Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία / Οκτώβριος 2024 by agrotypos

ΜΗΝΙΑΙΟ περ ιοδ ικό

του ΑγροΤύπου για τον

αγρότη! ΤΕΥΧΟΣ 08 | ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2024 | agrotypos.gr

Αναπλήρωσε θρεπτικά τον ελαιώνα σου και ξεκίνα δυναμικά τη νέα χρονιά.

ΠΑΤΑΤΕΣ

ΑγροΤύπος

ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΖΗΤΗΣΗ ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ

Γεωργία - ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ

Μαζί, καλλιεργούμε ένα καλύτερο μέλλον!

1,50€

Τεύχος 12/22-01/23, 08/2024, Οκτώβριος Δεκέμβριος - Ιανουάριος ΑγροΤύπος

Με τη συγκομιδή της ελιάς και το κλάδεμα απομακρύνονται από τον ελαιώνα μεγάλες ποσότητες θρεπτικών στοιχείων και ιχνοστοιχείων που πρέπει να αναπληρωθούν άμεσα. Οι συνδυασμένες εφαρμογές των λιπασμάτων YaraMila™ στο έδαφος και των YaraVita™ διαφυλλικά διασφαλίζουν την σταθερή και παρατεταμένη τροφοδοσία των ελαιόδενδρων με θρεπτικά στοιχεία και ιχνοστοιχεία, ακόμα και σε δύσκολες ξηροθερμικές συνθήκες. Φροντίζουμε τις καλλιέργειές μας με γνώση που αναπτύσσουμε πάνω από έναν αιώνα και μεγαλύτερη συνείδηση για το περιβάλλον!

ΤΙΜΗ

www.yara.gr

ΙΣΚΑ ΤΗΣ ΑΚΤΙΝΙΔΙΑΣ Μια σοβαρή ασθένεια

ΜΗΛΟΕΙΔΗ & ΠΥΡΗΝΟΚΑΡΠΑ Μυκητολογικοί εχθροί

ΝΕΜΕΑ

ΦΡΑΟΥΛΑ

ΚΛΙΜΑ ΚΑΙ ΤΡΥΓΟΣ ΣΕ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ

ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ

ΜΗΛΑ

ΜΑΣΤΙΓΑ ΟΙ ΕΛΛΗΝΟΠΟΙΗΣΕΙΣ Νέες πράσινες ποικιλίες

ΚΕΡΑΣΙΑ ΡΟΛΟΣ ΜΕΛΙΣΣΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗ

ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΤΙΚΑ

• Γραμμικό σύστημα διαμόρφωσης δέντρων Drapeau ή Bandiera • Ανάκαμψη της χλωρίδας του Παγγαίου μετά την πυρκαγιά • Ανοδική τάση στις εξαγωγές φράουλας

• Η βελτίωση της ευζωίας των ζώων βοηθά στην παραγωγή κρέατος • Οφέλη ποικιλίας φυτών στο οικοσύστημα • Οι επιπτώσεις του Daniel στην συγκομιδή δέντρων με δονητικά

Η επιστήμη πιο κοντά στην πράξη

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

22 ΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ISSN 1105-2465, Κωδικός: 013155 Ιδιοκτησία: ΑγροΤύπος ΑΕ Β. Ηπείρου 31, 151 25 Μαρούσι Τηλ. 210-6142550 & 8064002 Fax 210-6125141 www.agrotypos.gr E-mail: advert@agrotypos.gr ΕΚΔΟΤΗΣ - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΒΑΣΙΚΟΣ ΜΕΤΟΧΟΣ - ΝΟΜΙΜΟΣ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΣ Ν.Κ. Γιαννοπολίτης advert@agrotypos.gr ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ - ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Γ. Γιαννοπολίτη georgia@agrotypos.gr Έ. Χυδεριώτου public@agrotypos.gr ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ advert@agrotypos.gr info@agrotypos.gr Σ. Παϊσιάδης και εξωτερικοί συνεργάτες ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΑ, ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΣΙΑ - DTP Π.Κ. Γιαννοπολίτη ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ, ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Μ. Κατσίκη sales@agrotypos.gr ΕΚΤΥΠΩΣΗ, ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ PressiousArvanitidis Απαγορεύεται κάθε αναδημοσίευση κειμένου ή φωτογραφιών χωρίς τη γραπτή άδεια του Εκδότη. Τα επώνυμα άρθρα εκφράζουν τις απόψεις των συγγραφέων και όχι απαραίτητα και των υπευθύνων του περιοδικού.

Agriculture CROP & ANIMAL HUSBANDRY

ISSN 1105-2465, Code: 3155 The Greek Review of Science, Technology and Business in Agriculture V. Epirou 31, 151 25 Maroussi, Greece Tel. +302106142550 & +302108064002, Fax. +302106125141 www.agrotypos.com ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ Γεωτεχνικοί - αγρότες 36€ Δημ. Oργανισμοί, βιβλιοθήκες, επιχειρήσεις 80€ Κύπρος 100€ Τράπεζα Πειραιώς: 6853.126196.509 GR 12.0171.8530.0068.5312.6196.509 Τράπεζα Eurobank: 0284.02 0010 9734 GR 020 260 284 00000 40 200 109 734 Τράπεζα Εθνική: 72500.222.178 GR 800.110.7250.0000.72500 222.178 Πού βρίσκω το περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία; 1. Στα περίπτερα το τελευταίο Σάββατο κάθε μήνα με 1,50€ 2. Στη διεύθυνσή μου, κάθε μήνα, με ετήσια συνδρομή 36€ 3. Στο agrotypos.shop με ετήσια ηλεκτρονική συνδρομή 14,99€ Τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα να χρησιμοποιούνται με ασφαλή τρόπο. Να διαβάζετε πάντα την ετικέτα και τις πληροφορίες σχετικά με το προϊόν πριν από τη χρήση του, καθώς και τις προειδοποιητικές φράσεις και σύμβολα.

Τεύχος 08/2024 Οκτώβριος ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΑγροΠαρατυπίες 04 10 χρόνια CSF στην Ελλάδα, ενώνουν διαφορετικές γενιές 06 Μικρά & Ενδιαφέροντα 08 Ερώτημα του μήνα: Αλλαγές στα παραστατικά διακίνησης ελαιολάδου. Προβλέψεις και προβλήματα στη νέα παραγωγή 12 ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ H ανθεκτικότητα της φύσης. Μια πρώτη ματιά στην ανάκαμψη της χλωρίδας του Παγγαίου μετά την πυρκαγιά (Κ.Β. Σίμογλου)

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ Η εξέλιξη της καλλιέργειας της φράουλας στην Ελλάδα.Καινοτομία και εξυγίανση πολλαπλασιαστικού υλικού (Γ. Μανουσόπουλος) 19 Θετική χρονιά το 2024 για τις φράουλες. Με ανοδική τάση στις εξαγωγές ολοκληρώθηκε η περσινή περίοδος 20 Προβλήματα άρδευσης και κόστους μειώνουν την καλλιέργεια πατάτας. Σε καλά επίπεδα οι τιμές λόγω αυξημένης ζήτησης 22 Προτεινόμενες ποικιλίες πατάτας 30 ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ Κλίμα και τρύγος σε παιχνίδι ισορροπίας. Μια χρονιά με προσδοκίες το 2024 34 Μια δύσκολη χρονιά για τη Νεμέα. Μειωμένες αποδόσεις και προβλήματα από την πυρκαγιά του καλοκαιριού 36 ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ Μάστιγα οι ελληνοποιήσεις και οι χαμηλές τιμές στα μήλα. Μειωμένες παραγωγές και προβλήματα ποιότητας λόγω καιρικών συνθηκών 38 Νέες ποικιλίες μηλοειδών με στόχο την πράσινη οικονομία 40 Ασθένειες μηλοειδών και πυρηνόκαρπων. Οι σημαντικότεροι μυκητολογικοί εχθροί και οι τρόποι αντιμετώπισής τους ( Μ. Τσόπελας) 42 Serifel: Η ισορροπημένη προστασία στα χέρια σας 48 Ίσκα της ακτινιδιάς. Η σήψη του ξύλου της ακτινιδιάς, μία από τις σημαντικότερες ασθένειες της καλλιέργειας ( Σ.Σ. Παστόπουλος, Θ. Σωτηρόπουλος) 50 Το γραμμικό σύστημα διαμόρφωσης δέντρων Drapeau ή Bandiera (Κ. Καζαντζής, Σ.Μαρνασίδης) 56 Επικονίαση ποικιλιών κερασιάς Kordia και Regina υπό υψηλές θερμοκρασίες την περίοδο της άνθησης. Ο ρόλος των μελισσών στην επίτευξη των τελικών αποδόσεων (Σ.Μαρνασίδης, Ε.Μουρατίδης, Κ.Λαζαριδης, Κ.Καζαντζής) 60 Συνεχίζονται τα δεινά στα δέντρα. Έχουμε πολλά να μάθουμε από τις πλημμύρες του 2023 στη Θεσσαλία (Γ.Νάνος) 65 ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ Το ερευνητικό έργο aWISH. Επιδιώκοντας τη βελτίωση της ευζωίας των ζώων στην παραγωγή κρέατος Ποικιλία φυτών στις βοσκήσιμες γαίες. Ποικίλα οφέλη στο οικοσύστημα και στα βόσκοντα ζώα (Θ.Γ. Παπαχρήστου) Σκάναρε με την ταμπλέτα ή το κινητό σου το qrcode για να επισκεφθείς το ανανεωμένο agrotypos.gr Αγγλική έκδοση: agrotypos.com Φυτοπροστατευτικά: fytofarmaka.net Ηλεκτρονικό κατάστημα: agrotypos.shop

facebook.com/agrotypos

66 68

ΑΓΡΟ

Παρατυπίες

Δύσκολες μέρες για τους κτηνοτρόφους Η αιγοπροβατοτροφία στη χώρα μας περνά δύσκολες στιγμές. Μετά τις καταστροφές από τις θεομηνίες στη Θεσσαλία ήρθε η πανώλη και στη συνέχεια η ευλογιά. Μιλάμε για συνεχόμενες κρίσεις που αποδεκάτισαν τα κοπάδια και έφεραν σε δύσκολη οικονομική κατάσταση τους κτηνοτρόφους. Το ΥπΑΑΤ αποφάσισε για δεύτερη φορά μέσα σε ένα χρόνο να απαγορεύσει τις μετακινήσεις αιγοπροβάτων για αναπαραγωγή, πάχυνση, βόσκηση και σφαγή, σε όλη την Ελλάδα. Όταν το ΥπΑΑΤ ανακοίνωσε τα μέτρα η ευλογιά είχε 104 εστίες της νόσου στη χώρα μας. Από αυτές οι 81 ήταν σε περιοχές του Έβρου, ενώ οι υπόλοιπες σε Κομοτηνή, Ξάνθη, Καβάλα, Σέρρες, Μαγνησία και Κορινθία. Μέχρι τότε είχαν θανατωθεί λόγω της ευλογιάς 17.500 πρόβατα. Παράλληλα οι αρμόδιες υπηρεσίες του ΥπΑΑΤ βρίσκονται σε επικοινωνία με τους ειδικούς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αλλά και τις κτηνιατρικές υπηρεσίες των κρατών μελών, για την αξιολόγηση των εργαστηριακών στοιχείων και αποτελεσμάτων. Οι κτηνοτρόφοι όμως ακόμη δεν έχουν πληρωθεί τις αποζημιώσεις για τα ζώα που θανατώθηκαν από την πανώλη. Πάντως αναφέρουν στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι δεν πρόκειται να το βάλουν κάτω. Έχουν πείσμα να παραμείνουν στο επάγγελμα. Όπως μας λένε χαρακτηριστικά οι κτηνοτρόφοι «1 ζώο θα σφάζουμε 10 θα αγοράζουμε».

4 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

Βάλτε τέλος στις ελληνοποιήσεις τομάτας λένε οι παραγωγοί Η κυβέρνηση αποφάσισε να αυξήσεις τις θερμοκηπιακές μονάδες στη χώρα μας. Όμως δεν αρκεί μόνο η αύξηση της παραγωγής κηπευτικών θα πρέπει και να «προστατευτεί» από τις ανεξέλεγκτες εισαγωγές και τις ελληνοποιήσεις. Και εδώ φαίνεται ότι δεν πάνε καλά τα πράγματα. Οι παραγωγοί κηπευτικών θερμοκηπιακής καλλιέργειας από τη Μεσσηνία και την Κρήτη ζητούν από το ΥπΑΑΤ να πάρει μέτρα κατά των ελληνοποιήσεων. Μάλιστα αναφέρονται σε ένα μεγάλο φορτίο τομάτας από την Τουρκία, που προοριζόταν για το Ισραήλ (μέσω τριγωνικής πώλησης Έλληνα εμπόρου), έμεινε εγκλωβισμένο στο ελληνικό έδαφος, καθώς το Ισραήλ αρνήθηκε να το παραλάβει λόγω ελλείψεων σε έγκυρα έγγραφα φυτοϋγείας. Και ρωτάνε: Τι πιστεύετε ότι έγινε με αυτό το φορτίο τομάτας από την Τουρκία; Ή τι πιστεύετε ότι έγινε με τα υπόλοιπα 4.617.000 κιλά τομάτας από Τουρκία που εισήχθησαν στη χώρα μας μόνο τον Σεπτέμβριο; Έχετε εντοπίσει κάποιο σημείο πώλησης όπου αναγράφεται τομάτα προέλευσης Τουρκίας; Η απάντηση είναι, φυσικά, όχι». Υπονοούν οι παραγωγοί ότι τις έφαγαν σαν ελληνικές οι καταναλωτές. Αναφέρουν ακόμη ότι οι παραγωγοί στη χώρα μας έχουν εναρμονιστεί πλήρως με το πλαίσιο που έχει θεσπίσει η ΕΕ για τη χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Αντίθετα, τονίζουν ότι ο Τούρκος παραγωγός δεν αντιμετωπίζει κανέναν περιορισμό στη χρήση αυτών των ουσιών - που ευθύνονται για καρκινογενέσεις - και κάνει αλόγιστη χρήση, καθώς η αποτελεσματικότητά τους στην καταπολέμηση εχθρών και ασθενειών αγγίζει το 100%, ενώ το κόστος τους δεν ξεπερνά το 1/5 των βιολογικών σκευασμάτων. Χτυπά καμπάνες η OLAF για απάτες αλλά ακούει ο ΟΠΕΚΕΠΕ; Πραγματοποιήθηκε, στη Βουδαπέστη, 17 και 18 Οκτωβρίου, η 56η Συνδιάσκεψη των Διοικήσεων όλων των Οργανισμών Πληρωμών των αγροτικών ενισχύσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ουγγαρία ήταν η διοργανώτρια χώρα, καθώς προεδρεύει της Ευρωπαϊκής Ένωσης το δεύτερο εξάμηνο του έτους. Στους διευθυντές των οργανισμών πληρωμών παρουσιάστηκαν από τους εκπροσώπους της Κομισιόν τα αποτελέσματα του τελευταίου ελέγχου του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, καθώς και οι νέες εξελίξεις στην ΚΓΠ. Επίσης έγινε η παρουσίαση στοιχείων από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF). Δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στις τεχνολογικές καινοτομίες, συμπεριλαμβανομένου του ρόλου της απεικόνισης των αγροτεμαχίων αλλά και των εφαρμογών στις κινητές συσκευές, οι οποίες, όπως τονίστηκε, δημιουργούν νέες ευκαιρίες για αποτελεσμα-

τικότερο έλεγχο και παρακολούθηση της επιλεξιμότητα των εκτάσεων. Η θεματολογία των εισηγήσεων αφορούσε στους νέους εκσυγχρονισμένους τρόπους δορυφορικών ελέγχων και τηλεπισκόπησης (monitoring) με τη χρήση drones και άλλων σύγχρονων τεχνικών μέσων και καλές πρακτικές για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της απάτης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητά τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των ελέγχων με σύγχρονα μέσα, με τελικό στόχο τις δίκαιες πληρωμές και την πάταξη της απάτης, καθώς όπως επισημάνθηκε, από τα στοιχεία που παρουσίασε η OLAF, οι απάτες που αφορούν στις επιδοτήσεις στο σύνολο των κρατών μελών την περίοδο 2019-2023 είχαν σημαντική άνοδο δεικτών, κατά 138%, συγκριτικά με την περίοδο 20142018. Στην συνάντηση είχε πάει και ο πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ κ. Μπαμπασίδης. Θα ενημερώθηκε ότι για να μην υπάρχουν «απάτες» πρέπει να γίνονται αυστηροί έλεγχοι. Αραμπατζή ρωτά Τσιάρα για πληρωμές του 2023 Οι πληρωμές του ΟΠΕΚΕΠΕ έχουν εξοργίσει τους αγρότες. Αυτό φέρνει μεγάλη πίεση προς τους κυβερνητικούς βουλευτές της περιφέρειας που αναγκάζονται να παίξουν τον ρόλο της αντιπολίτευσης σε πολλές περιπτώσεις. Ο Οργανισμός πληρωμών δεν ενδιαφέρεται να ενημερώσει τους αγρότες για αυτό τα ερωτήματα απευθύνονται προς την ηγεσία του ΥπΑΑΤ. Έτσι σε επίκαιρη ερώτηση προς τον Υπουργό ΑΑΤ, Κώστα Τσιάρα, η πρώην Υφυπουργός ΑΑΤ και Βουλευτής Σερρών της ΝΔ, Φωτεινή Αραμπατζή, ρωτάει να μάθει που πήγαν τα 87 εκατ. ευρώ που λείπουν από την τελευταία συμπληρωματική πληρωμή των άμεσων ενισχύσεων του 2023. Η πρώην Υφυπουργός ΑΑΤ επικαλέστηκε την επίσημη ανακοίνωση του ΥπΑΑΤ, σύμφωνα με την οποία πιστώθηκαν 14.118.745 ευρώ ως εκκαθάριση όλων των άμεσων ενισχύσεων του προηγούμενου έτους, με αποτέλεσμα το συνολικό ύψος πληρωμών έτους 2023, για τον Πυλώνα 1 να ανέλθει στα 1.799.054.359 ευρώ. Ωστόσο, όπως σημειώνει στην επίκαιρη ερώτησή της, στο τελευταίο εγκεκριμένο Στρατηγικό Σχέδιο της ΚΑΠ αναγράφει ότι για το 2023 η χώρα διέθετε άμεσες ενισχύσεις ύψους 1.886.941.917 ευρώ. Για αυτό και ρωτά τον Υπουργό πώς σκοπεύει να χειριστεί το ποσό ύψους 87.887.557 ευρώ, που υπολείπεται του συνολικού φακέλου των άμεσων ενισχύσεων έτους 2023. Τα χρήματα αυτά ο πρώην Υπουργός ΑΑΤ, Λευτέρης Αυγενάκης, είχε υποσχεθεί ότι θα τα πλήρωνε ο ΟΠΕΚΕΠΕ με την συμπληρωματική αλλά τελικά δεν έγινε κάτι τέτοιο, αφού έμεινε ένα υπόλοιπο 73.768.812 ευρώ που δεν το λες και μικρό ποσό. Ας βάλουν κάνα ντετέκτιβ να μάθουν που πήγαν τα λεφτά. 

Απόψεις σε κρίσιμα θέματα...

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 5

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ | ΒΙΤΡΟ ΕΛΛΑΣ Α.Ε.

10 χρόνια CSF στην Ελλάδα, ε Προστιθέμενη αξία για τον παραγωγό Το πρόγραμμα CSF είναι το πρώτο πρόγραμμα παραγωγής βιώσιμου βαμβακιού στην Ελλάδα, που δίνει προστιθέμενη αξία και πολλαπλά οφέλη στον παραγωγό. Τα οφέλη που απολαμβάνουν οι παραγωγοί CSF συνδέονται με: • Καλλιέργεια κορυφαίων ποικιλιών βαμβακιού FiberMax® και Stoneville®, αναγνωρισμένες για την υψηλή απόδοσή τους στο χωράφι, αλλά και τα ποιοτικά τους τεχνολογικά χαρακτηριστικά • Επιβράβευση με διαφοροποιημένες τιμές από τα συνεργαζόμενα στο πρόγραμμα εκκοκιστήρια (Θρακικά Εκκοκιστήρια, Κ.Β. Μάρκου και Βιολάρ) • Παραγωγή πιστοποιημένου προϊόντος που έχει τις προϋποθέσεις για την ένταξή του σε κάποια από τα υπό διαμόρφωση οικολογικά σχήματα • Σύνδεση του τελικού προϊόντος με τον αγρό, που συνάδει με τις απαιτήσεις της βιομηχανίας για ιχνηλασιμότητα.

Φέτος γιορτάζουμε την 10η επέτειο του προγράμματος CSF στην Ελλάδα! 10 χρόνια συνεχόμενης προσπάθειας και συνεργασίας με στόχο την ανάδειξη του βαμβακιού που παράγεται από τις ποικιλίες FiberMax®, μέσα από κοινωνικά δίκαιο, οικονομικά βιώσιμο και περιβαλλοντικά προσαρμοσμένο τρόπο παραγωγής.

Προστιθέμενη αξία για όλη την αλυσίδα αξίας «Για εμάς είναι σημαντικό να θέτουμε ως ύψιστη προτεραιότητα της επιχείρησής μας τη βιωσιμότητα. Συνεργαζόμαστε με τη BASF και το πρόγραμμα CSF από το ξεκίνημα του προγράμματος. Οι αξίες ενός τέτοιου προγράμματος μας βοήθησαν να καλύψουμε τις αυξανόμενες απαιτήσεις των πελατών μας, για υψηλή ποιότητα, ιχνηλασιμότητα και παραγωγή με βιώσιμες πρακτικές. Μόνο θετική συνεισφορά μπορεί να έχει αυτό το πρόγραμμα για όλους τους συμμετέχοντες. Γι' αυτό στηρίζουμε τους καλλιεργητές μας με όλες μας τις δυνάμεις, ώστε να εξασφαλίζουμε από αυτούς την εξαιρετική ποιότητα του βαμβακιού και επιβραβεύουμε την προσήλωσή τους στις καλλιεργητικές πρακτικές που απαιτεί το πρωτόκολλο CSF.» Εμμανουέλα Κουρούδη, Sustainability Manager Θρακικά Εκκοκιστήρια «Συνεργαζόμαστε με την BASF από την πρώτη χρονιά υλοποίησης του προγράμματος CSF. Για εμάς, το CSF αποτελεί μια ολοκληρωμένη πρόταση στις ανάγκες των αγορών, συνδυάζοντας την ποιότητα, τις βιώσιμες πρακτικές και την ιχνηλασιμότητα. Το βαμβάκι CSF είναι πλέον ένα επώνυμο προϊόν, που μας δίνει τη δυνατότητα διαφοροποίησης και μας επιτρέπει να προσεγγίσουμε ενδιαφερόμενους αγοραστές τόσο της ευρωπαϊκής όσο και της παγκόσμιας αγοράς. Βασική μας προτεραιότητα είναι να στηρίζουμε τους παραγωγούς βαμβακιού και να τους ωθούμε συνεχώς στη βελτίωση της καλλιέργειάς τους και στην παραγωγή ενός ποιοτικού προϊόντος, ακολουθώντας όλες τις σύγχρονες τάσεις της αγοράς. Όλα αυτά συνδυάζονται στο πρόγραμμα CSF.» Βασίλης Μάρκου, Πρόεδρος της επιχείρησης Κ.Β. Μάρκου

6 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

1 ρ σ γ Ο Κ π κ θ Τ

α, ενώνουν διαφορετικές γενιές

α!

10 χρόνια ταξιδιού απο το σπόρο μέχρι το ρούχο, μέσα απο χιλιάδες παραγωγούς, συνεργάτες, διαφορετικούς αγρούς, γενιές και πρακτικές. Οι παραγωγοί Γιώργος Φασούλας και Κώστας Σκουλαρίδης εκπροσωπούν την παλαιότερη και τη νεότερη γενιά του CSF και ενώνουν την φωνή τους για να ευχηθούν Χρόνια πολλά! Το ταξίδι του CSF συνεχίζεται...

Το CSF οδηγεί τις εξελίξεις προς ένα βιώσιμο μέλλον Τα τελευταία δύο χρόνια, έχει μετρηθεί πιλοτικά το αποτύπωμα άνθρακα σε αγροτεμάχια και σε εκκοκιστήρια που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, προετοιμάζοντας έτσι τους παραγωγούς και την αλυσίδα αξίας για πιθανές μελλοντικές απαιτήσεις της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής. Επιπρόσθετα, στα πλαίσια του προγράμματος CSF και σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, πραγματοποιήθηκαν τα έτη 2020, 2022 και 2023 μελέτες που απέδειξαν ότι το βαμβάκι στην Ελλάδα μπορεί να καλλιεργηθεί και με αναγεννητικές, βιώσιμες πρακτικές. Το βαμβάκι CSF, ως παραγόμενο σε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πληροί όλες τις απαιτήσεις πιθανών ενδιαφερόμενων αγοραστών τόσο από την ευρωπαϊκή αγορά μεταποίησης, όσο και από την παγκόσμια αγορά.

“Είμαι παραγωγός βαμβακιού στην Κομοτηνή και συμμετέχω στο πρόγραμμα CSF εδώ και λίγα χρόνια. Η συμμετοχή μου στο CSF με βοήθησε να κατανοήσω την ανάγκη για βιώσιμες γεωργικές πρακτικές που όχι μόνο προστατεύουν το περιβάλλον, αλλά βελτιώνουν και την ποιότητα και την αποδοτικότητα της καλλιέργειας μου. Μου άνοιξε το δρόμο για συνεργασία με την αλυσίδα αξίας και δημιούργησε τις προϋποθέσεις για ένα πιστοποιημένο ταξίδι του βαμβακιού απο το χωράφι μου, μέχρι το τελικό προϊόν. Η βιώσιμη γεωργία δεν είναι απλά μια επιλογή, αποτελεί ανάγκη για το μέλλον όλων μας. Είμαι πολύ χαρούμενος και περήφανος που είμαι μέλος της οικογένειας του CSF!” Κώστας Σκουλαρίδης, παραγωγός CSF, Κομοτηνή

“Πιστεύω ακράδαντα στην υπεύθυνη καλλιέργεια του βαμβακιού μου. Νοιάζομαι για το έδαφος, ώστε να διατηρούνται τα επίπεδα γονιμότητας υγιή και σταθερά. Καλλιεργώ βαμβάκι ακολουθώντας το βιώσιμο πρόγραμμα βαμβακιού CSF, σχεδόν 10 χρόνια! Είμαι περήφανος που παράγω βαμβάκι εξαιρετικής ποιότητας με υπεύθυνο και βιώσιμο τρόπο, ώστε να αφήσω τη γη στην επόμενη γενιά”. Γιώργος Φασούλας, παραγωγός CSF, Λάρισα

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 7

ΜΙΚΡΑ & ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ

Μείωση πλαφόν στο βαμβάκι για να πληρωθεί η ενίσχυση

Σοβαρά προβλήματα αντιμετωπίζει φέτος η καλλιέργεια βαμβακιού στη χώρα μας. Οι καιρικές συνθήκες δεν βοήθησαν τις αποδόσεις με αποτέλεσμα να κυμαίνονται σε χαμηλά επίπεδα τα κιλά. Επίσης και οι διεθνείς τιμές παραγωγού είναι μειωμένες. Η Διεπαγγελματική Οργάνωση Βάμβακος (ΔΟΒ) απέστειλε επιστολή στον Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κ. Κώστα Τσιάρα εκφράζοντας την ανησυχία της σχετικά με τα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί στη βαμβακοκαλλιέργεια, λόγω των έντονων καιρικών συνθηκών που επικράτησαν τους τελευταίους μήνες ανά την επικράτεια, με αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής του προϊόντος. Ζητά τη μείωση του ελάχιστου πλαφόν (ηρτημένης) συγκομιδής του βαμβακιού κατά 30% για όλες τις Π.Ε. στις οποίες καλλιεργείται το βαμβάκι, προκειμένου να μην υπάρχει πρόβλημα στη λήψη της συνδεδεμένης ενίσχυσης βάμβακος 2024 και οι παραγωγοί να μπορέσουν να παραδώσουν τις όποιες ποσότητες κατέχουν και να μη χαθεί η καλλιεργητική περίοδος αλλά και ο κόπος τους.

8 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

Συνεχίζονται τα προβλήματα με δασικούς χάρτες

Να αντιμετωπιστούν οι δυσκολίες εφαρμογής των διατάξεων του νόμου 4685/2020, που αντιμετωπίζουν οι γεωργοί και κτηνοτρόφοι για τις δασικές εκτάσεις με γεωργική δραστηριότητα, προκειμένου να εξαιρεθούν από την εφαρμογή των δασικών χαρτών, ζητά η Εθνική Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΘΕΑΣ) με επιστολή της προς το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Υπάρχουν προβλήματα λόγω της μη εφαρμογής των διατάξεων του Ν. 4685/2020 για τον αποχαρακτηρισμό των αγροτικών εκτάσεων και την εξαίρεσή τους από τον δασικό χάρτη των δασικών υπηρεσιών. Όπως τονίζει η ΕΘΕΑΣ, οι αγρότες κατά την προσφυγή τους στις Δασικές Υπηρεσίες για την επίλυση αυτού του μακροχρόνιου προβλήματος, βρίσκονται πάλι αντιμέτωποι με την ίδια στάσιμη κατάσταση με σοβαρότατο κίνδυνο πέρα από την αδυναμία γεωργικής χρήσης αυτών των εκτάσεων και την απώλεια σημαντικών ενισχύσεων για την επιβίωσή τους. Η απεμπλοκή από εκατοντάδες χιλιάδες ενστάσεις που έχουν υποβληθεί από τους αγρότες, καθώς και των αγωγών (προβολή δικαιωμάτων του Δημοσίου) που έχουν ασκήσει και εξακολουθούν να ασκούν οι Δασικές υπηρεσίες είναι επιβεβλημένη, για να λυθεί το αδιέξοδο που έχει δημιουργηθεί.

Δίκαιες αποζημιώσεις λόγω Daniel ζητούν οι φυτωριούχοι

Δικαιότερες αποζημιώσεις ζητούν οι φυτωριούχοι που καταστράφηκαν από τον Daniel. Ακόμη υποστηρίζουν ότι η αποζημίωση πρέπει να καταβληθεί ανάλογα με το είδος φυτών που καταστράφηκαν. Τα παραπάνω ανέφεραν εκπρόσωποι των φυτώριων της Λάρισας στην συνάντηση που είχαν με τον πρώην υπουργό ΑΑΤ και βουλευτή της ΝΔ κ. Μάξιμο Χαρακόπουλο. Συγκεκριμένα ανέφεραν ότι η αποζημίωση που έλαβαν, ύψους 5.217 ευρώ το στρέμμα, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματική αξία των φυτειών τους, στις οποίες αναπτύσσουν δενδρύλλια διαφόρων καλλιεργούμενων ειδών, κυρίως οπωροφόρων, ακρόδρυων, πρέμνα αμπελιών και στη συνέχεια να τα πουλάνε στους ενδιαφερόμενους αγρότες και καλλιεργητές. Ωστόσο, η πυκνότητα των φυτών που αναπτύσσουν στις φυτείες τους είναι μεγάλη - ανάλογα με το είδος υφίσταται σε χιλιάδες φυτά ανά στρέμμα. Για τα οπωροφόρα, για παράδειγμα, μια μέση πυκνότητα είναι περίπου 8.500 φυτά το στρέμμα. Συνυπολογίζοντας και την εμπορική αξία των χαμένων τους δενδρυλλίων - για τα οπωροφόρα περίπου στα 4 ευρώ το φυτό - είναι φανερό ότι η στρεμματική αξία των φυτειών τους είναι αρκετά υψηλότερη από την αποζημίωση που έλαβαν. Κατόπιν των ανωτέρω ζήτησαν να υπάρξει ένας πιο δίκαιος τρόπος υπολογισμός αποζημιώσεων ώστε αυτές να βρίσκονται κοντά με την πραγματική αξία των φυτών που έχασαν.

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 9

ΜΙΚΡΑ & ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ

Τιμές σιτηρών και σπόρων ανακοίνωσε η Ένωση Ορεστιάδας

Τις εκκαθαριστικές τιμές παραγωγού σιτηρών ανακοίνωσε ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Δημητριακών Ορεστιάδας «Η ΕΝΩΣΗ», ενώ παράλληλα, ξεκίνησε και τις πληρωμές. Πιο συγκεκριμένα, για όλα τα προϊόντα, που διακινεί η οργάνωση, η ανακοίνωση αναφέρει τις εξής τιμές (μη συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ): Σκληρό σιτάρι 260 ευρώ/τόνο Μαλακό σιτάρι 180 ευρώ/τόνο Σιτοσίκαλη 180 ευρώ/τόνο Κριθάρι 180 ευρώ/τόνο Σποροπαραγωγή σκληρού σίτου 300 ευρώ/τόνο Σποροπαραγωγή μαλακού σίτου 220 ευρώ/τόνο Θυμίζουμε στον διαγωνισμό πώλησης που έκανε τον Οκτώβριο ο συνεταιρισμός αποφάσισε να συμφωνήσει με «Μύλους Σόγιας Α.Ε.» στην τιμή των 278 ευρώ ο τόνος, που σημαίνει στα 26 λεπτά το κιλό η τιμή παραγωγού. Για το μαλακό σιτάρι υπήρξε συμφωνία με τη Νιτσιάκος στην τιμή των 201 ευρώ ο τόνος, που σημαίνει στα 18 λεπτά το κιλό τιμή παραγωγού.

Προβλέψεις παραγωγής και εμπορίας ελαιολάδου στην ΕΕ

Η παραγωγή ελαιολάδου στην ΕΕ αναμένεται να ανακάμψει περαιτέρω το 2024/2025 σύμφωνα με τις προβλέψεις του φθινοπώρου που ανακοίνωσε η Κομισιόν. Όπως αναφέρει προβλέπεται να υπάρξει μια ανάκαμψη της ισπανικής παραγωγής ελαιολάδου (σε περίπου 1,3 εκατ. τόνους, με μια αύξηση κατά +50% σε σχέση με την περσινή παραγωγή και 65% μερίδιο στην ευρωπαϊκή παραγωγή), καθώς επίσης η παραγωγή στην Ελλάδα και την Πορτογαλία. Αντίθετα θα κινηθεί η ιταλική παραγωγή ελαιολάδου, που αναμένεται να έχει χαμηλότερη παραγωγή σε σχέση με την περσινή (2023/2024) μετά από την αυξημένη ξηρασία και τους καύσωνες στις νότιες περιοχές της χώρας (που βρίσκονται και οι κύριες ελαιοκομικές ζώνες). Συνολικά, η παραγωγή ελαιολάδου στην ΕΕ αναμένεται να φτάσει στα 2 εκατ. τόνους (+32% αύξηση σε σχέση με την περσινή). Στην συνέχεια η Κομισιόν προβλέπει μια μείωση των τιμών που θα φέρει μια ανάκαμψη στην κατανάλωση ελαιολάδου στην Ευρώπη (αύξηση κατά +7%). Η αύξηση της παραγωγής σε συνδυασμό με την μείωση των τιμών αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση των εξαγωγών κατά +10%. Επίσης προβλέπει μια μείωση των εισαγωγών από τρίτες χώρες (κατά -7%) αλλά αυτό θα εξαρτηθεί κυρίως από την παραγωγή ελαιολάδου σε Τυνησία και Τουρκία, δεδομένου ότι οι συγκεκριμένες χώρες έχουν πιο ανταγωνιστικές τιμές στο προϊόν. Πάντως αν υπάρξει προσαρμογή των τιμών λιανικής λόγω της αυξημένης διαθεσιμότητας και αυξηθεί η ζήτηση η Κομισιόν προβλέπει ότι στο τέλος της φετινής εμπορικής περιόδου αναμένεται να υπάρξουν 601.000 τόνοι τελικών αποθεμάτων ελαιολάδου.

Αύξηση 10% φέτος για την παραγωγή πορτοκαλιών της ΕΕ

Οι προβλέψεις της Κομισιόν κάνουν λόγο για μια αύξηση της φετινής παραγωγής (2024/2025) πορτοκαλιών στην ΕΕ σε σχέση με το αρνητικό ρεκόρ δεκαετίας που είχαμε την περσινή περίοδο (2023/2024) και να φτάσει 6,1 εκατ. τόνοι (+10% σε σχέση με πέρυσι). Αυτό οφείλεται στην αναμενόμενη αύξηση της ισπανικής παραγωγής, που είναι η μεγαλύτερη χώρα παραγωγής στην ΕΕ. Αυξημένη αναμένεται να είναι φέτος η ιταλική και πορτογαλική παραγωγή. Η αυξημένη παραγωγή οφείλεται στις καλές αποδόσεις ενώ οι καλλιεργούμενες εκτάσεις θα έχουν μια μικρή μείωση (κατά -1%). Η κατανάλωση φρέσκων πορτοκαλιών στην ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί στα 12,8 κιλά κατά κεφαλή το 2024/2025 (αύξηση +2% σε ετήσια βάση). Επίσης οι εισαγωγές πορτοκαλιών στην ΕΕ προβλέπεται να μειωθούν, κατά 13%, σε σχέση με πέρυσι και να ανέλθουν σε 0,87 εκατ. τόνους. Από την άλλη πλευρά αναμένεται μια αύξηση των ευρωπαϊκών εξαγωγών, κατά +21%, σε σχέση με το περσινή εμπορική περίοδο.

10 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

UPL | ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Η ΕΛΙΑ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ Με επιτυχία ολοκληρώθηκε η διημερίδα «Η Ελιά στο Προσκήνιο» που διοργάνωσε η UPL Ελλάς 10 & 11 Οκτωβρίου στην πόλη της Καλαμάτας.

Στην εκδήλωση, οι συμμετέχοντες, παραγωγοί και συνεργάτες της εταιρίας από όλες τις ελαιοκομικές περιοχές της χώρας, είχαν την ευκαιρία να ενημερωθούν για τις προκλήσεις που εντοπίζονται σήμερα στην καλλιέργεια της Ελιάς.

ΜΈΝΟΥΜΈ ΔΊΠΛΑ ΣΤΟΥΣ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥΣ ΈΛΊΑΣ ΠΡΟΣΦΈΡΟΝΤΑΣ ΑΞΊΟΠΊΣΤΈΣ ΛΥΣΈΊΣ ΓΊΑ ΚΑΘΈ ΑΝΑΓΚΗ

Οι ομιλητές προερχόμενοι από Δημόσιους και Ιδιωτικούς φορείς, από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών αλλά και γεωπόνοι της UPL Ιταλίας και Ισπανίας παρουσίασαν ολοκληρωμένες στρατηγικές για τη διαχείριση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι παραγωγοί σήμερα, με σεβασμό στο περιβάλλον και στόχο τη βιώσιμη γεωργία. Παράλληλα, στη διημερίδα Ελιάς ακολουθήθηκε μια ολιστική προσέγγιση με τη συμμετοχή φορέων από όλους τους κρίκους της διατροφικής αλυσίδας ελαιόλαδου και επιτραπέζιας ελιάς. Σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου μας δόθηκε επίσης η δυνατότητα εκπαίδευσης σε τεχνικά ζητήματα αλλά και η γνώση γύρω από τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της καλλιέργειας. Ευχαριστούμε θερμά όλους όσοι παρευρέθηκαν και συνέβαλαν στη συζήτηση με τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους.

