DORSIÈR
Lo Felibritge
RESCONTRE Jacques Mouttet
3QA
# 40 - Novembre / Decembre de 2017 - 5€
Clément Chauvet
RENCONTRES DE LA
ET DES
VALEURS DE LA
MARDI 12 DÉCEMBRE 19h Hôtel du département SOIRÉE DÉBAT AVEC
PIERRE ROSANVALLON “Refonder la démocratie pour le bien public” Entrée libre et gratuite dans la limite des places disponibles
RCS Toulouse B 387 987 811 - Crédits photos : Istock
RETROUVEZ LE PROGRAMME DE LA SEMAINE SUR HAUTE-GARONNE.FR
EN PARTENARIAT AVEC
LA HAUTE-GARONNE C’EST VOUS !
DIRECTEUR DE PUBLICATION Pierre Loubère RÉDACTEUR EN CHEF Sébastien Pugin RÉDACTEURS Silvan Chabaud Caroline Dufau MAQUETTISTE Elodie Saulnier IMPRESSION & ROUTAGE P.R.D., Millau Remerciements à nos partenaires, relecteurs,contributeurs et collaborateurs Lise Gros, Sylvan Carrère, Lili Pinçon, Miquèu Pujol, Tristan Gahùs,Cathy Lacroix Jacme Taupiac et Cécila Chapduelh. Lo Diari et lodiari.com sont des publications de l’IEO Midi-Pyrénées, association sise 11 rue Malcousinat 31000 Toulouse ISSN : 2427–5735
Edito
Sébastien PUGIN Cap Redactor
« Deis Aups ei Pirenèus » e de Frederic Mistral entiò Brandown Palay Se dens l’actualitat quauques originaus e’s dedican a hèr un magazine culturau en Occitan (o Lenga d’Òc), n’ei pas sonque per amor de las entrepresas complicadas e plan pòc rentables. S’at podem hèr, qu’ei per’mor que profitam de tot un tribalh portat per d’autes plan de temps i a. Quan quauques predecessors prestigiós convençuts de la necèra absoluta de tribalhar a la renaishença literària de la nosta lenga, basada sur l’acceptacion de la sua unitat e sus eth respècte de la diversitat, e’s mobilizèn entà aubrir un gran chantièr lingüistic (hèit d’escríver dens la lenga, creacions d’utís lingüistics, produccion literària, accions de cap a la societat, etc.) de qui desbocarà sus l’aviada deu movement de defensa de la lenga. Tot aqueth tribalh que portè ua consciéncia, e tanben un cèrt prestigi, a la nosta causa culturau. Aquera òbra deus permèrs Felibres qu’ei a la basa de tot çò de qui hèm. Qu’ei ua basa, un tesaur de qui cau sauvar. Totun, aqueth tesaur qu’ei diferent deus pialòts de pèças o deus immòbles en vila. Aqueth Tresaur deu felibritge qu’ei viu ara, atau entà sauvà’u que l’avem a partatjar, portar, transformar e utilizar entà crear. Brac, Grail’Oli, The Incridible Garuche Band, Andriu Lagarda, Arronde, tots eths actors de qui parlam laguens deu Diari, e Lo Diari tanben qu’èm drin eths eretèrs d’aqueths Felibres.
ABONATZ -VOS A
LO DIARI 1 AN 6 NUMEROS
Vos cal decopar e tornar amb vòstre pagament a :
IEO MP - Lo Diari 11, rue Malcousinat 31000 Toulouse
abonatz - vos en linha 1
www.lodiari.com/le-magazine
M.
24 €
6
NUMÈR
Code Postal :
Mme.
2
OS
1
AN
Nom - Structure : Prénom - Contact : Adresse : Ville :
Date et signature :
Pays : N° Tél :
E-mail :
Souhaite souscrire abonnement(s) à 24€ l’un, servi en zone2 réglés par chèque à l’ordre de « IEO MP »
soit
€ de port, soit un total de
€
Les informations recueillies à partir de ce formulaire font l’objet d’un traitement informatique destiné à l’IEO Midi-Pyrénées – Lo Diari. Conformément à la loi « informatique et libertés » du 6 janvier 1978 modifiée, vous disposez d’un droit d’accès et de rectification aux informations qui vous concernent. L’abonnement est valable pour six numéros à compter de la réception du paiement. Tout nouvel abonnement reçu immédiatement avant ou après le bouclage du numéro en cours pourra être reporté en conséquence. 1 - Abonnements Zone 1 uniquement (paiement par carte bancaire) 2 - Zone 1 : France Métropolitaine, frais de port inclus ; Zone 2 : DOM-TOM, Union Européenne et Suisse, 4 € de frais de port par an ; Zone 3 : Reste du Monde (hors Union européenne et Suisse), 6 € de port par an.
Somari
8
PAGE
Es una paraula quasi misteriosa, un mòt de Santa Clara, una clau (« quau ten la lenga ten la clau… ») que nos dèu dubrir au tresaur de la lenga d’òc.
LO FELIBRITGE
Membre del grop Grail’Òli, collectiu de musicas carnavalescas, fargaire d’estransi, e promotor del tropicalocalisme !
CLEMENT CHAUVET 6 • Fotomatòn 7 • Novèlas • Mon volontariat 8 • Dorsièr
- Lo Felibritge - Rose Blin-Mioch - Jacques Mouttet
14 • Musica Aronde
15 • Critica Literària 16 • Lo Scopitòne
17 • Per la veirina entredubèrta 18 • Libe Joens • L'occitan blos 19 • D'escart e de talvera 20 • 3QA
Clément Chauvet
22 • Clic & Scroll 23 • Barrutlatges
Lei bauç de Provença
20
PAGE
DORSIÈR
3QA
24 • Tresaur en lum 26 • Tòca Maneta 28 • Edicions 31 • TV 32 • Diariscòpi 33 • Agenda
BRANDOWN PALAY
Fotomatòn
Daubuns que’vs defineishen com un grop d’electrò-ròck, vosauts qu’estimatz mes parlar d’electrobranque bigordana, e’ns pòdes presentar drin eth vòste estile de musica ? Tiò, eth noste estile musicau qu’ei er’electro-branque bigordana. Que’u definim atau. Qu’ei un ròck drin sauvatge. Un ròck sauvatge dab sonoritats electròs. Tiò, qu’ei aquò, que’s pòt definir atau. La vòsta musica qu’ei doncas ròck e electrò segur, mès tanben, a còps plan groove dab quauques sonoritats d’easy listening (extreit : Mon aimada). Totun, quan parlatz deus vòstes concèrts qu’afirmatz que voletz hèr concèrts “comparables dab las entradas en mesclanha de J.P. Garuet”. Lavetz, e’vs cau classificar com un grop d’empont?
6 – Lo Diari
Nani, qu’ac arrefuti. Era nosta musica n’ei pas brica esay listening. Eth easy listening qu’ei ua musica d’ascensor o un dequerò de vendur de dentifrici. N’i a pas nada tonalitat d’easy listening laguens dera nosta musica! E s’èm un grop d’empont? The Incredible Garuche Band qu’ei ua formacion de qui pòt presentar eras duas facetas. Per un permèr costat, eth noste grop qu’ei un grop d’empont. Segur. Un grop de qui’s caracteriza peth sué cantaire de qui ei ua vertadèra bèstia d’empont e pera sua grana preséncia. Per un aute costat, qu’èm tanben ua formacion d’estúdio. Entrar en estúdio, pausà’s drin e enregistrar. Qu’ei un tribalh plan diferent, un exercici de qui’m platz tot particularament. D’alhors, tot viste eth noste grop se n’anarà en estúdio entà i enregistrar-i eth noste album.
Que cantatz en anglés, en francés e occitan, quin hètz la causida de la lenga? Tot aquò qu’ei sonque ua question de feeling, eths mots que sorteishen com sorteishen. N’ei pas quauquarren de qui’s pensa. Qu’ac prenem tot com arriba. Qu’arrepresenta The Incredible Garuche Band dens la tua vita? Era fiertat! Tiò entà jo, eth grop qu’ei ua fiertat. Qu’arrepresenta tanben Lorda e eth sué club de rugbi mitic, eth Football Club Lourdais. Eth club màger de tota era França! Dens 10 ans quin e veges eth grop? Eths Daft Punk occitans? Brica pas, non seram pas jàmes eths Daft Punk occitans. Nosauts n’èm pas un grop de robòts. Eth avié, dens 10 ans, b’ei simple, que’u vegi dab un disc de platina! S. Pugin
L’Aperò dòcs d’òc Les archius departamentals de Nauta Garona van aviar un projècte ligat a l’occitan. La forma causida serà aquel de “l’aperò dòcs d’òc”. L’archivista Jòrdi Navarro presentarà en occitan de tèxtes eissits dels archius departamentals. Le format serà pro cortet, pas vertadièrament una conferéncia mas puslèu una presentacion, un moment de divulgacion que serà seguit d’un moment d’escambis e de questions amb le public.
Per aquela primièra annada, avètz dos rendètz-vos a l’Ostal d’Occitània de Tolosa (11 carrièra Malcosinat). Le dijòus 16 de novembre de 2017, amb un primièr aperò dòcs d’òc que serà consacrat a la carta de las costumas de Montsaunès, carta redigida en gascon, plan interessanta del punt de vista pedagogic e per mai d’una rason : lenga emplegada, contèxte istoric e archivistica. Del punt de vista de l’aspècte del document, le libre se caracteriza especialament per sa magnifica enluminadura.
Novèlas
Le dijòus 17 de mai de 2018, a l’escasença de la segonda sesilha, Jòrdi Navarro abordarà “los compoèses, o quand Occitània inventiá lo cadastre ». Descubrirem aqueste ancèstre occitan del cadastre, especificitat de l’Occitània ont èra una necessitat. En efièit, contràriament al Nòrd de França, le pagament de la talha dependiá de las possessions (segon la talha dels bens e dels terrens). S.P.
Mon volontariat :
Hocine Zaoui RÀDIO OCCITÀNIA Hocine comencèt lo son volontariat al dintre de Ràdio Occitània a la debuta del mes de setembre de 2016. Capitèt pas d’aver lo son bac al mes de junh passat e voliá far una pausa dins los estudis. Lo volontariat li permetèt aquò, en tot descubrir lo mond professional de la ràdio. Las seunas missions foguèron de participar a la cobèrta radiofonica pel biais de rubricas novèlas per far descubrir la lenga e la cultura occitanas als auditors, acompanhar la còla dins la realizacion e l’enregistrament d’emissions. Per Hocine, foguèt un còp de còr pel mestièr de jornalista a la ràdio. Es un jove pro dinamic e volontari, prenguèt d’iniciativas e a pogut botar en practica qualques idèas de cronicas.
