GFM307 - Finansiële Bestuur

FINANSIËLE Bestuur

Chané Smit

c Kopiereg 2017 Onder redaksie van: Paul JN Steyn, BA (PU vir CHO), THOC (POK), DEd (Unisa) Skrywer: Chané Smit Onderwysontwerp, bladuitleg en taalversorging: Dr. Daleen van Niekerk ’n Publikasie van Akademia.

Alle regte voorbehou.

Adres: Von Willichlaan 284, Die Hoewes, Centurion Posadres: Posbus 11760, Centurion, 0046 Tel: 0861 222 888 E-pos: diens@akademia.ac.za Webtuiste: www.akademia.ac.za

Geen gedeelte van hierdie boek mag sonder die skriftelike toestemming van die uitgewers gereproduseer of in enige vorm of deur enige middel weergegee word nie, hetsy elektronies of deur fotokopiëring, plaat- of bandopnames, vermikrofilming of enige ander stelsel van inligtingsbewaring nie. Enige ongemagtigde weergawe van hierdie werk sal as ’n skending van kopiereg beskou word en die dader sal aanspreeklik gehou word onder siviele asook strafreg.

www.akademia.ac.za

GFM307 Finansiële Bestuur

INHOUDSOPGAWE Inleiding ............................................................................................................................... 3 Vakleeruitkomste ................................................................................................................ 4 Woordomskrywing vir evaluering ...................................................................................... 5

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie ............................................... 7 1.1

Studie-eenheid leeruitkomste.................................................................................. 7

1.2

Voorgeskrewe handboek ........................................................................................ 8

1.3

Verrykende bronne ................................................................................................. 9

1.4

Hoe kan jy jou begrip verbeter? .............................................................................. 9

1.5

Inleiding ................................................................................................................ 14

1.6

Inleiding tot korporatiewe finansiële bestuur.......................................................... 14

1.6.1

Korporatiewe finansiële bestuur ........................................................................ 14

1.6.2

Finansiële bestuurder ........................................................................................ 14

1.6.3

Doel van finansiële bestuur ............................................................................... 15

1.6.4

Finansiële markte .............................................................................................. 16

1.7

Finansiële state en langtermyn finansiële beplanning ........................................... 16

1.7.1

Elemente van finansiële beplanning .................................................................. 17

1.7.2

Wat is finansiële beplanning? ............................................................................ 17

1.7.3

Groei as ʼn finansiële beplanningsdoel ............................................................... 17

1.7.4

Finansiële beplanningsproses ........................................................................... 17

1.7.5

Die rol van finansiële beplanning ....................................................................... 18

1.7.6

Die bestanddele van die finansiële beplanningsmodel....................................... 18

1.7.7

Voorbeeld: Historiese finansiële state................................................................ 19

1.7.8

Persentasie-van-verkope-benadering ................................................................ 21

1.7.9

Groei en eksterne finansiering ........................................................................... 25

1.7.10

Die interne groeikoers ....................................................................................... 26

1.7.11

Die handhaafbare groeikoers ............................................................................ 26

1.7.12

Bepalers van groei ............................................................................................ 27

1.8

Netto huidige waarde en ander beleggingsreëls ................................................... 34

1.8.1

Netto huidige waarde......................................................................................... 34

1.8.2

Die terugbetalingstydperkmetode (Payback period method) .............................. 34

1.8.3 Verdiskonteerde terugbetalingstydperkmetode (Discounted payback period method) .......................................................................................................................... 36

Inhoudsopgawe

Bladsy 1

GFM307 FinansiÍle Bestuur 1.8.4 Gemiddelde rekeningkundige opbrengsmetode (Average accounting return method – AAR) ................................................................................................................ 37 1.8.5

Interne opbrengskoers (Internal rate of return) .................................................. 38

1.8.6

Probleme met die interne-opbrengkoersbenadering .......................................... 39

1.8.7

Winsgewendheidsverhouding ............................................................................ 39

1.8.8

Kapitaalbegrotings in praktyk............................................................................. 39

1.9

Kapitale beleggingsbesluite .................................................................................. 43

1.9.1

Inkrementele kontantvloei .................................................................................. 43

1.9.2

Inflasie en kapitalebegrotings ............................................................................ 44

1.9.3

Alternatiewe definisies van bedryfskontantvloei ................................................. 44

1.9.4

Belegging met ongelyke lewensduurste: Die ekwivalente-jaarlikse-kostemetode .. .......................................................................................................................... 45

1.10

Risikoanalise, ware opsies en kapitalebegrotings ................................................. 45

1.10.1

Sensitiwiteitsanalise .......................................................................................... 45

1.10.2

Scenarioanalise ................................................................................................. 46

1.10.3

Gelykbreekpuntanalise ...................................................................................... 46

1.10.4 Monte Carlo-simulasie (ewekansige steekproefneming of waarskynlikheidsimulasie) ............................................................................................... 47 1.10.5

Ware opsies ...................................................................................................... 47

1.10.6

Beslissingsbome ............................................................................................... 50

1.11

Effektiewe kapitale markte en gedragsfinansies.................................................... 50

1.11.1

Kan finansieringsbesluite waarde toevoeg?....................................................... 50

1.11.2

Implikasies van doeltreffende markte ................................................................ 52

1.11.3

Grondbeginsels van markdoeltreffendheid ........................................................ 52

1.11.4

Verskillende tipes doeltreffenheid ...................................................................... 52

1.11.5

Markdoeltreffendheid: Algemene wanpersepsies .............................................. 54

1.11.6

Empiriese uitdagings tot markdoeltreffedheid .................................................... 54

1.11.7

Hersiening van die verskille ............................................................................... 54

1.11.8

Die gevolge van korporatiewe finansies ............................................................ 55

1.12

Samevatting .......................................................................................................... 55

1.13

Selfevaluering ....................................................................................................... 55

1.14

Selfevalueringsriglyne ........................................................................................... 56

Woordelys in Afrikaans en Engels................................................................................... 70 Bronnelys .......................................................................................................................... 73

Bladsy 2

Inhoudsopgawe

GFM307 Finansiële Bestuur

INLEIDING Korporatiewe finansiële bestuur is die afdeling van finansies wat handel oor die gebruik van finansiële hulpbronne van befondsing en die kapitaalstruktuur van maatskappye en die aksies wat bestuurders neem om die waarde van die maatskappye vir die aandeelhouers te verhoog, asook die gereedskap en ontleding wat gebruik word om finansiële hulpbronne toe te ken.

Hierdie vak handel oor die belangrikste elemente in die ontwerp en bestuur van korporatiewe finansiële strategieë van die organisasie, in die konteks van wat bydra tot die bereiking van die organisasie se doelwitte en binne sy eksterne beperkinge, soos die algemene regulatoriese en beleggingsomgewing. Die kenmerke en implikasies van die volle omvang van die groot finansiële instrumente word gedek. ʼn Wye verskeidenheid van tipes beleggingsbesluite word ook gedek en dit word erken deurdat sulke besluite rekening moet hou met breër strategiese kwessies sowel as die finansiële ontleding daarvan.

Die begeleidingsgids word in twee dele aangebied: DEEL I Studie-eenheid 1 fokus op die ontwikkeling van die korporatiewe finansiële strategie. Dit word bereik deur te identifiseer wat korporatiewe finansiële bestuur is.

DEEL II (word later beskikbaar gestel) Studie-eenheid 2 fokus op finansiële besluitneming.

Studie-eenheid 3 fokus op beleggingsbesluite en projekbestuur.

Vir hierdie vak is die volgende handboek voorgeskryf: Hiller, D., Ross, S., Westerfield, R. & Jordan, B. 2016. Corporate Finance. 3e Uitgawe.

Berkshire: McGraw-Hill Education (UK) Limited.

Die gedeeltes wat betrekking het op die inhoud van die studie-eenhede sal telkens aangedui word. Die gids sal jou dan deur die handboek begelei en poog om moeilike gedeeltes toe te lig; om aan te vul waar nodig en om die belangrike gedeeltes uit te wys.

Vir eksamendoeleindes moet jy dus die voorgeskrewe gedeeltes in die handboek, asook hierdie begeleidingsgids bestudeer.

Inleiding

Bladsy 3

GFM307 Finansiële Bestuur

VAKLEERUITKOMSTE Kennis en begrip Na voltooiing van die vak FINANSIËLE BESTUUR sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te demonstreer van: DEEL I: Studie-eenheid 1: Inleiding tot korporatiewe finansiële bestuur •

Formulering van korporatiewe finansiële strategieë

Vaardighede Jy sal in staat wees om: •

die basiese tipes finansiële bestuursbesluite en die rol van die finansiële bestuurder, asook die doelwitte van die finansiële bestuurder te identifiseer en te bespreek.

•

die verband tussen finansiële state en langtermyn finansiële beplanning te bespreek.

•

die netto huidige waarde en ander beleggingsreëls te bespreek en die beginsels in feitestelle toe te pas.

•

kapitale beleggingsbesluite te motiveer en ʼn kapitaalbegrotingsanalise uit te voer.

•

risikoanalise, ware-opsie-ontleding, sensitiwiteitsanalise, scenario-ontleding en ʼn Monte Carlo-simulasie-beleggingsontleding uit te voer.

•

markdoeltreffendheid en die verskillende gedragsteorieë van markdinamika in al sy fasette te vergelyk en ʼn ingeligte besluit te maak.

Bladsy 4

Vakleeruitkomste

GFM307 Finansiële Bestuur

WOORDOMSKRYWING VIR EVALUERING In die afdeling oor selfevaluering, asook in die werkopdragte sal daar van jou verwag word om sekere take te verrig. Dit is belangrik dat jy presies weet wat van jou verwag word. Die woordelys hieronder sal jou hiermee help.

Werkwoord Wanneer daar van jou

Omskrywing Moet jy die volgende doen:

verwag word om te: Lys

Lys die name/items wat bymekaar hoort

Identifiseer

Eien (ken uit) en selekteer die regte antwoorde

Verduidelik

Ondersoek die moontlikhede, oorweeg en skryf dan jou antwoord (verklaring/verduideliking) neer

Beskryf

Omskryf die konsep of woorde duidelik

Kategoriseer/

Bepaal tot watter klas, groep, afdeling bepaalde

Klassifiseer

items/voorwerpe behoort

Analiseer

Om iets te ontleed

Evalueer

Bepaal die waarde van ʼn stelling/stelsel/beleid/ens.

Toepas

Pas die teoretiese beginsels toe in ʼn praktiese probleem

Hersien

Evalueer, verbeter en/of wysig ʼn beleid/dokument/stelsel/ens.

Woordomskrywing vir evaluering

Bladsy 5

GFM307 FinansiĂŤle Bestuur Notas

Bladsy 6

Woordomskrywing vir evaluering

GFM307 Finansiële Bestuur

STUDIE-EENHEID 1: FORMULERING VAN ʼn FINANSIËLE STRATEGIE

1.1

Studie-eenheid leeruitkomste

Kennis en begrip Na voltooiing van Studie-eenheid 1 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te demonstreer van die volgende: •

Inleiding tot korporatiewe finansiële bestuur

•

Finansiële state en langtermyn finansiële beplanning

•

Netto huidige waarde en ander beleggingsreëls.

•

Die maak van kapitale beleggingsbesluite

•

Risikoanalise, ware opsies en korporatiewe bestuur

•

Effektiewe kapitale markte en gedragsfinansies

Vaardighede Jy sal in staat wees om: •

die basiese tipes finansiële bestuursbesluite en die rol van die finansiële bestuurder, asook die doelwitte van die finansiële bestuurder te identifiseer en te bespreek.

•

T.o.v. finansiële state en langtermyn finansiële beplanning o

die persentasie-van-verkope-metode te bereken.

o

eksterne finansiering wat nodig is om die groei van ʼn onderneming te finansier te bereken.

o

die bepalende faktore en die probleme vir die groei van ʼn onderneming te identifiseer en te bespreek.

o •

Die rol en plek van finansiële state in finansële beplanning te bespreek.

T.o.v die netto huidige waarde en ander beleggingsreëls: o

die belangrikste beleggingsbeslissingsreëls te bepreek.

o

die sterk- en swakpunte van elke beleggingsevalueringsreël aan te dui.

o

kapitale begrotingsbesluite te ontleed deur te fokus op inkrementele

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 7

GFM307 Finansiële Bestuur kontantvloei. o •

kapitaalrantsoenering in beleggings te evalueer.

T.o.v. kapitale beleggingsbesluite o

die inkrementele kontantvloei van projekte te bereken.

o

ʼn volle kapitaalbegrotingsanalise wat versonke koste, geleentheidskoste, kannibalisering van kontantvloei, verskillende benaderings tot waardevermindering en belastinggevolge insluit, uit te voer.

o

inflasie in ʼn kapitaalbegrotingsanalise aan te dui indien dit ’n moontlike probleem kan wees.

o

die werklike of nominale benadering toe te pas.

o

bates met ongelyke lewensduur met behulp van die ekwivalente jaarlikse kostebenadering te vergelyk.

•

T.o.v. risikoanalise, ware opsies en korporatiewe bestuur o

Ware-opsie-ontleding, sensitiwiteitsanalise, scenario-ontleding en Monte Carlo-simulasie-beleggingsontleding uit te voer.

o

kapitaalbegrotingsbesluite, naamlik die opsie om uit te brei, die opsie om te laat vaar en tydsberekeningsopsies te bespreek.

o •

om beslissingsbome te gebruik in 'n beleggingsevalueringsbesluit.

T.o.v. effektiewe kapitale markte en gedragsfinansies o

markdoeltreffendheid en die verskillende gedragsteorieë van markdinamina in al sy fasette te vergelyk en ʼn ingeligte besluit te maak.

1.2

Voorgeskrewe handboek

Hiller, D., Ross, S., Westerfield, R. & Jordan, B. 2016. Corporate Finance. 3e Uitgawe.

Berkshire: McGraw-Hill Education (UK) Limited.

Vir die doeleindes van hierdie studie-eenheid moet jy die volgende hoofstukke bestudeer: Deel 1: Inleiding Hoofstuk 1: Inleiding tot korporatiewe finansiële bestuur.

Deel 2: Waarde en kapitale begroting (capital budgeting) Hoofstuk 6: Netto huidige waarde en ander beleggingsreëls.

Hoofstuk 7: Die maak van kapitale beleggingsbesluite

Bladsy 8

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur Hoofstuk 8: Risikoanalise, ware opsies en korporatiewe bestuur.

Deel 3: Risiko Hoofstuk 13: Effektiewe kapitale markte en gedragsfinansies.

1.3

Verrykende bronne •

Business ethics. 2016. Beskikbaar by: http://business-ethics.com/ [Besoek 22 September 2016].

•

Firer, C., Stephen, A.R., Randolph, W.W.& Brandford D.J. 2012. Fundamentals of Corporate Finance. Berkshire: McGraw-Hill.

•

Institute of Directors Southern Africa. 2016. Beskikbaar by: http://www.iodsa.co.za/ [Besoek 22 September 2016].

•

Johannesburg Stock Exchange. 2013. Beskikbaar by: https://www.jse.co.za/ [Besoek 22 September 2016].

•

Nasdaq. 2016. Beskikbaar by: http://www.nasdaq.com/ [Besoek 22 September 2016].

•

NYSE. 2016. Beskikbaar by: https://www.nyse.com/index [Besoek 22 September 2016].

•

The Ethics Institute. 2016. Beskikbaar by: http://www.tei.org.za/ [Besoek 22 September 2016].

•

Yahoo! Finance. 2016. Beskikbaar by: http://finance.yahoo.com/ [Besoek 22 September 2016].

1.4

Hoe kan jy jou begrip verbeter?

Jy moet seker maak dat jy die volgende terme verstaan: Sleutelwoord

Omskrywing

Agentskapsprobleem

Die moontlikheid van ʼn konflik van belange tussen die aandeelhouers en die bestuur van ʼn onderneming.

Alleenstaande beginsel

Die aanname dat ʼn projek se evaluering slegs gebaseer moet wees op die projek se inkrementele kontantvloei.

Bedryfshefboomwerking

Die mate waartoe ʼn projek op vaste koste berus.

Bedryfskapitaal

ʼn Onderneming se korttermynbates en -laste.

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 9

GFM307 Finansiële Bestuur

Belangegroep

ʼn Groep of persoon, benewens ʼn aandeelhouer of krediteur, wat moontlik ʼn aanspraak op die kontantvloei van ʼn onderneming het.