Γεωργία – Κτηνοτροφία • τεύχος 8/2024 | 11 08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία 11

ΕΡΩΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΗΝΑ | ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ

ΑΛΛΑΓΈΣ ΣΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΤΙΚΆ ΔΙΑΚΊΝΗΣΗΣ ΕΛΑΙΟΛΆΔΟΥ Προβλέψεις και προβλήματα στη νέα παραγωγή

Ο κ. Πάνος Καραγιάννης. πρόεδρος του Πανελλήνιου Συνδέσμου Ελαιουργείων (ΠΑΣΕΛ) αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία Κτηνοτροφία τις αλλαγές που έχει ανακοινώσει η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) με την υποχρέωση έκδοσης, ψηφιακών παραστατικών παραγωγής, τυποποίησης και εμπορίας ελαιοκάρπου και ελαιολάδου. Επίσης αναφέρει τις προβλέψεις του για τη νέα παραγωγή ελαιολάδου και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα μας. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

Ερ.: Η νέα ελαιοκομική χρονιά μόλις ξεκίνησε. Τι αλλάζει όμως φέτος για τα ελαιοτριβεία αλλά και για τους παραγωγούς; Απ.: Όπως και τότε με τις διατάξεις των Ε.Λ.Π. (ν.4308/2014) όπως αυτές ισχύουν από 01/01/2015, υπήρξαν πολλές αλλαγές στη φορολογική παρακολούθηση των ελαιοτριβείων, άσχετα αν κάποιες δεν εφαρμόστηκαν από τις επιχειρήσεις ελαιοτριβεία, έτσι και τώρα μετά την πλήρη εφαρμογή των myDATA υπάρχουν σημαντικές αλλαγές που έχουν αντίκτυπο στην λογιστική παρακολούθηση των ελαιοτριβείων. Έτσι σύμφωνα με την Α.1122/2024 (Β΄4570) κοινή απόφαση του Υφυπουργού Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και του Διοικητή της ΑΑΔΕ, οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στους τομείς παραγωγής, τυποποίησης και εμπορίας ελαιοκάρπου και ελαιολάδου υποχρεούνται να εκδίδουν ψηφιακά τα παραστατικά διακίνησης αγαθών και να διαβιβάζουν τα σχετικά δεδομένα στην ψηφιακή πλατφόρμα myDATA της ΑΑΔΕ. Στο πλαίσιο εφαρμογής των διατάξεων της παρούσας πάντως δεν εμπίπτουν οι περιπτώσεις της διακίνησης αγαθών από τα φυσικά πρόσωπα που αναφέρονται στην παράγραφο 1 του άρθρου 39 ΕΛΠ, μεταξύ των οποίων είναι και οι «αγρότες του ειδικού καθεστώτος ΦΠΑ». Στην περίπτωση αυτή, το παραστατικό διακίνησης εκδίδεται από τον παραλήπτη (υπόχρεη οντότητα). Το παραστατικό διακίνησης παραδίδεται ή αποστέλλεται ψηφιακά στον αντισυμβαλλόμενο. Όπως έχει αναφέρει η ΑΑΔΕ η νέα διαδικασία θα υλοποιηθεί σε 2 φάσεις:

12 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

Α΄Φάση (Βασικές Λειτουργίες έκδοσης και διαβίβασης δελτίων αποστολής στο myDATA) περιλαμβάνει:

Β΄Φάση (Ψηφιακή παρακολούθηση διακίνησης, μεταφορτώσεων και παράδοσης αγαθών) περιλαμβάνει:

♦ Έκδοση παραστατικών ♦ Διαβίβαση δεδομένων στο myDATA και ενημέρωση του λήπτη ♦ Δυνατότητα ελέγχου των διακινήσεων κατά τη διάρκεια αυτών με τη σάρωση QR Code που απεικονίζονται στα παραστατικά διακίνησης.

♦ Ψηφιακή παρακολούθηση φορτώσεων/ μεταφορτώσεων ♦ Παραλαβή παραστατικών και αγαθών με τη σάρωση QR Code των παραστατικών διακίνησης ♦ Ποσοτικός και ποιοτικός έλεγχος από τον λήπτη.

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 13

ΕΡΩΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΗΝΑ | ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ

Συνοψίζοντας αναφέρουμε τα εξής: 1. ¼λα τα παραστατικά διακίνησης του ελαιοτριβείου θα πρέπει να ανεβαίνουν ψηφιακά στην πλατφόρμα myDATA. Άρα δεν υπάρχει χειρόγραφο δελτίο διακίνησης. Προσοχή με τους κανόνες μεταφοράς ελαιολάδου (ποιός μπορεί να μεταφέρει, για ποιόν, με τι σκοπό). 2. ¼λα τα παραστατικά διακίνησης του ελαιοτριβείου θα πρέπει να στέλνονται στην πλατφόρμα myDATA πριν τη διακίνησή τους. Άρα το δελτίο διακίνησης εκδίδεται τη στιγμή της αποστολής. 3. ¼λα τα παραστατικά διακίνησης του ελαιοτριβείου θα πρέπει να στέλνονται στην πλατφόρμα myDATA σύμφωνα με τους τύπους που έχουν περιγραφεί στην τεκμηρίωση της ΑΑΔΕ. Άρα το λογισμικό πρέπει να υποστηρίζει όλες τις διαδικασίες που περιγράφονται. 4. ¼λα τα παραστατικά διακίνησης του ελαιοτριβείου θα πρέπει να στέλνονται στην πλατφόρμα myDATA και στην περίπτωση που έχουν αξία. Άρα τα παραστατικά που είναι και τιμολόγια θα ακολουθούν την διακίνηση με ένα QRCode. 5. ¼λα τα παραστατικά διακίνησης του ελαιοτριβείου θα πρέπει να στέλνονται στην πλατφόρμα myDATA με το είδος, για το ελαιοτριβείο το λάδι με την ποιοτική κατηγορία, σύμφωνα με τον κωδικό TARIC. Άρα η παρακολούθηση της αποθήκης είναι δεδομένη. Αυτό αφορά την τελική φάση η οποία δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί.

14 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

Ερ.: Έχει ξεκινήσει σε κάποιες περιοχές η συγκομιδή ελαιοκάρπου για την παραγωγή ελαιολάδου της περιόδου 2024/2025. Ποιες είναι οι εκτιμήσεις σας για την παραγωγή της νέας χρονιάς; Απ.: Όσον αφορά τη νέα ελαιοκομική χρονιά για την περίοδο 2024-2025 τα αποτελέσματα που διαφαίνονται ότι θα εξελιχθεί η κατάσταση του ελαιολάδου είναι τα εξής: Η παραγωγή του ελαιολάδου δείχνει ότι σε αρκετές περιοχές θα είναι μεγαλύτερη από την περσινή χρονιά. Πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι ξηρικοί ελαιώνες της χώρας μας. Περιμένουμε άμεσα να έχουμε κάποιες βροχοπτώσεις πριν τη συγκομιδή, οι οποίες είναι πολύ σημαντικές και θα βοηθήσουν τον καρπό ως προς την απόδοσή του. Από την άλλη λόγω αυτών των καιρικών συνθηκών ευτυχώς δεν έχουμε έντονη δακοπροσβολή, όπως και ανάπτυξη άλλων παθογόνων μικροοργανισμών. Αυτό το οποίο θα επηρεάσει την παραγωγή είναι οι νέες συνθήκες που έρχο-

νται «στην πόρτα μας» από την ΕΕ και θα αφορούν τους ελέγχους στα υπολείμματα (MOSH, MOAH, Φυτοφάρμακα) και το πρόβλημα αφορά τα ελαιοτριβεία, όπου έχουμε «κοινή» αποθήκευση παραγωγών. Κάτω από αυτές τις συνθήκες θα είναι δύσκολη η ιχνηλασιμότητα. Δυστυχώς δεν έχει υπάρξει ακόμη κάποια επίσημη ενημέρωση των ελαιοπαραγωγών και των ελαιοτριβέων από την επίσημη πολιτεία. Όσον αφορά τις τιμές του ελαιολάδου δείχνουν αυτή τη στιγμή να έχουν πτωτική τάση και αν έχουμε αύξηση της παγκόσμιας παραγωγής, θα έχουμε ακόμα μεγαλύτερη κάθοδο. Θέλουμε να πιστεύουμε πάντως ότι δεν θα είναι μεγάλη η μείωση της τιμής όσον αφορά τους παραγωγούς, κάτι που θα έχει σαν φυσική συνέπεια να μην μπορούν να καλύψουν τα καλλιεργητικά τους έξοδα. Υπάρχει μεγάλη αύξηση του κόστους των εργατικών τα τελευταία χρόνια κάτι που έχει ανεβάσει πολύ το κόστος συγκομιδής. n

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 15

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΠΑΓΓΑΙΟ ΟΡΟΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΥΡΚΑΓΙΑ

Η ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ

Μια πρώτη ματιά στην ανάκαμψη της χλωρίδας του Παγγαίου μετά την πυρκαγιά Το Όρος Παγγαίο χαρακτηρίζεται από υψηλή βιοποικιλότητα και αποτελεί καταφύγιο για είδη χλωρίδας που επιβιώνουν από την Τριτογενή γεωλογική περίοδο. Ωστόσο, η απειλή της κλιματικής αλλαγής συνιστά σημαντική πρόκληση για τα αλπικά είδη. Μετά από την πυρκαγιά που εξαπλώθηκε επί 20 ημέρες σε μεγάλο υψόμετρο στο Παγγαίο, επιλέχθηκε μια περιοχή - θύλακος σπάνιας χλωρίδας και παρακολουθήθηκαν οι επιπτώσεις της πυρκαγιάς. Στο παρόν άρθρο παρουσιάζονται τα προκαταρκτικά ευρήματα από τις παρατηρήσεις πεδίου και τις επιτόπιες καταγραφές. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Β. ΣΙΜΟΓΛΟΥ Γεωπόνος, MSc Φυσικών Επιστημών Περιβάλλοντος ΠΚ Δ/νση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής ΠΕ Δράμας

τις 22 Αυγούστου 2024, ξέσπασε πυρκαγιά στο Παγγαίον Όρος στην Ανατολική Μακεδονία, καίγοντας υποαλπικό πεδίο, ορεινά βοσκοτόπια και υπόροφο πυκνών δασών οξιάς. Η πυρκαγιά διήρκεσε 20 ημέρες και εξαπλώθηκε γρήγορα λόγω των ισχυρών ανέμων, των μεγάλων κλίσεων, της δύσκολης πρόσβασης και της αποξηραμένης καύσιμης ύλης. Στην προσπάθεια πυρόσβεσης συμμετείχαν 31 οχήματα με 63 πυροσβέστες, 145 επίγεια συνεργεία, 5 ελικόπτερα και 15 αεροπλάνα, με την υποστήριξη δημοτικών οχημάτων/ μηχανημάτων και εθελοντών. Η υπηρεσία EMS Rapid Mapping Copernicus ενεργοποιήθηκε για την εκτίμηση της έκτασης της πυρκαγιάς. Η πυρκαγιά έπληξε 15.262 στρέμματα, εκ των οποίων τα 14.081 ήταν υποαλπικές ζώνες με χαμηλή βλάστηση και μεγάλο υψόμετρο (1400-1900 μ.). Τα υπόλοιπα 1.181 στρέμματα είναι δάση οξιάς με καύση στον πυκνό υπόροφο (όχι καύση δένδρων). Η έκταση είναι τμήμα της περιοχής NATURA 2000 (GR1150005), που περιλαμβάνει τις κορυφές τού Όρους Παγγαίου και καλύπτει 103.455 στρέμματα (Εικ. 1). Το Όρος Παγγαίο χαρακτηρίζεται από πολύ υψηλή βιοποικιλότητα χλωρίδας (1, 2) και εντομοπανίδας (3). Είναι καταφύγιο για εναπομείναντα φυτικά είδη από την Τριτογενή περίοδο (4, 5, 2). Ωστόσο, οι έρευνες δείχνουν ότι τα αλπικά είδη κινδυνεύουν από την κλιματική αλλαγή (6) και αναπόφευκτα, η πυρκαγιά στο Παγγαίο δημιούργησε ανησυχίες για τη βλάβη που θα μπορούσε να έχει προκαλέσει στην διασπορά σπάνιων και σημαντικών φυτών στο υποαλπικό πεδίο. Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, επιλέξαμε μια περιοχή κοντά στο

16 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

Ροδολίβος του Δήμου Αμφιπολιτών. Τα ιδιαίτερα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά της την καθιστούν μοναδικό καταφύγιο για σπάνια χλωρίδα. Η περιοχή έχει ύψος μεταξύ 1.400 και 1.550 μέτρων και έκταση 250 στρέμματα. Η προσέγγιση έγινε δύο εβδομάδες μετά την πλήρη κατάσβεση της πυρκαγιάς. Η ονομασία και η ακριβής θέση δεν δημοσιεύονται για λόγους προστασίας. Μακροσκοπικές παρατηρήσεις επί της χλωρίδας Η πυρκαγιά αυτή εξαπλώθηκε γρήγορα λόγω των ισχυρών ανέμων και του μεγάλου φορτίου συσσωρευμένων αποξηραμένων, χαμηλής ανάπτυξης φυτών. Η πυρκαγιά προχώρησε καθολικά και εκτεταμένα σε τμήματα του υποαλπικού πεδίου με απότομη κλίση και χαμηλή

υγρασία εδάφους. Σε τμήματα κοιλάδων όπου υπήρχε επαρκής πράσινη βλάστηση και υγρασία από τις κλιτείς, η πυρκαγιά ήταν σημειακή, όχι σαρωτική και δεν εξαπλώθηκε. Η ετερογενής κατανομή της σοβαρότητας μιας δασικής πυρκαγιάς οδηγεί συχνά σε ένα μωσαϊκό πρότυπο καμένων και μη περιοχών (7). Τα απόκρημνα, βραχώδη πεδία παρέχουν ενδιαιτήματα για σημαντικά φυτά, συμπεριλαμβανομένων των ενδημικών Haberlea rhodopensis Friv. (Gesneriaceae) και Campanula orphanidea Boiss. (Campanulaceae), καθώς και του Saxifraga sempervivum K. Koch (Saxifragaceae) (Εικ. 2). Οι παρατηρήσεις στις βραχώδεις εξάρσεις της περιοχής ελέγχου έδειχναν ότι η πυρκαγιά είχε προχωρήσει σαρωτικά.

Ωστόσο, βρέθηκαν αρκετές θέσεις με επιζώντα φυτά. Οι συστάδες του H. rhodopensis έδειξαν την ικανότητα να διατηρούν ζωντανά μεριστώματα παρά την επιφανειακή ξήρανση ή/και καύση (Εικ. 3). Το H. rhodopensis ανέχεται την πλήρη απώλεια νερού από τα βλαστικά του όργανα (4). Διαφαίνεται, συνεπώς, ότι το ενδημικό είδος ειδικού ενδιαφέροντος H. rhodopensis συνεχίζει να υφίσταται στην περιοχή ελέγχου. Αλώβητα φυτά των ειδών S. sempervivum και C. orphanidea βρέθηκαν επίσης σε κοιλότητες βράχων κοντά στη φωτιά (Εικ. 4). Ωστόσο, περαιτέρω παρατηρήσεις το 2025 θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε την έκταση της ανάκαμψης.

Εικ. 1: Έκταση εξάπλωσης της πυρκαγιάς στο Όρος Παγγαίο. Σύγκριση με την έκταση της ζώνης NATURA 2000 «Κορυφές Παγγαίου Όρους).

Λήψη μετρήσεων εδάφους Η σοβαρότητα μιας δασικής πυρκαγιάς εξαρτάται από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη διαδικασία καύσης. Σε αυτούς περιλαμβάνονται η ποσότητα της καύσιμης ύλης, η σύνθεση, η περιεκτικότητα σε υγρασία, η θερμοκρασία, η υγρασία, η ταχύτητα του ανέμου και η τοπογραφία (8, 7). Η καύση και η μεταφορά θερμότητας σε βάθος δημιουργούν διαβαθμίσεις θερμοκρασίας στο έδαφος. Σε βάθος 5 cm η θερμοκρασία σπάνια υπερβαίνει τους 150°C (9). Σε πυρκαγιές με χαμηλή βλάστηση και υψηλή ταχύτητα δεν καταγρά2α

2β

2γ

Εικ. 2α: Haberlea rhodopensis Friv. (Gesneriaceae) (φωτ.: Κ.Β. Σίμογλου, 1006-2017). Εικ. 2β: Campanula orphanidea Boiss. (Campanulaceae) (φωτ.: Κ.Β. Σίμογλου, 20-06-2015). Εικ. 2γ: Saxifraga sempervivum K. Koch (Saxifragaceae) (φωτ.: Κ.Β. Σίμογλου, 09-05-2015).

φεται σημαντική θέρμανση κάτω από τα 3 cm (10, 11, 12). Η εξέλιξη της θερμοκρασίας σε βάθος επηρεάζεται από το πάχος, την πυκνότητα και την υγρασία του στρώματος καύσιμης ύλης (7). Βροχόπτωση (10 mm στα πεδινά) είχε σημειωθεί κατά τη διάρκεια των δύο ημερών που προηγήθηκαν της πυρκαγιάς και πιθανώς συνέβαλε στον μετριασμό του βαθμού σοβαρότητας. Οι πυρκαγιές μέτριας έντασης σχηματίζουν ένα μέτωπο που απωθεί το νερό στο έδαφος, μειώνοντας τη διαπερατότητα. Η θέρμανση, η υγρασία τού εδάφους και το μέγεθος των σωματιδίων επηρεάζουν το βάθος του υδρόφοβου στρώματος. Όταν καίγονται οργανικά υλικά, οι υδρόφοβες ενώσεις εξατμίζονται και μεταναστεύουν στο έδαφος. Μόλις βρεθούν σε ένα επαρκώς ψυχρό στρώμα, οι υδρόφοβες ενώσεις επικαλύπτουν τα σωματίδια σε βάθος 0,5 έως 5 cm. Η σφοδρότητα των δασικών πυρκαγιών είναι ακανόνιστη, οπότε τμήματα υδρόφοβου εδάφους συχνά παρεμβάλλονται σε διαπερατό έδαφος. Η θέρμανση του εδάφους προκαλεί αύξηση του pH λόγω της διάσπασης των οργανικών οξέων, αλλά σημαντικές αλλαγές συμβαίνουν μόνο σε υψηλές θερμοκρασίες. Η απελευθέρωση ανόργανων ιόντων από την καμένη οργανική ύλη αυξάνει παροδικά την ηλεκτρική αγωγιμότητα (ECεδ) (7, 13). Πραγματοποιήθηκε μία προκαταρκτική αξιολόγηση της διαπερατότητας του εδάφους με τη χρήση μιας ενδεδειγμένης μεθοδολογίας (14) και μέτρηση λοιπών χαρακτηριστικών. Καταγράφη-

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 17

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΠΑΓΓΑΙΟ ΟΡΟΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΥΡΚΑΓΙΑ 3

Εικ. 3: Συστάδα του Haberlea rhodopensis Friv. (Gesneriaceae) πληγείσα από την πυρκαγιά. Διακρίνονται ζωντανοί μεριστωματικοί ιστοί (φωτ.: Κ.Β. Σίμογλου, 21-09-2024). Εικ. 4: Saxifraga sempervivum K. Koch (Saxifragaceae) που διέφυγε της πυρκαγιάς (φωτ.: Κ.Β. Σίμογλου, 21-09-2024). Εικ. 5: Έδαφος σε σημείο διέλευσης της πυρκαγιάς χαμηλής έντασης σε θέση κοιλάδας (κωδικός δείγματος 5Κ). Η δομή του εδάφους παραμένει αμετάβλητη και τα συσσωματώματα δεν επηρεάστηκαν παρά την καύση της οργανικής ύλης. Διακρίνονται άθικτα ριζίδια σε μικρό βάθος εδάφους. Πίνακας 1: Προκαταρκτικά αποτελέσματα μετρήσεων στο πεδίο και σε δείγματα εδάφους Êùäéêüò äåßãìáôïò (*)

×ñþìá

×ñüíïò äéÞèçóçò óå äåõôåñüëåðôá

ECåä (**) (mS/cm)

Áêåñáéüôçôá óõóóùìáôùìÜôùí åäÜöïõò

Ðáñïõóßá æùíôáíþí ñéæþí

1-Ê

ÊáöÝ óêïýñï

2-Ê

Ìáýñï

7,2

0,53

Íáé

8,06

1,79

¼÷é

3-Ê

¼÷é

Ìáýñï

8,05

2,31

¼÷é

4-Ê

Ìáýñï-êáöÝ

6,41

0,45

ÌÝôñéá

Íáé

5-Ê

ÊáöÝ óêïýñï

6,68

0,85

Íáé

1-Ì

ÊáöÝ óêïýñï

7,17

0,4

Íáé

2-Ì

ÊáöÝ óêïýñï

6,25

0,78

íáé

Íáé

3-Ì

ÊáöÝ óêïýñï

5,95

0,55

Íáé

κε επιτόπου ο χρόνος που παρήλθε, σε δευτερόλεπτα, έως την πλήρη διήθηση 3 ml νερού σε έδαφος που είχε υποστεί την πυρκαγιά και σε ακέραιο έδαφος (μάρτυρας). Στον παρακάτω Πίνακα 1 φαίνονται τα σχετικά αποτελέσματα. Δείγματα ελήφθησαν από πληγείσες και μη πληγείσες θέσεις μικρής κλίσης (κοιλάδας). Τα στοιχεία έδειξαν βαθιά καύση μόνο σε δύο από τις οκτώ θέσεις που ελέγχθηκαν. Η δομή τού εδάφους σε αυτές καταστράφηκε, με απώλεια συσσωματωμάτων και απουσία ζωντανών ριζών (θέσεις 2-Κ και 3-Κ). Στις υπόλοιπες θέσεις που εξετάστηκαν από όπου διήλθε η πυρκαγιά, δεν παρατηρήθηκαν δομικές βλάβες στο έδαφος και σε μικρό βάθος ήταν ορατές άθικτες ρίζες και αναπαραγωγικά φυτικά όργανα (Εικ. 5). Τα αποτελέσματα στον Πίνακα 1 δεν δείχνουν καμία διακριτή τάση σε ό,τι αφορά στην υδατοπερατότητα, το pH και την ηλεκτρική αγωγιμότητα, ενδεχομένως και λόγω του περιορισμένου αριθμού δειγμάτων. Ωστόσο, τα ευρήματά μας δείχνουν ότι η πυρκαγιά πληρούσε τα κριτήρια για να χαρακτηριστεί ως χαμηλής έντασης (13), παρά την παρατεταμένη περίοδο ξηρασίας. Είναι πιθανό ότι οι βροχοπτώσεις που σημειώθηκαν πριν από τις 22 Αυγούστου συνετέλεσαν σε αυτό. Οι παρατηρήσεις πεδίου σε μια περιοχή υψηλής βιοποικιλότητας, όπου ενδημικά και σπάνια είδη συνυπάρχουν σε μια πολύ μικρή έκταση, υποδηλώνουν ότι η επίδραση της πυρκαγιάς στην υποαλπική ζώνη τού Όρους Παγγαίου στην κατανομή των χλωριδικών ειδών μειωμένης εξάπλωσης θα παραμείνει περιορισμένη. Η σχετική βιβλιογραφία βρίσκεται στη διεύθυνση : bibliography.agrotypos.gr, έτος 2024, τεύχος 8. n

(*): Κ = καμένο, Μ= μάρτυρας (**): ECεδ = ηλεκτρική αγωγιμότητα – μέτρο εκτίμησης της αλατότητας στο έδαφος

18 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ | ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΤΗΣ ΦΡΑΟΥΛΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Καινοτομία και εξυγίανση πολλαπλασιαστικού υλικού

Η καλλιέργεια της φράουλας στην Ελλάδα έχει εξελιχθεί σε μία από τις πιο εξωστρεφείς και δυναμικές γεωργικές δραστηριότητες. Η χώρα μας είναι μία από τις σημαντικότερες ζώνες καλλιέργειας φράουλας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με ιδανικές συνθήκες για υπερ-πρώιμη παραγωγή. Κατά την τελευταία δεκαετία, η καλλιεργούμενη έκταση έχει αυξηθεί από 1.000 εκτάρια το 2012 σε 2.150 εκτάρια το 2021 (FAOSTAT 2021), με την αξία της παραγόμενης ποσότητας να εκτιμάται σε πάνω από 210 εκατομμύρια ευρώ. ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΝΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ (Ph. D.) Γεωπόνος - Ιολόγος Τμήμα Φυτοπροστασίας Πάτρας Για την Ε.Ο. «Φράουλα-Μικροί Καρποί»

φράουλα αποτελεί μια βασική γεωργική δραστηριότητα στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, με σημαντικές επενδύσεις σε εξοπλισμό όπως θερμοκήπια και μηχανήματα. Το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής προωθείται σε αγορές του εξωτερικού, ενώ οι κύριες ποικιλίες που καλλιεργούνται στη νότια ζώνη είναι οι «βραχείας φωτοπεριόδου» (‘Fortuna’ και ‘Victory’). Το πολλαπλασιαστικό υλικό είναι εισαγόμενο, γεγονός που απαιτεί την καταβολή δικαιωμάτων χρήσης σε ξένους οίκους. Καινοτομία στην ελληνική παραγωγή Η εταιρεία Berryplasma, με έδρα τη Βάρδα στην Π.Ε. Ηλείας, είναι η πρώτη ελληνική εταιρεία που ασχολήθηκε συστηματικά με τη βελτίωση του πολλαπλασιαστικού υλικού της φράουλας. Στόχος της είναι η δημιουργία νέων ποικιλιών προσαρμοσμένων στις κλιματικές συνθήκες της Ελλάδας. Η Berryplasma διαθέτει μια πλούσια συλλογή γενοτύπων με πάνω από 100 δείγματα, τα οποία έχουν επιλεχθεί και βελτιωθεί μέσα από επαναλαμβανόμενους κύκλους διασταυρώσεων και αξιολογήσεων. Από αυτή τη διαδικασία έχουν προκύψει τέσσερις νέες ποικιλίες: ‘Kallisti’, ‘Electra’, ‘Phaedra’ και ‘Aethra’, οι οποίες έχουν εγγραφεί στον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Ποικιλιών (CPVO). Τα περισσότερα άτομα-γενότυποι που έχουν αναπτυχθεί στην εταιρία είναι γενότυποι βραχείας φωτοπεριόδου (Short day type) προσαρμοσμένων για παραγωγή από τον Δεκέμβρη μέχρι τον Μάρτη σε ζώνες με παρόμοιο κλίμα όπως η νότια Ελλάδα. Η ποικιλία ‘Aethra’, που αναπτύχθηκε μέσω του προγράμματος «Ερευνώ Καινοτομώ», είναι η μόνη ποικιλία ουδέτερης ημέρας (Day Neutral), παρέχοντας δυνατότητες παραγωγής όλο το χρόνο.

Στόχος: Μείωση του κόστους και βελτίωση της ποιότητας Η ανάπτυξη νέων ποικιλιών από την Berryplasma στοχεύει στη μείωση του κόστους παραγωγής και στη βελτίωση των ποιοτικών και ποσοτικών χαρακτηριστικών των φραουλών. Η εταιρεία έχει επενδύσει σε σύγχρονο εξοπλισμό και εξειδικευμένο προσωπικό, ενώ συνεργάζεται στενά με ερευνητικούς φορείς για την αξιοποίηση νέων τεχνολογιών και την ανταλλαγή τεχνογνωσίας. Μία από τις πιο πρόσφατες συνεργασίες της εταιρείας αφορά τη δημιουργία μιας επιχειρησιακής ομάδας στο πλαίσιο του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ), σε συνεργασία με το Εργαστήριο Ιολογίας του Τμήματος Φυτοπροστασίας Πάτρας του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, το Εργαστήριο Φαρμακογονιδιωματικής του Πανεπιστημίου Πατρών και παραγωγούς. Στόχος αυτής της συνεργασίας είναι η εξάλειψη των ιών από τα φυτά φράουλας που παράγονται μέσω διασταυρώσεων. Αντιμετώπιση των ιών και παραγωγή άνοσου πολλαπλασιαστικού υλικού Η φράουλα προσβάλλεται από μεγάλο αριθμό ιών (Εικ. 1), οι οποίοι μεταδίδονται με έντομα, γύρη, αλλά κυρίως μέσω του πολλαπλασιαστικού υλικού, ως αποτέλεσμα της παραγωγής του, η οποία βασίζεται σε κλώνους (φυτά που προέρχονται από τμήματα του ίδιου φυτού). Οι ιοί της φράουλας μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τα ποιοτικά και οργανοληπτικά χαρακτηριστικά κατά τη διαδικασία καλλιέργειας και επιλογής, μειώνοντας αισθητά την παραγωγή κατά τη φάση της εμπορίας. Η παραγωγή άνοσου πολλαπλασιαστικού υλικού από πιστοποιημένα εργαστήρια αποτελεί μια από τις σημαντικότερες στρατηγικές για τον πρωτογενή γεωργικό τομέα των αναπτυγμένων οικονομιών, ενώ στην Ελλάδα αυτή η πρακτική παρουσιάζει υστέρηση διαχρονικά. Οι κύριες δράσεις του προγράμματος που υλοποιεί η επιχειρησιακή ομάδα

Εικ 1: Φυτό φράουλας με συμπτώματα πιθανής ιολογικής προσβολής από την περιοχή Βάρδας (Π.Ε. Ηλείας).

«Φράουλα-Μικροί Καρποί» επικεντρώνονται στον ιολογικό έλεγχο των παραγόμενων φυτών φράουλας, για την αναγνώριση και τον χαρακτηρισμό των ιών που υπάρχουν στις καλλιέργειες, καθώς και στην έρευνα για τη δημιουργία πρωτοκόλλων αποΐωσης των παραγόμενων φυτών, με στόχο την παραγωγή άνοσου πολλαπλασιαστικού υλικού. Τα αποτελέσματα αυτής της συνεργασίας δεν περιορίζονται μόνο στην παραγωγή άνοσου πολλαπλασιαστικού υλικού στην Ελλάδα, αλλά υπογραμμίζουν και την ανάγκη ανάπτυξης στρατηγικών εφαρμοσμένης έρευνας, που εστιάζουν στην επίλυση σημαντικών προβλημάτων της πρωτογενούς παραγωγής μέσω της συνεργασίας μεταξύ ερευνητικών ιδρυμάτων και του ιδιωτικού τομέα.

Το Επιχειρησιακό Σχέδιο «Μ16ΣΥΝ2-00105» χρηματοδοτείται στο πλαίσιο της Δράσης 2 του Υπομέτρου 16.1-16.2 «Ίδρυση-Λειτουργία Επιχειρησιακών Ομάδων της Ευρωπαϊκής Σύμπραξης Καινοτομίας για την Παραγωγικότητα και τη Βιωσιμότητα της Γεωργίας» του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020. n

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 19

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ | ΦΡΑΟΥΛΕΣ

ΘΕΤΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟ 2024 ΓΙΑ ΤΙΣ ΦΡΑΟΥΛΕΣ

Με ανοδική τάση στις εξαγωγές ολοκληρώθηκε η περσινή περίοδος Αύξηση στρεμμάτων και παραγωγής είχαμε στις φράουλες το 2024, ενώ και με αύξηση των εξαγωγών ολοκληρώθηκε η περσινή εμπορική περίοδο της φράουλας. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

ύμφωνα με τα στοιχεία του Συνδέσμου Εξαγωγέων Incofruit Hellas, η παραγωγή φράουλας το 2024 κυμάνθηκε στους 100.000 τόνους, παρουσιάζοντας αύξηση σε σχέση με το 2023 που είχε ανέλθει τους 91.000 τόνους. Επίσης είχαμε μια αύξηση των εκτάσεων, τα οποία από 16.510 στρέμματα που καλλιεργήθηκαν το 2023 έφτασαν στα 20.000 στρέμματα το 2024. Παρά όμως την αύξηση της παραγωγής η ροή των εξαγωγών ήταν καλή, με αποτέλεσμα να έχουμε και μια αύξηση της μέσης τιμής παραγωγού. Το 99% της ετήσιας παραγωγής βγαίνει στην ευρύτερη περιοχή της βορειοδυτικής Πελοποννήσου (Ηλεία και Αχαΐα). Η φράουλα καλλιεργείται κυρίως στα κλασσικά θερμοκήπια στη χώρα μας. Η συγκομιδή της φράουλας ξεκινά από Νοέμβριο και ολοκληρώνεται στα τέλη Ιουνίου (οι υπαίθριες συγκομίζονται Απρίλιο - Μάιο). Είναι μια μονοετής καλλιέργεια που στο θερμοκήπιο έχει μια μέση απόδοση γύρω στους 5 τόνους το στρέμμα. Μέχρι το 2014 οι εξαγωγές της ελληνικής φράουλας πήγαιναν κυρίως στις αγορές της Ανατολικής Ευρώπης και Ρωσίας. Οι συγκεκριμένες αγορές είχαν μεγάλη ζήτηση για την ποικιλία Camarosa, που ήταν τότε πολύ διαδεδομένη στη χώρα μας. Η προσπάθεια των Ελλήνων παραγωγών να αλλάξουν εμπορικές στρατηγικές και να εντάξουν νέες ποικιλίες είχε θετική κατάληξη. Προσαρμοζόμενοι στις απαιτήσεις των καταναλωτών στις αγορές της Δυτικής Ευρώπης, όσον αφορά τις ποικιλίες αλλά και την τυποποίηση σε μικρές συσκευασίες, κατάφεραν η ελληνική φράουλα να αποκτήσει προστιθέμενη αξία. Ο κ. Γεώργιος Καραχάλιος, Γραμματέας στον Αγροτικό Συνεταιρισμό «Ήλιδα» δηλώνει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι η συγκομιδή στις πρώι-

20 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

μες ποικιλίες φράουλας αναμένεται να ξεκινήσει από τα μέσα Νοεμβρίου. Στα τέλη Οκτωβρίου κάνουμε τις φυτεύσεις για τις μεσοπρώιμες ποικιλίες. Η περσινή εμπορική περίοδος είχε μεγάλες διακυμάνσεις ανάλογα την εποχή και την ζήτηση. Η φράουλα είναι ένα καθαρά εξαγωγικό προϊόν και επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τις γεωπολιτικές εξελίξεις (Ουκρανικό, Μέση Ανατολή κ.α.). Από την άλλη το κόστος καλλιέργειας έχει αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό (φυτά, αρδευτικά κ.α.). Παραμένει το πρόβλημα με τους εργάτες γης και έχουμε μεγάλη καθυστέρηση στα έγγραφα για τις άδειες. Πάντως καταφέραμε να κερδίσουμε αγορές στη Δυτική Ευρώπη από

τους ανταγωνιστές μας Ισπανούς και αυτό έκανε τη διαφορά. Σε αυτό βοήθησε η αλλαγή ποικιλιών που έκαναν οι παραγωγοί. Με την ποικιλία Victory ανοίξαμε τις «πόρτες» για τις αγορές της Ευρώπης και καταφέραμε να αυξήσουμε την τιμή της ελληνικής φράουλας. Το θετικό που έχει αυτή η ποικιλία είναι η διατηρησιμότητα και αυτό βοηθά να πάει σε μακρινούς προορισμούς. Άλλη ποικιλία είναι η πρώιμη Fortuna, που έχει ήδη φυτευτεί τον Οκτώβριο και διακινείται κυρίως στα σούπερ μάρκετ. Στην εγχώρια αγορά η ζήτηση είναι μειωμένη και οι μεγάλες ποσότητες κατευθύνονται κυρίως προς την μεταποίηση (ζαχαροπλαστική κ.α.).

Ο κ. Βασίλης Κατσίκης καλλιεργεί εδώ και μια δεκαπενταετία φράουλες στην περιοχή των Σαγέικων Αχαΐας. Διαθέτει το προϊόν του με το brand Virginia και διακινεί τις φράουλες στην κεντρική λαχαναγορά στην Αθήνα, ενώ έχει και καταστήματα λιανικής στην περιοχή της Πάτρας. Όπως αναφέρει στο περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία, τον Οκτώβριο είναι ο καλύτερος μήνας που γίνονται οι φυτεύσεις στις φράουλες. Η συγκομιδή θα ξεκινήσει από αρχές Δεκεμβρίου με τις πρώιμες Fortuna, που τις εμπορεύονται κυρίως τα σούπερ μάρκετ. Αγοράζω έτοιμα φυτά από την Berryplasma. Η ποικιλία Camarosa που την καλλιεργώ πολλά χρόνια διακινείται κυρίως στην εγχώρια αγορά επειδή έχει μικρή διατηρησιμότητα. Αντίθετα η Victory που έχει αυξημένη διατηρησιμότητα πάει κυρίως για εξαγωγή. Πέρσι γενικά η παραγωγή φράουλας είχε κάποια προβλήματα φυτοπροστασίας λόγω του τετράνυχου. Αυτό έφερε μειωμένες αποδόσεις και κιλά. Οι μειωμένες ποσότητες έφεραν μια καλύτερη μέση τιμή παραγωγού που κυμάνθηκαν στα 2,5 ευρώ το κιλό. Από την άλλη έχουμε μια αύξηση του κόστους καλλιέργειας που στα αγρο-

τικά εφόδια κυμαίνεται από 60 - 90%, ενώ αύξηση έχουμε και στο πετρέλαιο. Το μεροκάματο του εργάτη από 22 - 33 ευρώ που ήταν, έχει φτάσει σήμερα στα 38 ευρώ και με δυσκολία θα βρεις. Στην Ελλάδα η κατανάλωση φράουλας ξεκινά από τον Φεβρουάριο και φτάνει μέχρι τον Μάιο. Θετικά εξελίχθηκαν οι εξαγωγές φράουλας

Οι εξαγωγές φράουλας της χώρας μας το 2024 ανήλθαν στους 79.000 τόνους, παρουσιάζοντας μια αύξηση σε σχέση με το 2023 που ήταν στους 78.000 τόνους. «Η αύξηση αυτή αναμένεται να συνεχιστεί και για το 2025», τονίζει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ο Γεώργιος Πολυχρονάκης, Ειδικός Σύμβουλος του Συνδέσμου Εξαγωγέων Incofruit - Hellas. Και προσθέτει: «η συνολική αξία των εξαγωγών φράουλας το 2024 ανήλθε σε 161,3 εκατ. ευρώ, που είναι αυξημένη σε σχέση με το 2023 που ήταν στα 143,8 εκατ. ευρώ. Το 2024 οι περισσότερες εξαγωγές ελληνικής φράουλας (μέχρι 31/8) έγιναν προς την Γερμανία (22.620 τόνοι) και ακολούθησαν, η Πο-

ΟΙ ΈΛΛΗΝΕΣ ΚΈΡΔΙΣΑΝ ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΙΣΠΑΝΟΎΣ ΤΙΣ ΑΓΟΡΈΣ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΉΣ ΕΥΡΏΠΗΣ

λωνία (12.875 τόνοι), η Εσθονία (12.828 τόνοι) και η Ρουμανία (10.245 τόνοι). Συνολικά στις αγορές της ΕΕ εξήχθησαν 73.835 τόνοι ελληνικής φράουλας. Όσον αφορά τις εκτός ΕΕ χώρες οι περισσότερες εξαγωγές έγιναν προς την Σερβία (2.210 τόνοι) και την Ουκρανία (1.300 τόνοι)». n

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 21

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ | ΠΑΤΑΤΑ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΡΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΣΤΟΥΣ ΜΕΙΩΝΟΥΝ ΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ Σε καλά επίπεδα οι τιμές λόγω αυξημένης ζήτησης

Ολοκληρώθηκε η συγκομιδή ανοιξιάτικης πατάτας και από τον Νοέμβριο αναμένεται να ξεκινήσει η συγκομιδή της φθινοπωρινής καλλιέργειας που αφορά όμως μικρές ποσότητες. Η ζήτηση για πατάτα είναι αυξημένη αλλά υπάρχουν και μεγάλες ποσότητες εισαγώμενης. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

έτος υπήρξαν προβλήματα στην καλλιέργεια λόγω της ξηρασίας αλλά η ζήτηση ήταν σε καλα επίπεδα. Σε πολλές περιοχές η έλλειψη νερού έφερε λιγότερα στρέμματα καλλιέργειας και μειωμένες αποδόσεις. Παραμένει μεγάλο πρόβλημα στον κλάδο οι ελληνοποιήσεις εισαγόμενης πατάτας και για αυτό οι παραγωγοί ζητούν από την πολιτεία να κάνει ελέγχους στην αγορά. Από την άλλη υπάρχει ενδιαφέρον για εξαγωγές που βοηθούν να κρατηθούν σε καλά επίπεδα οι τιμές παραγωγού. Συνεχή μείωση των στρεμμάτων λόγω ελληνοποιήσεων

Ο κ. Γιώργος Γκούμας, μεγαλοπαραγωγός, έμπορος και εξαγωγέας πατάτας, ιδιοκτήτης της εταιρείας Agrexpo από τη Μεσσηνία, αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «υπάρχει μια εγκατάλειψη και αδιαφορία από την πλευρά της πολιτείας για την καλλιέργεια πατάτας, με αποτέλεσμα κάθε χρόνο να μειώνονται τα στρέμματα και οι ποσότητες. Έχουμε όμως και το σοβαρό πρόβλημα των ελληνοποιήσεων εδώ και πολλά χρόνια. Στο παρελθόν «βάφτιζαν» τις γαλλικές πατάτες σαν ελληνικές τώρα «βαφτίζουν» τις αιγυπτιακές. Ποτέ η πολιτεία δεν έκανε σοβαρούς ελέγχους για τις ελληνοποιήσεις πατάτας. Η παραγωγή φθινοπωρινής πατάτας είναι μειωμένη στην περιοχή. Εδώ και χρόνια οι παραγωγοί βλέποντας τις χαμηλές τιμές που τους δίνει η ανοιξιάτικη πατάτα (που είναι μια καλλιέργεια με αυξημένα έξοδα) απογοητεύονται και εγκαταλείπουν την καλλιέργεια. Φέτος οι αποδόσεις λόγω των καιρικών συνθηκών ήταν σε καλά επίπεδα. Η μέση απόδοση ξεκίνησε από 3,5 έως 4 τόνους το στρέμμα, ενώ στην συνέχεια αυξήθηκε πάνω από 4 τόνους. Όταν ξε-

22 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

κίνησε η συγκομιδή οι τιμές παραγωγού ήταν σε καλά επίπεδα και κυμάνθηκαν για μεγάλα μεγέθη ήταν στα 60 λεπτά το κιλό και για μικρά μεγέθη στα 50 λεπτά. Όταν όμως βγήκε στην αγορά η πατάτα της Αχαΐας και αυξήθηκαν οι ποσότητες και είχαμε απότομη πτώση τιμών που κυμάνθηκαν στα 40 λεπτά, τιμή που είναι απαγορευ-