Li agradèt vertadièrament l’idèa d’aprene lo mestièr en fasent. Per el, l’experimentacion es una pedagogia de las bonas. Aqueste volontariat, li permetèt tanben, de prene consciéncia qu’un diplòma li dubririá de pòrtas mai aisidament. Al mes de junh passat, obtenguèt lo Bac Economic-Social en candidat liure e s’es inscrit dins una escòla de ràdio per setembre de 2017. Sembla qu’aqueste jove a trapat lo seu camin professional ; es vertadièrament un dels resultats pro positiu del volontariat. Cathy Lacroix
Lo Diari – 7
• Documentation " Felibrige " • Fête felibrenne, Graulhet, J.Salvat (1948) • Fêtes maintenance, Languedoc, Pezenas (1948)
Dorsièr
LO FELIBRITGE Es una paraula quasi misteriosa, un mòt de Santa Clara, una clau (« quau ten la lenga ten la clau… ») que nos dèu dubrir au tresaur de la lenga d’òc. Frederic Mistral e seis amics l’aurián trobada dins una Orason a Sant Ansèume, transmesa dins l’oralitat populara, qu’evòca « lei sèt felibres de la lèi ». L’origina, entre cultura populara e sacrada pausa ja tot un rèire-plan e la dificultat de ne retraçar l’etimologia vertadièra dona lo ton : lo Felibritge tòrna encantar la lenga e la cultura mespresada d’Òc, dins lo periòde trebolat de la segonda mitat dau sègle XIX. De qu’es aquò lo Felibritge ? Quala fuguèt son influéncia, seis accions, e de qu’es son ròtle, ara, après mai de 150 ans d’existéncia ? Son lei questions que nos butan e nos menon sus lei peadas de Frédéric Mistral, Auguste Fourès, Michel de Camélat, Justin Bessou, Azalaïs d’Arbaud, Lydie Wilson e tant d’autrei… La naissença
Es a Font-Segunha (comuna de Castèu-nòu de Gadanha, Vauclusa), lo 21 de mai de 1854, que sèt joines poètas provençaus se recampèron e decidiguèron de crear un movement de restauracion dau provençau : lo Felibritge. I aviá aquí Frédéric Mistral, Joseph Roumanille, Théodore Aubanel, Jean Brunet, Paul Giéra, Anselme Mathieu e Alphonse Tavan. La chifra sèt pausèt l’encastre « mitic » e la referéncia escura ai « felibres de la lèi » que vendriá bensai d’una mau compreneson populara dei « sefers, libres de la lèi » (de sefer : ròla, pergamin en ebrèu) alimentèt lo mistèri, donant naissença a la legenda. Felibre pòu tanben venir dau latin « fellibris », lo nenon, lo noirisson : aquèu que fuguèt noirit au lach dei musas e de la poesia. Que que ne siágue, lo projècte literari es clar e sembla d’èstre au còr d’aquela renaissença per tornar enlusir una cultura que donèt vida, ambé lei trobadors, a la literatura europenca. La primièra accion fuguèt l’edicion d’un Armana Prouvençau e la volontat de faire d’òbras de qualitat en lenga d’òc. Un trabalh immense de reconquista de la lenga èra a grelhar, plen de promessas e d’estrambòrd.
Una grafia, un diccionari
Joseph Roumanille, qu’èra professor au collègi Dupuy en Avinhon ont aviá rescontrat Frédéric Mistral quora i faguèt seis estudis, s’acarèt a la question de la nòrma grafica e fuguèt lo primier, tre 1853, a utilizar una grafia fixa. Frédéric Mistral puèi l’empleguèt e contribuèt a l’espandiment d’aquela nòrma que s’apièja, en partida, sus la nòrma francesa alòra largament difusida per l’escòla. Aquela grafia, a la debuta, èra dediada au provençau rodanenc, puèi rapidament fuguèt alargada ais autrei dialèctes occitans. Es amb aquela nòrma que Frederic Mistral publiquèt lo famós Tresor dóu Felibrige que constituís, encara uèi, lo diccionari lo mai ric e lo mai complet de la lenga d’òc dins lo respièch de l’ensem de sei varietats dialectalas e dins una amira larga, pan-occitana, amb una rigor scientifica notabla per l’epòca. Fuguèt aquí la basa de la Renaissença felibrenca : la creacion d’aisinas essencialas per sostenir, difusar, desvelopar una lenga qu’èra considerada coma un « patois » sensa gramatica. Son aqueleis aisinas que serviràn, puèi, a crear d’òbras capablas de parlar a França tota e au monde entier, de tornar enauçar la lenga d’òc au nivèu deis autrei lengas,
sensa complèxe : una escomesa de talha que lei sets felibres e sei successors saupèron relevar, ambé coratge. Se la grafia mistralenca s’i m p a u s è t d i n s l o F e lib r i t g e provençau, lo desvelopament de la grafia dicha « classica » ganhèt lei felibres lengadocians per exemple. Lo Felibritge es lo « depositor morau » de la grafia mistralenca mai es pas la grafia unica d’aquèu movement deis Aups ei Pirenèus.
Un movement literari.
Frédéric Mistral e lei primadiers avián consciéncia qu’èra necite e essenciau de retrobar tot l’ample, tota la riquessa e l’espessor de la literatura d’òc, dei trobadors fins a lor epòca. Basta de fulhetar lo Tresor dóu Felibrige per i veire la qualitat e l’abondància dei referéncias literària qu’acompanhan lei definicions : Mistral èra embugat, noirit, empastat deis autors e deis òbras que portèron 8 sègles d’occitan. Aquel eiretatge, lei felibres lo saupèron metre en lusor e se’n servir per empurar una creacion contemporanèa. Avèm tròp tendéncia de veire lo Felibritge sonque coma un movement de « mantenéncia » que se seriá acontentat de trabalhar sus la conservacion d’una cultura calhada, arrestada dins lo temps. Seriá tròp
Lo Diari – 9
Dorsièr reductor e seriá oblidar leis òbras de Théodore Aubanel, Felix Gras, Valère Bernard entre mila autrei… Lo Felibritge es adonc un vertadièr movement literari qu’acompanhèt d’alhors la difusion d’una poesia de qualitat en lenga d’òc tant coma l’edicion d’estudis o d’òbras que marquèron son temps. La figura de Frederic Mistral es evidentament centrala : fuguèt lo menaire, lo « leader » diriam ara, aquèu que saupèt portar fins au prèmi Nobel la literatura d’òc renaissenta e donc capitar de tocar lo mond entier. Lei vèrs de Mirèio fan clantir tota la beutat d’un provençau talhat coma una perla rara e capitaràn d’estrambordar mai d’una generacion de legeires que vendràn a son torn autors en lenga nòstra. Lo Felibritge, darrier son primier capoulié, se bastiguèt dins lo temps, peira a cha peira, coma un edifici d’esperit, de sciéncia, de poesia e de recèrca, amb una sola fin : aparar e promòure una lenga, portaira de libertat e de riquesa culturala.
Lei sièis mantenenças
Aquel edifici saupèt tanben pausar sei fondacions sus l’ensem dau territòri de lenga d’òc e mai luenh encò dei fraires catalans. Aquí mai podèm faire tombar una idèa reçaupuda que pega a la pèu dau Felibritge : seriá un movement provençau e encara mai, provençau rodanenc. Es verai que l’influéncia immensa de Frederic Mistral e la creacion de l’associacion dins lo triangle d’aur entre Ròse, Camarga e
Aupilha marquèt prigondament leis esperits. Mai fau soslinhar que tre la fin dau sègle XIX lo Felibritge s’espandís rapidament deis Aups a l’Ocean. Lo projècte es jamai estat d’impausar lo provençau o de demorar embarrat dins lo relarg arlatenc, au contrari, es la lenga d’òc dins son ensem qu’es considerada : la pluralitat e l’unitat d’un miegjorn que Mistral cantava coma un « Empèri dóu soulèu ». L’organizacion de l’associacion n’es la pròva evidenta ambé sei sièis mantenenças : Aquitània, Auvèrnha, Gasconha-Naut Lengadòc, LengadòcRosselhon, Lemosin, Provença.
Organizacion e tradicions felibrencas
L’organizacion dau Felibritge s’apièja sus lei mantenenços e sus un consistòri de cinquanta majouraus bailejats per lo capoulié. Lei majouraus son elegits a vida per cooptacion, son causits per lor engatjament en favor de la lenga d’òc e recèbon una cigalo d’or que se transmete a lor mòrt coma un fautuèlh de l’Academia. Es demèst lei majouraus qu’es causit e elegit lo capoulié. Leis aderents de l’associacion son lei felibres manteneires. Cada annada una fèsta granda, la Santa-Estèla, qu’es tanben lo congrès nacionau de l’associacion, se debana dins una vila diferenta. L’estèla jauna a sèt brancas es lo simbòle dau Felibritge e remanda ai sèt primadiers, creators dau movement. La vila que reçaup la Santo-Estello deven la capitala
efemèra d’Occitania, en 2018 serà lo torn de la vila de Brageirac. Un autre simbòle fòrt de l’associacion es la famosa Coupo que dona son nom a l’imne dau Felibritge. Fuguèt ofèrta per lei militants federalistas catalans per mercejar lo Felibritge d’aguer aculhit Victor Balaguer e sei companhs exiliats en 1867. Es una copa d’argent que representa l’amistat entre Catalonha e Provença e mòstra, un còp de mai, la volontat de dubertura a tot l’espandi d’Òc e ai fraires mai pròches de Barcelona. Fuguèron d’alhors festejats, aquest an, lei 150 ans de la copa.
Lo Felibritge, ara
A l’ora d’ara, lo Felibritge es una associacion activa dins lo païsatge occitan, francés e europenc. Organiza regularament, sus tot lo territòri d’òc, d’eveniments de promocion de la cultura e de la lenga nòstra. La SantaEstèla representa sempre un moment fòrt dins l’annada, lo trabalh de recèrca e d’edicion es totjorn sus lo taulier. Lo Felibritge jòga un ròtle d’importància auprès dei politicas regionalas e nacionalas : lucha de lònga per lo desvelopament de l’ensenhament de l’occitan e sa reconeissença dins França tota e a l’internacionau. Man dins la man ambé leis associacions divèrsas qu’òbran au quotidian (coma l’IEO per exemple), lo movement, que traversèt mai de 150 ans, es una fòrça, « l’enavans di fort » que n’avèm tant besonh per contunhar lo camin. Silvan Chabaud
10 – Lo Diari
• Felibres excursion, Maguelone, Marseille.
ROSE BLIN-MIOCH S’es sovent dich e pensat que lo Felibritge èra un movement puslèu conservator. Verai que dins la segonda mitat del sègle XIX, a l’entorn de Mistral, i aviá un cèrt nombre de femnas e d’òmes de las idèas de drecha. Caldriá pasmens evitar de préner una acorcha e de demorar suls poncius. Demest las personas que faguèron clantir la lenga d’òc e que s’engatgèron dins l’òbra de renaissença occitana portada pel Felibritge n’i a de totas sensibilitats politicas e quitament de republicans, plan a gaucha, de roges convençuts. Lo libre de Rose Blin-Mioch, eissit d’un trabalh de tèsi de doctorat, nos fa descobrir justament una felibressa « roja » : Lydie Wilson de Ricard, la femna de Louis-Xavier de Ricard (autor del Federalisme, 1877) e l’amiga d’Auguste Fourès (es tanben l’escasença de retrobar aqueles dos pensaires d’importància !). L’edicion s’apièja sus la correspondéncia de l’autora que la màger part n’es ara conservada al CIRDÒC de Besièrs. Es un chale vertadièr de se daissar portar per una paraula liura, recercada, empurada pel buf de las luchas del seu temps. Lo personatge es atipic : d’origina escocesa e flamenca, Lydie Wilson nasquèt a Paris. Ren la podiá, a primièra vista, ligar a l’aventura de la lenga d’òc… Mai, coma tant d’autres, Lydie venguèt a la lenga per l’azard del rescontre. Se maridèt amb Louis-Xavier de Ricard, un aristocrata lengadocian, e lo seguiguèt per s’installar a Montpelhièr. Son òme èra un republican de la bona, comunard, que coneguèt l’exili per sas idèas : inutil de precisar que Lydie banhava dins un mitan movedís, ric en debats e soscadissas novèlas. 1 - Auguste Fourès cantèt Joana Wilson jós lo senhal « Albeto » dins son òbra poetica.
