L
o diari
N°31
Mai Junh 2016
5 €
Région Languedoc Roussillon Midi Pyrénées. Avril 2016
L a cul tura, en occitan
total festum 2016
Reportage : Barcelona occitana pagina 13
3 questions a : La Nòvia
La Région vous invite à découvrir durant les mois de mai et juin, cette grande fête des cultures occitanes et catalanes à travers concerts, « balètis », « fuòcs de la Sant Joan », arts de la rue et autres banquets. Manifestations gratuites.
pagina 20
Retrouvez le programme complet sur regionlrmp.fr
« À la Une » Lo Dorsier : Total Festum go west ! pagina 10
Lo Diari, La cultura, en occitan – Revista bimestriala de l’IEO Miègjorn-Pireneas Disponible au numéro et par abonnement ISSN : 2427 - 5735 – CPPAP :0117 G 92946
Edito
Un Total Festum XXL ! Eth Total Festum de 2016 que serà excepcionau. En efèit, que serà eth permèr hestau espandit sus l’ensemble de la Region navèra Languedòc-Rosselhon-Meidia-Pireneas. En sostier aqueth hestau regionau e en organizar ua comunicacion regionau, la Region navèra que da visibilitat a la nosta lenga e a las manifestacions culturaus ena lenga. La lenga qu’ei assumida, vegedera e que participa de la coesion de la Region. Atau, de la fin de mai entiò eths permèrs dias de julhet, que poderatz assistir a espectacles en occitan (o en catalan) dens cada departament de la Region.
stum 2016
uvrir durant les mois de mai et juin, es occitanes et catalanes à travers concerts, t Joan », arts de la rue et autres banquets.
Eth gran public qu’aurà l’ocasion de descobrir gratuïtament eths qui hèn la nosta actualitat, artistas de qualitat aus repertòris diferents : de Papà Gahús au Còr de la plana e d’Alide Sans a Sem de Caòrs. Daus vilatjòts com Preishac d’Ador o La Vercantièra entiò las aglomeracions de Tolosa e Montpelhièr, eth Total Festum que serà pertot. Un mes de hèsta en occitan, a l’escala de la Region. Un mes d’operacion de comunicacion, de marketing territoriau qui hèn véger l’occitan coma un ben comun, plasent e viu.
mme complet
Alavetz, profitatz-ne, anatz-i a on que siatz ! Sebastien Pugin
Lo Diari et lodiari.com sont des publications de l’IEO Midi-Pyrénées, association sise 11 rue Malcousinat, 31000 Toulouse. ISSN : 2427–5735 CPPAP : 0117 G 92946
Directeur de la publication : Pierre Loubère Rédacteur en chef : Sébastien Pugin Rédacteur & Maquettiste : Aldric Hagège Rédacteur : Pierre Molin
Impression & Routage : P.R.D., Millau Photos de couverture : La Nòvia © Bariol Ortega Remerciements à nos partenaires, relecteurs, contributeurs et collaborateurs.
Novèlas - p.5 Edicions - p.6 Tresaurs en lum Lo borbolh creatiu - p.8 Lo Dorsier Total Festum go west ! - p.10 Reportage De l’occitan a Barcelona - p.13 Carta blanca (version paganta) Lo Scopitòne - p.17 Las Bèlas Letras - p.18 « Midi espòrt »- p.19 3 questions a Nòvia - p.20 Films « Víver uei », F. Bernissan - p.22 « Paisans » P. & A. Andrieu - p.23 A la facultat La lenga partejada - p24 TV - p.25 Lenga - p.26 Agenda - p.27 Photo : Aldric Hagège
www.lodiari.com/le-magazine noscontactar@lodiari.com
L
IEO MP – Lo Diari 11 rue Malcousinat 31000 Toulouse
ABONA TZ-VO
o diari
SÂ !
Le bimestrial d'actualitat tot en occitan legit de pertot !
Novèlas Le mot de Convergéncia Occitana Convivéncia, per Alem Surre-Garcia Del latin cum vivere : viure amassa, coexistir. L’istorian espanhòl Americo Castro lancèt la paraula e lo concèpte de convivencia en 1954 per definir lo periòde del Califat de Còrdoa ont coexistèron amassa, mai o mens armoniosament (mas aquò èra novèl d’aquel temps), tres concepcions religiosas (islam, judaisme e cristianisme) e maites pòbles (arabis, berbèrs, ispanics, visigòts, mossarabis e autres). Un còp tombat lo Califat, aquela fòrma del viure amassa foguèt represa per los reaiumes andalosians e notadament per aquel de Saragossa. Los primièrs reiaumes crestians, Castilha e sobretot la Corona d’Aragon-Catalonha, contunhèron de la practicar. Tre 1965, l’escrivan occitan Carles Camprós, dins son libre Le Joy d’Amor des Troubadours consacra un bèl capítol a la convivéncia. En s’apiejar sus las valors occitanas medievalas coma Paratge, Cortezia, Prètz, Gai Saber, espandís lo concèpte a la civilizacion dels Trobadors talament ligada als reiaumes sud-pirenencs. En 1973, dins son Histoire de la civilisation occitane, André Dupuy torna prene lo concepte. Caldrà çaquelà esperar la fin de las annadas 90 per vèser lo mitan associatiu occitan se l’apoderar : – 1997 : creacion del festenal Convivéncia a Tolosa, vengut a l’ora d’ara un festenal interregional e mai euroregional. – 2002 : lo festenal Estivada de Rodés plaça la musica e la dança sota la marca de la convivéncia. Un autre Festenal occitan Convivència es a se crear a Arle. Concors foto A l’escasença del Festenal Occitan que se debanarà sus la comuna de Pàmias los 18, 19 e 20 de novembre de 2016, lo Cercle Occitan-IEO de Pàmias en partenariat amb La Lauseta, organiza un concors fotografic ; reservat als fotografes amators ; sul tèma : Ponts e viaductes d’Occitània. Lo règlament e las inscripcions seràn a retirar alprès de l’Espaci Occitan 11 car. Enric Fabre 09100 Pàmias (ostaloc09@club-internet.fr) a comptar del 9 de març de 2016, fins al 31 d’octobre de 2016.
– 2003 : lo cercle tolosenc « Averroes-Maïmonide » afina la definicion de la convivencia amb Monique-Lise Cohen, Bertrand de la Farge e Alem Surre-Garcia. – 2004 : Le dictionnaire de Toulouse consacra un article sul sicut – 2010 : A. Surre Garcia acòrda un capítol a la convivencia dins son libre La théocratie republicana (tòm II) – 2011, annada decisiva : primièr collòqui organizat per lo cercle Raymond Lulle de Tolosa. Novèla definicion del concèpte per A. Surre Garcia que serà oficializada a las Sesilhas de la cultura occitana a la fin de l’annada. – 2012 : una bandairòla redigida a l’iniciativa de Convergéncia Occitana en maitas lengas (occitan, francès, anglès, arab, ebreu e persan) desplega la convivencia, plaça del Capitòli, del temps que se debana l’omenatge a las victimas del chaple de Tolosa-Montalban. Segond collòqui internacional Convivéncia a Tolosa (Cercle Raymond Lulle). Conferéncia a Hammamet (Tunisia) d’A. Surre-Garcia sus Convivéncia dins l’encastre del VI° Congrés mondial de la Mediterranèa (MESCE), amb la darrièra definicion : Convivéncia o lo biais de viure amassa dins lo respièch de l’alteritat (dintre se e fòra de se) en tota egalitat. – 2014 : la Comuna de Tolosa inscriu dins sa politica un Plan Convivéncia » – 2015 : la Fondacion Occitània publica lo libreton « Convivéncia » – 2016 : la Comuna de Tolosa presenta « Los Orients d’Occitània e Convivéncia » als elegits e als responsables administratius. Alem Surre Garcia Prèmi de traduccion La jurada deu Prèmi Pèir de Garròs, compausada de D. Blanc, S. Carles, J. Eygun, J. Ganiayre, R. Pecout e Fl. Vernet, qu’a atribuït lo prumèr Prèmi Pèir de Garròs de traduccion en occitan d’òbras de ficcion en pròsa a la revirada per Felip Biu de « The Whisperer in Darkness » de l’autor american H. P. Lovecraft [dins la revista Weird Tales, agost 1931, ndr.]. Com èra previst, la revirada premiada que serà publicada per las edicions Letras d’Òc en 2016. Que mercejam tanben tots los autes participants.
Pr’amor de l’escaduda de la prumèra edicion, ua navèra edicion deu Prèmi Pèir de Garròs qu’èi estada aprovada per la jurada. Letras d’òc Règlament complet disponible tanben sus lodiari.com La participacion al concors es a gràtis.
N°31 – Mai Junh
5
Edicions Mond de Sent Martin
Domina
« Dins aqueste libròt, l’autor ensaja de far reviure, pel biais de cortas anecdòtas, una societat vilatgesa ja gaireben despareguda. Los locutors vertadièrs se son amudits mas, gràcias a una pluma plan agusada, Rodgièr Lassaca nos ne fa ausir lo tanare. Es una vertadièra escomesa perque d’ordinari las gents de pluma esitan a getar sul papièr aquela mena de sovenirs. Un blocatge mental los empacha d’o far. I a la crenta de se situar en defòra de la literatura, la de parlar d’un pòble reduch al silenci, la de se daissar anar dins las aigas clapetas de la morala borgese. (...) » (extrèit de la prefaci de Cristian Rapin).
« Estranha creatura, aquela Civadòna [...] La Civadòna èra una Mandra ; solament, aquel escais nom atavic, que teniá de la siá maire, voliá dire dins lo país a l’encòp guèine feme e puta. » Atal comença, al segond capítol, lo retrach de Domnina, l’eroïna eponima de Pau Arena, dins un roman en francés publicat en 1894, revirat en lengadocian per Miquèl Gonin e Loís Gaubèrt. Mas alara, cossí l’autor n’arriba a portar « aquela eroïna païsana comparabla a las pus grandas eroïnas » al nivèl d’una Antigòna o d’una Fèdra provençala ? L’amorpassion, lo sens de l’onor son universals e transmudan aquela istòria en una mena de tragèdia grèga. E çaquelà, tre lo primièr capítol, sentissèm qu’aquela Provença tradicionala e un bocin aracaïca qu’anam landrejar camin fasent, serà l’encastre d’una aventura de l’eissida fatala. Ne direm pas mai, mas aconvidam lo lector a se congostar d’una istòria esmoguenta, narrada aicí dins un lengadocian blos ; biais urós de tornar a la lenga nòstra un tèxt que parla de Provença en francés ; atal coma d’autres passaires de la lenga, Cantalausa, Andrieu Lagarda, nos an permés de legir en lenga nòstra las Letras de mon molin de l’Anfós Daudet, contemporanèu e amic del Pau Arena.