τική για τους παραγωγούς της περιοχής. Στη Μεσσηνία καλλιεργήθηκαν πέρυσι 2.200 στρέμματα πατάτας, τα οποία συνεχώς δέχονται συρρίκνωση λόγω της πίεσης από την εισαγωγή Αιγυπτιακής πατάτας, με τις βασικές ποικιλίες να είναι οι Voyager, Farida και Spunta. Με βάση τις παραγγελίες πατατόσπορου

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 23

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ | ΠΑΤΑΤΑ

που γίνονται αυτό το διάστημα προβλέπω ότι στην επόμενη φύτευση πατάτας θα μειωθεί σε περίπου 1.800 στρέμματα. Από τις 20 Νοεμβρίου αναμένεται να ξεκινήσουν οι νέες σπορές πατάτας, με τις τιμές του πατατόσπορου να είναι αυξημένες σε σχέση με πέρυσι. Τη δεκαετία του 90 η χώρα μας έκανε εισαγωγές πατατόσπορου συνολικού ύψους 29.000 τόνους. Σήμερα οι εισαγωγές είναι κάτω από 10.000 τόνους. Μόνο στη Μεσσηνία είχαμε 2.000 τόνους πωλήσεις πατατόσπορου και σήμερα φτάσαμε να μιλάμε για μόλις 550 τόνους. Αυτά τα στοιχεία δείχνουν τη

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΉ ΠΑΤΆΤΑ ΈΧΕΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΈΣ ΛΌΓΩ ΣΥΜΒΟΛΑΊΩΝ

24 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

μεγάλη συρρίκνωση της καλλιέργειας πατάτας, η οποία αναμένεται να συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια. Ο πατατόσπορος είναι πιστοποιημένος αλλά θα πρέπει και οι παραγωγοί να πιστοποιήσουν το προϊόν τους, όπως έχουν κάνει και οι Αιγύπτιοι. Μόνο ένα μικρό ποσοστό της ελληνικής παραγωγής πατάτας είναι πιστοποιημένο, κάτι που ζητούν όλο και περισσότερο οι διεθνείς αγορές. Επίσης οι παραγωγοί θα πρέπει να πάψουν να επιλέγουν τον φτηνό πατατόσπορο. Θα πρέπει να έρθουν σε συνεργασία με τον τυποποιητή - έμπορο που συνεργάζονται και να συμφωνήσουν στις ποικιλίες που θα επιλέξουν ώστε το προϊόν να έχει ζήτηση και να μπορεί να πουληθεί στην αγορά. Πρέπει να λειτουργούμε με σχεδιασμό για να έχουμε καλά αποτελέσματα. Όμως ούτε η εγχώρια αγορά στηρίζει την ελληνική παραγωγή πατάτας. Θα ήθελα να σας επισημάνω ότι εδώ και αρκετά χρόνια κάνω εξαγωγές μεσσηνιακής πρώιμης πατάτας στην αγορά της Πολωνίας. Τα πολωνικά σούπερ μάρκετ αγοράζουν τις συσκευασμένες πατάτες με τιμή στα 60 λεπτά το κιλό και την πουλάνε στους καταναλωτές στα 80 - 90 λεπτά το κιλό. Την ίδια στιγμή στη χώρα μας τα σούπερ μάρκετ πιέζουν να ρίξουν την τιμή που αγοράζουν τις πατάτες στα 50 λεπτά και τις πουλάνε στα 1,10 ευρώ το

κιλό. Αυτή η εμπορική πολιτική που ακολουθούν είναι σε βάρος των παραγωγών. Οι εξαγωγές μεσσηνιακής γίνονται κυρίως προς την Πολωνία (ζητάνε μικρά μεγέθη πατάτας) και τη Ρουμανία (ζητάνε μεγάλα μεγέθη). Επίσης εξαγωγικό ενδιαφέρον υπάρχει και από τις χώρες της Βαλτικής και της Κεντρικής Ευρώπης. Οι εξαγωγές όταν πάνε καλά βοηθούν σε μεγάλο βαθμό να κρατηθούν οι τιμές παραγωγού σε καλά επίπεδα. Πάντως η καλλιέργεια πατάτας θέλει στήριξη από την πολιτεία γιατί έχει μεγάλο κόστος καλλιέργειας αλλά θα πρέπει και να τηρούνται οι κανόνες του εμπορίου στην εγχώρια αγορά». Υψηλό κόστος και μεγάλο ρίσκο για τον παραγωγό

Ο κ. Μιχάλης Καραγεωργίου, εκπρόσωπος της εταιρείας εμπορίας πατάτας Μεσσηνία Μάνα Γη, αναφέρει στον Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «η συγκομιδή φθινοπωρινής πατάτας ξεκινά στην περιοχή από τα μέσα Νοεμβρίου. Η φθινοπωρινή, σε αντίθεση με την ανοιξιάτικη, είναι συμπληρωματική καλλιέργεια οπότε πάντα είχαμε μειωμένα στρέμματα. Επίσης υπάρχει πρόβλημα στις φυτεύσεις λόγω των υψηλών θερμοκρασιών του καλοκαιριού. Οι φυτεύσεις που έγιναν πριν τις 20 Αυγούστου είχαν απώλειες σπόρου και ποιοτικά

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 25

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ | ΠΑΤΑΤΑ

προβλήματα. Καλά πήγαν οι φυτεύσεις μετά τις 20 Αυγούστου και ελπίζουμε να υπάρξουν αυξημένες αποδόσεις. Πάντως η συνεχόμενη ξηρασία στη Μεσσηνία δημιούργησε προβλήματα στην καλλιέργεια. Γενικότερα τα στρέμματα της καλλιέργειας πατάτας στη Μεσσηνία τα τελευταία χρόνια ακολουθούν φθίνουσα πορεία. Αυτό οφείλεται στο υψηλό κόστος που κυμαίνεται γύρω στα 1.200 ευρώ το στρέμμα. Το ποσό είναι υψηλό και το ρίσκο μεγάλο για τον παραγωγό. Αν υπάρχουν ζημιές στην καλλιέργεια δεν πρόκειται να υπάρξουν δίκαιες αποζημιώσεις στους παραγωγούς από τον ΕΛΓΑ. Επίσης οι τιμές παραγωγού τα τελευταία χρόνια είναι σε χαμηλά επίπεδα. Ειδικά στην ανοιξιάτικη πατάτα

η συγκομιδή στη Μεσσηνία ξεκινά στις αρχές Απριλίου. Το πρώτο δεκαήμερο είναι σε υψηλά επίπεδα αλλά στην συνέχεια έχουμε απότομη πτώση επειδή βγαίνουν πατάτες και από άλλες περιοχές αλλά έχουμε και τις εισαγωγές». Μειωμένες οι εκτάσεις φθινοπωρινής πατάτας

Ο κ. Κώστας Καφές, πατατοπαραγωγός και μέλος του Αγροτικού Συλλόγου Θήβας, δηλώνει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «μετά το πρώτο δεκαήμερο του Νοεμβρίου αναμένεται να ξεκινήσει η συγκομιδή πατάτας των φθινοπωρινών φυτεύσεων. Οι εκτάσεις φύτευσης φέτος είναι μειωμένες γιατί δεν υπήρχαν μεγάλες ποσότητες πατατόσπορου να

ΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΟΊ ΠΡΈΠΕΙ ΝΑ ΟΡΓΑΝΩΘΟΎΝ ΣΕ ΣΥΛΛΟΓΙΚΆ ΣΧΉΜΑΤΑ

αγοράσουν οι παραγωγοί αλλά και επειδή είχαν ποιοτικά προβλήματα. Πάντως η έλλειψη εργατών και το υψηλό κόστος των ημερομισθίων δουλεύουν αποτρεπτικά στο να αυξήσει τα στρέμματα καλλιέργειας ο παραγωγός. Ένα ακόμη πρόβλημα που ταλαιπωρεί τον κλάδο είναι οι «ελληνοποιήσεις» πατάτας, κυρίως από τρίτες χώρες (π.χ. Αίγυπτο), που έχουν χαμηλό κόστος εργατικών και δεν υπάρχουν έλεγχοι στην φυτοπροστασία τους. Όσον αφορά τι τιμές πατάτας το καλοκαίρι (ανοιξιάτικη φύτευση) μπορεί να ήταν σε ικανοποιητικά επίπεδα, γύρω στα 45 λεπτά το κιλό, όμως λόγω της ξηρασίας είχαμε μειωμένες. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να έχουν μειωμένα εισοδήματα οι παραγωγοί. Οι επόμενες φυτεύσεις στην περιοχή θα ξεκινήσουν μετά τον Φεβρουάριο ανάλογα πως θα εξελιχθεί η καλλιέργεια». Ξηρασία έφερε μειωμένες ποσότητες πατάτας Νάξου

Στα τάρταρα έφτασε φέτος η παραγωγή πατάτας Νάξου λόγω της ξηρασίας που μαστίζει το νησί ενώ η πολιτεία ακόμη δεν έχει προχωρήσει στην κατασκευή των αναγκαίων μέτρων για να γίνει η άρδευση της καλλιέργειας. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε η Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΑΣ)

26 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 27

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ | ΠΑΤΑΤΑ

Νάξου, φέτος η μείωση της παραγωγής πατάτας, έφτασε σε 70%. Μέχρι πέρυσι οι 300 παραγωγοί πατάτας του νησιού είχαν σοδειά 6.000 τόνων σε ετήσια βάση, όμως η φετινή παραγωγή εκτιμάται μόλις στους 1.800 τόνους. Ο συνεταιρισμός ζητά την στήριξη των πατατοπαραγωγών μέσω ενισχύσεων ήσσονος σημασίας (de minimis) διότι η πατάτα Νάξου αποτελεί ΠΓΕ προϊόν. Μειωμένες αποδόσεις αλλά ικανοποιητικές τιμές στη Δράμα

Ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο η συγκομιδή πατάτας στην περιοχή, ανάφερε στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ο κ. Απόστολος Βέσμελης, παραγωγός και πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Κάτω Νευροκοπίου της Δράμας.« Η παραγωγή φέτος δεν είχε προβλήματα στις φυτεύσεις όπως είχαμε στην περσινή χρονιά. Υπήρχε όμως σοβαρό πρόβλημα λόγω της ξηρασίας. Τα στρέμματα καλλιέργειας ήταν λιγότερα. Φέτος έχουμε μια μείωση, κατά 30%, των στρεμμάτων καλλιέργειας και αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα προβλήματα της άρδευσης. Επίσης είχαμε μειωμένες αποδόσεις και προβλήματα με μικρό μέγεθος λόγω των συνεχόμενων υψηλών θερμοκρασιών. Φέτος η άρδευση της πατάτας έγινε με πολλά προβλήματα. Αρκεί να σας επισημάνω ότι στο φράγμα Λευκόγεια στο Νευροκόπι τα προηγούμενα χρόνια είχαμε νερό για άρδευση γύρω στα 8 εκατ. κυβικά νερό και φέτος μόλις 2 εκατ. κυ-

28 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

βικά. Κάποια χωράφια δεν κατάφεραν να αρδευτούν. Το θετικό ήταν ότι υπήρχε καλή ζήτηση και η μέση τιμή παραγωγού κυμάνθηκε στα 50 λεπτά το κιλό, που είναι μια ικανοποιητική τιμή. Οι νέες φυτεύσεις θα ξεκινήσουν από αρχές Απριλίου. Κάποιοι παραγωγοί κρατάνε πατατόσπορο αλλά οι περισσότεροι αγοράζουν από τα μέσα Μαρτίου. Η συντήρησή του γίνεται σε αποθήκες με χαμηλές θερμοκρασίες. Οι καιρικές συνθήκες την εποχή της σποράς παίζουν σημαντικό ρόλο για την εξέλιξη της καλλιέργειας. Ανάγκη να μειωθεί το κόστος παραγωγής και μεταποίησης

Ο κ. Ιωάννης Κεσκίνογλου, πρόεδρος της ΕΑΣ Δράμας, δηλώνει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «δύο προβλήματα είχε φέτος η πατάτα Νευροκοπίου. Το ένα είναι οι ελληνοποιήσεις - που είναι ένα χρόνιο πρόβλημα - και το άλλο είναι η ξηρασία που έχει δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα άρδευσης στην καλλιέργεια. Η έλλειψη νερού είχε σαν αποτέλεσμα φέτος να έχουμε μείωση στρεμμάτων (πως θα κάνεις σπορά όταν δεν έχεις νερό για πότισμα) και μείωση των αποδόσεων (λιγότερα κιλά που σημαίνει μειωμένο εισόδημα για τον παραγωγό). Πάντως υπάρχει ζήτηση από την αγορά για πατάτες. Εμείς έχουμε οργανώσει την Ομάδα Πατατοπαραγωγών Νευροκοπίου και καταφέρνουμε να συγκεντρώσουμε γύρω στους 20.000 τόνους πατάτας ετησίως. Διαθετουμε

ψυκτικούς θαλάμους, συσκευαστήριο και αποθηκευτικούς χώρους, που μας παρέχουν τη δυνατότητα αποθήκευσης πατάτας. Συνεργαζόμαστε με τα μεγάλα σούπερ μάρκετ της χώρας και οι καταναλωτές γνωρίζουν την συσκευασία μας με το 3κιλο διχτάκι με τις πατάτες του Νευροκοπίου. Αυτή την εποχή στην αγορά κυκλοφορεί πατάτα μόνο από την περιοχή της Δράμας. Όμως οι λαχαναγορές σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη προτιμούν τις εισαγόμενες πατάτες από Γαλλία και Γερμανία παρά τις δικές μας. Είναι καθαρά θέμα επιλογής μιας και αυτή την εποχή δεν υπάρχουν διαφορες στις τιμές της εγχώριας με την εισαγόμενη πατάτα. Εμείς δεν φοβόμαστε τον ανταγωνισμό με τις ξένες πατάτες. Δεν θέλουμε όμως να γίνονται ελληνοποιήσεις και να νομίζει ο Έλληνας καταναλωτής ότι αγοράζει δραμινή πατάτα αλλά να είναι γαλλική. Η πολιτεία δεν θέλει να κάνει ελέγχους για τις ελληνοποιήσεις πατάτας ούτε θέλει να επιβάλλει ποινές σε όσους παρανομούν και βγάζουν μεγάλα κέρδη. Εμείς σαν συνεταιρισμός αλλά και οι παραγωγοί προσπαθούμε να κρατήσουμε σε χαμηλά επίπεδα τις τιμές γιατί γνωρίζουμε τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες. Φέτος ο συνεταιρισμός πουλάει φθηνότερα στην αγορά σε σχέση με πέρυσι. Αλλά δεν μπορούμε να ανεχτούμε τα εμπορικά παιχνίδια που γίνονται με τα βαφτίσια στις πατάτες. Ένα ακόμη πρόβλημα είναι το υψηλό κόστος συσκευασίας και καλλιέργειας. Εμείς το καλοκαίρι προχωρήσαμε στην κατασκευή φωτοβολταϊκού και ενταχθήκαμε σε πρόγραμμα Net Metering (ενεργειακός συμψηφισμός) για τις ανάγκες του συσκευαστηρίου και των ψυγείων όπως και των ΤΟΕΒ της περιοχής. Με την επένδυση ΑΠΕ, που κάναμε με κεφάλαια του συνεταιρισμού μας, καταφέραμε να μειώσουμε κατά 50% τις ενεργειακές μας ανάγκες. Θέλουμε να κάνουμε επέκταση και προσπαθούμε να κάνουμε αίτηση για 3 MW ώστε να καλύψουμε όλες τις ανάγκες του συνεταιρισμού αλλά και των παραγωγών μελών μας αλλά ο ΔΕΔΔΗΕ δεν μας αφήνει να καταθέσουμε αίτηση. Την ίδια στιγμή όμως αφήνει ιδιώτες να στήνουν τεράστια φωτοβολταϊκά πάρκα στην περιοχή και να βγάζουν μεγάλα κέρδη πουλώντας το ρεύμα. Για

να μείνουν οι νέοι στην ύπαιθρο χρειάζονται τέτοια κίνητρα αλλά δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται να τα δώσει η πολιτεία. Όσον αφορά τον πατατόσπορο τον εισάγουμε από την Ολλανδία. Μέσα σε δύο χρόνια αυξήθηκε η τιμή του κατά 50%. Στο παρελθόν η ΕΑΣ Δράμας έκανε παραγωγή πατατόσπορου. Σχεδιάζουμε να ξεκινήσουμε ξανά την παραγωγή πατατόσπορου για να μην εξαρτόμαστε από τον εισαγόμενο αλλά για να γίνει αυτό θα πρέπει αν υπάρξει ενδιαφέρον και από τους παραγωγούς. Πάντως οι παραγωγοί του Νευροκοπίου στηρίζουν τον συνεταιρισμό και ήταν ένα καλό κίνητρο η μειωμένη φορολογία για τα μέλη των συνεταιρισμών που νομοθέτησε η κυβέρνηση. Αν θέλουμε να υπάρχει μέλλον στον αγροτικό τομέα θα πρέπει η εμπορία των προϊόντων στην χώρα μας να γίνεται με νόμιμα παραστατικά και όχι με μαύρη διακίνηση». Καλές προοπτικές για καλλιέργεια βιομηχανικής πατάτας

Ο κ. Σωκράτης Βοϊτσίδης, που ασχολείται με την παραγωγή και εμπορία πατάτας, με μια έκταση 1.000 στρεμμάτων στην Πτολεμαΐδα της Κοζάνης και ιδιοκτήτης της εταιρείας V.S. POTATOES, αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «πέρυσι δεν ήταν καλή χρονιά για το καλαμπόκι και για αυτό

πολλοί παραγωγοί της περιοχής στράφηκαν στην καλλιέργεια πατάτας. Επειδή το καλαμπόκι έχει μεγάλες ανάγκες σε άρδευση οπότε τα χωράφια είχαν επάρκεια νερού και αυτό βοήθησε να ξεπεράσουν τα προβλήματα που είχαμε φέτος από υψηλές θερμοκρασίες. Έτσι όσοι έκαναν τα σωστά ποτίσματα είχαν καλές αποδόσεις. Φέτος είχαμε και αυξημένη ζήτηση λόγω της αυξημένης τουριστικής κίνησης, κάτι που είχε σαν αποτέλεσμα να κρατηθούν σε καλά επίπεδα οι τιμές παραγωγού. Επίσης η ποιότητα της πατάτας φέτος ήταν πολύ καλή. Στην Κοζάνη η συγκομιδή πατάτας ξεκινά από Αύγουστο και η επιτραπέζια συνήθως ολοκληρωνόταν μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου. Φέτος λόγω των αυξημένων ποσοτήτων συνεχίστηκε μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου. Στην βιομηχανική πατάτα η συγκομιδή ολοκληρώθηκε στα τελη Οκτωβρίου. Η τιμή παραγωγού στην επιτραπέζια πατάτα κυμάνθηκε από 48 έως 52 λεπτά το κιλό. Στις συσκευασμένες η τιμή είναι αυξημένη κατά 5 - 6 λεπτά. Οι βιομηχανικές είχαν τιμές στα 29 λεπτά το κιλό. Πάντως φέτος τα προβλήματα με τις χαμηλές τιμές σε βαμβάκι και καλαμπόκι αναμένεται να φέρουν νέα στρέμματα στην επόμενη καλλιέργεια, που ξεκινούν οι σπορές

από τον Απρίλιο. Στην περιοχή της Κοζάνης είναι σε ανάπτυξη η καλλιέργεια βιομηχανικής πατάτας. Όσον αφορά την βιομηχανική πατάτα, υπάρχουν καλές προοπτικές και ζήτηση για συνεργασία από μεγάλες εταιρείες τροφίμων της χώρας μας αλλά και του εξωτερικού. Υπάρχουν περίπου 12 έως 15 ποικιλίες και έχουμε συμβολαιακή γεωργία με ποσότητες που κυμαίνονται στις 5 - 6 χιλιάδες τόνους. Οι εταιρείες τροφίμων κάθε Δεκέμβριο κάνουν διαπραγματεύσεις για την τιμή των συμβολαίων. Αυτό που πρέπει να κάνει ο πατατοπαραγωγός είναι σωστό προγραμματισμό. Τα συμβόλαια αναφέρουν τιμές, ποικιλίες, ποσότητες και ημερομηνίες συγκομιδής. Θα πρέπει οι παραγωγοί να κάνουν άμεσα την προμήθεια του πατατόσπορου και να προγραμματίσουν τις σπορές. Το κόστος στην βιομηχανική πατάτα είναι μειωμένο σε σχέση με την επιτραπέζια. Οι ποικιλίες είναι πιο ανθεκτικές και έχουν μειωμένο κόστος φυτοπροστασίας. Επίσης η τιμή είναι ανεξάρτητη του μεγέθους γιατί οι βιομηχανίες χρησιμοποιούν και τα μικρά μεγέθη (για τσιπς), ενώ στις επιτραπέζια τα μικρά μεγέθη δεν είναι εμπορεύσιμα. Για αυτό συμφέρει η καλλιέργεια βιομηχανικής πατάτας αν και έχει μειωμένη τιμή σε σχέση με την επιτραπέζια». n

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 29

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ | ΠΑΤΑΤΑ

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΠΑΤΑΤΑΣ Εταιρείες του κλάδου παρουσιάζουν ποικιλίες πατάτας που διαθέτουν στην ελληνική αγορά Κ&Ν Ευθυμιάδης Μ. ΑΒΕΕ

AGRIMORE S.A.

Ποικιλίες Solana Holland Dior

Η νέα πρώιμη με πολύ μεγάλες αποδόσεις! Πολύ πρώιμη ποικιλία με υψηλό δυναμικό παραγωγής, με κονδύλους στρογγυλού-οβάλ σχήματος που παρουσιάζουν μεγάλη ομοιομορφία, με πολύ ωραία εμφάνιση και νόστιμη γεύση.

Ποικιλίες Germicopa, Agroplant Laperla

Υπερπρώιμη για αποδόσεις ρεκόρ! Η ποικιλία που συνδυάζει μεγάλη πρωιμότητα με εξαιρετικά υψηλές αποδόσεις και μεγάλη προσαρμοστικότητα. Έχει μεγάλου μεγέθους κονδύλους με ωραία εμφάνιση και ρηχά μάτια με υποκίτρινο χρώμα σάρκας.

Actrice

Πρώιμη ποικιλία, κιτρινόσαρκη, με οβάλ κονδύλους μεγάλου μεγέθους και πολύ υψηλές αποδόσεις (του οίκου Agroplant). Ανθεκτική σε δυο φυλές νηματώδη καθώς και στη ξηρασία, απαιτεί καλό πρόγραμμα προστασίας από περονόσπορο, ενώ θέλει προσοχή στην εφαρμογή του ζιζανιοκτόνου Sencor. Εμπορικά οι παραγόμενες πατάτες είναι ιδιαίτερα ελκυστικές λόγω της λαμπερής επιδερμίδας τους, ενώ η γεύση είναι ιδανική και για φούρνο αλλά και για τηγανητές σπιτικές πατάτες. Ποικιλία αρκετά γνωστή στην αγορά της Θεσσαλονίκης με όλα τα φόντα να κατακτήσει και την αγορά της Αθήνας.

Dior Gaya

Η νέα κιτρινόσαρκη για τεράστιες αποδόσεις! Μεσοπρώιμη ποικιλία με πολύ υψηλό δυναμικό παραγωγής, με μεγάλου μεγέθους κονδύλους, στρογγυλού-οβάλ σχήματος που παρουσιάζουν μεγάλη ομοιομορφία, και πολύ νόστιμη γεύση. Με δυνατότητα μακράς αποθήκευσης.

Laperla Ultra

Σταθερά υψηλές αποδόσεις! Μεσοπρώιμη ποικιλία με πολύ υψηλές αποδόσεις και εξαιρετικά αγρονομικά χαρακτηριστικά. Μεγάλου μεγέθους long-oval κόνδυλοι με πολύ ρηχά μάτια. Με ωραία γεύση και δυνατότητα μακράς αποθήκευση.

Actrice Loane

Gaya

30 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

Ultra

Μεσοπρώιμη, κιτρινόσαρκη, με ομοιόμορφους oval κονδύλους μεγάλου μεγέθους. Ανθεκτική σε πολλές ασθένειες (του οίκου Germicopa). Μια από τις χρησιμότερες και ευκολότερες ποικιλίες για έναν παραγωγό, μια που μπορεί να καλλιεργηθεί σε μεγάλο εύρος χωραφιών σε όλη την Ελλάδα (μπορεί να καλλιεργηθεί ακόμη και σε βαριά χωράφια). Ανθεκτική στην ακτινομύκωση, σε δυο φυλές νηματώδη, στον περονόσπορο

και την αλτερνάρια. Η καλλιέργειά της απαιτεί μόνο 20 μονάδες αζώτου ανά στρέμμα. Για όλους αυτούς τους λόγους η ποικιλία είναι κατάλληλη και για βιοκαλλιέργεια. Διακρίνεται τέλος για την σταθερότητά της εμφανίζοντας πολύ μεγάλες παραγωγές σε όλες τις περιοχές και σε μεγάλο εύρος παραγωγών.

Noha

Μεσοπρώιμη έως και μεσοόψιμη ποικιλία, κιτρινόσαρκη, με long oval- επιμήκεις κονδύλους, μεγάλου μεγέθους και με εξαιρετική ποιότητα και γεύση στο τηγάνισμα (του οίκου Germicopa). Το best seller της ελληνικής αγοράς πατάτας, μια ποικιλία που μπορεί να καλλιεργηθεί με επιτυχία από το Νευροκόπι έως την Κρήτη. Απαιτεί δυνατά, γόνιμα και καλοδουλεμένα χωράφια και πλούσιες σε άζωτο λιπάνσεις και η απόδοσή της μπορεί να είναι πραγματικά πολύ υψηλή εξαιτίας της υψηλής κονδυλοποίησης (μεγάλος αριθμός κονδύλων ανά φυτό) της ποικιλίας. Όσον αφορά την εμπορικότητα της ποικιλίας κατατάσσεται σαν μια από τις πιο εμφανίσιμες και με λαμπερή επιδερμίδα ποικιλίες, και μια από τις πιο δημοφιλείς ποικιλίες για φρέσκια τηγανητή τραγανή πατάτα, χωρίς καφετιάσματα κατά το τηγάνισμα, κάτι που την καθιστά το πιο δυνατό εμπορικό «χαρτί» για έναν πατατοπαραγωγό. Noha Universa

Loane

Πρώιμη, κιτρινόσαρκη ποικιλία, με long-oval κονδύλους και ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα (του οίκου Solawest / Germicopa. Ίσως η πιο παραγωγική πρώιμη ποικιλία στη χώρα μας, μια που η απόδοσή της μπορεί να ξεπεράσει ποικιλίες πατάτας πολύ μεγαλύτερου κύκλου, ενώ η αντοχή της σε νηματώδη αλλά και σε βερτισίλλιο την καθιστούν ιδανική ποικιλία για χωράφια με αντίστοιχα προβλήματα. Μαγειρικά είναι μια από τις νοστιμότερες Universa ποικιλίες για τον φούρνο.

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 31

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ | ΠΑΤΑΤΑ HZPC Camelia

Είναι μια μεσοόψιμη ποικιλία, πολύ υψηλής απόδοσης, που παράγει όμορφους ωοειδείς κονδύ-λους με κίτριCamelia νη επιδερμίδα και σκουροκίτρινη σάρκα. Έχει καλή ανθεκτικότητα στον περονόσπορο και μακρύ λήθαργο, καθιστώντας την έτσι ιδανική για μεγάλης διάρκειας αποθήκευση. Η Camelia έχει καλή ανθεκτικότητα στην ακτινομύκωση, τον ιό της πατάτας Υ (PVY) και ποσοστό ξηράς ουσίας 18,2%. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά κάνουν την Camelia μια πολλά υποσχόμενη ποικιλία, ιδιαίτερα για τη βόρεια Ελλάδα. Norman

H Norman είναι μια πολλά υποσχόμενη νέα ποικιλία για τη βιομηχανία των τσιπς. Πρόκειται για πρώιμη ποικιλία με Norman γρήγορη κονδυλοποίηση και ικανοποιητική απόδοση. Λόγω της γρήγορης κονδυλοποίησης παράγει υψηλής ποιότητας κονδύλους σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ο συνδυασμός υψηλής περιεκτικότητας σε ξηρά ουσία και χαμηλών σακχάρων από πολύ νωρίς δίνουν υψηλής ποιότητας τσιπς. Η πλούσια φυλλική επιφάνεια και το βαθύ ριζικό σύστημα της ποικιλίας την καθιστούν κατάλληλη για καλλιέργεια κάτω από αντίξοες ξηροθερμικές συνθήκες. Ένα επιπλέον πλεονέκτημα της Norman είναι ο σχετικά μακρύς λήθαργος για μια πρώιμη ποικιλία.

El Mundo Quintera

Είναι μια μεσοπρώιμη, υψηλής απόδοσης, ποικιλία που παράγει επιμήκεις κονδύλους, με ανοιχτού κίτρινου χρώμα- Quintera τος σάρκα. Είναι εξαιρετική στο τηγάνισμα λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε ξηρά ουσία και πολύ ανθεκτική στο περονόσπορο, το οποίο είναι μοναδικό για μια πρώιμη ποικιλία. Παρά τον μεγάλο λήθαργο που έχει, ο οποίος την καθιστά ιδανική για μακρά αποθήκευση, η Quintera είναι κατάλληλη και για φθινοπωρινή καλλιέργεια.

♦ Μεγάλου μεγέθους κόνδυλοι ♦ Πολύ υψηλή παραγωγή ♦ Κατάλληλη για φθινοπωρινή φύτευση (φθινόπωρο /χειμώνας) ♦ Χαμηλή ανάγκη σε Άζωτο ♦ Κατάλληλη για φούρνο

El Mundo Rashida

Η Rashida είναι μια μεσοόψιμη ποικιλία με πολύ υψηλή παραγωγή. Παράγει μεγάλου μεγέθους ωοειδείς κονδύλους με όμορφη Rashida κίτρινη επιδερμίδα και κίτρινου χρώματος σάρκα. Πρόκειται για μιας ευρείας χρήσης ποικιλία με μεγάλη προσαρμοστικότητα στις διάφορες κλιματικές συνθήκες και έχει καλή αποθηκευτική ικανότητα, λόγω του ικανοποιητικού λήθαργου. Είναι εξαιρετική στο τηγάνισμα, ιδανική για φθινοπωρινή καλλιέργεια και δέχεται την χρήση του metribuzin (Sencor).

SHC 1010

♦ Ομοιόμορφο σχήμα και μέγεθος κονδύλων ♦ Μεγάλος αριθμός κονδύλων ♦ Υψηλή παραγωγή ♦ Υψηλή περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία ♦ Ανθεκτική στο Spraing (εσωτερική και εξωτερική σκωριώδης δακτυλίωση) ♦ Κατάλληλη για τσιπς

SHC 1010 Tyson

♦ Ομοιόμορφοι, μεγάλου μεγέθους κόνδυλοι ♦ Πολύ ελκυστική λαμπερή επιδερμίδα ♦ Υψηλή περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία ♦ Ευρεία προσαρμογή ♦ Καλή στο τηγάνι & στο φούρνο

ΥΒΡΙΔΙΑ ΕΛΛΑΣ

Ποικιλίες STET Brianna

♦ Πρώιμη ωρίμανση και κονδυλοποίηση ♦ Υψηλή παραγωγή ♦ Ανθεκτική στην Ακτινομύκωση (Common scab) και στην Σπογγοσπορίωση (Powdery scab) ♦ Υψηλή αντίσταση στον ιό Y (PVY) ♦ Κατάλληλη για εξαγωγή

Brianna

32 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

Tyson

ΤΕΧΝΟΦΑΡΜΑ

Ποικιλίες AGRICO Vogue

Μεσοπρώιμη, γενικής χρήσης, με ομοιόμορφου μεγέθους λαμπερούς μεγάλους οβάλ μακρείς κονδύλους, με κίτρινο χρώμα φλοιού και σάρκας και υψηλές αποδόσεις. Αρκετά ανθεκτική στους χρυσονηματώδεις και στην ακτινομύκωση. Εξαιρετική γεύση, καλή στο τηγάνι, ιδανική και για τον φούρνο. Συνιστάται για μέσο χρόνο αποθήκευσης, θεωρείται κατάλληλη και για θερμοκηπιακή και για δεύτερη καλλιέργεια.

Twister

Vogue

Lugano

Μεσοόψιμη, γενικής χρήσης, μεγάλοι οβάλ μακρείς κόνδυλοι με κίτρινο χρώμα σάρκας και μεγάλες αποδόσεις. Υψηλής περιεκτικότητας σε στερεά ουσία, ιδανική για τηγάνι, κατάλληλη και για τη βιομηχανία. Πολύ μακρύς χρόνος αποθήκευσης, ανθεκτική στους νηματώδεις και το φουζάριο.

Μεσοπρώιμη, γενικής χρήσης, με καλές αποδόσεις. Κίτρινο χρώμα σάρκας και μεγάλους στρογγυλούς οβάλ κονδύλους, καλής περιεκτικότητας σε στερεά ουσία, εξαιρετικό τηγάνι. Ανθεκτική στον περονόσπορο, κατάλληλη και για βιολογική καλλιέργεια. Συνιστάται για μέσο προς μακρύ χρόνο αποθήκευσης. n

Lugano Babylon

Όψιμη, ιδανική για τηγάνι, με καλές αποδόσεις και υψηλή ποιότητα. Έντονο κίτρινο χρώμα σάρκας και μεγάλους οβάλ μακρείς κονδύλους, υψηλής περιεκτικότητας σε στερεά ουσία και πολύ μακρύ χρόνο αποθήκευσης, νόστιμη με εξαιρετική ποιότητα τηγανίσματος, κρατάει το χρώμα και την υφή. Ανθεκτική σε ιώσεις , κατάλληλη και για τη βιομηχανία.

Babylon

Twister

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 33

ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ | ΤΡΥΓΟΣ ΣΤΗ ΝΕΜΕΑ

ΚΛΙΜΑ ΚΑΙ ΤΡΥΓΟΣ ΣΕ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Μια χρονιά με προσδοκίες το 2024

Με το Λευκό να κλέβει την παράσταση: Το Κτήμα Λαντίδη απαντά στις προτιμήσεις των οινόφιλων. ΔΗΜΗΤΡΑΣ Δ. Δημοσιογράφος

τρύγος στο Κτήμα Λαντίδη με έδρα τη Νεμέα ήταν ο καθρέφτης του περσινού χειμώνα και όλα τα σταφύλια τρυγήθηκαν 5-10 μέρες πριν από άλλες χρονιές. Η συγκομιδή ξεκίνησε 5 Αυγούστου με τη Μαλαγουζιά η οποία άνοιξε τη φετινή σεζόν. Ρόλο στην έναρξη του τρύγου έπαιξε βέβαια και το υψόμετρο με την ίδια ποικιλία να τρυγείται σε διαφορετικούς χρόνους ανάλογα με την τοποθεσία. Έτσι τα πιο χαμηλά αμπελοτόπια του Αγιωργίτικου ξεκίνησαν τον Αύγουστο αλλά τα πιο πολλά τρυγήθηκαν μετά τις 10 Σεπτέμβρη. Το Sauvignon Blanc μαζεύτηκε ξεκινώντας σε κάποια αμπέλια στις 15 Σεπτέμβρη και κάποια άλλα στα τέλη του ίδιου μήνα. Τα Cabernet και τα Merlot μαζεύτηκαν μετά τις 10 Σεπτέμβρη ενώ το Ασύρτικο τρυγήθηκε μετά τις 15 Σεπτέμβρη. Οι υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να μην ήταν σε επίπεδα καύσωνα που σταματά την ανάπτυξη του σταφυλιού, αλλά οδήγησαν σε συρρίκνωση του καρπού. Έτσι φέτος υπήρξαν σημαντικές απώλειες που κυμάνθηκαν από 20% και 30% ενώ έφτασαν ακόμη και σε ποσοστό 50%. Η ικανοποίηση για τις καλές ποιότητες του σταφυλιού μετριάζεται επιπλέον από ανησυχία για το στρες που δέχτηκαν τα φυτά. ‘Η συμπύκνωση δεν ήταν αποτέλεσμα δικών μας χειρισμών αλλά συνέβη επειδή το αμπέλι εξαναγκάστηκε να μειώσει την παραγωγή’, θα πει ο κ. Λαντίδης και συμπληρώνει ‘η καλή ποιότητα επίσης ήταν και αποτέλεσμα της χαμηλής πίεσης από ασθένειες καθώς οι βροχές ήταν περιορισμένες κατά την περασμένη χρονιά και δεν υπήρχαν συνθήκες δημιουργίας ασθενειών’. Η εμπειρία βελτιώνει διαρκώς τα αποτελέσματα

Οι προσδοκίες του κ. Λαντίδη για το δυναμικό των φετινών κρασιών είναι υψηλές όχι μόνο διότι το σταφύλι είναι καλής ποιότητας αλλά και επειδή οι χειρισμοί

34 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

στο συλλεκτικό και μετασυλλεκτικό στάδιο βελτιώνονται διαρκώς. ‘Χρόνο με τον χρόνο λειτουργούν τα πράγματα κάπως καλύτερα διότι μαθαίνουμε και εξελίσσουμε τις πρακτικές μας. ‘ Έτσι επιμένουμε στον χειρωνακτικό τρύγο παρά τις προτιμήσεις κάποιων συνεργαζόμενων αμπελουργών για μηχανικό τρύγο. Αυτό διότι το σταφύλι που τρυγείται με το χέρι φτάνει ατόφιο σε καλύτερη κατάσταση στο οινοποιείο ενώ αντίθετα όταν τρυγείται με μηχάνημα φτάνει σε εμάς με χυμό. Βέβαια είναι πολύ πιο οικονομική και μέσα σε 2 ώρες μπορεί να τρυγήσεις 30 στρέμματα με μηχανήματα ενώ αντίστοιχα θα χρειαστούν 2 ημέρες και περισσότεροι εργάτες για το χειρωνακτικό τρύγο. Για να διασφαλίσουμε καλύτερη ποιότητα σταφυλιού καλύπτουμε εμείς τη διαφορά του κόστους των επιπλέον εργατοωρών. Επίσης διαθέτουμε πλέον περισσότερα ψυγεία για να υποδεχόμαστε το σταφύλι και να μπαίνει στο πιεστήριο σε χαμηλή θερμοκρασία’, αναφέρει ο κ. Λαντίδης.

Το Λευκό βασιλιάς στις προτιμήσεις του κοινού

Κριτήριο για τις φυτεύσεις που ξεκίνησαν από το 1993 όταν ο Πανίκος Λαντίδης πατέρας του Σίμου εγκατέστησε τους πρώτους αμπελώνες, ήταν τόσο οι δυνατότητες της περιοχής αλλά και οι προτιμήσεις του κοινού. ‘Φυτέψαμε Sauvignon Blanc, Ασύρτικο και Μαλαγουζιά διότι ευδοκιμούν στην περιοχή ενώ ταιριάζουν και στο προφίλ των προτιμήσεων του καταναλωτή που θέλει τα λευκά να είναι πιο αρωματικά και πιο δροσερά’, θα πει ο Σίμος Λαντίδης. Σήμερα το Κτήμα Λαντίδη με συνολική παραγωγή περί τις 400.000 φιάλες παράγει περίπου τις 80.000 φιάλες κόκκινο ενώ από την ετικέτα της Μικρής Κιβωτού που είναι από τα πιο δημοφιλή ροζέ παράγονται 50.000 φιάλες, με το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής να αντιπροσωπεύει το λευκό. Όσον αφορά στο λευκό ο κ. Λαντίδης επισημαίνει ότι έχει παρατηρηθεί ξεκάθαρη στροφή του καταναλωτικού κοινού και ειδικά των γυ-

ναικών που έχουν αναδείξει τα λευκά κρασιά ως τα πλέον δημοφιλή στη χώρα μας. ‘Τη δεκαετία του 1990 η κατανάλωση του κόκκινου αντιπροσώπευε το 70% με αυτή του λευκού και του ροζέ να αντιστοιχεί αντίστοιχα στο 25% και 5%. Σήμερα η εικόνα έχει ανατραπεί με το λευκό να αποτελεί πλέον το 60% της κατανάλωσης, 30% να αντιστοιχεί στο ροζέ με το κόκκινο να είναι πτωτικό. Για να ανταποκριθούμε στις τάσεις της κατανάλωσης το Κτήμα Λαντίδη εξακολουθούμε να φυτεύουμε λευκές ποικιλίες’, εξηγεί ο ίδιος.

Λαντίδη περιλαμβάνουν τις λευκές ποικιλίες Sauvignon Blanc, Chardonnay, Μοσχοφίλερο, Μαλαγουζιά και Ασύρτικο ενώ οι κόκκινες ποικιλίες περιλαμβάνουν Αγιωργίτικο, Merlot και Cabernet Sauvignon. Το έδαφος στον Ασπρόκαμπο και στο Κούτσι είναι ασβεστοαργιλώδες με αρκετή κλίση που εξασφαλίζει καλή αποστράγγιση. ‘Αν και πλέον το ζητούμενο είναι να δίνουμε στα αμπέλια μια βοήθεια με πότισμα γιατί οι βροχοπτώσεις έχουν μειωθεί και οι συνθήκες στην Πελοπόννησο έχουν γίνει αρκετά ξερικές’, σχολιάζει ο Σίμος Λαντίδης.