Es a Montpelhièr que tombarà puèi amorosa de la lenga d’òc, una lenga que s’esforçarà d’aprendre, amb estrambòrd e seriosament : vòl legir los trobadors e conéisser la varianta montpelhierenca, s’assajar a la revirada e se metre a escriure ! S’engatja totalament dins lo movement de renaissença d’òc, amb son marit e lo poèta Auguste Fourès, en publicant l’almanac lengadocian la Lauseta. Sas letras, mai que mai escrichas entre 1876 e 1880, son plenas d’espontaneïtat e de calor umana, i vesèm plan la relacion de fisança que s’èra establida amb Auguste Fourès qu’èra l’amorós de sa quita sòrre : Joana. Aquela correspondéncia es d’alhors tanben un testimoniatge de la relacion entre lo poèta e son « Albeto1». Los enjòcs del moments (que son pas dels mendres !) se retròban dins l’escambi epistolar : Lydie evòca l’egalitat òme/femna, lo maridatge e lo divòrci, la question de la laïcitat o de l’amnistia dels ancians comunards. Tot i es. Sèm d’alhors pivelats de véser la modernitat de sas reflexions, d’unas letras podrián aisidament esclairar de zònas d’ombra que nos enròdan encara a l’ora ara. La natura, d’en pertot presenta dins lo Montpelhièr del sègle XIX, es tanben descricha amb sensibilitat e poesia. Vaquí un tròç de vida vidanta lengadociana donc e un agach agusat sul mond : una vida qu’avèm l’astre de tornar saborejar mercés al trabalh complit e capitat de Rose Blin-Mioch que saupèt desvelhar una votz feminina essenciala per compréner aquela epòca.
Dorsièr
Letras de la felibressa roja Lydie Wilson de Ricard (1850-1880). Rose Blin-Mioch Presses Universitaires de la Méditerranée.
Silvan Chabaud
Lo Diari – 11
Dorsièr
ENTREVISTA
JACQUES MOUTTET Capolier dau Felibritge
Jacques Mouttet es « capoulié » dau Felibritge despuèi 2006, son percors d’aparaire de la lenga d’òc comencèt dins sa joinessa e contunha ara, mai que jamai, a la tèsta d’una associacion quasi mitica qu’òbra au quotidian per l’amor de la lenga. Monsur Mouttet, d’onte ven vòstre engatjament per lo provençau ? Ai enveja de dire qu’es vengut solet… Siáu d’una familha provençala de soca monte se parlava la lenga, pas a ieu directament, mai mei parents, mei grands, entre elei. Ai agut aquò, naturalament. Un jorn veguèri un pega-solet « Prouvènço » amb una pervenca, sus una veitura. M’interroguèri, mai de qu’es aquò ? Comprenguèri puèi qu’èra lo simbòle dau Felibritge, m’entresenhèri e dintrèri a l’escòla dau Felibritge d’Ais. Aviáu pas encara 20 ans. Adonc, es tanben ligat, a la debuta, au Felibritge ? Òc, rapidament. I aviá un fons, un sorgent familiau e lo Felibritge venguèt afortir tot aquò. Lo camin es estat lòng pasmens, au dintre de l’associacion. D’abòrd dins la Mantenença de Provença puèi tanben dins l’espandiment dau Felibritge sus tot l’espaci de la lenga d’òc. Pòdi dire qu’ai menat e que meni una vida de felibre, de segur. Venguèri majorau en 1995.
Per anar mai luenh : www.felibrige.org
12 – Lo Diari
E dins vòstre vida professionala, i aguèt un liame ambé lo provençau ? Òc, aquí tanben, es interessant. Èri emplegat a la comuna de-z-Ais, au servici tecnic. I dintrèri dins leis annadas setanta. Es un pauc plus tard, en 1986, que lo cònse me prepausèt de m’ocupar de la cultura nòstra au cabinet de la cultura de la vila. M’encarguèri donc dei manifestacions culturalas ligadas a la lenga e a la cultura d’òc e trabalhèri a la promocion dau provençau. Fuguèri bensai lo promier « encargat de cultura d’òc » ? En tot cas, consacrèri una bèla part de ma vida professionala au provençau, a fons, e subretot, oficialament. Autre moment fòrt de vòstra vida, vòstra eleccion de capolier, podètz tornar sus aquò ? En 2005, quora Pèire Fabre anoncièt que quitava lo pòste de capolier, es estat un moment fòrt. Nos recampèrem, un vintenat de majoraus, a Narbona, per chifrar e veire cu podriá s’engatjar… Vira que viraràs, s’atrobèt que n’i aviá qu’un a aquèu moment que podiá repréner, èra ieu. Èra pas l’ambicion que me portava, m’èri jamai imaginat de venir capolier un jorn ! Siáu estat un pauc vist coma l’òme dau « consensus » e dins lo Felibritge, qu’es un movement alargat sus tot l’espandi d’òc ambé de sensibilitats diferentas, es d’importància ! Prenguèri ma decision, m’engatgèri e fuguèri elegit. Me tornèri presentar dos còps puèi (lo capolier es elegit per 4 ans) e siáu content de veire que lei felibres me dònan encara sa fisança.
Dorsièr
Aquest an fuguèron festejats lei 150 ans de la copa, 2017 es una annada especiala ? De segur, lei 150 ans de la copa e lei 150 ans de Calendau ! Organizèrem una gròssa jornada lo 30 de julhet en Avinhon, i aculhiguèrem una delegacion de catalans mandats oficialament per la Generalitat e lo CAÒC tanben. L’actualitat catalana èra aquí : lei representants de Catalonha èran en plen dins son combat politic per l’engatjament d’un processus democratic sus l’independéncia. Lo Felibritge sosten lo processus democratic, la decision populara, mai pren pas posicion sus la question de l’independéncia. Es interessant de veire que 150 ans après, siam totjorn dins nòstre temps, au còr dei grandei questions que tafuran lei vesins catalans. Dins son temps, dins lei questions politicas, en França tanben, ambé leis eleccions presidencialas ? Leis eleccions presidencialas, en França, es estat l’escasença per lo Felibritge d’alertar lei politics sus lo dangier d’apauriment de la cultura en França se fasèm ren per lei lengas e culturas regionalas. Avèm interpelat lei partits en preséncia, agueriam d’unei respònsas interessantas, es tanben lo ròtle dau Felibritge de portar aquesta paraula vèrs lei decideires politics. Mai nos fasèm gaire d’illusions, la situacion es complicada. Nos fau estre presents, nos fau existir, la permanença de nòstra accion : es bensai la clau.
De qué son leis accions que menatz justament, d’aquesta passa ? Siam en trin de trabalhar sus la reedicion e la mesa a jorn dau « Tresor dóu Felibrige » qu’es un chantier enòrme. Una còla trabalha regularament e se recampa totei lei mes per avançar dins aquèu trabalh « academic » podèm dire. Es una gròssa operacion que dèu subretot desbocar sus una version numerica, collaboram per aquò ambé una còla de cercaires de Sophia Antipolis. Cada mòt dau diccionari serà en linha, ambé sa definicion e sa prononciacion tanben (ambé l’apondon de fichièrs sons). Avèm montada « l’Assemblado dei jouines » que recampa lei joines felibres e representa l’avenir dau movement, lei podètz retrobar sus lo malhum sociau que trabalhan fòrça amb internet. Contunham d’editar la « Revisto » cada dos mes e participam a de manifestacions regularament sus tot lo territòri. Avèm ben trabalhat sus lo centenari de la granda guèrra ambé l’afaire dau 15en còrps, siam montats en Lorena davant lo monument que fuguèt eregir en sa memòria. Farem d’alhors un collòqui a Forcas, dins Gard, lo 4 de novembre : « Lo Felibritge dins la guèrra ». Mancam pas d’òbra, coma va disiáu : tant que siam actius, viuts, siam la pròva bèla que la lenga d’òc contunha, fau gardar l’esper e contunhar de se batre per aguer de resultas e la consideracion de nòstra lenga. Silvan Chabaud
Lo Diari – 13
Musica
ARONDE ASSEMBLATGE MUSICAU MIGRATÒRI
A l’abòr, los quate musicaire-as d’Aronde que sorteishen suu labèl Pagans lo permèr disc testimòni de l’encontre musicau enter Les Poufs à Cordes e D’en Haut . Aqueths dus duòs que hèn un quatuòr qui fusiona duas identitats enrasigadas, gessidas de la tradicion d’Auvèrnhe e de Gasconha. Que ns’elabòran ua experiéncia musicau inclassabla, tota en poténcia e en finessa.
tròç deu disc que prenen lo temps de passejà’s per mantuns univèrs, passant d’un tèma a l’aute. Dab ua autò de marca Simca Aronde sus la pocheta, lo disc qu’ataca dab duas bohas a l’unisson qui hèn soar un aire de nòça a la melodia esmaventa. Las còrdas que hèn anar-tornar enter branlo pirenenc e rondèu de las Lanas, espés e airejants a l’encòp, apregondits au hons deu temps per las còrdas baishas, fretadas o pinçadas.
Lo tèrme « Aronde », en lengatge de menusèr, que designa l’assemblatge de duas pèças de bòis, talhadas en fòrma de coda d’irongleta sengles. Los dus tròç qui cau assemblar, que son Les Poufs à Cordes – duò format de Clémence Cognet e Noëllie Nioulou, vriulonairas e cantairas d’Auvèrnhe – e D’en Haut – dab Tomàs Baudoin e Roman Colautti, membres d’Artús, que s’i hèn tots dus a la boha, a la canta, aus tamborins de còrdas, a las percussions divèrsas, puish a la contrabaisha entà Roman, a la flabuta, aus bòls cantants, a la shrutti box entà Tomàs. Duas identitats musicaus per dus pars de musician-na-s amassats per un lengatge comun de recèrca deus timbres, deus ritmes, d’ua cèrta radicalitat deu son. Lo lor ancoratge que’us balha ua grana libertat, miant a perpausicions tostemps plan sentidas.
Borrèias de tres temps qu’espandeishen eveniments sonòrs e ritmicas poderosas. Puish qu’entran las vutz, las de Clemence, volanta, rica, ornamentada, e de Tomàs, vibranta, aguda, pertocanta, sostienudas per un canavàs ritmic e armonic solide. A quate vutz, qu’exploran la polifonia pirenenca acompanhada d’ua empara instrumentau, doça e tisocanta.
