Lo diari 35

L

o diari

Rescontre : Papà Gahús

3QA : La cultura, en occitan Aqueles Tristan Tzara

Genièr / Febrièr de 2017

#35

5 €

Lo Diari – 1

LoDiari2 – Lo Diari

Papà Gahús

Edito Sebastien pugin Rédacteur en chef

E ua maqueta navèra tà començar 2017!

Com ac podetz constatar, Lo Diari que contunha la sua mutacion e eth sué desvolopament. Eth noste projècte qu’avança e eth public que’ns segueish.

Que ve’n mercejam hèra, aquò qu’ei la nosta recompensa màger.

Un còp avançat en matèria de difusion (version online, papèr, abonament, venta au numèro) e un còp melhorat eth sué contengut, eth noste magazine que contunha d’evoluar.

Aqueste còp, que ns’èm estacats a la fòrma, a la presentacion, a la mesa en valor de l’escrit e doncas de l’actualitat culturau en occitan. Atau, gràcias ad aqueth Diari, qu’avem eth plaser de presentà’vs ua maqueta navèra, mes epurada, mes clara, mes dinamica, mes modèrna, en un mot : mes professionau.

Aquera volentat d’adaptar la fòrma n’ei pas un objectiu mès un mejan ; un mejan entà portar entà la lutz la cultura en occitan. Ua cultura divèrsa, traversada de plan d’influéncias, dab un estacament au tradicionau e ua produccion modèrna.

Que s’i tractarà de tot aquò laguens d’aqueth numèro dau Diari : dau Punk classic de Papà Gahús entiò la reapropriacion de cantas a tèxte de la belle époque per Aqueles, d’un jòc tradicionau (jòc de dits) e d’informatica en occitan, d’autors classics e de libes de uei.

Totun, avant d’ac descobrir, que’vs soeti ua bona annada e ua bona lectura !

Lo Diari – 3

L

o diari La cultura, en occitan

ABONNEMENT IEO MP - Lo Diari 11, rue Malcousinat 31000 Toulouse www.lodiari.com/le-magazine noscontactar@lodiari.com DIRECTEUR DE LA PUBLICATION / Pierre Loubère RÉDACTEUR EN CHEF / Sébastien Pugin RÉDACTEUR & MAQUETTISTE / Aldric Hagège avec l’aide de Pauline Di Giusto IMPRESSION & ROUTAGE / P.R.D., Millau

4 – Lo Diari

Remerciements à nos partenaires, relecteurs,contributeurs et collaborateurs.

Lo Diari et lodiari.com sont des publications de l’IEO Midi-Pyrénées, association sise 11 rue Malcousinat, 31000 Toulouse.

ISSN : 2427–5735

Somari

Fotomatòn Novèlas Edicions Tresaur en lum Rescontre D’escart e de talvèra Carte Blanche

Dossièr Tristan Tzara Critic Tecn’òc TV Diariscope Agenda

6 7 8 10 12 14

Papà Gahús

15

La Scòpitone

16

La veirina entredubèrta

18

Espòrt

20

3QA : Aqueles

21 24 26 27 28 29 30

La literatura vector del dialòg de las culturas

Lo Diari – 5

Fotomatòn

Sètz installatz dempuèi le 15 d'abrial de 2016.

Un primièr bilanç ?

Florent Salinié : Òc, mai de 2 500 aderents, monde que venon, tornan, fan venir d'amics...

Monde que fan de la convivéncia una realitat.

Topinejar ?

Es un neologisme qu’emplegam per díser manjar amassa a La Topina o cosinejar a La Topina tanben. Foguèt emplegat coma exemple dins una conferéncia de P.Sauzet (Professor de lingüistica a Tolosa, ndlr.). Aquò mòstra qu’es dintrat dins lo vocabulari !

Perque «La Topina» ?

Lo topin, la topina, es l'instrument tipic e tradicional per far le manjar de cada jorn, l'instrument de la convivialitat e de la gastronomia.

Coma ditz lo provèrbi : « Lo melhor medecin, es lo topin ! »

La Topina 6 – Lo Diari

La Topina, Bar tapas occitan a Tolosa Ostal d'Occitània - 11 car. Malcousinat, 31000 Tolosa latopina.com

Novèlas

Apelada a comunicacions

Concors de novèlas

Dins l'encastre de sas recèrcas, LLACS (Langues, Littératures, Arts et Cultures des Suds, Universitat de Montpelhièr) organiza jornadas d'estudis. Le 22 d'abrial, en partenari amb Le Cirdòc, se tendrà un rescontre e una mòstra a l'entorn de Félix Castan. Poèta, teorician, militant, l'òme a jogat un ròtle considerable dins la vida culturala occitana, pendent mai de la mitat d'un sègle e a, encara uèi, una influéncia màger.

« Tota estabosida, es a fintar l’orguena granda jos la rosassa : coquin de sòrt, i manca un tudèl ! » Lo Lector del Val (associacion de bibliotècas del Lauragués) vos prepausa un concors d’escritura de tèxt cort :

Les organizators lançan doncas una apelada a comunicacions a los que pòdon participar a la valorizacion d'aquela personalitat, dins les domenis ont exerciguèt sas activitats.

Qualques suggestions, per exemple : - La poëtica castaniana ; - La recepcion de l'òbra, pendent la vida de l'autor e aprèp sa mòrt ; - Òbras literàrias e autres escrits

(reflexions teoricas, critica literària e artistica, correspondéncia...) ; - Castan e l'occitanisme contemporanèu, IEO notadament ;

- de 6 paginas (12 000 signes) al mai, numerotadas, croquetadas, non signadas, amb un títol - de mandar en 6 còpias de papièr e una còpia numeric al mai tard lo 21 de febrièr de 2017 a las adreiças

seguentas : Lector del Val – 1, route de Pompertuzat – F-31450 Deyme e info@lecteurduval.org Quatre categorias : Escòla primària, Collègi, Licèu, Adulte. Vos cal pas doblidar de jónher la ficha d’inscripcion (se marcar en linha sul site çai-jos e imprimir). Los melhors tèxtes seràn publicats e enregistrats.

Entresenhas (+33) 561 005 116. Règlament complet dins las 27 bibliotècas aderentas o sus internet : www.lecteurduval.org.

- Las divèrsas edicions : causida dels tèxtes, causida grafica, aparelh critic ; - Establiment d'una bibliografia rasonada de l'òbra e de sa critica.

- que debuta per la frasa çai-sus ;

Adreçar projèctes d'intervencion (títol & resumit de 5 a 10 linhas) abans le 15 de genièr de 2017 a marie-jeanne.verny@univ-montp3. fr, yan.lespoux@univ-montp3.fr e philippe. martel@univ-montp3.fr.

Totas las programacions e publicacions de las equipas del LLACS son de retrobar sus www.univ-montp3.fr/llacs/

Rescontre vertadièr

Convidar un artista o un grop per parlar de la sortida de son album, es plan. Ne convidar quatre amassa per les far tanben dialogar entre eles : aquò correspond encara mai a la definicion del rescontre. Le 9 de decembre, dins l’encastre dels Rescontres de la Tuta d’Òc (IEO 31), quatre grops e musicians s’amassèron a l’entorn de la bodega (e de sas variacions). Un moment de convivialitat musicala plan interessant tanben : cada convidat portant sa vision, sa sensibilitat, per se presentar mai tanben per far lum suls autres. Las sortidas presentadas son de retrobar a la rubrica Edicions.

Lo Diari – 7

Edicions Craba

Segond disc de la seria consacrada a las bodegas occitanas. Dins aquel monde, la craba, o bodega, domina per sa talha.

Son volum e sas qualitats acosticas li balhan una plaça reservada dins lo monde dels instruments a pòcha.

Craba Robert Matta La Confrérie des Souffleurs – CORNOC2 15 títols 10 €

Maxence Camelin Quand la craba crabidarà

Era hèsta deth pòrc Fèsta del pòrc, pelèra o pèle-porc : totjorn l'assegurança de passar un bon moment. Dètz informators nos explican cossí passèt e passa encara « la fèsta pus polida de l'annada » !