Αμπελοτόπια του μέλλοντος στην Σκοτεινή Αργολίδας

Οινοποιητικές παρεμβάσεις

Οι αμπελώνες του Κτήματος Λαντίδη βρίσκονται σε πέντε τοποθεσίες στην Κόρινθο και την Αργολίδα. Η Σκοτεινή και η Αλέα στην Αργολίδα βρίσκονται σε μια κοιλάδα στα 800 μέτρα που περικλείεται από τρία βουνά αφήνοντας ανοιχτό μόνο τον Βορρά. Οι ώρες ηλιοφάνειας είναι λιγότερες γιατί ο ήλιος βγαίνει αργότερα και δύει νωρίτερα και επικρατούν σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες με το μέσο όρο να είναι χαμηλότερο και από τη Βόρεια Ελλάδα. ‘Οι λευκές ποικιλίες ειδικά το Μοσχοφίλερο και το Sauvignon Blanc που θέλουν δροσερές συνθήκες εκεί έχουν βρει τον τόπο τους ενώ γενικά στην Πελοπόννησο οι λευκές ποικιλίες ζορίζονται λόγω των υψηλών θερμοκρασιών. Ενδεικτικά ο τρύγος για εμάς εκεί ξεκινά την πρώτη εβδομάδα ή και μετά τις 15 Σεπτέμβρη’, θα πει ο Σίμος Λαντίδης. Ορισμένα λευκά σταφύλια είναι επίσης και στον αμπελώνα στο Κούτσι Κορινθίας ενώ στον Ασπρόκαμπο και τον Ξηρόκαμπο που βρίσκονται επίσης στην Κορινθία είναι εγκατεστημένες κόκκινες ποικιλίες του Κτήματος. Οι αμπελώνες του Κτήματος

Όσον αφορά στην οινοποίηση όπως εξηγεί ο κ. Λαντίδης χρησιμοποιούν έναν αριθμό από κοντές δεξαμενές όπου ζυμώνονται τα ποιοτικά κόκκινα. ‘‘Εχουμε φτιάξει μερικές δεξαμενές τις οποίες λέμε κατσαρόλες, οι οποίες έχουν μεγάλη επιφάνεια αλλά είναι πολύ κοντές. Αυτές έχουν μεγάλο πλάτος και μπορούν να μένουν παραπάνω στέμφυλα τα οποία βρέχουμε και ανακατεύουμε πολύ καλά για να κάνει εκχύλιση το χρώμα ενώ οι ποσότητες που περιέχουν είναι περιορισμένες’, αναφέρει ο ίδιος. Μια άλλη παρέμβαση είναι έλικες που έχουν τοποθετηθεί στο κάτω μέρος των δεξαμενών ώστε να ξύνουν τον πυθμένα και να ανακατεύουν πολύ αργά τη λάσπη. Παράλληλα το οινοποιείο διαθέτει και τσιμεντένιες δεξαμενές σε σχήμα αυγού το οποίο δημιουργεί μια φυσική κίνηση η οποία αναδεύει το γλεύκος ενώ το τοίχωμα είναι αρκετά χοντρό και δεν επηρεάζεται τόσο από την εξωτερική θερμοκρασία. Ανάμεσα στις παρεμβάσεις που γίνονται στην οινοποίηση περιλαμβάνεται και η χρήση αμφορέα όπου γίνεται μέρος της ζύμωσης της ετικέτας ERGO ροζέ. Η ετι-

Σίμος Λαντίδης

κέτα με τη μεγαλύτερη παλαίωση είναι το Cuvee με το κρασί να παραμένει δύο χρόνια σε δρύινο βαρέλι ενώ όλα τα κόκκινα κρασιά του Κτήματος περνούν από δρυ. Από τα λευκά περνούν από βαρέλι το Chardonnay για τρεις μήνες ενώ και το ABYSS από Ασύρτικο ωριμάζει για έξι μήνες σε καινούρια βαρέλια. Από τα βραβεία στις πλημμύρες: επιτυχίες και καταιγίδες στην ιστορία του Κτήματος

Από τις καλύτερες στιγμές που ξεχωρίζει ο Σίμος Λαντίδης είναι η κατάκτηση βραβείου μέγιστης ποιότητας Ελληνικού κρασιού της ετικέτας Νεμέα του 2001 στην έκθεση ProWein που ως γνωστό είναι από τις μεγαλύτερες εκθέσεις κρασιού στην Ευρώπη. Ως κομβικό σημείο στην εξέλιξη του Κτήματος εντοπίζει την επένδυση με παρότρυνση του Πανίκου Λαντίδη να επενδύσουν στον αμπελώνα της Σκοτεινής. ‘Ο πατέρας μου είδε το σημαντικό δυναμικό που θα είχε στο μέλλον η περιοχή όπως και έχει ήδη αποδειχθεί με την πολύ καλή πορεία του Sauvignon το οποίο δίνει την ετικέτα ERGO’, αναφέρει ο κ Λαντίδης. Αντίθετα ανάμεσα στις δύσκολες στιγμές εντοπίζει τη χρονιά του 2002 όταν το Αγιωργίτικο σάπισε από τις πολλές βροχοπτώσεις ενώ και το 2008 αντιμετώπισαν μεγάλες πλημμύρες στις εγκαταστάσεις του οινοποιείου. ‘Είχε μπει πολύ νερό στην κάβα με τα βαρέλια. Βέβαια δεν χάσαμε πολύ κρασί διότι οι τάπες έμειναν στις θέσεις τους, αλλά ήταν πολύ περίεργη εικόνα να βλέπεις τα βαρέλια να επιπλέουν στο νερό’, θα πει καταλήγοντας ο κ Λαντίδης. n 08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 35

ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ | ΤΡΥΓΟΣ ΝΕΜΕΑ

ΜΙΑ ΔΥΣΚΟΛΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΜΕΑ

Μειωμένες αποδόσεις και προβλήματα από την πυρκαγιά του καλοκαιριού Ολοκληρώθηκε με πολλά προβλήματα ο φετινός τρύγος στη Νεμέα. Η μεγάλη φωτιά που ξέσπασε στα μέσα Ιουλίου, προκάλεσε σοβαρές ζημιές σε αμπελώνες. Επίσης ο τρύγος φέτος ήταν πολύ πρώιμος, ενώ οι αποδόσεις λόγω των καιρικών συνθηκών ήταν μειωμένες σε πολλά αμπελοτόπια. Το Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία μίλησε με τα οινοποιεία της περιοχής για τα χαρακτηριστικά του φετινού τρύγου αλλά και για τις εξελίξεις στην αγορά οίνου.Το ελληνικό κρασί άρχισε να κερδίζει σημαντικό μέρος στη διεθνή αγορά και να ανταγωνίζεται τα ιταλικά και ισπανικά κρασιά. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

Κτήμα Σκούρα

Η Νεμέα μετράει τις πληγές της από την πυρκαγιά του Ιουλίου αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ο κ. Δημήτρης Σκούρας, από το Κτήμα Σκούρα. Πολλά αμπελοτεμάχια κάηκαν στην περιοχή της Δάφνης λίγο πριν από τον τρύγο. Όμως και τα αμπέλια που δεν κάηκαν υπέστησαν θερμικό σοκ από τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύχθηκαν λόγω της φωτιάς. Το μεγαλύτερο πρόβλημα όμως προέρχεται από τον καπνό. Στα ώριμα σταφύλια οι ρόγες απορροφούν τον καπνό. Δεν φαίνεται αυτή η ζημιά στα αρχικά στάδια παρά μόνο όταν γίνεται η οινοποίηση και βλέπουμε να αλλοιώνεται η γεύση των κρασιών. Όσον αφορά τον τρύγο η φετινή χρονιά στη Νεμέα ήταν αρκετά πρώιμη. Οι καιρικές συνθήκες που επικράτησαν όλο το προηγούμενο διάστημα έφεραν ένα ρεκόρ ωρίμανσης και ξεκίνησε ο τρύγος έως και 3 εβδομάδες νωρίτερα στις 21 23 Ιουλίου. Η έλλειψη χειμώνα και οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες στην ανθοφορία είχαν σαν αποτέλεσμα να έχουμε μειωμένες αποδόσεις και μειωμένα κιλά στην παραγωγή. Αυτό δεν επηρεάζει τόσο την παραγωγή ακριβών οίνων (που αφορούν μειωμένες ποσότητες) αλλά δημιουργεί πρόβλημα στις υπολοιπες κατηγορίες. Ποσοτικά μεγαλύτερο πρό-

36 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

βλημα είχε η βασική ποικιλία της περιοχής που είναι το αγιωργίτικο. Φέτος είχαμε συνεχόμενη ζέστη και αυτό δεν έφερε προβλήματα ασθενειών. Αυτό είχε ένα πλεονέκτημα όσον αφορά τον μέσο όρο ποιότητας στη ζώνη καλλιέργειας της Νεμέας. Για τους αμπελώνες υψηλής ποιότητας όμως δεν έφερε κάποιο συγκριτικό πλεονέκτημα. Πέρυσι οι πωλήσεις μας πήγαν αρκετά καλά εμπορικά. Το 40% της παραγωγής μας πάει για εξαγωγές. Το ελληνικό επώνυμο κρασί στο εξωτερικό έχει

καταφέρει να φτιάξει ένα δυνατό brand name και μπορείς να το βρεις σε ακριβά εστιατόρια και κάβες. Σε αυτό έχει βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό η μεγάλη ανάπτυξη του τουρισμού στη χώρα μας. Βοηθά όμως και η επισκεψιμότητα στα οινοποιεία. Κάθε χρόνο το Κτήμα Σκούρα φιλοξενεί 10.000 επισκέπτες, η μεγάλη πλειοψηφία των οποίων προέρχονται από το εξωτερικό. Όλοι αυτοί μπορούν να δοκιμάσουν τα λευκά μας κρασιά και τις ροζέ δημιουργίες και να εξερευνήσουν τις ερυθρές ετικέτες.

Κτήμα Μπίζιου

Το Κτήμα Μπίζιου έχει έδρα τον Ασπρόκαμπο, που είναι η υψηλότερη περιοχή του ΠΟΠ Νεμέας, με την παραγωγή του να είναι αμιγώς βιολογική. Ο κ. Ηλίας Μπίζιος είναι από τους πρώτους που ασχολήθηκαν με τη βιολογική καλλιέργεια στη χώρα μας εδώ και 28 ολόκληρα χρόνια. Οι ιδιόκτητοι αμπελώνες του έχουν έκταση 100 στρεμμάτων και βρίσκονται σε υψόμετρο 850 μέτρων. Όπως αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία, βιολογική γεωργία σημαίνει μειωμένη παραγωγή. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει το προϊόν να έχει μια καλύτερη τιμή. Τα τελευταία χρόνια οι καταναλωτές της χώρας μας άρχισαν να γνωρίζουν τα πλεονεκτήματα του βιολογικού προϊόντος και αρχίζουν να το προτιμούν. Αρχικά υπήρχε σύγχυση στον καταναλωτή που έβλεπε κρασιά από τη Νεμέα να έχουν μεγάλη διαφοροποίηση στην τιμή τους. Σήμερα γνωρίζει ότι η ποιότητα του ΠΟΠ πρέπει να δίνει προστιθέμενη αξία στο κρασί και για αυτό έχει υψηλότερη τιμή. Όμως η ποιότητα στο κρασί ξεκινά από την καλλιέργεια του αμπελιού. Φέτος είχαμε αποδόσεις της τάξης των 500 - 600 κιλών ανά στρέμμα. Ποιοτικά φέτος τα σταφύλια ήταν εξαιρετικά και ειδικά το αγιωργίτικο που έφερε μια πολύ καλή οινοποίηση. Ευτυχώς στην περιοχή του Ασπρόκαμπου είχαμε κάποιες τοπικές βροχοπτώσεις κατά τον Ιούνιο και Ιούλιο που ήταν ευεργετικές για τα σταφύλια και έφεραν τη διαφορά. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει ζήτηση για εξαγωγές στα κρασιά της ζώνης Νεμέα. Βέβαια εξαρτάται από τις τιμές αλλά και την κάθε χώρα. Για παράδειγμα στη Γερμανία οι καταναλωτές λόγω οικονομικής κρίσης έχουν στραφεί σε φθηνά κρασιά, ενώ αντίθετα στο Ηνωμένο Βασίλειο οι εξαγωγές κρασιών πάνε καλύτερα.

Κτήμα GAIA Wines

Φέτος ήταν μια δύσκολη χρονιά για την αμπελουργία με τις υψηλές θερμοκρασίες και την ξηρασία, αναφέρει η κα Σοφία Καρατσάλου από το κτήμα GAIA Wines. Οι αποδόσεις στη ζώνη της Νεμέας ήταν μειωμένες και ποσοτικά είχαμε λίγα κιλά. Όσον αφορά την ποιότητα υπήρξαν μεγάλες διαφοροποιήσεις ανάλογα με τις καλλιεργητικές φροντίδες που έγιναν στον κάθε αμπελώνα. Λόγω της κλιματικής αλλαγής και της ξηρασίας οι καλλιεργητικές φροντίδες των αμπελουργών θα παίζουν σημαντικό ρόλο για την εξέλιξη της παραγωγής και αυτό θα το βλέπουμε συνεχώς στα επόμενα χρόνια. Επίσης με τη ξηρασία θα πρέπει να γίνεται ορθολογική διαχείριση στην άρδευση γιατί το νερό δεν περισσεύει στη Νεμέα αλλά ούτε στην υπόλοιπη Ελλάδα. Όσον αφορά την αγορά, έχουμε καταφέρει με οδηγό την συνέπεια, με αφοσίωση στην ποιότητα, με προσήλωση στα πιο υψηλά standards εξυπηρέτησης, τα κρασιά μας να εξάγονται σε 25 χώ-

ρες του κόσμου, από την Ιαπωνία μέχρι την Αμερική, κι από τις Σκανδιναβικές χώρες μέχρι τη μακρινή Αυστραλία. Το 60% της παραγωγής μας κάθε χρόνο πάει προς εξαγωγή. Τα τελευταία χρόνια έχουμε αυξημένη ζήτηση για επώνυμα κρασιά τόσο στην εγχώρια αγορά όσο και στο εξωτερικό. Το ελληνικό κρασί άρχισε να κερδίζει σημαντικό μέρος στη διεθνή αγορά και να ανταγωνίζεται τα ιταλικά και ισπανικά κρασιά. Είμαστε το νέο που έχει να προσφέρει στον καταναλωτή κάτι το διαφορετικό και αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις εγχώριες ποικιλίες. Επίσης στην αναγνωρισιμότητα των κρασιών βοήθησε και ο οινοτουρισμός που άρχισε να αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας. Τα οινοποιεία μας είναι επισκέψιμα και έρχονται κάθε χρόνο όλο και περισσότεροι άνθρωποι από όλο τον κόσμο δείχνουν ενδιαφέρον να μας γνωρίσουν. Είναι ιδανικοί προορισμοί για ξεχωριστές οινικές εμπειρίες, γευστικές δοκιμές και περιηγήσεις στους αμπελώνες μας. n 08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 37

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΜΗΛΑ

ΜΑΣΤΙΓΑ ΟΙ ΕΛΛΗΝΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΧΑΜΗΛΕΣ ΤΙΜΕΣ Μειωμένες παραγωγές και προβλήματα ποιότητας λόγω καιρικών συνθηκών

Σε εξέλιξη βρίσκεται η συγκομιδή των μήλων με τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν να βοηθούν σημαντικά στη διαδικασία. Αυτή την περίοδο τα μήλα πάνε για αποθήκευση, ενώ ζήτηση θα φανεί μετά από τον Νοέμβριο. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

ι παραγωγές φαίνεται να είναι μειωμένες λόγω των καιρικών συνθηκών που επικράτησαν το προηγούμενο χρονικό διάστημα. Επίσης υπάρχουν ποιοτικά προβλήματα στα μήλα κάτι που έχει σαν αποτέλεσμα πολλές ποσότητες να μην είναι εμπορεύσιμες και να πηγαίνουν για χυμό. Οι τιμές, με εξαίρεση τα Gala, κυμαίνονται σε χαμηλά επίπεδα. Μεγάλο πρόβλημα στον κλάδο είναι οι εισαγωγές και ελληνοποιήσεις φτηνών μήλων από τις βαλκανικές χώρες. Για αυτό ζητούν αυξημένους ελέγχους στα σύνορα της χώρας. Καλά πήγαν τα πρώιμα Gala Όσον αφορά την φετινή εμπορική περίοδο ο κ. Γιώργος Ζέικος, πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού «Ο Κίσσαβος», επισήμανε ότι «φέτος η συγκομιδή στα μήλα της πρώιμης ποικιλίας «Gala» ξεκίνησε δύο εβδομάδες νωρίτερα σε σχέση με πέρυσι. Η ελληνική παραγωγή ήταν μειωμένη και υπήρξε καλή ζήτηση από την αγορά. Αποτέλεσμα αυτή την περίοδο να έχουν πωληθεί όλα τα μήλα της συγκεκριμένης ποικιλίας και να έχουν αδειάσει τα ψυγεία. Οι τιμές φέτος που πουλήθηκαν τα Gala είναι καλύτερες σε σχέση με πέρυσι αλλά δεν ήταν ικανοποιητικές για τους παραγωγούς λόγω υψηλού κόστους καλλιέργειας. Από αρχές Σεπτεμβρίου ξεκίνησε η συγκομιδή για τις κόκκινες ποικιλίες και τις επόμενες ημέρες θα ξεκινήσει για τα μήλα Granny Smith, που είναι η κύρια ποικιλία για εξαγωγή. Πρόβλημα με ελληνοποιήσεις μήλων Ο κ. Κοσμάς Παπαδόπουλος, πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Βεγορίτιδας «Βόρας», αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι φέτος είχαμε μεγάλες ζημιές από τις χαλαζοπτώσεις. Περίπου το 80% του κάμπου γύρω από

38 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

την Βεγορίτιδα έχει ζημιά από χαλάζι. Στα μέσα Οκτωβρίου συγκομίζουμε μήλα ποικιλίας Φούτζι και λίγα Γκράνυ Σμίθ που έχει η περιοχή. Πέρυσι τα Φούτζι είχαν τιμή στο χωράφι στα 80 λεπτά. Φέτος η ζήτηση στα μήλα θα ξεκινήσει από το Νοέμβριο. Βλέπετε είναι ένα χειμωνιάτικο φρούτο και πρέπει να πέσει η θερμοκρασία για να το ζητήσουν οι καταναλωτές. Το θετικό είναι ότι από πέρυσι, παρά τα οικονομικά προβλήματα, άρχισαν να σταθεροποιούνται οι εξαγωγές προς την Αίγυπτο, που είναι βασική αγορά των ελληνικών μήλων. Το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο κλάδος είναι οι εισαγωγές και οι ελληνοποιήσεις μήλων από τις Βαλκανικές

χώρες. Το κράτος δεν ενδιαφέρεται να κάνει σοβαρούς ελέγχους στις εισαγωγές με αποτέλεσμα κάποιοι να κερδοσκοπούν . Οι έλεγχοι στα μήλα της χώρας μας τα τελευταία χρόνια για χρήση Φυτοπροστατευτικών έχουν υπερδιπλασιαστεί, σε αντίθεση με την γειτονική Σερβία και Αλβανία που δεν ελέγχονται. Τα συσκευασμένα μήλα Φούτζι, που εισάγονται από τις Βαλκανικές χώρες, έρχονται στην Ελλάδα με τιμές στα 70 λεπτά το κιλό, όταν τα συσκευασμένα ελληνικά μήλα (με έξοδα αποθήκευσης) βγαίνουν στην αγορά από 1,10 ευρώ το κιλό. Αυτό σημαίνει ότι με τα βαφτίσια κάποιοι βγάζουν μεγάλα κέρδη». Για το ίδιο πρόβλημα ο ο Δημοσθένης

Μωυσίδης, πρόεδρος της Γεωργικής Εταιρείας Οπωροκηπευτικών Καστοριάς (ΓΕΟΚ), τονίζει πέρυσι είχαμε ένα καλό ξεκίνημα στις τιμές μήλων αλλά στην συνέχεια έπεσαν απότομα, από τις αρχές Οκτωβρίου, λόγω των εισαγωγών μήλων που έγιναν κυρίως από την Σερβία. Πολλοί καταναλωτές έφαγαν σέρβικα μήλα χωρίς να το γνωρίζουν και έγιναν πολλές ελληνοποιήσεις. Αποτέλεσμα να μείνουν στα ψυγεία αδιάθετα πολλά ελληνικά μήλα. Καλό ξεκίνημα στις τιμές αλλά μετά απότομη πτώση Για μειωμένες αποδόσεις φέτος στα μήλα κάνει λόγο ο κ. Παναγιώτης Ελευθεριάδης, πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Πύργων Κοζάνης. Και προσθέτει: «Τα κιλά φέτος είναι λίγα λόγω των καιρικών συνθηκών. Τα Φούτζι ολοκλήρωσαν την συγκομιδή προς τα τέλη του Οκτωβρίου. Οι τιμές παραγωγού φέτος είχαν καλό ξεκίνημα από 60 έως 65 λεπτά το κιλό αλλά στην συνέχεια οι έμποροι φάνηκαν επιφυλακτικοί και πήραν με ανοιχτές τιμές, ενώ προς το τελείωμα είχαμε μια πτώση τιμών στα επίπεδα 40 έως 30 λεπτά, λόγω και των ποιοτικών προβλημάτων που είχαμε φέτος στην παραγωγή».

Χαμηλές τιμές και προβλήματα ποιότητας Όσον αφορά την φετινή παραγωγή μήλων, ο κ. Κωνσταντίνος Ελευθεριάδης, μηλοπαραγωγός και πρόεδρος στον Αγροτικό Σύλλογο Βερμίου, αναφέρει ότι είναι μειωμένη με προβλήματα ποιότητας. Παραμένει το πρόβλημα της ακαρπίας για δεύτερη συνεχή χρονιά και όπως φαίνεται από την εικόνα που έχει το μικροκλίμα της περιοχής θα το έχουμε και τα επόμενα χρόνια. Από την άλλη ακόμη κάνουμε διαβούλευση για τον Κανονισμό του ΕΛΓΑ με αποτέλεσμα να μην αποζημιώνονται οι παραγωγοί από την ακαρπία. Επίσης οι υψηλές θερμοκρασίες έφεραν εγκαύματα στα μήλα και βράσιμο σε αυτά που είχαν αντιχαλαζικά δίχτυα. Τα μήλα με εγκαύματα πάνε για χυμοποίηση με τιμή παραγωγού στα 10 λεπτά το κιλό. Φέτος οι τιμές στα κόκκινα μήλα αν και ξεκίνησαν από καλά επίπεδα στα 65 λεπτά το κιλό στην συνέχεια «πάγωσε» το εμπόριο λόγω του πολέμου στην Μέση Ανατολή, που γίνονται οι βασικές εξαγωγές μας. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα το 80% της παραγωγής μήλων να φύγει από τους παραγωγούς με ανοιχτές τιμές. Τα μήλα της ποικιλίας Φούτζι είχαν καλύτερη πορεία τιμών παραγωγού και κυμάνθηκαν στα 50 λεπτά το κιλό.

Τιμή από το χωράφι στο ράφι Ο πρόεδρος του Συνδέσμου Εμπόρων Κεντρικής Λαχαναγοράς Αθηνών (ΣΕΚΛΑ), Νίκος Καλόγρης, με ανακοίνωσή του αναφέρθηκε στην πορεία του μήλου από το χωράφι στο ράφι. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα μήλα (Στάρκιν) ξεκινάνε από το χωράφι με τιμή 0,70 ευρώ το κιλό και φτάνουν στο ράφι σε τιμή κατ' ελάχιστο - 1,70 ευρώ το κιλό, με κόστος για τους εργάτες συγκομιδής στα 10 λεπτά το κιλό. Απαντώντας στον πρόεδρο του ΣΕΚΛΑ ο Αγροτικός Σύλλογος Βερμίου, εκφράζει την έκπληξή του στην αναφορά του ότι ο παραγωγός λαμβάνει 70 λεπτά και ότι το κόστος συγκομιδής είναι στα 10 λεπτά το κιλό. Όπως υποστηρίζει «στην περιοχή του Βερμίου παράγονται 25.000.000 κιλά μήλα. Ο μέσος όρος τιμής παραγωγού φέτος είναι στα 35 λεπτά το κιλό, ενώ τα έξοδα αγγίζουν τα 30 λεπτά (φυτοπροστασία, λίπανση, ενέργεια, καύσιμα και εργατικά που επωμίζεται αποκλειστικά ο παραγωγός). Ο μηλοπαραγωγός σήμερα πλήττεται από παντού και παλεύει για να επιβιώσει. Για αυτό χρειάζεται τον σεβασμό όλων». n

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 39

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ | ΒΙΤΡΟ ΕΛΛΑΣ Α.Ε.

ΝΕΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΜΗΛΟΕΙΔΩΝ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗΝ ΠΡΑΣΙΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Αχλαδιές και μηλιές με αποκλειστική διάθεση από τη ΒΙΤΡΟ ΕΛΛΑΣ Α.Ε.

Οι σύγχρονες παραγωγικές απαιτήσεις της καλλιέργειας των μηλοειδών οδήγησαν τη ΒΙΤΡΟ ΕΛΛΑΣ Α.Ε. στην υιοθέτηση και προώθηση νέων ποικιλιών. Οι ποικιλίες αχλαδιών του Πανεπιστημίου της Μπολόνια ξεχωρίζουν για τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους ενώ η νέα ποικιλία μηλιάς της KIKU G.M.B.H/SRL συμπληρώνει το ημερολογιακό κενό συγκομιδής στη μηλοκαλλιέργεια, με καρπό που καταναλώνεται απευθείας από το δέντρο. Οι καρποί των ποικιλιών διακινούνται ελεύθερα χωρίς να ανήκουν σε κάποιο Club. ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΡΟΥΤΟΓΛΟΥ Τμήμα πωλήσεων Vitro Hellas

Υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό με την υπογραφή της ΒΙΤΡΟ ΕΛΛΑΣ Α.Ε. Η ΒΙΤΡΟ ΕΛΛΑΣ Α.Ε., μια εταιρία με παρουσία 40 χρόνων στην παραγωγή, έρευνα και διάθεση φυτικού πολλαπλασιαστικού υλικού υψηλής ποιότητας, στοχεύει στη βιώσιμη ανάπτυξη, εστιάζοντας στη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και την προώθηση της οικολογικής ισορροπίας. Η καλλιέργεια των μηλοειδών, και η δενδροκομία γενικότερα, είναι ένας από τους τομείς που μπορούν να συμβάλλουν σε αυτήν την προσέγγιση με την επιλογή κατάλληλων ποικιλιών που απαιτούν λιγότερους πόρους (νερό, λιπάσματα κλπ). Επιπλέον, η καλλιέργεια διαφορετικών ποικιλιών μπορεί να συμβάλει στη βιοποικιλότητα, μειώνοντας την ευπάθεια σε ασθένειες και καιρικές συνθήκες. Η ΒΙΤΡΟ ΕΛΛΑΣ Α.Ε. λαμβάνοντας υπόψη τις σύγχρονες παραγωγικές απαιτήσεις σε συνάρτηση με τις μεταβαλλόμενες ανάγκες των παραγωγών και με γνώμονα ότι η επιλογή κατάλληλων δενδροκομικών ποικιλιών μπορεί να έχει θετική επίδραση στην πράσινη οικονομία, προχώρησε στην προώθηση νέων ποικιλιών στα μηλοειδή, του Πανεπιστημίου της Μπολόνια και της εταιρίας KIKU G.M.B.H/SRL.

Νέες ποικιλίες αχλαδιών κερδίζουν έδαφος στην αγορά των μηλοειδών Η συνεργασία της Vitro Hellas και του Πανεπιστημίου της Μπολόνια εδώ και σχεδόν 20 χρόνια έχει οδηγήσει και συνεχίζει να προσφέρει καινοτόμες λύσεις στις προκλήσεις του αγροτικού τομέα. Το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια είναι γνωστό για τις συνεργασίες του με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα σε όλο τον κόσμο, και πιο συγκεκριμένα για την ανάπτυξη και προώθηση ποικιλιών αχλαδιών που διακρίνονται για την ανθεκτικότητα σε ακραίες καιρικές συνθήκες, εχθρούς και ασθένειες, καθώς και για την υψηλή ποιότητα αυτών. Οι νέες ποικιλίες αχλαδιών όπως οι Lucy Sweet®, Lucy Red®, Debby Green®, Early Giulia®, είναι όλες καινοτόμα προϊόντα και έχουν σχεδιαστεί για να προσφέρουν εξαιρετική γεύση, υψηλή μετασυλλεκτική αντοχή, τραγανότητα και μεγάλη συντηρησιμότητα στο ψυγείο.

Ποικιλία Early Giulia®

Ποικιλία Αlnova®.

40 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

Ποικιλία Lucy Red®.

9 Early Giulia: Πρώιμη ποικιλία με γλυκιά γεύση και τραγανή υφή, κατάλληλη για πρώιμη συγκομιδή και κατανάλωση. Μέσος χρόνος διατήρησης στο ψυγείο 6-8 μήνες. 9 Lucy Sweet: Ποικιλία γνωστή για τη γλυκιά γεύση και την τραγανή της υφή. Με κίτρινο χρώμα και ελαφρά ροζ απόχρωση. Ιδανική για άμεση κατανάλωση και συχνά προτιμάται από τους καταναλωτές λόγω της γευστικής της ποιότητας. 9 Debby Green: Ποικιλία με ιδιαίτερο πράσινο χρώμα και εξαιρετική γεύση. Έχει μεγάλο μέγεθος καρπού, με λεπτή, πράσινη επιδερμίδα και γλυκιά, αρωματική σάρκα. 9 Lucy Red: Ποικιλία με έντονο κόκκινο χρώμα, χαρακτηριστικό που την κάνει να ξεχωρίζει και ταυτόχρονα την καθιστά πολύ ελκυστική. Κατάλληλη για άμεση κατανάλωση και ιδιαίτερη αντοχή στο ψυγείο. Πρόκειται για μια κόκκινη ‘Abate Fetel’ με ελκυστικό σχήμα και ιδιαίτερο χρώμα. Οι ποικιλίες αυτές προσφέρουν καλές προοπτικές για παραγωγή και κατανάλωση και είναι σχεδιασμένες να είναι ανθεκτικές σε ασθένειες και προσαρμοσμένες σε διάφορες κλιματολογικές συνθήκες προσφέροντας υψηλές απο-

δόσεις στους παραγωγούς. Η ανθεκτικότητα των ποικιλιών σε ακραίες καιρικές συνθήκες καθώς και σε εχθρούς και ασθένειες, σε συνδυασμό με τα υψηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά των καρπών, διαγράφουν ένα μέλλον με ιδιαίτερες προοπτικές στην καλλιέργεια αχλαδιών. Alnova, μια καινούρια, πρώιμη Pinova Η ποικιλία μηλιάς Alnova® της εταιρίας KIKU G.M.B.H/SRL ήρθε για να «ταράξει την αγορά». Πρόκειται για μια νέα ποικιλία που ωριμάζει πολύ γρήγορα και μπορεί να συγκομιστεί λίγες μέρες μετά τη Gala, δηλαδή πριν από την έναρξη της συγκομιδής της Pinova και της Golden Delicious – μια ιδανική περίοδος συγκομιδής. Η Alnova συλλέγεται σε 2 “χέρια”. Ως εκ τούτου, η συγκομιδή ολοκληρώνεται νωρίς και αυτό έμμεσα σημαίνει μειωμένη ευαισθησία στο γλοιοσπόριο. Ο καρπός είναι ζουμερός με τραγανή υφή, γλυκόξινη γεύση και πικάντικο άρωμα. Κύριο χαρακτηριστικό της ποικιλίας είναι ότι μπορεί κάποιος να το συγκομίσει και να το απολαύσει απευθείας από το δέντρο. Οι εμπειρίες έχουν δείξει ότι η κλασική Pinova πρόκειται περισσότερο για μια ποικιλία αποθήκευσης, η οποία πρέπει να αποθηκευτεί για αρκετούς μήνες πριν την κατανάλωση. Στην Alnova

όμως αυτό δεν ισχύει! Επιπλέον, ακόμα και μετά από αρκετούς μήνες αποθήκευσης, η ποικιλία δε χάνει τη γεύση και την τραγανότητά της ενώ ο καρπός μπορεί να πουληθεί ελεύθερα ως Pinova χωρίς να εντάσσεται σε κάποιο Club. Ποικιλίες με «όνομα» και ελεύθερη διακίνηση του καρπού Η ΒΙΤΡΟ ΕΛΛΑΣ Α.Ε. λανσάρει μια γκάμα από επώνυμες ποικιλίες και ο παραγωγός που τις προμηθεύεται πληρώνει εφάπαξ Royalties (δικαίωμα χρήσης) και αποκτά τη δυνατότητα να διακινεί τους καρπούς ελεύθερα με το όνομά τους (Branding). Οι νέες ποικιλίες, προσαρμοσμένες στις ανάγκες της σύγχρονης εποχής και της κλιματικής αλλαγής, προσφέρουν αυξημένη και σταθερή παραγωγικότητα ακολουθώντας πάντοτε την τάση και τις ανάγκες της αγοράς. Η ΒΙΤΡΟ ΕΛΛΑΣ Α.Ε. υιοθετεί και προωθεί τις ποικιλίες αυτές , οι οποίες μπορούν να αποτελέσουν ένα κρίσιμο εργαλείο στην επιδίωξη μιας πράσινης οικονομίας, συνδυάζοντας τη βιωσιμότητα με την παραγωγικότητα. Ο επίσημος αντιπρόσωπος των παραπάνω ποικιλιών στην Ελλάδα είναι η ΒΙΤΡΟ ΕΛΛΑΣ Α.Ε. n

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 41

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΑΣΘΈΝΕΙΕΣ ΜΗΛΟΕΙΔΏΝ ΚΑΙ ΠΥΡΗΝΌΚΑΡΠΩΝ

ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΜΗΛΟΕΙΔΩΝ ΚΑΙ ΠΥΡΗΝΟΚΑΡΠΩΝ Οι σημαντικότεροι μυκητολογικοί εχθροί και οι τρόποι αντιμετώπισής τους.

Οι καλλιέργειες μηλοειδών και πυρηνόκαρπων στην Ελλάδα είναι ποικίλες και μεγάλης οικονομικής σημασίας. Όπως όλα τα καλλιεργούμενα είδη, υπάρχει μεγάλο εύρος επιβλαβών οργανισμών που τα προσβάλλει. Εν προκειμένω θα αναλυθούν οι σημαντικότεροι μυκητολογικοί εχθροί, καθώς και οι τρόποι αντιμετώπισής τους. Αναφορικά θα εστιάσουμε στο φουζικλάδιο, το ωίδιο, τις φαιές σήψεις, τις σκωριάσεις, τις σηψιρριζίες που οφείλονται στο γένος Armillaria, τους εξώασκους, το κορύνεο και τις αδρομυκώσεις. ΜΑΡΙΟΣ ΤΣΟΠΕΛΑΣ Γεωπόνος ΓΠΑ

ύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, από τα συνολικά 28.959,7 χιλιάδες καλλιεργούμενα στρέμματα, οι καλλιέργειες μηλοειδών ανέρχονται σε 138,5 χιλιάδες στρέμματα, ενώ τα πυρηνόκαρπα σε 647,5 χιλιάδες. Αν και τα νούμερα είναι μικρά σε σχέση με τις συνολικές καλλιεργούμενες εκτάσεις, αλλά και σε σχέση με τις αροτραίες καλλιέργειες, τα πυρηνόκαρπα και μηλοειδή αποτελούν ιδιαίτερα σημαντικά είδη για την Ελλάδα. Τα κυριότερα είδη μηλοειδών που καλλιεργούνται στην Ελλάδα είναι η μηλιά και η αχλαδιά, ενώ από τα πυρηνόκαρπα η ροδακινιά, η κερασιά και η βερικοκιά. Όσον αφορά στην ετήσια παραγωγή, τα μηλοειδή ανέρχονται σε 413,6 χιλιάδες Εικ. 1: Φουζικλάδιο σε καρπό μηλιάς. τόνους, ενώ τα πυρηνόκαρπα σε 1019,1 χιλιάδες τόνους. Ο βιολογικός κύκλος είναι παρόμοιΟι ασθένειες που προσβάλλουν τα πα- ος και στα τρία είδη μυκήτων, ωστόσο, ραπάνω είδη είναι πολλές και με διαφο- στο F. eriobotryae δεν έχει παρατηρηρετικό βαθμό επικινδυνότητας. Στο άρ- θεί στη φύση το εγγενές στάδιο με το θρο αυτό θα αναφερθούν οι κυριότερες σχηματισμό ασκών και ασκοσπορίων. Οι μυκητολογικές ασθένειες. μύκητες V. inaequalis και V. pyrina διαΦουζικλάδιο των μηλοειδών χειμάζουν στα προσβεβλημένα πεσμέΜία από τις σημαντικότερες ασθένει- να φύλλα στο έδαφος, όπου παράγουν ες των μηλοειδών παγκοσμίως είναι ψευδοθήκια (παρόμοια με τα περιθήκια) το φουζικλάδιο. Το όνομα προέρχε- στα οποία αναπτύσσονται οι ασκοί με τα ται από το αγενές στάδιο των μυκήτων ασκοσπόρια. Σε υγρές συνθήκες την Fusicladium, ενώ στο τέλειο στάδιο το άνοιξη τα ασκοσπόρια προκαλούν τις γένος των μυκήτων είναι Venturia. Το πρωτογενείς μολύνσεις στα φύλλα και είδος Venturia inaequalis (Fusicladium τη δημιουργία κηλίδων χρώματος καpomi) προσβάλλει τη μηλιά, το Venturia στανού έως μαύρου με βελούδινη υφή. pyrina (Fusicladium pyrorum) την αχλα- Σε αυτές τις κηλίδες αναπτύσσονται οι διά και το Fusicladium eriobotryae τη αγενείς καρποφορίες των μυκήτων και μουσμουλιά. Οι μύκητες αυτοί είναι εξει- παράγονται τα κονίδια, τα οποία προδικευμένοι στον κάθε ξενιστή και δεν καλούν νέες προσβολές. Εκτός από τα προσβάλλουν διαφορετικά είδη φυτών. φύλλα προσβολές παρατηρούνται στα Στην Ελλάδα και τα τρία παθογόνα εί- άνθη, τους καρπούς και τους νεαρούς ναι πολύ κοινά και δημιουργούν μεγάλα βλαστούς. Στις μηλιές οι προσβολές προβλήματα στις αντίστοιχες καλλιέρ- στους βλαστούς είναι σπάνιες, ενώ στις γειες φρούτων. αχλαδιές και τις μουσμουλιές είναι πιο

42 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

Εικ. 2: Φουζικλάδιο σε φύλλα μηλιάς.

συχνές. Ο μύκητας F. eriobotryae που δεν παράγει ασκοσπόρια παραμένει στα προσβεβλημένα φύλλα και στους βλαστούς της μουσμουλιάς και όταν υπάρχουν ευνοϊκές συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας παράγει κονίδια που προκαλούν νέες προσβολές (Εικ. 1, Εικ. 2). Η παραγωγή ασκοσπορίων και κονιδίων ευνοείται από υγρές συνθήκες επάνω στους προσβεβλημένους ιστούς και παρατηρείται συνήθως μετά από βροχή. Επίσης, για τη βλάστηση των σπορίων και τη μόλυνση των φυτών είναι απαραίτητο να υπάρχει υγρασία επάνω στα φύλλα και στους καρπούς. Οι βέλτιστες θερμοκρασίες για την παραγωγή σπορί-

ων και μολύνσεων είναι 15-20 οC. Όταν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές οι μύκητες αυτοί προκαλούν διαδοχικές προσβολές με την παραγωγή νέων κονιδίων τα οποία προσβάλλουν τα υγιή φύλλα και τους καρπούς. Όταν υπάρχουν εκτεταμένες προσβολές στα φύλλα μπορεί να προκληθεί και φυλλόπτωση, ωστόσο, η κύρια ζημιά από τους μύκητες που προκαλούν την ασθένεια συνήθως προκύπτει από τη μόλυνση των φρούτων, τα οποία παραμορφώνονται και δεν έχουν εμπορική αξία. Αντιμετώπιση: Στα προληπτικά μέτρα αντιμετώπισης της ασθένειας περιλαμβάνεται η αποφυγή εγκατάστασης οπωρώνων σε υγρές περιοχές, που δέχονται πολλές βροχές την άνοιξη. Ένα σημαντικό μέτρο είναι το επιμελημένο κλάδεμα των δέντρων που συμβάλλει στον καλό αερισμό της κόμης και στη μείωση της υγρασίας επάνω στα φύλλα και τους καρπούς, ενώ παράλληλα διευκολύνει την κάλυψη με ψεκαστικό υγρό. Επειδή οι νέες προσβολές ξεκινούν από τα πεσμένα φύλλα, θα πρέπει να γίνεται βαθύ παράχωμα των φύλλων στον οπωρώνα. Η αντιμετώπιση της ασθένειας βασίζεται σε προληπτικούς ψεκασμούς για την αποφυγή των πρωτογενών μολύνσεων από τα ασκοσπόρια. Εάν υπάρξουν αρκετές μολύνσεις στο πρώτο στάδιο θα υπάρχει μεγάλη ποσότητα μολύσματος και εκτεταμένες προσβολές στα επόμενα στάδια και θα καταστραφεί το μεγαλύτερο μέρος των καρπών. Χρησιμοποιούνται χαλκούχα και διθειοκαρβαμιδικά ως προστατευτικά μυκητοκτόνα καθώς και διασυστηματικά (βενζιμιδαζολικά, τριαζόλες κ.λπ.). Τα προστατευτικά και τα διασυστηματικά μυκητοκτόνα πρέπει να εφαρμόζονται πριν τις μολύνσεις, για την πρόληψη της βλάστησης των σπορίων και τη μόλυνση των φυτών. Τα μυκητοκτόνα δεν έχουν θεραπευτική δράση, παρόλο που ορισμένες παλαιότερες συστάσεις μπορεί να αναφέρονται στα διασυστηματικά μυκητοκτόνα ως θεραπευτικά προϊόντα. Για ορισμένα παθογόνα, όπως το φουζικλάδιο της μηλιάς, έχουν αναπτυχθεί μοντέλα πρόγνωσης των μολύνσεων τα οποία βασίζονται στις κλιματικές παραμέτρους της κάθε περιοχής, επί τη βάσει των οποίων γίνεται εκτίμηση του κινδύνου μόλυνσης και προτείνεται η έγκαιρη επέμβαση με μυκητοκτόνα. Δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στην κρίσιμη περίοδο της έκπτυξης των οφθαλμών νωρίς την άνοιξη όταν υπάρχουν υγρές συνθήκες και ευνοούνται οι πρωτογενείς μολύνσεις. Ένα σημαντικό στοιχείο είναι η παρακολούθηση των οπωρώνων και η άμεση επέμβαση με τα πρώτα συ-

Εικ. 3: Ωίδιο σε φύλλα μηλιάς.