Mond de Sent Martin, Gens de Saint-Martin, Roger Lassaque, IEO Òlt Edicions, 248p., bilingüe illustrat, 9,90 € De sortir.
En tot caminar capvath l’òbra de Francis Jammes d’Elisa Harrer Obratge bilingüe occitan / francés Francis Jammes (1868-1938) que’s passè tota la vita dens lo Sud-Oèst : de la soa Bigòrra nadau au Bascoat en passant per Bearn, qui estó la soa tèrra d’eleccion. E qu’ei a ua passejadòta capvath la soa òbra, pregondament enradigada dens lo parçan on vivó, que convidam ací lo legedor. Los poèmas e tèxtes en pròsa causits que son tots assortits de comentaris entà’n facilitar la lectura. E lo libe estant bilingüe, cadun que poderà caminar au son grat, en lenga gascona o en francés. En tot caminar, Elisa Harrer, 14 x 22 cm – 112 paginas Per Noste, 2016.
6
Domnina, de Pau Arena. Traduccion en occitan lengadocian per Miquèl Gonin e Loís Gaubèrt. I.E.O. de Tarn (Collec. « Lo Banquet » n°18), 2016, 128 paginas, 12 €
Contes deus Monts e de las arribèras Contes deus Monts e de las arribèras : 15 navèths documents audio Per Noste que hica a disposicion de tots 15 deus Contes deus monts e de las arribèras a la seccion deus documents audio suu son site Internet (www.pernoste.com) Que son lejuts per Robèrt Darrigrand, Joan Loís Lavit, Gilbert Nariòo e Teresa Pambrun. Qu’ei un extrèit deu libe Conte deus monts e de las arribèras, un obratge de referéncia de Jacme Boisgontier e Robèrt Darrigrand editat per Per Noste.
N°31 – Mai Junh
Qui a pilhat las lordèras ? Àlbum entaus mainats, a comptar de 3 ans. Mentre que se’n va cada matin tau tribalh, Jòrdi lo pirata que descobreish un desarrolh tarrible per las arruas : los sacs de lordèras que son en desestruç au sòu, las pèths de bananas que son arronçadas per las frinèstas… E dab rason ? ! Las caishas de las lordèras qu’an desapareishut e los amassadèishas qu’an desatelat. Jòrdi, un ciutadan exemplar, que pren la direccion de las operacions. Qu’organiza au vilatge la tria e lo reciclatge de totas las dèishas, puish que s’i hè tà arretrobar… lo copable ! Qui a pilhat las lordèras ? Luan Alban & Grégoire Mabire, 23,5 x 25,5 cm – 42 paginas Per Noste, 2016 15 €
La Bíblia – Vol. II Après lo primièr volume –l’Ancian Testament– paregut en 2013, es ara lo Novèl Testament que publican las edicions Letras d’Òc. Aital, lo trabalh immense e ausard de Joan Roqueta- Larzac, la traduccion de la Bíblia en lenga occitana a partir de las lengas ancianas (ebrèu e grèc), es complit. Pel primièr còp dins son istòria, una traduccion completa de la Bíblia en occitan es publicada. Prefaci e Presentacion de Mnhr G. Pontier, archevesque de Marselha, President de la CEF e de E. Cuvillier, Institut Protestant de Teologia de Montpelhièr.
La Bíblia, Novèl Testament, 648 paginas, 16 x 24 cm Traduccion de Joan Roqueta-Larzac Letras d’òc, 2016 Prètz de lançament : 33 €
Lo Diari : abonatz-vos ! Lo Diari pendent 1 an, siá 6 numeròs ; 32 paginas e 4 rubricas exclusivas ; un exemplar adreçat per corrièr en çò vòstre = 24 € (en plaça de 30 €)
Nom – Association – Structure : ��������������������������������������������������������������������������� ��������������������������������������������������������������������������� Prénom : ����������������������������������������������������������
Podètz utilizar aquel bulletin, le copiar sus papièr Adresse : ���������������������������������������������������������� liure o le telecargar sus lodiari.com/le-magazine. Completar lo mai legiblement possible. Tornatz-le,
���������������������������������������������������������������������������
amb le pagament per chèc a l’òrdre de « IEO MP » a : Code Postal : �������������������������������������������������
IEO MP – Lo Diari Abonnements 11 rue Malcousinat 31000 TOULOUSE
Ville : ��������������������������������������������������������������� e-mail : ������������������������������������������������������������� N° de téléphone : ������������������������������������������
Tresaurs en lum amb lo Cirdòc-Mediatèca occitana Lo borbolh creatiu : l’occitanisme dins las annadas 70 Las annadas 70 son uèi consideradas coma lo decenni mai fecond de la creacion occitana del sègle XX. Ricas de lor eiretatge d’una expression literària milenària ininterrompuda de mièlhs en mièlhs compresa e estudiada e fòrtas d’una nòrma d’escritura de mai en mai partejada, veson espelir un vertadièr borbolh creatiu associat a una pensada politica madura e una volontat d’ocupar totas las parts de l’expression culturala, sociala e artistica.
L
a creacion occitana de las annadas 70 es tre sa tota reggae jamaïcan, debuta eiretièra dels primièrs movements « occi- rap, hip-hòp o rotanistas » estructurats mai que mai dins las annadas man negre ameri1930 a l’entorn de las idèas de Prosper Estieu e Anto- can… e l’exploranin Perbosc, a la poncha de la normalizacion grafica e cion de son pròpri del combat per l’ensenhament de l’occitan. Es tanben patrimòni dempuèi pas un azard se espelisson a aquelas doas epòcas un los trobadors fins a nombre de mai en mai grand d’associacions, revistas la creacion contemporanèa ela-meteis- « Òme d’Òc as dreit a la paraula : Paremai reivindicacions politicas occitanas. Mas es plan a la debuta de las annadas 70, quora los sa. Dempuèi aquela la ! », anonim, serigrafia sus papièr, 115 movements intellectuals occitanistas convergisson epòca, la creacion × 76 cm, [1968]. Colleccion CIRDÒC : amb los movements d’idèas e d’accions eissuts de e la pensada occi- Departament Iconotèca, fons d’afichas. mai de 1968 que se dubrís un decenni d’abondància tanas tròban dins ideologica, artistica e culturala occitana que profiè- las tematicas del viure ensemble, de la promocion del cha d’una audiéncia populara massiva ofèrta per los dialòg de las culturas entre Euròpa e Mediterranèa grands movements socials que bolegan al meteis mo- e del desvolopament duradís fàcia a l’omogeneïtat ment una Occitània en plena crisi agricòla e indus- culturala de la mondializacion economica, un motiu triala. E son los movements occitanistas que fargaràn novèl d’universalitat e se constituís coma una solul’eslogan que tota una generacion farà sieu, Volèm cion als problèmas politics, socials e culturals d’una viure al país, sensibilizada qu’èra a las tematicas de Euròpa occidentala en plena crisi d’identitat. l’ecologia, de l’altermondialisme, de la remesa en causa de las ierarquias culturalas tradicionalas e de la de- Per las rubricas « Tresaurs en lum » seguencentralizacion politica. De 1971 a 1981, la lucha dels tas, lo CIRDÒC vos propausa de vos immerpaïsans del Larzac contra l’armada e lo govèrn, que gir dins aquel decenni e descobrir o tornar desrecampa mai d’un centenat de millièrs de personas cobrir las produccions literàrias, musicalas, per las « moissons du Tiers Monde », constituïsson teatralas, graficas… qu’an marcat aquela epòca. una tribuna importanta per las novèlas organizacions Per pacientar, lo borbolh creatiu de las annadas 1970 militantas occitanas e una joina creacion musicala, vos espèra sus Occitanica : www.occitanica.eu/1970 teatrala e literària engatjada dins los combats ideologics e estetics de son temps. Lo periòde vei la naissença d’un teatre so- « Òme d’òc, as dreit a la paraula ! » cial popular occitan amb lo Teatre de la Car- Aquela aficha devenguda celèbra, es nascuda del rescontre dels esrièra, d’una Nòva cançon a l’entorn de l’ostal tudiants dels Beaux-Arts de París e del movement viticòl audenc de disques Ventadorn, o d’una generacion al lendeman de mai de 1968. Primièra aficha occitana concebuda d’escriveires engajats mentre que Robert La- en serigrafia, dubrís una importanta produccion de documents font fa bolegar l’intelliguenzia francesa amb reivindicatius que marquèron l’occitanisme de las annadas 1970. sa Révolucion régionaliste pareguda en cò de Es en 1968, en cò de Claude Rives a Alzona, que foguèt realizada la Gallimard en 1967. primièra d’aquelas afichas apuèi tirada a de centenas d’exemplaris. L’aficha Òme d’Òc, as dreit a la paraula, Parla ! sèrva encara uèi De mai en mai conscienta de sa pròpria istòria una granda renommada. Son messatge, que se retròba dins las mercés als progrèsses de la recèrca, l’expres- cançons de Claude Marti e mai recentament dins las de Philippe sion occitana es dempuèi facha per lo dialòg Vialard, es regularament emplegat per los partits regionalistas e e los vai-e-ven entre las culturas estrangièras : associacions reivindicativas.
8
N°31 – Mai Junh
Région Languedoc Roussillon Midi Pyrénées. Avril 2016
Lo Dorsier
total festum 2016 La Région vous invite à découvrir durant les mois de mai et juin, cette grande fête des cultures occitanes et catalanes à travers concerts, « balètis », « fuòcs de la Sant Joan », arts de la rue et autres banquets. Manifestations gratuites.