Beleggingstyds-

Die evaluering van die optimale tyd om ʼn projek van

berekeningsbesluit

stapel te stuur.

Beplanningshorison

Die langtermynperiode waarop finansiële beplanners fokus (gewoonlik ʼn tydperk van twee tot vyf jaar).

Bestuursopsies

Geleenthede wat bestuurders kan benut as sekere situasies in die toekoms opduik.

Borrel (Bubble)

ʼn Situasie waar waargenome pryse baie hoër styg as wat grondbeginsels en rasionele ontleding voorstel.

Depresiasie-belastingskild

ʼn Belastingbesparing wat ontstaan vanweë die

(Depreciation taxshield)

waardeverminderingsafskrywing; dit word bereken deur die waardevermindering te vermenigvuldig met die belastingkoers op maatskappye.

Dividenduitkeer-verhouding

Die kontantbedrag wat uitbetaal word aan aandeelhouers, gedeel deur netto wins na belasting.

Eksterne finansiering

Die verskil tussen die toename in totale bates en die

benodig

onuitgekeerde wins van ʼn groeiende onderneming.

Ekwivalente jaarlikse koste

Die teenswoordige waarde van ʼn projek se koste, bereken op ʼn jaarlikse grondslag.

Erosie

Die kontantvloei van ʼn nuwe projek wat ten koste van ʼn onderneming se bestaande projekte spandeer word.

Finansiële gelykbreekpunt

Die vlak van verkope wat ʼn projek se netto teenswoordige waarde gelyk aan nul stel.

Gebeurlikheidsbeplanning

Die inagneming van bestuursopsies wat inherent aan ʼn projek is.

Gedragsfinansies

Die komponent van finansiële bestuur wat gemoeid is met die implikasies van redeneringsfoute in finansiële besluite.

Geldmarkte

Finansiële markte waar korttermynskuldsekuriteite gekoop en verkoop word; hierdie sekuriteite is meestal

Bladsy 10

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur skuld-instrumente.

Geleentheidskoste

Die mees waardevolle alternatief wat opgesê word as ʼn bepaalde belegging aangegaan word.

Gemiddelde

ʼn Belegging se gemiddelde netto wins ná belasting,

rekeningkundige opbrengs

gedeel deur die belegging se gemiddelde boekwaarde.

Gevoelsinhoudheuristiek

Die neem van besluite op grond van instink en gevoel.

Handhaafbare groeikoers

Die maksimum groeikoers wat ʼn onderneming kan bereik sonder om eksterne ekwiteitsfinansiering te bekom en die konstante skuld/aandeelhouersbelangverhouding te handhaaf.

Harde rantsoenering

ʼn Situasie waar ʼn onderneming onder geen omstandighede finansiering vir ʼn projek kan bekom nie.

Inkrementele kontantvloei

Die verskil tussen ʼn onderneming se toekomstige kontantvloei met ʼn projek en daarsonder.

Interne groeikoers

Die maksimum groeikoers wat ʼn onderneming kan bereik sonder om eksterne finansiering (van enige aard) te bekom.

Interne opbrengskoers

Die verdiskonteringskoers wat die netto teenswoordige waarde van ʼn belegging gelyk aan nul stel.

Kapitaalbegroting

Die beplanning en bestuur van ʼn onderneming se langtermynbeleggings.

Kapitaalintensiteits-

ʼn Onderneming se totale bates gedeel deur verkope, of

verhouding

die hoeveelheid bates wat benodig word om R1 se verkope te genereer.

Kapitaalmarkte

Finansiële markte waar langtermynsekuriteite (ekwiteit en skuld) gekoop en verkoop word.

Kapitaalstruktuur

Die kombinasie van vreemde en eie kapitaal wat deur ʼn onderneming in stand gehou word.

Kontantgelykbreekpunt

Die vlak van verkope wat ʼn projek se bedryfskontantvloei gelyk aan nul stel.

Marginale koste of

Die verandering in koste wat plaasvind wanneer ʼn klein

inkrementele koste

verandering in uitsette plaasvind.

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 11

GFM307 Finansiële Bestuur

Markineenstorting

ʼn Situasie waar markpryse drasties en skielik ineenstort.

Netto huidige waarde

Die verskil tussen ʼn investering se markwaarde en koste.

Netto-huidige-waarde-profiel

ʼn Grafiese voorstelling van die verhouding tussen ʼn investering se netto teenswoordige waarde en verskeie verdiskonteringskoerse.

Noise trader

ʼn Handelaar wie se transaksies nie gegrond is op inligting of betekenisvolle finansiële ontleding nie.

Omvang van

Die persentasie verandering in bedryfskontantvloei ten

bedryfshefboomwerking

opsigte van die persentasie verandering in die aantal eenhede verkoop.

Onderlinguitsluitende-

ʼn Situasie waarin die aanvaarding van een investering

beleggingsbesluite

verhoed dat ander investerings aanvaar kan word.

Opsetafhanklikheid

Die neiging van individue om verskillende (en potensieel strydige) besluite te maak.

Persentasie-van-verkope-

ʼn Finansiële beplanningsmetode waarvolgens rekeninge

benadering

wissel na gelang van ʼn onderneming se beraamde vlak van verkope.

Pro forma finansiële state

Finansiële state wat toekomstige jare se bedrywighede projekteer.

Rekeningkundige

Die vlak van verkope wat ʼn projek se netto wins ná

gelykbreekpunt

belasting gelyk aan nul stel.

Sagte rantsoenering

ʼn Situasie wanneer eenhede in ʼn onderneming sekere bedrae vir die finansiering van kapitale projekte ontvang.

Samevoeging

ʼn Proses waarby kleiner investeringsvoorstelle van elk van die onderneming se bedryfseenhede saamgetel word en as een groot projek beskou word.

Sentimentgebaseerde risiko

ʼn Bron van risiko vir beleggers buiten maatskappyspesifieke risiko en algehele markrisiko.

Simulasie-analise

ʼn Kombinasie van scenario- en sensitiwiteitsanalises.

Slytasiekorting

Depresiasie wat as ʼn uitgawe vir belastingdoeleindes afgeskryf word.

Bladsy 12

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur

Strategiese opsies

Opsies vir toekomstige, verwante sakeprodukte of strategieë.

Terugbetalingstydperk-

Die tyd wat dit neem vir ʼn belegging om genoeg kontant

metode (Payback period

te genereer om die aanvanklike koste van die belegging

method)

te verhaal.

Terughoudingsverhouding

Die toevoeging tot ʼn onderneming se onuitgekeerde verdienste, gedeel deur netto wins ná belasting. Dit word ook die teruggehoue winsverhouding genoem.

Vaste koste

Die koste wat onveranderd bly wanneer die hoeveelheid uitset in ʼn bepaalde tydperk verander.

Veelvuldige opbrengskoerse

Die moontlikheid dat meer as een diskontokoers daartoe kan lei dat ʼn projek se netto teenswoordige waarde gelyk aan nul is.

Veranderlike koste

Die koste wat verander wanneer die hoeveelheid uitsette verander.

Verdiskonteerde-

Die proses waardeur ʼn belegging se waarde bepaal word

kontantvloeibenadering

deur sy toekomstige kontantvloei te verdiskonteer.

Verdiskonteerde-

Die tydperk wat dit ʼn belegging se verdiskonteerde

terugbetalingstydperk

kontantvloei neem om gelyk te wees aan die aanvanklike koste.

Versonke koste

ʼn Koste wat reeds aangegaan is en nie verwyder kan word nie, en wat dus nie in ʼn beleggingsbesluit oorweeg moet word nie.

Verteenwoordigheids-

Die gebruik van stereotipes, analogieë of beperkte

heuristiek

steekproewe ten einde menings oor ʼn hele groep te vorm.

Vooruitskattingsrisiko

Die moontlikheid dat foute in geprojekteerde kontantvloei tot verkeerde besluite kan lei.

Ware opsie

ʼn Opsie op vaste bates in teenstelling met finansiële bates soos aandele.

Winsgewendheids-

Die teenswoordige waarde van ʼn belegging se

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 13

GFM307 Finansiële Bestuur verhouding

toekomstige kontantvloei, gedeel deur die aanvanklike koste. Dit word ook die voordeel-koste-verhouding genoem.

1.5

Inleiding

Studie-eenheid 1 handel oor die belangrikste elemente in die ontwerp en bestuur van die finansiële strategie van die onderneming, in die konteks van wat bydra tot die bereiking van die onderneming se doelwitte binne die eksterne beperkinge, soos die algemene regulatoriese en beleggingsomgewing.

1.6

Inleiding tot korporatiewe finansiële bestuur

Handboek: Hiller et la. 2016, Hoofstuk 1, bl. 2-24.

Die finansiële bestuurder het ʼn baie belangrike rol te speel en sy verantwoordelikheid i.v.m. korporatiewe finansiële beheer is van kardinale belang. Daarom moet die finansiële bestuurder duidelike doelwitte hê wat tot die algehele voordeel van die onderneming sal wees. Daarbenewens moet die finansiële bestuurder sekermaak dat sy doelwitte ooreenstem met dié van die aandeelhouer om te verseker dat daar nie bedreigings van oorname kan ontstaan nie. Deurgaans in die hoofstuk is daar “werklike wêreld” insigte (Real World Insights), gevallestudies en voorbeelde wat jy kan deurlees en toepas as oefening en vir ʼn beter begrip.

1.6.1

Korporatiewe finansiële bestuur

Daar word ʼn paar belangrike vrae beantwoord wanneer korporatiewe finansiële bestuur gebruik word, naamlik: a. Watter langtermynbeleggings moet ʼn onderneming aanpak? b. Waar sal die onderneming die langtermynfinansiering kry om te betaal vir beleggings? c. Hoe gaan die onderneming die dag-tot-dag finansiële aktiwiteite van die onderneming bestuur?

1.6.2

Finansiële bestuurder

Finansiële bestuurders probeer om die vrae in paragraaf 1.6.1 hierbo te beantwoord. Die hoogste finansiële bestuurder in die onderneming is normaalweg die Hoof Finansiële Beampte, of te wel die Chief Financial Officer (CFO). Die Hoof Finansiële Beampte: • hou toesig oor die kontantbestuur, kredietbestuur, kapitale uitgawes en finansiële beplanning;

Bladsy 14

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur • hou toesig oor belasting, kosteberekening, finansiële rekeningkunde en dataverwerking.

Die rol en verantwoordelikheid van die finansiële bestuurder word breedvoerig in die handboek, hoofstuk 1, bladsy 5-9 bespreek. Maak seker dat jy hierdie verstaan en op feitestelle kan toepas.

Hieronder is ook ʼn grafiese voorstelling van ʼn vereenvoudigde organisatoriese grafiek waar die plek en verantwoordelikhede van die finansiële bestuurder duidelik na vore kom.

Aandeelhouers Raad van Direkteure Voorsitter van die Raad Uitvoerende Direkteur Menslikehulpbronbestuurder

Kontantbestuurder

Bemarkingsbestuurder

Kredietbestuurder

Operasionele bestuurder

Kosteberekeninge bestuurder

Finansiële bestuurder

Kapitaalbestedingsbestuurder

Finansiële Beplannings -bestuurder

Data Prosesseringsbestuurder

Finansiële Rekeningkundige Bestuurder

Figuur 1.1: Vereenvoudigde organisatoriese grafiek (Firer et al. 2012: 3)

1.6.3

Doel van finansiële bestuur

Om doeltreffend te wees, moet die finansiële bestuurder bepaalde doelwitte hê om na te streef. Hier is ʼn paar moontlike finansiële doelwitte waarna ʼn onderneming kan streef: a. Oorlewing b. Vermy finansiële nood en bankrotskap c. Klop die mededinging d. Vergroot die verkope of markaandeel e. Verminder koste f. Vermeerder winste g. Behou konstante groei in winste

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 15

GFM307 Finansiële Bestuur Elkeen van die doelwitte hou bepaalde uitdagings in en die finansiële bestuurder moet in staat wees om hierdie doelwitte te prioritiseer en na te streef. Meer hieroor in die handboek, bladsy 9-10. ʼn Belangrike konsep om te verstaan, is die agentskapprobleem. Die konsep is belangrik omdat dit ʼn verskynsel is waarmee die finansiële bestuurder moet rekening hou. Volgens Hiller et la (2016: 53) hou die agentskapprobleem die moontlikheid van ʼn konflik van belange in tussen die aandeelhouers en die bestuur van ʼn onderneming. Die manier waarop die probleem opgelos kan word, is dat die aandeelhouers ʼn verteenwoordiger (in die persoon van ʼn bestuurder) aanstel.

1.6.4

Finansiële markte

Kontantvloei na en van die besigheid Die belangrikste om in gedagte te hou, is dat kontant in die besigheid inkom deur die verkoop van skuld en ekwiteit. Die geld word gebruik om bates te koop. Daardie bates genereer kontant wat gebruik word om belanghebbendes te betaal, om te herbelê in bykomende bates, om skuldeisers terug te betaal en om dividende te betaal aan aandeelhouers. Sien Figuur 1.4 in die handboek wat die konsep illustreer.

Primêre teenoor sekondêre markte Die finansiële markte dien as beide primêre en sekondêre markte vir skuld en ekwiteit. Die primêre mark is wanneer ʼn sekuriteit aanvanklik verkoop word, die sekondêre mark is wanneer daardie sekuriteit weer verkoop en gekoop word ná die oorspronklike verkope.

1.7

Finansiële state en langtermyn finansiële beplanning

Belangrik: Hierdie gedeelte word nie in die voorgeskrewe handboek gedek nie. Daar word van aanvullende bronne gebruik gemaak om hierdie deel se leeruitkomste te bereik. Die leeruitkomste word dus voldoende in hierdie gedeelte bespreek en dit is nie nodig om verdere bronne vir eksamendoeleindes te raadpleeg nie, maar dit word wel aanbeveel dat die verrykende bronne as bykomende materiaal gelees word. ʼn Algemene probleem met ondernemings wat hulself in ʼn finansiële verknorsing bevind, is oneffektiewe langtermynbeplanning. Die finansiële plan voorsien goeie riglyne vir verandering en groei. Hierdie finansiële plan is gewoonlik gefokus op die onderneming in geheel en kyk na die groter prentjie. Die besluite wat die onderneming maak met die opstel van die finansiële plan kan ʼn direkte invloed hê op die winsgewendheid, die behoefte aan eksterne finansiering en geleenthede vir groei.

Bladsy 16

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur 1.7.1

Elemente van finansiële beplanning

Om ʼn duidelike finansiële plan te ontwikkel, moet die bestuurder sekere elemente in die onderneming se finansiële beleid in ag neem, naamlik: •

Beleggings in nuwe bates – word bepaal deur kapitaalbegrotingsbesluite.

•

Omvang van finansiële hefboomwerking – word bepaal deur kapitaalstruktuurbesluite.

•

Kontant betaal aan aandeelhouers – dividende beleidsbesluite.

•

Likiditeitsvereistes – word bepaal deur netto bedryfskapitaal.

1.7.2

Wat is finansiële beplanning?

Finansiële beplanning formuleer die wyse hoe finansiële doelwitte bereik gaan word. Dus is ʼn finansiële plan ʼn staat van wat in die toekoms gaan gebeur. Baie besluite het lang aanvoortye wat beteken dat dit ʼn lang tyd neem om te implementeer en ook dat baie besluite lank voordat dit geïmplementeer word, gemaak moet word. Byvoorbeeld: As ʼn onderneming ʼn fabrieksgebou in 2017 wil bou, moet hulle reeds in 2016, of selfs vroeër, boukontrakteurs en finansiering beplan en gereed kry.

1.7.3

Groei as ʼn finansiële beplanningsdoel

Groei, as sodanig, is nie ʼn genoegsame doelwit vir die finansiële bestuurder om na te streef nie. ʼn Geskikte doelwit is eerder om die markaandeel te vergroot en die waarde van die eienaars of aandeelhouers se ekwiteit te verhoog. Indien ʼn onderneming suksesvol is in sy taak, sal groei gewoonlik die uitkomste daarvan wees. Groei kan dan die gevolg wees van goeie besluitneming, maar dit is nie ʼn gegewe nie.