Gaitatz plan : « dans le cochon, tout est bon ! » Era hèsta deth pòrc Renaud Lassalle Eth Ostau Comengés DVD 52 min, sostitulat FR & Òc 15 €

8 – Lo Diari

« Quand la craba crabidarà Lo crabidon farà lo tetaire Quand la craba crabidarà Lo crabidon l’anirà tetar. » Disc de musica tradicionala del NautLengadòc, Montanha Negra e Lauragués. Amb la participacion de Daniel Detammaecker, Caroline Dufau e Xavier Vidal.

Quand la craba crabidarà Maxence Camelin AEPEM 23 títols 15 €

jOmO Okcitanas

jOmO es un artista tolosenc esperantista. Prepausa 12 títols del repertòri occitan del lengadòc al son de las crabas, bodegas e autres instruments de sons amics dels Branca-Bodegaires. L'escasença de descobrir l'Esperanto ! jOmO Okcitanas Vinilkosmo 12 títols 13,15 €

Bodega en viatge

Sus un long camin

Apuèi la publicacion del DVD doble « Bodega buf de vida ! », desiri partejar uèi los rencontres variats a l'encòp professionals e umans que m'an bastits. Lo viatge prendrà còs pels diferents rencontres faits per la bodega e que li balhèron l'escasença de descobrir monds diferents e culturas variadas atal coma las fecas del carnaval de Limós, la gaita galiciana o la zampogna calabresa per parlar sonque d'aqueles. Mas lo que viatja partís d'en çò seu e pòrta son repertòri pròpri que serà evocat notadament dins un conte en lenga nòstra illustrat musicalament.

« Aquel recuèlh de poèmas cortets de l’amic Aimat Tastaire tòca per sa jovença d’inspiracion, sa sinceritat e mai sa candidesa. [...]

Sa lenga es justa, e s’endevina plan que lo sovenir dels vièlhs qu’ausiguèt dins son enfança òbra mai que l’estudi dins aquela escritura fòrça colorada.

Lo lector fulhetarà aquel obratge amb plaser car i trobarà lo resson de sa joventut pròpria. » Extrait del prefaci.

« Langue du pays fière et belle À l’écho lointain si profond, J’aime ta clameur sonore Gage d’un renouveau fécond. »

Aimat Tasaire Sus un long camin…

Bodega en viatge Sòfia Jacques–Serano 2 CD, 46 títols 22 €

« Lenga del país crana e bèla Al resson de luènh tan prigond,

Sus un longAimicamin... ta clamor tindarèla Gatge d’un renovèl fecond. » Aimat Tastaire IEO Òlt Edicions 172 paginas, 16x24cm 9,90 €

Aimat Tastaire

Sus un long camin…

Poesia

Préface de Roger Lassaque

IEO Òlt Edicions 9,90 € ISBN : 979–10–93297–04–0

Istoèras d'aci La toponimia de Molhac

Un novèl obratge de toponimia es a mand d’espelir sus un vilatge de Tarn e Garona que se sona Molhac. S’ipoirà trobar un estudi complet, semantic e etimologic dels 84 noms de lòcs del vilatjòt. Es la darrièra òbra de Paul Burgan, lo cercaire plan conegut.

Coma totjorn la preséncia de l’occitan serà massissa dins tot çò que tòca l’origina dels toponims, quitament se lo libre es en francés per aver una audiéncia mai fòrta.

Serà difusat mai que mai dins lo departament de Tarn e Garona mas se poirà comandar al prèp de l’associacion Antonin Perbòsc (IEO82, 307 avenue de Montech, Montauban tel : 05 63 03 48 70).

Dempús quauquas annadas l'Academia de Gascon de Sheishan (Gers) hè víver la lenga e la cultura gasconas per son talhèr de lenga, son grope de cant e sos espectacles.

Cada annada, ua còla d'actors e de contaires, tots sòcis de l'Academia, pujan sus l'empont a Seishan e dens d'autes endrets entà contar e jogar en lenga occitana. E, tots los textes son creacions totalament ineditas, causa pro rara qui s'amerita d'estar senhalada. Lor gran interès ven deu fèt que son inspirats per la societat d'auèi vista per gascons d'auèi. L'idèa qu'ei donc venguda de regropar tots aqueths textes e de'us publicar. L'Academia de Gascon de Seishan que balha donc per aqueste obratge un testimòni viu a la Literatura Occitana contemporanèa.

Les noms de lieux de Mouillac Paul Burgan Associacion Antonin Perbosc 85 paginas, 148 x 210 cm 10 €

Lo Diari – 9

Tresaurs en lum amb lo CIRDÒC - Mediatèca occitana

Dafnis e Alcimadura, una opèra occitana a la cort del rei

En plena mòda dels grands motets barròcs, un compositor decidís de metre l’occitan sul davant de la scèna. Lo 29 d’octobre de 1754, Daphnis et Alcimadure es la primièra opèra occitana presentada davant la cort de França, recampada a Fontainebleau.

Nascut a Narbona, Jean-Joseph Cassanéa de Mondonville (1711-1772) accedís en 1741 al títol de Jos Mèstre de Musica a la Capèla reiala.

Conegut per sos grands motets coma l’un dels mai grands compositors barròcs, fa raionar la lenga e la cultura occitanas amb aquesta opèra.

En tot seguir lo modèl classic de l’opèra pastorala alara de mòda a la cort, Mondonville conta las amors contrariadas del pastre Daphnis e de la jove Alcimadure. Innòva en redigir son opèra totalament en occitan e en posar dins lo repertòri musical popular occitan. Per aquò, es estat acusat de plagiat per Grimm que li repròcha una semblança amb l’Opéra de Frontignan (1678) de Denis Fizes redigit en occitan.

Pasmens l’opèra fa miranda, a la cort coma en província. Es al moment de sa traduccion en francés que lo public s’en desvira. Caldrà esperar las annadas 1980 per sa re-creacion en dobertura de la primièra edicion del festenal Montpellier Danse.

Alara coregrafiat per Dominique Bagouet, figura de la nòva dança francesa, Daphnis e Alcimadure 10 – Lo Diari

met encara un còp lo patrimòni occitan al servici de la creacion contemporanèa.

Per ne saber mai sus Daphnis et Alcimadure e descobrir d’autras opèras occitanas : www. occitanica.eu/opera

Edicion originala de la particion de Daphnis et Alcimadure Jean-Joseph Cassanéa de Mondonville, Daphnis et Alcimadure, pastorale languedocienne dédiée à Madame la Dauphine, Représentée à Fontainebleau devant leurs Majestés les 29 octobre, 4 novembre 1754 et par l’Académie royale de musique le 5 janvier 1755, Paris : Bayard, Vernadé, 1755.

Coll. CIRDÒC-Mediatèca occitana, aquisicion 2016.

Qualques annadas aprèp la Querelle des Anciens et des Modernes, lo mitan musical francés s’anima per una nòva controvèrsia : la Querelle des Bouffons qu’opausa los defensors de la musica francesa e los de la dobertura del mond musical, que vòlon italianizar l’opèra francés . Sens o saber, amb Daphnis et Alcimadure, Mondonville capita de conciliar los dos partits.

Amb sa fòrma classica que respècta las règlas de la musica francés, Daphnis et Alcimadure contenta los partisans de l’opèra francesa .

De lor costat, los tenents de l’opèra italian lausan la musicalitat de l’occitan mai pròche de l’italian e que permet una mai granda libertat d’interpretacion. En mai, Mondonville dona a sos interprèts la mai larga libertat puèi qu’adapta lo tèxte de l’opèra als dialèctes occitans de totes los cantaires : lengadocian, gascon coma provençal Lo Diari – 11 servisson l’intriga.