Retrouvez le programme complet sur regionlrmp.fr
10
N°31 – Mai Junh
Un Total Festum entà la Grana Region. Dau 21 de mai entiò eth 7 de julhet que’s debanarà la onzau edicion dau Total Festum : eth gran hestau regionau dedicat a portar tà la lutz la catalanitat e l’occitanitat de la nosta Region. Per segur, 2016 que serà un millesime excepcionau. En efèit, enguan, eth hestau que pertocarà l’ensemble de la grana Region : Lengadòc-Rosselhon-Meidia-Pireneas. vas dau riquèr de las lengas e culturas de la region : musica, dança, gastronomia, conferéncias, jòcs tradicionaus, passejadas, huec de Sent-Joan, etc.
D
espuish la sua creacion en 2006 peu Conselh Regionau de Lengadòc-Rosselhon, eth Total Festum n’a pas deishat de desvolopà’s. Uei, qu’arrepresenta un hestau inevitable e un moment hòrt de la politica regionau en matèrias de lengas e culturas regionaus (la Region navèra que i dedica 320 000 €). Gràcias a ua multiplicitat de convencions entre eth Conselh Regionau e eths actors culturaus e associatius de la region, eth Total Festum que promòu las culturas regionaus, en s’emparar a l’encòp sus : ua programacion artistica mes que mes en lenga regionau, la prepausicion d’activitats participativas entà sensibilizar eth gran public, la difusion de las lengas catalanas e occitanas, escambis intergeneracionaus e ua dimension hestiva a l’entorn de la practica daus huecs de Sent Joan dab l’ambicion de partatjar convivialitat e art de víver regionaus. Atau, cada annada au mes de junh, eth gran public qu’a accès gratuïtament a tot un pialòt d’activitats culturaus, hestivas e participativas, arrepresentati-
Un programe ric. Un setantenat d’estructuras associadas (associacions o collectivitats locaus) qu’organizaràn eth Total Festum dens un centenat de comunas sus l’ensemble daus departaments de la Region navèra. La programacion culturau que serà encara un còp marcada pera diversitat daus placards e la volentat de hèr véger ua cultura enrasigada e modèrna ; locau e aubèrta au monde. Las tradicions que seràn doncas presentas dab manifestacions com lo « Bransle du soufflet Capestang », la « devarada de l’eslama dau Canigo » (dab eths mainats de Vilafranca de Conflent), la « Transumància daus motons » d’Aires o l’espectacle istoric dau pont de Montvert. L’aubertura au monde, la modernitat e la creacion que caracterizaràn tanben aquera edicion. Per exemple, eth 21 de mai que’s tieràn duas avant-permèras. A Lugan (81) que s’i debanarà ua serada occitano-tibetana quan a Sant Guilhèm del Desèrt e serà presentat un concèrt de musica medievau en Catalan (La Camera delle Lacrime). Total Festum qu’ei tanben l’ocasion d’assistir a un hèish de concèrts de musica actuau (Alide Sans, Papà Gahús, La Talvera, Du Bartas, etc. cf. agenda). Totun, l’edicion de 2016 que’s singularizà de las anterioras permor de duas rasons, l’aubertura dau Total Festum a l’ oèst e l’organizacion a Castèl Nau d’Arri deu fòrum Euro-Regionau « Patrimòni e Creacion ».
N°31 – Mai Junh
11
Un fòrum « Patrimòni e creacion » de tres dias. Eth fòrum Euro-Regionau que’s tierà eths 1, 2 e 3 de julhet e qu’arrepresenta l’eveniment màger e la fin d’aquera mesada e meja de hestau regionau. Aqueth punt d’òrgue que serà prepausat pera Region e eth CIRDÒC. Pendent 3 dias d’encontres professionaus, eth fòrum que permeterà a cada un de profitar de l’eretatge patrimoniau qu’arrepresenta las lengas catalanas e occitanas e las luas culturas. Aquera manifestacion que començarà eth permèr de julhet au matin dab la permèra grana Amassada de la Region navèra puish au vrèspe dab l’aviada vertadèra dau Forum Eurò-Regionau. Eth fòrum que s’articularà a l’entorn de grans eishs tematics qui exploran largament l’ensemble deu camp culturau occitanò-catalan (patrimòni culturau immateriau, musicas actuaus, teatre, numeric, creacion audiovisuau, literatura...). Aqueths eishs tematics que seràn declinats en cicles de conferéncias, taulas rondas e talhèrs, animats per professionaus de cada sector. Aquera fin de setmana que s’acabarà eth dimenge en portar tà la lutz eth patrimòni immateriau lengadocian dab un gran desfilat d’animaus totemics e gigants au son de la musica de las bandas e daus instruments tradicionaus. Atau, com despuish 9 ans, eth hestau d’espòrts tradicionaus qui concludirà eth Total Festum. Lavetz, que i poderatz assistir a un sarròt de demonstracions, a plan d’iniciacions e a quauques torneis d’espòrts tradicionaus regionaus (ajustas, tamborin, quilhas de ueit, ramas tradicionaus, velas latinas, luta e corsa camarguesa, palet gascon,etc.). Deu costat catalan, eths castells e las sardanas que seràn a l’aunor.
12
Una programacion pluridisciplinària hèita de representacions teatraus, projeccions, arts populars, amb ua atencion particulara portada au public joen, que ritmarà eths moments hòrts de l’eveniment. Eth fòrum Eurò-Regionau que serà tanben l’ocasion de profitar de un brave escantilh de musica actuau occitana. Aquera fin de setmana, sus eth gran empont au centre de Castèl Nau d’Arri –e doncas de la grana Region– que s’i succediràn concèrts e bals dab artistas occitans e catalans (La Talvera, Du Bartas, Pirate Sound System, Guillaume Lopez, Manu Théron, etc.). Un Total Festum en « Meidia-Pireneas ». La grana nautat d’aquera edicion deu Totau Festum que serà la preséncia, per eth permèr còp, de manifestacions sus eth territòri de l’anciana Region Meidia-Pireneas. Entà ua permèra, eth Total Festum que s’i escai entà estar present drin de pertot. De l’extremitat occidentau de la Bigòrra entiò l’èst de Tarn e de las Pireneas ariegesas entiò eth nòrd deu Carcin, 16 manifestacions que seràn organizadas. Autanlèu, la permèra annada, eth hestau regionau que s’i espandirà per plan de comunas : Agen d’Avairon, Albi, Carbona, Castras, La Vercantièra (46), Lugan, Montalban, Preishac d’Ador (32), Tolosa, etc. (cf. Agenda). Seradas de musicas actuaus, cantas polifonicas, bals tradicionaus, talhèrs de cantas e granas hèstas de la Sent Joan ; a l’Oèst tanben que n’i aurà entà tots eths gosts ! Sebastian Pugin Programa complèt disponible a partir del 10 de mai, sus www.regionlrmp.fr Fotòs Total Festum 2014, amb l’aimabla autorisacion del Cirdòc.
N°31 – Mai Junh
Reportatge
De l’occitan a Barcelona Uèi, avèm decidit non pas d’aver rason, coma o diriá sabètz qui, mas puslèu d’anar nos passejar dins las carrièras de Barcelona. Vesètz pas tròp lo ligam amb l’occitan ? Esperatz que vos conte. – Pierre Molin
D
’en primièr perqué ongan fa dètz ans que l’occitan –amb sa varietat dialectala aranesa– gaudís d’un estatut oficial dins l’ensemble del territòri catalan. Segondament perque sabèm qu’aquelas doas lengas son bravament pròchas – encara que me pensi que los catalans comprenon mai aisidament nòstre occitan que non pas nosautres lor catalan mas bon, aquò es una autra istòria. Tresenament perque, aquò tomba plan, ja la prima es arribada e lo solelh comença de caufar la sabla de la plaja de la Barceloneta e l’asfalt de la garlanda de plaças de la vila. Malurosament per ieu, n’i anirem pas a la plaja de la Barceloneta : es que se parla pas tant occitan ailà e encara mens catalan, un pauc anglés mas sustot francés… D’alhors, me maini d’una causa : totes los franceses que tròbi sus mon camin an la meteissa causa a la boca : « Mais pourquoi y’a tant de français ici ? ». A aquela question primordiala per aquel que desira passar un momenton de vacanças despaïsant, podèm benlèu trobar un semblant de responsa. Benlèu serián en fait d’occitans que se coneisson pas (Occit-aaaans sens o saber ! auriá dit un autre), d’occitans qu’aurián oblidat los aujolencs ligams qu’afrairan Occitània e Catalonha. Bon, d’acòrdi, dins la marcha tarribla de l’istòria, una de las doas a un pauc mai capitat que l’autra a far reténer son nom (se solament Tolosa aviá una equipa de fotbòl melhora…), mas aquò tanben es una autra istòria. En efèit, a escotar los accents de mos cars amics franceses profitant del solelh de la polida Barcelona, me disi qu’i a quand mèma una causa a veire amb lo sud (de la França è). Alavetz, una question me tarauda : es vertat, i a un fum de franceses aquí e a mai, amb un accent del sud (de la França è) mas, de qué fan a part beure mitjanes
d’Estrella e manjar patates braves a paladas ? Benlèu –disi plan benlèu– son aquí –sens o saber– per celebrar e tancar una bocla centenària d’amistat occitanocatalana : coneissètz totes l’istòria del Pèire II d’Aragon qu’ensagèt de nos ajudar en 1213 –pauret i daissèt la pèl– sabètz tanben, segur, que la Copa Santa es plan mai qu’un cant qu’aluca los uèlhs dels partisans del Velodròm. Sabètz benlèu un pauc mens que foguèt fondat en 1393 lo prèmi dels Jocs Florals a Barcelona sul modèl de los que se debanan a Tolosa dempuèi 1323 o encara que lo poèta catalan Arribau, amb son Oda a la Pàtria –poema considerat coma punt de despart de la Renaixença catalana– escriu en 1832 : « En llemosí al Senyor pregava cada dia / E càntics llemosins somiava cada nit ». E, qu’es lo llemosin sinon l’apellacion que donavan a aquesta epòca a la lenga parlada dins lo grand espaci lingüistic occitanocatalan ? O benlèu m’engani, ja o sabètz tot aquò ? Zo, n’i a pro amb l’istòria, çò que vos prepausi es d’anar nos passejar un pauc ensem a la recèrca de çò qu’i a d’occitan al jorn de uèi a Barcelona. Anem ? Gràcia, l’illòta occitana D’en primièr, anam cap a Gràcia –sabètz, lo barri que se rescond entre las bravas carrièras de l’Eixample e lo Park Güell– charrar amb la Núria Ontiveros Briansó e la Laia Fàbregas Castells, respectivament presidenta e emplegada del CAOC, lo Cercle d’Agermanament Occitano-Català. Nos trobam dins un cafè del Carrer Gran de Gràcia a l’entorn d’un talhat – lo pichon cafè amb lleit que beves après d’aver manjat.