1.7.4

Finansiële beplanningsproses

Met finansiële beplanning word daar beplan vir die korttermyn of die langtermyn, die korttermyn is wanneer daar vir die volgende 12 maande beplan word. Aan die anderkant is langtermynbeplanning wanneer daar vir die volgende 2 tot 5 jaar beplan word. Hierdie word die beplanningshorison genoem.

Samevoeging is ʼn proses waarby kleiner beleggingsvoorstelle van elk van die onderneming se bedryfseenhede saamgevoeg word en as een groot projek beskou word.

Sodra die beplanningshorison en die vlak van samevoeging bepaal is, is daar sekere aannames wat gemaak kan word en scenario’s wat gebruik kan word:

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 17

GFM307 Finansiële Bestuur •

Maak realistiese aannames oor belangrike veranderlikes, bv. indien ʼn maatskappy se verkope oor die laaste 5 jaar elke jaar met min of meer 5% verhoog het, kan die realistiese aanname wees dat dit die volgende jaar weer met 5% sal verhoog.

•

Gebruik verskillende scenario’s waar die aannames telkens gebruik maak van verskillende finansiële en ander insette.

•

Bepaal minstens ʼn swakstegeval-scenario, normalegeval-scenario en bestegevalscenario. o

Die swakstegeval-scenario. Die plan sal vereis om relatief-pessimistiese aannames te maak oor die onderneming se produkte en die toestand van die ekonomie.

o

Die normalegeval-scenario. Die plan sal vereis dat die waarskynlikste aannames oor die onderneming en die ekonomie gemaak word.

o

Die bestegeval-scenario. Die plan sal vereis om optimistiese aannames oor die onderneming se produkte en die toestand van die ekonomie te maak.

1.7.5

Die rol van finansiële beplanning

Die onderneming gaan moontlik baie tyd spandeer om die verskillende scenario’s te oorweeg, daarom is dit belangrik om te weet wat die beplanningsproses kan bereik: •

Ondersoek van interaksies: Dit help die bestuur om die interaksies tussen besluite te sien.

•

Ondersoek moontlikhede: Dit gee die bestuur ʼn stelselmatige raamwerk om geleenthede te ondersoek.

•

Vermyding van verrassings: Dit help die bestuur om moontlike uitkomste te kan identifiseer en om dan daarvolgens te beplan.

•

Verseker haalbaarheid en interne konsekwentheid: Dit help die bestuur bepaal of doelwitte bereik kan word en of die onderskeie verklaarde (en onverklaarde) doelwitte van die onderneming in ooreenstemming met mekaar is.

1.7.6

Die bestanddele van die finansiële beplanningsmodel

Finansiële modelle vereis van die bestuur om sekere aannames oor die toekoms te maak.

Die modelle kan redelik verskil na mate van die kompleksiteit en vereistes van die onderneming, maar die meeste modelle sal die volgende elemente bevat:

Bladsy 18

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur •

Ekonomiese aannames: Duidelike aannames oor die toekomstige ekonomiese omgewing. Van die meer belangrike ekonomiese aannames wat gemaak moet word, is die vlak van rentekoerse en die onderneming se belastingkoers.

•

Voorspelling van verkope: Kontantvloei is direk afhanklik van die vlak van verkope (dikwels word die beraming gemaak met behulp van die groeikoers van verkope).

•

Pro forma-state: Om die plan op te stel in die vorm van geprojekteerde finansiële state maak voorsiening vir konsekwentheid en gemak van interpretasie.

•

Batevereistes: Hoeveel bykomende niebedryfsbates nodig sal wees om aan verkope-vooruitskattings te voldoen?

•

Finansiële vereistes: Hoeveel finansiering sal nodig wees vir die vereiste bates?

•

Plug-veranderlike: Nadat die onderneming ʼn voorspelling van verkope en ʼn skatting van die vereiste besteding op bates het, sal nuwe finansiering moontlik nodig wees omdat geprojekteerde netto bates geprojekteerde rentedraende laste en ekwiteit oorskry. Met ander woord die staat van finansiële posisie sal nie meer balanseer nie.

Omdat nuwe finansiering nodig kan wees om al die geprojekteerde kapitaalbesteding te dek, moet ʼn finansiële veranderlike, die sogenaamde plug, gekies word, byvoorbeeld ʼn onderneming met ʼn groot hoeveelheid beleggingsgeleenthede en beperkte kontantvloei sal nuwe ekwiteit moet bekom om die beleggingsgeleenthede te kan benut. Ander ondernemings met min groeigeleenthede en heelwat kontantvloei sal ʼn oorskot hê en sal dus ʼn ekstra dividend uitbetaal. In die eerste geval is eksterne ekwiteit die plug-veranderlike. In die tweede geval word die dividend gebruik. Die bestuur besluit oor watter tipe finansiering gebruik sal word (hierdie help dat die staat van finansiële posisie balanseer).

1.7.7

Voorbeeld: Historiese finansiële state

Ons gaan die langtermynbeplanningsmodel met behulp van ʼn voorbeeld verduidelik.

Gourmet Koffie Ing. se mees onlangse finansiële state lyk soos volg: Gourmet Koffie Ing. Staat van Finansiële Posisie soos op 31 Desember 2015 Bates

1 000 Skuld Ekwiteit

Totaal

1 000 Totaal

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

400 600 1 000

Bladsy 19

GFM307 Finansiële Bestuur

Gourmet Koffie Ing. Staat van Omvattende Inkomste vir die jaar geëindig 31 Desember 2015 Verkope

2 000

Uitgawes

(1 600)

Netto wins

400

Aanvanklike aannames: •

Verkope sal groei teen 15% (R2 000 x 1.15)

•

Alle items word direk gekoppel aan verkope en die huidige verhoudings is optimaal

•

Gevolglik sal alle ander items ook teen 15% groei

Gourmet Koffie Ing. Pro Forma Staat van Omvattende Inkomste vir die jaar geëindig 2016 Verkope

2 300

Uitgawes

(1 840)

Netto wins

460

Geval I •

Dividende is die plug-veranderlike

•

Skuld vermeerder met 15% na R460

•

Ekwiteit lyk soos volg: R1 150 – R460 = R690 (Bates minus Laste = Ekwiteit)

•

Openingsekwiteit is R600 (2015-ekwiteit)

•

Behoue verdienste vir 2016 is R90 (R690 – R600)

•

Dividende is: Netto wins na belasting minus behoue verdienste (D = NWNB – BV) R460 – R90 = R370

Bladsy 20

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur

Gourmet Koffie Ing. Pro Forma Staat van Finansiële Posisie Geval I Bates

1 150 Skuld

460

Ekwiteit Totaal

690

1 150 Totaal

1 150

Geval II •

Skuld is die plug-veranderlike en geen dividend word betaal nie

•

Skuld is: Bates minus Ekwiteit R1 150 – (R600 + R460) = R90

•

Betaal die volgende op skuld terug: R400 – R90 = R310

Gourmet Koffie Ing. Pro Forma Staat van Finansiële Posisie Geval II Bates

1 150 Skuld

90

Ekwiteit Totaal

1.7.8

1 060

1 150 Totaal

1 150

Persentasie-van-verkope-benadering

Ons het gekyk na die gevalle waar al die items met dieselfde bedrag verhoog, en dit kan ʼn redelike aanname wees vir sekere aspekte, maar in ander gevalle, soos langtermynlenings, is dit nie ʼn redelike aanname nie. Die rede hiervoor is dat die bedrag wat oor die langtermyn geleen word, word deur die bestuur bepaal en hou nie noodwendig direk verband met verkope nie. Die uitgebreide weergawe van die vorige “eenvoudige model” se basiese uitgangspunt is om die staat van omvattende inkomste en die staat van finansiële posisie rekeninge in twee groepe te skei, dié wat direk verander saam met verkope en dié wat nie verander nie. Gegewe ʼn voorspelling van verkope, sal ons dan in staat wees om te bereken

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 21

GFM307 Finansiële Bestuur hoeveel finansiering die onderneming benodig om die voorspelde verkopevlak te ondersteun. Die finansiële beplanningmodel wat hierna verduidelik word, is gebaseer op die persentasie-van-verkope-benadering. Ons doel hier is om ʼn vinnige en praktiese manier te ontwikkel om pro forma-state te genereer.

Voorbeeld ter illustrasie: Die volgende aannames kan gemaak word: •

Verkope groei 10%

•

Dividende uitbetalingskoers is 50%

1. Staat van omvattende inkomste Ons begin deur die mees onlangse staat van omvattende inkomste van die betrokke maatskappy, in hierdie geval, Tasha’s Toys Emporium, te neem om die pro forma-staat op te stel. Dit is belangrik om die volgende in gedagte te hou: •

Koste kan direk verskil met verkope.

•

Indien dit die geval is, is die winsmarge konstant.

•

Dividende is ʼn besluit van die bestuur en verander oor die algemeen nie direk met verkope nie – dit beïnvloed die behoue verdienste wat op die staat van finansiële posisie verskyn.

Tasha’s Toy Emporium Staat van Omvattende Inkomste vir die jaar geëindig 28 Februarie 2015 % of Verkope Verkope Koste van verkope

5 000 (3 000)

60%

Wins voor belasting

2 000

40%

Belasting (40%)

(800)

16%

Netto wins

1 200

24%

Dividende

600

Tel by Behoue Verdienste

600

Bladsy 22

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur

Tasha’s Toy Emporium Pro Forma Staat van Omvattende Inkomste vir die jaar geëindig 28 Februarie 2016 % of Verkope Verkope Koste van verkope

5 500 (3 300)

60%

Wins voor belasting

2 200

40%

Belasting (40%)

(880)

16%

Netto wins

1 320

24%

Dividende

660

Tel by Behoue Verdienste

660

2. Staat van finansiële posisie Om die pro forma-staat van finansiële posisie op te stel, begin ons met die mees onlangse staat van omvattende inkomste van die betrokke maatskappy, in hierdie geval, Tasha’s Toys Emporium. Dit is belangrik om die volgende in gedagte te hou: •

Aanvanklik word daar aanvaar dat alle bates, insluitende niebedryfsbates, verander a.g.v. verkope.

•

Rekeninge betaalbaar sal ook gewoonlik direk verander met verkope.

•

Aan die anderkant verander skuldbewyse, langtermynskuld en ekwiteit nie oor die algemeen direk met verkope nie, want hulle is afhanklik van die bestuur se besluite oor kapitaalstruktuur.

•

Die verandering in die behouewinsgedeelte van die aandele sal voortspruit uit die dividendbeslissing.

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 23

GFM307 Finansiële Bestuur

Tasha’s Toy Emporium Staat van Finansiële Posisie soos op 28 Februarie 2015/2016 Huidig

% of Verkope

Pro Forma

BATES Bedryfsbates Kontant

R500

10%

R550

Rekeninge ontvangbaar

2 000

40%

2 200

Voorraad

3 000

60%

3 300

Totaal

5 500

110%

6 050

4 000

80%

4 400

9 500

190%

10 450

R900

18%

R990

2 500

n/a

2 500

3 400

n/a

3 490

2 000

n/a

2 000

Aandelekapitaal

2 000

n/a

2 000

Behoue verdienste

2 100

n/a

2 760

4 100

n/a

4 760

Niebedryfsbates Netto niebedryfsbates Totale Bates

LASTE EN EIENAARSBELANG Bedryfslaste Rekeninge betaalbaar Korttermynskuld Totaal Langtermynskuld Eienaarsbelang

Totaal Totaal Laste en Eienaarsbelang

Bladsy 24

9 500

10 250

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur Eksterne finansiering benodig Die onderneming moet met ʼn bykomende R200 in skuld of aandele vorendag kom om die staat van finansiële posisie te laat balanseer. Totale bates is R10 450 en totale laste en eienaarsbelang is R10 250. Dus R10 450 – R10 250 = R200.

Kies ʼn plug-veranderlike: •

Leen meer korttermynskuld

•

Leen meer langtermynskuld

•

Verkoop meer aandele

•

Verminder dividende uitbetalings, wat die bydrae tot die behoue verdienste sal verhoog

Veronderstel dat die maatskappy tans werksaam is teen 80%-kapasiteit •

Vol kapasiteitsverkope = R5 000 ÷ 0.8 = R6 250

•

Beraamde verkope = R5 500, so dit sal steeds op 88% funksioneer

•

Dus, geen addisionele niebedryfsbates sal benodig word nie

•

Pro forma totale bates = R6 050 + R4 000 = R10 050

•

Totale laste en eienaarsbelang = R10 250

Kies plug-veranderlike (vir R200 MEER finansiering en sonder die ekstra finansiering) •

Betaal sommige van die korttermynskuld terug

•

Betaal sommige van die langtermynskuld terug

•

Koop aandele terug

•

Betaal meer dividend

•

Vermeerder kontantrekening

1.7.9

Groei en eksterne finansiering

Dit is baie duidelik dat eksterne finansieringsbehoeftes en groei verwant is aan mekaar: Soos ʼn onderneming groei, sal eksterne finansiering nodig wees om dit te dra en volhoubaar te wees. Teen ʼn lae groeivlak kan interne finansiering (behoue verdienste) die vereiste belegging in bates oorskry. As die groeikoers toeneem, sal die interne finansiering nie genoeg wees nie en die onderneming sal nodig hê om na die kapitaalmarkte te gaan vir die bykomende finansiering benodig. Dit is duidelik dat hierdie verhouding noodsaaklik is vir jong, hoë-groei, beginbesigheid (start-up), veral omdat die toegang tot kapitaalmarkte

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 25

GFM307 FinansiĂŤle Bestuur beperk kan word en hulle intern-gegenereerde finansiering nog ontwikkel moet word. Daar is baie voorbeelde van maatskappye wat hulself “uit die besigheid groeiâ€?. Hierdie situasies is die spesialiteit en fokus van engelbeleggers en waagkapitaliste. ʼn Ondersoek na die verband tussen groei en eksterne finansiering benodig, is ʼn nuttige hulpmiddel vir langtermynbeplanning.

1.7.10 Die interne groeikoers Die interne groeikoers sê vir ons hoeveel die onderneming sy bates kan vermeerder deur behoue verdienste as die enigste finansiering te gebruik. Dit is belangrik dat jy weet hoe om die opbrengs op bates (Return on assets – ROA) en die terughoudingsverhouding (retention ratio) te kan bereken. Dit word soos volg bereken:

( ) =

( )

( )

( ) = â„Ž â„Ž =

( )

( )

â„Ž

Om die interne groeikoers te bereken moet die volgende formule toegepas word:

=

Ă— 1 − ( Ă— )

Waar: = Opbrengs op bates (eindsaldo) = Terughoudingsverhouding Hierdie koers kan ook soos volg bereken word:

= × Waar: = Opbrengs op bates beginsaldo 1.7.11 Die handhaafbare groeikoers Die handhaafbare groeikoers verduidelik vir ons hoeveel die onderneming kan groei deur intern-gegenereerde fondse en deur die uitreiking van skuld om ʼn konstante skuldverhouding te handhaaf. Dit is belangrik dat jy weet hoe om die opbrengs op ekwiteit (Return on equity – ROE) te bereken: Bladsy 26

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiÍle strategie

GFM307 FinansiĂŤle Bestuur

( $) =

( )

( $ ) =

( )

Om die handhaafbare groeikoers te bereken, moet die volgende formule gebruik word: % â„Ž &

=

$ Ă— 1 − ( $ Ă— )

Waar: $ = Opbrengs op ekwiteit (eindsaldo) = terughoudingskoers Hierdie koers kan ook soos volg bereken word: % â„Ž &

= $ × Waar: $ = Opbrengs op ekwiteit (beginsaldo) = Terughoudingskoers 1.7.12 Bepalers van groei Dit is belangrik om te onthou dat enigiets wat die opbrengs op ekwiteit vermeerder, inherent die handhaafbare groeikoers ook sal vermeerder. Indien die terughoudingskoers verhoog, sal dit dieselfde effek hê. Dus sal die onderneming se vermoÍ om groei te handhaaf spesifiek van die volgende vier faktore afhang: •

Winsgrens: Bedryfsdoeltreffendheid

•

Totale bateomset: Bates word doeltreffend gebruik

•

FinansiĂŤle hefboomwerking: Die keuse van optimale skuldverhouding

•

Dividendbeleid: Keuse van hoeveel aan aandeelhouers betaal moet word teenoor herinvestering in die onderneming.