Rescontre

Papà Gahùs Enfin ! 3 ans après « Lo Virolet », eth grop de rock-punk occitan Papà Gahús que sorteish eth sué dusau album entitolat « Calhavari ! ». Un còp aver drin virat de pertot, de Tarba entiò Siròs e de Rodés entiò Agedeth, que decidèn d'entrar en estudiò entà i enregistrar-i un navèth disc.

Entà ne saber mes, qu'avem eth plaser d'encontrar a Renaud Lassala eth navèth guitarrista dau grop gascon.

12 – Lo Diari

Adiu Renaud, e'ns pòdes díder quauques mots sus tu e presentar eth grop Papà Gahús ?

Adiu. Que'm hèci Renaud, sui lo guitariste de Papà Gahús despuish 2014. Qu'èm un grop de rock, influençat preu punk « primari » de les annadas 1977 dinc a 1990. Qu'èm quate (bateria, baisha, guitarra e cant). Que càntam en gascon e un chicòt en francés.

Papà Gahús qu’ei a l’encòp : un grop radicau, rebelle e punk ; e tanben un grop estacat au territòri. D’aon e’vs vié aqueth ligam hòrt dab la tèrra? e quin s’exprimeish ena vòsta musica ?

Qu’èm tot quate hòrt estacats au nòste territòri nadau, Gino, Mickey e Silvan a la Bigòrra, jo a les Lanas. Qu’i am creishut e que ns’am hargat ua cultura dessús. Donc, adara, atau com hòrt

de gènts de le nòsta generacion, qu’èm un mescladís de cultura mondialisada (grana influença anglo-saxòna en le musica) e d’identitat locau. Donc, ne hèm ni aus Americans ni aus Gascons « mè gascon que mòrs », que vívem le nòsta cultura d’un biaish descomplexat.

Lo ligam hòrt a le tèrra que s’i torna trobar en los samples tots extrèits de collectatges nòstes (sonque quauques excepcions) dab locutors natius deu gascon. Que balha com ua autenticitat au nòste perpaus.

Quin definirés la musica de Papà Gahús sus aqueth darrèr album ? E i a ua evolucion despuish eth permèr album ?

Que dirí qu’es ròck dab influenças punk. Après, jo, suu permèr album, n’i èri pas mes que’m sembla qu’i a ua evolucion. Que’m sembla estar mè rock, belèu mè escur tanben, shens de desbrombar lo costat amusiu. Los tèxtes que son tanben mè pregonds, qu’exprimen ua realitat, un constat sus un mond dont es a cambiar. Mes qu’am volut har un disc vivant shens de nes interdíser cantas mè leugèiras, un disc vivant percè digun n’es pas enmalit 365 jorns sus 365, n’es pas desconaire 365 jorns sus 365, n’es pas pessimiste tostemps o veit tot en ròsa a tot vira codic.

L’evolucion tanben que serà en los samples e en le soa utilisacion, lo disc qu’es com ua sola grana canta dont s’estanca pas jamè e los samples que hèn lo ligam dab tot. Que’us am utilisats mè pregonament, dab mè de puishença artistica.

Ne son pas aquí entà ondrar, qué. Que n’i a, samples, se’us vòletz entèner, que ves vatz caler escotar lo disc en sancèr !

Laguens l'album que vié, que i aurà ua cançon tota en francés. Lhèu la cançon mes punk. E i a ua explicacion ad aquera causida ?

Vertat, e'm pensi tanben qu'es le mè punk. Ne sèi pas tròp perqué se hadot atau, en francés.

Aquò, lo Silvan b'at diu saber mè plan que jo. Mes qu'èra belèu entà escopir a le faça deu monde : « Giscard ves chapa mè de 2 millions d'euros per an » en le lenga de le Republica !

E veges un ligam entre la vòsta musica harta de radicalitat e la causida de la lenga ?

Bon, dejà, de har ròck en òc qu'es ua causida radicau percè qu'arríbatz en'queth paradòxe, que càntatz en le lenga deu peís mes le maja partida deu monde ne'v comprenen pas mè.

Donc, díser « se'n fótem, que contúnham, qu'èm d'ací e qu'at vòlem har atau e sonqu'atau », n'es pas quauquarren de comun. Qu'èm gènts, ça'm par, autentics que ne chicanan pas, alavetz que liùram lo dequò d'un sol tròç. Qu'èm atau.

Com l'ensemble daus grops punks, la vòsta musica que pòrta ua energia plan vegedera en concèrt. Ei ua dificultat entà vosauts a l'ora d'enregistrar ?

Disem qu'am jogat un chic mens viste e que s'èm aplicats ! Après, non, lo qui pòt jogar a huec que pòt jogar a plaser. Lo contrari n'es pas forçadament vrai !

E i a un recepcion particulara dau public de musica rock-punk quan e's vei arribar en concèrt un grop qui canta en occitan ?

Qu'i a duas recepcions. Gènts dont son hòrt contènts d'entèner a cantar en occitan e d'auts que nes vinen véder entà díser « la musique est super mais on comprend pas les paroles ».

Alavetz, jo que'us demandi perqué ne van pas díser aus grops francés que cantan en anglés « On comprend pas les paroles ! ». Le pròva, qu'exista totun encoèra ua cèrta diglossia dab les lengas ditas minoritàrias... Mes aquò rai. Les reaccions que son tostemps positivas.

E mè que mè, lo public qu'es contènt de véder un grop que's devertís, que descona, que comunica dab le gènt, que sauta, que crida, que trauca l'empont, que hèn càder los micròs, que's pèrden les baguetas, lo mediatòr, les paraulas, les nòtas e que se'n arrid ! Que pòden díser que Papà Gahús en live qu'es un estorbilh mes un estorbilh que ne jòga pas tròp mau ! Qu'èm un grop de ròck permèr, qué.

S.P. L’album « Calhari! » qu’ei en venta sus eth site internet de Papà Gahús : papagahus.com

Laguens daus albums de Papà Gahús, que s'enten ua atencion tota particulara a la lenga, la sua autenticitat, la sua qualitat. D'aon e vié aquera volentat ?

Quèn atz sèga-traucat lo peís com am hèit Silvan e jo en hadents collèctas, quèn atz enregistrat centenats de gènts en le soa lenga mairau, aunestament, ne pòdetz pas préner le question de le lenga com qui se'n fot. Aqueth monde que vs'an dat ua paraula rica, que'vs cau tornar har soar aquesta lenga dab arrespèct e dignitat. Au mensh, qu'ensàjam d'at har atau.

Lo Diari – 13

D’escart e de talvèra

« EUX » DE FILADELFA DE GERDA

Se no avetz james entenut o leijut « EDS CRIDS » de Filadèlfa de Gèrda, au mens escotatz aqueste :

« Donc, qu'enze manca, entre autas causas, / Ed noste vielh « Tòca-i, se gauzas ! » / Qu'eu nos cau prene de l'ont sié. / Tant qu'a morì, morì per vive ! / E, Diu-bibann ! Venga qu'arribe, / Tostems Gascos ! Oé coma hié ! »

Quin crit, quin buf, quin vam, quin estrambòrd !

Ath eguau deths Camelat e Simin Palay, era Dauna de Bigòrra que fè era granor deth Felibritge de Gasconha mes d'aver finit per aimar Maurras e tanplan Pétain que li ei tengut rigor.

Qu'aurian totun de li èster reconeishents eths occitanistes no seria que pr'amor d'aqueri tres qu'ei era, era sola, qu'adoptèc, ja li'n costèsse, era grafia novèla, que Privat atau la poguèc editar.

No sabi cap se nos podem imaginar coma cau çò que representèc era Filadèlfa de Gèrda ena Occitania deth sièu tems, de Baudean (65) e Banhèras de Bigòrra duscas a Malhana, en passant per Bordèu, Marselha, e encara per finir Tolosa en 1950, triomfalament onorada peths Jòcs Floraus, e totas eras vilas petitas e granas on se tenguèren felibrejadas, que daunejava, qu'èra rèina, arcuelhuda per herrèras de monde, celebrada peths mes grans, eth Mistral en prumèr. Eras hadas ath sièu brèç qu'avian dat tots eths dons, beutat, còr, esperit, e quan escriverà ua epopèia ara Bernadeta, que pensi que de ua auta manièra qu'aurà en cap era sièva destinada de uelhèra de Banios venguda figura felibrenca sense parèlha.