Atau que son quate musicaire-as popats a la musica de bals, qui cantan en occitan, e en francés a còps. L’experiéncia que sap a l’immersion de tostemps en la musica tà dançar, portada per las poliritmias a còrdas, las vibracions de estrànsias e los jòcs ritmics qui apèran la dança. Que mestrejan tanben lo raconte sonòr, a sentir, a vibrar, a escotar, lo qui’s desplega anant de suspresas en emocions. Los nau
14 – Lo Diari
« Aronde » en arquitectura que vòu díser religar duas pèças, mes tanben en mantiéner l’escartament. Aqueth escartament que hè partida deu riquèr d’aqueth encontre, passant de dus pleiteis arronçats en parallèla, a la fusion qui cotz un ensemble. Tau com l’irongleta, ausèth migrator qui torna au primtemps au ras deus ostaus, de las bòrdas e de las granjas, Aronde que migra d’un terrador a l’aute entà estar faiçonat preus dus. Las Poufs a cordes que descriven la lor musica de vriulonairas deu Massiu Centrau coma poderosa e rafinada, en cèrca de l’espessor deus timbres e de las sonoritats, quan los D’en Haut e ns’ahupan : « la doçor afichada n’ei aciu qu’entà’vs guilhar, pr’amor lèu que rondalejaràn a l’entorn de las vòstas aurelhas los sauneis d’ua Gasconha que n’a pas acabat de’ns segotir. » Alavetz, segotim-nse, e deisham-nse suspréner. Caroline Dufau
Aronde Aronde Pagans, 2017
Critica Literària
Marcèla Delpastre, a flor de peu de l’arma Miquèla Stenta
Demest las pus bèlas e pus grandas voses poeticas del sègle 20 i a aquela, franca, clara e poderosa d’una lemosina : Marcèla Delpastre. Son nom marquèt la literatura occitana, pasmens, dins son quite país, rares son los omenatges e pauc de gents an consciéncia de la valor universala de son òbra. Miquèla Stenta nos tòrna a la font, nos fa cabussar amb bonaür dins l’òbra, dins la vida, dins lo mond de la « poèta » (refusava lo femenin poetessa) de Germont. Lo libre, editat per Vent Terral, es una meravilha. Acompanhat per las fòtos que Charles Camberoque faguèt en 1978, dins la bòria de Marcèla, en negre-blanc e banhadas d’una lutz quasi mistica, lo tèxt nos empòrta dins aquel tròç de Lemosin que caup la totalitat del mond. Miquèla Stenta i rend compte, sens entrar dins l’exercici de còp pesuc de l’estudi literari, d’una singularitat, d’una umanitat, d’una musica particulara, e capita de s’escafar per metre en lusor tota la riquesa de la poesia de Delpastre, sens artifici. I seguissèm Marcèla, despuèi son enfància, a l’encòp dins sa vida de filha, de femna, de païsana, d’escrivana e de testimòni d’una civilizacion. Tota la complexitat del personatge es abordada, amb respièch e finesa. Es una vida en defòra dels camins grands, sus las talveras, plan luènh dels ceucles literaris parisencs o de l’univèrs occitanista costumièr… Es lo percors d’una femna que demòra a la bòria, sensa vertadièrament lo causir, per trabalhar la tèrra coma los seus, susvelhada de pròche per una maire fòrt presenta.
Mas una femna liura pasmens, que pòrta un agach agusat sul mond, suls trecimacis de son temps e s’acara, amb un engatjament total, a portar una poesia generosa e sens tèrmes. D’unes l’aurián plan volgut embarrar dins lo prat carrat d’un regionalisme païsan pintoresc, d’autres l’an sonque vista coma la votz d’un mond rural a mand de desaparéisser. Inclassabla, la Marcèla, escapèt a totes los encastres. Las edicions del Seuil li faguèron d’alhors aquel retorn eloquent : « En fait, votre texte, je n’ai jamais su où le classer »… Normal, Marcèla èra universala, tròp granda, tròp giganta ! Miquèla Stenta nos fa comprene aquò : lo fach que Delpastre aviá tocat l’essencial, qu’èra anada fòrt luènh dins « las vias priondas » de l’escritura. A l’encòp votz singulara, unenca, e portaira d’un saber ancestral, d’una memòria collectiva, descobrissèm una femna als quatre camins, entre etnologia, poesia, folclòr (dins lo sens primièr del mòt) e creacion totala. La « poèta » pòrta un eiretatge, a consciéncia d’èstre testimòni d’un mond ont « s’atudan las causas e los èstres resolguts. Complits ». Son trabalh serà de trasmetre la memòria mas tanben de dire la beutat del mond, la preséncia, la vida vidanta, la vida prigonda.
Marcèla Delpastre, a flor de peu de l’arma Miquèla Stenta Vent Terral, 2016 120 p. / 21 x 21 22.00€
Lo libre de Miquèla Stenta es plan un viatge « a flor de peu de l’arma » d’una femna e d’una paraula que volèm tornar entendre, tornar legir, sensa relambi, per èstre segur de pas res mancar, tant tot i es abondància e esbleugiment poetic. Silvan Chabaud
Lo Diari – 15
Libe Joens
Condes
deth Coserans Perseguissent lor trabalh d’edicion de collectatges, l’Ostau Comengés liura un segond recuèlh consacrat als contes del Coserans, que fa seguida a « Conde, condilhon ». Aqueste còp trobaretz una seleccion d’un desenat d’istòrias culhidas en Castilhonés - a tocar del Comenge - e a Aulús, de l’autre vam, a la frontièra de Lengadòc ; totas donadas en version gascona e reviradas en francés. De contes servats del temps que los contes se donavan encara de boca a aurelha, venguts del temps que Coserans èra encara poblat de fadas, de lops e de mascas…
Sabètz las règlas de respectar per se poder maridar amb una fada ?
contats per Joan-Pau Ferrè illustrats per Laurie de Brondeau meses en musica per Revelhet
Avètz ja ausit parlar de Bernat d’Esclopilhon que fasiá d’esclòps per se poder calfar amb las ascletas que sòbran ?
Ostau Comengés / Edite-moi ! Colleccion Oralitat de Gasconha 40 paginas + CD Prètz : 15€
E l’istòria de Joan Bèstia, lo piòt del vilatge que faguèt fortuna, la coneissètz ? Se las volètz legir o ausir, per las poder melhor contar a vòstre entorn, las traparetz dins aquel recuèlh, polidament illustrat per las aqüarèlas de Laurie de Bondeau, e mesas en musica pel grop ariegés Revelhet. Lili Pinçon
Exagerar
L'occitan blos
Los parlaires naturals — qu’èran encara quicòm coma dètz milions en 1918 — conjugàvan coma cantar un fum de vèrbes sabents qu’aurián degut se conjugar coma bastir o sentir. Aquò s’apreniá a l’influéncia del francés ont se ditz décider coma chanter. Concrètament, aquò vòl dire que dins la lenga parlada pels que l’an pas estudiada a l’escòla, s’ausísson de causas coma : « Es el qu’o a decidat. L’aiga es tota polluada. Possèda dos ostals. » Dins un occitan pus blos, aquò se ditz : « Es el qu’o a decidit. L’aiga es tota polluïda. Possedís dos ostals. » Alibèrt nos explica qu’en bona lenga occitana cal pas dire decidar mas decidir. (Gramatica occitana, 1935, p. 89.)
16 – Lo Diari
Mas, pecaire, i a de « mièges sabents » que fan l’ultracorreccion de conjugar coma bastir de vèrbes que se conjúgan coma cantar. Sabi pas s’an l’obsession de la distància maximala al respècte del francés... Cossí que siá, aquò los mena a emplegar de fòrmas que son de monstruositats : se *disputir, *escotir, *exagerir, *precisir, *situïr. Dins un occitan blos e natural, de segur aquò se ditz : se disputar, escotar, exagerar, precisar, situar.
Quitament las personalitats pus respectablas de l’occitanisme emplégan qualque còp aqueles barbarismes. En 2005 legiguèri, de Robèrt Lafont : « Es que simplifiqui o exagerissi ? » (Prefaci del libre de Hervé Terral :La langue d’oc devant l’école, p. 9.)
Naturalament, caliá dire : « Es que simplifiqui o exagèri ? » Lo vèrbe exagerar se conjuga coma levar : exagèri, exagèras, exagèra, exageram, exageratz, exagèran. Jacme Taupiac
D'escart e de talvera
FILADÈLFA DE GÈRDA
INCARNACION DETH FELIBRIGE GASCON
Qué de comun entre Lluis Llach e Filadèlfa de Gèrda ? Arren, ça vos anatz arríser ! E pr’aquò qu’è trobat açò : coma tots eths Catalans, Lluis Llach que fè borir eth Camp Nou en cantant eth imne L’estaca, « segur que tomba, tomba, tomba » « si estirem tots, cairà», era nosta Filadèlfa era tanben qu’apèra eths Bigordans a fèr caiger eras cadeas deth poder en eths sièus Crids : « U tems venguerà – que venga ! D’ora que venguerà ! U tems - que’d Mèstre se’n venga ! Qu’era còrda petarà ! » . Còrda o estaca, un mème simbèu ! Ua mèma volontat de liberacion ! Deths escrivans gascons que podem díser felibres, e d’auguns de nauta pagèra coma Camelat e Simin Palay, qu’ei Filadèlfa de Gèrda que’m sembla eth mes plan representar eth esperit e’th còs deth Felibrige. Rèina deth Felibrige que fuc a bèra pausa. Desquida d’un vilatjòt de Bigòrra, Baniòs, que venguèc ua borgesa en aunor
ena bona societat quan se maridèc damb sénher Requier. Mes no serà Filadèlfa ni era poetessa d’un canton ni ua dauna de salons, que darà vam coma cap a un temperament excepcionau, a ua consciéncia unica dera destinada dera lenga, dont crida era mort en eths Crids, sense pr’aquò jamés baishar eth cap, benlèu possedada deth saunei d’ua renaishença improbabla. En aquera poetessa, òbra e vida que’s confonen, era poesia que l’abita tota, coma era fe abitava Bernadeta, personatge e títol d’ua deras sièvas melhoras produccions. « L’inspirada de Bigòrra » que s’a podut aperar Filadèlfa, e coma aquera apellacion li va plan ! Solide, n’an pas mancat eths esperits tostemps en avança enà fèr-li repròche dera sièva adesion ara fin ath maurrassisme e mèma ath petainisme, mes que la cau seguir en sièu flumi de vida enà compréner quin a podut arriba’n aiqui.