N°31 – Mai Junh
13
Lo CAOC (A1) En 1976 Josep Maria Batista i Roca tòrna a Catalonha après un exili de mai de trenta ans en Anglatèrra per fugir lo regim franquista. Èra etnològ, istorian e prigondament engatjat dins lo nacionalisme catalan tot lo long de sa vida. En plena transicion democratica, participa a la creacion del CAOC que ne foguèt lo primièr president. Per la presidenta actuala aquel òme foguèt un personatge important a aquela epòca : « D’annadas abans, i aviá agut l’Oficina de Relacions Meridionals mas quand lo CAOC se fondèt, en 1977, i aviá pas res. E Batista i Roca cresiá qu’èra un bon afar que lo monde d’aquí, coneguèsse l’existéncia dels païses occitans e de la lenga occitana. Coma i a una istòria e una cultura comuna, cresiá que nos podriam conéisser melhor, nosautres catalans, en coneissent l’Occitània. ». L’objectiu primièr del CAOC es donc de faire la promocion de l’occitan al près de la populacion catalana a fin que s’apròprie aquela istòria comuna. Per aquò far, la còla actuala organiza corses d’occitan, conferéncias, lecturas, talhièrs, projeccions de filmes (notadament dins l’encastre de la Mòstra de Cinèma Occitan organizada cada an per la Direcció General de Politica Lingüística). Amai, an fòrça relacions amb associacions occitanistas de l’autre costat dels Pirenèus e fan tanben la promocion del catalan notadament pendent l’Escòla Occitana d’Estiu a Vilanòva d’Òlt e l’Universitat Occitana d’Estiu de Nimes. Tanben, aculhisson grops d’occitans a Barcelona perque, ditz la Laia « Volèm afortir los ligams qu’existisson entre Occitània e Catalonha ». Es perqué, aquel mes de mai aculhirem per exemple un grop d’una cinquantena de personas de l’associacion MARPÒC qu’organiza l’Universitat Occitana de Nimes. 1 Las letras entre parentèsis se rapòrtan a la carta de la passejada p.30.
14
Un autre objectiu es la preséncia efectiva de l’occitan dins las administracions que lor sembla important « qu’una persona pòsca anar a l’administracion en parlant en occitan o demandar causas escritas en occitan e aver la responsa en occitan tanben ». Perque son « oficialitat es una causa un pauc simbolica. Bon, i a causas reviradas, i a qualques musèus qu’an lors informacions en occitan tanben, mas qualques musèus, pas gaire. Qualques sites internet son tanben revirats simbolicament, mas cresi qu’es pas gaire : cal èsser atentiu per trapar çò qu’i a d’occitan ». Doncas, quitament se la Generalitat a pas l’intencion –pel moment– de festejar los dètz ans de l’oficialitat de l’occitan en Catalonha, lo CAOC, el, a decidit de far d’aquela annada una annada importanta per l’occitan a Barcelona amb d’inicitivas nombrosas per celebrar aqueste anniversari tant important per Catalonha coma per Occitània. Alara, perqué venir pas a Barcelona festejar aquò amb las gents del CAOC ? Lo CAT (B) Lo CAT (Centre Artesà Tradicionàrius), que se tròba a qualques carrièras del CAOC, es la referéncia en Catalonha en matèria de dança, cants e musica tradicionala catalana. Mas, l’occitan tròba tanben sa plaça aquí amb talhièrs de cants occitan regulars. Organizan tanben cada annada lo Festival Folk Internacional que dura dos meses e que met grops d’Occitània a l’onor. Per exemple aquesta annada son La Talvera, La Mata de Jonc e Vox Bigerri que representèron Occitània pendent lo festenal. Tanben, foguèt estonat en arribant dins lo hall del CAT de tombar sus una exposicion –El teatre del cos– sus la dança a la Corona d’Aragon dins la quala, l’influéncia dels trobadors occitans es abordada. L’exposicion es en partida produita pel Museu
N°31 – Mai Junh
Barcelona panorama © Jussi Pölkki
Etnològic de Barcelona e realizada per còlas de cercaires de diferents laboratòris universitaris. Bon, ara podèm far una pauseta. E, bon, la melhora plaça per prener lo solelh tranquilament a Gràcia un divendres de prima es la Plaça del sol, que, coma son nom l’indica es totjorn banhada de solelh. E per se repausar, tot en demorant un pauquet actiu intellectualament, lo melhor es de passar a la Tulibrería (sus la plaça) ont podretz trapar un libre de Pere Calders, Salvador Estiu, Josep Pla o encara Quim Monzó per fin de legir qualques bonas novèlas en catalan (podretz utilizar lo traductor en linha catalan-occitan fargat per la Generalitat se vos fa besonh !). E aquò vos costarà pas gaire de sòus que totes los libres son a prètz liure. Alara, esitatz encara ? Tancatz-vos sus la plaça, obrissètz vòstre libre e daissatz-vos portar per l’aire de musica que plana : « Barcelona tiene poder, Barcelona tiene poder, Barcelona tiene poder ! ». Ah Peret… mercé per aquel moment de jòia musicala. Alhors a Barcelona I a d’autres endreits que podètz visitar se vos volètz passejar al rencontre de la Barcelona occitana. E, lo melhor es de poder far un pauc de torisme dins lo meteis temps non ? Alara, dempuèi la Plaça del Sol, prenètz el Carrer Gran de Gràcia e davalatz cap al Passeig de Gràcia tot en ne profitant per gaitar las magnificas faciadas modernistas. Un pauc mai a baix podretz saludar nòstres amics Còrses, que crosaretz la carrièra Còrsega,
puèi podretz escotar sus Sound Cloud –se tenètz lo telefonet adeqüat segur– Grail’Oli cantar una adaptacion musicala del poèma de Leon Còrdas, « Los Taxis de Barcelona » (se desraban la pratica / mas quand n’avètz plan besonh / vos filan jos las nasicas / traucan la Diagonal). Un còp passada la mostruosa Avinguda Diagonal, vos enclinaretz davant la placa del Carrer Provença (C), juste abans d’aver gaitar –rapidament– La Pedrera a man esquèrra. Ara anatz cap a Les Rambles –perque fa totjorn plaser de veire La Rambla quitament se sabèm que…– e vos arrestatz al 99, al Palau de la Virreinna (D) perque i a totjorn d’exposicions fotograficas interessantas e gratuitas e perque tanben es aquí que daissaretz çò qu’avètz escrit en aranès per participar als Jocs Florals de Barcelona que la remesa del prèmi se farà d’alhor al Saló de Cent, plaça Sant Jaume (E), dins un bastiment que foguèt construit en 1369. La remèsa del prèmi se debanarà dins l’encastre del Festival Internacional de Poesia de Barcelona (del 4 al 10 de mai). I seretz ? Contunham en nos perdent dins lo Barri Gotic, al mitan de totas aquelas carrièras que semblan sèrps prèstas a mòrdre. Traparetz el carrer Avinyó (F) –saludam pas mai pro l’engèni dels Provençals– e podretz profitar de l’animacion d’aquela polida carrièra. Cansat ? Demòra encara qualques luòcs a veire : d’en primièr cal passar de l’autre costat de la Rambla, entrar dins lo Raval, barri encara plan popular e animat del centre vila de Barcelona. Aniretz a la Direcció General
N°31 – Mai Junh
15
de Política Lingüística (G) que planifica las politicas lingüisticas al nivèl del catalan mas tanben per l’occitan amb lo Consell de Política Lingüística de l’Occità Aranès que sèi aquí. I traparetz un centre de documentacion amb un fum de libres en occitan e sus l’occitan e brocaduras relativas a l’istòria de l’occitan, de sa literatura ect. E aquò fa plaser ! Enveja d’un pauc de musica ? Alara vos cal crosar la Paral·lel caminar un pauc dins Poble Sec e pujar fins al Museu Etnologic (H) que se tròba a Montjüic. Fins al 15 de julhet organizan un cicle de concèrts de musicas del monde e, s’avètz l’astre de passar per ailà lo 3 de junh podretz gausir d’un concèrt de Carol Duran, violonista que jogarà aires tradicionals d’Occitània e dels Pirenèus. E après perqué pas faire una visita del musèu ? Ligams : http ://caoc.cat/ http ://www.tradicionarius.cat/ http ://www.tuuulibreria.org/ http ://traductor.gencat.cat/index.jsp ?locale=ca https ://soundcloud.com/collectiu_copsec/sets/lo-sondaquela-votz http ://lameva.barcelona.cat/barcelonapoesia/ca/ http ://llengua.gencat.cat/ca/direccio_general_politica_ linguistica http ://ajuntament.barcelona.cat/museuetnologic/ca/ cicle-de-concerts-sherpa-sonor
16
Es incontrarotlable, o pòdi pas arrestar… : Cante una chato de Provènço / Dins lis amour de sa jouvènço ect. E òc, l’avètz devinat, anem cap a l’Avinguda Mistral (I) sonque perque… sabi pas… es que podèm parlar occitan sens parlar de Mistral ? M’imagini plan que començatz d’èsser cansats, però no us preocupeu, arribam a la fin : anam nos reculhir un momenton Carrer dels Jocs Florals (J) en pensant prigondament als 7 trobadors de Tolosa qu’instituiguèron aquel prèmi e, segur, als Felibres o als 7 cercles de l’Infèrn, vòstra causida… Of, avèm plan marchat, vertat ? Aller, anam Plaça Osca, a costat d’aquí e beuretz ben un còp, non ? Cambrer, una canya si us plau ! Fotographias : Maria Perramon Dorsier complet e carta detalhada sus lodiari.com
Vist en librariá, del costat de la Plaça Osca : una traduccion del Libre dels Grands Jorns. « El llibre dels finals, Joan Bodon, Traduït per Joan Lluís Lluís », Club Editor.