Gevallestudie 1.1 Nadat Joffery die verhoudingsanalise van Lannister Beperk gedoen het, het Cersei en Jaime hom genader oor die beplanning vir die volgende jaar se verkope. Die maatskappy

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiÍle strategie

Bladsy 27

GFM307 Finansiële Bestuur het in die verlede baie min beplanning vir beleggings wat benodig word gedoen. As gevolg daarvan het die maatskappy kontantvloeiprobleme ervaar. Die gebrek aan beplanning het tot gevolg gehad dat hulle nie die gewenste verkope gehad het nie en daar was periodes wat Cersei en Jaime nie salaris kon kry nie. Hulle wil graag hê Joffery moet die finansiële plan vir die volgende jaar opstel sodat die maatskappy enige eksterne beleggingsbenodigdhede kan aanspreek. Die staat van omvattende inkomste en finansiële posisie lyk soos volg: Lannister Bpk. Staat van Omvattende Inkomste vir die jaar geëindig 28 Februarie 2016 Verkope

128 700 000

Koste van verkope

90 700 000

Ander uitgawes

15 380 000

Waardevermindering

4 200 000

Wins voor rente en belasting

18 420 000

Rente

2 315 000

Wins voor belasting (NWVB)

16 105 000

Belasting

6 442 000

Netto wins na belasting (NWNB)

9 663 000

Dividende

2 898 900

Tel by Behoue Verdienste (BV)

6 764 100

Lannister Bpk. Staat van Finansiële Posisie soos op 28 Februarie 2016 BATES Niebedryfsbates

72 280 000

Bedryfsbates

11 270 000

Voorraad

4 720 000

Rekeninge ontvangbaar

4 210 000

Bladsy 28

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur Kontant Totale bates (TB)

2 340 000 83 550 000

EKWITEIT EN LASTE Ekwiteit (TE) Gewone aandele Behoue verdienste

42 570 000 1 000 000 41 570 000

Niebedryfslaste

25 950 000

Bedryfslaste

15 030 000

Rekeninge betaalbaar Korttermynskuld Totale ekwiteit en laste

4 970 000 10 060 000 83 550 000

Vrae 1. Bereken die interne groeikoers en die handhaafbare groeikoers vir Lannister Bpk. Wat beteken die syfers?

2. Lannister Bpk. beplan ʼn groeikoers van 20% vir die volgende jaar. Bereken die eksterne finansiering benodig as daar aangeneem word dat die maatskappy op vol kapasiteit bedryf word.

3. Alhoewel die meeste bates verhoog kan word as ʼn persentasie van verkope, moet niebedryfsbates dikwels verhoog word in spesifieke bedrae want dit is gewoonlik onmoontlik of onprakties om deel van ʼn nuwe gebou of masjien te koop. In hierdie geval het ʼn maatskappy ʼn trapsgewyse vaste batestruktuur. Aanvaar dat Lannister Bpk. teen 100% kapasiteit vervaardig. As gevolg hiervan moet die maatskappy, om produksie te verhoog, ʼn hele nuwe produksiereeks teen ʼn koste van R30 miljoen begin vervaardig. Bereken die nuwe eksterne finansiering benodig met die aanname. Watter implikasies hou dit vir die maatskappy se kapasiteitsaanwending die volgende jaar in?

Oplossing: 1. Om die interne groeikoers te bereken, moet ons eers die opbrengs op bates (return on assets – ROA) en die terughoudingsverhouding bereken:

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 29

GFM307 Finansiële Bestuur ROA = NWNB / TB ROA = R9 663 000 / R83 550 000 ROA = 0,1157 of 11,57% b = Bykomend tot RP / NWNB b = R6 764 100 / R9 663 000 b = 0,70 Nou kan ons die interne opbrengskoers gebruik om die volgende te bepaal: Interne opbrengskoers = (ROA × b) / [1 – (ROA × b)] Interne opbrengskoers = [0,1157(0,70)] / [1 – 0,1157(0,70)] Interne opbrengskoers = 0,0881 = 8,81% Om die handhaafbare groeikoers te vind, moet ons die ROE (return on equity) bereken: ROE = NWNB / TE ROE = R9 663 000 / R42 570 000 ROE = 0,2270 of 22,70% Met die terughoudingsverhouding het ons tevore die handhaafbare groeikoers bereken: Handhaafbare groeikoers = (ROE × b) / [1 – (ROE × b)] Handhaafbare groeikoers = [0,2270(0,70)] / [1 – 0,2270(0,70)] Handhaafbare groeikoers = 0,889 of 18,89% Die interne groeikoers is die groeikoers wat die maatskappy kan bereik met geen eksterne finansiering van enige aard nie. Die volhoubare groeikoers is die groeikoers wat die maatskappy kan bereik deur die verhoging van eksterne skuld, op grond van sy behoue verdienste en huidige kapitaalstruktuur.

2. Pro forma finansiele state vir die volgende jaar teen 20%-groeikoers is: Staat van omvattende inkomste R Verkope

154 440 000

Koste van verkope

108 840 000

Ander uitgawes Waardevermindering

Bladsy 30

18 456 000 5 040 000

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur Wins voor rente en belasting (WVRB) Rente

22 104 000 2 315 000

Wins voor belasting (WVB) Belasting (40%)

19 789 000 7 915 600

Netto wins na belasting (NWNB)

11 873 400

Dividende

3 562 020

Tel by behoue verdienste (BV)

8 311 380

Staat van Finansiële Posisie R BATES Netto niebedryfsbates

86 736 000

Voorraad

5 664 000

Rekeninge ontvangbaar

5 052 000

Kontant

2 808 000

Totale bates (TB)

100 260 000

EKWITEIT EN LASTE Ekwiteit Gewone aandele Behoue verdienste

1 000 000 49 881 380

Laste Langtermynskuld Rekeninge betaalbaar

25 950 000 5 964 000

Korttermynskuld

10 060 000

Totale ekwiteit en laste

92 855 380

Die eksterne finansiering benodig (EFB) is dus: EFB = Totale bates – Totale ekwiteit en laste EFB = R100 260 000 – 92 855 380

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 31

GFM307 Finansiële Bestuur EFB = R7 404 620 3. Ons neem aan dat die maatskappy net in bedrae van R30 miljoen kan bou. Ons neem ook aan dat die maatskappy sal voortgaan met die verkryging van die niebedryfsbate.

In hierdie geval sal die pro rata-finansiëlestateberekening effens verander. Vroeër het ons die aanname gemaak dat waardevermindering proporsioneel sal verhoog met verkope, wat sin maak as netto niebedryfsbates ook proporsioneel met verkope verhoog. Dit is wel nie nou die geval nie. Om die nuwe waardeverminderingsverandering te skat, sal ons die huidige waardevermindering as ʼn persentasie van netto niebedryfsbates moet bepaal, en dan moet die persentasie toegepas word op die nuwe niebedryfsbates. Die waardevermindering as ʼn persentasie van verkope vir die jaar was: Waardevermindering persentasie = R4 200 000 / R72 280 000 Waardevermindering persentasie = 0,0581 of 5,81% Die nuwe vlak van netto niebedryfsbates met die R30 miljoen niebedryfsbate aangekoop, sal wees: Nuwe netto niebedryfsbates = R72 280 000 + 30 000 000 = R102 280 000 Dus sal die pro forma-waardevermindering as ʼn persentasie van verkope wees: Pro forma-waardevermindering = 0,0581(R102 280 000 Pro forma-waardevermindering = R5 943 220 Ons sal die bedrag in die pro forma staat van omvattende inkomste gebruik: Staat van Omvattende Inkomste R Verkope

154 440 000

Koste van verkope

108 840 000

Ander uitgawes Waardevermindering Wins voor rente en belasting (WVRB) Rente Wins voor belasting (WVB) Belasting (40%) Netto wins na belasting (NWNB)

Bladsy 32

18 456 000 5 943 221 21 200 779 2 315 000 18 885 779 7 554 312 11 331 467

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur

Dividende

3 399 440

Tel by behoue verdienste (BV)

7 932 027

Die pro forma staat van finansiële posisie sal dieselfde bly behalwe die vaste bate en ekwiteitrekeninge sal verander. Die vaste baterekening sal vermeerder met R3 miljoen, eerder as die groeikoers van verkope.

Staat van Finansiële posisie R BATES Netto niebedryfsbates

102 280 000

Voorraad

5 664 000

Rekeninge ontvangbaar

5 052 000

Kontant

2 808 000

Totale bates

115 804 000

EKWITEIT EN LASTE Ekwiteit Gewone aandele Behoue verdienste

1 000 000 49 502 027

Laste Langtermynskuld Rekeninge betaalbaar

25 950 000 5 964 000

Korttermynskuld

10 060 000

Totale ekwiteit en laste

92 476 027

Dus, die EFB is: EFB = Totale bates – Totale ekwiteit en laste EFB = R115 804 000 – 92 476 027 EFB = R23 327 973 Aangesien die netto niebedryfsbates vinniger as ʼn persentasie van verkope toegeneem het, sal die kapasiteitsaanwending vir die volgende jaar verminder.

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 33

GFM307 Finansiële Bestuur 1.8

Netto huidige waarde en ander beleggingsreëls

Handboek: Hiller et la. 2016, Hoofstuk 6, bl. 150-176 Maatskappye moet belê om te groei en om nuwe markte te betree, maar die vraag is altyd: wanneer is die belegging voordelig en wanneer nie? Die besluit word nie ligtelik geneem nie, daar word verskillende beleggingskriteria daargestel waarvolgens die besluite geneem moet word.

1.8.1

Netto huidige waarde

Netto huidige waarde is die verskil tussen die markwaarde van ʼn projek en die koste daarvan.

Daar moet bepaal word hoeveel waarde word geskep wanneer ʼn belegging onderneem word en dit word gedoen deur die volgende stappe uit te voer:

1. Stel vas wat die verwagte kontantvloei is

2. Stel vas wat die benodigde opbrengs is vir projekte van soortgelyke risikovlak

3. Bereken die huidige waarde van kontantvloei en trek dan die aanvanklike belegging af Figuur 1.2:Stappe om te bepaal hoeveel waarde geskep word deur ʼn belegging (Outeur, 2016) Bestudeer paragraaf 6.1 op bladsy 151-152 en vergewis jou van die betekenis van “Netto huidige waarde”.

1.8.2

Die terugbetalingstydperkmetode (Payback period method)

Hierdie is ʼn alternatiewe metode vir die netto-huidige-waarde-metode. Dit gaan oor hoe lank dit in ʼn nominale sin neem om die aanvanklike koste te verhaal. Dit word bereken deur die kontantvloei vas te stel en dan die toekomstige kontantvloei af te trek totdat die aanvanklike belegging verhaal is. Ons kan verduidelik hoe die terugbetalingstydperkmetode werk deur dit met die volgende voorbeeld te illustreer:

Bladsy 34

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur Byvoorbeeld ʼn organisasie wil ʼn projek aanvaar, die kontantvloei lyk soos volg: Jaar 1: R165 000 – R63 120 = R101 880 oor om te verhaal Jaar 2: R101 880 – R70 800 = R31 080 oor om te verhaal Jaar 3: R31 080 – R91 080 = – R60 000 Dus betaal die projek binne drie (3) jaar terug, die terugbetalingstydperk bepaal dat die projek afgekeur moet word omdat die organisasie die projek binne twee jaar moes terugbetaal.

Voordele en nadele van die terugbetalingstydperkmetode Voordele

Nadele

•

Maklik verstaanbaar

•

Ignoreer tydwaarde van geld

•

Aanpasbaar vir onsekerheid ten

•

Vereis ʼn willekeurige afsnypunt

•

Ignoreer kontantvloei ná die

opsigte van toekomstige kontantvloeie •

Positief ingestel teenoor likiditeit

afsnydatum •

Negatief ingestel teenoor langtermynprojekte, soos navorsing en ontwikkeling en nuwe projekte

Soos hierbo aangedui, is die reël nie geskik as aanduider van die projek se wenslikheid nie.

Tog, opnames gedoen in die verlede dui daarop dat ondernemings dit dikwels gebruik as ʼn sekondêre beslissingsmaatreël. Hoe kan ons hierdie oënskynlike teenstrydigheid tussen teorie en praktyk verduidelik? Terwyl die terugbetalingstydperk algemeen gebruik word in die praktyk, is dit selde die primêre besluitmaatstaf. Soos William Baumol uitgewys het in die vroeë 1960's, dien die terugbetalingsreël as ʼn rowwe “risikosiftingstoestel” – hoe meer kontant vasgehou is, hoe groter is die waarskynlikheid dat dit nie terugbetaal sal word nie.

Die terugbetalingstydperk kan nuttig wees wanneer onderling uitsluitende projekte vergelyk word. Wanneer twee soortgelyke projekte met verskillende kontantvloei vergelyk word, is die projek met die kortste terugbetalingstydperk dikwels, maar nie altyd nie, die beter projek.

Netso kan die vooroordeel teenoor likiditeit regverdigbaar wees in industrieë soos gesondheidsorg, waar tegnologie vinnig verander, wat vereis dat vinnige terugbetaling van masjienerie regverdigbaar is, of in internasionale beleggings waar die moontlikheid bestaan van die beslaglegging op bates deur die regering.

In die handboek, bladsy 153 word etlike probleme met die terugbetalingstydperkmetode bespreek. Maak seker dat jy hierdie verstaan en onder die knie het. Daar word ook ʼn bestuursperspektief oor die metode gegee.

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 35

GFM307 Finansiële Bestuur 1.8.3

Verdiskonteerde terugbetalingstydperkmetode (Discounted payback period method)

As gevolg van die slaggate van die terugbetalingstydperkmetode, gebruik sommige ondernemings die verdiskonteerde terugbetalingstydperkmetode. Met hierdie benadering word die huidige waarde van elke kontantvloei bereken en dan word daar bepaal hoe lank dit sal neem vir terugbetaling op ʼn verdiskonteringsgrondslag – dit is ʼn vergelyking met ʼn bepaalde vereiste tydperk.

Om die verdiskonteerde terugbetalingstydperkmetode te verduidelik gebruik ons ʼn voorbeeld: Aanvaar die projek hieronder as dit terugbetaal op ʼn verdiskonteerde basis binne die gespesifiseerde tyd.

Voorbeeld: Aanvaar dat ons ʼn projek sal aanvaar as die aanvanklike koste binne twee jaar verhaal word. Bereken die huidige waarde van elke kontantvloei en bepaal die terugbetalingstydperk met behulp van die verdiskonteerde kontantvloeimetode.

•

Jaar 1: 165 000 − 63 120.1.12- = 108 643

•

= 52 202 Jaar 2: 108 643 − 70 800.

1.122

•

Jaar 3: 52 202 − 91 080. = − 12 627 1.124

Dus betaal die projek binne drie jaar terug en daarom word die projek nie aanvaar nie, want die vereiste aantal jare wat vasgestel is, is twee jaar.

Voordele en nadele van die verdiskonteerde terugbetalingstydperkmetode Voordele

Nadele

•

Sluit tydwaarde van geld in.

•

Maklik om te verstaan.

•

Aanvaar nie negatiewe geskatte-netto-

•

Vereis ʼn willekeurige afsnypunt.

huidige-waarde-beleggings nie.

•

Ignoreer kontantvloei buite die

•

•

Kan positiewe netto-huidige-waardebeleggings verwerp.

afsnypunt.

Positief ingestel teenoor likiditeit.

•

Negatief ingestel teenoor langtermynprojekte, soos navorsing en ontwikkeling en nuwe produkte.

Bladsy 36

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 FinansiĂŤle Bestuur 1.8.4

Gemiddelde rekeningkundige opbrengsmetode (Average accounting return method – AAR)

Daar is baie verskillende formules vir die berekening van gemiddelde rekeningkundige opbrengs – die een wat ons gaan gebruik is: 5 6

6

7 ( 6 ) 5 6

Let net daarop dat die gemiddelde boekwaarde afhang van hoe die bate gedepresieer word.

Dit moet ʼn mikpunt-afsnykoers hê. Aanvaar die projek hieronder as die gemiddelde rekeningkundige opbrengs groter is as die huidige koers.

Voorbeeld: Aanvaar ons moet ʼn gemiddelde rekeningkunde opbrengs van 25% behaal.

Gemiddelde netto wins na belasting:

89:-4 ;2 <:4 4 <:2= - >

Gemiddelde rekeningkundige opbrengs:

4 :-? 4@ :A2

= 15 340

= 0,213 = 21,3%

Die projek word verwerp omdat dit minder as Ĺ&#x2030; 25% gemiddelde rekeningkundige opbrengs behaal.