Εικ. 4: Ωίδιο σε φύλλα, βλαστό και άνθη μηλιάς.

μπτώματα προσβολής πριν πάρει μεγάλη έκταση. Επίσης, είναι απαραίτητη η καταγραφή του ιστορικού προσβολών σε κάθε περιοχή και πως αυτές κατανέμονται χρονικά. Ωίδιο Πρόκειται για μια πολύ σημαντική ασθένεια της μηλιάς, της αχλαδιάς, της ροδακινιάς και της βερικοκιάς. Προσβάλλει σχεδόν όλα τα όργανα του φυτού (καρπούς, φύλλα, οφθαλμούς, βλαστούς, άνθη). Η προσβολή των μηλοειδών οφείλεται στον μύκητα Podosphaera leucotricha, (αγενές στάδιο Oidium farinosum). Το ίδιο είδος προσβάλει επίσης τη κυδωνιά, την μουσμουλιά και είδη του γένους Photinia. Το ωίδιο της ροδακινιάς οφείλεται στον ασκομύκητα Sphaerotheca pannosa (αγενής μορφή Oidium leucoconium), ενώ της βερικοκιάς στον Podosphaera tridactyla (αγενής μορφή Oidium passerinii). Στις προσβολές από ωίδιο, το μυκήλιο του μύκητα αναπτύσσεται στην επιφάνεια των οργάνων του ξενιστή. Τρέφεται μέσω μυζητήρων που εισχωρούν στα επιδερμικά κύτταρα του φυτού. Πάνω στο μυκήλιο, σχηματίζονται αλυσίδες από κονίδια της ατελούς μορφής. Τα κονίδια προκαλούν τις νέες μολύνσεις με την αλλαγή του κλίματος σε θερμότερο (άνοιξη, καλοκαίρι) (Εικ. 3, Εικ. 4). Το παθογόνο διαχειμάζει στη μηλιά και στην ροδακινιά σε μορφή μυκηλίου, στα λέπια των οφθαλμών. Στην βερικοκιά, διαχειμάζει ως μυκήλιο πάνω στα φύλλα. Με τον ερχομό της άνοιξης και την νέα βλάστηση, ο μύκητας εξαπλώνεται στα νέα όργανα, προκαλώντας έτσι τις πρωτογενείς μολύνσεις. Ταυτόχρονα σχηματίζονται στο νέο μυκήλιο κονιδιοφόροι και κονίδια που απελευθερώνονται και προσβάλλουν τις ευπαθείς επιφάνειες του φυτού, προκαλώντας τις δευτερογενείς μολύνσεις. Αντιμετώπιση: Συνιστώνται ψεκασμοί σε διαφορετικά στάδια, ανάλογα το είδος του φυτού και το βλαστικό του στάδιο. Τα ευπαθή μέρη του δέντρου θα πρέπει να καλύπτονται από μυκητοκτόνα καθ’ όλη τη

διάρκεια του έτους. Επίσης συστηματική εφαρμογή ψεκασμών συνιστάται στις ιδιαίτερα ευαίσθητες ποικιλίες στο ωίδιο. Τα σκευάσματα που καταπολεμούν το ωίδιο μπορούν να συνδυαστούν με αυτά για το φουζικλάδιο, καθώς αρκετά έχουν κοινή δράση και κοινές περιόδους ψεκασμού. Κατάλληλα μυκητοκτόνα κατά του ωιδίου είναι τα bupirimate, penconazole κ.ά.. Πέραν της χημικής αντιμετώπισης, θα πρέπει κατά το χειμερινό κλάδεμα να αφαιρούνται όλα τα προσβεβλημένα κλαδιά. Επίσης, κατά τη διάρκεια της άνοιξης θα πρέπει να αφαιρούνται τα έντονα προσβεβλημένα κλαδιά. Για το ωίδιο των μηλοειδών, μπορεί να εφαρμοστεί βιολογική αντιμετώπιση με τη χρήση του υπερφάγου μύκητα Ampelomyces quisqualis. Φαιές σήψεις (Μονίλιες) Πρόκειται για ασθένεια σημαντική για τα μηλοειδή, αλλά περισσότερο για τα πυρηνόκαρπα. Οι προσβολές οφείλονται σε ασκομύκητες του γένους Monilinia (συν. Sclerotiniaceae). Στην Ευρώπη, τα είδη που προκαλούν την ασθένεια είναι το M. fructigena και το Monilinia laxa (αγενής μορφή Monilia laxa). Το M. fructigena προσβάλλει τους καρπούς, ενώ το M. laxa κλάδους, άνθη, φύλλα αλλά και καρπούς. Έχουν επίσης περιγραφεί οι M. laxa f. sp. mali για τα μηλοειδή και M. laxa f. sp. pruni για τα πυρηνόκαρπα. Στην Ελλάδα, το μόνο είδος που προκαλεί φαιές σήψεις είναι το Monilinia laxa. Ο μύκητας σχηματίζει την τέλεια μορφή του, τα αποθήκια, την άνοιξη. Η απελευθέρωση των ασκοσπορίων συμπίπτει με την έναρξη της νέας βλάστησης. Ωστόσο, στην Ελλάδα δεν έχει καταγραφεί η τέλεια μορφή του μύκητα. Το παθογόνο προκαλεί μεγάλες ζημιές οικονομικής σημασίας, καθώς επηρεάζει την παραγωγή προκαλώντας ξήρανση κλάδων και ανθέων, ενώ δημιουργεί σήψη στους καρπούς. Τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως τους ανοιξιάτικους μήνες στα άνθη. Ο προσβεβλημένος ιστός παίρνει καστανό χρώμα. Τα άνθη συρρικνώνονται και ξε08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 43

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΑΣΘΈΝΕΙΕΣ ΜΗΛΟΕΙΔΏΝ ΚΑΙ ΠΥΡΗΝΌΚΑΡΠΩΝ 6

Εικ. 6: Φαιά σήψη σε καρπό ροδακινιάς.

Εικ. 5: Φαιά σήψη σε καρπούς μηλιάς.

ραίνονται. Σε περίπτωση βροχόπτωσης ή υψηλής υγρασίας, οι προσβεβλημένοι φυτικοί ιστοί καλύπτονται από κονιδιοφόρους και κονίδια, που εμφανίζονται σαν εξανθήσεις με χρώμα σταχτί-καστανό. Οι κλαδίσκοι που έχουν πάνω τους προσβεβλημένα άνθη εμφανίζουν έλκη. Συχνά ο μύκητας εξαπλώνεται από τους προσβεβλημένους κλαδίσκους στο φλοιό παλαιότερων ετών και σχηματίζει και εκεί έλκη. Ωστόσο σε αυτή την περίπτωση, αρκετά συχνά αναπτύσσεται επουλωτικός ιστός γύρω από το έλκος του φλοιού που παρεμποδίζει την περαιτέρω επέκταση της προσβολής. Πάνω στα έλκη παρατηρείται συχνά έκκριση κόμμεος (Εικ. 5, Εικ. 6). Η προσβολή στους καρπούς μπορεί να εμφανιστεί σε όλη τη διάρκεια ανάπτυξής τους έως τη συγκομιδή, ενώ συχνές είναι και οι μετασυλλεκτικές προσβολές. Η προσβολή του καρπού αρχικά εμφανίζεται ως μικρή καστανή κηλίδα. Σε υγρές συνθήκες η προσβολή εξελίσσεται σε υγρή σήψη, ενώ σε περίπτωση χαμηλής σχετικής υγρασίας η σήψη είναι ξηρή. Στο τελικό στάδιο της ξηρής σήψης οι καρποί «μουμιοποιούνται» (αφυδατώνονται και συρρικνώνονται). Αντιμετώπιση: Οι προσβεβλημένοι κλάδοι πρέπει να κλαδεύονται και να καταστρέφονται. Προτείνονται ενδεικτικά τρεις ψεκασμοί σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, ανάλογα με το είδος του φυτού και το βλαστικό του στάδιο. Σε περίπτωση βροχερού καιρού και χαμηλών θερμοκρασιών, ενδέχεται να χρειαστούν περισσότεροι ψεκασμοί λόγω παράτασης της άνθισης. Χρησιμοποιούνται φυτοφάρμακα όπως το pyrimethanil, thiabendazole, imazalil καθώς και άλλα από τις ομάδες των παρεμποδιστών βιοσύνθεσης εργοστερό-

44 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

λης, φθαλιμιδίων (folpet), στρομπιλουρινών (azoxystrobin, krezoxim-methyl, trifloxystrobin). Τα βενζιμιδαζολικά σκευάσματα (thiabendazole και παλαιότερα benomyl και thipphanate-methyl) είναι σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματικά καθώς ο μύκητας έχει αναπτύξει ανθεκτικότητα σε αυτά. Για τη βιολογική καταπολέμηση των μετασυλλεκτικών σήψεων των καρπών, μπορεί να γίνει ψεκασμός των καρπών με σκευάσματα που περιέχουν στελέχη του βακτηρίου Bacillus subtilis. Σκωριάσεις Οι σκωριάσεις μηλοειδών στην Ελλάδα είναι περισσότερο συχνές στην αχλαδιά και λιγότερο στη μηλιά και την κυδωνιά. Η ασθένεια οφείλεται στους μύκητες Gymnosporangium sabinae, G. cornutum και G. clavariiforme για αχλαδιά, μηλιά και κυδωνιά αντίστοιχα. Ο μύκητας είναι ετερόοικος και για να συμπληρώσει τον βιολογικό του κύκλο είναι απαραίτητοι δύο ξενιστές διαδοχικά (αχλαδιά, είδη Juniperus). Οι προσβολές συνήθως εμφανίζονται σε φυτείες που βρίσκονται κοντά σε δασικές ή ορεινές περιοχές, με είδη Juniperus. Τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται την άνοιξη, στην πάνω επιφάνεια των φύλλων της αχλαδιάς. Αρχικά

εμφανίζονται ως πορτοκαλί, ελαφρώς υπερυψωμένες κηλίδες, με διάσπαρτα μαύρα στίγματα. Στη συνέχεια, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, στην κάτω επιφάνεια του φύλλου σχηματίζονται κηλίδες χρώματος κίτρινου-πράσινου έως καστανού, με μαστοειδή εξογκώματα, μέσα στα οποία βρίσκονται οι καρποφορίες του μύκητα, τα αικίδια. Τα αικίδια μπορούν να σχηματιστούν και πάνω στους βλαστούς και καρπούς του ξενιστή. Οι προσβολές των βλαστών εξελίσσονται συνήθως σε έλκη που ξεραίνουν τον βλαστό, ενώ τα προσβεβλημένα φύλλα πέφτουν στο έδαφος (Εικ. 7, Εικ. 8). Η τέλεια μορφή του μύκητα εμφανίζεται στους κλάδους των ειδών Juniperus. Τα συμπτώματα παρουσιάζονται ως εξογκώσεις από τις οποίες εξέρχονται στο τέλος του χειμώνα τα τελειοσπόρια. Η σκωρίαση των πυρηνόκαρπων οφείλεται στον μύκητα Tranzschelia prunispinosae. Ο μύκητας είναι ετερόοικος και ολοκληρώνει το βιολογικό του κύκλο με την παρουσία ειδών των γενών Anemone, Thalictrum, Hepatica και Ranunculus. Στα πυρηνόκαρπα σχηματίζει ουρεδοσπόρια και τελειοσπόρια. Τα ουρεδοσπόρια σχηματίζονται στα προ8

Εικ. 7: Συμπτώματα σκωρίασης σε φύλλα αχλαδιάς. Εικ. 8: Συμπτώματα και σημεία της ασθένειας σε Juniperus sp.

Εικ. 9: Σκωρίαση σε φύλλο βερικοκιάς.

σβεβλημένα όργανα την άνοιξη. Τα τελειοσπόρια σχηματίζονται αργά το καλοκαίρι, διαχειμάζουν πάνω στα προσβεβλημένα όργανα και την επόμενη άνοιξη βλαστάνουν και παράγουν βασίδια με βασιδιοσπόρια. Τα βασιδιοσπόρια με τη βοήθεια του ανέμου μεταφέρονται και προσβάλλουν είδη των γενών που αναφέρθηκαν παραπάνω (Anemone κλπ.). Στη συνέχεια ο μύκητας σχηματίζει σπερμογόνια και αικίδια με αικιδιοσπόρια. Ο βιολογικός κύκλος ολοκληρώνεται με την προσβολή των πυρηνόκαρπων από τα αικιδιοσπόρια. Τα συμπτώματα της σκωρίασης των πυρηνόκαρπων ομοιάζουν με αυτή των μηλοειδών. Προσβάλλονται κυρίως φύλλα και καρποί (Εικ. 9). Αντιμετώπιση: Ο αποτελεσματικότερος τρόπος αντιμετώπισης της σκωρίασης της αχλαδιάς είναι η αποφυγή εγκατάστασης καλλιέργειας κοντά σε περιοχές με αυτοφυή Juniperus sp. Αντιστοίχως για την σκωρίαση των πυρηνόκαρπων, ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην παρουσία ξενιστών που ολοκληρώνουν το βιολογικό κύκλο της σκωρίασης. Όσον αφορά τη χημική καταπολέμηση, μπορούν να εφαρμοστούν επαναληπτικοί ψεκασμοί με τα κατάλληλα μυκητοκτόνα για το κάθε είδος. Σηψιρριζίες που οφείλονται σε μύκητες του γένους Armillaria Οι μύκητες του γένους Armillaria προκαλούν σηψιρριζίες σε οπωρώνες μηλοειδών και πυρηνόκαρπων σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας. Προσβολές Armillaria είναι συχνές σε περιοχές που υπήρχαν προηγουμένως δάση (ιδιαίτερα σε δάση δρυός) και είχαν εκχερσωθεί. Το πιο σημαντικό είδος είναι το Armillaria mellea, ενώ έχουν καταγραφεί σε αυτές τις καλλιέργειες και τα είδη A. gallica και A. tabescens (Desarmillaria tabescens), που θεωρούνται ασθενή παράσιτα. Το είδος A. mellea, έχει προκαλέσει σημαντικές ζημιές σε καλλιέργειες μηλιάς και αχλαδιάς στην Ελλάδα, ωστόσο, τα μεγαλύτερα προβλήματα έχουν σημειωθεί σε οπωρώνες πυρη-

νόκαρπων (αμυγδαλιές, ροδακινιές, βερικοκιές και κερασιές). Η ασθένεια που προκαλεί το παθογόνο είναι θανατηφόρος και σε κάποιες περιπτώσεις εκτεταμένων προσβολών οι οπωρώνες έχουν εγκαταλειφθεί. Τα είδη Armillaria έχουν ευρύ κύκλο ξενιστών (προσβάλλουν περισσότερα από 650 είδη φυτών), ενώ διαχειμάζουν στο έδαφος, στα προσβεβλημένα φυτά ή στις ρίζες τους υπό μορφή μυκηλίου ή ριζόμορφων. Οι μολύνσεις γίνονται μέσω των ριζόμορφων που αναπτύσσονται μέσα στο έδαφος, ή με εργαλεία που έχουν μεταφέρει τμήμα ριζόμορφου ή προσβεβλημένης ρίζας. Τα προσβεβλημένα φυτά παρουσιάζουν συμπτώματα καχεξίας, μικροφυλλία, χλώρωση των φύλλων και φυλλόπτωση. Στη συνέχεια παρατηρείται αρχικά ξήρανση των κλάδων και εν συνεχεία ολόκληρου του δέντρου. Σε περίπτωση προσβολής νεαρών δέντρων, η ασθένεια εξελίσσεται αρκετά γρήγορα και μπορεί να εμφανιστεί ως απότομος μαρασμός ή αποπληξία. Η ασθένεια εμφανίζεται τοπικά στα δενδροκομεία και μεταφέρεται στα γειτονικά φυτά με αργό ρυθμό. Ένα χαρακτηριστικό διαγνωστικό σύμπτωμα της ασθένειας είναι η παρουσία στις ρίζες μυκηλιακής πλάκας μεταξύ φλοιού και ξύλου που συχνά επεκτείνεται στο λαιμό και στο κατώτερο τμήμα του κορμού. Σε κάποιες περιπτώσεις παρατηρούνται και ριζόμορφα. Όταν τα ριζόμορφα βρίσκονται κάτω από το φλοιό είναι πεπλατυσμένα, ερυθροκαστανά-μαύρα κι αναστομώνονται σε μορφή δικτύου. Όταν βρίσκονται στην επιφάνεια των ριζών, είναι κυλινδρικά, ομοιάζουν με κορδόνια, ενώ σπάνια αναστομώνονται. Ένα άλλο διαγνωστικό σημείο προσβολής είναι τα βασιδιοκάρπια (μανιτάρια) των μυκήτων του γένους Armillaria, τα οποία αναπτύσσονται στο λαιμό των προσβεβλημένων δένδρων το φθινόπωρο μετά από βροχές, ωστόσο, αυτά παραμένουν μόνο για μερικές εβδομάδες και δεν γίνονται πάντοτε αντιληπτά (Εικ. 10, Εικ. 11). Αντιμετώπιση: Η αντιμετώπιση των σηψιρριζιών Armillaria είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Ένα προληπτικό μέτρο είναι η αποφυγή εγκατάστασης δενδροκομείου σε πρώην δασικές περιοχές και σε υγρά εδάφη. Σε ήδη εγκατεστημένες φυτείες, πρέπει να γίνει ολική

εκρίζωση και καταστροφή των προσβεβλημένων δέντρων, καθώς και των γειτονικών τους που είναι ύποπτα προσβολής. Συνιστάται η απομόνωση του μολυσμένου τμήματος του αγρού με σχηματισμό τάφρου. Πριν από τη φύτευση νέων δέντρων, πρέπει να γίνεται απολύμανση του εδάφους και στη συνέχεια καλλιέργεια σιτηρών για μερικά χρόνια. Μαύρη κηλίδωση μηλοειδών Οφείλεται στον μύκητα Alternaria alternata. O μύκητας έχει μεγάλο εύρος ξενιστών, ωστόσο την ασθένεια στην μηλιά και την αχλαδιά προκαλούν συγκεκριμένοι παθότυποι του μύκητα, με την παραγωγή μια τοξίνης (AM-toxin για την μηλιά και AK-toxin για την αχλαδιά). Έχουν επίσης γίνει καταγραφές προσβολών ποικιλιών ροδακινιάς και κερασιάς από τον A. alternata. Το παθογόνο σχηματίζει νεκρωτικές κηλίδες στα φύλλα, γύρω από τις οποίες σχηματίζεται κίτρινος δακτύλιος. Σε περιπτώσεις έντονης προσβολής τα φύλλα πέφτουν στο έδαφος. Στους καρπούς, ο A. alternata σχηματίζει ελαφρώς βυθισμένες νεκρωτικές κηλίδες που περιβάλλονται από δακτύλιο ερυθρής απόχρωσης. Οι κηλίδες κατά την εξέλιξη της προσβολής εισχωρούν σε μεγαλύτερο βάθος μέσα στον καρπό. Σε αρκετές περιπτώσεις, το 10

Εικ. 10: Βασιδιοκάρπια Armillaria mellea στη βάση του κορμού προσβεβλημένου δέντρου μηλιάς (Πήλιο) (Φωτογραφικό αρχείο Π. Τσόπελα). Εικ. 11: Ριζόμορφα Armillaria mellea κάτω από το φλοιό δέντρου μαύρης πεύκης (Φωτογραφικό αρχείο Π. Τσόπελα). 08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 45

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΑΣΘΈΝΕΙΕΣ ΜΗΛΟΕΙΔΏΝ ΚΑΙ ΠΥΡΗΝΌΚΑΡΠΩΝ Εικ. 12: Αλτερναρίωση σε καρπό τομάτας. Τα συμπτώματα σε καρπούς μηλιάς και αχλαδιάς είναι αντίστοιχα.

παθογόνο προσβάλλει μόνο τους καρπούς και όχι τα φύλλα (Εικ. 12). Αντιμετώπιση: Λαμβάνονται καλλιεργητικά μέτρα, όπως περιορισμός της υγρασίας (ευνοεί την ανάπτυξη και εξάπλωση του παθογόνου) με σωστές αρδεύσεις κλπ., απομάκρυνση καταστροφή προσβεβλημένων φύλλων και καρπών, παράχωμα των φύλλων στο έδαφος (σε αυτά μπορεί να διαχειμάσει το παθογόνο). Εάν η προσβολή είναι εκτεταμένη, μπορεί να γίνει χρήση μυκητοκτόνων διαφόρων τύπων (promicidone, benzimidazole, triazole). Οι ψεκασμοί με μυκητοκτόνα κατά των αλτερναριάσεων είναι αρκετές φορές βλαβεροί για τους ωφέλιμους οργανισμούς του εδάφους. Για αυτό τον λόγο έχουν διεξαχθεί και δημοσιευθεί αρκετές έρευνες περί της βιολογικής καταπολέμησης του μύκητα. Συγκεκριμένα, έχουν γίνει μελέτες με στελέχη των βακτηρίων των γενών Bacillus, Coniothyrium, Paecilomyces, Phlebiopsis, Pseudomonas, Gliocladium, Rhizobium κ.ά.. Τα αποτελέσματα των ερευνών είναι θετικά και χρήζουν περαιτέρω μελέτης. Συγκεκριμένα, η χρήση στελεχών βακτηρίων του γέ-

νους Bacillus, έχει προκαλέσει αναστολή της ανάπτυξης του μυκηλίου ειδών Alternaria κατά 75,6-80%. Επιπλέον, έχουν δημοσιευθεί έρευνες περί της χρήσης βιοεντομοκτόνων που περιέχουν αιθέρια έλαια και βιοπολυμερή από διάφορα φυτά (θυμάρι, ευκάλυπτο, βασιλικό, φασκόμηλο, κανέλλα, μέντα κ.ά.) τα οποία έχουν αποδεδειγμένα αντιμυκητιακή δράση. Εξώασκοι Οι εξώασκοι των πυρηνόκαρπων προκαλούνται από είδη του γένους Taphrina. Το χαρακτηριστικό τους σύμπτωμα είναι η υπερπλασία που προκαλούν στα φύλλα και σε άλλα υπέργεια μέρη του φυτού. Στην Ελλάδα, ο σημαντικότερος είναι ο εξώασκος της ροδακινιάς και της αμυγδαλιάς, ενώ σπανιότερα εμφανίζονται οι εξώασκοι της δαμασκηνιάς, της κερασιάς και της βερικοκιάς. Η προσβολή κυμαίνεται από μερικά φύλλα έως όλο το φύλλωμα, ανάλογα την έκτασή της. Απόρροια της προσβολής είναι η εξασθένηση του δέντρου λόγω προσπάθειας δημιουργίας νέας βλάστησης, το οποίο με τη σειρά του οδηγεί σε μειωμένη παραγωγή λόγω καρπόπτωσης (Εικ. 13, Εικ. 14).

Αντιμετώπιση: Όσον αφορά τον εξώασκο της ροδακινιάς και της αμυγδαλιάς, συνήθως ένας ψεκασμός κατά την περίοδο του λήθαργου είναι αρκετός. Ο ψεκασμός είναι απαραίτητος καθώς μετά την εγκατάσταση του παθογόνου στους ιστούς, δεν μπορεί να καταπολεμηθεί. Συνιστάται επίσης κλάδεμα και καταστροφή των προσβεβλημένων βλαστών και κλαδίσκων καθ’ όλη τη διάρκεια της βλαστικής περιόδου. Σε περίπτωση εξασθένησης των δέντρων λόγω της προσβολής, συνιστάται αζωτούχος λίπανση, αρδεύσεις και αραίωση των καρπών. Κορύνεο Ασθένεια αρκετά διαδεδομένη στα πυρηνόκαρπα στην Ελλάδα. Προσβάλλει τα περισσότερα πυρηνόκαρπα, ενώ συνήθως προκαλεί τις μεγαλύτερες ζημιές σε ροδακινιές και αμυγδαλιές. Προκαλείται από τον μύκητα Stigmina carpophila (syn. Wilsonomyces carpophilus, Coryneum beijerinckii, Clasterosporium carpophylum). Προσβάλλει τα περισσότερα υπέργεια όργανα του φυτού (βλαστούς, οφθαλμούς, καρπούς, άνθη, φύλλα). Το παθογόνο εγκαθίσταται στους επιφανειακούς ιστούς και προκαλεί νεκρωτικές κηλίδες, νεκρώσεις οφθαλμών και έλκη στους βλαστούς. Τα χαρακτηριστικότερα συμπτώματα εμφανίζονται στα ελάσματα των νεαρών φύλλων και στους νεαρούς καρπούς (Εικ. 15). Αντιμετώπιση: Συνιστάται αφαίρεση και καταστροφή των προσβεβλημένων ιστών. Οι ποικιλίες Lovell και Muir της ροδακινιάς αναφέρονται ως ανθεκτικές στο κορύνεο. Επιπλέον, προτείνονται ψεκασμοί το φθινόπωρο κατά την πτώση των φύλλων, λίγο πριν την περίοδο διόγκωσης των οφθαλμών και κατά την πτώση των πετάλων.

Εικ. 13: Εξώασκος σε φύλλα ροδακινιάς.

Εικ. 14: Εξώασκος σε φύλλα βερικοκιάς.

46 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

Εικ. 15: Κορύνεο σε φύλλα και καρπούς κερασιάς. Εικ. 16: Αδρομύκωση σε φυτά τομάτας. Εικ. 17: Αριστερά υγιές ριζικό σύστημα. Δεξιά βερτισιλλίωση σε ριζικό σύστημα του ίδιου είδους. Η φωτογραφία ανήκει στο U.S. Department of Agriculture και χρησιμοποιείται με την άδειά του.

Αδρομυκώσεις Οι αδρομυκώσεις είναι μεταξύ των σημαντικότερων ασθενειών των ετήσιων φυτών και των πυρηνόκαρπων. Στην Ελλάδα, οι αδρομυκώσεις στα πυρηνόκαρπα προκαλούνται από τα είδη Verticillium dahliae και V. alboatrum. To V. dahliae είναι αποκλειστικά υπεύθυνο για τις προσβολές σε πολυετείς καλλιέργειες, ενώ αποτελεί το σημαντικότερο παθογόνο των ετήσιων καλλιεργειών. Η ασθένεια εμφανίζεται ως μαρασμός κλάδων ή βραχιόνων και χλώρωση των φύλλων στις αρχές του καλοκαιριού. Στη συνέχεια τα φύλλα παίρνουν καστανό χρώμα, εμφανίζουν συστροφή και τελικά πέφτουν, ενώ οι κλάδοι ξεραίνονται. Χαρακτηριστικό σύμπτωμα των αδρομυκώσεων είναι η ημιπληγία, η εμφάνιση δηλαδή συμπτωμάτων στο μισό φυτό, ενώ το δεύτερο μισό εμφανίζεται υγιές. Αργότερα η προσβολή εμφανίζεται και στην άλλη πλευρά του φυτού. Παρατηρείται επίσης έντονος καστανός- καστανέρυθρος μεταχρωματισμός στα ενεργά αγγεία του ξύλου. Σε περιπτώσεις έντονων προσβολών, μπορεί να υπάρξει ξήρανση ολόκληρου του δέντρου, ειδικά σε νεαρά δέντρα (Εικ. 16, Εικ. 17). Το παθογόνο έχει μεγάλο εύρος ξενιστών (πάνω από 200 είδη). Παραμένει στο έδαφος για πολλά χρόνια ακόμα και χωρίς την παρουσία ξενιστών, κάτι που καθιστά την αντιμετώπισή του ιδιαίτερα δύσκολη. Επιβιώνει ως μικροσκληρώτια ή ως μυκή-

λιο και κονίδια στα υπολείμματα των μονοετών καλλιεργειών στο έδαφος. Η μεταφορά του παθογόνου γίνεται σε κοντινές αποστάσεις μέσω του νερού άρδευσης, των υπολειμμάτων των καλλιεργειών και των ζιζανίων στον αγρό τα οποία προσβάλλει, ενώ μεταφέρεται σε μακρινές αποστάσεις κυρίως μέσω μολυσμένου πολλαπλασιαστικού υλικού (μολυσμένος σπόρος, μολυσμένα φυτάρια, μοσχεύματα κλπ.). Οι μολύνσεις γίνονται κυρίως από τις ρίζες των φυτών. Η είσοδος του παθογόνου διευκολύνεται από τυχόν πληγές στις ρίζες που έχουν προκληθεί από νηματώδεις ή έντομα. Μετά την είσοδο από τις ρίζες, το παθογόνο εγκαθίσταται στα αγγεία του ξύλου. Η ένταση της ασθένειας εξαρτάται από πολλούς παράγοντές (θερμοκρασία, υγρασία, τύπος εδάφους, είδος φυτού κ.ά.). Η ασθένεια είναι συνήθως σοβαρότερη σε δενδροκομεία που υπάρχει συγκαλλιέργεια με ετήσια φυτά (λαχανικά, καλλωπιστικά κ.ά.), αλλά και σε δενδροκομεία που είχαν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν για μονοετείς καλλιέργειες, ή για καλλιέργειες ευπαθών φυτών στις βερτισιλλιώσεις.

Αντιμετώπιση: Δεν υπάρχει χημική μέθοδος καταπολέμησης των βερτισιλλιώσεων. Προτείνονται τα παρακάτω προληπτικά και κατασταλτικά μέτρα: ♦ Αποφυγή των συγκαλλιεργειών με ετήσια ευπαθή φυτά. ♦ Αποφυγή εγκατάστασης δενδρώνα σε έδαφος που χρησιμοποιούταν για καλλιέργεια ευπαθών ετήσιων φυτών. ♦ Αποφυγή τραυματισμού των δέντρων στον λαιμό και στις ρίζες με καλλιεργητικά εργαλεία. ♦ Χρήση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού. ♦ Χρήση ανθεκτικών ποικιλιών. ♦ Άρδευση με σταγόνες και όχι με αυλάκια. ♦ Συστηματική και διεξοδική αντιμετώπιση των ζιζανίων. ♦ Σε περίπτωση εκδήλωσης της ασθένειας, αφαίρεση των προσβεβλημένων κλάδων σε μήκος 20-30cm από το σημείο μαρασμού, και καταστροφή τους. ♦ Εκρίζωση αποξηραμένων δέντρων και απολύμανση του εδάφους. Η σχετική βιβλιογραφία βρίσκεται στη διεύθυνση : bibliography.agrotypos.gr, έτος 2024, τεύχος 8. n

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 47

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ | ΒΙΤΡΟ ΕΛΛΑΣ Α.Ε.

Η ισορροπημένη προστασία στα χέρια σας! Το το μυκητοκτόνο της BASF που περιέχει τον βιολογικό παράγοντα Bacillus amyloliquefaciens στέλεχος MBI600, παρουσιάστηκε στην ελληνική αγορά το 2020 για την καταπολέμηση μυκητολογικών ασθενειών του αμπελιού και των κηπευτικών καλλιεργειών. Από το 2023, με την επέκταση της ετικέτας, το προϊόν διαθέτει ένα ευρύτερο φάσμα εφαρμογών, επιτρέποντας τη χρήση του και σε δενδρώδεις καλλιέργειες (ελιά, εσπεριδοειδή, πυρηνόκαρπα, μηλοειδή και ακτινίδιο), για την καταπολέμηση διάφορων μυκητολογικών και βακτηριακών προσβολών. Εκτός από την υψηλή του αποτελεσματικότητα που προάγει τις ορθές γεωργικές πρακτικές, το αποτελεί επίσης ένα πολύτιμο εργαλείο στη διαχείριση της ανθεκτικότητας. Τμήμα Marketing BASF

Τρόπος δράσης Το αποτελείται από τον βιολογικό παράγοντα Bacillus amyloliquefaciens στέλεχος MBI600, ο οποίος παρέχει προληπτική προστασία δρώντας ανταγωνιστικά εναντίον παρεμποφυτοπαθογόνων μυκήτων. Ο βάκιλλος του δίζει τη βλάστηση των σπορίων και την μυκηλιακή ανάπτυξη τροποποιώντας την μεμβρανική δομή, με αποτέλεσμα να σχηματίζει ένα φυσικό φράγμα εμποδίζοντας την προσκόλληση του παθογόνου στο φυτό. Επιπλέον, προάγει την έκκριση λιποπεπτιδίων κατά την ανάπτυξη του φυτού, δημιουργώντας μια ζώνη αναστολής της δημιουργίας αποικίας του παθογόνου. Επίσης επάγει μηχανισμούς άμυνας των φυτών έναντι των παθογόνων.

Τροπος εφαρμογής Το εφαρμόζεται στις δενδρώδεις καλλιέργειες - στόχους με ψεκασμό φυλλώματος έχοντας σταθερή δόση εφαρμογής 50 κ.εκ ανά στρέμμα. Λειτουργεί καλύτερα σε προληπτικές εφαρμογές πριν από την εμφάνιση των παθογόνων στο φυτό. Η προληπτική εφαρμογή πριν τη μόλυνση χρόνο να βλαστήσει, να από την ασθένεια δίνει στο αποικήσει την επιφάνεια του φυτού και να παράξει μεταβολίτες, που καταπολεμούν την ασθένεια.

Ισορροπημένος τρόπος δράσης 3 σταδίων ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΜΕΤΑΒΟΛΙΤΩΝ παράγει συγκεκριμένους μεταβολίτες, με μυΤο κητολογική δράση, που εμποδίζουν τη βλάστηση ενός ευρέος φάσματος παθογόνων μικροοργανισμών. Οι μεταβολίτες διατρυπούν τις κυτταρικές μεμβράνες των παθογόνων, παρεμποδίζοντας τη λειτουργία τους και προκαλώντας την καταστροφή τους. ΦΥΣΙΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ Επιπλέον, καταλαμβάνοντας πρώτο τον περιορισμένο εξωθεί τα βακτήρια και τα παθοχώρο στο φυτό, το γόνα από το χώρο επιρροής του. ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ εμποδίζει επίσης, την παροχή θρεπτικών ουΤο σιών στην επιφάνεια του φυτού, έτσι ώστε τα παθογόνα σπόρια να μην είναι βιώσιμα. 14 Γεωργία – Κτηνοτροφία • τεύχος 8/2024 48 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

Ο ρόλος των μεταβολιτών στην κατάρρευση των κυτταρικών μεμβρανώντων παθογόνων Το είναι μια σύνθεση καθαρών σπορίων που παράγει μοναδικούς μεταβολίτες, την Ιτουρίνη και τη Σουφρακτίνη. Οι μεταβολίτες αυτοί παράγονται και αναπτύσσονται στην επιφάνεια του φυτού μετά την εφαρμογή. Είναι μεγάλα, λιπόφιλα μόρια, που διατρυπούν τις κυτταρικές μεμβράνες των παθογόνων, παρεμποδίζοντας τη λειτουργία τους και προκαλώντας την καταστροφή τους. Όντας παρόμοιοι με τα δόμικα στοιχεία της μεμβράνης και κωνικού σχήματος, αυτοί οι μεταβολίτες λιποπεπτιδίων μπορούν να εισέρχονται βαθιά στις μεμβράνες και να διαταρράσουν την κανονική δομή των μυκήτων.

Αειφορία και διαχείριση ανθεκτικότητας Το προσφέρει μια βιώσιμη λύση για τους χρήστες, τους εργαζόμενους, τους καταναλωτές και το περιβάλλον. Ο τρόπος δράσης του Bacillus amyloliquefaciens στέλεχος MBI600, ταξινομείται από την Επιτροπή Δράσης για τη διαχείριση της Ανθεκτικότητας των Μυκητοκτόνων (FRAC Fungicide Resistance Action Committee) BM02, ως χαμηλού ρίσκου ανάπτυξης ανθεκτικότητας, καθιστώντας το σημαντικό εργαλείο για τη διαχείρισή της ανθεκτικότητας. Το έχει πιστοποιητικό «Κατάλληλο για χρήση στη βιολογική γεωργία» σύμφωνα με τους Καν. (ΕΚ) 834/2007 (EE L 189) και 889/2008 (EE L 250), όπως κάθε φορά ισχύουν. Όντας ένα βιολογικό προϊόν φυτοπροστασίας συμπληρώνει τις συμβατικές επεμβάσεις και αποτελεί σημαντικό κομμάτι ενός προγράμματος «Ολοκληρωμένης Φυτοπροστασίας» (IPM). Επιπλέον, ο βιολογικός παράγοντας Bacillus amyloliquefaciens στέλεχος MBI600 εξαιρείται της υποχρέωσης καθορισμού MRLs - Μέγιστα Επιτρεπτά Όρια Υπολειμμάτων , βοηθώντας τον παραγωγό να διαχειριστεί καλύτερα τις απαιτήσεις της εφοδιαστικής αλυσίδας. Πολύ σημαντικό πλέονέκτημα του είναι και το χαμηλό διάστημα εφαρμογής του προιόντος πριν τη συγκομιδή (PHI), το οποίο είναι 0 ημέρες.

Xρήση στην Δενδροκομία Το Serifel® δημιουργεί μια «ασπίδα προστασίας» έναντι ενός ευρέος φάσματος παθογόνων

Στον κλάδο της δενδροκομίας, η απόσυρση πολλών σημαντικών δραστικών ουσιών σε συνδυασμό με την αλλαγή των κλιματολογικών συνθηκών που έχει παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια, ολοένα πολλές ασθένειες (τόσο βακτηριακές όσο και μυκητολογικές) που παλαιότερα θεωρούνταν μικρής σημασίας πλέον είναι δύσκολες στο να αντιμετωπιστούν. Σε με το ευρύ φάσμα δράσης του και αυτό το πλαίσιο, το τους μηχανισμούς καταπολέμησης που διαθέτει, διαφοροποιείται σε σχέση με τα χημικά φυτοπροστατευτικά προϊόντα. Η χρήση του μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη διατήρηση υγιών καλλιεργειών, αποτελόντας μια εξαιρετικά σημαντική λύση και εναλλακτική πρόταση για τον σύγχρονο παραγωγό. Ειδικότερα, η ελαιοκαλλιέργεια που αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς τομείς της γεωργίας στη χώρα μας, αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις από μυκητολογικές ασθένειες, όπως το γλοιοσπόριο με αποτέλεσμα την υποβάθμιση του τελικού προϊόντος. Το φθινοπώρο είναι μια πολύ κρίσιμη περίοδος, εκτός από αυτή της άνοιξης, για την αντιμετώπιση του γλοιοσπορίου. Οι βροχοπτώσεις και η υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία του φθινοπώρου, συνθέτουν ένα περιβάλλον δρά ιδανικό για την ανάπτυξη της ασθένειας. Το εξαιρετικά κάτω από αυτές τις συνθήκες, προσφέροντας εξαιρετική προστασία έναντι του γλοιοσπορίου. Η υψηλή αποτελεσματικότητα του σε σχέση με τα χαλκούχα σκευάσματα και η υψηλή αντοχή του στην έκπλυση το καθιστούν ιδανική αποτελεί σημαντικό επιλογή. Επιπλέον, η χρήση του κομμάτι στην φυτοπροστασία της ελιάς τόσο στη βιολογική καλλιέργεια όσο και στη συμβατική καλλιέργεια, όπου μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ένα πρόγραμμα ολοκληρωμένης προστασίας σε συνδυασμό με τα χημικά σκευάσματα, καθιστώντας το ένα πολύτιμο εργαλείο για τους ελαιοπαραγωγούς.