N°31 – Mai Junh
Paginas reservadas als abonats ! Lo Diari version Premium :
• 1 an • 6 numeròs • 32 painas e 4 rubricas exclusivas • un exemplar de la revista adreçat per corrièr directament en çò vòstre • 24 € per an
Vous abonner : 1 an 6 numéros 24 € (prix unique) Nom – Association – Structure : �������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ Prénom : ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ Adresse : ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ Code Postal : ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� Ville : ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� Pays (si autre que France) : ������������������������������������������������������������������������������������������������������ Adresse e-mail : ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� Numéro de téléphone : ��������������������������������������������������������������������������������������������������������� L’IEO Midi-Pyrénées – Lo Diari s’engage à ne pas diffuser ces informations. L’abonnement est valable pour six numéros à compter du numéro suivant la réception du paiement. Tout nouvel abonnement reçu immédiatement avant ou après le bouclage du numéro en cours est reporté en conséquence. Abonnements hors France métropolitaine, nous contacter.
Le présent buletin est à renvoyer rempli ou reproduit sur papier libre, le plus lisiblement possible, avec le règlement par chèque à l’ordre de « IEO MP », à l’adresse suivante :
IEO MP – Lo Diari Abonnements 11 rue Malcousinat 31000 TOULOUSE
www.lodiari.com/le-magazine noscontactar@lodiari.com
L
IEO MP – Lo Diari 11 rue Malcousinat 31000 Toulouse
ABONA TZ-VO
o diari
SÂ !
Le bimestrial d'actualitat tot en occitan legit de pertot !
Films Víver uei entre Tromosa e Gavarni : intratz al còr de las Hautas-Pireneas Amb aquel cofret de dos DVD realizat per Oralitat de Gasconha, Fabrice Bernissan nos emmena a la descobèrta d’un patrimòni cultural e lingüistic pirenenc a travèrs quatre films dont un long documentari inedit.
P
er l’enfant de la plana tolosenca que soi aqueles films son coma una immersion etnografica dins las montanhas pirenencas. Lo verd de las montanhas e aquel cèl espés m’an menat dins un monde que m’èra inconegut. Mas, de que vesèm dins aqueles documentaris ? Lo primièr film, Víver uei entre Tromosa e Gavarni presenta una galariá de retraits del mond de Gedra, pichona comuna amagada al còr de la montanha. Aquí aprenèm las istòrias tant vertadièras coma legendàrias que trèvan l’imaginari d’aquelas personas. Entre pastoralisme tradicional e arribada de la modernitat al sègle XX, descobrissèm la vida, de còps regda, que vivon los qu’abitan aqueles païsatges magnifics. Descobrissèm la vida de los qu’an causit de demorar al vilatge per contunhar a faire viure aquela terra qu’aiman tant. Un elevaire de fedas que mena coma pòt la bòria familiala, dos retirats que nos liuran lor ànsia fàcia a la desertificacion del territòri que farà tornar las bèstias salvatjas que los ancians avián fait fugir luènh d’aquí. Ara dison que los voltors atacan las vacas viventas e lo lop, que farà lo lop ara que los camps venon de bòsques e las bòrias d’ostalàs per toristas ? Quand i aviá mai de mond que viviá encara a Gedra, las montanhas èran contrarotladas per las mans dels òmes e de las femnas qu’avián besonh de fusta per se caufar e cosinar, d’espacis liures per las culturas. Tot aquò es acabat ara e la natura sembla tornar prendre lo poder un pauc pertot. Crosèm tanben lo raconte d’aquestes obrièrs espanhòls que reparan la glèisa –quand se passèt aquò ?– e que matan lo boc per manjar puèi que s’estonan de pas mai aver de lait de la cabra. Punicion ? E aqueles fraires, prèsts a tot per i anar pas al servici militar. Vaquí per l’ulhada de las istòrias (legendas ?) del canton que veiretz dins lo film. Mas vesèm tanben los cambiaments economics que l’industrializacion portèt : la construccion de las usinas electricas dins la valada, l’exòdi dels joves e tanben lo torisme que permet als païsans d’aver un pauc mai de revenguts en anant faire la sason a las estacions d’esquí o en aculhissent toristas.
Loron son dins la meteissa dralha que Víver uei entre Tromosa e Gavarni. Broishas que dançan al clar de luna, guèrra de 39-45, exili republican catalan, vilatge misteriosament desaparegut, caça a l’ors : legenda e realitat se mesclan e dreçan un panoramà vivent de la societat gasconha de las Hautas-Pireneas. En fasent parlar dirèctament las personas, dins lor occitan, fàcia a l’objectiu, nos podem far l’aurelha a lor parlar e nos rendre compte qu’aquí la « lenga de l’ostal » es una realitat encara plan viventa. Aqueles testimònis me semblan tanben d’una importància capitala per se far una idèa de la realitat que vivián aquestas gents e de las dinamicas a l’òbra dins la construccion tant imaginària coma practica de la vida d’una societat rurala atrapat tròp vite per las maissas de l’industrializacion e de la « modernizacion ». Mai qu’un testimòni sus aqueles vilatges pirenencs, aqueles films son d’una ajuda preciosa per los que vòlon comprendre, d’un biais mai general, los ressòrts de la fin d’un monde programada, la fin de la ruralitat occitana coma francesa o europèa. Mas d’aquel DVD, lo film lo mai interessant, tròbi, es aquel sus lo « Robin des bois » de Soriac. Aquí, las gents interrogadas, nos contan l’istòria del bandit Pelòt que « raubava los rics per donar als paures ». Aquò se passa a la debuta del sègle XIX, a l’epòca del Napoleon Ièr, mas es incredible de veire coma aqueste raubaire marquèt los esperits dels estajants del canton ; tot lo monde a una version diferenta d’aquela istòria… Mas tot lo monde sap una causa : caliá pas s’aprochar de tròp d’aquel Pelòt que riscariá de t’arribar de misèrias si voliás pas far çò que te disiá. Entre fascinacion e repulsion, las personas que parlan dins aquel documentari nos liuran una istòria rocambolesca ont l’onor e la set de justícia costejan la violéncia del poder e la traïson. En soma, una istòria coma ne se fa pas mai !
Lo segond DVD d’aquel cofret presenta films mai ancians del Fabrice Bernissan. Los dos films Ens e Eths abitants deth
22
N°31 – Mai Junh
P.M. Víver uei entre Tromosa e Gavarnia Gedra, documentaris de F.Bernissan, Oralitat de Gasconha en occitan subtitolat, 1h10 20 €.
Paisans de Roèrgue : critiqua en forma de letra dubèrta. Madama Paulette Andrieu, Sénher André Andrieu, I a, dins la sequéncia d’introduccion de vòstre filme, quicòm coma l’expression d’un dote, quant a quin seriá interessat per Paisans de Roèrgue. Pr’amor que le filme m’a tocat, pr’amor qu’a donat tòrt a totas mas idèas recebudas, ai volgut, modèstament, ensajar de levar aquela pensament. Doas oras e mièja d’imatges 8mm comentadas. Sul campèstre. Dins la annadas seissantas. A l’ora de la còrsa a la nauta definicion de l’imatge, a la nauta fidelitat del son, es un pariatge fòl. Mas, a l’ora de las dilucions internacionalas, dels populismes galaupant e de l’urbanisme òrb, pas segur que siá pas çò mai sensat, al contrari. Paisans de Roèrgue n’es –pensi– pas un documentari e es benlèu sa primièra qualitat. Documentaris e mai qualques òbras de caractèr naturaliste capitan pas de se desfaire de tot l’imaginari ligat a aqueles « campèstres d’autres-còps », de biais que lors produccions abocan siá dins le planh a una idylla perduda, siá dins la condescendéncia coloniala e urbana fàcia al « bon païsans-salvatge ». Fondamentalament intimistas –filmatz la vòstra familha, le vòstre vilatge, le vòstre país– las imatges nos submergisson dins aquela vida rurala, mas pas coma toristas o visitaires d’un musèu : nos invitan, nos convidan, totjorn amb espitalitat. Balhant explicacions nombrosas e finalament pauc de comentaris, donatz a l’espectator –quitament s’es un jove ultra-connecté– quicòm coma la possibilitat de se projectar dins aquel monde, aquela vida que mostratz. Vaquí çò que me semblar far vòstre brilhant biais de mostrar le passat ! Aquò dit, s’i limitar seriá pas far justícia a Paisans de Roèrgue. Un bon filme sul passat, es plan. Un bon filme sul passat que parle al present, es melhor e sembla pro rar per ne dire un pauc mai. Ai recentament agut l’ocasion d’intervenir dins un licèu ostalièr (dins l’encastre de la Setmanas Occitanas) ont ai ensajat d’explicar que l’occitan, o l’occitanitat, son tanben « biaisses de far » (en occitan dins le tèxte) qu’an una istòria, que son encarnats, mantenguts o retrobats. Çò que me parle, coma jove urban e coma felen e rèirefelen de païsans Cruesas ; es tot simplament la realitat concrèta de la vida qu’avètz filmada. Vòstres imatges e vòstras istòrias menan a una afirmacion tota simpla mas tant, tant necessària : aquò nòstre país, aquò nòstra istòria ! Paisans de Roèrgue Paulette e André Andrieu Piget Films, 2016 150 min Occitan, ss-tituls francés, anglés, esperanto 20 €
Aldric Hagège
N°31 – Mai Junh
23
A la Facultat
La lenga partejada : literatura d’intersticis Cossí passèrem d’una primautat del l’occitan a una dominacion sens de gaire paratge del francés ?