Die vraag mag ontstaan hoe kry ons die verlangde gemiddelde rekeningkundige opbrengskoers (25%), hierdie is een van die tekortkominge van die reĂŤl. Daar is nie Ĺ&#x2030; goeie metode vir die bepaling van wat die opbrengs moet wees nie. Oor die algemeen gebruik ons net Ĺ&#x2030; vasgestelde persentasie.

Voordele en nadele van gemiddelde rekeningkundige opbrengsmetode Voordele â&#x20AC;˘

Maklik om te bereken

â&#x20AC;˘

Die verlangde inligting is gewoonlik beskikbaar

Nadele â&#x20AC;˘

Nie Ĺ&#x2030; ware opbrengskoers nie; tydwaarde van geld word ignoreer

â&#x20AC;˘

Gebruik Ĺ&#x2030; willekeurige maatstaf afsnykoers

â&#x20AC;˘

Op grond van rekeningkundige netto inkomste en boekwaardes, nie kontantvloei en markwaardes nie

Studie-eenheid 1: Formulering van Ĺ&#x2030; finansiĂŤle strategie

Bladsy 37

GFM307 Finansiële Bestuur Op bladsy 156-157 in die handboek word die drie stappe om die AAR te bereken, bespreek.

Daar is ook ʼn kritiese evaluering van die AAR-metode.

1.8.5

Interne opbrengskoers (Internal rate of return)

Die interne opbrengskoersreël is baie belangrik. Bestuur en individue in die algemeen, het dikwels ʼn baie beter gevoel vir die persentasie opbrengs en die waarde wat geskep word, as wat hulle vir ʼn rand-waarde wat verhoog het. ʼn Rand-toename bied nie soveel inligting as ons nie weet wat die aanvanklike uitgawes was nie. Of die bykomende inligting relevant is, is ʼn ander kwessie. Die interne opbrengskoers (IOK) is die belangrikste alternatief tot die netto huidige waarde. Dit word dikwels gebruik in die praktyk en is intuïtief aanloklik. Dit is ten volle gebaseer op die geskatte kontantvloei en is onafhanklik van rentekoerse elders gevind.

Die interne opbrengskoers is die opbrengs wat die netto huidige waarde nul maak. ʼn Projek kan aanvaar word indien die interne opbrengskoers groter is as die verwagte opbrengs.

Indien jy nie ʼn finansiële sakrekenaar gebruik nie, is dit ʼn probeer-en-leer-proses.

Die formule lyk soos volg: 0 = D +

DD2 DH + + ⋯+ 2 1 + F (1 + F) (1 + F)H

waar: D = Kontantuitvloei DH = Kontantvloei van die betrokke tydperk F = Interne opbrengskoers Voordele van die interne opbrengskoers Voordele •

Die intuïtiewe wete dat ʼn opbrengs aanloklik is.

•

Dit is ʼn eenvoudige manier om die waarde van ʼn projek aan iemand, wat nie al die beramingsbesonderhede het nie, te kommunikeer.

•

As die interne opbrengskoers hoog genoeg is, het jy nie nodig om ʼn vereiste opbrengs, wat dikwels ʼn moeilike taak is, te skat nie.

Bestudeer die figure en voorbeelde in die handboek op bladsy 157-159.

Bladsy 38

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur 1.8.6

Probleme met die interne-opbrengkoersbenadering

Selfstudie – Paragraaf 6.6 op bladsy 159-165 in die handboek.

1.8.7

Winsgewendheidsverhouding

Die winsgewendheidsverhouding meet die voordeel per eenheidskoste, gebaseer op die tydwaarde van geld. ʼn Winsgewendheidsindeks van 1,1 beteken dat vir elke R1 in beleggings, word daar ʼn bykomende R0,10 in waarde geskep. Hierdie maatreël kan baie nuttig wees in situasies waar ons beperkte kapitaal het.

Voordele en nadele van winsgewendheidsverhouding Voordele •

•

Nou verwant aan netto huidige waarde,

Nadele •

Kan lei tot verkeerde beslissings in

oor die algemeen lei dit tot identiese

vergelykings van wedersyds-uitsluitende

uitkomste.

beleggings.

Maklik om te verstaan en te kommunikeer.

•

Kan nuttig wees wanneer beskikbare beleggingsfondse beperk is.

Dit is belangrik om te weet hoe om die winsgewendheidsverhouding te kan bereken en te interpreteer. Kyk op bladsy 166-167 vir ʼn voorbeeld waar die verhouding toegepas word.

1.8.8

Kapitaalbegrotings in praktyk

Nadat ons nou na die verskillende kapitalebegrotingsmetodes gekyk het, is dit duidelik dat ons ʼn paar beleggingskriteria in ag moet neem wanneer besluite geneem word. Netto huidige waarde en interne opbrengskoers word oor die algemeen gebruik as primêre beleggingskriteria. Die terugbetalingstydperkmetode, andersyds, word oor die algemeen gebruik as ʼn sekondêre beleggingskriterium. Dit is belangrik om te onthou dat alhoewel ons nie die terugbetalingstydperkmetode en die gemiddelde rekeningkundige opbrengsmetode hoef te gebruik om die finale besluit te neem nie, moet ons steeds baie versigtig wees wanneer ʼn projek oorweeg word wat negatief was volgens die opbrengskoers. Daar kan meer risiko’s wees as die risiko’s wat oorweeg is, of ons moet meer aandag gee aan die kontantvloeiramings. Sensitiwiteits- en scenarioanalises kan gebruik word om kontantvloei te evalueer.

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 39

GFM307 Finansiële Bestuur

Gevallestudie 1.2 Sheldon Cooper, die eienaar van Caltech Myne, is besig om ʼn nuwe platinummyn in die Noord-Wes Provinsie te evalueer. Leonard Hofstandter, die maatskappy se geoloog, het pas die analise van die mynterrein afgehandel. Hy het beraam dat die myn vir nog agt jaar produktief sal wees, waarna die platinum heeltemal uitgemyn sal wees. Leonard het ʼn skatting van die platinumdeposito’s na Howard Wolowitz, die maatskappy se finansiële beampte, geneem. Sheldon het vir Howard gevra om ʼn ontleding uit te voer op die nuwe myn en daarna ʼn aanbeveling te maak of die maatskappy die nuwe myn moet open.

Howard het die skattings wat Leonard vir hom gegee het, gebruik om die omset wat verwag kan word van die myn te bepaal. Hy het ook die geprojekteerde koste om die myn te open en die jaarlikse bedryfsuitgawes bereken. As die maatskappy die myn open, sal dit vandag R600 miljoen kos, en dit sal ʼn kontantuitvloei van R95 miljoen vir nege jaar van vandag af hê, met koste wat verband hou met die sluiting van die myn en die herwinning van die omliggende omgewing. Die verwagte kontantvloei jaarliks vanaf die myn word getoon in die tabel hieronder. Caltech Myne het ʼn 12% vereiste opbrengs op al sy platinummyne.

Jaar

Kontantvloei

0

(600 000 000)

1

75 000 000

2

120 000 000

3

160 000 000

4

210 000 000

5

240 000 000

6

160 000 000

7

130 000 000

8

90 000 000

9

(95 000 000)

Vrae 1. Bereken 1.1.

die terugbetalingsperiode,

1.2.

interne opbrengskoers en die

Bladsy 40

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur 1.3.

netto huidige waarde van die voorgestelde myn.

2. Gebaseer op jou ontleding, moet die maatskappy die myn open?

Oplossing 1.

1.1 Jaar

Kontantvloei

Opgehoopte kontantvloei

0

(600 000 000)

1

75 000 000

(525 000 000)

2

120 000 000

(405 000 000)

3

160 000 000

(245 000 000)

4

210 000 000

(35 000 000)

5

240 000 000

205 000 000

IJ KKK KKK = K. NJ LMK KKK KKK

Dus is die terugbetaalperiode 4.15 jaar.

1.2

Interne opbrengskoers (IOK) Die IOK kan bereken word net behulp van Excel-spreitabelle, ʼn finansiële sakrekenaar, of die probeer-en-leer-metode.

Indien jy ʼn finansiële sakrekenaar gebruik, sleutel die volgende in: OPK

-600 000 000

OPN

75 000 000

OPL

120 000 000

OPI

160 000 000

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 41

GFM307 Finansiële Bestuur OPM

210 000 000

OPJ

240 000 000

OPQ

160 000 000

OPR

130 000 000

OPS

90 000 000

OPT

-95 000 000

IRR/Y

16.04

Dus is die IOK = 16.04%

1.3

Netto huidige waarde (NHW) Die NHW kan bereken word net behulp van Excel-spreitabelle, ʼn finansiële sakrekenaar, of die probeer-en-leer-metode.

Indien jy ʼn finansiële sakrekenaar gebruik, sleutel die volgende in:

Bladsy 42

OPK

-600 000 000

OPN

75 000 000

OPL

120 000 000

OPI

160 000 000

OPM

210 000 000

OPJ

240 000 000

OPQ

160 000 000

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur OPR

130 000 000

OPS

90 000 000

OPT

-95 000 000

U/WX

12

NPV

88 111 548.04

Dus is die NHW = R 88 111 548.04

2.

Omdat die NHW van die myn positief is, is dit die regte besluit om die myn te begin.

Let egter daarop dat dit wel voordelig kan wees om die mynopening te vertraag as gevolg van ware opsies, 'n onderwerp wat in meer besonderhede in 'n latere hoofstuk bespreek word.

1.9

Kapitale beleggingsbesluite

Handboek: Hiller et la. 2016, Hoofstuk 7, Bl. 177-203.

Sodra projekte geïdentifiseer is, begin die bestuur die finansiële beplanningsproses om te bepaal of die projek aangepak moet word. In die vorige gedeelte het ons na die terugbetalingstydperkmetode, netto huidige waarde en die interne opbrengsmetode gekyk.

Dit is almal gereedskap wat gebruik word om kapitale begrotingsbesluite te neem. In die evaluering van ʼn voorgestelde belegging, sal ons spesiale aandag gee om vas te stel watter inligting relevant is vir die betrokke besluit en watter inligting nie. Ons gaan hierdie proses in meer besonderhede bestudeer.

1.9.1

Inkrementele kontantvloei

Die resultaat van ʼn onderneming wat ʼn projek aanneem, is dat die onderneming se algehele kontantvloei vir die huidige en in die toekoms verander. Om ʼn voorgestelde belegging te evalueer, moet ons hierdie veranderinge in die onderneming se kontantvloei oorweeg en dan besluit of dit waarde tot die onderneming toevoeg. Die eerste (en belangrikste) stap is dus om te besluit watter kontantvloei relevant is en watter nie.

Relevante kontantvloei Die kontantvloei wat ingesluit moet word in ʼn kapitale begrotingsanalise is dié wat net sal plaasvind indien die projek aanvaar word. Die kontantvloei word inkrementele kontantvloei

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 43

GFM307 Finansiële Bestuur genoem. Die alleenstaande beginsel stel ons in staat om elke projek in isolasie van die onderneming te kan ontleed bloot deur te fokus op inkrementele kontantvloei.

Algemene vorme van kontantvloei Versonke koste: Koste wat toegeval het in die verlede, byvoorbeeld ʼn

•

universiteitstudent het ʼn rekenaar vir R7 500 gekoop terwyl hy nog op hoërskool was. ʼn Beter rekenaar is nou beskikbaar wat ook R7 500 kos. Die relevante faktore by die besluit is watter voordele sal verskaf word deur die beter rekenaar te koop om die koopprys te regverdig? Die koste van die oorspronklike rekenaar is irrelevant.

Geleentheidskoste: Dit is die koste van verlore opsies, byvoorbeeld die besluit om

•

grond en geboue reeds in jou besit te behou. (Dit is belangrik om uit te wys dat dit nie gratis is nie.) Ons kon die grond verkoop het; gevolglik as ons verkies om dit te gebruik, kos dit ons die verkoopprys van die bate.

Newe effekte:

•

o

Positiewe newe-effekte: Voordele vir ander projekte, byvoorbeeld wanneer jy ʼn nuwe verspreidingstelsel vir ʼn projek vestig wat gebruik kan word vir bestaande of ander toekomstige projekte. Die voordeel wat verskaf word aan die projekte moet in ag geneem word.

o

Negatiewe newe-effekte: Nadele of koste vir ander projekte, byvoorbeeld erosie of kannibalisme, waar die bekendstelling van ʼn nuwe produk die verkope van bestaande, soortgelyke produkte sal verminder. ʼn Goeie voorbeeld in die praktyk is as McDonald’s ʼn nuwe hamburger bekendstel. In plaas daarvan om nuwe verkope te genereer, verminder dit die verkope van die Big Mac.

o

Toegekende koste: 'n Toegekende koste is ʼn rekeningkundige maatreël wat uitgawes weerspieël of hoe ʼn bate deur die hele maatskappy gebruik word. Die toegekende koste moet alleenlik gesien word as ʼn kontantuitvloei indien dit deel is van die inkrementele koste van ʼn projek.

Sien die voorbeeld (paragraaf 7.2 Energy Renewables Ltd.) op bladsy 180-185 in die voorgeskrewe handboek.

1.9.2

Inflasie en kapitalebegrotings

Selfstudie – Paragraaf 7.3 op bladsy 186-189 in die handboek.

1.9.3

Alternatiewe definisies van bedryfskontantvloei

Selfstudie – Paragraaf 7.4 op bladsy 189-191 in die handboek.

Bladsy 44

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur 1.9.4

Belegging met ongelyke lewensduurste: Die ekwivalente-jaarlikse-kostemetode

Selfstudie – Paragraaf 7.5 op bladsy 191-194 in die handboek.

1.10 Risikoanalise, ware opsies en kapitalebegrotings Handboek: Hiller et la. 2016, Hoofstuk 8, Bl. 204-230.

In die vorige gedeeltes het ons bespreek hoe om die relevante kontantvloei te identifiseer en te organiseer vir kapitale beleggingsbesluite. Ons hoofdoel was om met ʼn voorlopige raming van die netto huidige waarde van die voorgestelde projek vorendag te kom. In hierdie gedeelte gaan ons daarop fokus om die betroubaarheid van so ʼn raming en sekere bykomende oorwegings in die projek te ontleed. Ons gaan dit doen deur eers te kyk na die behoefte vir ʼn evaluering van kontantvloei en netto-huidige-waardeberamings. Dan gaan ons sekere gereedskap ontwikkel om die evaluering te doen. Ons gaan ook sekere addisionele probleme en bekommernisse wat kan voortspruit uit projekwaardasies ondersoek. Ons kan een van die volgende drie metodes gebruik.

•

Sensitiwiteitsanalise

•

Scenarioanalise

•

Gelykbreekpuntanalise

Die verskil tussen die drie metodes is soos volg: Sensitiwiteitsanalise

Scenarioanalise

Gelykbreekpuntanalise

Verander een veranderlike

Oorweeg scenario waar

Vind die waarde van die

elke keer wat die analise

meer as een veranderlike

insetveranderlike wat

gedoen word

terselfdertyd verander

veroorsaak dat die projek gelykbreek

1.10.1 Sensitiwiteitsanalise Die basiese idee met ʼn sensitiwiteitsanalise is om al die veranderlikes behalwe een te “vries” om dan te sien hoe sensitief die geskatte netto huidige waarde is ten opsigte van die verandering in daardie bepaalde veranderlike. Indien ons netto huidige waarde baie sensitief is tot relatiewe klein veranderinge in die beraamde waarde van die komponente in die projek se kontantvloei, dan kan ons aanneem dat die voorspellingsrisiko wat verband hou met daardie veranderlike, hoog is. Dus sê die sensitiwiteitanalise vir ons dat, indien daar baie negatiewe netto huidige waardes in die sensitiwiteitsanalise is, gaan daar verder ondersoek ingestel moet word, om te bepaal hoekom. Die sensitiwiteitsanalise identifiseer ook vir ons die belangrikste veranderlikes, en die veranderlikes moet met meer akkuraatheid beraam word. ʼn Swakheid van die sensitiwiteitsanalise is, indien daar onakkurate aannames gemaak

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 45

GFM307 Finansiële Bestuur word, kan daar ʼn valse gevoel van sekuriteit geskep word en elke veranderlike word slegs in isolasie hanteer. Sien die voorbeeld in die handboek, op bladsy 205-207, van Solar Electronics.