Mes de tots onorada, aimada, celebrada, tostemps qu'estarà deth villatjòt sièu, e que m'agrada de fèr-vos descobrir un libe plan estonant d'era : « EUX », a prononciar « Eusses » benlèu, coma se'n amusa ara prumèra paja, un libe on fè eth portrèt plen d'amor e d'umor deths « originaus » qu'a coneishuts a Gèrda-en-Bigòrra, libe qu'a volut o qu'ei estada forçada d'escríver en francés, mes un francés plan espés de mots 14 – Lo Diari

gascons totun, e de contes e cantas deth país ena lenga ! « Or, à Gerde-en-Bigorre, en signe de bénédiction du ciel, il y avait en ce temps-là, quatorze simples, c'est-à-dire autant de poètes et deux fois plus de sages qu'en Hellénie au temps des Muses et des dieux.... » [...] « EUX, ce sont les maîtres profonds, les instructeurs silencieux et doux de mon enfance à qui je dois ce que je sais, si je sais quelque chose et ce que je suis, si je suis quelqu'un. EUX, ce sont les pauvres patients, les simples illuminés qui ont fait la renommée de mon village qui s'appelle le VILLAGE-des-SIMPLES, à cause d'eux que les imbéciles prenaient pour des crétins. » « Simple », qu'ei « pèc » en çò noste, e que n'avem coneishut, « pècs » coma les disian, dont serà fèt eth « Joan lo, Pèc » dera literatura, plan mes malin qu'eths pretenduts sapients.

Ací donc condats que son a plaser, Hi-tyòn, eth mes popular, dit « Fils-du-ciel », adobaire de banastas, de tistalhs, de bascòias, e qu'òm fasia dançar e cantar ath pont « des Rubans », pueish eth Catala dont era mission sus tèrra èra de predíser eth temps, pueish eth Trufon que cridava en crescendo tres « adichats » qu'avian eth poder de guarir eths maus deths nèrvis, e tanplan eth « mau dera tèrra », e en seguir Poupoune eth remolaire broish, e Labèle violonaire ath clar de lua, pueish daunas coma era Tette que mendicava en breçar un gatòt « Teta at sue nano / que canta nino / Ed nano de Teta / qu'ei aqueste mino... » e Touyou, que soenhava eths cocuts e eras gelosas dab moscas o pesolhs embroishats, e Nota-la fileuse que saludava eths toristes d'un « Adichat, yent bèstia » e que la remerciavan... Que m'arrèsti, que'n i a quatorze !

E eths a vier qu'an dret a longa istoèra cadun, qu'auratz plaser a descobrir... e que son tota era vida d'un temps vielh mes viu, vivent, cargat de totas eras costumas, istoèras, faiçons de fèr e de díser qu'a enregistradas era Filadèlfa, e que nos liura en omatge aths dits pècs, que son era sau d'ua tèrra.

Miquèu Pujòl, ref . : _ETHS CRIDS ed. PRIVAT 1931 e « EUX », idem 1933.

Dossièr

La literatura vector del dialòg de las culturas

A l’ocasion de la primièra Nuèch de la lectura organizada dins la França tota en genièr que ven, lo CIRDÒC lança una campanha participativa sul tèma dels libres que nos an dobèrts al monde.

Punt màger de l’operacion, la mediatèca interregionala occitana organizarà lo 14 de genièr de 2017 una granda velhada intitulada « Viatge immobil », plaçada jol signe del partatge de las lengas e de las literaturas, e de la descobèrta de l’autre.

La literatura, fenèstra dobèrta sus l’autre e l’endacòm mai

Los libres de l'enfància, de l'adolescéncia, de çò intime, los qu’an marcat nòstras experiéncias de vida son indissociables de nòstras istòrias familialas e de nòstres percorses personals, de nòstres eiretatges e de nòstres rencontres, de nòstras experiéncias de le dobertura a l’autre e a l’endacòm mai.

Los lectors son convidats a partejar aqueles moments qu’an marcat lor descobèrta del monde e que sovent, lor an permés de se reapropriar lor pròpria cultura Es aquò que vòl metre al lum lo CIRDÒC al moment d’aquesta primièra edicion de la Nuèch de la lectura. Quinas lecturas per quinas descobèrtas del monde ? Quinas escrituras vos an fait viatjar ?

Venètz partejar vòstra experiéncia de viatge en lectura, d'ont que siatz. Per aquò, vos sufís de mandar l’extrait d’un libre que vos a marcat sul tèma de la dobertura al monde, a las culturas, a l’experiéncia de l’alteritat quina que siá la lenga d’escritura o de lectura de l’òbra. L’acompanhatz d’un pichon testimoniatge personal per donar enveja de lo legir e lo torn es jogat ! Nos podètz mandar vòstras contribucions siá dirèctament per mail a viatge-immobil@cirdoc.fr, siá sus la pagina facebook https://www.facebook.com/ Loviatgeimmobil

Lo Diari – 21

« Me soi dit, seriá aisit de virar e de far lo torn del monde... »

La longue route de Bernard Moitessier, legida per Isabelle François, meteira en scèna, comediana, viatjaira.

Quant i a 4 ans d’aquò ai traversat l’Atlantic sus mon batèu, ai legit un pauc totes los navigadors, mas per ieu lo que m’a lo pus marcat èra lo Moitessier. Dins aqueste libròt nos conta sa primièra corsa a l’entorn del monde en solitari (qu’èra de tot biais la primièra, sens tota la tecnologia qu’an en aqueste moment). Son viatge en dedins e en defòra, èri ieu a l’alba de faire ma traversada de l’Atlantic e podiái pas m’imaginar perque el quant la corsa èra acabada, a contunhat, a pas volgut las onors, a getat de botelhas a la mar per dire sa decision... contunhar de navegar aprèp tantes meses passats en mar e a fait un torn del monde de mai...Aviá escrit a sa dòna : perdon mai soi tròp ben... dins mon ritme... dins mon alen.

E quand ieu aprèp 2 meses de mar, aprèp una pausa als Açòres, quand èra l’ora de dintrar en Mediterranèa per rejónher l’ostal... soi arribada a Gibartar e aquí me soi dit seriá aisit de virar e de faire lo torn del monde... ai pas agut lo coratge... èri pas soleta sus lo batèu... mas ai compres mai que mai lo Moitessier...

La Longue Route (Arthaud, 1971) de Bernard Moitessier es lo raconte autobiografic de son periple pendent la primièra corsa del Golden Globe Challenge, torn, del monde a la vela en solitari e sens escala, en 1968. En passant lo Cap de Bona Esperança sul camin del retorn cap a Euròpa, mentre qu’es a mand de remportar la corsa, catapulta amb l'ajuda d'una fonda un messatge sus un cargo : « Contunhi sens escala cap a las illas del Pacific, perque soi urós en mar, e benlèu tanben per me salvar l’anma. » Vos tanben partejatz vòstras experiéncias de lectura sus https://www.facebook.com/Loviatgeimmobil In linguae occitanae mundi : lo monde vist per la literatura occitana

La literatura occitana, una literatura regionalista ? que lo sol orizont ne seriá son terrador d’origina ? Lo prejutjat es tenaç quitament se los escrivans occitans an pas quitat de contar lo monde.

De l’Edat Mejana a nòstres jorns, de l’Orient somiat dels trobadors als escrivans viatjaires actuals, la literatura occitana a pas jamai daissat de dire lo monde a travèrs lo prisme de sa situacion de caireforc entre Euròpa e Mediterranèa que n’a fach una de las lengas de passatge de las mitologias d’Orient cap als imaginaris literaris d’Euròpa.