Aplaudida e coronada enas felibrejadas, enas fèstas dera lenga, « de Bordèu dentiò Marselha », de Gasconha a Provença e mes enlà, que fuc pr’aquò tostemps malurosa, desesperada, de véser se n’anar « Ed nom, ed us, dentiò ra lenga » deth país occitan, dont adoptèc era grafia ara diferencia de plan d’autes. Brembem-nos que Mistral tanplan reneguèc eths amics revolucionaris de 1848 que tant avia esperat d’eris e qu’au avian crudèlament decebut. N’a cap besonh de desencusas era dauna que se’n tornèc acabar sa vida en sièu vilatge enà cossirar eths sièvis, e tostemps pròisha deths « simples » que celèbra en un roman, Eux. Un gran còr, ua votz e ua beutat a desvelhar eths morts, ua òbra deras prumèras, reconeishuda e publicada peths Anglade, Praviel, Privat, Salvat, en 1930, era presidenta deth comitat d’edicion, ua òbra que s’amerita d’èster portada ath lum e en prumèr reeditada ! Miquèu Pujòl
Lo Diari – 17
Clic & Scroll
Viralenga
Viramonde
Lo Clic & Scroll aqueste que se’n va tà la pesca aus indicators de diversitat lingüistica : de qué clicar, scrollar, escotar en mòda tor de Babel e descubrir un haish de lencos existentas. L’umanitat que practica haut o baish 7 000 lencos e quauques milierats de dialèctes. Segon los lingüistas, 80 % deus umans qu’emplegan 80 lencos. Que demoraré donc 20 % deus locutors entà s’exprimir en milierats d’autes parlars. Aquí ua seleccion de tres mapas suu web, entà’s passejar de viatges sonòrs en enjòcs geopolitics de la diversitat. Permèr planisfèri de bon surfar, la localingual accessibla a l’adreça localingual. com : en clicant sus un país de la mapa, ua colona que’s desplega dab ua lista de lencos parladas preu país en question, hornidas de mots e frasòtas a escotar. Que balha tanben accès a ua version escriuta e legida de la Declaracion Universau deus Drets de l’Òmi. Lo contienut d’aquera mapa interactiu qu’ei neurit preus internautes, qui perpausan enregistraments sonòrs. Totas las zònas deu monde ne son pas cubèrtas dab lo medish succès. Mantruns país d’Africa qu’an besonh contribucions. Deu costat deu Quebec, o deus país latino-americans per exemple, que s’i ved un cèrta estrambòrd en las participacions, on lo nivèu de lenco meilèu hlorit muisha las especificitats locaus de las lencos mondiaus. Las lencos minoritàrias e regionaus que son presentas, mes la version en mapundungun1 de la Declaracion Universau enqüèra n’ei pas en linha. D’aulhors, la version occitana qu’aten lo son miélher ! Que’u carré ua prononciacion mei rigorosa e mei fluida, entà paréisher drin, a las aurelhas de l’internet sancèr. En aost de 2017, lo Monde diplomatic que publiquè un dossièr dedicat a la geopolitica de las escrituras. Pertocant las lencas minorizadas e la diversitat lingüistica de bon preservar e desvolopar, la question de l’escriut que’s pausa. Que i a « mila e ua resisténcias a l’alfabet latin » coma ac titola lo mèdia. Lo noste alfabet latin qu’arraja suu territòri mondiau tot. Totun las escrituras autas que contunhan de ganhar terrenh, pr’amor deu nombre de locutors qui ei a créisher. 1 - Lenga deu pòble Mapuche, originari deu sud de Chili e d’Argentina
18 – Lo Diari
Tau com entaus idiòmas, la causida d’un alfabet b’ei politica. Estar un territòri enter duas granas poténcias e passar d’un empire a l’aute que pòt har cambiar d’escritura. La mapa pro clara que coloreja per zòna los territòris on los alfabets e’s practican, mudan, coabitan. En Asia centrau, qu’an viscut ua alternança de quate alfabets en un sègle, a saber l’alfabet arabe, mongòu, latin e cirillic. Imaginatz-ve cambiar d’alfabet ! Quin viatge ! La nosta tresau mapa : atlas.limsi.fr. Despuish lo mes de julhet passat, que’s passeja per la ret l’Atlas sonòr de las lencos regionaus de França. Ua carta interactiu qui’s clica e qui s’escota. Un punt qu’equivau a ua comuna, ua vutz, feminina o masculina, qui legeish la fabla d’Esòpe contant la peleja enter la bisa e lo sorelh. En occitan, las variantas sabrosas que passan de sorelh, a solelh, só o solèu, e de bisa, a zízola, aura, mistrau, cèrç o cisampa. Que s’i audeish au parlar medoquin deu nòrd de Gasconha, a l’article « le » de Tolosa, Foish, Caraman, Caudabronda. Que’s pelejam, que’s charpinham, que hèm au meu har, se chacalham, se brejam, se garrolham, s’escharpavam... Quan en peitevin, que’s pigonham o que’s chicanham. En mei de desassedar un curiosèr de las lencos de l’exagòne, dab un centenat d’escantilhs sonòrs, la mapa qu’esboça aus parlars de transicion d’ua familha lingüistica a l’auta. E qu’i son totas : las lencos romanas, d’oil, d’òc, catalana, còrsa e franco-provençau ; las lencos germanicas, alsaciana, flamanda occidentau, francica ; e las autas lencos basco, bretona, creòl de Guadelopa e creòl de la Reünion. L’etapa a viéner : plaçar las lencos shiuladas e lencos deus signes ! Caroline Dufau
Barrutlatges
LEI BAUÇ DE PROVENÇA FORTALESA DEIS AUPILHAS « La Pouësio èro tant drudo, / La court baussenco tant letrudo, / En aquéu tèms ! Aviés aqui Vidau, aquéu / Que faguè milo tressimàci / Emé sa loubo ; Bounifàci / De Castelano, e, plen de gràci, / Bertrand de Lamanoun, e Rougié noun mens qu’éu », es ansin que Frederic Mistral nos fai cabussar amb son òbra Calendal au còr de l’univèrs medievau de la ciutat dei Bauç, un luec mitic a quauquei legas de son vilatge natau de Malhana. Un barrutlatge dins lo país deis Aupilhas es de segur un viatge fòra temps, un moment fòrt, empastat d’Istòria, de poesia, de lutz, d’esbalausiment, e tot comença ambé Lei Bauç de Provença : la clau d’un massís de garriga que senhoreja sus la plana de Crau. Es una nau de pèira, un vaissèu de cauquier que s’enaura a 200 mètres e sembla de voler se destacar per jónher lei niulas avau, dins sei varalhs camarguencs. Son quite nom : « Bauç » es un tèrme occitan per designar leis auturas rocassieras, es en 1958 que leis autoritats i fan un apondon per donar l’actuau : Bauç de Provença o Baus de Provènço en grafia mistralenca. Es d’aquí que nos ven lo nom de la « baucita », un minerau que foguèt descubèrt aquí… Lei cèltas i tenguèron un oppidum pròchi de l’antica ciutat de Glanum (sus la comuna vesina actuala de Sant Romieg) que vau d’alhors lo còp d’uelh tant lei vestigis ne son rics e lo trabalh arqueologic remirable. Influençat e inspirat per lei foceans de Marselha aquèu pòble mauconegut foguèt conquistat per lei romans puèi lo luec, idealament situat, venguèt pauc cha pauc un castrum e enfin una ciutat fortificada rica e poderosa de Provença medievala.
Lei senhors dei Bauç èran mèstres d’un domèni feodau de 79 vilas e vilatges a l’entorn, se disián descendents dau Rèi Mage Bautezard e s’opausèron violament ai catalans de Barcelona dins lei guèrras « bauçencas », espasa a la man, en cridant sa devisa : « A l’azard bautezard ! ». Coma senhors independents laissèron una marca importanta dins l’imaginari provençau. En portant son regard sus leis aupilhas : es un país de ròca que se desvela, atacat de mistrau e traversat de « gaudres » (sovent secs) que venon ribièras de deluvi ai pluèia d’automna. Lei còlas alentorn son una convida a la passejada, i grelhan l’avaus, l’èuse, lo pin blanc e lo pin gavòt. Tant vòu d’i anar fòra-sason, per evitar lei toforassas estivencas. I podrètz bensai crosar l’agla de Bonelli, lo vautor percnoptèra o encara lo faucon crecereleta, d’espècias pron raras e protegidas que trobèron refugi dins leis espandis bauçencs. Van Gogh venguèt s’inspirar e cercar la lutz qu’inondèt son òbra dins aquelei païsatges largs e dubèrts. Ara una anciana carriera esplechada au sègle XIX e transformada en luec de projeccion d’imatges lumenós, a la Val d’Infer, sus la rota de Malhana, aculhisse d’exposicions d’art dichas « immersivas » que son d’una beutat trebolanta. Es d’alhors dins lo laberint dei galariás cavadas de la Val d’Infer que Jean Cocteau virèt son film « Le Testament d’Orphée » en 1959. Encara e totjorn la pèira, la ròca, lo minerau : la matèria primària, coma per nos rapelar que tot parçan dau monde tèn un pauc de sa totalitat. Un passatge per lei Bauç vos cambiarà, vos portarà mai luenh, emai fuguèsse per una oreta… Silvan Chabaud
Lo Diari – 19
Entrée “ TRESOR ” de l’édition de 1932, vol. 2
Tresaurs en lum amb lo CIRDÒC - Mediatèca occitana
LOU TRESOR
DÓU FELIBRIGE
Lou Tresor dóu Felibrige es un obratge de referéncia : diccionari occitan-francés del caractèr enciclopedic, òbra monumentala de Frederic Mistral pareguda entre las annadas 1879 e 1886, es encara a l’ora d’ara un otís de tria pels afogats de la lenga. L’entrepresa d’un tal obratge tròba son origina, coma son nom o indica, dins la creacion del Felibritge en 1854, qu’a besonh de se dotar d’otisses de granda qualitat per encoratjar la creacion poetica e donar de vam a la renaissença d’òc. D’aquí lo primièr public visat : los felibres. Totun, totes los que s’interèssan a la lenga e a la cultura occitanas, felibres o pas, reconeisson tre sa sortida la qualitat e l’utilitat del Tresor. Lo nom de “Tresor” es pas causit a l’azard : l’obratge deu contribuir a tornar son prestigi a la lenga occitana e porgir tant coma possible tota la riquesa de la lenga als escrivans e als locutors. Mistral passa trenta ans de sa vida a recampar de vocabulari e d’expressions dins los diferents dialèctes alprèp dels escrivans, editors, linguistas romanistas o autras relacions que coneisson e practican la lenga. D’autra part, espepissa pro largament la matèria escricha dempuèi las originas de la lenga occitana per ne traire la riquesa, que sián las òbras literàrias, sorsas de bèlas citacions per illustrar las entradas, o las òbras linguisticas : diccionaris (notadament lo diccionari d’Honnorat), lexics e glossaris.
Enfin aprofiècha de sas enquistas per enriquir las intradas de donadas etnograficas, geograficas, onomasticas o autras, qu’acaban de balhar a l’òbra son caractèr enciclopedic. Lo Tresor dóu Felibrige a fach l’objècte a sa sortida d’unes repròchis, inevitables dins una entrepresa de tala ambicion : per exemple, Mistral auriá donat una plaça privilegiada al provençal rodanenc, per de rasons tant practicas coma afectivas puèi qu’es lo parlar de son ròdol. D’autra part, sa rigor lexicografica e linguistica es un pauc criticada pels especialistas. Mas la valor e la validitat de l’otís ne son pas demesidas çaquelà : la finalitat de l’òbra es mai que mai literària, e s’avera èsser una sorsa inestimabla de coneissença. Aprèp divèrsas reedicions dempuèi sa parucion, se pòt uèi trapar en linha sus mantun site.