ΠΡΟΣΟΧΗ Τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα να χρησιμοποιούνται με ασφαλή τρόπο. Να διαβάζετε πάντα την ετικέτα και τις πληροφορίες σχετικά με το προϊόν πριν από τη χρήση. Δείτε τις προειδοποιητικές φράσεις και σύμβολα πριν χρησιμοποιήσετε τα προϊόντα. Τηλ. Κέντρου Δηλητηριάσεων: 210 7793777

Γεωργία – Κτηνοτροφία • τεύχος 8/2024 | 15 08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία 49

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΑΚΤΙΝΙΔΙΑ

ΊΣΚΑ ΤΗΣ ΑΚΤΙΝΙΔΙΆΣ

Η σήψη του ξύλου της ακτινιδιάς (“Esca-like” disease), μία από τις σημαντικότερες ασθένειες της καλλιέργειας Η ακτινιδιά (Actinidia chinensis var. deliciosa (Ferguson, 2020) την τελευταία 20ετία είναι μία από τις πλέον αναπτυσσόμενες δενδρώδεις καλλιέργειες της χώρας. Το 2022 τα καλλιεργούμενα στρέμματα ήταν 138.550, με σημαντικό μέρος αυτών να αποτελείται από δέντρα νεαρής ηλικίας που εισέρχονται σταδιακά την παραγωγή (πηγή: ΕΛΣΤΑΤ). Οι εξαγωγές αυξάνονται συνεχώς με νέες χώρες να εισέρχονται συχνά στο ελληνικό πελατολόγιο. Η Ελλάδα είναι 3η σε παραγωγή χώρα στον κόσμο. Σε καλλιεργητικό επίπεδο η καλλιέργεια ταλανίζεται από πλήθος ασθενειών, που προβληματίζουν παραγωγούς και γεωπόνους ενώ κάποιες από αυτές δεν θεραπεύονται. ΣΑΒΒΑΣ. Σ. ΠΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Γεωπόνος MSc, Νέος Μυλότοπος Γιαννιτσών

ΘΩΜΑΣ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΛ.Γ.Ο. «Δήμητρα», Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων-Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων Νάουσας

ακτινιδιά προσβάλλεται από πλήθος μικροοργανισμών, οι οποίοι προκαλούν πολλές ασθένειες.. Οι περισσότερες οφείλονται σε παθογόνα όπως Botrytis, Phytophthora, Armillaria, Rossellinia, Rhizoctonia, Sclerotinia και Verticillium τα οποία προσβάλουν τις ρίζες, τους βλαστούς, τους καρπούς και τα φύλλα (Brook, 1986). Παρά’ ταύτα η σημαντικότερη ασθένεια της καλλιέργειας παγκοσμίως είναι το βακτηριακό έλκος της ακτινιδιάς, που προκαλείται από το παθογόνο βακτήριο Pseudomonas syringae pv actinidiae (PSA). Πρόκειται για μία καταστρεπτική ασθένεια με ποικίλα συμπτώματα που σε υγρές χρονιές μπορεί να προκαλέσει μεγάλα προβλήματα (Παστόπουλος. 2020; Scortichini M. 2019). To 1999 εντοπίστηκε στην Ιταλία, τη Γαλλία και αργότερα στην Ελλάδα μία νέα ασθένεια της ακτινιδιάς η οποία επηρεάζει όλο και περισσότερα αγροκτήματα (Calzanaro et al. 1999). To 2000 φάνηκε ότι τα συμπτώματα εμφανίζονταν σε πλήθος αγροκτημάτων σε όλη την Ιταλική επικράτεια (Di Marco et al. 2002; Di Marco et al. 2003). Ταυτόχρονα, εντοπίστηκαν συμπτώματα σε αγροκτήματα στην Ελλάδα. Οι ερευνητές μάλιστα μελέτησαν και τη συμμετοχή στην ασθένεια του βασιδιομύκητα Fomitiporia punctata Murril καθώς και την ικανότητα του να προσβάλει το ξύλο της ακτινιδιάς (Elena, K. and Paplomatas, E. J. 2002.). Την ίδια χρονική περίοδο ερευνητές από τη Γαλλία περιέγραψαν παρόμοιες ασθένειες με κοινό σύμπτωμα τη σήψη του ξύλου και τις ονόμασαν “Esca-Like diseases” (Hennion et al. 2001; Hennion et al. 2003). Στην Ιταλία η ασθένεια ονομάστηκε ελεφαντίαση, εξαιτίας μιας διόγκωσης του κορμού κάτω από το σημείο της προσβολής (σύμπτωμα που δεν

50 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

εντοπίζεται στην Ελλάδα) (Nitoti et al. 2004). Τέλος, το 2004 μία ασθένεια με κοινά συμπτώματα αναφέρθηκε και στη Νέα Ζηλανδία (Manning et al. 2004). Από τα παραπάνω φαίνεται ότι ασθένειες που προκαλούν σήψη του ξύλου της ακτινιδιάς με παρουσία συμπτωμάτων στα φύλλα, υπάρχουν στις σημαντικότερες καλλιεργητικές περιοχές του κόσμου.

Στην Ελλάδα, η ασθένεια προκαλεί σημαντικές απώλειες στο φυτικό κεφάλαιο και την παραγωγή. Μάλιστα στην Κ. Μακεδονία ακτινιδεώνες, σε ηλικία 16-20 ετών, έχει τύχει να ξεριζωθούν καθώς δεν συμφέρει η συνέχιση της καλλιέργειας τους εξαιτίας των απωλειών από την ασθένεια (προσωπικές καταγραφές).

Συμπτώματα Τα σημαντικότερα και μακροσκοπικά συμπτώματα της ασθένειας εμφανίζονται στο φύλλωμα. Περίπου 1 μήνα μετά από την άνθηση, μικρές ανοιχτόχρωμες κυκλικές κηλίδες κάνουν την εμφάνισή τους διάσπαρτες στην επιφάνεια του φύλλου. Σε σύντομο χρονικό διάστημα οι κηλίδες μεγεθύνονται και μεταχρωματίζονται σε χλωρωτικές. Στο τελικό στάδιο οι κηλίδες είναι ασύμμετρες, νεκρωτικές ενώ δεν περιβάλλονται από κίτρινη άλω (αν οι κηλίδες περιβάλλονται από νεκρωτική άλω πρέπει να διερευνηθεί και η περίπτωση προσβολής από Psa). Τα φύλλα πέφτουν πρόωρα, συνήθως περί τα μέσα Αυγούστου, ανάλογα με την ένταση της προσβολής και τις καιρικές συνθήκες (εικόνες 4-8). Οι καρποί συνήθως δεν φτάνουν στο επιθυμητό όριο ωρίμανσης και πολλοί από αυτούς πέφτουν στο έδαφος λίγο πριν από τη συγκομιδή. Ο Di Marco και συνεργάτες, αναφέρει ότι το μέγεθος των καρπών των προσβεβλημένων δένδρων είναι μικρότερο των από αυτούς των υγιών (Di Marco et al., 2022; Di Marco and Osti. 2008.). Ωστόσο στην Ελλάδα, το μέγεθος των καρπών είναι παρόμοιο με αυτό των καρπών των υγιών δέντρων. Τα συμπτώματα εμφανίζονται με την ίδια χρονική σειρά, κάθε χρόνο. Ωστόσο, όταν ένα δέντρο είναι χρόνια προσβεβλημένο εμφανίζει τα συμπτώματα με μεγαλύτερη ένταση (Προσωπικές παρατηρήσεις). Τα συμπτώματα είναι διάσπαρτα μέσα στον αγρό σε συγκεκριμένα δέντρα ή βραχίονες. Δηλαδή, μπορεί ένα δέντρο να φέρει τα συμπτώματα κάθε χρόνο και το διπλανό του να είναι υγιές. Τα συμπτωματικά δέντρα μέχρι τα μέσα-τέλη Ιουνίου συμπεριφέρονται σχεδόν φυσιολογικά. Έχουν ζωηρή βλάστηση και μεγάλους καρπούς. Τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως μετά τον 7ο χρόνο (παρατηρήσεις στην Κ. Μακεδονία). Ο κορμός και οι βραχίονες των συμπτωματικών φυτών εμφανίζουν δύο διαφορετικές αλλοιώσεις στο ξύλο τους. Μία ανοιχτόχρωμη σήψη που επηρεάζει ένα μεγάλο τμήμα του ξύλου και μία καστανή σήψη η οποία επεκτείνεται προς το υγιές ξύλο. Συνήθως διακρίνεται μία μαύρη διαχωριστική γραμμή μεταξύ υγιούς και προσβεβλημένου ξύλου (εικόνες 1-3)(Di Marco et al. 2004; Di Marco et. 2002; προσωπικές παρατηρήσεις). Τα συμπτώματα της ασθένειας στα φύλλα εμφανίζονται συνήθως τον 6-7 χρόνο μετά από τη φύτευση, ενώ βαίνουν κάθε χρόνο επιδεινούμενα. Σε έρευνα στην Ιταλία βρέθηκαν συμπτωματικά δέντρα στο 96% των κτημάτων. Στην ίδια έρευνα δεν βρέθηκε συσχέτιση μεταξύ των εδαφικών χαρακτηριστικών και των μεταχειρίσεων που έκαναν οι παραγωγοί για την

παραγωγή με το βαθμό εμφάνισης των συμπτωμάτων στα φύλλα. Από την άλλη φαίνεται ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της μέσης ημερήσιας θερμοκρασίας (2324 oC) τον Αύγουστο και της έντασης των συμπτωμάτων. Ακόμη, οι ερευνητές υπέθεσαν ότι 60 ημέρες μετά από την πλήρη άνθηση αλλάζει η φυσιολογία του φυτού καθώς μειώνεται η διαπνοή του καρπού, η χημική σύσταση του φύλλου βρίσκεται στο μέγιστο επίπεδο συγκέντρωσης θρεπτικών στοιχείων και ότι οι φυτοτοξικοί παράγοντες που προέρχονται από τους μύκητες που υπάρχουν στο προσβεβλη-

Εικ. 1: Κορμός ακτινιδιάς με προχωρημένη προσβολή, διακρίνονται η ανοιχτόχρωμη σήψη και η καστανή σήψη. Διακρίνεται η μαύρη διαχωριστική γραμμή. Εικ. 2: Έναρξη μεταχρωματισμού κατά τα αρχικά στάδια της προσβολής. Εικ. 3: Κορμός ακτινιδάς σε προχωρημένο στάδιο αποσύνθεσης μετά από την προσβολή.

μένο ξύλο συγκεντρώνονται στα φύλλα ευνοώντας την εμφάνιση των συμπτωμάτων (Di Marco and Osti. 2008; Dichio et al 2003; Abou-Mansour et al 2004). Εν κατακλείδι, η ένταση των συμπτωμάτων στα φύλλα φαίνεται ότι συσχετίζεται με τη φυσιολογία των φυτών και την θερμοκρασία των μηνών Ιουνίου, Ιουλίου και Αυγούστου. Ο ρυθμός αύξησης της αποσύνθεσης του ξύλου συσχετίστηκε επίσης με την μέση θερμοκρασία των μηνών Ιουνίου, Ιουλίου και Αυγούστου (Di Marco and Osti. 2008) (Eικ. 1, Eικ. 2, Eικ. 3, Eικ. 4, Eικ. 5, Eικ. 6, Eικ. 7, Eικ. 8).

Εικ. 4: Νεκρωτικές κηλίδες σε φύλλο ακτινιδιάς. Τα περισσότερα φύλλα του δένδρου έχουν πέσει στο έδαφος. 08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 51

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΑΚΤΙΝΙΔΙΑ 5

Εικ. 5: Φύλλα με έντονα συμπτώματα ξήρανσης, κατά το τελικό στάδιο πριν πέσουν στο έδαφος. Εικ. 6: Φύλλο με συμπτώματα από προσβεβλημένο δένδρο ηλικίας 10 ετών. Εικ. 7: Υγιές φυτό ακτινιδιάς 7 έτη μετά την φύτευση στο σημείο όπου υπήρχε προσβεβλημένο φυτό το 2017.

Παθογόνα Σε έρευνες που έχει γίνει απομονώθηκαν διάφοροι παθογόνοι μύκητες από μεταχρωματισμένο ξύλο του κορμού και των βραχιόνων σε συμπτωματικά ακτινίδια. Ο Di marco και συνεργάτες το 2003 απομόνωσε τα είδη Phaoacremnium aleophilum W. Gams, Crous, M.J. Wingf. & L. Mugnai, P. inflatipes W. Gams, Crous, M.J. Wingf. & L. Mugnai, P. rubrigenum , Phaeomoniella chlamydospora από το καστανό σηπόμε8

νο ξύλο και τo Fomitiporia punctata (P. Karst) Murril, το οποίο φαίνεται ότι σχετίζεται με την ανοιχτόχρωμη σήψη του ξύλου, καθώς απομονώθηκε από εκεί και την προκάλεσε όταν έγινε επιμόλυνση υγιών φυτών ενώ, έχει συσχετιστεί και με την Ίσκα της αμπέλου. Συμπτώματα μεταχρωματισμού του ξύλου προκλήθηκαν και μετά από επιμόλυνση με τα είδη Phaeoacremonium aleophilum και P. chlamydospora. (Cortesi and Milgroom. 2000; Di Marco et al. 2003; Calzarano et al. 1999; Fischer. 2002). Αν και οι ερευνητές συστήνουν περεταίρω έρευνα για τη συμμετοχή των παθογόνων στην ασθένεια, πιθανολογούν ότι τα είδη Phaeoacremonium aleophilum και Fomitiporia punctata διαδραματίζουν τον σημαντικότερο ρόλο. Τα είδη του γένους Phaeoacremonium έχουν συσχετιστεί με πλήθος ασθενειών που σχετίζονται με προσβολές στους ξυλώδης ιστούς πολλών φυτικών ειδών (Mostert et al. 2005). Στη Γαλλία, οι απομονώσεις από τους προσβεβλημένους ιστούς εντόπισαν ορισμένα διαφορετικά είδη σε σχέση με τις απομονώσεις στην Ιταλία. Πιο συγκεκριμένα το κοινό είδος και στις

Εικ. 8: Συμπτώματα της Ίσκας στην Ιταλία (Di Marco and Osti. 2008).

52 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

δύο χώρες ήταν το Phaeoacremonium aleophilum ενώ ακόμη απομονώθηκαν P. viticola, Botryosphaeria obtusa και είδη από τα γένη Phomopsis, Cylindrocarpon, Cephalosporium, Fusarium, Alternaria, Cladosporium, Paecylomyces και Penicillium (Hennion, et al. 2003). Σε νεότερες έρευνες στη Νέα Ζηλανδία σε δέντρα που εμφάνισαν καστανούς μεταχρωματισμούς στο ξύλο μετά από τον επανεμβολιασμό τους βρέθηκαν διαφορετικά είδη μυκήτων, με σημαντικότερα την παρουσία του Neobulgaria alba. Τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν σε αυτή την έρευνα διέφεραν από αυτά της ασθένειας στην Ελλάδα, πρόκειται για διαφορετική ασθένεια (Johnston et al 2010). Στην Ελλάδα, η Έλενα και Παπλωματάς (2002) απομόνωσαν το είδος Fomitiporia punctata (P. Karst) Murril από σηπόμενο ξύλο ακτινιδιάς σε φυτά που παρουσίαζαν τα συμπτώματα της ασθένειας. Πλέον του παραπάνω παθογόνου, ο Θωμίδης και συνεργάτες (2013), ανέφεραν για πρώτη φορά την προσβολή βλαστών ακτινιδιάς από τον παθογόνο μύκητα Diaporthe neotheicola ο οποίος προκαλούσε ασθένεια με συμπτώματα σε βλα-

στούς και φύλλα. Νωρίτερα είχε αναφερθεί ότι και ο μύκητας Botryospaheria dothidea εντοπίστηκε να προκαλεί ξήρανση βλαστών σε ακτινιδιές στην Ελλάδα (Thomidis and Exadaktylou., 2010.). Τέλος, έχουν αναφερθεί και άλλοι μύκητες που προκαλούν συμπτώματα σε φύλλα και βλαστούς ακτινιδιάς, όπως Stemphylium botryosum (1η παγκόσμια αναφορά), Alternaria alternata, Botrytis cinerea, Armillaria mellea, Phomopsis actinidiae ωστόσο αυτά δεν συνδέονται άμεσα με την ασθένεια της σήψης του ξύλου της ακτινιδιάς (Tsahouridou and Thanassoulopoulos, 2000; Thomidis and Michailides, 2008; Elena, 2009; Thomidis, 2009, Thomidis et al 2013). Το σύμπλεγμα μυκήτων που προκαλεί τα συμπτώματα στις ελληνικές φυτείες πρέπει να μελετηθεί περεταίρω προκειμένου να αναγνωριστούν όλοι οι μύκητες που προκαλούν την ασθένεια της σήψης του ξύλου της ακτινιδιάς. Σύμφωνα με τα παραπάνω, η ασθένεια εμφανίζει συμπτώματα που διαφέρουν ελαφρώς από χώρα σε χώρα. Για παράδειγμα στην Ιταλία η διόγκωση που εμφανίζεται στο κάτω υγιές τμήμα του κορμού δεν έχει εντοπιστεί στην Ελλάδα (τουλάχιστον στην περιοχή της Κ. Μακεδονίας που έλαβε χώρα η αυτή η έρευνα). Στην Ιταλία η ασθένεια ονομάσθηκε ελεφαντίαση της ακτινιδιάς, στα συγκεκριμένα δείγματα. Έκτός του Phaeoacremonium aleophilum απομονώθηκε και το είδος Cadophora melinii όπου αναφέρθηκε για πρώτη φορά ότι προσβάλει την ακτινιδιά (Prodi et al. 2008). Στην Ιταλία αναφέρεται ότι η ασθένεια δεν παρουσιάζει συμπτώματα κάθε χρόνο παρ’ ότι τα φυτά είναι προσβεβλημένα, μάλιστα αυτά τα φυτά ονομάστηκαν ασυμπτωματικά προσβεβλημένα φυτά (Di Marco et al. 2008). Στην Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα στην περιοχή της Κ. Μακεδονίας, η ασθένεια εμφανίζει συμπτώματα στα φύλλα κάθε χρόνο, ενώ αυτά βαίνουν επιδεινούμενα όσο αυξάνεται η ηλικία του δένδρου (προσωπικές παρατηρήσεις). Η διάγνωση της ασθένειας μπορεί να γίνει μόνο από εξειδικευμένα εργαστήρια. Στον αγρό, τα συμπτώματα στα φύλλα μπορεί λανθασμένα να θεωρηθούν ως αποτέλεσμα της μόλυνσης από άλλο παθογόνο μύκητα όπως για παράδειγμα τους Alteraria alternata, Botrytis cinerea, Stemphylium botryosum κ.α. παθογόνα που όντως μπορεί να απομονωθούν από τις νεκρωτικές κηλίδες στα φύλλα ή/και να προκαλέσουν συμπτώματα από μόνα τους στα φύλλα του αγρού. Εντούτοις, όταν τα συμπτώματα συγκεντρώνονται σε συ-

γκεκριμένους βλαστούς, βραχίονες ή συγκεκριμένα διάσπαρτα δέντρα του αγροκτήματος και επανεμφανίζονται στα ίδια δέντρα κάθε χρόνο, τότε πρέπει να διερευνηθεί και η περίπτωση της ασθένειας της σήψης του ξύλου της ακτινιδιάς ή Ίσκα της ακτινιδιάς. Υπάρχει δηλαδή η περίπτωση οι νεκρωτικές κηλίδες να οφείλονται στους μύκητες που υπάρχουν στο προσβεβλημένο ξύλο και σε δεύτερο χρόνο, σε αυτές τις νεκρωτικές κηλίδες να αναπτύσσονται άλλοι παθογόνοι μύκητες. Στο τέλος, υπάρχει πιθανότητα οι δεύτεροι να επιδεινώνουν περεταίρω τα συμπτώματα της Ίσκας στα φύλλα, αν δεν καταπολεμηθούν με κατάλληλο μυκητοκτόνο. Όπως και να’ χει, η ακριβής επιβεβαίωση της αιτίας των συμπτωμάτων σε ένα αγρό πρέπει να είναι αποτέλεσμα διάγνωσης που να βασίζεται σε εργαστηριακά αποτελέσματα(προσωπικές παρατηρήσεις). Αντιμετώπιση – Καταπολέμηση Μέχρι σήμερα, η ασθένεια της Ίσκας της ακτινιδιάς δεν αντιμετωπίζεται θεραπευτικά παρά μόνο με προληπτικά μέτρα, για την αποφυγή των μολύνσεων. Στην Ελλάδα υπάρχει εγκεκριμένο προϊόν από το Υπ.Α.Α.Τ. για την προστασία της μόλυνσης από τους παθογόνους μύκητες, το προϊόν βασίζεται σε ζωντανό στέλεχος Trichoderma atroviride το οποίο εφαρμόζεται στις τομές κλαδέματος. Έρευνες έδειξαν ότι η χρήση μυκήτων του γένους Trichoderma σε τομές κλαδέματος δέντρων ακτινιδιάς προώθησαν τη δημιουργία επουλωτικού κάλου ταχύτερα, σε σχέση με τον μάρτυρα. Στελέχη του σκευάσματος απομονώθηκαν μέχρι και 9 μήνες μετά την εφαρμογή του (Neri et al. 2008). Στην Ίσκα της αμπέλου η εφαρμογή των Trichoderma asperellum ICC 012 και T. gamsii ICC 080, έδειξε σημαντική μείωση των συμπτωμάτων (66-90%) της ασθένειας κατά την 9 ετή μελέτη (Di Marco S. 2022). Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει εγκεκριμένο χημικό σκεύασμα, στην ακτινιδιά, για την κάλυψη των πληγών και την πρόληψη των μολύνσεων. Τα μέτρα που ενισχύουν τη φυτοϋγεία του αγροκτήματος είναι τα ενδεικνυόμενα για την μείωση των μολύνσεων από το σύμπλεγμα των μυκήτων που προκαλεί την ασθένεια. Η είσοδος των παθογόνων γίνεται από σπόρια μυκήτων που μεταφέρονται σε πληγές και τομές κλαδέματος. Αυτό συνεπάγεται ότι από την εγκατάσταση των φυτών στο αγρό και για όλη τη ζωή αυτών θα πρέπει οι τομές να απολυμαίνονται και να καλύπτονται σχολαστικά με επικαλυπτικό πληγών.

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 53

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΑΚΤΙΝΙΔΙΑ

 Επισκοπήσεις. Σε περίπτωση εντοπι-

σμού ύποπτων κρουσμάτων, τα φυτά θα πρέπει να σημαδεύονται και να ελέγχονται από ειδικό γεωπόνο. Να κλαδεύονται πάντα τελευταία και τα υπολείμματα του κλαδέματος τους να απομακρύνονται από τον αγρό.  Αφαίρεση προσβεβλημένων τμημάτων. Σε περίπτωση που η ασθένεια δεν έχει επεκταθεί στον κορμό, μπορεί να γίνει αφαίρεση των προσβεβλημένων βραχιόνων μαζί με 10-20 εκ. υγιούς ξύλου. Αν η μόλυνση έχει προχωρήσει στον κορμό συνιστάται ξερίζωμα και επαναφύτευση υγιούς φυτού. Σε παρατηρήσεις στην περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας, το κόψιμο τον δένδρων στην περιοχή του λαιμού και η ανανέωση με νέο κορμό από την ίδια ρίζα δεν απέδωσε. Τα φυτά εμφάνισαν συμπτώματα το 2ο και 3ο χρόνο μετά την ανανέωση. Αντιθέτως, όταν έγινε επαναφύτευση με νέο υγιές φυτό, αυτό δεν εμφάνισε συμπτώματα μέχρι το 7ο έτος της ηλικίας του έως ότου δηλαδή συγγράφηκε αυτή η εργασία.  Αγορά υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού. Στην Ίσκα της αμπέλου διαπιστώθηκε ότι παθογόνα που σχετίζονται με την ασθένεια προϋπήρχαν ενδοφυτικά στα νεαρά φυτά. Μέχρι στιγμής δεν έχει ερευνη-

54 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

θεί αν κάτι τέτοιο συμβαίνει στα φυτά ακτινιδιάς, χωρίς όμως αυτό να αποκλείεται.  Όψιμο κλάδεμα. Το κλάδεμα πρέπει να γίνεται όψιμα και με ξηρό καιρό, καθώς η δακρύρροια εμποδίζει την εγκατάσταση των σπορίων των παθογόνων. Όταν δεν είναι δυνατόν να γίνει όψιμο κλάδεμα, τότε μπορεί να ακολουθηθεί διπλό κλάδεμα. Αρχικά αφαίρεση των παραγωγικών βλαστών μέχρι ένα μήκος, όχι όμως το τελικό, για να διευκολυνθεί η εργασία κατά το δεύτερο κλάδεμα όπου θα γίνει αργά το χειμώνα και θα είναι το τελικό.  Κλάδεμα με τακούνι. Το κλάδεμα βλαστών επάνω στους βραχίονες πρέπει να γίνεται αφήνοντας τμήματα μερικών εκατοστών (τακούνι). Το τακούνι θα ξεραθεί μέσα στη χρονιά και θα λειτουργήσει ως προστασία από τη μόλυνση. Μπορεί να αφαιρεθεί την επόμενη χρονιά. Πρέπει να αποφεύγεται η δημιουργία μεγάλων τομών κλαδέματος. Οι μεγάλες τομές πρέπει να καλύπτονται σχολαστικά με επικαλυπτικό πληγών σε συνδυασμό με το εγκεκριμένο σκεύασμα.  Απολύμανση εργαλείων κλαδέματος. Τα εργαλεία κλαδέματος (ψαλίδια, πριόνια κτλ.) πρέπει να απολυμαίνονται σχολαστικά και τακτικά, ακόμη και ανά δένδρο αν είναι δυνατόν.

Τα μέτρα που προτάθηκαν είναι αποτέλεσμα προσωπικών παρατηρήσεων των συγγραφέων σε συνδυασμό με τα μέτρα αντιμετώπισης της Ίσκας τη Αμπέλου όπως αυτά προτάθηκαν από το γεωργική προειδοποίηση που εξέδωσε στις 23/1/2024 το Περιφερειακό κέντρο Προστασίας Φυτών Ποιοτικού & Φυτουγειονομικού Ελέγχου Ηρακλείου (https://www.minagric.gr/images/stories/ docs/nea/GEORGPROEIDOPOIHSEIS/ HRAKLEIO/2024/ampeli_230124.pdf, 18/9/2024). Συμπεράσματα Η ασθένεια της σήψης του ξύλου της ακτινιδιάς, είναι από τις πιο καταστροφικές για την καλλιέργεια. Ευθύνεται για σημαντικές απώλειες φυτικού κεφαλαίου και περιορίζει σημαντικά τη διάρκεια ζωής και την παραγωγικότητα των αγροκτημάτων. Η ασθένεια οφείλεται σε σύμπλοκο μυκήτων. Τα σπόρια αυτών των μυκήτων εισέρχονται από πληγές και τομές κλαδέματος. Η πρόληψη είναι το μοναδικό μέσο για τον περιορισμό επέκτασης της ασθένειας. Η σχολαστική απολύμανση και κάλυψη των τομών κλαδέματος είναι το σημαντικότερο μέτρο. Η βαθιά ανανέωση από το επίπεδο του εδάφους συμπτωματικών δένδρων στην περιοχή της Κ. Μακεδονίας δεν έδωσε λύση καθώς τα νέα φυτά που αναπτύχθηκαν από την ίδια ρίζα εμφάνισαν συμπτώματα σχετικά γρήγορα. Εντούτοις τα νέα δένδρα που φυτεύτηκαν δεν παρουσίασαν συμπτώματα μέχρι το 7ο έτος που τελείωσε η έρευνα αυτή. Η όποια καθοδήγηση σχετικά με την διάγνωση της ασθένειας και οι κατευθυντήριες οδηγίες για την αντιμετώπιση της πρέπει να δίνονται από ειδικούς γεωπόνους. Η σχετική βιβλιογραφία βρίσκεται στη διεύθυνση : bibliography.agrotypos.gr, έτος 2024, τεύχος 8. n

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 55

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ

ΤΟ ΓΡΑΜΜΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΔΕΝΔΡΩΝ Drapeau ή Bandiera

Ένα εντυπωσιακό μεν, παλαιό δε, σύστημα διαμόρφωσης των δένδρων, τύπου κλασικής παλμέτας, παρουσιάζεται συνοπτικά, το οποίο υπόσχεται ικανοποιητικές αποδόσεις και ποιοτικούς, ομοιόμορφους και άριστου χρωματισμού καρπούς, διατήρηση της ευρωστίας και του μεγέθους των δένδρων σε εύκολα διαχειρίσιμα επίπεδα, καθώς και άριστη εκμετάλλευση του φυσικού φωτισμού. Παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, ιδιαιτέρως για τις ορεινές δενδροκομικές περιοχές της χώρας μας. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΗΣ¹, ΣΥΜΕΩΝ ΜΑΡΝΑΣΙΔΗΣ² ¹ ΕΛ.Γ.Ο. ΔΗΜΗΤΡΑ, Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων, Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων Νάουσας ² ΔΑΟΚ Π.Ε. Πέλλας, Τμήμα Ποιοτικού & Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου

να ιδιαίτερο γραμμικό σύστημα διαμόρφωσης των οπωροφόρων δένδρων είναι το επονομαζόμενο “Drapeau” ή “Bandiera”, με πλήθος συνώνυμων ονομασιών, προερχόμενες ανάλογα με τη γεωγραφική τοποθεσία εφαρμογής ή παραλλαγές αυτού όπως “Drapeau-Marchand” ή “Drapeau-Lehner ” ή “Lehner” ή “Flag”. Η απόδοση στην ελληνική της γαλλικής ορολογίας “Drapeau”, της ιταλικής “Bandiera” και της αγγλικής “Flag”, είναι “Σημαία”, και προέρχεται από το πως μοιάζουν τα δένδρα οπτικά εξ αποστάσεως (Σχήμα 1). Το σύστημα είναι τύπου “κλασικής παλμέτας” και εντάσσεται μαζί με τα άλλα γραμμικά συστήματα διαμόρφωσης στην κατηγορία “τείχος καρποφορίας (fruit wall)”. Συχνά αναφέρεται ότι ανήκει στην ομάδα συστημάτων διαμόρφωσης δύο διαστάσεων “2D”, με σκοπό την ανάπτυξη της παραγωγικής επιφάνειας των δένδρων κατά τετραγωνικό μέτρο και όχι κατά κυβικό μέτρο όπως τα σχήματα όγκου (κύπελλα). Ιστορικά στοιχεία - Διασπορά Το σύστημα εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στη Γαλλία, τις δεκαετίες του 1960 και 1970, σε καλλιέργειες μηλιάς και αχλαδιάς, με την ονομασία “DrapeauMarchand”. Τη δεκαετία του 1990 επανήλθε το δυναμικά το σύστημα ως πρόταση για τα πυρηνόκαρπα (δαμασκηνιές και κερασιές κυρίως) από τον Ελβετό καλλιεργητή Beat Lehner, με κάποιες μικρές τροποποιήσεις σε σύγκριση με το αρχικό, οι οποίες δεν ξεφεύγουν από την αρχική ιδέα όμως, και ονομάστηκε “DrapeauLehner ” ή απλά “Lehner” για άλλους. Το σύστημα έγινε πολύ αγαπητό στη διαμόρφωση δένδρων κερασιάς με την ονομασία “Bandiera” στην Ιταλία, ιδιαίτερα σε περιοχές του βορρά που γειτνιάζουν με μεγάλους ορεινούς όγκους (π.χ. Άλπεις),

56 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

όπου το διάστημα της ημέρας με φυσικό φωτισμό είναι πολύ μικρό. Αυτό συμβαίνει γιατί το σύστημα προάγει την έκθεση των δένδρων σε καλύτερο φωτισμό. Πολύ καλή αποδοχή βρίσκει σήμερα και στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία, την Αυστραλία κ.α., σε οπωρώνες δαμασκηνιάς και κερασιάς. Γενικά για το σύστημα Το σύστημα διαμόρφωσης “Drapeau” ή “Bandiera” είναι ένας τύπος παλμέτας όπως προαναφέρθηκε, γι’ αυτό χρειάζεται εγκατάσταση συστήματος στήριξης στον οπωρώνα, αποτελούμενο από κολώνες και 2-3 σύρματα στήριξης ομοιόμορφα κατανεμημένα. Αν και εφαρμόστηκε πρώτα στα γιγαρτόκαρπα, πλέον χρησιμοποιείται κυρίως στα πυρηνόκαρπα και ιδιαίτερα στις

δαμασκηνιές και τις κερασιές, γιατί διαχειρίζεται άριστα το χαρακτηριστικό της έντονης κυριαρχίας της κορυφής στην ανάπτυξή τους. Τα δένδρα φυτεύονται υπό γωνία 30ο-45ο, αναλόγως του υποκειμένου που θα χρησιμοποιηθεί και άρα της προαποφασισμένης απόστασης φύτευσης επί της γραμμής και δένονται στα σύρματα στήριξης έτσι ώστε να αναπτυχθούν κατ’ αυτό τον τρόπο. Σε αυτή τη διαμόρφωση, ο σκελετός του δένδρου αποτελείται από έναν κεντρικό κεκλιμένο άξονα, που φέρει έναν ορισμένο αριθμό κεκλιμένων κλάδων (περίπου κάθε 50-70cm) με κατεύθυνση αντίθετη από εκείνη του κεντρικού άξονα, σχηματίζοντας γωνία με αυτόν γύρω στις 85ο-90ο, οι οποίοι δένονται επίσης στα σύρματα στήριξης (Σχήμα 1).

Σχήμα 1

Χρησιμοποιούμενα υποκείμενα – αποστάσεις φύτευσης – δομικά στοιχεία Στο σύστημα μπορεί να χρησιμοποιηθεί οποιοδήποτε υποκείμενο, αλλά βρήκε καλύτερη συγκριτικά εφαρμογή στα ζωηρής ανάπτυξης έως μέσης ζωηρότητας υποκείμενα, για λόγους μείωσης του αρχικού κόστους εγκατάστασης του οπωρώνα (λιγότερο φυτικό κεφάλαιο) αλλά και επειδή η ανάπτυξη του συστήματος υποστηρίζει τις ποιοτικές και υψηλές στρεμματικές αποδόσεις και με μικρότερη πυκνότητα φύτευσης. Ενδεικτικές αποστάσεις φύτευσης παράδειγμα για την κερασιά είναι οι: 5,0-5,5x4,0-4,5m για χρήση ζωηρής ανάπτυξης υποκειμένων και μικρής πυκνότητας φύτευσης οπωρώνα (έως 50 δένδρα/στρέμμα), καθώς και 4,5-5,5x3,5-4,0m για χρήση μέσης ζωηρότητας υποκειμένων και μέσης πυκνότητας φύτευσης οπωρώνα (50 έως 80 δένδρα/στρέμμα). Το τελικό ύψος των δένδρων από το έδαφος είναι περίπου 2,0-3,5m. Για να βρούμε το τελικό μήκος του κεντρικού κεκλιμένου άξονα (για τους λάτρεις της τελειότητας), μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ενδεικτικά το Πυθαγόρειο θεώρημα α2+β2=γ2 όπου γ είναι ο κεντρικός άξονας, α η απόσταση φύτευσης των δένδρων επί της γραμμής και β το τελικό ύψος των δένδρων από το έδαφος. Έτσι, π.χ. στην περίπτωση χρησιμοποίησης ζωηρού υποκειμένου, με αποστάσεις φύτευσης 4,0m και τελικό ύψος του δένδρου 3,0m, τότε το μήκος του κεκλιμένου άξονα είναι περίπου στα 5,0m (42+32=52 ή 16+9=25 που είναι το 52). Οι κεκλιμένοι δευτερεύοντες άξονες στην αντίθετη φορά από τον κεντρικό οδηγό έχουν μήκος που ξεκινά από το 1,0m στην χαμηλότερης ζωηρότητας διάταξη.

Σχήμα 1: Δομή σχηματισμένου δένδρου σε σύστημα “Drapeau” ή “Bandiera”.

Πλεονεκτήματα – Μειονεκτήματα του συστήματος Πλεονεκτήματα ♦ Η διαμόρφωση των δένδρων σε σύστημα “Drapeau” ή “Bandiera”, επιτρέπει την καλύτερη έκθεση των δένδρων σε φυσικό φωτισμό, γεγονός πολύ θετικό για την καλλιέργεια σε περιοχές που γειτνιάζουν με μεγάλους ορεινούς όγκους που μειώνουν το διάστημα της ημέρας με ηλιακό φως.Η έκθεση όλου του δένδρου σε καλύτερο φωτισμό και ειδικά στο κάτω τμήμα αυτών, πλεονεκτεί από τα σχήματα όγκου αλλά και από

άλλα γραμμικά συστήματα, που δεν ευνοούν την καλή κατανομή του φωτός στα χαμηλά μέρη του δένδρου. Αποφεύγεται έτσι και ένα φαινόμενο που παρατηρείται πολλές φορές στα χαμηλά τμήματα των δένδρων, το λεγόμενο “τυφλό ξύλο”, δηλαδή κλάδοι χωρίς οφθαλμούς και βλάστηση, μιας και ο καλός φωτισμός συμβάλλει στη διατήρηση της ζωηρότητας των κλάδων. Οπωρώνες με βορεινή έκθεση του κεντρικού οδηγού, μπορούν να εκμεταλλευτούν το φυσικό φως ακόμη και σε χαμηλές ηλιακές γωνίες (νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα), εκμεταλλευόμενοι τον ήλιο καθ’ όλη την ημέρα, σε όλη την επιφάνεια των δένδρων. Ο καλός φωτισμός του δένδρου αποτελεί βασική προϋπόθεση για ποιοτική παραγωγή καρπού αλλά και την ομοιόμορφη κατανομή του φορτίου σε όλα τα τμήματα του δένδρου. ♦ Η διαμόρφωση των δένδρων σε σύστημα “Drapeau” ή “Bandiera”, διαχειρίζεται πολύ καλά είδη με αυξημένη τάση της κυριαρχίας

Εικ. 1: “Τείχος καρποφορίας” σε ενήλικο κερασεώνα διαμορφωμένο σε “Bandiera” στην Ιταλία (Πηγή: SL Fruit Service).

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 57

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ

της κορυφής (π.χ. δαμασκηνιά, κερασιά, κ.ά.), αποτρέποντας την ανεξέλεγκτη αύξηση του δένδρου καθ’ ύψος, δημιουργώντας ένα “τείχος καρποφορίας” με πολλές διακλαδώσεις (Σχήμα 1, Εικ. 1). Το φυσικό μέγεθος του δένδρου ωθείται σε πλάγια ανάπτυξη επιφανείας και όχι σε ύψος, με όλα τα προβλήματα που δημιουργούνται. ♦ Η διαμόρφωση των δένδρων σε σύστημα “Drapeau” ή “Bandiera”, δημιουργεί ένα ελκυστικό “τείχος καρποφορίας”, με όλα τα πλεονεκτήματα που απορρέουν, χωρίς να χρειάζεται πυκνή φύτευση με χρήση απαιτητικών σε καλλιεργητικές ενέργειες νάνων υποκειμένων, μειώνοντας δραστικά και το κόστος του φυτικού κεφαλαίου κατά την εγκατάστασή του, ένα σοβαρό έξοδο που απαιτείται στα περισσότερα γραμμικά συστήματα. Φυσικά δεν απαγορεύεται η χρήση νάνων υποκειμένων, πυκνής φύτευσης, τα οποία μπορούν να διαμορφωθούν σε “Drapeau” ή “Bandiera” εξίσου καλά.