Alem Surre-Garcia, bon coneisseire dels passatges Orient-Occident, traça regularament lo camin de la fabla, a travèrs los continents e los millenis, de fablas indianas de Bidpaï que viran e reviran dins la Pèrsa de Kalîla wa Dimna, en arabi amb Ibn al-Muqaffa, qu’acòsta Euròpa per la brilhanta civilizacion

d’Al-Andalus, tèrra d’escambis feconds entre monde arabi e monde crestian. Sus la peninsula iberica, Pierre Alphonse e Ramon Llull compilan, adaptan, s’aproprian la fabla dels animals que raconta los òmes. Puèi passa los Pirenèus ont lo trobador Arnaud de Carcassès compausa las Nòvas del Papagaï.

Aquesta nuèch de la lectura serà una novèla ocasion de descobrir lo monde a travèrs l’agach dels autors occitans, totas epòcas confondudas. De l’« amor de luènh » de Jaufre Rudèl a las Nomadas d’Anna Regord, cossí los autors occitans nos an fach viatjar amb lors racontes ? Quin agach pòrtan sul monde ?

Gràcias al roman, la poesia, la novèla, certans d’entre eles nos an entraïnats dins de luòcs, visitats o somiats, que veirem benlèu pas jamai.

Dins Nomadas (IEO edicions, 2008) Anna Regord nos fa descobrir lo desèrt e sos abitants. Son raconte es lo d’un viatge e d’un rencontre amb un pòble, nomada, mas tanben un autre univèrs, un environament ostile mas vivent. La descobèrta de l’autre, de l’endacòm mai, de la vida quotidiana e de las costumas son al còr d’aqueste obratge. « Gèstes, mimicas, paraulas mescladas, tantes mejans de se dubrir a çò desconegut, cap de lengatge inaccessible. Ni mai empaches ni mai embolhs se trapan pas dins cap de lenga, s’encavan sonque dins lo còr dels òmes barrats. E quand me pren de canturlejar, Fría sul d’abòrd estonada, me farà lèu lo respons, pro que la prègue un pauc. Aital quo una quora l’autra, caduna nòstra lenga, butam de cançonetas dusca a mesclar las voses dins una cantadissa de repics malsegurs e rires mai que pus. »

22 – Lo Diari

Portulan - Itinerari en Orient raconte de viatge en dos volums de Roland Pécout. Aqueles dos libres pareguts en 1978 e 1980 racontan los viatges de l’autor en Afganistan pel primièr, en 1971 e 1974, e de delà, cap a Índia e lo Nepal pel segond qualques annadas pus tard. Una novèla edicion, revista per l’autor, dels dos obratges en un sol volum a vist lo jorn en 2013 a las edicions Vent Terral. Luènh del jornal de bòrd o de la cronica, mai pròche de la pròsa poetica, nos i fa descobrir los païsatges, los rencontres, los caminaments... « Tu e mai elei, voudriatz ben escambiar l’espitalitat de la rota. Una estrategia complicada debana sei rusas per triomfar dei leis de la retenença e de la discrecion. D’unei s’avesinan un pauc, te fan la saludada ambé la man sus lo còr. Tu, parièr, e senhalas lo fuòc coma ton tibanèu. Per un còp, siás tu lo convidaire. An l’excusa de t’adurre un melon, as l’excusa de li ofrir l’èrba ont siás estalat, melhora que l’ermàs ont an laissat la maquina. Un melon es lèu retalhat. Denegas, que siás convidaire, e prepausas un peis a mitat crus encara sus lo magre dau fuòc. Son detz que s’esparpalhan per lei còlas, e lèu fach venon sabentament crosar sus lo fogau de morcèus de lenha blanca, acampada aquí ont cresiás que creissiá ren que la pèira.

Alara s’engimbra la fèsta sembla-simpla dau partatge. » Pécout, Roland. Portulan - Itinerari en Orient, Vent Terral, 2013.

Elògi de la traduccion

Se certans an fach lo viatge, o l’an somiat, e nos an permés a nautres tanben de lo menar per lors racontes, d’autres an decidit de nos far tastar los plasers d’autras literaturas amb la traduccion.

Aqueste còp, los autors fan pas mai los viatges mas son las lengas que s’escàmbian. Alara es un còp de mai question de partatge. Lo decòr es plantat, l’istòria es racontada, los païsatges descriches, las odors, l’ambiança tot i es e poiriam

pas far melhor, rai ! Los traductors intervenon per o melhor comprene e ne poder sasir l’esséncia. N’es atal pels tractats de medecina d’Albucasis, dels quatrins d’Omar Khayyam, dels racontes d’André Brink, del Romancero gitano de Federico Garcia Lorca o de l’univèrs fantastic d’Howard Phillips Lovecraft.

Programa A l’ocasion de la primièra Nuèch de la lectura, lo 14 de genièr que ven, de 18h a 22h, long d’una serada dedicada al « Viatge immobil / Voyage immobile » lo CIRDÒC – Mediatèca occitana se transformarà en grand salon de lectura babelian ont cadun poirà causir son environament, son espaci, sa posicion per partir en viatge d’un continent, d’una lenga, d’un tèxte a l’autre.

Dedicada al plaser de l’imaginari del viatge literari e del rencontre de l’autre, aquesta serada serà organizada amb un ensemble de partenaris, locals coma de l’espaci occitan, implicats dins lo dialòg de las culturas e tanben amb los diferents actors de la cadena regionala del libre. Lecturas, contes, intervencions musicalas en francés, en occitan e dins fòrça lengas mai, se succediràn per que cadun pòsca trobar son compte dins aquela serada d’escambis

e de viatges sens que calga quitar las installacions de la mediatèca. Aquesta Nuèch de la lectura serà lo moment de viure o reviure, de partejar en tot cas, aqueles moments d’evasions literàrias sens qu’aja calgut se desplaçar d’aicí.

En tota convivialitat, se legirà, escambiarà, somiarà de l’endacòm mai dels escrivans a l’entorn dels rites de celebracion del partatge e de la porositat de las culturas long d’una ceremonia del tè universala, del Japon al Magrèb en passant pel tea-time britanic e los rituals de las velhadas occitanas que celèbran l’art de l’oralitat.

Lo Diari – 23

Tristan Tzara (1896 - 1963)

DADA al Cabaret Voltaire

Zurich, 1915 / La guèrra çò mai violenta que monde

coneguèt fins ala enràbia. Al mièg d’aqueste massacre sagnós, al cuòr d’una joinesa europenca revoltada, al Cabaret Voltaire1 un movement novèl ven de nàisser.

Va defiar la guèrra, remetre en causa totas las convencions e contrariantas ideologicas, esteticas e politicas, crear una ruptura radicala amb tota la Literatura e l’Art que precediscan.

A son cap, un jove romanés de 20 ans : Tristan Tzara.

24 – Lo Diari

Le 5 de febrièr de 1916, amb Richard Huelsenbeck2 balhan naissença a DADA, que vendrà, amb la redaccion de son Sept Manifestes Dada, un movement internacional, literari e artistic.

Una galariá DADA es dubèrta, Tzara i balha conferéncias sus l’art nouveau e l’art abstrai.

Una revista DADA es creada e coneisserà una difusion importanta a l’internacionala.

Tzara n’escriurà les primièrs tèxtes : • La première aventure céleste de M. Antipyrine (1916) ; • Vingt-cinq poèmes (1918) ; • Sept Manifestes Dada • (1916 – 1924).

Aquò dit, se le movement DADA es plan conegut, als EstatsUnits, en Euròpa e mai encara en França, Tzara es un pauc mens conegut.

En 1919, Tristan Tzara rejunta Paris, ont comença a trebalhar per una de las revistas Dada parisenca,«Lit terature», encoratjat per artistas joves que se sonan André Breton, Louis Aragon, Philippe Soupault, Paul Eluard... En 1920, torna rescontrar Francis Picabia3 un segond còp e amb cal entretenguèt una correspondéncia dempuèi de

1915. Amassa, se lançan dins diversas activitats (literàrias, artisticas, esporivas...), qu’an per per tòca de tustar le public e vòlon destruir las structuras tradicionalas del lengatge.