Lou Tresor dóu Felibrige presenta un inventari dels mots occitans amb lor traduccion francesa, acompanhats plan sovent de citacions d’autors occitans de totes dialèctes dempuèi los trobadors fins als poètas contemporanèus en passant pels poètas barròcs. La volontat de Mistral es de metre en relèu a l’encòp l’unitat de la lenga e sa granda diversitat, mas tanben de far de son Tresor lo testimòni e lo revelator de sa vitalitat a travèrs los atges. Per ne saber mai : http://occitanica.eu/omeka/items/ show/12519
Lo Diari – 21
Tòca-Maneta
Quand lo jòc vidèo
s’agacha el-meteis
Chaspaires de maneta, picanhaires de botons, balhaires de jòia a stick e esportius de canapè, adiussiatz ! I a totjorn un moment, dins la vida d’un mèdia, que lo bagatge carrejat ven pro important per se pausar e agachar lo camin percorregut. Un retorn reflexiu qu’existís dempuèi bèl briu dins lo cinèma, a pas calgut esperar The Artist. E parli pas dels autò-retrachs dins la pintura... Lo jòc vidèo qu’es un art pro recent, e encara mai recentament considerat coma art d’alhors, es un mèdia total, qu’acampa un fum de còdis de sos ainats, en ne crear de novèls. La mesa en abisme dins lo jòc vidèo, la capacitat qu’a de parlar d’elmeteis e de nòstre rapòrt a el, es doncas recenta e fòrta a l’encòp. Las mesas en abisme son fre-quentas, e sovent plan integradas al jòc vidèo, aquò ten al fach que, contràriament a d’unes topics, lo jòc vidèo es mai una presa de distància qu’una cabussada dins un autre monde qu’escarniriá lo real. I sèm doncas prèstes a botar nòstra practica en balança e en perspectiva. Los exemples son maites : dins Day of the Tentacle 2, es possible de jogar al primièr òpus al dintre del jòc meteis, sus l’ordinator d’un dels personatges. La seria Metal Gear es coneguda per abolir regularament lo quatren mur e per questionar dirèctament lo jogaire sus sas causidas. Una bona quantitat de títols permeton de jogar, dins la diegèsi, a d’autres jòcs, quite de còps a çò que prepausèsson un contengut mai interessant... Dins Uncharted 4, l’eròi se pausa un moment per jogar a Crash Bandicoot. Aqueste passatge d’una tendresa infinida es cargat de sens, que Crash Bandicoot coma Uncharted son de creacions del meteis estudiò. Avèm un personatge recent, realista, qu’agacha d’un cèrt biais son passat, son aujòl, mesura la distància
22 – Lo Diari
que los dessepara en establir una filiacion dirècta. Coma s’envisatjava l’avenidor en tenent compte del passat, en se sovenent d’ont veniá, una dinamica plan umana, e senada. Mas lo melhor exemple d’aquò, la capitada ultima, qu’existís sonque per aquò, es segurament The Stanley Parable, pichon jòc independent que mòstra un univèrs embarrat, acantonat a de burèus e de corredors, amb un ambient kafkaian. Lo personatge, Stanley, pica sus un clavièr sens comprene jamai perqué o fa. Lo jòc vertadièr comença al moment que sa rotina es destorbada. Aquí, una votz off nos comanda, a nosautres jogaires, de dirigir Stanley, en comentant sas accions. Perversitat : la votz comenta per avança d’accions que sèm pas obligats de far, mas sèm trapelats coma de mirgas de laboratòri, e vesèm lèu que totas las causidas son previstas per la maquina, mai s’ela ditz lo contrari. Lo jòc vidèo qu’es abitualament reconegut coma « l’exercici dels possibles » ven aquí una metà-experiéncia sus los quites esquèmas que presidisson a la creacion de totes los jòcs vidèos. Que decidissèm o pas de seguir las instruccions, lo jòc « ganha », en nos tafurant la ment, en nos forçant per exemple a agir coma un personatge ficcional o fariá, e mòstra aital cossí lo jòc vidèo dins son ensemble es en capacitat de dinamitar los còdis de narracion, de mesa en scèna, d’anar mai luènh de còps que las autras arts... Questionat coma dinamica de la vida, ont la mòrt a pas mai de sens se la via es ja traçada, The Stanley Parable nos demanda de prene lo contraròtle, d’escriure nosautres una istòria pròpia, d’experienciar los possibles...una metàlectura e una metà-critica plan justa del mèdia videoludic. E que fa soscar, me damni ! Tristan Gahús
© 2017 Freepik.com
Edicions Que l'èi !
Un apèr tà suscitar las interaccions oraus enter los escolans : L'istòria qu'ei bastida sus un esquèma narratiu tà miar lo lector e l'auditor a har ipotèsis, a exprimir los son sentits. Que permet de tribalhar los tres nivèus màgers d'ua descobèrta literària : çò qu'enteni o çò que legi, çò que compreni, çò qu'imagini. Un apèr lingüistic tà desvolopar l'orau en cicle 1, la lectura en cicle 2 e l'expression, la produccion d'escriut en cicle 3. - http://capoc.crdp-aquitaine.fr Escriut peu Cap'Òc - Illustrat per Valentina Bencina Lengadocian : Christine Pujol - Lemosin : Patrick Ratineaud Libe+CD audio 12.00€
La Garrigueta e lo Nogat
Garrigueta e Nogat son un parelh de gags. Coma tot lo monde, se maridan, an d'enfants, mas la vida d'aucèl, dins los boscalhats, es pas totjorn simpla ! La novèla creacion poetica del Fèliç Daval nos conta lors aventuras, long d'annadas, las penas, las espròvas, las jòias e los bonaürs simples... Las bravas aqüarèlas naturalistas de Laurie de Brondeau vos faràn dintrar dins l'univèrs perilhós e fragil d'aquestes polits aucèls, a l'encòp utiles e malconeguts. Bilingüe : revirada francesa a la seguida del tèxte occitan. Mai un glossari occitan-francés del vocabulari de la natura. Es tanben inserit dins lo libre un libronèl d'activitats en occitan amb sos corregits. Amb CD : lo tèxte occitan dich per la contaira Terèsa Canet. - http://www.decouvertes-occitanes.fr Félix Daval Illustrat per Laurie de Brondeau Edicion : Edite-moi ! Libre/CD : 64 paginas 15.00€
Lo retorn del voldràs/Le retour du vautour
Lo missantum dels òmes faguèt fugir lo voldràs dels causses d’Avairon e de Losera. Pr’aquò un òme, lo Justin, o poguèt pas jamai endurar. Lo còr li’n doliá. Un jorn, coma dins un sòmi, la Fadarèla Blanca de la Bauma Rossa li apareguèt e li diguèt que deviá, el, anar quèrre los boldrasses dins Pirenèus, que l’adujariá... Mas lo Justin èra vièlh e aquela aventura li semblava pas possibla... Dintratz dins aquel libre per conéisser la seguida d’aquel conte meravilhós ! - http://www.ccor.eu/ Pèire Marcilhac Illustracions : Huguette Privat Lenga occitan-français + CD Lo Grelh Roergàs 15.00€
Faulas dau fabulós Esòp
Amb sei fablas Esòp en Grècia durbiguèt una draia que de molons de bablejaires anavan segre e seguisson totjorn 2500 ans après. Autors deis isopets de l’Atge-Mejan e poètas mai tardiers coma La Fontaine pesquèron dins aquelei tèxts moraus que nos vènon d’un temps que lei bèstias parlavan. Pron de trobaires de totei lei país d’òc ne faguèron e ne fan encara sei fretas. Quau se ne podriá plàncher ? Amb aquela chausida vos prepausam d’anar pescar a la fònt que totei i son venguts beure. https://ideco-dif.com Gui Matieu CREO Provença 46 paginas 10.00€
La lenga per present
Quauqui crònicas de Joan-Pèire BAQUIÉ que parlan de eu, de la sieu familha, dau país e de mai luenh. Son finda de tèxtos de cançons e de pichini recercas qu’an servit a alimentar li crònicas setmanieri de Resson d’aquí, de Ribon-Ribanha, dau site de l’IEO-06 de maniera generala. - https://www.espaci-occitan.com Joan-Pèire BAQUIÉ IEO 06 Lenga : occitan (niçart) 252 paginas 20.00€
24 – Lo Diari
Istòrias estranhas e contes bistòrts
Cinc istòrias conhidas de magia on mainats amusants e van víver aventuras pas briga comunas ! Piratas, broishas barluècas, hadas e hadets esberits, princessas e personatges mei que’vs seguiràn en un univèrs magic. Planvienuts dens lo monde fantastic deus mainats on tot e vad possible ! « Un, dus, tres que dèishi la magia deu libe vàder en jo. Haut ! Qu’i vam ! » - http://www.pernoste.com PER NOSTE Laura Bennevault 56 paginas 6.00€
Lenga de pelha : Ragots d’oc
Dempuèi mai de vint ans, Meitat-chen, meitat-pòrc es lo rendetz-vos del dimenge que los Peirigordins mancan pas jamai sus France-Bleu Périgord. Aquela emission 100 % en occitan de Joan-Pau Verdier e Marçal Peyrouny es l’una de las mai ancianas e de las mai escotadas del rasal France-Bleu, en causa de la qualitat de sa programmacion musicala, de sas entrevistas e mai de la cronica famosa, Lo bilhet de JoanPau Verdier. Los 22 tèxtes del libre son la resulta d’una primièra seleccion demièg mai de mila bilhets. Fin observator de son temps, l’autor i denóncia los defauts de nòstra epòca : lo rapòrt amb l’argent e lo poder, la malabofa, lo politicament corrècte e sa fraseologia, los extremismes, las bancas, las presons... Sul CD, ausiretz los tèxtes escriches e diches amb umor per la votz grèva, calorosa, maliciosa e rauquejanta de Joan-Pau Verdier. - http://novelum.ieo24.online.fr Ieo 24 / NOVELUM Joan-Pau Verdier 58 paginas 12.00€
Arbres d’en çò nòstre/Arbres de chez nous Entre sciéncias e racontes
Los òmes son d’arbres que caminan… Los òmes, doncas, se devon metre a l’escòla dels arbres, e los servar preciosament. Los avètz agachats los arbres ? Per aquò far, se cal pas enganar de guida... Encamina-te : Iveta te pren la man. Una istòria. Caminas. Un sovenir. Caminas. Una explicacion. Ja ton vejaire a cambiat… Iveta : un garric, de la familha Quercus. De longa a la descobèrta del mond de la natura, de la vida del campèstre, d’un país e de sos òmes. Iveta, enrasigada en prigondor, capabla de téner còp dins las tempèstas, sensibla a l’environa, determinada, pedagòga, caminarèla… - http://www.ccor.eu/ Iveta Balard Lo Grelh Roergàs lenga occitan-français 12.00€
Jules Ronjat - Entre linguistique et Félibrige (1864-1925)
Lo camin de Jules Ronjat pòt susprene : nascut a Viana (Isèra), fòra las bolas linguïsticas d’Occitània, son admiracion per F. Mistral li fa aprene l’occitan provençal e mai se vodar totalament a sa “causa”. Elegit majoral del Felibritge, ne vendrà un quite baile (administrator). L’autor nos fa descobrir, a travèrs la vida, l’òbra e l’engatjament de Jules Ronjat, l’istòria intèrna del Felibritge e del movement renaissentista occitan de la fin del sègle 19 e de la debuta del sègle 20, a la talvera d’un monde plan mai vast, lo de la linguïstica. L’obratge presenta una biografia de J. Ronjat, un estudi de la genèsi de sa linguïstica, una bèla bibliografia de sos escrichs, d’extraches de sa correspondéncia amb de Felibres e de linguïstas e enfin d’extraches de son òbra poetica... Amb bibliografia de las sorgas manuscritas e estampadas mai indèx dels noms pròpris. http://www.vent-terral.com/blog/ Edicions Vent terral, colleccion Òmes e femnas Jean Thomas Lenga francesa 400 paginas 29.00€
Lo Diari – 25
D'oblidar dp'aansiv !ersari
ca Crompar de cò l medecin Rendètz-vos a Diari Abonament Lo -garatgista a r u it e v s o v Rendètz ha dimenge il m a f e d is a p Re
♥
TV
Los desfises del numeric Lo numeric per de qué faire ? Dempuèi la 1 republica, una lucha sens pietat s’engatgèt contra l’occitan, menada en particular per lo religiós revolucionari Henri Grégoire e subretot a partir de la 3ena Republica per lo racista colonial Jules Ferry, ajudat entre autrei per lei regents dichs « hussards noirs » de la republica. Demòra pas gaire, uèi, de locutors naturaus e la trasmission se faguèt rarament dins lei familhas. La lenga s’entend pas pus dins la vida vidanta. Es reservada a de monde afogats que l’an apresa e son conscients de la riquesa de sa cultura. Levat dins lei festenaus o lei fèstas grandas occitanas, an pas l’escasença de parlar. Pasmens lo plaser de l’ausir es viu e lo desir d’escambis es vertadièr. Lei ràdios e televisions nacionalas prenon pas en compte lei culturas regionalas. Basta de veire lo pauc de plaça que li fan sus leis ondas e lei cadenas tv. Lo numeric a doncas ara tota sa plaça per faire viure e avançar l’occitan. èra
Qual desfís ?