58 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

♦ Το σύστημα δημιουργεί πολύ εύκολα διαχειρίσιμα δένδρα, οι καλλιεργητικές εργασίες (ιδιαίτερα η επίπονη εργασία της συγκομιδής) μπορούν να διεκπεραιωθούν αποφεύγοντας τελείως τη χρήση πλατφόρμας μεταβαλλόμενου ύψους ή σκάλας σε μεγάλο βαθμό. ♦ Το σύστημα επιτρέπει τον άριστο φωτισμό και αερισμό όλων των τμημάτων των δένδρων, οπότε ευνοείται η ομοιόμορφα κατανεμημένη σε όλη την επιφάνεια ποιοτική παραγωγή καρπών, με άριστο χρωματισμό, πολύ καλό και ομοιόμορφο μέγεθος και άριστα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά. ♦ Η δομή εγκατάστασης του συστήματος δημιουργεί τις προϋποθέσεις εύκολης εφαρμογής αντιχαλαζικών ή αντιβρόχινων διχτύων, καθώς και διχτυών προστασίας από επιθέσεις πτηνών (ένα συνεχώς διογκούμενο πρόβλημα και στη χώρα μας). Επίσης δημιουργούνται οι προϋποθέσεις όχι μόνο μηχανικής αλλά και ρομποτικής συγκομιδής ή τέλεσης άλλων εργασιών, ένα θέμα που πιθανόν να απασχολήσει αρκετά τη δενδροκομία στο κοντινό μέλλον. Μειονεκτήματα ♦ Όπως όλα τα γραμμικά συστήματα, απαιτούνται κατά την εγκατάστασή του πρόσθετες δαπάνες για την

τοποθέτηση συστήματος στήριξης των δένδρων (κολώνες, σύρματα, επίτωνες, κ.λπ.). ♦ Μέχρι να ολοκληρωθεί η διαμόρφωση των δένδρων σε “Drapeau” ή “Bandiera”, δημιουργούνται αντιδράσεις καθυστέρησης της εισόδου αυτών στην πλήρη παραγωγική διαδικασία, ειδικά σε συνδυασμό με τη χρήση ζωηρής ανάπτυξης υποκειμένων. Έτσι αναμένεται μια πλήρως παραγωγική χρονιά από το τέταρτο με πέμπτο έτος, σε αντιδιαστολή με τη χρήση νάνων υποκειμένων που αρχίζουν να αποδίδουν νωρίτερα. ♦ Κατά τη διάρκεια της διαμόρφωσης των δένδρων, απαιτούνται αυξημένες εργασίες πρόσδεσης των κλάδων στα σύρματα στήριξης, καθώς και πρόσθετες δαπάνες για τεχνικά υλικά πρόσδεσης. Σκέψεις – Προτάσεις Το σύστημα διαμόρφωσης “Drapeau” ή “Bandiera”, αν και εντυπωσιακό, είναι παλιό ως σύλληψη και αποδεδειγμένα λειτουργικό. Στην Ελλάδα δεν έχει δοκιμαστεί ακόμη, αλλά φαίνεται ότι μπορεί να δώσει λύσεις στις ορεινές περιοχές της χώρας μας όπου καλλιεργείται η κερασιά ή η δαμασκηνιά, εκμεταλλευόμενο στο έπακρο τον φυσικό φωτισμό της ημέρας, χωρίς να χρειάζεται να επιβαρύνεται ο παραγωγός από το αυξημένο κόστος της εγκατάστασης που χρειάζεται για μια υπέρπυκνη φύτευση. Προτείνεται η πιλοτική δοκιμή του σε αγροτεμάχια, ιδιαίτερα των ορεινών περιοχών (π.χ. Πάικο, Βόρας, Βέρμιο, Πήλιο, Οίτη, κ.λπ.). Ευχαριστίες Ευχαριστούμε τον καθηγητή Stefano Lugli (SL Fruit Service) για την ανιδιοτελή προσφορά πρωτότυπου φωτογραφικού υλικού του συστήματος από την Ιταλία. n

Προβλήματα με ποικιλίες καρυδιάς

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 59

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΚΕΡΑΣΙΑ

ΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗ ΠΟΙΚΙΛΙΩΝ ΚΕΡΑΣΙΑΣ KORDIA KAI REGINA ΥΠΟ ΥΨΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΘΗΣΗΣ Ο ρόλος των μελισσών στην επίτευξη των τελικών αποδόσεων

Μία μελέτη περίπτωσης σε ελληνικές εδαφοκλιματικές συνθήκες εμπλουτισμένη με βιβλιογραφικές αναφορές, σχετικά με τους παράγοντες που προκάλεσαν ακαρπία στους οπωρώνες κερασιάς το έτος 2024 και τη συμβολή της επικονίασης με μέλισσες, στην επίτευξη των τελικών αποδόσεων. ΔΡ. Σ. ΜΑΡΝΑΣΙΔΗΣ¹, Ε. ΜΟΥΡΑΤΙΔΗΣ (MSC)², Κ. ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ³ & Κ. ΚΑΖΑΝΤΖΗΣ (MSC)⁴ ¹ Γεωπόνος, Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής Περιφερειακής Ενότητας Πέλλας ² Γεωπόνος / Product Manager Timac Agro | ΛΥΔΑ, Άρνισσα ΠΕ Πέλλας. ³ Γεωπόνος (ΤΕ) / Επαγγελματίας Δενδροκόμος, Άρνισσα ΠΕ Πέλλας. ⁴ Γεωπόνος (ΤΕ) Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων Νάουσας, Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων, Γενική Δ/νση Αγροτικής Έρευνας, ΕΛ.Γ.Ο.-ΔΗΜΗΤΡΑ.

ε προηγούμενο άρθρο μας (περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 2/2023) [1], αναλύθηκε η συνεισφορά της επικονίασης με έντομα και της προστασίας των μελισσών και των άγριων επικονιαστών, στη βελτίωση των αποδόσεων των οπωρώνων κερασιάς. Στο παρόν άρθρο, παρουσιάζεται μία μελέτη περίπτωσης που αφορά την ακαρπία δύο πολύ παραγωγικών και δημοφιλών ποικιλιών κερασιάς, την ποικιλία Kordia και την ποικιλία Regina, κάτω από αντίξοες κλιματικές συνθήκες (υψηλές θερμοκρασίες) την περίοδο της άνθησης. Ταυτόχρονα, εξετάζεται η συμβολή της επικονίασης με μέλισσες, στην επίτευξη των τελικών αποδόσεων. Η μελέτη αφορά το έτος 2024 και διεξήχθη σε 10 κερασεώνες της περιοχής της Δημοτικής Ενότητας Βεγορίτιδας του Δήμου Έδεσσας, της Περιφερειακής Ενότητας Πέλλας. Βιβλιογραφική Ανασκόπηση Το πλήθος των παραγόντων που επηρεάζουν την καρπόδεση και την παραγωγή σε διαφορετικές ποικιλίες κερασιών, έχουν εξεταστεί και αναλυθεί στη βιβλιογραφία [2]. Τέτοιοι παράγοντες είναι: ♦ Η ύπαρξη συμβατών ποικιλιών, δεδομένου ότι οι καλλιεργούμενες ποικιλίες κερασιών διαφοροποιούνται όσον αφορά τον τρόπο επικονίασής τους σε αυτογόνιμες, μερικώς αυτογόνιμες και πλήρως αυτόστειρες, ανάλογα με το γενότυπό τους. ♦ Η διαθεσιμότητα και η βιωσιμότητα της γύρης κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας. Η γύρη που δεν έχει την

60 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

Εικ. 1: SEQ Εικόνα \* ARABIC 1. Επικονίαση των ανθέων κερασιάς με μέλισσες.

απαιτούμενη ποιότητα, αποτελεί αιτία καρπόπτωσης σε μεταγενέστερο στάδιο από αυτό της ανθοφορίας. ♦ Ο ρυθμός βλάστησης της γύρης αμέσως μετά την εναπόθεσή της στο στίγμα. ♦ Η ηλικία του θηλυκού άνθους τη στιγμή της βλάστησης της γύρης. ♦ Η ύπαρξη φορέων μεταφοράς της γύρης, όπως είναι οι μέλισσες, καθώς η κερασιά δεν επικονιάζεται με τον άνεμο (Εικ. 1). ♦ Η δεκτικότητα του στίγματος του ύπερου.

♦ Η μακροζωία των ωαρίων που παράγονται στην ωοθήκη του άνθους. ♦ Οι κλιματικές συνθήκες κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας, καθώς αρνητικές επιπτώσεις προκαλούνται όχι μόνο από τις χαμηλές αλλά και από τις υψηλές θερμοκρασίες (Εικ. 2). ♦ Η καλλιεργούμενη ποικιλία και ο τύπος του υποκείμενου, καθώς η ποσότητα και η ποιότητα-βιωσιμότητα των γυρεόκοκκων εξαρτώνται από την ποικιλία και το υποκείμενο και η ευαισθησία της κάθε ποικιλίας στον παγετό είναι διαφορετική.

Εικ. 2: SEQ Εικόνα \* ARABIC 2. Ζημιές στα άνθη της κερασιάς, λόγω χαμηλών θερμοκρασιών (Σ. Μουρατίδης).

Ο ρόλος της θερμοκρασίας ήταν καταλυτικός, στη χρονική διάρκεια των διαφόρων σταδίων. Στους 10 °C τα στίγματα ήταν ικανά να προσκολλήσουν τη γύρη για έως και 10 ημέρες μετά την έναρξη της άνθησης. Η ικανότητα πρόσφυσης των γυρεόκοκκων στο στίγμα, μειώνονταν: – 2 ημέρες μετά την έναρξη της άνθησης στους 30 °C, – 3 ημέρες μετά την έναρξη της άνθησης στους 20 °C Αξιοσημείωτο επίσης γεγονός είναι ότι οι γυρεόκοκκοι των “αρσενικών” ανθέων βλάσταναν και αναπτύσσονταν σε ποσοστό: – 100% όταν η ατμοσφαιρική θερμοκρασία βρίσκονταν στους 10 °C, – 90% όταν η ατμοσφαιρική θερμοκρασία βρίσκονταν στους 20 °C – 27% όταν ατμοσφαιρική θερμοκρασία βρίσκονταν στους 30 °C. Πειράματα [6], έδειξαν ότι η περίοδος αποτελεσματικής επικονίασης της ποικιλίας “Regina” διαρκεί περίπου 5-6 ημέρες και εξαρτάται σημαντικά από την ατμοσφαιρική θερμοκρασία. Αύξηση της μέσης θερμοκρασίας από 1,4 έως 3 °C κατά της άνθησης επιταχύνει τον ρυθμό ανάπτυξης των γυρεοσωλήνων αλλά ταυτόχρονα μειώνει τον αριθμό των αναπτυσσόμενων γυρεοσωλήνων κατά μήκος του στύλου και επιταχύνει τον εκφυλισμό των ωοθηκών, γεγονός που επιδρά αρνητικά στη καρπόδεση [7]. Η επικονίαση της κερασιάς χωρίς επίσκεψη εντόμων, είναι δυνατή μόνο με παθητική αυτό-γονιμοποίηση [8-9]. Ακόμα όμως και σε αυτή την περίπτωση των αυ-

Υψηλές θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια της άνθησης, μειώνουν τον αριθμό των γυρεοσωλήνων που αναπτύσσονται κατά μήκος του στύλου και επιταχύνουν τον εκφυλισμό των ωοθηκών, προκαλώντας με μεγάλη πιθανότητα ακαρπία και μειωμένη απόδοση. Θερμοκρασίες μεταξύ 27 και 30 °C, βρέθηκαν να περιορίζουν την υποδεκτικότητα του στίγματος και να μειώνουν την περίοδο επικονίασης. Το στίγμα μπορεί να δεχτεί τη γύρη για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Το στίγμα δέχεται την γύρη [3-4]: – Για 5 μέρες στους 10°C. – Για 2 μέρες στους 20°C. – Για 1 μέρα στους 30°C. Ερευνητική εργασία[5] που έγινε στις ποικιλίες “Summit” και “Sunburst”, έδειξε ότι η δεκτικότητα του στίγματος του άνθους, μειώνεται σε τρία διαδοχικά στάδια: 1ο στάδιο: Αρχικά, τα “θηλυκά” άνθη δεν υποστηρίζουν την ανάπτυξη των γυρεοσωλήνων. 2ο στάδιο: Τα άνθη δεν υποστηρίζουν τη βλάστηση των γυρεόκοκκων. 3ο στάδιο: Χάνεται η δυνατότητα προσκόλλησης των γυρεόκοκκων στο στίγμα.

τογόνιμων ποικιλιών, υψηλότερα μέσα ποσοστά καρπόδεσης καταγράφηκαν στην επικονίαση με μέλισσες και στην ανοιχτή επικονίαση, σε σχέση με τα απομονωμένα δέντρα (Ανοιχτή επικονίαση: 50,10%, εγκλωβισμένα δέντρα με μέλισσες: 38,90%, απομονωμένα δέντρα: 24,8%), γεγονός που οφείλεται στη συνεισφορά των εντόμων στην επικονίαση των αυτογόνιμων ποικιλιών κερασιάς [2]. Πρόσφατη έρευνα που αφορά την επικονίαση της κερασιάς, καταδεικνύει ότι οι κοινές μέλισσες σε συνδυασμό με είδη μοναχικών μελισσών του γένους Osmia, της οικογένειας Megachilidae, δρώντας συνεργιστικά, ενισχύουν σημαντικά την καρπόδεση και την απόδοση των κερασιών [10]. Μελέτη περίπτωσης. Μελετώμενοι αγροί και ποικιλίες Κατόπιν των ιδιαίτερα μειωμένων αποδόσεων που παρουσιάστηκαν το έτος 2024 σε κερασεώνες της Δημοτικής Ενότητας Βεγορίτιδας του Δήμου Έδεσσας της Περιφερειακής Ενότητας Πέλλας, συλλέχθηκαν δεδομένα από 10 αγρούς (Πίνακας 1), με στόχο την εξαγωγή συμπερασμάτων που αφορούν τις τελικές αποδόσεις ανά δέντρο δύο πολύ παραγωγικών και δημοφιλών ποικιλιών κερασιάς (ποικιλία Kordia και ποικιλία Regina). Όλα τα δεδομένα που παρουσιάζονται σε αυτή την εργασία, ελήφθησαν από την ερευνητική ομάδα, σε συνεργασία με τους συμμετέχοντες παραγωγούς. Στον Πίνακα 1, περιέχονται η έκταση, οι ποικιλίες, ο αριθμός των δέντρων της κάθε ποικιλίας, ο αριθμός μελισσιών επικονίασης και η θέση τοποθέτησης των μελισσιών (εντός ή εκτός αλλά πλησίον των αγρών) της μελέτης περίπτωσης. Στον 8ο κερασεώνα, ο οποίος περιείχε

Πίνακας 1: Μελετώμενοι Οπωρώνες Κερασιάς έτους 2024. Áãñüò 1

Áãñüò 2

Áãñüò 3

Áãñüò 4

Áãñüò 5

Áãñüò 6

Áãñüò 7

Áãñüò 8

Áãñüò 9

Áãñüò 10

¸êôáóç (óôñ.)

1ç Ðïéêéëßá

Kordia

Çëéêßá (Ýôç)

Áñéèìüò äÝíôñùí

1200

800

600

800

530

300

1.050

270

560

375

2ç Ðïéêéëßá

Regina

Çëéêßá (Ýôç)

Áñéèìüò äÝíôñùí

1200

800

600

800

530

300

1.050

270

560

375

50 (åêôüò áãñïý)

3ç Ðïéêéëßá

Germersdorfer

Ferrovia

Çëéêßá (Ýôç)

Áñéèìüò äÝíôñùí

600

530

270

Áñéèìüò ìåëéóóéþí åðéêïíßáóçò (êõøÝëåò)

7 (åíôüò áãñïý)

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 61

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΚΕΡΑΣΙΑ

3α

810 δέντρα φυτεμένα σε σχήμα μονόκλωνο με ποικιλίες Kordia (270 δέντρα), Regina (270 δέντρα) και Ferrovia (270 δέντρα), τα μελίσσια επικονίασης ανήκαν σε μέλος της συγγραφικής ομάδας και τοποθετήθηκαν εντός του αγρού, σε ειδική κατασκευή βασισμένη σε παλιά πλατφόρμα, προσαρμοσμένη για την προστασία τους από τις αρκούδες, οι οποίες την περίοδο της άνοιξης αναζητούν το μέλι για να καλύψουν μέρος του σιτηρεσίου τους (Εικ. 3α και 3β). Η κατασκευή αυτή χρησιμοποιείται από τον παραγωγό χωρίς προβλήματα την τελευταία τριετία, λόγω της έλλειψης δυνατότητας ηλεκτροφόρας περίφραξης εντός του αγρού. Κλιματικές συνθήκες την περίοδο της άνθησης Η ανθοφορία των μελετηθέντων ποικιλιών πραγματοποιήθηκε μεταξύ 07/04/2024 (έναρξη) και 21/04/2024 (ολοκλήρωση) και διήρκησε 15 ημέρες. Τα κλιματολογικά δεδομένα του μηνός Απριλίου 2024, καταγράφηκαν από το μετεωρολογικό σταθμό της εταιρίας «ΑΓΡΟΛΥΣΙΣ ΙΚΕ» και παρουσιάζονται στον επόμενο Πίνακα 2: Από τους Πίνακες 1 και 2, συμπεραίνουμε ότι κατά την άνθηση των ποικιλιών Kordia και Regina, επικρατούσαν οι παρακάτω συνθήκες:

62 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

3β

Την περίοδο άνθησης, η ελάχιστη θερμοκρασία ημέρας ήταν 15,03 °C (21/04/2024) και η μέγιστη θερμοκρασία ημέρας ήταν 30,48 °C (ημέρα της 15/04/2024). Για τις 15 ημέρες της ανθοφορίας: ♦ 1 Ημέρα είχε μέγιστη θερμοκρασία ημέρας ίση 15,03 °C (τελευταία ημέρα της ανθοφορίας: 21/04/2024). ♦ 3 Ημέρες είχαν μέγιστη θερμοκρασία ημέρας μεταξύ 15,03 °C και 20,18°C (προς το τέλος της ανθοφορίας, στις 18/4/2024, 19/4/2024 και 20/4/2024). ♦ 4 Ημέρες είχαν μέγιστη θερμοκρασία ημέρας μεταξύ 20,18 °C και 25,33°C (στην έναρξη και στην πλήρη ανθοφορία, στις 08,11,16 και 17/04/2024). ♦ 7 Ημέρες είχαν μέγιστη θερμοκρασία ημέρας μεγαλύτερη από 25,33 °C (στην έναρξη και στην πλήρη ανθοφορία, στις 07,09,10,12,13,14 και 15/04/2024). Την περίοδο άνθησης, η ελάχιστη σχετική υγρασία ημέρας κυμάνθηκε μεταξύ 11,63% (09/04/2024) και 51,96% (τελευταία ημέρα της ανθοφορίας 21/04/2024). Σημειώθηκαν βροχοπτώσεις, κυρίως τις τελευταίες 6 ημέρες της

Εικ. 3α, 3β: Εικόνες SEQ Εικόνα \* ARABIC 3A & 3B. Ιδιοκατασκευή προστασίας μελισσιών επικονίασης από τις αρκούδες με τη χρήση παλαιάς πλατφόρμας (Α) και μελίσσια επικονίασης (Β) [Κ. Λαζαρίδης].

ανθοφορίας από 17/04 μέχρι και 21/04: 7,6 mm, 0,0 mm, 5,4 mm, 0,2 mm, 14,4 mm. Για τις 15 ημέρες της ανθοφορίας: ♦ 1 Ημέρα είχε ελάχιστη σχετική υγρασία ημέρας ίση 11,63% (Τρίτη ημέρα της ανθοφορίας: 09/04/2024). ♦ 6 Ημέρες είχαν ελάχιστη σχετική υγρασία ημέρας μεταξύ 11,63 και 25,07% (την 1η ημέρα και στην πλήρη ανθοφορία 07/4/2024, 11,12,13,14 και 15/4/2024). ♦ 5 Ημέρες είχαν ελάχιστη σχετική υγρασία ημέρας μεταξύ 25,07 % και 38,51 % (μέσα στις τελευταίες 6 ημέρες της ανθοφορίας, λόγω βροχοπτώσεων). ♦ 3 Ημέρες είχαν ελάχιστη σχετική υγρασία ημέρας μεγαλύτερη από 38,51 % (μέσα στις τελευταίες 5 ημέρες της ανθοφορίας, λόγω βροχοπτώσεων).

Πίνακας 2: Δεδομένα μετεωρολογικού σταθμού Βεγορίτιδας. Çìåñïìçíßá 01/04/2024

èåñìïêñáóßá áÝñá [°C]

Ó÷åôéêÞ õãñáóßá [%]

Êáôáêñçìíßóìáôá [mm]

ÌÝóç ôéìÞ

ìÝãéóôï

åëÜ÷éóôï

ÌÝóç ôéìÞ

ìÝãéóôï

åëÜ÷éóôï

sum

14,84

28,2

4,97

63,65

100

9,59

02/04/2024

16,3

23,7

7,39

41,94

95,45

13,93

03/04/2024

13,74

21,39

4,02

31,09

58,56

04/04/2024

13,4

23,75

2,21

45,17

88,63

12,87

05/04/2024

13,65

25,79

2,39

48,85

89,48

15,55

06/04/2024

14,71

26,46

4,13

54,05

91,26

14,57

07/04/2024

14,34

26,18

6,5

64,46

93,45

23,44

0,2

08/04/2024

13,4

22,34

3,43

68,22

100

30,52

09/04/2024

13,41

26,5

2,29

64,37

100

11,63

10/04/2024

14,53

25,42

3,87

62,91

100

27,35

11/04/2024

15,48

25,2

4,9

56,39

100

20,79

12/04/2024

14,78

25,82

4,04

61,22

100

21,58

13/04/2024

16,31

27,46

6,1

64,26

100

23,52

0,2

14/04/2024

17,87

28,54

7,57

57,78

99,52

19,55

15/04/2024

17,03

30,48

6,35

67,37

100

19,09

16/04/2024

16,34

10,21

72,63

98,72

27,11

17/04/2024

15,79

22,21

10,32

74,83

100

47,82

7,6

18/04/2024

11,83

16,92

7,94

55,83

100

26,29

19/04/2024

8,63

16,07

3,26

79,15

100

39,26

5,4

20/04/2024

11,57

19,09

6,38

69,45

100

29,39

0,2

21/04/2024

7,68

15,03

3,13

90,03

100

51,96

14,4

22/04/2024

7,65

15,53

1,34

84,27

100

46,89

0,6

23/04/2024

9,97

11,98

8,26

97,12

100

79,92

19,2

24/04/2024

14,82

22,14

9,46

68,18

99,98

26,25

0,8

25/04/2024

10,95

16,69

6,08

73,79

100

36,96

0,4

26/04/2024

11,56

20,59

2,26

55,15

92,79

20,9

27/04/2024

12,85

21,84

4,82

66,71

100

25,05

28/04/2024

13,55

24,6

3,58

68,36

100

26,46

29/04/2024

14,5

23,91

5,28

70,77

100

30/04/2024

14,82

24,91

5,29

69,84

100

33,12

Πίνακας 3: Αποδόσεις των μελετώμενων ποικιλιών. Áðüäïóç (kg/äÝíôñï)

Á/Á

Ðïéêéëßåò

Kordia

Regina

Áãñüò 1

Kordia + Regina

0,94

1,25

Áãñüò 2

Kordia + Regina

1,06

1,375

Áãñüò 3

Kordia + Regina + Germersdorfer

1,5

1,67

Áãñüò 4

Kordia + Regina

0,93

1,56

Áãñüò 5

Kordia + Regina + Ferrovia

0,85

1,13

Áãñüò 6

Kordia + Regina

2,5

3,5

Áãñüò 7

Kordia + Regina

1,24

1,9

Áãñüò 8

Kordia + Regina + Ferrovia

9,15

11,11

Áãñüò 9

Kordia + Regina

10,71

13,4

Áãñüò 10

Kordia + Regina

11,2

Τελικές αποδόσεις & σχόλια Η μέση απόδοση της ποικιλίας Kordia ήταν 3,7 kg/δέντρο, η ελάχιστη 0,85 kg/ δέντρο και η μέγιστη 10,71 kg/δέντρο. Η μέση απόδοση της ποικιλίας Regina ήταν 4,8 kg/δέντρο, η ελάχιστη 1,13 kg/ δέντρο και η μέγιστη 13,40 kg/δέντρο. Σύμφωνα με όσα παρουσιάστηκαν στη βιβλιογραφική ανασκόπηση, οι υψηλές ημερήσιες θερμοκρασίες μεταξύ 20,18 °C και 30,48 °C που επικράτησαν την κρίσιμη περίοδο της πλήρους άνθησης (περίπου 8 ημέρες), προκάλεσαν τις παρακάτω αρνητικές επιπτώσεις οι οποίες προκάλεσαν ακαρπία στους 7 από τους 10 μελετώμενους οπωρώνες (Πίνακας 3, αγροί 1-7): ♦ Επιτάχυναν τον ρυθμό ανάπτυξης των γυρεοσωλήνων και τον εκφυλισμό των ωοθηκών και ταυτόχρονα μείωσαν τον αριθμό των 08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 63

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΚΕΡΑΣΙΑ 4α

4β

αναπτυσσόμενων γυρεοσωλήνων κατά μήκος του στύλου. ♦ Περιόρισαν το χρόνο υποδεκτικότητας του στίγματος του άνθους, σε περίπου 1-2 ημέρες. ♦ Μείωσαν την ικανότητα πρόσφυσης των γυρεόκοκκων στο στίγμα. ♦ Μείωσαν τη βλαστική ικανότητα γυρεόκοκκων, σε ποσοστό μεταξύ 27% και 90%, ανάλογα με το ύψος της θερμοκρασίας. Οι αποδόσεις διαφοροποιούνταν σε πολύ μεγάλο βαθμό, μεταξύ των 3 αγρών στους οποίους χρησιμοποιήθηκαν μελίσσια και των 7 αγρών που δεν χρησιμοποιήθηκαν μελίσσια, ανεξάρτητα του συνδυασμού ποικιλίας- υποκειμένου. Σύμφωνα με τον Πίνακα 4, η μέση απόδοση των δέντρων που δεν επικονιάστηκαν με μέλισσες, ήταν 1,29 kg/δέντρο και 1,77 kg/δέντρο για τις ποικιλίες Kordia και Regina αντίστοιχα. Η μέση απόδοση των δέντρων που επικονιάστηκαν με μέλισσες, ήταν 9,29 kg/ δέντρο και 11,9 kg/δέντρο για τις ποικιλίες Kordia και Regina αντίστοιχα.

Ακόμα,στην περίπτωση που μικρός αριθμός μελισσιών (7 μελίσσια) τοποθετήθηκαν εντός του κερασεώνα (8ος αγρός, Πίνακες 1 και 3), η απόδοση δεν διέφερε σημαντικά από την περίπτωση που μεγάλος αριθμός μελισσιών (50) τοποθετήθηκαν εξωτερικά των κερασεώνων (αγροί 9 και 10, Πίνακες 1 και 3). Συμπεράσματα-προτάσεις Από όσα παρουσιάστηκαν στην παρούσα μελέτη περίπτωσης, προκύπτουν τα επόμενα συμπεράσματα: ♦ Οι υψηλές θερμοκρασίες την περίοδο της άνθησης των ποικιλιών Kordia και Regina, οδηγούν σε μείωση των τελικών αποδόσεων, σε βαθμό που μπορεί να προκληθεί ακαρπία. ♦ Για να μετριαστούν οι δυσμενείς επιπτώσεις των υψηλών θερμοκρασιών, η μεταφορά της γύρης πρέπει να πραγματοποιηθεί με επιτυχία σε 1-2 ημέρες, διάστημα στο οποίο το στίγμα του άνθους θα είναι υποδεκτικό, οι γυρεόκοκκοι θα έχουν υψηλή βλαστική ικανότητα και υψηλή ικανότητα πρόσφυσης στο στίγμα.

Πίνακας 4: Σύγκριση αποδόσεων μεταξύ αγρών χωρίς μελίσσια και αγρών που επικονιάστηκαν με μελίσσια. Ðïéê. KORDIA ÐáñáãùãÞ (kg/äÝíôñï)

Ðïéê. REGINA ÐáñáãùãÞ (kg/ äÝíôñï)

ÌÝóïò üñïò

1,29

1,77

Áñ. áãñþí

ÔõðéêÞ áðüêëéóç

0,58

0,8

ÌÝóïò üñïò

9,29

11,9

Áñ. áãñþí

ÔõðéêÞ áðüêëéóç

1,36

1,3

Åðéêïíßáóç ìå ìÝëéóóåò

¼÷é

Íáé

64 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

Εικ. 4α, 4β: Εικόνες SEQ Εικόνα \* ARABIC 4A & 4B. Δέντρα της ποικιλίας Regina που επικονιάστηκαν με μελίσσια-αγρός 8 (Α) και αγρός 9 (Β), σε περιοχή με έντονη ακαρπία το έτος 2024 [Σ. Μαρνασίδης].

♦ Οι μέλισσες είναι εμπορικοί επικονιαστές οι οποίοι συμβάλλουν καθοριστικά στην διασφάλιση των τελικών αποδόσεων, ακόμα και κάτω από υψηλές θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια της άνθησης. Συστάσεις για την τοποθέτηση και την προστασία των μελισσιών στους κερασεώνες Ο αριθμός των κυψελών με μέλισσες που συστήνεται για επικονίαση στους εμπορικούς οπωρώνες κερασιάς είναι 2 έως και 5 κυψέλες ανά 10 στρέμματα, ενώ μπορούν να τοποθετούνται και παραπάνω εάν τα μελίσσια έχουν μικρούς πληθυσμούς. Τα μελίσσια θα πρέπει να τοποθετούνται στον κερασεώνα, αμέσως μετά το άνοιγμα των πρώτων ανθέων [1]. Σε περίπτωση παροχής αμειβόμενων υπηρεσιών επικονίασης, προτιμώνται πολυπληθή μελίσσια, με όσο το δυνατόν περισσότερα πλαίσια με γόνο. Κατά την εφαρμογή γεωργικών φαρμάκων, ο κερασοπαραγωγός πρέπει να αποφεύγει τις ώρες που πετούν οι μέλισσες στα άνθη και να χρησιμοποιεί σκευάσματα που δεν έχουν μελισσοτοξική δράση. Πριν την εφαρμογή πρέπει να ενημερώνεται ο ιδιοκτήτης των μελισσιών και ο γεωπόνος-προμηθευτής των γεωργικών φαρμάκων και ο γεωργός ακολουθεί τις συμβουλές του και τις οδηγίες της ετικέτας των γεωργικών φαρμάκων. Η σχετική βιβλιογραφία βρίσκεται στη διεύθυνση : bibliography.agrotypos.gr, έτος 2024, τεύχος 8. n

ΑΜΥΓΔΑΛΙΑ | ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ

ΣΥΝΕΧΙΖΟΝΤΑΙ ΤΑ ΔΕΙΝΑ ΣΤΑ ΔΕΝΤΡΑ

Έχουμε πολλά να μάθουμε από τις πλημμύρες του 2023 στη Θεσσαλία Στα δέντρα, εφόσον ζημιωθεί ο φλοιός του κορμού δεν επισκευάζεται.Το δέντρο με μεγάλη ζημιά στον φλοιό του κορμού θα είναι πάντα καχεκτικό και με ελάχιστη παραγωγή, αν δεν νεκρωθεί. Δημιουργώ από τη φύτευση και το κατάλληλο κλάδεμα, δέντρο που εύκολα μπορεί να δονηθεί και να συλλεχθούν οι καρποί σε μεγάλο ποσοστό με μια δόνηση. 1

ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΑΝΟΣ Καθηγητής Δενδροκομίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

σο ζούμε, μαθαίνουμε. Τον περασμένο Νοέμβριο συγκομίσαμε τις ελιές με τον ίδιο τρόπο όπως κάθε χρόνο τα τελευταία χρόνια: με φερόμενους μικρούς δονητές κλάδων. Παρατηρήσαμε ότι σε πολλά κλαδιά που δονήθηκαν αποκολλήθηκε ο φλοιός. Αυτά τα κλαδιά έπρεπε να αφαιρεθούν με το κλάδεμα αργά τον χειμώνα, δεν είχαν ελπίδα να είναι παραγωγικά από την επόμενη άνοιξη, καθώς ο φλοιός τους δεν μπορούσε να επουλωθεί και θα ήταν πάντα αδύναμοι. Σταδιακά τους τελευταίους μήνες σε αμυγδαλεώνες που δονούνται οι κορμοί τους για τη συλλογή των καρπών παρατηρήθηκε ότι υπήρχε αποκόλληση του φλοιού στον κορμό των δέντρων στο σημείο πρόσφυσης του δονητή σε μεγάλο βαθμό. Συγκεκριμένα, ο φλοιός του κορμού σε μεγάλο τμήμα της περιφέρειας αλλά και σε ύψος είχε ζημιωθεί και νεκρωθεί/αποκολληθεί. Ζημιά στον κορμό παρατηρήθηκε σε μεγάλο αριθμό δέντρων, ενώ πολλοί καλλιεργητές ούτε καν το γνωρίζουν ή τις συνέπειες αυτής της ζημιάς. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο φλοιός των δέντρων μετακινεί θρεπτικά (κύρια υδατάνθρακες κατά τη βλαστική περίοδο, υδατάνθρακες και ανόργανα προς το τέλος Αυγούστου και μετά μέχρι τη φυλλόπτωση) αφενός για την τροφοδοσία των ριζών με την απαραίτητη ενέργεια για να αναπτύσσονται και λειτουργούν όλη τη βλαστική περίοδο και αφετέρου για να αποθηκεύσουν και προσφέρουν μέσω των αγγείων την επόμενη άνοιξη ανόργανα θρεπτικά και υδατάνθρακες στην άνθηση, αρχική ανάπτυξη των καρπιδίων και των βλαστών. Τα δέντρα που είχαν ζημιωμένους φλοιούς κορμού είχαν πολύ καχεκτική βλάστηση και όψη. Προφανώς, χωρίς την υποστήριξη από τον φλοιό με θρεπτικά την καλλιεργητική περίοδο, οι ρίζες

Εικ. 1: Φαίνεται δέντρο αμυγδαλιάς με εκτεθειμένες τις ρίζες του από τη διάβρωση από την πλημμύρα σε ελαφρά επικλινές έδαφος με ζημιά από αγροβακτήριο στη βάση του κορμού και εκτεταμένη ζημιά στον φλοιό του κορμού από τη δόνηση (Γ. Νάνος). Εικ. 2: Κορμός δέντρου αμυγδαλιάς ζημιωμένος σε έντονο ποσοστό του φλοιού περιμετρικά του κορμού. Ο φλοιός έχει νεκρωθεί και αποκολληθεί μόνιμα ( Γ. Νάνος).

δεν λειτουργούσαν ικανοποιητικά. Είναι γνωστό ότι ακόμα και με νεαρά δέντρα, αν ζημιωθεί ο φλοιός του κορμού, δεν επισκευάζεται από το φυτό και αυτό θα παραμείνει καχεκτικό και μη παραγωγικό για όλη του τη ζωή. Δυστυχώς, τα ανωτέρω δέντρα αμυγδαλιάς δεν πρόκειται ποτέ να επισκευάσουν τις ζημιές στους κορμούς τους και ένα τμήμα των ριζών δεν θα τροφοδοτείται ποτέ από τα φύλλα με τροφή για να λειτουργήσει σωστά. Δεν υπάρχει μηχανισμός στα δέντρα που να διακλαδώνει τον εναπομείναντα φλοιό με τις υπόλοιπες ρίζες. Δεν ήταν κάτι που είχαμε ξαναδεί. Φυσικά, πολλές φορές με δόνηση είχε πληγωθεί έντονα ο φλοιός των δέντρων και από εκεί εισήλθαν ασθένειες και έντομα. Αλλά ήταν περιστασιακό το πρόβλημα. τώρα, προφανώς λόγω την ιδιαίτερα έντονης βροχόπτωσης σε συνδυασμό με τις σχετικά υψηλές θερμοκρασίες που ακολούθησαν όλο το φθινόπωρο (και όχι μόνο) το κάμβιο μεταξύ ξύλου

και φλοιού (είναι αυτή η υγρασία που αισθάνεται κάποιος μεταξύ ξύλου και φλοιού) συνέχισε την έντονη λειτουργία του με αποτέλεσμα να αποκολλάται εύκολα ο φλοιός του κορμού. Δεν θεωρώ ότι φταίει ο χειριστής του δονητή, γιατί αυτό το άτομο έχει εμπειρία σε αυτή την τεχνική. Είναι προφανές ότι είχαμε άλλη μια αρνητική επίδραση της πλημμύρας. Εδώ μόνο να τονίσω ότι για τη σωστή δόνηση (άμεση πτώση των καρπών με ελάχιστη δύναμη από τον δονητή) πρέπει: ο κορμός να είναι ψηλός, η καρποφορία να βρίσκεται κοντά στους βραχίονες (για να μεταφερθεί άμεσα η κίνηση από τον δονητή στους καρπούς) και, πολύ σημαντικό, οι καρποί να βρίσκονται στην κατάλληλη ωριμότητα για κάθε ποικιλία. Σαν επίλογο, θεωρώ ότι τα έντονα ζημιωμένα δέντρα δεν έχουν καμιά ελπίδα επαναφοράς και συνετό θα ήταν να απομακρυνθούν από το χωράφι με εγκατάσταση νέας καλλιέργειας. n 08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 65

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ | ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ aWISH

ΤΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ aWISH Επιδιώκοντας τη βελτίωση της ευζωίας των ζώων στην παραγωγή κρέατος

Το ερευνητικό έργο aWISH (Δείκτες ευζωίας ζώων στο σφαγείο) είναι ένα τετραετές έργο που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα Horizon Europe, το οποίο ξεκίνησε το 2022 και θα ολοκληρωθεί το 2026. Ο κύριος στόχος του ερευνητικού έργου aWISH και των 28 εταίρων του, οι οποίοι εκπροσωπούν 11 ευρωπαϊκές χώρες, είναι η ανάπτυξη και παροχή της δυνατότητας αξιολόγησης και βελτίωσης της ευζωίας των ζώων που παράγουν κρέας, σε όλη την Ευρώπη.

κύριος στόχος του έργου aWISH θα επιτευχθεί μέσω της αυτοματοποιημένης παρακολούθησης των δεικτών ευζωίας των ζώων στο σφαγείο και μέσω της παροχής ανατροφοδότησης και συμβουλών για τις βέλτιστες πρακτικές σε εκείνους που είναι υπεύθυνοι για τα διάφορα στάδια της παραγωγής. Στην καρδιά αυτού του έργου βρίσκονται έξι πιλοτικές περιπτώσεις από την αλυσίδα παραγωγής χοιρινού κρέατος και κοτόπουλου, οι οποίες θα αναπτύξουν και θα δοκιμάσουν νέες τεχνολογίες παρακολούθησης της ευζωίας των ζώων, συλλέγοντας τα αντίστοιχα δεδομένα για μεταγενέστερη ανάλυση και ανάπτυξη ενός εργαλείου ανατροφοδότησης. Μέχρι το τέλος του έργου, θα παρουσιαστεί ένας κατάλογος δεικτών ευζωίας των ζώων, ο οποίος θα διαμοιραστεί με όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς του τομέα, ενώ θα αναπτυχθούν και οδηγοί καλών πρακτικών, προκειμένου να ενθαρρυνθούν και να υποστηριχθούν οι παραγωγοί να χρησιμοποιήσουν τα ανεπτυγμένα εργαλεία και, κατά συνέπεια, να βελτιώσουν την ευζωία των ζώων σε όλη την Ευρώπη – το οποίο συνιστά έναν από τους κύριους πυλώνες της ίδρυσης αυτού του έργου. Συντονιζόμενο από το EV ILVO, από το Βέλγιο, το έργο απευθύνεται στη βιομηχανία χοιρινού και κοτόπουλου, καθώς πρόκειται για τα πιο πολυάριθμα είδη στην ΕΕ και, δυστυχώς, εξακολουθούν να παρουσιάζουν μεγάλα προβλήματα ευζωίας κατά τη διάρκεια όλων των σταδίων της παραγωγής. Επιπλέον, παρουσιάζουν σύντομη περίοδο εκτροφής, γεγονός που καθιστά δυνατή τόσο

66 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

την παρακολούθησή τους σε περιορισμένο χρονικό διάστημα όσο και την ταχύτερη εφαρμογή διορθωτικών μέτρων. Ωστόσο, στο μέλλον θα είναι δυνατή η επέκταση και προσαρμογή των αποτελεσμάτων και σε άλλα είδη, καθώς οι χοίροι και τα κοτόπουλα έχουν πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά.