En 1921, les dadaïstas organisan le procès (factici) de Maurice Barrès4 , acusat de «crime contre la sûreté de l’esprit», presidit per André Breton. Tzara se retròba amassa les testimònis. Aquesta manifestacion, a l’eissida de quala Barrès serà simbolicament condemnat a vint ans d’òbras forçadas, es a l’origina de la dislocacion de DADA : mantuns participants ; Tzara le primièr ; refusant tota forma de justícia, quitament organizada per DADA. Aprèp le procès, constituiràn diferents movements : • les dadaïstes (TZARA) ; • les surréalistes (BRETON, SOUPAULT) ; • les anti-dadaïstes / • anti-surréalistes (PICABIA).

En 1929, intègra le movement surrealista quin, dins le lanç dadaïsta, lausa l’antiborgesiá, l’anti-nacionalisma e la provocacion ; consirós d’agir sus la societat, si que

non sus individú, sens tombar dins l’embrigadament. Tzara consacra son temps a la reconciliacion entre surrealisma e marxisma. Aderís al Partit Comunista Francés en 1936, al quitar le Movement Surrealista.

Pendent la Segonda Guèrra Mondiala, junta la Resistencia.

Es d’aquel periòde que data son interès per la lenga d’òc. A tolosa, a la fin de la Guèrra, presidís le Centre dels intellectuals, dirigís l’« Émission littéraire de la Résistance » a Radio-Toulouse e contribuís a la fondacion de l’Institut d’Estudis Occitan. Tzara elabòra un projècte vertadièr de centre cultural. Prepausa la mesa en plaça d’una bibliotèca occitana d’Estat, amb una publicacion regulara dels classics de la lenga d’òc çò qu’es, encara uèi, una de las missions centralas de la Federacion dels IEO.

De 1946 a 1963, s’engatja dins divèrsas revistas literàrias e publica vàrias de sons poèmas acumulats pendent

pendent la Guèrra, tanben estudis e criticas (Desnos, Éluard, Picasso, Rimbaud...)

Sons engatjaments politics le rapròcha dels umanistas, muda progressivament cap a la poësia lirica. Sons poëmas revelan l’angoissa de son arma, prèsa entre la revòlta e esbalausiment en fàcia de la tragèdia quotidiana de la condicion umana. Sas òbras de la maturitat son L’Homme approximatif (1931), Parler seul (1950) e La Face intérieure (1953). Dins sas òbras, le lengatge anarquic dels mots mesclats del dadaïsme seràn remplaçats per una lenga dificila mas umanisada.

Daissa le Partit comunista en 1956, per protestar contra la repression sovietica de la revolucion ongresa. En 1960, signa le Manifest des 1215 sul dreit de l’insomission pendent la guèrra d’Argeria e pren le partit contra le colonialisme en Africa.

Tristan Tzara moriguèt a París le 25 de decembre de 1963.

Se Tzara merita plan sa plaça dins le memòri, notablament literària, es çò primièr mercé a son trebalh de deconstruccion e de destruccion dels lengatges, atèstan sas òbras. Enlà lor longevitat, dubriguèron camins màgers a l’art contemporanèu e son etapas crucialas dins l’Istòria de l’Art. PDG Bibliografia :

La Première Aventure céleste de Mr Antipyrine, première édition 1916, avec des bois gravés et coloriés par Marcel Janco, rééd.

2005, Éditions Dilecta.

Vingt-cinq poèmes, 1918. rééd.

2006, Éditions Dilecta.

Sept manifestes Dada, première édition 1924, avec des dessins de Francis Picabia, rééd. 2005, Éditions Dilecta.

L’Homme approximatif, 1931.

Parler seul, 1955.

Parler Seul illustrat per Mirò 1- Dubèrt en 1916 a Zurich per le coble d’artistas Hugo Ball e Emmy Hennings, acuèlh de joves artistas e escriveires amb la tòca de crear un centre de divertiment artistica.

2- Poèta, escrivan e psiquiatre alemand.

3- Pintre, dessenhaire e escrivan francés.

4- Escrivan, jornalista e nacionalista francés.

5- Movement intellectual francés que, dins un esperit libertària e esquerrista, defend

La revista DADA

l’independéncia argeriana.

Lo Diari – 25

Critic Recobrar l'esséncia del conte.

Coma literari e ancian estudiant en Letras Modèrnas, ai totjorn una certana malfisança envèrs le tractament que la nòstra epòca resèrva als tèxtes « petits », sovent butats als marges d'una literatura que les jutja tròp populars, pas pro sabents o interessants. Òm pensarà per exemple a las fablas de La Fontaine, recitadas penosament e nèciament per generacions de drollets que s'espèran pas qu'anèsson mai enlà que les dos o tres vèrses de morala, quand estudiants en Letras, pòdon consacrar oras a una sola. Aquò’s vertat per las Fables coma pels contes. Çaquelà, l'apròcha condescendenta, superficiala o de còps folclorista (al sens marrit del tèrme) pausa problèma, d’autant que le succès en librariá se desmentís pas, al contrari. Èra doncas urgent de s'interessar seriosament e amb benvolença a aquela question del conte, çò que Contes d'un deman acabat nos dona l'escasença perfièita de far.

Una instruccion mai o mens inexistenta, lésers limitats, comunautats e familhas gropadas, sarradas : aqueste contèxt es indissociable de l’atge d'aur del conte. Dins le cercle de la velhada, de la fèsta de vilatge o simplament del fuòc, retrobam la primièra pèira del conte : le contaire. Çò que vesèm uèi coma tèxtes èran a la debuta, istòrias oralas, presas en carga per un contaire per l'auditòri, dins una tradicion plurimillenària. Pensatz que L'Illiade et L'Odyssée comencèron atal ! Indispensable a lor conservacion, la mesa a l'escrit dels contes a coma inconvenient de les immobilizar, e mai de les estofar. Assegurada per dos contaires (Éric Roulet e Nathalie Roulet-Casaucau), l'escritura ven completar la natura primièra del conte, sens la contrariar brica. E mai, vist que nos balhan accès a versions audio e mesas en musica (disponiblas en linha). Pas cap de posca sus aqueles contes ! « Écrire en gascon à l'orée du XIIe siècle est une gageure. Cet ouvrage accompagne-t-il les derniers éclats d'une langue et d'une culture millénaire qui fut celle de l'Aquitaine jusqu'à nos jours, ou se fait-il l'écho d'un nouvel avenir ? Ce sera au futur d'en décider: un futur qui pourrait bien alors ne pas s'achever ! » anóncia la quatrena de cobertura. Una posicion lucida 26 – Lo Diari

que sembla empachar tot encombrament per la question de la lenga. La votz occitana, le tèxte bilingüe : la dubertura sus l'autre sens se desdire.

I a, aquí, un pont entre ièr e uèi, pont apelat per aquestes racontes, nascuts dins aquela lenga nòstra. Aquò dit, vos inviti a far le tèst, vos tanben : un conte fonciona tant en occitan coma en francés. Un bilingüisme que dona pas l'impression que foguèt arrancat al tèxte contra son grat : sembla pro rare en edicion per èsser notat.

Enfin, e benlèu subretot : son racontes intelligents, dins la mesura qu’an quicòm a díser, a nos díser sus nosaus, quicòm a nos ensenhar per pauc que nos mostrèsson pro dubèrts per les daissar nos ensenhar çò qu'an après de la sapiéncia populara, es a dire de l'experiéncia. Vos conselhar le libre s'avètz dròlles, felens, nebots e nebodas, la causa es aisida. Demòra sens dobte necessari dins una epòca ont l'educacion civica e ciutadana (es a dire al viure amassa) cantan sovent tan clar que d'unis pensan seriosament a recorrir a la casèrna. Aquò dit, me pòdi pas desfar de l'idèa que sèm nautres –les adultes– que n'avèm lo mai besonh. Es que sèm pas nosauts que corrèm aprèp « Lo secret deu bonur» ? Se le conte cèrca a agradar e instruire (placere et docere pels puristas), es tant per ensenhar als pichons coma per explicar (desplegar, en latin) als grands. «Les grandes personnes ne comprennent jamais rien toutes seules, et c'est fatiguant, pour les enfants, de toujours et toujours leur donner des explications.» Antoine de Saint-Exupéry.