Lo desfís es doncas d’aparar e de promòure la lenga e la cultura occitanas e de lei rendre accessiblas a la part màger de la populacion, occitanista o non. A l’ora d’ara, lei mèdias tenon una plaça preponderanta dins la vida dei joves, mas tanben deis adultes.
En 2017, leis occitanistas fan una plaça importanta a la lectura, mas ben mai granda au numeric. I a doncas de prene reng dins aquel biais de viure novèu e invasiu. Vidèos e ràdios an un ròtle capitau de jogar. Lo numeric es ara un biais de tria de faire entendre la lenga e conéisser la cultura d’òc. Sostenguda per l’imatge, ven mai atractiu e fideliza un public jove o mens jove.
De realizacions, d’avançadas
A la Dintrada de Narbona leis intervenents sus aquel sicut, faguèron un inventari de çò qu’es ja bastit. Tant InOc Aquitaine, pòl de mediacion numerica, amb lo Congrès e D’Aquí d’Oc qu’òbran fòrça en recampant lei ressorgas e bastissent d’espleits per lo numeric, coma Oc tele, qu’a creat en 2017 Ocfutura e sei rubricas variadas sus la basa d’un dorsièr qu’aculhís de produccions d’originas divèrsas (Tè Vé Òc i participa). Lo CIRDOC tanben, amb Occitanica, ten un ròtle grand. Son de supòrts numerics precioses per promòure la lenga d’Òc.
Fòrças e feblesas
Coma aver una reconeissença de l’occitan sus lei rasaus sociaus ? Coma occitanizar totei lei mèdias ? Coma èstre atractius per rivalizar amb lei serias americanas pre digeridas ? Tant de questions que se pausèron a la DINTRADA.
Es dau costat de la joinessa, de l’avenir, que nos fau regardar. Nos fau crear de produchs concurrenciaus se volèm faire viure la lenga occitana. Nos fau utilizar lo net e lei rasaus sociaus au maximum. Nòstrei limitas, lei vesèm lèu : lei finanças e lo pauc de reconeissença de l’estat. Contunharem la batèsta sens relambi, contra vents e marèas, mas juscas a quand ? A nos autrei de cercar de dralhas possiblas, de pas baissar lo cap davant lei dificultats que mancan de nos estofar. A nos autrei de reivindicar la plaça que nos devon lei mèdias grands actuaus e que deurem prene sus leis ordenators e autrei tauletas. A nos autrei de soscar ensems e contribuir, per cercar e trobar de solucions davant lo dangièr de desaparicion de nòstra lenga e nòstra cultura.
Lisa Gròs
Presidenta de Tè Vé Òc
Lo Diari – 27
Diariscòpi FESTENAL LAS RAPATONADAS
Del 10 al 19 de novembre a Orlhac (15) L’IEO de Cantal organiza la fèsta del conte e de l’oralitat inspirada pel Rapaton, drac farsejaire e cara dels contes auvernhats. « Aucèls de passatge », de Veneçuèla a Peiregòrd en passant pel Marròc, Pirenèas, Mesopotamia e Avairon, los contaires convidats ongan pel Rapaton abolisson las frontièras del temps e de l’espaci. Entresenhas : ieo-cantal.com
DESCOBÈRTAS : LOS MÈDIAS OCCITANS : OCTELE E TÉ VÉ ÒC Lo 25 de novembre a Albi (81)
Lo Centre Occitan de Ròcaguda vos vòl far descobrir, a travèrs d’una conferéncia / descobèrta, dos mèdias occitans màgers : las cadenas Òctele e Té Vé Òc, que realizan e difusan d’emissions en occitan. Entresenhas : centre-occitan-rochegude.org
CAFÈ OCCITAN
Lo 27 de novembre a Limòtge (87)
Lo Collectiu Arri !, que vòl far conéisser l’existéncia e la riquesa de la cultura e de la lenga occitanas a Lemòtges e a l’entorn, torna prepausar sos cafès occitans al pub O’Brien Tavern. « Tornam-nos trobar per beure un còp e far petar la linga ! » Entresenhas : arrilemosin.free.fr
28 – Lo Diari
AGENDA NOVEMBRE 01/11 fins al 31/12
Mòstra « Variations océanes » Marie-Lise Roger 28, car. Rochegude Albi (81) CCOA 05.63.46.21.43
02 fins al 18/11
Mòstra de las òbras del concors-fotòs sul tèma « Vinhas e vin en Occitània » Mediatèca de Pàmias (09) Cercle Occitan IEO Prosper Estieu 05.61.69.60.96 o ostaloc09@club-internet.fr
02/11 fins al 01/12
Mòstra - « 1907, la révolte des vignerons » realizada pel Cirdoc Presentacion lo 03/11 a 18 h Bibliotèca de Sent Joan del Falgar (09) Cercle Occitan IEO Prosper Estieu 05.61.69.60.96 o ostaloc09@club-internet.fr
03/11
Goulamas’K Sala de las fèstas - La Canourgue (48)
03/11 a 20h30
P’tit Festival Automnal ! Sala de las fèstas - Eurre (26) Reservacion en linha : folkendiois.fr
04/11
Festival Soca Heste Animacions et espectacles... Arzacq-Arraziguet (64) entresenhas :festival.soca.heste.puzl.com
04/11 a 12h
Garbure et contes / Garburada e contes Salle de France, 39 rue A. France, Peçac (33) Barradura del festenal Mascaret Hestenau Occitan de Bordèu 15€ reservacion 06.88.17.27.28
06/11 a 18h
Festenal Vendémias d’Òc Conferéncia sus l’obratge « Camins de guèrra» de Jules Cubaynes - A gratis Ostal de la Cultura a Montalban (82)
07/11
Cors d’istòria de l’art (Anna Réby) : Occitanie, tout un art, toute une histoire! La découverte du métal - les statues menhir de l’Aveyron Montoliu (11) IEO-Aude, ieo11@ieo-oc.org
08/11
Setmana de las sabors : Los caulets 15h - contes Fuèlhas de caulet, Alan Roch 18h30 - Ostal Sirventés : Los mots del caulet - Puègnautièr (11) IEO-Aude, ieo11@ieo-oc.org
08 e 09/11
Cocanha Le Bijou, Tolosa (31)
09/11 a 18h
Contes ambe Gilbert Bourgeois Sala Gambetta, Nontron (24) Union Occitana « Camille Chabaneau » 05 53 56 61 89 – union.occitana@yahoo.fr
09/11
Representacion danças tradicionalas EHPAD Labruguière (81) Cèrcle Occitan de Caramauç cocsegala@gmail.com
09/11
Setmana de las sabors : Los caulets 18h30 Secrets dels òrts e dels caulets, per Danièl loddò ; 20h20 : repais-caulet Puègnautièr (11) IEO-Aude, ieo11@ieo-oc.org
10-11-12/11
Jornadas occitanas de Dunas (82) : Serada contada musicala, passejada toponimica, presentacion libres... Participacion en occitan de las Escòlas Bilingüas de Dunas e Moissac Cercle cultural de Dunas 05 63 39 61 64 o 06 81 70 57 33
10/11 a 20h45
Festenal Las Rapatonadas "Contes de l’envie d’elle et du désir de lui" Henri Gougaud - Teatre d' Aurilhac (15) IEO Cantal - 04 71 48 93 87 contact@ieo-cantal.com
10/11 a 21h
Nadau Pargue de las exposicions – Caors (46) 06 77 97 77 06
10/11 a 18h30
Conferéncia seguida d'un debat "la danse gasconne au xxème siècle à travers les témoignages et collectages audios et vidéos" animat per Michel Berdot - Castèl de Nahuques Mont-de-Marsan (40) assoacpl40@gmail.com
10/11
Universitat de la Vinha al Vin : las valors del vin Ferrals de las Corbièras (11) http://universitevignevin.fr
10/11
Recital de Cristian Almerge Vinassan (11) occitan-aude.over-blog.com
10/11 a 19h00
Massilia Sound System Festenal Reggae Empire Pargue de las exposicions – Lemòtges (87)
10/11 fins al 12/11
Tota la jornada L’Autonada au Mont (conferenças, talhèrs , seradas...) Chateau de Nahuques - Allée de Nahuques - Mont de Marsan (40) entresenhas : 05 58 51 06 94 06 03 47 32 15
10/11 a 18h
Conférence sur Antonin Perbosc, écrivain et conteur, animé par Jean Thème : “Antonin Perbòsc, lo rire del contaire, l’engèni de l’escrivan” Ostal del Patrimoni Place Foch - Rodès (12) CCOR 05 65 68 18 75 - contact@ccor.eu
10/11 a 18h30
40 ans de Cant’i Danç’ Morlanés projeccion del film « Shens Papèr », empont bubèrt, balètis.... Sala de las fèstas - Higuères-Souye (64)
10/11 de 18h a 00h
Aniversàri dels 40 ans del Cèrcle Occitan de Narbona Mòstra, aperitiu, castanhada, conferença de Pèire Thouy ‘’Castanhièr mon amic ‘’, concèrt... - Château de Montplaisir Salle des Foudres - Narbonne (11) www.cercle-occitan-narbona.fr. Reservacion : carbonnel.alain@neuf.fr
11/11 a 14h30
40 ans de Cant’i Danç’ Morlanés mòstra de fotòs, passejada en cançons, teatre Los Comelodians « lo còp de pè de l’aso », Ardalh en concèrt... Sala de las fèstas - Higuères-Souye (64)
11/11 a 20h45
Festenal Las Rapatonadas - "Gilgaclash" Le Scrupule du Gravier Teatre d' Aurilhac (15) IEO Cantal - 04 71 48 93 87 contact@ieo-cantal.com
11/11 a 17h00
Fòcs de la San Martin Restitucion del collectatge sus la San Martin, talhièrs, repais e cants Chasteu, Varanha (24)
12/11 - Festenal Las Rapatonadas "Désiré" Naissance d’un nouveau monde Victor Cova Correa - Charmensac (15) Entresenhas 04 71 20 49 26 a 15h - "Racontade" Daniel Chavaroche Sala de las fèstas Jaleyrac (15) - Entresenhas 04 71 48 93 87
Lo Diari – 29
a 16h30 - "Le Ramadan de l’ogre" Nezha Lakal Chevé Centre social e cultural - Arpajon/Cère (15) Entresenhas 04 71 48 93 87 12/11
La Fanfara dels Goulamas Puisserguièr (34) - Fièira de la Davalada
14/11 a 19h
3 grops : Daniel Gastounet/Ze Trio/ Fanny et les Gascons La Topina, 11 car. Malcosinat Tolosa (31)
18/11 de 14h fins a 17h
Colloqui suls centres culturals occitans de proximitat Amphithéâtre des archives, 1 av de la verrerie – Albi (81) entresenhas 09 62 56 09 91
18/11 fins al – 09/12
Mòstra « Jojo, petit Limousin » gravures de Marianne Tixeuil Pòle Lemosin – Bfm, Limòtges (87)
18/11 a 20h30
15/11 a 17h