Q
ué que siá centrala per la compreneson de la situacion actuala d’una lenga en dangièr o en perilh segon la classificacion de l’Unesco, lo periòde de transicion es sovent reduit grandas etapas, tant utilas per l’analisi coma alunhadas de la realitat totjorn moventa e fugidissa de la matièra ligüistica. La lenga francesa se seriá doncas presentada en primièr als elèits, per rasons de ligam amb le poder central reial, davalant l’escala sociala e geograficament, tre les campèstres, duscas a èstre gaireben terrassada per l’Escòla, qu’impausèt le francés a totis. Se i a efectivament un pauc de vertat dins aquel biais de presentar las causas, sembla tròp partisana e simplista pels cercaires. Encara mai sabent qu’oculta tota la riquesa analitica balhada per la situacion diglossica, tala qu’èra en estat pendan la transicion entre occitan e francés. De fach, La langue partagée es vertadièrament l’expression que conven per descriure la situacion qu’aquel libre collectiu ten a metre en lum : dos univèrs linguistics (e culturals) qu’existisson a l’encòp, se juntan e d ist i ng u isson. Se pòt imaginar per exemple un dròlle de bona familha : sos parents li par-
lan en francés, mas a la noiriça e los domestics li parlan en occitan. Çò meteis : la lenga es pas la mèma per parlar afar amb un notable o per negociar un prètz amb un amic. Aitant contactes, mesas en relacions, dessenhant un monde nuançat. E qué de mai complicat a retrachar que las nuanças ? Es çaquelà l’objectiu que s’es balhat Jean-François Courouau, qu’a dirigit l’obratge. Un objectiu atench pel biais de la literatura, dins un sens plan larg. Se la lenga occitana es tant tocada per le davalament social que se dit sovent, cossí explicar que la periòde de transicion, le sègle XVIII, siá tan ric qu’aquò en òbras teatralas, cantics, nadals, estudis lexicograficas e de pròsa ? Tornant metre en lum un còrpus tan ric coma longtemps desdenhat, La langue partagée prepausa un analisis qu’es pas vertadièrament novèl, mas que brilha per sa precision. D’un imatge fosca, de còps faussa, arribem per aquestes trebalhs a una idèa mai precisa que çò que foguèt las grandas idèas e les comportaments que faguèron la vida dels « gens del sud » al moment ont lor païsatge linguistic era al punt de cambiar definitivament. Un obratge precís, d’un legir exigent, cercant l’exaustiva sens versar dins le catalòg e se consacra a un subjècte ciblat sens far una monografia estricada.
Aldric Hagège
La Langue partagée, Écrits et paroles d’Òc, 1700-1789, Jos la direccion de Jean-François Courouau, Droz, 2016, 560 paginas, 51,70 €
24
N°31 – Mai Junh
TV ÒCtele
Acabar la prima amb los programas d’ÒCtele Vos i sètz benlèu acostumats, cada divendres vòstra cadena de television 100% en occitan, vos prepausa un novèl numèro de son emission literària « Libre ». Aqueles formats cortets dins los quals un lector presenta un obratge de sa causida foguèron filmats a Tolosa, Montalban, Aush, Albi, Besièrs, Montpelhièr, Perigüers e lèu Pau. Del meteis biais, cada dimècres, descobrètz tota la riquesa del patrimòni lengadocian amb un novèl òpus d’e-Anem, lo format cortet del CIRDÒC en « motion design ». De cinèma, de documentaris En abril, poguèretz véser lo film subrebèl de Jean-Paul Rappeneau amb Olivier Martinez e Juliette Binoche « Le hussard sur le toit » doblat per CONTA’M. D’aquesta passa podètz véser o tornar véser los films documentaris « Renat Jurié dins la votz dels sègles » de Marc Oriol produit per MIRA Produccion e coproduit per OC PROD atal coma lo darrièr documentari de Didier Peyrusqué « Aulhèrs deth Caucasa ». Pepin Trespomas Los programas joinessa tenon una plaça de las grandas sus ÒCtele. Los dessenhs animats doblats per CONTA’M son aquí dempuèi la tota debuta. Après « Ma tèrra tant aimada », « Trotet » e « Cornilh e Bernat », la novèla seria d’animacion d’ÒCtele es « Las mila e una proesas de Pepin Trespomas ». Descobrètz una novèla aventura de Pepin lo diluns, cada quinze jorns. Newsletter Per conéisser las novetats d’ÒCtele, los programas, aver d’informacions suls filmatges en cors, trantalhetz pas a vos abonar a la newsletter setmanièra d’ÒCtele, en anant dirèctament sus la pagina d’acuèlh de la cadena. ÒCtele, 1èra tele 100% en occitan. www.octele.com contact@octele.com
Cessenon es La toleréncia dins l’encastre dau projècte academic «Lengatges de Zo Petaçon (finançaire dau projècte). Es doncas evident que tot serà en relacion amb aquestei dos fius. Intervencion de la còla de Tè Vé Òc Dins de classas de cinquena e quatrena es mestièr, primièr, de faire comprene çò qu’es un cort metratge e qualas son lei condicions per capitar de ne bastir un. Ne fau doncas regardar tres e lei comparar per ne veire lo contengut : luòcs, tèma, dialògs, condicions dei presas de vista, cadratges, ecca. Lisa Gròs e Miquèu Gravier an ja recebut la prepausicion de sinòpsi e l’an espepissada de pròche, en càs que i ague de causas pas realizablas e que siágue necessari d’adaptar de detalhs amb leis collegians. En classa doncas, fau ara tornar prene cada punt dau sinòsi e l’adaptar o lo precisar. Fau causir quau farà tal ròtle e de que dirà. Fau bastir lei dialògs e « faire marchar la lenga » e l’imaginacion dins l’encastre dau tèma. I a d’escambis rics entre la còla, que conèis pas encara lei luòcs causits, e lei collegians que lei conèisson ben e se conèisson entr’elei. Lisa es aquí per precisar lo contengut dau scenari, e Miquèu per faire ben prene consciéncia deis imperatius tecnics. Coma son totei dos cadraires e montaires, son ben complementaris. Mesa au punt dau scenari Avant la segonda intervencion, Miquèu e Lisa trabalhan ensems. Lisa a fach un trabalh d’escript lo mai precís possible e amb Miquèu lo tornan espepissar de pròche per que cada luòc, cada accion, cada dialòg, siágue marcat. Au darrièr moment fau pas aver de cercar de detalh ! Aquel trabalh es somès a l’ensenhaire que lo valida e lo presenta a seis escolans. Lei ròtles son doncas atribuits e lei dialògs podràn èstre après, dins lo dialècte de l’endrech. Es aquí interessent de notar que Lisa e Miquèu parlan lo provençau nimesenc e que l’interdialectalitat pausa pas ges de problèma ais enfants.
Lo cort metratge occitan Intervencions seguentas : Rodatge De segur que Tè Vé Òc a fach lo reperatge dei luòcs en collègi Un projècte pedagogic occitan en collègi en 2016 Es a Cessenon e a Sanch Inian (34) que Tè Vé Òc interven en aquesta fin d’annada escolara. Lo prètzfach es de crear dos corts metratges en quatre mièg jornadas. Trabalh en amont amb lo professor Lo professor pren coneissença dau projècte de Té Vé Òc dins lo detalh. Comença d’obrar amb sei collegians sus lo tèma causit, lei luòcs onte l’accion se debanarà, e l’escritura dau scenari comença. De personatges son definits e son ròtle es precisat. Lo fiu conductor per
causits tre lo primièr jorn, après lo cors. De plans fixes fuguèron rodats que serviràn benlèu puèi au montatge. Cada classa vai sus lo luòc de rodatge. Lisa servís d’escript e ajuda doncas a la mesa en plaça deis « actors ». Repeticion de l’accion e dau dilòg e… CLAP. Descuberta deis exigéncias dau rodatge ! Un grop d’enfants es actor e l’autre espectator, mai ajuda tanben (presa de son a la percha, gestion deis accessòris e jòcs de figurants). Es un trabalh ric, intens mai fruchós ! Es ansin que van naisser en junh lei dos corts metratges. Tè Vé Òc ne farà lo montatge. Lei veiretz en linha sus son site, tre acabats ! teveoc.e-monsite.com Bona descuberta !
N°31 – Mai Junh
25
Lenga
La pagina Dins tota lenga de cultura i a una distància entre la lenga parlada espontanèament e « la lenga escricha ». En francés, se ditz familiarament « On était paumés mais on avait pas la trouille » mas s’escriu e se ditz « dans le style soutenu » : « Nous étions perdus mais nous n’avions pas peur ». En occitan, i a tanben las diferéncias de nivèl estilistic mas i cal ajustar los francismes de la lenga parlada que val mai remplaçar pels mots e per las fòrmas de l’occitan « blos e natural » se volèm far de l’occitan non pas una parrabastada de pateses mas una lenga de cultura coma las autras. Dins l’occitan parlat se ditz una paja. En Lomanha, ai agut ausit Las pajas d’un libre ; Èste a la paja (per dire « èsser al corrent de las causas modèrnas »). Totes los que son estats al contacte dels « parlaires naturals » pòdon dire la meteissa causa : la fòrma la pagina es un arcaïsme que s’emplega pas pus, a l’excepcion d’aquelas zònas geograficament marginalas que son la Val d’Aran, la region de Niça e las « valadas » de l’Occitania italiana. Ara, de segur, la paja es tot simplament l’occitanizacion del francés la page. Sabi pas despuèi quora s’emplega aquel francisme. Encara en 1314 s’escriviá « Aquesta present pagina » dins lo tèxte de las costumas de Condòm. (François-Just-Marie Raynouard, Lexique roman, 1842, volume IV, pagina 393) Los qu’an qualques coneissenças de latin sàbon que dins lo mot paginam (a l’acusatiu), ambe una a longa dins la primièra sillaba e una i brèva dins la segonda, l’accent tonic es sus la sillaba pa. Es aquò qu’explica la fòrma catalana la pàgina. E, dins lo francés la page, l’accent es demorat a la meteissa plaça qu’en latin, mentre qu’en occitan, quand disèm la pagina, desplaçam l’accent. Aquò es normal : tot mot latin proparoxiton, de formacion populara (coma lo latin lacrimam, qu’a l’accent sus la sillaba la), ven en occitan paroxiton. Gaireben pertot se ditz la lagrema. Mas, dins l’occitan de Niça, aquel mot a la fòrma la làgrima (A. Viani, Diciounari nissart-francés, 2003, pagina 120), fòrma plan vesina de l’etime latin. La fòrma la *làgrema es fonologicament impossibla dins la màger part dels dialèctes occitans. Lo meteis desplaçament d’accent se fa dins los mots de formacion semi-sabenta o sabenta coma la fisica, la gramatica, la lingüistica, la logica, la metafisica, la musica. Totas aquelas fòrmas paroxitonas son pas de francismes. Se volèm un occitan ambe l’estatut de lenga de cultura, coma las autras lengas d’Euròpa, nos cal aver lo volontarisme de dire la pagina e non pas la paja. Mas, nos cal pas aver la mendre « marrida consciéncia lingüistica » quand emplegam de fòrmas coma la fisica, la gramatica, la musica, la pagina mentre qu’en catalan se ditz la física, la gramàtica, la música, la pàgina. Jacme Taupiac La Piboleta, dimècres 30 de març de 2016.