Avís doncas : n'i a pro de prene per se, pels autres, per se divertir, per pensar, per legir e per ausir dins aquela edicion d'un trentenat de Contes d'un deman acabat, a començar, segur, pel plaser ! Aldric Hagège Contes d'un deman acabat – Contes d'un futur achevé Éric Roulet, Nathalie Roulet-Casaucau et Jean-Michel Rivet Éditions Sud-Ouest, 2016 180 paginas, Edicion bilingüa e contengut de telecargar, 14,90 €

Los sites participatius en occitan

Tecn’òc

Mantun projècte sus internet son collaboratius, es a dire que lo monde i pòdon participar per li far prene d’ample. Lor avantatge es que sovent son multilingües e disponibles per las comunautats lingüisticas que ne fan la demanda. Aquí una oportunitat per las lengas de França d’èsser presentas demest totas las autras, sens a priori, ni empacha. Aqueles projècte presentan l’interès de prepausar de contenguts variats en lenga occitana, plan utils per los que se l’aprenon e los que la transmeton.

L’Enciclopèdia de la vida (en anglés Encyclopedia of Life : EOL) es un projècte de bioenciclopèdia collaborativa en linha.

L’Enciclopèdia contendrà a tèrme un article dedicat a cada espècia vegetala a animala coneguda, illustrat de vidèos, de sons, d’imatges, de grafismes e de tèxtes provesits per d’expèrts. L’interfàcia es disponibla dins mantuna lenga, e entre autras en occitan.

En qué podètz ajudar : dins la ficha de cada espècia, podètz apondre lo(s) nom(s) en occitan.

Jocondlab : Lo site internet JocondeLab es la fruta d’una experimentacion conduita pel ministèri de la Cultura e de la Comunicacion. A per tòca de facilitar l'accès a las ressorsas culturalas francesas amb de publics novèls en desvolopant l'ofèrta multilenga del ministèri de la Cultura e de la Comunicacion, sens que siá necessari de revirar las donadas vist qu'aquestas tròban lo sieu equivalent mercé a Wikipèdia. Dona accès en 14 lengas dont l’occitan, a mai de 300 000 notícias illustradas extraitas de Joconde, catalòg de las colleccions dels musèus de França.

En qué podètz ajudar : podètz descriure las òbras artisticas en occitan e completar o crear las fichas Wikipèdia d’aquelas òbras.

La Wikipèdia occitana es una enciclopèdia gratuita e liura de dreit que prepausa mai de 85 000 articles redigits en lenga occitana.

En qué podètz ajudar : podètz escriure d’articles novèls sus de tèmas que mestrejatz, o repassar e prepausar de correccions se vesètz causas que s’ameritan d’iretrabalhar. Tanben podètz completar los articles que vos semblan pas pro denses.

Lo Wikiccionari es un projècte gratuit de diccionari multilingüisme, escrit amb la collaboracion de totes, dins mai de 700 lengas.

En qué podètz ajudar : podètz prepausar de mots novèls que i son pas encara, o las variantas dins vòstre parlar se i es pas.

Rapèl : Per poder profechar dels sites internet dins lor version en òc, reglatz l’occitan coma lenga favorita dins los paramètres de vòstre navigador.

Atal, suls sites multilingües, la version occitana vos apareisserà prioritàriament, siquenon, podètz passar al costat de tot çò qu'existís sens o saber.

Cedric Valmary

Openstreetmap es un projècte internacional fondat en 2004 amb l’objectiu de crear una mapa liura del mond disponibla dins un maximum de lengas diferentas.

En qué podètz ajudar : dins la mapa, podètz apondre lo nom occitan de cada toponim.

Lo Diari – 27

TV

Tè Vé Òc se bolega !

Podètz creire que la còla de Tè Vé Òc fai pas coma leis aubres, s’endormís pas a l’automne !

De segur que contunha sei rodatges e montatges per realizar son emission setmaniera. Cada còp que pòt, cubrís leis eveniments revelators de la cultura occitana. Arts plasticas, musicas, fèstas occitanas, espòrts regionaus, amai la mòto apareisson !

Mas aurètz benlèu remarcat una rubrica que torna ara a la fin de cada emission Lenga d’Òc/ Lengo d’o : Entre temps.

Entre temps, cronica novela En partenariat amb lo CIRDOC, Tè Vé Òc consacra

quauquei minutas a una pichòta cronica a la fin de cada emission. Lo principi es de demandar a una dei personas presenta dins l’emission de dire qual es lo mot occitan qu’aima mièlhs, lo qu’aima lo mens e de vos faire partejar son còp de còr dau moment. Aquí, la sensibilitat, l’ideologia, lo biais de viure de cadun apareis.

L’emission e sa cronica se pòdon retrobar sus lo site de Tè Vé Òc sus la pagina d’acuèlh a http://teveoc.e-monsite.com/pages/acuelh/ presentation.html

Estagis de formacion

En mai deis emissions e dei captacions regularas, Tè Vé Òc realiza de formacions, tant per d’estagiaris solets coma per de grops. En octòbre, l’estagi « Lenga e imatges » dau CFPO de Besièrs se debanèt dins Tarn au Centre de vacanças La Vitarelle.

Una campanha que començava de prene lo daurat de la davalada, de bòscs prigonds, de camins misteriós, de bèstias, brèu un luòc de sòmi per filmar e per parlar e aprene la lenga.

Un luòc de tria, una còla aculhenta dins lo Centre, d’estagiaris motivats que parlavan occitan e èran curiós de tot, aquò permetèt un trabalh ben ritmat e agradiu.

Lei dos formators de Tè Vé Òc avián per prètzfach de sensibilizar leis estagiaris a la presa de vistas e au montatge per realizar un documentari.

De segur que la formacion fuguèt d’en primièr teorica (una mièg jornada) per parlar dau cadratge, dei presas de vistas, dei plans diferents, de la causida de l’angle per lo film, doncas de çò que faliá filmar. Lo biais d’entrevistar fuguèt tanben evocat.

Cada grop partiguèt amb son materiau au rescontre dei luòcs e dei gents d’entrevistar e nos retrobèrem sus lo terren per metre dins lei 28 – Lo Diari

camescòpis tot çò que faliá coma rushes.

Començèt puèi lo trabalh pesuc de montatge que de segur s’acabariá pas dins lei quatre miègs jornadas d’estagi mas puèi. Lo trabalh en comun permetèt de crear un scenari collectiu, puèi d’aprene lo biais de crear un titol e de l’afichar d’un biais particular.

Venguèt enfin la causida dei rushes de pegar, copar, trabalhar. E fau ben saupre qu’una minuta de film demanda sovent una ora de trabalh au montaire. Es un vertadièr trabalh de dentelaira passionada ! Lo film serà projetat au Festenau Rescontre de Sant Gervasi(30) lo 4/02/2017 Un autre estagi de formacion, diferent, aculhirà un jove estudiant en decembre. Se destina a un mestièr de l’audiò visuau e Tè Vé Òc partejarà volontièrs amb el sei coneissenças.

Se volètz trobar de ressons de tot nòtre trabalh, es aquí que vos fau anar : http://teveoc.emonsite.com/ Lisa Gròs Presidenta de Tè Vé Òc

Diariscope Del 28 de genièr al 26 de febrièr Setmanas occitanas del Vilafracant Mes de febrièr : mòstra Marcelle Delpastre e Angéla Duval.

