14
Herengracht 510, Amsterdam IN DE 17E EEUW WORDT IN DE HOOGSTE KRINGEN MEESTAL NIET UIT LIEFDE GETROUWD. STRATEGISCHE HUWELIJKEN KOMEN VEEL VOOR, OM DE HANDELSBELANGEN VAN DE FAMILIE VEILIG TE STELLEN OF OM OP DE SOCIALE LADDER TE KLIMMEN. De ouders van de jonge en ambitieuze Michiel Gijsbertsz Popta zijn daarom opgetogen over het huwelijk van hun zoon. Hij trouwt in 1642 met de beeldschone Catalina Hinlopen. Haar vader heeft als medeoprichter van de VOC Kamer Enkhuizen veel aanzien en
14
#
Herengracht 510, Amsterdam IN DE 17E EEUW WORDT IN DE HOOGSTE KRINGEN MEESTAL NIET UIT LIEFDE GETROUWD. STRATEGISCHE HUWELIJKEN KOMEN VEEL VOOR, OM DE HANDELSBELANGEN VAN DE FAMILIE VEILIG TE STELLEN OF OM OP DE SOCIALE LADDER TE KLIMMEN. De ouders van de jonge en ambitieuze Michiel Gijsbertsz Popta zijn daarom opgetogen over het huwelijk van hun zoon. Hij trouwt in 1642 met de beeldschone Catalina Hinlopen. Haar vader heeft als medeoprichter van de VOC Kamer Enkhuizen veel aanzien en is door de handel in Oostindische goederen steenrijk geworden.
‘Het Huis daer de twee Zeegoden op Dolphijnen op den gevel liggen’
1500
1600
1700
1800
De familie Hinlopen behoort met een kapitaal van 625.000 gulden tot de 250 rijkste families van de Gouden Eeuw. Michiel Popta maakt dankzij zijn schoonfamilie pijlsnel carrière. Vier jaar na zijn huwelijk wordt hij al regent van het Amsterdamse Gasthuis en Heemraad van de NieuwerAmstel. Michiel Popta vergaart tijdens zijn leven een vermogen van 242.000 gulden, door te investeren in onroerend goed. Hij koopt in 1665 op een veiling stadserf 31 in Park D. Het adres kennen we nu als Herengracht 510. Toch gaan Michiel en Lijntje er niet met hun twee kinderen wonen, daarvoor zijn ze te gehecht aan hun Huis Groenhoeven op de Amstelveenseweg en landgoed Amstelrust, net buiten Amsterdam.
Hollands classicisme
Popta verkoopt de bouwkavel door aan Hendrik van Weert. Deze suikerhandelaar laat er volgens de laatste mode een huis met halsgevel bouwen, in de stijl van het Hollands classicisme. Hij bezit ook het huis op nummer 508. De eenvoudige bakstenen gevel is vlak. De enige versiering is een segmentvormig fronton en opvallende klauwstukken met mythologische figuren.
84
1900
2000
Caspar Philips maakt tussen 1768 en 1771 tekeningen van 1400 huizen aan de Herengracht, Keizersgracht en Brouwersgracht in Amsterdam. Zijn Grachtenboek wordt nog steeds gebruikt bij de reconstructie van monumenten.
De Italiaanse koopman Jeremias del Borgo uit Genua woont vanaf 1688 op Herengracht 510 met zijn vrouw Maria van Campen. Hij verkoopt in augustus 1707 het huis met de mythologische zeegoden voor 28.000 gulden. In de koopakte wordt het opvallende pand omschreven als: ‘De twee Arrions of Zeegoden of het Huis daer de twee Zeegoden (op Dolphijnen) op den gevel liggen’. In 1729 wordt het pand door de koopman Jan van Marselis bewoond.
Huizenmarkt ingestort
Diverse bewoners en eigenaren volgen. Een van hen laat in 1760 de voorkamer in de weelderige Lodewijk XV-stijl inrichten, met een witmarmeren schouw en erachter een zaal in Lodewijk XIV-stijl met een roodmarmeren schouw. Boven de deur in de voorkamer komt een schildering (een zogenaamd witje) van kunstenaar A.H. van Beesten. De woonmetamorfose heeft weinig invloed op de verkoopprijs van het huis. De huizenmarkt is ingestort. De nieuwe eigenaar Johannes Hendrik Hanius betaalt er in 1908 slechts 24.400 gulden voor. Verschillende elementen aan de gevel worden aan de smaak van die tijd aangepast. De entree wordt onder andere verfraaid met een 19e-eeuwse empiredeur, er komt een sierlijk snijraam boven de ingang en de ramen krijgen een roedenverdeling in empirestijl.