1.10.2 Scenarioanalise Met die scenarioanalise word daar ondersoek ingestel na die veranderings in die netto huidige waarde wat tot gevolg het dat vrae soos, “Wat as eenheidsverkope realisties beraam word op 9 500, in plaas van 10 000?” Sodra alternatiewe scenario’s oorweeg word, kan daar gevind word dat die geloofwaardige oorwegings positiewe netto huidige waardes tot gevolg het. In so ʼn geval is daar meer vertroue om met die projek voort te gaan. As ʼn noemenswaardige hoeveelheid scenario’s swak vertoon, dan is die graad van vooruitskattingsrisiko hoog en dan sal verdere ondersoek ingestel moet word. ʼn Scenarioanalise kan dan verdeel word in die beste scenario en die slegste scenario.

1.10.3 Gelykbreekpuntanalise Die gelykbreekpuntanalise kan verdeel word in twee hoofkategorieë, naamlik rekeningkundig en finansieel. Met die rekeningkundige gelykbreekpunt moet jy die insetwaarde vind vir die gelykbreekpunt oor die lewensduur van die projek. Met die finansiële gelykbreekpunt of netto-huidige-waarde-gelykbreekpuntanalise (Present value break-even analysis) aan die ander kant, soek jy die insetwaarde vir ʼn NUL netto huidige waarde. Dit is belangrik om daarop te let dat met die rekeningkundige gelykbreekpunt moet beleggings nie ʼn verlies toon nie en met die finansiële gelykbreekpunt moet die beleggings ʼn positiewe netto huidige waarde hê. Die rekeningkundige gelykbreekpunt word dikwels gebruik as ʼn siftingsgetal in die vroeë stadium van die projekevaluering – as ʼn projek nie kan gelykbreek op ʼn rekeningkundige grondslag nie, dan gaan die projek nie die moeite werd wees nie. ʼn Rekeningkundige gelykbreekpunt gee bestuurders ʼn aanduiding van die impak van ʼn projek op die rekeningkundige wins.

Bestudeer bladsy 208-211 in die handboek vir meer oor gelykbreekpuntanalise.

Twee tipes gelykbreekpuntanalises Rekeningkundige gelykbreekpuntanalise •

Waar die netto wins na belasting = R0

•

Y = PO + Z.[ − \

Finansiële gelykbreekpuntanalise •

Waar netto huidige waarde = R0

Waar: FC = Vaste koste D = Depresiasie

Bladsy 46

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur P = Verkoopsprys v

= Veranderlike koste

1.10.4 Monte Carlo-simulasie (ewekansige steekproefneming of waarskynlikheidsimulasie) Die Monte Carlo-simulasie is ʼn tegniek wat gebruik word om die impak van risiko en onsekerheid in finansiële, projekbestuurs-, koste- en ander voorspellingsmodelle te verstaan. Die Monte Carlo-simulasies word gebruik om die waarskynlikheid van verskillende uitkomste uit te beeld in ʼn proses wat nie maklik voorspel kan word nie as gevolg van die inmenging van toevalsveranderlikes.

Hoe om 'n Monte Carlo-simulasie te doen:

Stap 1 • Bepaal die basiese model

Stap 2 • Gee 'n verspreiding vir elke veranderlike

Stap 3 • Die rekenaar bepaal een uitkoms

Stap 4 • Herhaal prosedure

Stap 5 • Bereken NHW Sien die voorbeeld van die model op bladsy 211-215 van die handboek.

1.10.5 Ware opsies ʼn Ware opsie is ʼn opsie om bedrywighede aan te pas nadat ʼn projek begin is. Daar kom drie tipes opsies voor: 1. Die opsie om uit te brei, 2. die opsie om te laat vaar, en 3. die tydsberekeningsopsie.

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 47

GFM307 Finansiële Bestuur Kyk na die voorbeeld in die handboek op bladsy 215. Conrad Willig wil belê in ʼn idee om hotelle van ys te bou met sy baanbrekersuitvinding om water te vries in warmer omstandighede.

Opsie om uit te brei Basislyn: OK = –R12miljoen; ewigdurend = R2miljoen per jaar; verdiskonteringskoers = 20% NHW = –R12 000 000 + R2 000 000/0.20 = –R2miljoen Optimisties: OK = –R12miljoen; ewigdurend = R3miljoen per jaar; verdiskonteringskoers = 20% NHW = –R12 000 000 + R3 000 000/0.20 = R3miljoen Pessimisties: OK = –R12miljoen; ewigdurend = R1miljoen per jaar; verdiskonteringskoers = 20% NHW = –R12 000 000 + R1 000 000 0.20 = –R7miljoen

Optimistiese uitkomste: Dupliseer x 10!

10 x R3miljoen= R30miljoen

Pessimistiese uitkomste: Moenie uitbrei nie

-R12miljoen+ R1miljoen/0.20 = -R7miljoen

Opsie om uit te brei

Figuur 1.3: Gebruik van ʼn beslissingsboom om te besluit of daar uitgebrei moet word (Outeur, 2017) Verwagte netto huidige waarde = 50% x R30miljoen + 50% x (–R7miljoen) = R11.5miljoen.

Indien die vooruitskatting reg is, sal Mr. Willig wil uitbrei. Hieronder kyk ons na die opsie om te laat vaar.

Opsie om te laat vaar Basislyn: OK = -R12miljoen; ewigdurend = R2miljoen per jaar; verdiskonteringskoers = 20% NHW = –R12 000 000 + R2 000 000/0.20 = –R2miljoen Optimisties: OK = –R12miljoen; ewigdurend = R6miljoen per jaar; verdiskonteringskoers =

Bladsy 48

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur 20% NHW = –R12 000 000 + R6 000 000/0.20 = R18miljoen Pessimisties: OK = –R12miljoen; ewigdurend = –R2miljoen per jaar; verdiskonteringskoers = 20% NHW = –R12 000 000 – (R1 000 000 ÷ 0.20) = –R22miljoen

Opsie om te laat vaar

Optimistiese uitkomste: Gaan voort

R18miljoen

Pessimistiese uitkomste: Laat vaar na een jaar

-R12miljoen + R1miljoen/1.2 = -R13.6miljoen

Figuur 1.4: Gebruik van ʼn beslissingsboom om te besluit of daar laat vaar moet word (Outeur, 2017) Verwagte netto huidige waarde = 50% x R18miljoen + 50% x (-R13.67miljoen) = R2.17miljoen. Indien die kontantvloei gelyk is aan die bedrae wat onder die optimistiese uitkomste val, sal Mr. Willig die projek aan die gang hou. Aan die ander kant, indien die kontantvloei gelyk is aan die bedrae wat onder die pessimistiese uitkomste val, sal hy die projek laat vaar.

Tydsberekeningsopsie

Volgende jaar: Koste kan daal of huurgeld kan verhoog

Nou: Koste te hoog en huur te laag

Onbenutte grond: Bou kantore?

Figuur 1.5: Tydsberekeningsopsies (Outeur 2017)

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 49

GFM307 Finansiële Bestuur Ons neem normaalweg aan dat, indien ʼn projek nie dadelik aangeneem word nie, sal die kans om die projek te aanvaar verbeur word, maar byna al die projekte het die ingeboude opsie om te wag: •

Met ʼn goeie projek kan dit die moeite werd wees om te wag.

•

ʼn Oënskynlike slegte projek kan as gevolg van veranderende ekonomiese toestande, later 'n positiewe NHW toon as ʼn mens bereid is om te wag.

1.10.6 Beslissingsbome Selfstudie – Paragraaf 8.4 in handboek.

1.11 Effektiewe kapitale markte en gedragsfinansies Handboek: Hiller et la. 2016, Hoofstuk 13, Bl. 343-375.

Die moontlikheid bestaan dat ʼn persoon ʼn finansiële besluit neem wat vir hom/haar (of vir sy/haar werkgewer en/of aandeelhouers) baie geld gaan kos. Hoe gebeur dit? Goeie besluite kan geneem word, maar kan dalk beïnvloed word deur onverwagse gebeure. Ander kere maak mense net slegte besluite wat vermy kon word. Die uitganspunt in besigheidsvernuf is om die omstandighede wat na slegte besluite lei te identifiseer, ten einde slegte finansiële besluite te verminder. Gedragsfinansies is die veld wat poog om te verstaan en te verduidelik hoekom denkfoute finansiële besluite kan beïnvloed. Baie van die navorsing wat in dié veld gedoen is, is gebaseer op werk wat spruit uit die kognitiewe sielkunde, wat die studie is van hoe mense (soos ook finansiële bestuurders) dink, redeneer en besluite maak. Denkfoute word baie keer kognitiewe foute genoem.

1.11.1 Kan finansieringsbesluite waarde toevoeg?

Finansiële besluite gaan dikwels oor hoeveel skuld en ekwiteit verkoop moet word, watter tipes skuld en ekwiteit verkoop moet word, en wanneer dit verkoop moet word. Netsoos netto-huidige-waarde-kriteria gebruik word om kapitale begrotingsbesluite te neem, word dieselfde kriteria gebruik om finansieringsbesluite te evalueer. Daar is al opgemerk dat maatskappye meer bestedingsgeleenthede met ʼn positiewe netto huidige waarde het as finansieringsgeleenthede met ʼn positiewe netto huidige waarde.

Daar is basies drie maniere om waardevolle finansieringsgeleenthede te skep.

Bladsy 50

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Skep nuwe sekuriteite om die voordeel van ʼn oormaatvraag in die mark te benut.

Finansiële Ingenieurswese

Streef na projekspesifieke regeringsubsidies.

Belastingdoeltreffende sekuriteite.

Subsidies

Bestuurders weet meer as beleggers.

Potensiaal vir verkeerde pryse

Ongelykmatige Inligting

GFM307 Finansiële Bestuur

Figuur 1.6: Maniere om waardevolle finansieringsgeleenthede te skep (Outeur, 2016)

Die skep van waarde deur finansiering: ʼn Voorbeeld Die regering bied ʼn afslaglening van R2 000 000 met ʼn jaarlikse koepon van 5% aan.

Lenings van soortgelyke risiko lewer 10%.

]^ = 2 000 000 # _

100 000 100 000 100 000 100 000 100 000 E E E E ` 1.1 2 1.1 4 1.1 @ 1.1 ?

1.1

2 000 000 # 1 620 921 379 079

Die berekening toon ʼn positiewe NHW. Die maatskappy verkry gesubsidieerde finansiering waar die waarde van die subsidie R379 079 is.

Wat is ʼn doeltreffende mark? ʼn Doeltreffende mark is wanneer pryse meer ooreenkom met al die beskikbare inligting. Kyk na bladsy 345, paragraaf 13.2 in die handboek vir ‘n voorbeeld hiervan. Aan die ander kant is ʼn mark ondoeltreffend as pryse slegs sommige inligting reflekteer, dus kan jy nie, deur na die mark te kyk, al die inligting sien nie.

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 51

GFM307 Finansiële Bestuur

Doeltreffend

Wanneer pryse meer ooreenkom met al die beskikbare inligting

Ondoeltreffend

Pryse reflekteer slegs sommige inligting, maar nie alle inligting nie

Figuur 1.7: Verskil tussen ʼn doeltreffende en ʼn ondoeltreffende mark (Outeur, 2016) 1.11.2 Implikasies van doeltreffende markte Die doeltreffende-markhipotese hou verskeie gevolge vir beleggers en vir ondernemings in: a. Opbrengs: Omdat inligting onmiddellik in die pryse weerspieël word, moet beleggers verwag om net ʼn normale opbrengs te verdien. b. Waardasies: Maatskappye moet verwag om billike waarde vir sekuriteite wat hulle verkoop, te kry. “Billik” beteken dat die prys wat hulle ontvang vir die uitreiking van effekte, is die huidige waarde.

1.11.3 Grondbeginsels van markdoeltreffendheid In figuur 13.1 (bladsy 346 in die handboek) word die gevolge van markdoeltreffendheid geïllustreer, maar dit is belangrik om te weet wat lei tot ʼn doeltreffende mark. Daar bestaan drie voorwaardes vir ʼn doeltreffende mark, naamlik: a. Beleggersredelikheid: Beleggers reageer rasioneel teenoor al die nuwe inligting. b. Onafhanklike afwyking van redelikheid: Net soveel individue is irrasioneeloptimisties soos wat daar rasioneel-optimistiese individue is. c. Arbitrasie: Irrasionele beleggersgedrag word heeltemal geneutraliseer deur die verhandeling van rasionele arbitrageurs.

1.11.4 Verskillende tipes doeltreffenheid Daar word oor die algemeen onderskei tussen drie vorme van ʼn doeltreffende mark.

Afhangende van die mate van doeltreffendheid, sê ons dat markte is óf swak-vormdoeltreffend, semi-sterk-vorm-doeltreffend of sterk-vorm-doeltreffend. Die verskil tussen hierdie vorme hou verband met watter inligting word weerspieël in die pryse. Kyk na bladsy 347-349 in die handboek vir meer hieroor.

Bladsy 52

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur

Swak vorm

Swak

Semi-sterk vorm

Semisterk

Sterk vorm

Sterk

• Verlede pryse • Openbare inligting • Alle inligting

Figuur 1.8: Verskillende tipes markdoeltreffendheid (Outeur, 2016) Sterk-vorm-doeltreffend •

Pryse weerspieël al die inligting, insluitend openbare en private inligting.

•

As die mark sterk-vorm-doeltreffend is, kan beleggers nie abnormale opbrengste verdien nie, ongeag van die inligting waaroor hulle besit.

•

Empiriese bewyse dui daarop dat markte nie as ‘n reël sterk-vorm-doeltreffend is nie en dat binnekringe kan abnormale opbrengste verdien.

Semi-sterk-vorm-doeltreffend •

Pryse weerspieël al die openbare beskikbare inligting, insluitend handelsinligting, jaarverslae, persverklarings, ens.

•

As die mark semi-sterk-vorm-doeltreffend is, dan kan beleggers nie abnormale opbrengste verdien deur te handel met openbare inligting nie.

•

Beteken dat fundamentele ontleding nie sal lei tot abnormale opbrengste nie.

Swak-vorm-doeltreffend •

Pryse weerspieël al die vorige markinligting soos prys en volume.

•

As die mark swak-vorm-doeltreffend is, dan kan beleggers nie abnormale opbrengste verdien deur te handel met markinligting nie.

•

Beteken dat tegniese ontleding nie sal lei tot abnormale opbrengste nie.

•

Empiriese bewyse dui daarop dat markte oor die algemeen swak-vorm-doeltreffend is.

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 53

GFM307 Finansiële Bestuur 1.11.5 Markdoeltreffendheid: Algemene wanpersepsies Min ander idees in finansies het al soveel aandag getrek as dié van doeltreffende markte en nie al die aandag was noodwendig positief nie. Van die kritiek is gebaseer op ʼn wanpersepsie van wat die hipotese doen en sê: a.

Aandelekeuse kan netso effektief wees soos veerpyltjie gooi: Beleggers moet steeds bekommerd wees oor risiko en diversifikasie.

b.

Prysskommelings is voorspelbaar: Omdat nuwe inligting lukraak vrygestel word, is pryse ewekansig en dit kan nie bepaal word nie.

c.

Markte kan nie doeltreffend wees nie, want slegs ʼn subgroep van aandeelhouers handel: Slegs ʼn subgroep van beleggers is nodig om voordeel te trek uit arbitrasiegeleenthede.

Bogenoemde wanpersepsie is almal verkeerd. Daar moet nooit ʼn aanname oor markdoeltreffendheid gemaak word nie.

Drie uitdagings vir markdoeltreffendheid: •

Rasionaliteit

•

Onafhanklike afwykings van rasionaliteit

•

Arbitrasie

Bestudeer paragraaf 13.5, bladsy 355 en 356 in die handboek vir ʼn volledige verduideliking van hierdie uitdagings.

1.11.6 Empiriese uitdagings tot markdoeltreffedheid Selfstudie – Paragraaf 13.6 op bladsy 357-361 in die handboek.

1.11.7 Hersiening van die verskille Dit is billik om te sê dat die omstredenheid oor doeltreffende kapitaalmarkte nog nie opgelos is nie. Inteendeel skaar akademiese finansiële ekonome hulself in drie kampe, met sommige wat die beginsel van markdoeltreffendheid ondersteun, terwyl ander glo aan die invloed van gedragsfinansies en ander (moontlik die meerherheid) wat nie glo dat een van die argumente water hou nie. Ons kan die verskille tussen die kampe illustreer deur die verskille tussen die twee sielkundige beginsels, verteenwoordigendheid en konserwatisme, ten opsigte van aandeelprysopbrengs uit te wys. a.

