ήταν το κεντρικό σύνθημα για το πανόραμα των κρητικών προϊόντων καθώς και του τουρισμού αλλά και του πολιτισμού, που διοργανώθηκε στην Αθήνα, στις 14 - 17 Μαϊου, στις ολυμπιακές εγκαταστάσεις του σταδίου Tae kwon do, στο Φάληρο. Το «Κρητικό Πανόραμα» αποτελούνταν από τρεις θεματικές εκθέσεις: Πανόραμα κρητικών προϊόντων, Πολιτισμός και Ιστορία «Κρητών Έπος»και Έκθεση κρητικού τουρισμού με τίτλο «Πάμε Κρήτη». Σίγουρα κάθε περιοχή της χώρας μας έχει καταπληκτικά προϊόντα, ιστορία και προσφέρεται για τουρισμό. Όμως η Κρήτη είναι... ανεξάντλητη. Και όταν τα βλέπεις όλα μαζί, τότε πράγματι εντυπωσιάζει ακόμη περισσότερο. Το πρόβλημα είναι ότι ενώ όλοι γνωρίζουν την αξία των προϊόντων της Κρήτης - ειδικά για τη διατροφή - είναι δύσκολο να τα βρει ο καταναλωτής. Οι λόγοι είναι λίγο πολύ γνωστοί. Δεν υπάρχουν μεγάλες βιομηχανίες στο νησί για να χτυπήσουν τον ανταγωνισμό κι έτσι είτε θα υπάρχουν μικρά καταστήματα με «κρητικά προϊόντα» είτε κάποια… ψήγματα σε μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετς. Θέλοντας λοιπόν τα Επιμελητήρια της νήσου, να προωθήσουν τα προϊόντα των μελών τους, συναποφάσισαν να … εκτεθούν όλα μαζί για να έχει ο επισκέπτης μία ολοκληρωμένη εικόνα. Βέβαια ο στόχος ήταν η προώθηση των προϊόντων και η αναζήτηση σημείων πώλησης. Φέτος ήταν η πρώτη προσπάθεια. Τα αποτελέσματα θα μελετηθούν και θα αναζητηθεί το επόμενο βήμα, ώστε τα κρητικά προϊόντα να βρουν «στέγη» για να είναι δυνατόν ο καταναλωτής - ειδικά της Αθήνας - να τα βρίσκει πιο εύκολα. Οι απόψεις των ανθρώπων των Επιμελητηρίων, που μιλήσαμε μαζί τους αφού τελείωσε η έκθεση, δείχνουν τη θέληση και φυσικά το κρητικό πείσμα να προσπαθήσουν ακόμη περισσότερο, για να γίνουν ευρέως γνωστά τα κρητικά προϊόντα. Μιχάλης Παπαβασιλείου, αναπληρωτής διευθυντής του Επιμελητηρίου Χανίων «Κάθε έκθεση έχει και τα θετικά και τα αρνητικά της. Κυρίως όμως υπερτερούν τα θετικά. Εμείς βγήκαμε με μια γροθιά, όλη η Κρήτη ενωμένη και τα τέσσερα επιμελητήρια και είπαμε να κάνουμε αυτό το εγχείρημα σε μια δύσκολη εποχή τόσο για την ελληνική οικονομία όσο και για τις επιχειρήσεις και να απευθυνθούμε στην εσωτερική αγορά. Αυτό ήταν το νόημα της διοργάνωσης. Τα αποτελέσματα, μετά από μία τέτοια έκθεση είναι μακροπρόθεσμα. Το θετικό είναι ότι πέρασε κόσμος και τα είδε από κοντά. Επίσης υπήρχαν και οι παράλληλες εκδηλώσεις όπως η κρητική διατροφή και η λεβεντιά με τους χορούς. Από εκεί και πέρα βλέπουμε τα αρνητικά και τα διορθώνουμε στις επόμενες διοργανώσεις, τότε φτάνουμε πιο κοντά στο επιθυμητό αποτέλεσμα». 80