Στην Ελλάδα, η εταιρία Ubitech, ένας εκ των εταίρων της κοινοπραξίας του ερευνητικού έργου, ηγούνται της ανάπτυξης της κεντρικής πλατφόρμας δεδομένων του έργου, καθώς και της διαδικτυακής εφαρμογής και των σχετικών διεπαφών των χρηστών, οι οποίες είναι προσαρμοσμένες στις ανάγκες

των διακριτών ενδιαφερόμενων φορέων / χρηστών. Στο πλαίσιο αυτό, η εταιρεία προχώρησε σε μια ολιστική ανάλυση απαιτήσεων, προκειμένου να εντοπίσει τα χαρακτηριστικά των συλλεγόμενων δεδομένων, να ανακαλύψει τα απαραίτητα χαρακτηριστικά και λειτουργίες της πλατφόρμας, καθώς και να εντοπίσει τις ανάγκες των ενδιαφερομένων φορέων όσων αφορά στην απεικόνιση των δεδομένων της πλατφόρμας. Η εταιρεία ανέλαβε επίσης όλες τις δραστηριότητες ανάπτυξης και εγκατάστασης της πλατφόρμας δεδομένων, οι οποία περιλαμβάνει: i) την υλοποίηση όλων των υποσυστημάτων αυτής, ii) το σχεδιασμό και την υλοποίηση των Διεπαφών των Χρηστών και την αλληλεπίδραση αυτών με τα υποσυστήματα της πλατφόρμας, και iii) την εγκατάσταση και διαχείριση της Λίμνης Δεδομένων, η οποία θα αναλάβει την επεξεργασία και διαχείριση του κύκλου ζωής όλων των δεδομένων που διαχειρίζεται το έργο aWISH. Σχεδόν δύο χρόνια έχουν περάσει από την έναρξη του έργου και μετά από ενδελεχή έρευνα, αναπτύχθηκαν δύο λίστες δεικτών ευζωίας των ζώων, καθώς και οι τεχνολογίες που είναι σε θέση να μετρήσουν κάθε έναν από αυτούς τους δείκτες, τόσο για τους χοίρους όσο και για τα κοτόπουλα. Το έργο έχει ως τώρα υλοποιήσει επιτυχώς 15 νέες τεχνολογίες σε έξι περιφερειακές πιλοτικές αλυσίδες παραγωγής χοιρινού και κοτόπουλου στην Ευρώπη, με αποτέλεσμα 24 συνολικά νέες εγκαταστάσεις. Οι πρώτοι δύο πιλοτικοί σταθμοί βρίσκονται στην Ολλανδία και στην Ισπανία και εστιάζουν στους χοίρους. Στις εγκαταστάσεις του Πιλότου 1 εγκαταστάθηκε επιτυχώς η τεχνολογία PigInspector (από τον εταίρο CLK), η οποία παρακολουθεί τραυματισμούς αυτιών, ουρών και δέρματος, και το μήκος της ουράς στα σφάγια, καθώς και οι αισθητήρες STREMODO (από τον εταίρο FBN), οι οποίοι εντοπίζουν την ένταση της φωνής του στρες κατά την εκφόρτωση και παραμονή των ζώων, ενώ πραγματοποιήθηκε και δειγματοληψία πλάσματος αίματος για την ανάλυση δεικτών στρες (από τον εταίρο FBN). Στις εγκαταστάσεις του Πιλότου 2 εγκαταστάθηκαν οι τεχνολογίες Enviro-, Weight- και Lesion-Detect (από τον εταίρο InnoTech Vision) για την παρακολούθηση του κλίματος στον αχυρώνα (θερμοκρασία, σχετική υγρασία, συγκεντρώσεις αμμωνίας, CO2 και σκόνης), το βάρος των ζώων στον αχυρώνα και τις βλάβες στους πνεύμονες και το ήπαρ στη σφαγή, αντίστοιχα. Μετά την εγκατάσταση της τεχνολογίας σε αυτόν τον πιλότο, μια αναπνευστική ασθένεια ανιχνεύθηκε ήδη στην πρώτη παρτίδα ζώων που παρακολουθήθηκε, 6 ημέρες

πριν εμφανιστούν κλινικά συμπτώματα. Στις εγκαταστάσεις του ίδιου Πιλότου εγκαταστάθηκαν επιπλέον, η τεχνολογία Ελέγχου Αποτελεσματικότητας Αναισθητοποίησης (από τον εταίρο Wel2be), που ελέγχει τη συνείδηση των ζώων μετά την αναισθητοποίηση μέσω του αντανακλαστικού του κερατοειδούς, και η τεχνολογία παρακολούθησης Λεκέδων Δακρύων (από τον εταίρο Wel2be). Οι πιλότοι 3 και 4, που επικεντρώνονται στα κοτόπουλα και βρίσκονται στη Γαλλία και στην Πολωνία, χρησιμοποιούν την εφαρμογή EBENE (από τον εταίρο Itavi) για την αξιολόγηση της ευζωίας των ζώων κατά τις επισκέψεις στα αγροκτήματα. Στις εγκαταστάσεις του Πιλότου 3 εγκαταστάθηκαν επιτυχώς αρκετές ακόμα τεχνολογίες οι οποίες συμπεριλαμβάνουν: το EBroilerTrack Image (από τον εταίρο Itavi), που παρακολουθεί τη δραστηριότητα των μεμονωμένων κοτόπουλων στο αγρόκτημα, το EBroilerTrack Sound (επίσης από τον εταίρο Itavi), που παρακολουθεί τις φωνητικές αντιδράσεις των ζώων στην περιοχή παραμονής των ζώων στο σφαγείο, η τεχνολογία Ελέγχου Αποτελεσματικότητας Αναισθητοποίησης (από τον εταίρο Wel2be), που ελέγχει την κίνηση μετά την αναισθητοποίηση, και το ChickenCheck Hockburn και Footpad (από τον εταίρο CLK), που μετρά τα εγκαύματα στα ισχία και τις αλλοιώσεις των πελμάτων στη γραμμή σφαγής. Επιπλέον, παρακολουθείται και η φάση μεταφοράς, όπου εγκαταστάθηκαν αισθητήρες στα κιβώτια για την παρακολούθηση των συνθηκών μεταφοράς, μετρώντας το CO2, τη σχετική υγρασία και τη θερμοκρασία. Στις εγκαταστάσεις του Πιλότου 4 υλοποιήθηκε επιτυχώς η εφαρμογή EBENE (από τον εταίρο Itavi), ενώ εγκαταστάθηκαν επιτυχώς επίσης η τεχνολογίες ChickenCheck Hockburn and Footpad και η τεχνολογία ChickenCheck Catch Damage (και οι δύο από τον εταίρο CLK) η οποία μετρά τις βλάβες που προκαλούνται κατά τη σύλληψη στα πόδια, τα φτερά και το στήθος των κοτόπουλων. Οι πιλότοι 5 και 6 είναι αλυσίδες παραγωγής χοιρινού κρέατος που βρίσκονται στην Αυστρία και στη Σερβία, αντίστοιχα. Πρόκειται για πιλοτικούς σταθμούς της δεύτερης φάσης, οι οποίοι θα δοκιμάσουν μια επιλογή από τις τεχνολογίες που θα εφαρμοστούν στους σταθμούς πρώτης φάσης ως εξωτερική επικύρωση. Η τεχνολογία PigInspector έχει ήδη εγκατασταθεί στην Αυστρία και τα αντίστοιχα δεδομένα θα συλλεχθούν σύντομα. Οι υπόλοιπες εγκαταστάσεις σε αυτούς τους πιλότους έχουν πλαναριστεί για τους επόμενους μήνες.

Τα δεδομένα που συλλέγονται μέσω αυτών των τεχνολογιών θα τροφοδοτήσουν την πλατφόρμα δεδομένων του aWISH, η οποία έχει ήδη σχεδιαστεί και αναπτυχθεί στο μεγαλύτερο μέρος της και βρίσκεται στη φάση ολοκλήρωσης. Η δοκιμαστική έκδοση (beta-version) θα κυκλοφορήσει, θα δοκιμαστεί και θα επικυρωθεί μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους. Τα ενδιαφερόμενα μέρη κατά μήκος της αλυσίδας παραγωγής θα μπορούν να χρησιμοποιούν την πλατφόρμα και να παρακολουθούν μέσω αυτής τα αποτελέσματα τα σχετικά με την ευζωία των ζώων από τις δικές τους γραμμές παραγωγής. Το aWISH έχει επίσης δημιουργήσει μια Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για χοίρους και κοτόπουλα, όπου ειδικοί από κάθε σημείο της αλυσίδας από-το-αγρόκτημα-στο-πιάτο μπορούν να συμμετάσχουν σε γόνιμες συζητήσεις σχετικά με τα αποτελέσματα του έργου, μοιράζοντας τις γνώσεις τους και συμβάλλοντας ενεργά στην επίτευξη των στόχων αυτού. Για να συμμετάσχετε σε αυτή την ομάδα, εγγραφείτε στην ενότητα Join Expert Panel – aWISH (awish-project.eu).

Για περισσότερες πληροφορίες αναφορικά με το ερευνητικό έργο aWISH, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του έργου (www.awish-project.eu), καθώς και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για πιο τακτικές ενημερώσεις αναφορικά με την πρόοδο του έργου (@aWISH).

Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι απόψεις και οι γνώμες που εκφράζονται είναι μόνο αυτές του/των συγγραφέα/ων και δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα εκείνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση ούτε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορούν να θεωρηθούν υπεύθυνες για αυτές. n

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 67

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ | ΒΟΣΚΉΣΙΜΕΣ ΓΑΙΕΣ

ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΦΥΤΩΝ ΣΤΙΣ ΒΟΣΚΗΣΙΜΕΣ ΓΑΙΕΣ

Ποικίλα οφέλη στο οικοσύστημα και στα βόσκοντα ζώα Η φυτική/ βιοχημική ποικιλότητα των βοσκήσιμων γαιών έχει αποδειχθεί ότι είναι ωφέλιμη τόσο για τη ζωική παραγωγή (διατροφή, υγεία και καλή διαβίωση των ζώων) όσο και για την παροχή οικολογικών υπηρεσιών και τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Ο αριθμός των φυτών και τα χημικά συστατικά της βοσκήσιμης ύλης τους μαζί με τη χωροταξική τους διάταξη και τη χρήση τους στον χρόνο είναι βασικές μεταβλητές που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τον σχεδιασμό λειμώνων/ λιβαδιών υψηλής φυτοχημικής ποικιλότητας. Στο παρόν άρθρο παρουσιάζονται συνοπτικά ορισμένα θέματα που σχετίζονται με τη δημιουργία βοσκόμενων εκτάσεων με ποικιλία φυτών και διαφοροποιημένων βιοχημικά τοπίων. ΘΩΜΑΣ Γ. ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΥ Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών, ΕΛΓΟ - Δήμητρα, 57006 Βασιλικά, Θεσσαλονίκη

ποικιλία φυτών στους βοσκοτόπους (λιβάδια, λειμώνες και άλλες βοσκήσιμες γαίες) συμβάλλει στην καλή λειτουργία των εδαφών, των φυτών και των βοσκόντων ζώων. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αυτή: (α) επηρεάζει τα φυσικά, χημικά και βιολογικά χαρακτηριστικά του εδάφους, (β) αυξάνει την παραγωγικότητα των φυτών και τη σταθερότητα των φυτοκοινοτήτων και (γ) δίνει τη δυνατότητα στα βόσκοντα ζώα να σχηματίσουν τη δίαιτά τους κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μεγιστοποιούν τα οφέλη είτε λόγω μιας πιο ισορροπημένης πρόσληψης θρεπτικών συστατικών ή μειωμένης κατανάλωσης τοξικών φυτικών συστατικών. Παρόλο που έχει αποδειχθεί πειραματικά η σημασία της φυτικής ποικιλότητας για τη λειτουργία του εδάφους, των φυτών και των μηρυκαστικών ζώων, τα συστήματα εκτροφής/ βόσκησης που στηρίζονται σε λειμώνες αποτελούνται συνήθως είτε από ένα είτε από λίγα από τα πλέον γνωστά «συμβατικά» είδη φυτών που υπάρχουν στην αγορά. Ακόμη και στα λιβάδια που κατά κανόνα συντίθενται από μια ποικιλία φυτών δεν λαμβάνεται υπόψη η συμπληρωματικότητα των φυτών και η αξιοποίησή της κατά τον σχεδιασμό της βόσκησης (κατά τόπο και χρόνο) και τη διαχείριση και βελτίωση της βλάστησης (π.χ. βελτίωση υποβαθμισμένων βοσκοτόπων με σπορά ή φύτευση ποωδών και ξυλωδών λιβαδικών φυτών). Τα τελευταία χρόνια, σε πολλές περιοχές του κόσμου, γίνονται προσπάθειες σχεδιασμού διαφορετικών συστημάτων βόσκησης που στηρίζονται σε βοσκότοπους που συντίθενται από κατάλλη-

68 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

λους συνδυασμούς φυτών. Ωστόσο, η εγκαθίδρυση ποικιλόμορφων λιβαδιών ή λειμώνων για τη βελτίωση της παραγωγής και της ευζωίας των μηρυκαστικών, με παράλληλη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, προϋποθέτει πολύ καλή γνώση των αλληλεπιδράσεων φυτών - ζώων. Επίσης, απαιτεί ένα εκτεταμένο σύνολο εργασιών ανάλυσης, ενσωμάτωσης και σύνθεσης γνώσεων που αφορούν στη μορφολογία, τη φυσιολογία και τη βιοχημεία των φυτών και

στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ φυτικών ειδών/ γονότυπων/ χημικών συστατικών υπό συνθήκες βόσκησης. Η παρούσα εργασία ασχολείται με τις δυνατότητες που έχουμε να σχεδιάσουμε πολυποίκιλους βοσκοτόπους και διαφοροποιημένα τοπία ως προς τα φυτά/ και βιοχημικά συστατικά, βάσει της σχετικής γνώσης που έχει αποκτηθεί ως προς τις συμπεριφορές βόσκησης που εκδηλώνονται ως αποτέλεσμα των φυτοχημικών συστατικών.

Σχεδιασμός λιβαδιών/ λειμώνων με ποικιλία φυτών

Ερευνητικά αποτελέσματα συνηγορούν ότι αν η βοσκήσιμη ύλη ενός βοσκόμενου οικοσυστήματος συντίθεται από μια ποικιλία φυτών και βιοχημικών συστατικών (πρωτογενή και δευτερογενή) ωφελεί τα ζώα και το περιβάλλον. Αυτή η γνώση αποτελεί τη βάση εγκαθίδρυσης λειμώνων ή βελτίωσης λιβαδιών με ποικιλία φυτών αλλά κατά τέτοιο τρόπο ώστε να ενισχύουν τη διατροφή, υγεία και ευζωία των ζώων, μειώνοντας παράλληλα τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Ωστόσο, αυτή η επιδιωκόμενη ποικιλότητα δεν είναι απλώς ένα παιχνίδι αριθμών ανάμειξης και σποράς/ φύτευσης όσο το δυνατόν περισσότερων λιβαδικών/ κτηνοτροφικών φυτών. Τα είδη φυτών και το ποσοστό συμμετοχής τους στο λιβάδι/ λειμώνα μαζί με τη χωρική διάταξη και τη χρήση τους στο χρόνο είναι βασικές μεταβλητές που πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά τον σχεδιασμό πολυλειτουργικών βελτιωμένων λιβαδιών ή λειμώνων που συντίθενται από μια ποικιλία φυτών. Το πρώτο βήμα για την ανάληψη αυτής της προσπάθειας περιλαμβάνει την επιλογή του ιδανικού αριθμού των κατάλληλων κτηνοτροφικών ειδών ώστε να ικανοποιούνται συγκεκριμένοι στόχοι του συστήματος παραγωγής (π.χ., παραγωγή βοσκήσιμης ύλης, βιοποικιλότητα, ζωική παραγωγή). Στη συνέχεια, θα πρέπει να διερευνηθεί: (1) εάν τα είδη φυτών που επιλέγονται είναι σε θέση να ανταπεξέλθουν στις αναμενόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες (π.χ. χαρακτηριστικά εδάφους, κλίμα, ανταγωνισμός μεταξύ των φυτών), (2) εάν τα είδη πρέπει να φυτευτούν σε μείγματα ή σε ξεχωριστά τμήματα (π.χ. χωρική διάταξη, διαφοροποιημένα χημικώς τμήματα) και (3) να αναπτυχθεί ένα προσαρμοστικό σχέδιο διαχείρισης (π.χ., μέσω της διαχείρισης της βόσκησης) που ενσωματώνει μακροπρόθεσμη παρακολούθηση. Επιλογή λιβαδικών/ λειμώνιων φυτών

Βάσει των μέχρι τώρα γνώσεων μας, μπορεί δικαιολογημένα να υποστηριχθεί ότι η επιλογή των κατάλληλων ειδών/ ποικιλιών φυτών για τον σχεδιασμό διαφοροποιημένων πολύ-φυτικών συστημάτων βόσκησης είναι κρίσιμη για την παραγωγικότητα των βοσκοτόπων (λιβαδιών/ λειμώνων), τη σταθερότητα του οικοσυστήματος και για την απόδοση των ζώων, καθώς και για το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της κτηνοτροφίας. Το όφελος της φυτικής ποικιλότητας στην παραγωγικότητα και τη σταθερότητα είναι καλά τεκμηριωμένο για τις φυσικές κοι-

νότητες (π.χ. λιβάδια). Ωστόσο, μερικές φορές δεν παρατηρούνται τα εν λόγω οφέλη για λειμώνες που σπέρνονται με διάφορα φυτά ή τμήματα λιβαδιών που βελτιώνονται με σπορές ποωδών ή φυτεύσεις ξυλωδών λιβαδικών φυτών ή απομάκρυνση μέρους της βλάστησής τους. Η πιο πιθανή εξήγηση για τη μη ύπαρξη ωφελειών από την ποικιλότητα φυτών στους εν λόγω βοσκότοπους είναι η μη ορθή επιλογή των κατάλληλων ειδών. Η ορθή επιλογή ειδών αποτελεί μεγάλη πρόκληση για τον σχεδιασμό ποικίλων βοσκοτόπων. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι περισσότερες ποικιλόμορφες βοσκήσιμες φυτοκοινότητες, με την πάροδο του χρόνου, τείνουν να κυριαρχούνται από ένα ή δύο είδη, καθιστώντας απαραίτητη την παρακολούθηση τους για την κατανόηση της εξελικτικής πορείας της βοτανικής σύνθεσης τους σε σχέση με τις εποχές και τα χρόνια. Η ορθή επιλογή ειδών είναι, επίσης, κρίσιμη ενόψει της κλιματικής αλλαγής, καθώς θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η χρήση ποικίλων μειγμάτων που έχουν τη δυνατότητα να είναι παραγωγικά κατά τη διάρκεια πιο δύσκολων κλιματικών σεναρίων, όπως η αύξηση της θερμοκρασίας περιβάλλοντος, η παρατεταμένη ξηρασία και η αυξημένη συγκέντρωση ατμοσφαιρικού CO2. Ποικιλόμορφοι βοσκότοποι, καλύ-

τερα προσαρμοσμένοι στις μεταβολές των περιβαλλοντικών συνθηκών, θα είναι εκείνοι που αποτελούνται από είδη που ποικίλλουν ως προς την ανοχή και συνεπώς, τις αντιδράσεις σε αλλαγές διαφορετικών κλιματικών παραμέτρων. Οι φυτοκοινότητες με ποικιλία λειτουργικών ομάδων φυτών παρουσιάζουν συνήθως μεγαλύτερη χρονική σταθερότητα και παραγωγικότητα, από ό,τι εκείνες που αποτελούνται από λιγότερες λειτουργικές ομάδες. Έτσι, ο αριθμός και η ποικιλία λιβαδικών/κτηνοτροφικών ειδών, η υψηλή ενδοειδική γενετική ποικιλότητα και η χρήση μιας ποικιλίας ειδών και μειγμάτων τους έχουν προταθεί ως μέσα για την ενίσχυση της παραγωγικότητας και ανθεκτικότητας των λειμώνων/λιβαδιών στις περιοχές (π.χ. μεσογειακές) που αντιμετωπίζουν προβλήματα λόγω ασταθών και αβέβαιων κλιματικών συνθηκών. Ο προσδιορισμός κατάλληλων ανά θέση μειγμάτων αγρωστωδών-ψυχανθών, καθώς και η χρήση συμπληρωματικών ειδών, όπως τα ψυχρόβια (C3) και θερμόβια (C4) αγρωστώδη, προκειμένου να επιμηκυνθεί η περίοδος βόσκησης και να παρασχεθεί προστασία από τις διακυμάνσεις των καιρικών συνθηκών έχουν επίσης προταθεί ως στρατηγικές για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας των βοσκοτόπων που αντιμετωπίζουν τις συνέπειες της 08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 69

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ | ΒΟΣΚΉΣΙΜΕΣ ΓΑΙΕΣ

Εικ. 1: Σχηματική παράσταση λειμώνα που εγκαθιδρύθηκε στο πλαίσιο του έργου «ΒΙΟΠΡΟΒΑΤΟ» (Υπομέτρο 16.1 – 16.2, ΠΑΑ 2014-2020) και περιλαμβάνει τρία τμήματα σπαρμένα με φυτά που διαφέρουν ως προς τα βιοχημικά συστατικά τους: (1) τμήμα με αγρωστώδες, (2) τμήμα με δύο υπό-τμήματα με διακριτά ψυχανθή και (3) τμήμα με μίξη των τριών φυτών.

κλιματικής αλλαγής. Από τη σκοπιά των ζώων, οι οδοί αποτοξίνωσης είναι θερμογόνοι και τα δευτερογενή φυτοχημικά συστατικά αποσυνδέουν τη μιτοχονδριακή οξειδωτική φωσφορυλίωση, η οποία παράγει επίσης θερμότητα. Έτσι, οι αυξημένες θερμοκρασίες περιβάλλοντος, μπορεί σε βοσκότοπους με βοσκήσιμη ύλη χαμηλής περιεκτικότητας ολικών πρωτεϊνών, να προκαλέσουν επιλογή δίαιτας με χαμηλότερη περιεκτικότητα σε δευτερογενή φυτοχημικά συστατικά. Ως εκ τούτου, μπορεί να χρειαστούν άλλες πηγές βοσκήσιμης ύλης που ενισχύουν την αποτελεσματικότητα της χρήσης πρωτεϊνών (δηλ. μέσω ισορροπημένης παροχής μη ινωδών υδατανθράκων ή συμπυκνωμένων τανινών). Εκτός από την παραγωγικότητα και τη σταθερότητα στην παραγωγή, η επιλογή των φυτών πρέπει να λαμβάνει υπόψη τη βελτίωση της απόδοσης των ζώων, μειώνοντας παράλληλα τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η εκπλήρωση αυτού του στόχου απαιτεί την κατάλληλη αξιοποίηση της φυτοχημικής ποικιλότητας τόσο των πρωτογενών όσο και των δευτερογενών χημικών συστατικών. Όπως οι αποκρίσεις της φυτικής παραγωγής σε ποικίλα μείγματα βοσκήσιμης ύλης, έτσι και η απόδοση των ζώων είναι διφορούμενη κατά τη βόσκηση πολυσύνθετων μειγμάτων βοσκήσιμης ύλης, η οποία είναι μάλλον αποτέλεσμα του διαφορετικού βαθμού συμπληρωματικότητας μεταξύ των ειδών που συνθέτουν τη βοσκήσιμη ύλη. Η συμπληρωματικότητα προκύπτει όχι μόνο λόγω των αλληλεπιδράσεων θρεπτικών συστατικών (π.χ. υδατάνθρακες-πρωτεΐνες) που συντελεί σε ανάλογη με τις απαιτήσεις των ζώων

70 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

πρόσληψη θρεπτικών συστατικών, αλλά και λόγω των αλληλεπιδράσεων μεταξύ θρεπτικών και δευτερογενών χημικών συστατικών και μεταξύ των διαφορετικών δευτερογενών χημικών συστατικών. Ως εκ τούτου, η ορθή επιλογή των κατάλληλων φυτών από τη σκοπιά των ζώων απαιτεί βαθιά γνώση της χημικής σύστασης των μεμονωμένων λιβαδικών/ λειμώνιων ειδών και των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των συστατικών τους, προς όφελος της διατροφής, της ευζωίας, της υγείας και της παραγωγικότητας των ζώων, καθώς και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Ορισμένες ερευνητικές προσπάθειες έχουν αναληφθεί για να διερευνηθεί η επίδραση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ διαφόρων φυτών στη χημική σύστασή τους και τη συμπεριφορά βόσκησης. Για παράδειγμα, έχει βρεθεί ότι η περιεκτικότητα φεστούκας (Festuca arundinacea) μολυσμένης με ενδόφυτα ήταν υψηλότερης περιεκτικότητας σε άζωτο και εργοβαλίνη (αλκαλοειδές) όταν συγκαλλιεργήθηκε με ψυχανθή από ό,τι όταν αναπτύχθηκε σε μονοκαλλιέργεια. Αντίθετα, δεν βρέθηκαν διαφορές στις συγκεντρώσεις σαπωνινών ή συμπυκνωμένων τανινών όταν η μηδική (Medicago sativa) ή ο λωτός (Lotus corniculatus) αναπτύχθηκαν σε μονοκαλλιέργεια ή σε μείγματα. Καθώς, η χημική σύσταση της φεστούκας επηρεάστηκε από την παρουσία των ψυχανθών, στη συνέχεια επηρέασε και τη συμπεριφορά βόσκησης των ζώων. Περισσότερη έρευνα απαιτείται σχετικά με αυτές τις αλληλεπιδράσεις προκειμένου να κατανοηθεί η επιλογή ειδών με βάση τη χημική σύστασή τους.

Χωρική διάταξη φυτών

Τα λιβαδικά/ λειμώνια φυτά για τη δημιουργία ποικιλόμορφων λιβαδικών τοπίων μπορούν να διαταχθούν στο χώρο είτε ως μείγματα ή ως διακριτές γειτνιάζουσες μονοκαλλιέργειες (Εικ. 1). Και οι δύο διατάξεις παρουσιάζουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Τα μείγματα μπορούν να επιτρέψουν την έκφραση της διαφοροποίησης των θέσεων και των θετικών αλληλεπιδράσεων των φυτών, αλλά εμποδίζουν τη διατήρηση σταθερής σύνθεσης λιβαδιών/ λειμώνων και την εφαρμογή ειδικών διαχειριστικών επεμβάσεων, όπως είναι η λίπανση και ο έλεγχος των ζιζανίων. Αφού η προτίμηση των διάφορων φυτών από τα ζώα δεν είναι τυχαία, κατά τη βόσκηση σε μεικτές φυτοκοινότητες (μείγματα φυτών) τα ζώα δαπανούν περισσότερο χρόνο αναζητώντας τα προτιμητέα φυτά για να σχηματίσουν τη δική τους δίαιτα. Αυτή η επιλεκτική αναζήτηση τροφής αναπόφευκτα μειώνει την κατανάλωση βοσκήσιμης ύλης και αυξάνει τη διάρκεια βόσκησης.

Εικ. 2: Συνδυασμός τριών ξυλωδών φυτών (Quercus coccifera - πουρνάρι, Morus alba - μουριά και Robinia pseudoacacia – ψευδοακακία). Αίγες που έβοσκαν αποκλειστικά πουρνάρι (χαμηλής θρεπτικής αξίας φυτό) κατανάλωσαν 685 g/ημέρα βοσκήσιμη ύλη, ενώ όταν βόσκησαν συνδυαστικά πουρνάρι με μουριά και ψευδοακακία (κτηνοτροφικοί θάμνοι υψηλής θρεπτικής αξίας) η κατανάλωση βοσκήσιμης ύλης ήταν 882 (πουρνάρι + ψευδοακακία), 811 (πουρνάρι + μουριά) και 1.029 g/ημέρα (πουρνάρι + ψευδοακακία + μουριά). Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών, 2011 (http://dx.doi.org/10.1071/RJ11005).

Τα πιθανά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των μειγμάτων γίνονται πιθανόν μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα, αντίστοιχα, σε χωρικά διαχωρισμένες αλλά παρακείμενες μονοκαλλιέργειες. Για παράδειγμα, βρέθηκε ότι το αγρωστώδες λόλιο (Lolium perenne) και το ψυχανθές τριφύλλι το έρπον (Trifolium repens) που αναπτύσσονται δίπλα-δίπλα, αντί να σπέρνονται ως συμβατικά αναμεμειγμένα μείγματα, ωφελούν τις επιδόσεις των ζώων λόγω της ανομοιογενούς χωρικής διάταξης. Συγκεκριμένα, όταν το λόλιο και το τριφύλλι σπάρθηκαν σε διακριτές σειρές, σε αντίθεση με ομοιογενή μείγματα, η κατανάλωση βοσκήσιμης ύλης από πρόβατα αυξήθηκε κατά 25% (265 g/ πρόβατο/ ημέρα) και η παραγωγή γάλακτος από αγελάδες γαλακτοπαραγωγής αυξήθηκε κατά 11% (2,4 kg/ αγελάδα/ ημέρα). Οι διαφορές αυτές αποδόθηκαν στην ελαχιστοποίησης του κόστους βόσκησης λόγω της μη μετακίνησης για αναζήτηση των προτιμώμενων λιβαδικών φυτών. Είναι επωφελές για τα μηρυκαστικά να αναζητούν τροφή σε τμήματα που η προτιμώμενη βλάστηση εντοπίζεται με λιγότερη μετακίνηση και αναζήτηση, κάτι που τα δυσκολεύει όταν τα φυτά αναμειγνύονται σε ένα μείγμα (Εικ. 1). Όταν η αναζήτηση τροφής σε πολυσύνθετες φυτοκοινότητες διευκολύνεται επειδή τα προτιμώμενα είδη φυτών, που απαρτίζουν αυτές, είναι άφθονα και απαντούν συχνά ή ο χωρικός διαχωρισμός μεταξύ των φυτών διευκολύνει τον εντοπισμό τους, τότε η συνολική κατανάλωση βοσκήσιμης ύλης σε μείγματα και χωρικές γειτονικές μονοκαλλιέργειες θα πρέπει να είναι παρόμοια. Για παράδειγμα, ένας κρίσιμος χωρικός δείκτης διαχωρισμού του λόλιου και του τριφυλλιού 12 – 36 cm αποτρέπει το κόστος επιλογής των ζώων. Επιπλέον, η διάρθρωση βοσκήσιμης ύλης σε λωρίδες ξεπερνά πολλές δυσκολίες που είναι εγγενείς στη δημιουργία και τη διατήρηση μεγάλων βοσκοτόπων και μιμείται επίσης αυτό που συμβαίνει στη φύση, όπου διαφορετικά είδη φυτών συναθροίζονται σε διαφορετικές θέσεις ως απόκριση στις περιβαλλοντικές συνθήκες. Το αντιστάθμισμα μεταξύ χωρικά συσσωματωμένων μειγμάτων ή διαχωρισμένων και παρακείμενων μονοκαλλιεργειών στις αλληλεπιδράσεις φυτικών ειδών και στις αλληλεπιδράσεις φυτών-ζώων μπορεί να ελεγχθεί σε κάποιο βαθμό με τροποποίηση της χωρικής διάταξης μεταξύ μονοκαλλιεργειών, από στενές σε ευρύτερες λωρίδες. Οι στενές λωρίδες μπορούν να διευκολύνουν την εγκατά-

08|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 71

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ | ΒΟΣΚΉΣΙΜΕΣ ΓΑΙΕΣ σταση φυτικών ειδών και να επιτρέπουν την έκφραση της συμπληρωματικότητας και των θετικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ των φυτών, μειώνοντας παράλληλα το κόστος αναζήτησης τροφής και διατηρώντας υψηλή ημερήσια κατανάλωση βοσκήσιμης ύλης. Η σχετική κλίμακα για το «στενό» ή το «ευρύ» εξαρτάται από το μέγεθος του μηρυκαστικού. Για παράδειγμα, οι χωρικές στρατηγικές αναζήτησης τροφής από πρόβατα και βοοειδή διαφέρουν, με τα βοοειδή να παρουσιάζουν μια πολύ πιο αδρομερή χρήση ενός ποικίλου τοπίου και χαμηλότερη επιλεκτικότητα λιβαδικών θέσεων όταν αυτές είναι μικρότερες από 10 m2. Στο πλαίσιο της χωροταξικής διευθέτησης ποικίλων λειμώνων και λιβαδικών τμημάτων, μπορεί να είναι επωφελής η δημιουργία λωρίδων μονοκαλλιέργειας φυτικών ειδών που περιέχουν συγκεκριμένες βιοδραστικές ενώσεις. Οι πλατύφυλλες πόες και οι κτηνοτροφικοί θάμνοι περιέχουν δευτερογενή χημικά συστατικά με ποικίλες ιδιότητες που είναι ωφέλιμες για την υγεία και την ευζωία των μηρυκαστικών και το περιβάλλον. Για παράδειγμα, ορισμένοι θάμνοι έχουν ανθελμινθικές ιδιότητες και επηρεάζουν τον μεταβολισμό του αζώτου με οφέλη για το ζώο και το περιβάλλον. Επίσης, εξασθενίζουν ή προλαμβάνουν την τοξικότητα, παρέχουν σημαντική ποσότητα βιταμινών, έχουν θετική επίδραση στη λειτουργία του πεπτικού συστήματος και εξουδετερώνουν το φούσκωμα που προκαλείται από τα ψυχανθή (π.χ. μηδική), σχηματίζοντας σταθερά σύμπλοκα με διαλυτή πρωτεΐνη στη μεγάλη κοιλία. Επιπλέον, οι θάμνοι συμβάλλουν στην επιμήκυνση της περιόδου βόσκησης και αντέχουν στη βόσκηση κατά τη διάρκεια παρατεταμένων ξηρών περιόδων και σε οριακά εδάφη, καθώς παρέχουν πράσινη και βιοενεργή βοσκήσιμη ύλη που χωρίς αυτούς θα υπήρχε «κενό τροφοδοσίας» (Εικ. 2). Τα ξυλώδη είδη θα μπορούσαν επίσης να συμπεριληφθούν σε ποικίλα συστήματα βόσκησης, όπως για παράδειγμα στην αγροδασοπονία για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, επειδή παρέχουν οικότοπο για αυτόχθονα είδη και αύξηση της συνεκτικότητας των τοπίων. Τέλος, οι θάμνοι συμβάλλουν στη δομική ποικιλότητα της βλάστησης, η οποία είναι σημαντική για τη διατήρηση των οικοτόπων για χερσαία είδη άγριας ζωής σε αγροτικά τοπία. Ταυτόχρονα, με το κατάλληλο σύστημα βόσκησης, τα μηρυκαστικά ζώα μπορούν να μάθουν τη χρήση τέτοιων ειδών με βιοδραστικές ενώσεις που προκαλούν θετικές συνέπειες μετά την κατανάλωσή τους.

72 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|24

Διαχείριση βόσκησης

Το μείγμα λόλιου/τριφυλλιού είναι ένα από τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα σε εύκρατα περιβάλλοντα σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, το τριφύλλι μειονεκτεί λόγω της χαμηλής αναλογίας του στο μείγμα βοσκοτόπων (συνήθως < 20%), της αποσπασματικής χωρικής κατανομής του και της χρονικής μεταβλητότητας. Αυτοί οι περιορισμοί έχουν αποδοθεί στο μεταβολικό κόστος της δέσμευσης του αζώτου, στον διαειδικό ανταγωνισμό, στην υψηλή προτίμηση των βοσκόντων ζώων και στην αποσπασματική εναπόθεση κοπριάς και ούρων, χαρακτηριστικά που συνδέονται με τη διαχείριση της βόσκησης του μείγματος. Η διαχείριση της βόσκησης και οι κλιματικές συνθήκες είναι οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν πιο έντονα την παραγωγικότητα ενός συστήματος βόσκησης. Η συνεχής επιλεκτική βόσκηση έχει βρεθεί ότι είναι η κύρια αιτία της μειωμένης αφθονίας ή εξαφάνισης προτιμώμενων ειδών σε βοσκότοπους. Αντίθετα, η εκ περιτροπής βόσκηση, λόγω της μείωσης της επιλεκτικής απόσπασης φυλλώματος των πλέον προτιμώμενων ειδών, μπορεί να συμβάλει στη σταθεροποίηση της βοτανικής σύνθεσης διαφόρων βοσκοτόπων. Στην εκ περιτροπής βόσκηση, υπάρχει αυστηρός έλεγχος της πυκνότητας των ζώων, του χρόνου παραμονής και της περιόδου ανάπαυσης σε κάθε βοσκόμενη περιοχή, γεγονός που συμβάλλει στη διατήρηση των διαφόρων ειδών στη φυτοκοινότητα. Αυτοί οι έλεγχοι καθορίζουν τη συντόμευση του χρόνου παραμονής των ζώων και τη διακοπή της βόσκησης ώστε να ευνοηθεί η αναγέννηση των φυτών κατά την περίοδο μη βόσκησης μέχρι την πλήρη φυσιολογική ανάκαμψή τους. Επιπλέον, η στοχευμένη εναλλαγή ζώων μεταξύ διαφορετικών βοσκών μπορεί να επιτρέψει συνέργειες μεταξύ των διαφόρων φυτών, καθώς η αλληλουχία της κατανάλωσης βοσκήσιμης ύλης επηρεάζει και αλληλεπιδράσεις μεταξύ θρεπτικών ουσιών και δευτερογενών χημικών συστατικών με επιπτώσεις στην υγεία και την απόδοση των ζώων. Η εκ περιτροπής βόσκηση έχει υποστηριχθεί ότι μειώνει την παραγωγή ανά ζώο επειδή περιορίζει την επιλεκτική βόσκηση, ωστόσο, σε ποικιλόμορφους βοσκότοπους που αποτελούνται από είδη που αλληλοσυμπληρώνονται σε πρωτογενή και δευτερογενή χημικά συστατικά, οι όποιοι περιορισμοί στην επιλεκτική βόσκηση, τελικά, δεν επηρεάζουν αρνητικά την παραγωγή ανά ζώο.

Συμπεράσματα

Τα μηρυκαστικά ζώα, όταν βόσκουν σε βοσκοτόπους με ποικιλία φυτών επιλέγουν τη δίαιτά τους κατά τέτοιο τρόπο ώστε να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις τους για θρεπτικά συστατικά, να αποφύγουν πιθανές βλάβες από φυτοχημικά συστατικά και να ελαχιστοποιήσουν το ενεργειακό κόστος για αναζήτηση τροφής. Κατά τη βόσκηση σε τέτοια φυτικά/χημικά διαφοροποιημένα τοπία τα ζώα βόσκουν μια ποικιλία φυτών λόγω των ήπιων έως ισχυρών προτιμήσεων ή αποστροφών για τα διάφορα φυτά λόγω των συνεπειών μετά την κατανάλωσή τους και ανάλογα με την περιεκτικότητά τους σε φυτοχημικά συστατικά. Αυτή η δυνατότητα στερείται στα ζώα που βόσκουν σε μονοκαλλιέργειες ή βοσκοτόπους με λίγα φυτά. Η γνώση αυτή, δηλαδή ότι η ποικιλία φυτών έχει ως αποτέλεσμα τα εναλλασσόμενα μοτίβα βόσκησης, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά την εγκαθίδρυση λειμώνων, τη βελτίωση λιβαδιών και τη διαχείριση βόσκησης (κατά χώρο και χρόνο). Για τη δημιουργία ποικίλων φυτοχημικών βοσκοτόπων η επιλογή των φυτών πρέπει να γίνεται βάσει της περιεκτικότητάς τους σε πρωτογενή και δευτερογενή χημικά συστατικά, για τα οποία, ωστόσο, υπάρχει η επιστημονική πληροφορία ότι είτε μόνα τους είτε μέσω των αλληλεπιδράσεών τους, βελτιώνουν τη διατροφή, την καλή διαβίωση και την υγεία των ζώων, μειώνοντας παράλληλα τις αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Δεδομένης της πλούσιας χλωρίδας και της συνεπαγόμενης φυτοχημικής ποικιλότητας υπάρχουν πολλοί φυτικοί συνδυασμοί για τη δημιουργία ποικιλόμορφων λειτουργικών βοσκοτόπων που προωθούν συνέργειες και συμπληρωματικότητες μεταξύ των φυτών. Σε αυτή την προσπάθεια σχεδιασμού και διαχείρισης ποικίλων βοσκήσιμων εκτάσεων δεν θα πρέπει να αξιοποιηθούν μόνο τα παραδοσιακά είδη αγρωστωδών και ψυχανθών φυτών αλλά και άλλα είδη φυτών (π.χ. πλατύφυλλες πόες, κτηνοτροφικοί θάμνοι) που έχουν τα ζητούμενα επιθυμητά χαρακτηριστικά. Τέτοια είδη φυτών, ακόμη και αν αντιπροσωπεύουν ένα μικρό ποσοστό της δίαιτας των ζώων, παρέχουν φυτικές βιοδραστικές ή άλλες θρεπτικές ουσίες (π.χ. βιταμίνες, ανόργανα και αρωματικά συστατικά, κτλ.) στο εσωτερικό περιβάλλον και μπορεί να συμβάλουν σημαντικά στη διατροφή, την καλή διαβίωση και την υγεία των ζώων. Η σχετική βιβλιογραφία βρίσκεται στη διεύθυνση : bibliography.agrotypos.gr, έτος 2024, τεύχος 8. 

ΜΗΝΙΑΙΟ περ ιοδ ικό

του ΑγροΤύπου για τον

αγρότη! ΤΕΥΧΟΣ 08 | ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2024 | agrotypos.gr

Αναπλήρωσε θρεπτικά τον ελαιώνα σου και ξεκίνα δυναμικά τη νέα χρονιά.

ΠΑΤΑΤΕΣ

ΑγροΤύπος

ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΖΗΤΗΣΗ ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ

Γεωργία - ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ

Μαζί, καλλιεργούμε ένα καλύτερο μέλλον!

1,50€

Τεύχος 12/22-01/23, 08/2024, Οκτώβριος Δεκέμβριος - Ιανουάριος ΑγροΤύπος

ΤΙΜΗ

www.yara.gr

ΙΣΚΑ ΤΗΣ ΑΚΤΙΝΙΔΙΑΣ Μια σοβαρή ασθένεια

ΜΗΛΟΕΙΔΗ & ΠΥΡΗΝΟΚΑΡΠΑ Μυκητολογικοί εχθροί

ΝΕΜΕΑ

ΦΡΑΟΥΛΑ

ΚΛΙΜΑ ΚΑΙ ΤΡΥΓΟΣ ΣΕ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ

ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ

ΜΗΛΑ

ΜΑΣΤΙΓΑ ΟΙ ΕΛΛΗΝΟΠΟΙΗΣΕΙΣ Νέες πράσινες ποικιλίες

ΚΕΡΑΣΙΑ ΡΟΛΟΣ ΜΕΛΙΣΣΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗ

ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΤΙΚΑ

Η επιστήμη πιο κοντά στην πράξη