2 de febrièr, Vilafranca, 20h30 : Inauguracion del Festenal.

19 de febrièr, Complibat, 15h : Lo Teatre de Pas Res e Les Z’igues.

25 de febrièr, Cenac, 21h : Bal occitan amb Les Bouilleurs de son, Contrebande e Bassacada.

26 de febrièr, Glèisa de Cenac, 15h : Concèrt polifonic amb Lo Barrut.

Mòstras, filmes, conferéncias, concèrts...

Programa complet e contactes de retrobar sus nòstre site.

Le 28 de genièr La Dictada occitana Es que cal encara presentar la Dictada Occitana ? Organizada de pertot le 28 de genièr, es l’escasença de se retrobar per un d’un desfís ludic a l’entorn de la lenga ! Esitatz pas a contactar las associacions occitanas per saber ont e cossí participar !

Del 2 de febrièr al 28 de mai Daniel Spoerri, les dadas des deux Daniel Daniel Spoerri, membre fondator del Nouveau Réalisme, investit las cavas dels Abattoirs. Expausa un cabinet de curiositats entre sas òbras, sa colleccion e la de l’istorian e artista Daniel Cordier. www.lesabattoirs.org/expositions/autour-du-nouveaurealisme

Lo Diari – 29

Agenda

GENIèR / FEBRIèR

7 de genièr Agach sus J. Bodon 17h30, Albi, Per J. Vialaret, President de l’Ostal J. Bodon. www.centre-occitan-rochegude.org

13 de genièr Teatre, Les Galejaires.

20h30, Molins, «Le canton de Josefina», sostitolat en francés.

Cercle Occitan deth Coserans – claudine.rivere-souilla@orange.fr Rencontre Musicians/Dançaires 21h, La Caunha (31 - Ostau de l’Artesanat) Serada de danças tradicionaus (scèna obèrta).

Cercle Occitan de Carbona & deu Volvèstre : michel.peze0456@orange.fr 14 de genièr Conferéncia, a Albi.

Partenariat CCOA / UPT a Champollion: « L’autodafé de 1834 à l’Hôtel Rochegude » www.centre-occitan-rochegude.org Nuèch de la lectura 18h, a Besièrs (CIRDOC) Granda velhada “Viatge immobil”, jol signe del partatge de las lengas, de las literaturas, e de la descobèrta de l’autre. fabrica.occitanica.eu Musica 10h, a Rampós (46) Musica, canta, dança e serada occitana.

10h a 17h Rescontres musicians e dançaires, 14h a 17h Rescontre de dançaires, 18h AG, 21h : bal occitan www.amtpquercy.com Del 18 al 21 de genièr Ivernalas de Cabardés a Puègnautièr, Espectacles, contes, sopar, espectacle-teatre.

Info e inscripcions – ieo11@ieo-oc.org 19 de genièr Cafè occitan 30 – Lo Diari

18h30 Salon de tè «En forme de Graal» (jos resèrva) Amb lo Centre Occitan del País Castrés.

COPC – azalais@wanadoo.fr 20 de genièr Projeccion-Conferéncia 18h30 Pàmias (Espaci occitan) «Camins de Compostèla» per Guy Reilles, seguit d’un manja-dreit.

IEO d’Arièja – ieo09@ieo-oc.org 21 de genièr Bal, Vesprada e serada, a Lacapèla-Caòrs.

Talhièrs de musica a l’entorn dels coire puèi bal. www.associationlagranja.com Florant Mercadièr, 20h30, Puègnautièr (11) «Les Contes du Placard» Teatre, Les Galejaires, 20h30, a Balmar, «Le canton de Josefina», sostitolat en francés.

IEO d’Arièja – ieo09@ieo-oc.org 22 de genièr Vesprada occitana 14h30, a Espaliu (Sala de la gara) Danças, teatre, tirada... pel Telethon.

Cercle Occitan d’Espaliu 24 de genièr Cinèma 20h30, Carcassona, Film de Yannick Séguier Le Midi viticole. Partida 1.

A l’Ostal del Departament (sala Gaston Defferre) Collaboracion IEO d’Aude – Archius Departamentals 26 de genièr La Mal Coiffée 18h30, a Tolosa (Place André Abbal) Del 28 de genièr al 26 de febrièr Setmanas occitanas del Vilafrancat Mòstras, filmes, conferéncias, concèrts...

Programa complet sus nòstre site.

Amb una prestacion musicala de Mans de Breish.

28 de genièr 20ena dictada occitana, de pertot en Occitània e en Collaboracion IEO d’Aude – Archius departamentals. defòra !

Cocanha Vilafranca de Roergue IEO del Vilafrancat : 06.65.39.93.11.

1èr de febrièr A la descobèrta d’una òbra 18h a Rodés (Ostal de las Associacions) La Banda, Jaume Landièr, IEO – A Tots, 2015. Dintrada dubèrta e gratuita.

IEO 12 – 05 65 68 18 75 4 de febrièr Concèrt-Bal 21h, Caòrs (Sala de las fèstas Begós) Amb le grop Cançons d’Òc. Participacion liura.

Cercle Occitan de Caòrs Begós, lajardie@orange.fr Festenau Rescontre de vidèo amator de 13h30 a 19h St Gervasi (30) Films occitans e en occitan, per l’associacion Rayons d’oc e TèVéÒc, (long mestratge lo dimenge a 14h). Gratuit. teveoc.e-monsite.com

18 de febrièr Bal catalan-occitan Caramauç cocsegala@gmail.com 19 de febrièr, Teatre 15h, a Complibat, Lo Teatre de Pas Res e Les Z’igues.

IEO del Vilafrancat : 06.65.39.93.11 Vesprada Occitana 14h30, a Espaliu (Sala de la Gara) Cants, dichas, danças del país e teatre Cercle IEO de Roèrgue-Naut : Eric Fraj (solo) A Mossolens, fasetz-la-lenga-cabardes.over-blog.com 23 de febrièr Presentacion de libre 19h, Nimes (Caire d’òc), La benda dessenhada «Les ignorants» d’Etienne Davodeau. Gratuit

Goulamas’k 24 de febrièr, 19h, a Puègserguièr (34) Fèsta de la sortida de l’album (maison du peuple) Bal Occitan 20h30, a Montcuc (46) Iniciacion dròlles seguit d’un bal dab los 9 de febrièr Pastourels.

Cafè Ciutadan 18h30 La Garriga (81 - Ostal dels Joves ) Conferéncia « De qué l’occitan pòt menar a la nòstra 14h30 Castras (Ostal de las associacions) societat ? » Ramon Ginolhac : «Les révoltes populaires en COPC – azalais@wanadoo.fr Occitanie» (fr). Dintrada liura e gratuita.

COPC – azalais@wanadoo.fr 11 de febrièr Bal de la Caneta, Bal Occitan 20h30, a Vic sus Cèra (15) 21h, a Cenac, Amb Hervé Brotto & Guillaume Lopez e Radio Amb Les Bouilleurs de son, Contrebande e Tutti feat Barilla Sisters Bassacada. contact@ieo-cantal.com IEO del Vilafrancat : 06.65.39.93.11 Serada contes 28 de febrièr Caf’Causse Assièr Serada contes amb Sèrgi Cinèma Irondèla.

20h30, Carcassona, reissa.jimdo.com/café-associatif-caf-causse/ Film de Yannick Séguier Le Midi viticole, Partida 2.

A l’Ostal del Departament, (sala Gaston Defferre) 14 de febrièr Collaboracion IEO d’Aude – Archius Estrena de la mòstra “Occitan, Occitania” departamentals.

18h, a Carcassona (Archius departamentals) Lo Diari – 31

HAUTEGARONNE HAUTE ÉMOTION

RCS Toulouse B 387 987 811 - Crédits photos : GettyImages

LUCHON-SUPERBAGNÈRES / PEYRAGUDES / LE MOURTIS / BOURG D’OUEIL

#tourismeHG hautegaronnetourisme.com