Geen geschikte balzaal
Aan het eind van de 19e eeuw woont de kinderloze David Bottenheim op de Herengracht 510. Hij geeft opdracht de stoep te verhogen, de kelderpui wordt aangepast en Bottenheim laat T-ramen aanbrengen. Nadat hij is overleden, komt het huis korte tijd in bezit van de adellijke familie Dedel. De zoon uit dat gezin, jonkheer mr. Cornelis Dedel, wordt later de particulier secretaris van prins Bernhard. Omdat Herengracht 510 geen geschikte balzaal heeft, verkoopt de familie Dedel het huis in 1908 voor 45.000 gulden aan Willem Vroom, mede-oprichter van warenhuisconcern V&D. Over een feestelijke balzaal voor ontvangsten hoor je hem niet klagen. Hij is juist op zoek naar comfort en laat een voor die tijd zeer moderne lift plaatsen. Na de Tweede Wereldoorlog wordt het huis verkocht aan de behangselzaak Rath & Doodeheefver. De firma Zeeman & Co koopt het in 1952 voor 130.000 gulden. Dezelfde dag wisselt het opnieuw van eigenaar, maar nu wordt er 175.000 gulden voor betaald. De NV Algemeene Herverzekering krijgt het pand officieel in handen. Vervolgens vindt het Braziliaans consulaat er onderdak en wordt het eind jaren vijftig gerestaureerd.
85
Fronton van kalksteen
In de jaren veertig van de 20e eeuw is men bij de restauratie van een buurpand
van
Herengracht
510
nogal nonchalant geweest. Een verdwenen fronton is vervangen door een slechte imitatie van hout. Pas in maart 2002 laat de Linden Group, dan eigenaar van de panden, een nieuw 3,49 m breed fronton van Frans kalksteen aanbrengen op Herengracht 506. Voor de reconstructie maakt het bedrijf Snoep & Vermeer gebruik van een tekening uit het Grachtenboek van Caspar Philips uit 1768. In het timpaan is het beeldmerk van de Linden Group aangebracht: een lindeboom.
KLM-huisje # 14 wordt voor het eerst uitgegeven in 1960.
Mythologische figuren
Naast Herengracht 510 staan nog drie min of meer gelijke woningen waarvan vooral de versiering van de drie halsgevels verschilt. Op nummer 510 zijn bijvoorbeeld vleugelstukken aangebracht met een beeld van Neptunes. De Romeinse god van de zee heeft een drietand in zijn hand en zit op een dolfijn. Op nummer 508 zien we schelpen en twee mythologische figuren geïnspireerd op Triton, de zoon van Neptunus. Triton was half mens, half vis. Hij blaast op zijn hoorn om de gol-
Door studenten uitgewoond
In 1966 wordt het huis verkocht aan de Universiteit van Amsterdam, die er het Psychologisch Laboratorium vestigt. De studenten gaan niet zachtzinnig met het interieur om. Twee jaar na de aankoop wordt in de tuinkamer een fraai 18e-eeuws fonteintje gesloopt. Sinds 1974 is de afdeling Internationale Betrekkingen van de Faculteit der Sociale Wetenschappen in het pand gevestigd. In datzelfde jaar worden Herengracht 508 en 510 intern met elkaar verbonden.
ven tot rust te manen. De gevel van nummer 506 wordt versierd met vleugelstukken van honden met een bot in hun bek, waaraan een wapenschild hangt.
Grondlegger V&D
In 1881 verruilt de dan 30-jarige Willem Vroom het Groningse Veendam voor Amsterdam. Hij begint op de Leliegracht een winkel, waarvoor hij 1500 gulden van zijn familie leent. Vroom verkoopt manufacturen, stoffen, tafellakens en kleding. Hij ontmoet de katholieke ondernemer Anton Dreesmann, en het klikt. Ze besluiten samen te werken bij de inkoop van goederen. In 1887 openen de ondernemers op de Weesperstraat in Amsterdam samen hun eerste winkel. Omdat Vroom de oudste is van de
De Linden Group koopt vervolgens de uitgewoonde panden en herstelt ze in oude glorie. Oorspronkelijke elementen, zoals het trappenhuis, worden opnieuw aangebracht.
86
twee, krijgt de nieuwe firma de naam Vroom & Dreesmann. Hij woont vanaf 1908 enige tijd op de Herengracht 510.