26
N°31 – Mai Junh
Agenda NB : a l’ora d’acabar la revista, totas las programacions son pas arrestadas, per las informacions que mancan, consultar la documentacion dedicada.
Mai Mai – junh Mòstra
Albi
Centre Occitan Rochegude « Pinturas » de nòstra amiga Claudia Rumeau.
Centre Culturel Occitan de l’albigeois 05 63 46 21 43 centre-occitan-rochegude@orange.fr centre-occitan-rochegude.org 5 de mai Passejada Istorica e Botanica
Bonac (09100)
Plaça Delpech 9h45 Podètz daissar la veitura a l’entrada del vilatge après lo pont a dreita. 10 oras : passejada istorica amb Elena Laffont e Danièl Pédoussat. 12 oras 30 : pica-mica al Vinhièr, sus la riba de l’Arièja (portar cadièras e taulas). 14 oras : passejada botanica dins lo bòsc de Bonac amb Alan Vidal e Loïseta Colosetti. (rendètz-vos davant la glèisa a 13 oras 45) Organizada pel Cercle Occitan de Pàmias 05 61 69 60 96 ostaloc09@club-internet.fr 7 de mai Serada dança
Rampoux
Sala L’ostal Soirée dansante animée par le groupe des BARJACAIRES autour de Rémi Geffroy. Organizat per Los Barjacaires w w w.ieo-olt .org/los-cerclesoccitans-d-olt/cercle-3
Tolosa
12 de mai Conferéncia
Ostal d’Occitània 18h30 Tolosa Passa-pòrts o las migracions Ostal d’Occitània transpirenencas 20h Conferéncia (en francés) del Conférence de l’Alem Surre Christian Koenig : « A la font del Garcia (5/10) catarisme e del cristianisme (3/3) » Les pòrts pirenencs an vist passar de l’Antiquitat fins a uèi un fum Le catarisme en Occitanía. Ambe qualques tròces de musica de populacions migrantas tant del nòrd coma del sud e que totas an anciena. fargat la personalitat occitana. www.ostaldoccitania.net www.ostaldoccitania.net
14 de mai Passejada
21 de mai
Albi
Passejada toponimica Fontlegor a Canabièra
de
Mòstra
Albi
Centre Occitan Rochegude Centre Culturel Occitan de 17h Vernisatge de la mòstra : l’albigeois « Pinturas » de nòstra amiga 05 63 46 21 43 centre-occitan-rochegude@orange.fr Claudia Rumeau. centre-occitan-rochegude.org IEO 82 – Association Antonin Perbòsc 307 avenue de Montech 82000 Montauban ieo82@orange.fr – 05.63.03.48.70
Du 8 avril au 15 mai Vendredi 8 avril – 20h30 2016 Concert Montauban, Salle des Augustins André Minvielle, 10 €
Samedi 9 avril – 14h30 Conférence « La littérature occitane en Tarn et Garonne » Montauban, Salle de l’Ancien Collège Jordi Passerat, Gratuit
Vendredi 15 avril – 21h Bal Vazerac, salle des fêtes Manuel Isopet, 8 €
Dimanche 15 mai – 14h Balade toponymique, Saint Antonin Noble Val, animée par Paul Burgan, Gratuit
15 de mai La Prima d’Òc Passejada toponimica
Saint Antonin Noble Val
Animée par Paul Burgan Gratuit
IEO 82 – Association Antonin Perbosc ieo82@orange.fr 05.63.03.48.70 19 de mai Conferéncia
N°31 – Mai Junh
Centre Culturel Occitan de l’albigeois 05 63 46 21 43 centre-occitan-rochegude@ orange.fr centre-occitan-rochegude.org 21 de mai Estagi de danças
Castras
Centre de Lésers de Lambèrt 14h – 17h Estagi amb Francesa Vieussens, acompanhat en musica ambe Cristian Vieussens, que vos permetrà de descobrir los branles bearneses, al Centre de Lésers de Lambèrt (Camin du Saillenc). Tarifa : 5 € (escolaris, estudiants, caumaires, sòcis IEO) e 8 € pels autres. Centre Occitan del País Castrés 05 63 72 40 61 azalais@wanadoo.fr 26 de mai Concèrt
Tolosa
Ostal d’Occitània 18h30 Concèrt del Trio Martine Joi de Peire, Didier Dulieux, JeanPierre Lafitte, en presencia de la
27
Françoise Dague. Estrena de la mòstra del JP Lafitte : las carbenas totjorn son estadas utilizadas per escriure, per l’arquitectura, per jogar de musica, eca. Aquela mòstra se ten del 23 al 29 de mai www.ostaldoccitania.net
28 de mai Jòcs tradicionals occitans
Senta Gabèla.
Los talhièrs presentaràn lors activitats tot lo long del jorn e los pichons de la Calandreta cantaran amb los « aprenens » del fogal ! E per mostrar, se caliá,que las tradicions occitanas son pas causas d’ancians, un torneg de « quilhas al malhèt » serà organizat de contunh tot lo jorn, las inscripcions per lo torneg se faràn lo matin (equipas de tres, 3 € per jogaire) Los jogaires de la « Fédération Française de Jeu de Balle au Tambourin » vendràn d’Erault per nos donar a veire aquel jòc tradicional del Lengadòc. Mai :taulèrs, brasucada, bàleti... Organizat per La Gabèla. 28 de mai Taulièr dels libres
Braçac
Pargue de La Marquise 9h – 17h Taulièr de libres pel Salon del Libre e de la Golardisa. Centre Occitan del País Castrés 05 63 72 40 61 azalais@wanadoo.fr 28 de mai
Entrada : 10 €
Entresenhas : 05 61 04 48 09 claudine.rivere-souilla@orange.fr
28
Brassac
Espaliu
Sala de las Fèstas 20h30 « La gata de la barona » pels Galejaires. Jos-titolada en francés.
Centre Culturel Occitan de l’Albigeois 05 63 46 21 43 centre-occitan-rochegude@orange.fr centre-occitan-rochegude.org
Nèit Pastel
29 de mai Passejada
Sortida a Espaliu e dins lo nòrd de Roèrgue.
Junh
Organizat pel Cercle Occitan de Foish 05 61 65 22 48 cercleoc.dany@orange.fr 4 de junh
Albi
Participacion a la Nèit Pastel - (avant la tombée de la nuit) : Cambriolage chez Mr de Rochegude (35mn environ) : 2 de junh narration accompagnée d’une Cafè-Cantaires mise en scène durant laquelle Tolosa l’amiral est menacé de mort s’il ne Ostal d’Occitània donne pas sa cassette aux bandits. 18h30 Xavier Vidal, l’AMTET e La - (après la projection du film sur Topina prepausan un Cafè- Rochegude) : Rochegude et les Cantaires ont cadun pòt cantar, troubadours e d’instrumentistas acompanhan - Ouverture des locaux du COR le grop. Aquí un biais per aprene avec une exposition de peintures la lenga, pels cantaires confirmats de Claude Rumeau tant coma per aquelis que jamai Centre Culturel Occitan de n’an pas cantat. l’albigeois www.ostaldoccitania.net www.latopina.com
2 de junh Torneg de Tambornet de las Calandretas.
Organizat per la Ligue Languedoc Roussillon de Tambourin e lo CIRDÒC. Del 3 al 5 de junh Total Festum Violonadas de Sauves
Sauves (30)
Participacion dels musicians de La Granja al las Violonadas de Sent Guironç Sauves (Gard, 30). Sala Max Linder Al programa : 16h30 Espectacle « Catinou se déchaîne » Estatgis de violon e cants interpretat per un comedian (repertòri de la ribièra d’Òlt) de la Tropa Lous Coumedians Bal amb los Cosins del Carcin e La Granja. Minjocebols. Organizat pel Cercle Occitan deth www.associationlagranja.com Coserans Teatre
3 de junh Teatre
N°31 – Mai Junh
05 63 46 21 43 centre-occitan-rochegude@orange.fr centre-occitan-rochegude.org 8 de junh Rescontre inter talhièrs danças tradicionalas
de
La Garriga
Participacion dels talhièrs a La Garriga : Aguts, Cap-del-Pontde-Larn, Castras, Graulhet, La Garriga, Los Salvatges, Navés, Vièlhmur, e Vivièrs-de-lasMontanhas. Reservat solament als dançaires d’aquestes talhièrs. Centre Occitan del País Castrés 05 63 72 40 61 azalais@wanadoo.fr 9 de junh Conferéncia
Tolosa
Ostal d’Occitània
18h30 La Catalonha (del sud) : situacion e perspectivas Conferéncia del Michel Martinez Maître de Conférences à l’Université Toulouse 1 Capitole e del Fabrice Corrons Maître de Conférences Catalan / Espagnol à l’Université Toulouse Jean Jaurès (UT2J) www.ostaldoccitania.net 10 de junh Jòc
Albi
Pargue Rochegude Jòc de l’auca dins lo Pargue Rochegude.