Festenal Las Rapatonadas "Ce que m’ont dit les oiseaux (et autres bêtes sauvages)" / Jérôme Douplat Sala de las fèstas - Calvinet (15) Entresenhas 04 71 49 64 37
15/11 a 14h30
Mediatèca de Pàmias (09) 10h : dejunar literari : « l’edicion occitana », presentat per Joan Eygun de las edicions - « Letras d’Òc » 11h 45 : remesa dels prèmis del concors fotòs sul tèma « Vinhas e vin en Occitània » seguida d’una tasta de vins dels « Côteaux d’Engraviès » - Sala del Jòc del Malh 14h30 : cinèma en òc « Pelòt » e « Fecas e godilhs » 16h : teatre en òc : « Lo canton de Josefina » Jòcs ancians pels mainatges animats per Gui Reilles 18h : balèti pels mainatges (e pels grands !) 19h30 : repais (aligòt) Menar los cobèrts 21h : concèrt-balèti amb « Bouilleurs de sons » - Cercle Occitan IEO Prosper Estieu 05.61.69.60.96 o ostaloc09@club-internet.fr
Festenal Las Rapatonadas "Canaïma" Victor Cova Correa Mediatèca comunautària Aurilhac (15) IEO Cantal – 04 71 48 93 87 contact@ieo-cantal.com Festenal Las Rapatonadas "Agach de luna" / Yves Durand Teatre d' Aurilhac (15) Entresenhas 04 71 48 93 87
16/11 a 18h30
Mòstra del cinèma occitan : Fecas e godilhs Ostal Occitan, Narbona (11)
17/11 a 20h30
Festenal Las Rapatonadas "Ce que m’ont dit les oiseaux (et autres bêtes sauvages)" / Jérôme Douplat Sala de las fèstas - Freix-Anglards (15) Entresenhas 04 71 40 72 09
17/11 a 21h
Festenal Occitan - Aqueles Sala del Jòc del Malh - Pàmias (09) Ce r cl e O cci t an I EO Pr osp e r E s tie u 05.61.69.60.96 o ostaloc09@club-internet.fr
17/11
Brotto Lopez Sala de l’Irangièira - Caramauç (81)
17/11 a 20h45
Festenal Las Rapatonadas "Ma vallée, un truc de fou !" Ladji Diallo Centre Hélitas - Aurilhac (15) Entresenhas 04 71 48 46 58
17/11 a 18h
Festenal Las Rapatonadas "Le Ramadan de l’ogre" Nezha Lakal Chevé Sala de las fèstas - Mourjou (15) Entresenhas 04 71 49 64 37
17/11 a 20h30
"L’Occitanie... pour les nuls” Florant Mercadier Séverac le Château (12)
17/11 a 20h30
« Casimir et le bourricot » Cie L’illustre théâtre d’Anglars espectacle occitan/francès Salle de la Raymondie Martel (46)
30 – Lo Diari
18/11 - Festenal occitan
18/11
Brotto Lopez Cinelux – St Juèri (81)
18/11 a 15h30
Festenal Las Rapatonadas "Racontade" / Daniel Chavaroche Sala de las fèstas – Raulhac (15) Entresenhas 04 71 48 93 87
18/11 a 20h45
Festenal Las Rapatonadas Serada contada en òc Yves Durand & Daniel Chavaroche La Cava - Aurilhac (15) IEO Cantal - 04 71 48 93 87 contact@ieo-cantal.com
18/11 a 20h45
Festenal Las Rapatonadas "Ma vallée, un truc de fou !" Ladji Diallo Sala d’animacions - Massiac (15) Entresenhas 04 71 20 49 26
18/11 a 20h30
Teatre Les Troubadours de la Combade Sala de las fèstas Sent Circ (87) Entresenhas 05 55 48 13 54
del 18 al 19/11
Rescontre « Réenchanter l’écrit - entre notation et oralité » ambe Thomas Baudoin e Barnabé Janin COMDT 5 rue du Pont de Tounis, Tolosa (31) 05 34 51 28 38 o contact@comdt.org
19/11
Brotto Lopez Sala de las fèstas – Realmont (81)
19/11 a 15h30
Festenal Las Rapatonadas "Ce que m’ont dit les oiseaux (et autres bêtes sauvages)" Jérôme Douplat Centre social de Cap Blanc - Aurilhac (15) Entresenhas 04 71 48 46 58
19/11
Primièr rencontre despartamental Musica amb Alexandra Laccouchie Cant amb Lola Calvet Dança amb Baptiste Delaunay Seguida d'un Bal occitan Sala de las fèstas - St Bressou (46) AMTP QUERCY valerie.arenes@wanadoo.fr 06 86 68 38 36
21/11 a 18h30
Estanquet de Fasètz la Lenga en Cabardés Ostal de Cabardés, Argon (11) IEO-Aude, ieo11@ieo-oc.org
23/11 a 18h30
Mòstra del cinèma occitan : Shens papèrs ; Pelòt ; Lo sol poder es que de dire Ostal Occitan - Narbona (11) IEO-Aude, ieo11@ieo-oc.org
23/11
Rencontre Sauramps : récits de vie en occitan Monica Sarrasin, D’entre tant, quauques uns, Lo Chamin de Sent Jaume. Marinette Mazoyer, Subre lo pont, lo pont de Ròchabèla, e autres racontes autobiografics - Montpellier (34)
del 24/11 fins al 13/12
90 ans del Collègi d'Occitània Conferéncias, mòstras, concèrts, espectacles occitans... Castèlnau d'Arri (11) CLES - clescastel@gmail.com UPL - marietherese.dorgler@hotmail.fr CIRDÒC - a.bertrand@cirdoc.fr
24/11 a 19H30
Serada occitana ambe repais carcinòl, cants, contes e niòrlas Le Relais 1908 – Ainac (46) Entresenhas 06 73 62 64 63
24/11 a 18h
Présentacion del libre “Camins de guèrra”, Roger Lassaque. L’Ostal del Patrimoni Place Foch Rodès (12) CCOR 05-65-68-18-75 - contact@ccor.eu
24/11 a 21h
Bal Quebec’ Oc ambe Biscam Pas Maison des associations Tournefeuille (31) Entresenhas : 06 88 94 07 96 05 61 85 97 32
24/11 a 18h30
« Terravent » - projeccion seguida d’un rencontre musical 1 bis boulevard Du Guesclin, Place du 14 juillet, Béziers (34) www.locirdoc.fr 04.67.11.85.10. - secretariat@cirdoc.fr
25/11
3ena edicion del Rencontre ItalOccitane 16h/18h : estagi de danças de las Valadas Occitanas d’Itàlia (5 € ) 21h : Concèrt/balèti italo-occitan ambe La Pèiro Douso. (8 €) Sala de las Fèstas de Puèglaurenç (81) Centre Occitan del País Castrés 05-63-72-40-61
25/11
4ena Collòqui sul Croissant Linguistique et le Parler Marchois - Parçac (23) Associacion Les Fruits du Terroir assolesfruitsduterroir@gmail.com 01 47 44 71 16
25/11 a 17h
Conferéncia Los mèdias occitans : Octele e Tévé òc 28, car. Rochegude Albi (81) CCOA 05.63.46.21.43
25/11 a 20h30
Joan Francés Tisnèr dab Talde Goxoa en preludi a 4 sasuak Sala Apollo, Bocau (64) www.orbcb.fr
26/11
Tres vidas Kiko Ruiz - Laurent Guitton - Guillaume Lopez Sala dels cordelièrs - Aush (32)
26/11 de 17h a 19h
Joan Francés Tisnèr dab Talde Goxoa en preludi a 4 sasuak Sala Maule-Baitha Mauleon - Licharre (64) www.orbcb.fr
26/11 a 20h30
Festenal Vendémias d’Òc Teatre « La gata de la barona » pels Galejaires (5€) Sala de las fèstas de Saint Caprais (82)
27/11 a 20h
Cafè Occitan - Tornam nos trobar per beure un còp e far petar la linga ! Pub O’Brien Tavern, Limòtges – Limoges (87) Arri! – arrilemosin@free.fr http://arrilemosin.free.fr Librariá occitana – 05 55 32 06 44
28/11 a 17h15
Seminari RedOc : le Médoc, une identité paradoxale, Christian Coulon Universitat Paul-Valéry Sala A 105, Montpelhièr (34)
DECEMBRE 01/12 a 20h30
Vida Vidanta Teatre de la Rampa TIO Espaci Roguet – Tolosa (31)
03/12
Nadalets Agen D’Aveyron (12) CCOR 05-65-68-18-75 - contact@ccor.eu
05/12
Serada poesia amb ARPO : los poètas de Carcin bas 28, car. Rochegude Albi (81) CCOA 05.63.46.21.43
05/12 a 20h
Cocanha Teatre Christian Liger a Nimes (30) ieo30@orange.fr o al 04.66.76.19.09
06/12
“Arbres d’en çò nòstre, entre scéncias e racontes”, de Iveta Balard. Ostal de las associacions Av. Tarayre, Rodés (12) CCOR 05-65-68-18-75 - contact@ccor.eu
07/12
La Mal Coiffée Teatre dels 3 Ponts - Castèlnau d'Arri (11)
08/12 a 20h30
Cants de Nadal e contes amb Gilbert Bourgeois Sala dau Tribunau, Nontron (24) Union Occitana « Camille Chabaneau » 05.53.56.61.89 – union.occitana@yahoo.fr
08/12
La Mal Coiffée Music-Halle, Tolosa (31)
09/12 a 17h
Conferéncia - Los mèdias occitans : la premsa numerica 28, car. Rochegude Albi (81) CCOA 05.63.46.21.43
09/12
13/12 a 20h30
« Contes e racontes de la nuèch » J-Pierre Lacombe, J-François Vignaud… Teatre Expression 7 20, rue de la Réforme, Lemòtges (87)
del 15 al 22/12
Temps de Nadal Mòstra, conferéncias, tasta vins-chocolat Carcassona (11) - Ostal Sirventés
16/12 a 20h
Moussu T e lei jovens e Lo Còr de la Plana dins l’encastre de Tour 13 soutien SOS Mediterannée Cors Julien Marselha (13)
16/12 a 00h
Dòba de Nadau Salle Victor Hugo Rue Maurice Ravel - Lescar (64) Organizacion : Esquireta
17/12 de 15h fins a 19h
Festival Contes et Rencontres, Balèti Sala de las fèstas - Curnier (26)
19/12 a18h30
Estanquet de Fasètz la Lenga en Cabardés Ostal de Cabardés, Argon (11) IEO-Aude, ieo11@ieo-oc.or
19/12
Conferéncia la Solenca amb la comuna d’Albi 28, car. Rochegude Albi (81) CCOA 05.63.46.21.43
20/12 a 18h
« Paraula de Nadal » Espaci Occitan Carcinòl, Sant-Ceré (46) Aquí l’Òc 06 73 62 64 63
Fèsta de la Trufa negra, del terrador e de la lenga occitana Sala de las fèstas, Senta Crotz de Maruèlh (24) Terre de truffe 05.53.56.90.04 o 05.53.53.93.83
09/12 a 00h
Les chanteurs pyrénéens de Tarbes Concèrt de nadal Momères (65)
09/12
Concèrt de Nadalets Maison de la Citoyenneté Caramauç (81) Cèrcle Occitan de Caramauç : cocsegala@gmail.com
10/12 a 15h
Concèrt de Nadalets Paroisse Notre Dame du Haut Ségala, Baraqueville (12) CCOR 05-65-68-18-75 - contact@ccor.eu
Que voletz figurar dens Lo Diari ? N'esitetz pas a nos comunicar las datas e las informacions relativas aus vòstes eveniments dab l'adreça : agenda.lodiari@gmail.com
12/12
Cors d’istòria de l’art (Anna Réby) : Occitanie, tout un art, toute une histoire!La découverte du métal- les statues menhir de l’Aveyron Montoliu (11) IEO-Aude, ieo11@ieo-oc.org
Lo Diari – 31