Verteenwoordigendheid •

Bladsy 54

Beleggers oorskat die belangrikheid van klein steekproewe

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur • b.

Lei tot oorreaksie in voorraadopbrengste

Konserwatisme •

Beleggers neem te lank om te reageer op nuwe inligting

•

Lei tot ʼn onderreaksie in voorraadopbrengste

1.11.8 Die gevolge van korporatiewe finansies Die vraag bestaan nou of markdoeltreffendheid enigsins belangrik is vir korporatiewe finansiële bestuurders. Die antwoord is onomwonde, “ja”. Dit hou vier implikasies vir die effektiwiteit van bestuurders in. Vir ʼn breedvoerige bespreking hieroor, bestudeer paragraaf 13.8, bladsy 362 tot 366 in die handboek.

Die vier belangrike implikasies is: a.

Rekeningkundige en finansiële keuses ten opsigte van markdoeltreffendheid

b.

Tydsberekening van skuld- en ekwiteitskwessies

c.

Spekulasie en markdoeltreffendheid

d.

Die gebruik van inligting in markpryse

1.12 Samevatting Finansiële beplanning dwing ʼn onderneming om vir die toekoms te beplan. Korporatiewe finansiële beplanning moenie bloot ʼn outomatiese aktiwiteit word nie. Indien dit gebeur sal die fokus waarskynlik nie op die regte dinge wees nie. Planne word dikwels gemaak met die fokus op ʼn groeiteiken sonder enige noodwendige koppeling met waardeskepping – ondernemings is dikwels meer bekommerd oor die finansiële state. Tog kan finansiële beplanning wat nie reg gedoen word nie, daartoe lei dat die onderneming blindelings die toekoms ingaan. Dit is dus belangrik om te waak oor die rigting wat die onderneming inslaan, anders is sukses nie gewaarborg nie.

1.13 Selfevaluering Doen die volgende vrae aan die einde van elke hoofstuk: Hoofstuk 1: Questions and problems (Bladsy 19-23) •

Vraag 9

•

Vraag 10

•

Vraag 28

Hoofstuk 6: Questions and problems (Bladsy 169 tot 174)

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 55

GFM307 Finansiële Bestuur •

Vraag 7

•

Vraag 12

•

Vraag 20

Hoofstuk 7: Questions and problems (Bladsy 194 tot 200) •

Vraag 10

•

Vraag 20

Hoofstuk 8: Questions and problems (Bladsy 221 tot 227) •

Vraag 9

•

Vraag 19

•

Vraag 29

Hoofstuk 13: Questions and problems (Bladsy 367 tot 371) •

Vraag 9

•

Vraag 22

•

Vraag 35

1.14 Selfevalueringsriglyne •

Hoofstuk 1: Vraag 9

Daar is drie komponente vir die transaksie: •

Kontantvloei van £100 miljoen sal in die kontantvloeistaat verskyn. Bedryfsbates (kontant) sal £100 miljoen wees.

•

Ons skuld nou £3.4 biljoen. Gegee dat dit binne 3 maande betaal moet wees, sal die bedrag wat by bedryfslaste getel moet word £3.4 biljoen wees.

• •

Niebedryfsbates sal vermeerder na £3.5 biljoen.

Hoofstuk 1: Vraag 10

Die betaling van £1 200 000 binne twaalf maande is minder want die kontantvloei is gelyk aan die gedeelte na die grootste gedeelte van £100 000 maandelike betalings gemaak is. ʼn Voorbeeld kan die beginsel hieragter verduidelik. Aanvaar dat die maandelikse rentekoers 1% is (dit kan enige iets bo 0% wees). Die huidige waarde van kontantvloei is die volgende:

Bladsy 56

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur

Annuïteit PV(CF)

•

Een betaling

PV(CF)

1

£100 000 £99 009.90

2

£100 000 £98 029.60

3

£100 000 £97 059.01

4

£100 000 £96 098.03

5

£100 000 £95 146.57

6

£100 000 £94 204.52

7

£100 000 £93 271.81

8

£100 000 £92 348.32

9

£100 000 £91 433.98

10

£100 000 £90 528.70

11

£100 000 £89 632.37

12

£100 000 £88 744.92

£1 200 000 £1 064 939.07

PV

£1 125 508

PV £1 064 939.07

Hoofstuk 1: Vraag 28

Verskeie dinge kan gebeur met die staat van finansiële posisie van ABB en word bepaal deur hoe die SFr500 miljoen betaling benader word. In die eerste plek (2011) sal totale bates, niebedryfsbates en niebedryfslaste met SFr500 miljoen verhoog. In 2013, sal die SFr500 miljoen afbetaal wees, wat beteken dat niebedryfslaste en bedryfsbates sal afneem met SFr500 miljoen. Die staat van finansiële posisie sal soos volg lyk vir 2011 en 2013: 2011

2013

(SFr

(SFr

miljoene) Bedryfsbates Niebedryfsbates

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

miljoene)

18 327

17 827

8 415

8 415

Bladsy 57

GFM307 Finansiële Bestuur

Totale bates

26 742

26 242

Bedryfslaste

12 102

12 102

3 878

3,378

Totale laste

15 980

15 480

Totale ekwiteit

10 762

10 062

Totale laste en ekwiteit

26 742

26 242

Niebedryfslaste

•

Hoofstuk 6: Vraag 7

Die winsgewendheidsindeks (PI) is die huidige waarde van kontantinvloei relatief tot die projekkoste. As sodanig is dit ʼn voordeel/kosteverhouding, die verskaffing van ʼn maatstaf vir die relatiewe winsgewendheid van ʼn projek. Die winsgewendheidsindeks-beslissingsreël is om projekte te aanvaar met ʼn PI groter as een, en om projekte te verwerp met ʼn PI minder as een. Die winsgewendheidsindeks kan uitgedruk word as: PI = (NHW + koste) / koste = 1 + (NHW / koste) Indien ʼn onderneming ʼn mandjie van positiewe NHW-projekte bedryf en is onderhewig aan kapitaalrantsoenering, behoort die PI ʼn goeie posisiemaatstaf van die projekte te voorsien, wat die waarde vir geld van elke spesifieke projek toon. Die belangrikste swakheid is dat dit nie die grootte van kontantvloei in ag neem nie, omdat dit ʼn verhouding is (NHW = Netto huidige waarde).

•

Hoofstuk 6: Vraag 12

Wanneer ons verdiskonteerde terugbetaling gebruik, moet ons die waarde van alle kontantvloei vir vandag vind. Die waarde van die projek se kontantvloei vir vandag vir die eerste vier jaar is: Waarde vandag vir Jaar 1 kontantvloei = £20 000 / 1.14 = £17 543.86 Waarde vandag vir Jaar 2 kontantvloei = £35 400 / 1,142 = £27 239.15 Waarde vandag vir Jaar 3 kontantvloei = £48 000 / 1,143 = £32 398.63 Waarde vandag vir Jaar 4 kontantvloei = £54 500 / 1,144 = £32 268.38 Om die verdiskonteerde terugbetaling te kry, gebruik ons dieselfde waardes om die terugbetalingstydperk te vind. Die drie jaar kumulatiewe verdiskonteerde kontantvloei is £17 543.86 + £27 239.15 + £32 398.63 = £77 181.64.

Bladsy 58

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur Die breukdeel van die derde jaar wat die verdiskonteerde kontantvloei gelyk maak aan die aanvanklike belegging, is (£100 000 – £77 181.64) /£32 268.38 = 0.71. Dus, die afslag terugbetalingstydperk is 3,71 jaar.

Omdat verdiskonteerde kontantvloeie optel na £109 450.02 sal daar geen terugbetalingstydperk wees wanneer die aanvanklike koste £120 000 of £170 000 is nie.

• a.

Hoofstuk 6: Vraag 20 Die interneopbrengskoers (IOK) is die rentekoers wat die NHW van die projek gelyk aan nul maak. Dus, die IOK vir elke projek is: Deepwater Fishing IOK:

% 0 = − €600 000 +

€350 000 €300 000 €270 000 + + 2 (1 + F) (1 + F) (1 + F)4

Met behulp van Excel-spreitabelle, finansiële sakrekenaar, of deur die probeer-en-leermetode te gebruik om die wortel van die vergelyking te kry, vind ons dat IOK = 24.30% Submarine Ride IOK:

% = 0 = − €1 800 000

€1 000 000 €700 000 €900 000 + + 2 (1 + F) (1 + F) (1 + F)4

Met behulp van Excel-spreitabelle, finansiële sakrekenaar, of deur die probeer-en-leermetode te gebruik om die wortel van die vergelyking te kry, vind ons dat IOK = 21.46% Op grond van die IOK-reël moet die Deepwater Fishing gekies word, want dit het die hoër IOK. b.

Om die inkrementele IOK te bereken, trek ons die kleiner projek se kontantvloei van die groter projek se kontantvloei af. In hierdie geval trek ons die Deepwater Fishing se kontantvloei van die Submarine Ride kontantvloei af. Die inkrementele IOK is die IOK van hierdie inkrementele kontantvloei. Dus, die inkrementele kontantvloei van die Submarine Ride is soos volg: Deur die huidige waarde van hierdie inkrementele kontantvloei gelyk aan nul te maak, vind ons die inkrementele IOK is:

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 59

GFM307 Finansiële Bestuur

% = 0 = − €1 200 000

€730 000 €350 000 €600 000 + + 2 (1 + F) (1 + F) (1 + F)4

Met behulp van Excel-spreitabelle, finansiële sakrekenaar, of deur die probeer-en-leermetode te gebruik om die wortel van die vergelyking te kry, vind ons dat die inkremetele IOK = 19.92% Vir beleggingstipe projekte, aanvaar die groter projek as die inkrementele IOK groter is as die verdiskonteringskoers. Omdat die inkrementele IOK 19,92% groter is as die vereiste opbrengskoers van 15%, kies ons die Submarine Ride projek. Let daarop dat hierdie keuse gemaak word op grond van slegs die evaluering van die IOK van elke projek. Die IOK beslissingsreël is ontoereikend, omdat daar ʼn skaalprobleem is. Dit wil sê, die Submarine Ride het ʼn groter aanvanklike belegging as die Deepwater Fishing projek. Hierdie probleem is reggestel deur die berekening van die IOK van die inkrementele kontantvloei, of deur die evaluering van die NHW van elke projek. c.

Die NHW is die som van die huidige waarde van die kontantvloei uit die projek, sodat die NHW van elke projek sal wees: Deepwater Fishing 0

1

2

3

Deepwater CF

–€600 000

€270 000

€350 000

€300 000

Submarine CF

–€1 800 000

€1 000 000

€700 000

€900 000

Inkrementele CF

–€1 200 000

€730 000

€350 000

€600 000

% − €600 000

€270 000 €350 000 €300 000 + + = €96 687.76 2 (1 + 0.15) (1 + 0.15) (1 + 0.15)4

Submarine ride: % = − €1 800 000

€1 000 000 €700 000 €900 000 + + = €190 630.39 (1 + 0.15) (1 + 0.15)2 (1 + 0.15)4

Omdat die NHW van Deepwater Fishing groter is as die NHW van die Deepwater Fishing projek, kies ons die Submarine Ride projek. Die inkrementele IOK-reël is altyd in ooreenstemming met die NHW-reël.

Bladsy 60

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur •

Hoofstuk 7: Vraag 10 2011

2013

(SFr miljoene)

(SFr miljoene)

18 327

17 827

8 415

8 415

Totale bates

26 742

26 242

Bedryfslaste

12 102

12 102

3 878

3 378

Totale laste

15 980

15 480

Totale ekwiteit

10 762

10 762

Totale laste en ekwiteit

26 742

26 242

Bedryfsbates Niebedryfsbates

Niebedryfslaste

• a.

Hoofstuk 7: Vraag 20 Die vervangingsbesluitanalise is dieselfde as die ontleding van twee mededingende projekte. In hierdie geval is die besluit tussen “hou die huidige toerusting”, of “koop nuwe toerusting aan”. Ons sal eers kyk na die aankoop van die nuwe masjien.

Koop nuwe masjien aan: Die aanvanklike kontantuitleg vir die nuwe masjien is die koste van die nuwe masjien, plus die verhoogde netto bedryfskapitaal. Dus, sal die aanvanklike kontantuitleg die volgende wees: Koop nuwe masjien Netto bedryfskapitaal Totaal

–£32 000 000 –500 000 –£32 500 000

Vervolgens kan ons die bedryfskontantvloei verdien bereken indien die maatskappy die nuwe masjien koop. Die gespaarde bedryfsuitgawe is ʼn inkrementele kontantvloei.

Aangesien ons nie vertel is hoe die masjien afgeskryf moet word nie, sal ons aanvaar dat waardevermindering teen reguitlyn (£ 32.000.000 / 4 jaar) afgeskryf word. Die pro forma-inkomstestaat en die toevoeging van waardevermindering by netto inkomste, sal

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 61

GFM307 Finansiële Bestuur die bedryfskontantvloei geskep deur die aankoop van die nuwe masjien elke jaar wees: Bedryfsuitgawes Waardevermindering Wins voor blasting

£5 000 000 8 000 000 – £3 000 000

Belasting

–1 170 000

Netto wins

-£1 830 000

Bedryfskontantvloei

£6 170 000

Dus, die NHW van die aankoop van die nuwe masjien, insluitende die herstel van die netto bedryfskapitaal, is (huidige-waarde-rentefaktor van annuïteit – PVIFA):

% – £32 500 000 + £6 170 0009PVIFA- %,@ > E % = – £12,600,423.47

£500 000 1.10@

En die IOK is: 0 = – £32 500 000 + £6 170 0009PVIFAijk,@ > +

£500 000 (1 + IOK)@

Met behulp van Excel-spreitabelle of finansiële sakrekenaar, vind ons die IOK is: IOK = –9.38% Behou die ou masjien Nou kan ons die besluit om die ou masjien te behou, bereken. Die aanvanklike kontantuitleg vir die ou masjien is die markwaarde van die ou masjien, insluitende enige moontlike belastinggevolge. Die besluit om die ou masjien te behou het ʼn geleentheidskoste, naamlik die maatskappy kan die ou masjien verkoop. As die maatskappy die ou masjien op sy huidige waarde verkoop, sal dit belas word. Beide hierdie kontantvloeie moet ingesluit word in die analise. Dus, sal die aanvanklike kontantvloei van die behoud van die ou masjien soos volg wees: Hou masjien

–£9 000 000

Belasting 39% of (9 000 000 – 1 000 000) Totaal

Bladsy 62

390 000 –£8 610 000

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur Volgende, kan ons die bedryfskontantvloei wat geskep is, bereken indien die maatskappy die ou masjien gaan behou. Daar is geen inkrementele kontantvloei uit die behoud van die ou masjien nie, maar ons moet rekenskap gee van die kontantvloei-effekte van waardevermindering. Die inkomstestaat, en die toevoeging van waardevermindering by netto inkomste om die bedryfstelsel kontantvloei te bereken, sal wees:

Waardevermindering (£1 000 000/4) Wins voor belasting Belasting Netto wins Bedryfskontantvloei

–£200 000 –£2 000 000 –780 000 –£1 220 000 £780 000

Dus, die NHW van die besluit om die ou masjien te behou sal wees: NHW = –£5 610 000 – £780 000 (PVIFA10%,4) NHW = –£6 137 504.95 En die IOK sal wees: 0 = –£8 610 000 – £780 000(PVIFAIOK,4) Aangesien die projek nooit terugbestellings betaal nie, is daar nie IOK nie.

Die maatskappy moenie die nuwe masjien koop nie, omdat dit ʼn laer NHW het.