Centre Culturel Occitan de l’albigeois 05 63 46 21 43 centre-occitan-rochegude@orange.fr centre-occitan-rochegude.org
10 de junh Total Festum Projeccion-desbat
Lascasèras (65)
La palombe Gourmande Projeccion deu filme deth Ostau Comengés « Eth vin de casa », dab la presénça deu realisator Renaud Lassalle. Projeccion seguida d’un desbat a l’entorn de l’avénguer de las vits en Gasconha, dab productors
Collectiu Arsèc 06 66 35 82 57 11 de junh Total Festum Neit de la Sent-Joan
Hagedèth (65) Plaça deu vilatge 18 òras : aperitiu deus productors animat per Las hilhas de Bigòrra ; 20 òras : copa-crosta locavòre ; 21 òras : concèrt dab Alidé Sans, Un Bruit KiKour, Papà Gahus e Las hilhas de Bigòrra ; 00 òras : huèc de la Sent Joan Collectiu Arsèc 06 66 35 82 57
14 de Junh
18 de junh Bal Acostic de La Nòvia
Passejada
Blanlhac (43)
17 de junh Total Festum Cants
Organizat par La Nòvia Amb le Conseil Général de la Haute Loire e La grange des Vachers. novia43@gmail.com
Sortida en Naut-Roèrgue Grange des Vachers Passejada en Naut-Roèrgue e 16h30 : Bal pels enfants (en visita de l’Ostal de la crabeta de partenariat amb La Calandreta Vines velava) Organizacion Cercle Occitan del Animat per Jacques Puech & Basile Brémaud Naut-Roèrgue Dintrada liura 17h00 : Concèrt 16 de junh La Baracande Conferéncia Entrée libre Tolosa 19h00 : Repais sus reservacion Ostal d’Occitània (produits locals e bio) 18h30 Les gòts, una migracion artistica 7 € adultes / 4 € enfants Conférence de l’Alem Surre 21h00 : Bal Acoustique Marthe Touret : violon Garcia (6/10) Venguts d’Escandinavia, passats Nicolas Roche : Banjo, mandoline, per la Mar Negra, per Bisància e per mandole, karthal... Roma, les Visigòts nos transmetèron Clément Gauthier : chabrette, d’elements civilizaires a l’encòp chant, tambourin à cordes. Yann Gourdon : vielle à roue nordencs e orientals. 8 € / 6 € tarif redusit www.ostaldoccitania.net
Vernhòla
Castèl de Fiches 20h « Cantaires d’en çò nòstre » amb Revelhet, Fontanet, La Bethmalaise e Lo Còr de Cantarata. Organizat per l’IEO-Arièja Entresenhas : 05 61 69 60 96 ieo09@ieo-oc.org
N°31 – Mai Junh
20 de junh Fèsta de la musica
Rampoux
Sala L’ostal Fèsta de la musica amb grops de musica occitans Organizat per Los Barjacaires w w w.ieo-olt .org/los-cerclesoccitans-d-olt/cercle-3
29
variable a l’entorn de las sonalhas tradicionaus de las montanhas Pireneas, de l’univèrs daus pastors, de las votz occitanas e daus instruments electroacostics. Que 23 de junh s’ageish de un espectacle popular, Cafè-Cantaires concebut com ua pastorau Tolosa contemporanèa dens lo quin las Ostal d’Occitània memòrias de la transumància e 18h Xavier Vidal, l’AMTET e La daus pastors e son contadas en Topina prepausan un Cafè- occitan dab sonoritats urbanas e Cantaires ont cadun pòt cantar, actuaus. e d’instrumentistas acompanhan Entrada liura. le grop. Aquí un biais per aprene Organizat pel CCOR. la lenga, pels cantaires confirmats tant coma per aquelis que jamai 25 de junh n’an pas cantat. Janada albigesa Del 20 al 24 de junh Masterclass Zuchetto CIRDÒC
www.ostaldoccitania.net www.latopina.com 24 de junh Total Festum.
Montpelhièr.
Estand Joinesa del CIRDÒC. 24 de junh Total Festum Musica
Agenh (12)
20h30 : Espectacle « Cants pels enfants » interpretat per Arnaud Cance (cantaire compositor), Paulin Courtial (professor de guitarra) e Jean Louis Courtial (cantaire compositor). Aqueths tres artistas, plan coneishuts en Avairon, qu’interpreten d’un biaish ludic compausicions (paraulas, musicas e adobaments) sus tematicas presadas daus dròlles. Que canten simplament entau plaser de tots. Que s’acompanhan de mes de un instrument : clavier, acordeon, guitarras, percussions... 22h00 : Espectacle tots publics : « Sonalhas » interpretat per Erik Baron, Joan-Luc Madier, e JeanMarie Nadaud. Erik Baron (compositeur– musiques electronicas), Joan-Luc Madier (cantaire occitan), e JeanMarie Nadaud (percussionista), que prepausan un projècte navèth de creacion a geometria
30
Albi
17h A partir de 17h, un grop de jogaires de violon tradicional (talhiers de l’escòla de musica de Tarn) e un catalan, menon un Passa Carrièra, carrièras Mariés, Timbal, plaça del Vigan, carrièra de l’Hôtel de Ville, plaça Sainte Cécile e le Vielh Albi. 21h-22h : concèrt amb les grops occitan e catalan 22h20 : cortègi dels dròlles amb les brandons, avant les cònsols, seguits dels Sonaires d’Òc, del pòrgue de l’ostal de vila, car. de l’Hôtel de Ville en direccion de la plaça Sainte Cécile. 22h30 : embrasament del fuòc 23h : Bal amb les grops fins a 1h del matin Centre Culturel Occitan de l’albigeois 05 63 46 21 43 centre-occitan-rochegude@orange.fr centre-occitan-rochegude.org 25 de junh Fèsta Occitana
Pàmias
Espaci occitan Dictada occitana, animacions, etc.
Organizat pel Cercle Occitan Prosper Estieu e la Lauseta. Entresenhas : 05 61 69 60 96 / ostaloc09@club-internet.fr
N°31 – Mai Junh
25 e 26 dejunh Total Festum
Sant Ilari
« Lenga de cultura » 28 de junh Fèsta occitana
Castras
Plaça Pierre Fabre Una fèsta bèla occitana a l’escasença de Sant-Joan, qu’es fòrça presada dels castreses, se debanarà sus la plaça Pierre Fabre de Castras, barri istroric d’aquela fèsta, lo dimars 28 de junh en serada. Aquela manifestacion s’articularà a l’entorn dels instruments tradicionals, de las musicas, de las danças e de cants del país nòstre. Aital, la craba, cornamusa de la Montanha Negra, e lo graile, autbòi dels Monts de La Cauna e del Sidòbre, seràn a l’onor pendent lo Mercat dels Productors. Puèi, i aurà lo fuòc, que serà seguit d’un balèti occitan a gràtis, ambe Zinga-Zanga, ont tot lo mond poirà participar a de danças collectivas coma las farandòlas, branles, cercles circassiens. Convivialitat e bona umor asseguradas ! Programa de la serada (jos resèrva) : -20h30 : Animacion del Mercat dels Productors ambe d’escolans en musica tradicionala del Conservatoire de Musique et de Danse du Tarn e de musicaires del grop Les Buffarels. -22h00 : Fuòc de Sant-Joan ambe Zinga-Zanga. -22h45 : Balèti occitan a gratis ambe Zinga-Zanga. Centre Occitan del País Castrés al 05 63 72 40 61 azalais@wanadoo.fr 30 de junh Conferéncia
Tolosa
Ostal d’Occitània 18h30 Conferéncia-diaporama
« Del
Missorí a Montalban » 25 ans d’aventura OklahomaOccitània pel JC Drouilhet. Presentacion d’un libre sus la vida dels indians Osage a l’epòca de la Luisana francèsa e les prolongaments d’auèi, le rescontre ambe les indians modèrnes. www.ostaldoccitania.net
Julhet 7 de julhet Concèrt
Tolosa
Ostal d’Occitània 18h30 Concèrt per acabar le Xen estagi de « Cants mesclats » Dins l’encastre del Festival Déodat de Séverac Un estagi pensat coma una rescontra del Cant tradicional occitan e del Cant classic, e les interpretes amators o professionals. Dintrada : tarifa unica : 8 € www.ostaldoccitania.net 10 de julhet Balèti
Castras
Plaça del Teatre 21h30 Dins l’encastre del festenal Extravadanses, organizat per la comuna de Castras, lo Centre Occitan del País Castrés prepausa un balèti tradicional a gràtis, amb la participacion del grop Los d’Endacòm. Gratuit Centre Occitan del País Castrés 05 63 72 40 61 azalais@wanadoo.fr
del 10 al 15 de julhet Universitat occitana d’estiu de La Guépia
La Guépia (82)
• L’Universitat occitana d’estiu de La Guépia 2016 començarà lo dimenge 10 de julhet amb lo Concors de burlas e racontes — per rire o per plorar — amb un Ièr Prèmi de 500 € pels adultes e de 50 € pels joves (Pre-seleccion lo matin a 10h – Concors a 15h). • Estagi « Cants de la Mediterranèa e musica vocala pels còrs occitans e autres » amb Manu Théron : 4 jorns complèts del 11 al 14 de julhet. • Estagi « Dub e raggà (paraulas e musicas) » amb Papet Jali (Massilia Sound System) (precisions lèu). • Estagi « Musicas e danças italòoccitanas (tarantèla occitanòcalabresa) amb de pastres de Calàbria (precisions lèu). • Corses de lenga cada matin (9h-12h) per totes los nivèls, de l’iniciacion al perfeccionament, amb Florenç Vialada, Rogièr Carrièr, Murièl Vernhièiras, Sèrgi Gairal. • Obrador de revirada del francés a l’occitan (Sèrgi Carles) : en partent de las traduccions e de l’expériencia lengatgièra dels participants (ensenhaires d’occitan de l’escòla o de las associacions, traductors de l’edicion literària o escolara, animators radiò…) s’i ensajarà de menar una reflexion lingüistica e literària necessària als transmetors e utilizators de l’occitan (9h-12h, del 11 al 14 de juillet). • Obrador de literatura (Gautièr Cofinh) : Itinerari dins l’òbra narrativa de Ives Roqueta (9h-12h, 15 de julhet).
N°31 – Mai Junh
• Conferéncias cada jorn en lenga d’òc e en francés sus un tèma particular (istòria, literatura, edicion, accion culturala occitana…) amb Felip Martèl, Joan Eygun, Roland Pecot, Jòrdi Laboissa, Joan-Claudi Drolhet. Conferéncia en anglés pel public anglofòne. • Danças tradicionalas amb Caroline Giacomello. Danças new-occitanas amb Flore Sicre • Projeccions de filmes de Amic Bedel (Piget Production), aperòconcerts, lecturas d’òbras en occitan e en francés, rencontres amb de locutors mairals de l’occitan, d’artistas, d’autors, d’abitants… • Omenatge a Ives Roqueta lo divendres 15 de julhet amb una conferéncia de Ivon Puèch, de lecturas de l’òbra e la projeccion del filme « En camin amb Ives Roqueta ». • Grand bal trad e neò-trad roots del divendres 15 de julhet amb lo grope Contrebande de PenaVaur, los musicians de l´OFF (e de convidats suspresa de marca) per acabar la setmana. LAGUÉPIE OFF : Fèstas al castèl, construccion d’embarcacions e davalada de las ribièras, atelièrs d’acordeon e de tamborin, camping, velhadas salvatjas…
Organizators : Lenga Viva, Amb : Escambiar, Carrefour Culturel Arnaud-Bernard Programa detalhat e modalitats d’inscripcion lèu accessibles sul site de Lenga Viva : lengaviva.com clementine.lengaviva@laposte.net
31