Ειρήνη Γκερεδάκη, διευθύντρια του Επιμελητηρίου Λασιθίου. «Με πρωτοβουλία των τεσσάρων Επιμελητήριων και την υποστήριξη της Περιφέρειας, διοργανώθηκε η έκθεση με σκοπό να γίνουν πιο γνωστά τα προϊόντα του κάθε νομού. Το κάθε Επιμελητήριο προσπάθησε να συγκεντρώσει τις επιχειρήσεις του αντίστοιχου νομού. Όμως δεν είχαμε μεγάλη ανταπόκριση ίσως λόγω των συνθηκών που επικρατούν στην οικονομία. Για το Λασίθι τουλάχιστον δεν ήταν αντιπροσωπευτικός ο αριθμός των επιχειρήσεων. Έτσι το Επιμελητήριο αποφάσισε να κάνει ένα δικό του περίπτερο και συγκέντρωσε προϊόντα από διάφορες επιχειρήσεις. Δείξαμε μία εικόνα του τι παράγει ο νομός – μέλι, τυρί, λάδι και άλλα - και αυτό που αποκομίσαμε είναι ότι ο κόσμος ήξερε τα κρητικά προϊόντα ως προς την ποιότητά τους αλλά όλοι ζητούσαν που θα τα βρουν. Τελικά αυτό είναι το πρόβλημα. Οτιδήποτε προχωρήσουμε από δω και πέρα για την προώθηση των προϊόντων μας, θα πρέπει να δούμε τι θα γίνει με τα σημεία πώλησης. Οι επιχειρήσεις δεν έχουν μεγάλη δυνατότητα διανομής αν και τα προϊόντα τους είναι πάρα πολύ καλά δεν έχουν τόση μεγάλη παραγωγή για να τα διανέμουν σε διάφορα σημεία ανά την Ελλάδα. Να σας πω ότι πολλοί ήθελαν να αγοράσουν προϊόντα από την έκθεση αλλά δεν είχαμε δικαίωμα εμείς να τα πουλήσουμε. Τελικά ήταν αυτό που αποκομίσαμε. Λείπουν τα σημεία πώλησης. Νικήτας Δαλαψάκης, πρόεδρος Επιμελητηρίου Ηρακλείου. «Αποφασίσαμε και τα τέσσερα επιμελητήρια με τη βοήθεια του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας να διοργανώσουμε αυτό το εκθεσιακό γεγονός με τις τρεις θεματικές ενότητες στη λογική ότι πρέπει να δείξουμε μία εξωστρέφεια και προς τον τομέα της εσωτερικής αγοράς αλλά και να διαφημίσουμε τόσο τα προϊόντα όσο και τον τουρισμό μας αυτή την περίοδο της κρίσης. Αποδείχτηκε τελικά ότι ήταν μία πολύ καλή ιδέα με την έννοια ότι υπήρξε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και από καταναλωτές αλλά και από εμπορικούς επισκέπτες. Θα προσπαθήσουμε να γίνει θεσμός με την έννοια να επαναλαμβάνεται κατά τακτά χρονικά διαστήματα και τις επόμενες ημέρες θα κάνουμε ένα απολογισμό για να αποφασίσουμε από κοινού ποιες θα είναι οι επόμενες ενέργειές μας». Βαγγέλης Μανιουδάκης, αντιπρόεδρος του Επιμελητηρίου Ρεθύμνου. «Το ότι χρειαζόταν αυτή η έκθεση, χρειαζόταν γιατί είναι απαραίτητο να δείξουμε τα προϊόντα μας και τον τουρισμό μας. Παρ’ όλο που δεν είχαμε πολύ χρόνο για τη διοργάνωση εν τούτοις ήταν επιτυχημένη. Από το Ρέθυμνο συμμετείχαν τέσσερις επιχειρήσεις. Πάντως πέρασε πολύ κόσμος και αν θέλετε ένα δείγμα είναι ότι είχαμε φέρει 22 κιβώτια με έντυπο υλικό και είχε εξαντληθεί από το Σάββατο το απόγευμα».

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009

Ρεπορτάζ: Μαίρη Λυμπεροπούλου