Daar is nog ʼn manier om ʼn besluit om toerusting te vervang, te ontleed wat ook dikwels gebruik word. Dit is met behulp van ʼn inkrementele kontantvloei-analise van die verandering in kontantvloei uit die bestaande masjien in vergelyking met die nuwe masjien, met die aanvaarding dat die nuwe masjien aangekoop word. In hierdie tipe analise, sal die aanvanklike kontantuitleg die koste van die nuwe masjien, die verhoogde voorraad en die kontantinvloei (insluitende enige toepaslike belasting) van die verkoop van die ou masjien wees. Die berekening van die aanvanklike kontantvloei is soos volg:

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 63

GFM307 Finansiële Bestuur

Koop nuwe masjien

–£32 000 000

Netto bedryfskapitaal

–500 000

Verkoop ou masjien

9 000 000

Belasting op die ou masjien

Totaal

–390 000

–£23 890 000

Die kontantvloei uit die aankoop van die nuwe masjien sou die bedryfsuitgawes wees wat bespaar is. Ons sal ook die verandering in depresiasie insluit. Die ou masjien het ʼn waardevermindering van £2 miljoen per jaar en die nuwe masjien het ʼn waardevermindering van £8 miljoen per jaar, dus sal die verhoogde waardevermindering £6 miljoen per jaar wees. Die pro forma-inkomstestaat en bedryfskontantvloei onder hierdie benadering sal wees:

Besparing op bedryfsuitgawes

£5 000 000

Waardevermindering

–£6 000 000

Wins voor belasting

–£1 000 000

Belasting

–390 000

Netto wins

–£610 000

Bedryfskontantvloei

£5 390 000

Die NHW sal wees: NHW – £23 890 000 + £5 390 000 9PVIFA- %,@ > E

£500 000 1.10@

% = –£6 462 918.52 Bladsy 64

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 FinansiĂŤle Bestuur En die IOK is: 0 = â&#x20AC;&#x201C; ÂŁ23 890 000 + ÂŁ5 390 000 9PVIFAijk,@ > +

ÂŁ500 000 (1 + F)@

Deur Excel-spreitabelle of Ĺ&#x2030; finansiele skarekenaaar te gebruik, bereken ons die IOK as: IOK = -3.07% Hierdie analise toon steeds dat die maatskappy nie die nuwe masjien moet koop nie.

Hierdie is dieselfde analise wat ons vroeĂŤr gedoen het. Oorweeg die volgende: Trek die NHW van die besluit om die ou masjien te hou af van die NHW van die besluit om die nuwe masjien te koop, dan sal jy die volgende kry: DifferensiĂŤle NHW = â&#x20AC;&#x201C;ÂŁ12 600 423.47 â&#x20AC;&#x201C; (â&#x20AC;&#x201C;6 137 504.95) = â&#x20AC;&#x201C;ÂŁ6 462 918.52 Dit is presies dieselfde NHW as wat ons bereken het toe ons die tweede analise gebruik het. b.

Die aankoop van Ĺ&#x2030; nuwe masjien kan Ĺ&#x2030; positiewe NHW hĂŞ as gevolg van die waardevermindering-belastingvoordeel. Sonder die waardeverminderingbelastingvoordeel, sal die nuwe masjien Ĺ&#x2030; negatiewe NHW hĂŞ omdat die bespaarde uitgawes van die masjien nie die koste van die masjien oorskry wanneer ons na die tydwaarde van geld kyk nie.

â&#x20AC;˘

Hoofstuk 8: Vraag 9

Ons moet die NHW bereken van die twee opsies: gaan nou direk na die mark, of gebruik eers toetsbemarking. Die NHW om direk na die mark te gaan is:

% Fqrstut ( â&#x201E;&#x17D; v ) + Fwxtyrs ( â&#x201E;&#x17D; z

)

% = ÂŁ20 000 000(0.50) + ÂŁ5 000 000(0.50) % = ÂŁ12 500 000 Nou kan ons die NHW van toetsbemarking eerste bereken. Toetsbemarking vereis Ĺ&#x2030; ÂŁ2 miljoen kontant uitleg. Die keuse van die toetsbemarkingsopsie sal ook die bekendstelling van die produk met Ĺ&#x2030; jaar vertraag. Dus, die verwagte betaling is met Ĺ&#x2030; jaar vertraag en moet terug na jaar 0 verdiskonteer word.

% = F +

([( â&#x201E;&#x17D; v )| + [Fwxtyrs ( â&#x201E;&#x17D; z (1 + )H

Studie-eenheid 1: Formulering van Ĺ&#x2030; finansiĂŤle strategie

)|

Bladsy 65

GFM307 Finansiële Bestuur % – £2 000 000 +

[£20 000 000 (0.75)| + [£5 000 000 (0.25)| 1.15

% = £12 130 434.78

Die maatskappy moet direk mark toe gaan met die produk omdat daardie opsie die hoogste verwagte beloning het.

•

Hoofstuk 8: Vraag 19

Die beloning met die neem van die enkelbedrag is $5 000, dus moet ons dit vergelyk met die verwagte beloning van die neem van ʼn persentasie van die wins. Die beslissingsboom vir die filmprojek is:

Groot gehoor 30%

$10 000 000

Film is goed 10%

Maak film

Draaiboek

Film is sleg

is goed Lees draaiboek

70%

Klein gehoor

Draaiboek is sleg

Geen wins Moenie die film maak

90%

nie Geen wins

Die waarde van 1% van die winste Daar is ʼn 30%-kans dat die film goed en die gehoor groot sal wees, sodat die verwagte waarde van hierdie uitkoms soos volg bereken word: Waarde = $10 000 000 × 0.30 Waarde = $3 000 000

Bladsy 66

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur Die waarde as die film goed is en die gehoor groot is, met aanname dat die draaiboek goed is: Waarde = $3 000 000 x 0.10 Waarde = $300 000 Dit is die verwagte waarde van die ateljee, maar die draaiboekskrywer sal slegs 1% van hierdie bedrag ontvang, dus die betaling aan die draaiboekskrywer sal wees: Betaling aan draaiboekskrywer = $300 000 x 0.01 Betaling aan draaiboekskrywer = $3 000 Die draaiboekskrywer moet die voorafaanbod van $5 000 aanvaar.

•

Hoofstuk 8: Vraag 29

Die NHW van die projek is die som van die huidige waarde van die kontantvloei gegenereer deur die projek. Die kontantvloei uit hierdie projek is ʼn annuïteit, dus die NHW is: % – $9 000 000 + $1 750 0009PVIFA-2%,- > % = $887 890.30 Die maatskappy sal die projek laat vaar as die waarde van die beëindiging van die projek groter is as die waarde van die toekomstige kontantvloeie. Die huidige waarde van die toekomstige kontantvloeie indien die maatskappy sy verkope afwaartse hersien, sal wees (Huidige waarde = HW):

% & ℎ = $520 0009PVIFA-2%,= > % & ℎ = $2 770 689 Aangesien dit meer is as die waarde van die beëindiging van die projek, moet die maatskappy nie die projek laat vaar binne een jaar nie.

•

Hoofstuk 13: Vraag 9 a.

Vals. Markdoeltreffendheid behels dat pryse al die beskikbare inligting weerspieël, maar dit behels nie defnitiewe kennis nie. Baie inligting wat beskikbaar is en in die pryse weerspieël word, is redelik onseker. Doeltreffendheid van markte skakel nie daardie onsekerheid uit nie en behels dus nie perfekte vooruitskattingsvermoë nie.

b.

Waar. Markdoeltreffendheid bestaan wanneer pryse al die beskikbare inligting weerspieël. Om doeltreffend te wees in die swak-vorm van die doeltreffende

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 67

GFM307 Finansiële Bestuur markhipotese, moet die mark alle historiese data in pryse in ag neem. In die semisterk-vorm van die doeltreffende markhipotese, inkorporeer die mark al die openbare beskikbare inligting bykomend tot die historiese data. In ʼn sterk-vorm van die doeltreffende markhipotese, weerspieël pryse al die openbare en private beskikbare inligting. c.

Vals. Markdoeltreffendheid impliseer dat deelnemers in die mark rasioneel is.

Rasionele mense sal onmiddellik reageer op nuwe inligting en sal pryse op of af dwing om daardie inligting te weerspieël.

d.

Vals. In doeltreffende markte sal pryse al die beskikbare inligting weerspieël. Dus, sal die pryse verander wanneer nuwe inligting beskikbaar word.

e.

Waar. Mededinging onder beleggers lei tot die vinnige verspreiding van nuwe markinligting. In doeltreffende markte sal pryse dadelik nuwe inligting weerspieël soos beleggers aandeelprys op of af bie.

•

Hoofstuk 13: Vraag 22

Jy moenie met jou makelaar saamstem nie. Die prestasiegraderings van die klein vervaardigingsmaatskappye is gepubliseer en is openbare inligting. Pryse moet onmiddellik aangepas word met hierdie inligting om toekomstige abnormale opbrengste te voorkom.

•

Hoofstuk 13: Vraag 35 a.

Ondersteun. Die motor het konstant na die gebeurtenis in jaar 0 gebly. Hierdie resultaat is in ooreenstemming met ʼn doeltreffende mark, omdat die pryse onmiddellik aanpas om die nuwe inligting te weerspieël. Dalings in CAR voor ʼn gebeurtenis kan maklik voorkom in ʼn doeltreffende kapitaalmark. Neem die voorbeeld van ʼn gedwonge verskuiwing of afdanking van die hoof uitvoerende beampte. Hoewel uitvoerende hoofde gewoonlik afgedank word na ʼn slegte aandeelprysprestasie, sal CARs waarskynlik negatief wees oor gedwonge afdanking. Omdat die afdanking van die hoof uitvoerende beampte op ʼn bepaalde tydstip in jaar 0 aangekondig is, kan ʼn mens hierdie inligting gebruik om winsgewend te handel voor die aankondiging. Dus, die daling in die prys voor ʼn gebeurtenis is nie konsekwent of teenstrydig met die doeltreffende markhipotese nie.

b.

Verwerp. Omdat die CAR verhoog na die datum van die gebeurtenis, kan ʼn mens daarby baat om na die gebeurtenis te koop. Hierdie moontlikheid is teenstrydig met die doeltreffende markhipotese.

Bladsy 68

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

GFM307 Finansiële Bestuur c.

Ondersteun. Die CAR wissel nie na die aankondiging gedurende jaar 0 nie. Terwyl die CAR gestyg het voor die gebeurtenis, sal interne inligting nodig wees vir winsgewende handel. Dus, die grafiek is in ooreenstemming met die semi-sterkvorm van doeltreffende markhipotese.

d.

Ondersteun. Die diagram dui aan dat die aangekondigde inligting op die tydstip in jaar 0 van geen waarde was nie. Dit blyk dat daar ʼn effense daling in die CAR voor die gebeurtenis was. Soos in figuur (a) is sulke bewegings nie konsekwent of teenstrydig met die doeltreffende markhipotese (EMH) nie. Bewegings op die datum is nie konsekwent of teenstrydig met die doeltreffende markhipotese nie.

Studie-eenheid 1: Formulering van ʼn finansiële strategie

Bladsy 69

GFM307 FinansiĂŤle Bestuur

WOORDELYS IN AFRIKAANS EN ENGELS Belangrike vakterminologie word hier in Engels weergegee: Afrikaans

Engels

Agentskapsprobleem

Agency problem

Alleeneienaar

Sole proprietorship

Alleenstaande beginsel

Stand-alone principle

Bedryfshefboomwerking

Operating leverage

Bedryfskapitaal

Working capital

Belangegroep

Stakeholder group

Beleggingstydsberekeningsbesluit

Investment timing decision

Beplanningshorison

Planning horizon

Beslote korporasie

Close corporation

Bestuursopsies

Managerial options

Bevestigingsvooroordeel

Confirmation bias

Bodprys

Bid price

Borrel

Bubble

Depresiasie-belastingskild

Depreciation tax shield

Dividenduitkering

Dividend pay-out

Ekwivalente jaarlikse koste

Equivalent annual cost (EAC)

Erosie

Erosion

FinansiĂŤle gelykbreekpunt

Financial break-even point

Gebeurlikheidsbeplanning

Contingency planning

Gedragsfinansies

Behavioural finance

Geldmarkte

Money markets

Geleentheidskoste

Opportunity cost

Gelykbreekpunt

Break-even point

Gemiddelde rekeningkundige opbrengs

Average accounting return (AAR)

Gevoelsinhoudsheuristiek

Affect heuristic

Bladsy 70

Woordelys in Afrikaans en Engels

GFM307 FinansiĂŤle Bestuur Graad van bedryfshefboomwerking

Degree of operating leverage (DOL)

Handhaafbare groeikoers

Sustainable growth rate

Harde rantsoenering

Hard rationing

Heuristiek

Heuristics

Inkrementele kontantvloei

Incremental cash flow

Interne groeikoers

Internal growth rate

Interne opbrengskoers

Internal rate of return (IOK)

Kapitaalbegroting

Capital budgeting

Kapitaalintensiteit

Capital intensity

Kapitaalmarkte

Capital markets

Kapitaalrantsoenering

Capital rationing

Kapitaalstruktuur

Capital structure

Kontantgelykbreekpunt

Cash break-even point

Maatskappy

Company

Marginale koste of inkrementele koste

Marginal or incremental cost

Markdoeltreffendheid

Market efficiency

Markineenstorting

Market crash

Netto huidige waarde (NHW)

Net present value (NPV)

Oormatige selfvertroue

Overconfidence

Oor-optimisme

Over-optimism

Opbrengskoers

Rate of return

Opsetafhanklikheid

Frame dependence

Perke tot arbitrasie

Limits to arbitration

Pro forma finansiĂŤle state

Pro forma financial statements

Rekeningkundige gelykbreekpunt

Accounting break-even point

Sagte rantsoenering

Soft rationing

Samevoeging

Aggregation

Scenarioanalise

Scenario analysis

Woordelys in Afrikaans en Engels

Bladsy 71

GFM307 FinansiĂŤle Bestuur Sensitiwiteitsanalise

Sensitivity analysis

Sentiment-gebaseerde risiko

Sentiment-based risk

Simulasie-analise

Simulation analysis

Slytasiekorting

Wear and tear allowance

Strategiese opsies

Strategic options

Terughoudingverhouding

Retention ratios

Vaste koste

Fixed costs

Veelvuldige opbrengskoers

Multiple rates of return

Vennootskap

Partnership

Veranderlike koste

Variable costs

Verdiskonteerde kontantvloei

Discounted cash flows (DCF)

Verdiskonteerde terugbetalingstydperkreĂŤl

Discounted payback period rule

Versonke koste

Sunk cost

Verteenwoordigheidsheuristiek

Representative heuristic

Vooruitskattingsrisiko

Forecasting risk

Ware opsie

Real option

Winsgewendheidsindeks

Profitability index (PI)

Winsgewendheidsverhouding

Profitability ratio

Bladsy 72

Woordelys in Afrikaans en Engels

GFM307 FinansiĂŤle Bestuur

BRONNELYS Firer, C., Stephen, A.R., Randolph, W.W.& Brandford D.J. 2012. Fundamentals of Corporate Finance. Berkshire: McGraw-Hill.

Bronnelys

Bladsy 73

FINANSIËLE Bestuur Handboek • Hiller, D., Ross, S., Westerfield, R. & Jordan, B. 2016. Corporate Finance.

3e Uitgawe. Berkshire: McGraw-Hill Education (UK) Limited.

K

orporatiewe finansiële bestuur is die afdeling van finansies wat handel oor die gebruik van finansiële hulpbronne van befondsing en die kapitaalstruktuur van maatskappye en die aksies wat bestuurders neem om die waarde van die maatskappye vir die aandeelhouers te verhoog, asook die gereedskap en ontleding wat gebruik word om finansiële hulpbronne toe te ken.

Hierdie vak handel oor die belangrikste elemente in die ontwerp en bestuur van korporatiewe finansiële strategieë van die organisasie, in die konteks van wat bydra tot die bereiking van die organisasie se doelwitte binne sy eksterne beperkinge, soos die algemene regulatoriese en beleggingsomgewing. Die kenmerke en implikasies van die volle omvang van die groot finansiële instrumente word gedek.

ʼn Wye verskeidenheid tipes beleggingsbesluite word ook gedek en daar word erken dat sulke besluite rekening moet hou met breër strategiese kwessies sowel as die finansiële ontleding daarvan.

Die begeleidingsgids word in twee dele aangebied: DEEL I Studie-eenheid 1 fokus op die ontwikkeling van die korporatiewe finansiële strategie. Dit word bereik deur te identifiseer wat korporatiewe finansiële bestuur is.

DEEL II Studie-eenheid 2 fokus op finansiële besluitneming.

Studie-eenheid 3 fokus op beleggingsbesluite en projekbestuur.

www.akademia.ac.za