Lo diari 32 by Aldric IEO Mp

o diari

N°32

Julhet – Agost 2016

5 €

L a cul tura, en occitan Reportatge : Nadal Rey pagina 12

Lo Scopitòne : Boisson Divine pagina 19

« À la Une » Le Retrait : Caroline Dufau pagina 10

Lo Diari, La cultura, en occitan – Revista bimestriala de l’IEO Miègjorn-Pirenèas Disponible au numéro et par abonnement ISSN : 2427 - 5735 – CPPAP :0117 G 92946

Edito

Un an !

queth numerò qu’arrepresenta eth numerò anniversari dau Diari navèra formula. Un an après, que podem estar contents de la nosta jòga.

Tractar l’actualitat culturau en occitan que revié a tractar ua matièra umana, a hèr encontres. Tot permèr, que ns’i èm hèit entà balhar la paraula aus artistas, aus pensaires e aus organizators d’eveniments (de Tolosa entiò Lavercantièra e de Montpelhièr entiò Agedèth). Eths invitats, que’us avem hèit parlar e argumentar, escotar com ac cau. Qu’an podut profitar dau temps e de la plaça qui cau entà podé’s exprimir. D’Aurelia Lassaca a Marilis Orionaa, de Claudi Sicre a Michel Maffrand, que son dejà nombrós eths qui’ns hedón l’amistat de participar en estar plan disponible. Tanben, que i avó un encontre dab eths nostes cronicaires. Lo Diari que s’a sabut arcuélher participants plan diferents. Que n’i a de tots, dab ua multiplicitat de tons : seriós, provocators, universitaris, punks, erudits, mès tots apassionats. Enfin, de mes en mes, que ns’i escagem entà encontrar partenaris (véger eth noste agenda) e sustot un public. Eth nivèu de lectura de la nosta version numerizada qu’ei important e la nosta version papèr non dèisha pas de créisher. Au cap d’un an, que’vs volem tots mercejar vosauts los invitats, los cronicaires, los partenaris e los lectors. Eth noste unic objectiu qu’ei de contunhar a avançar en hèr un magazine ena lenga aon cada un (artistas, partenaris, cronicaires e lectors) e pósquie trobar drin de satisfaccion. Sebastian Pugin

Lo Diari et lodiari.com sont des publications de l’IEO Midi-Pyrénées, association sise 11 rue Malcousinat, 31000 Toulouse. ISSN : 2427–5735 CPPAP : 0117 G 92946

Directeur de la publication : Pierre Loubère Rédacteur en chef : Sébastien Pugin Rédacteur & Maquettiste : Aldric Hagège

Impression & Routage : P.R.D., Millau Photos de couverture : Caroline Dufau © Véronique Chochon Remerciements à nos partenaires, relecteurs, contributeurs et collaborateurs.

Novèlas – p.4 Edicions – p.6 Tresaurs en lum Ventadorn – p.8 Lo Retrait Caroline Dufau – p.10 Reportatges Nadal Rey – p.12 La lenga sarda – p.14 Las Setmanas Occitanas – p.17 Carta blanca (version paganta) Lo Scopitòne – p.19 3 questions a – p.20 Las Bèlas Letras – p.22 « Midi espòrt »– p.23 Lenga – p.25 Ne parlam Qu’avèm legit – p.26 TV – p.27 Agenda – p.28 Photo : Aldric Hagège

Novèlas Teatre

Un projècte navèth a La Rampa Tiò.

Le canton de Josefina : Teatre occitan sus-titolat en françés (Per Les Galejaires. Còla de l’IEO d’Arièja). Dins una contrada rurala ont i tusta gaire le rambalh modèrne, la mendra pecadilha ven un eveniment. Mondes diferents vivon amassa, s’ignòran o s’opausan : les rurals ancians e novèls, les autentics e les materialistas, les consumaires e les autartics, les convencionals e les alternatius… Es de bon véser que las discutidas mancan pas. Cada jorn vesins s’amassan en çò d’una menina, la Josefina. S’i charra de tot e de res mas tot acaba per se sapier…

Entà la rentrada 2016, La Rampa que’vs prepausarà la soa darrèra creacion entaus joens. Aqueste projècte qu’ei basat sus la descobèrta d’un tèxte de Michel Piquemal, « Lo manege de Pichòt Pèire » tradusit per Sèrgi Carles. Atau, l’enveja de l’adaptar au teatre occitan qu’ei vajuda. Com eth noste petit Pèire, que cau saber amassar e assemblar eths mots entà hèr virar lo manege. La pèça de Suzanne Lebeau que da bèras perspectivas teatraus. Qu’èm en preséncia d’un long poèma qui s’escota. Suzanne Lebeau, autora dramatica quebequesa, que’ns prepausa ua lectura cantada de petit Pèire, un long monològue a dus votz aon e’s mesclan la grana e la petita istòria. Un anar-tornar permanent entre la vita de Pierre Avezard, eth « Petit Pèire », e un monde qui s’embala : guèrras, crisis, modernitat… Michel Piquemal, eth, que’s transfòrma en cronicaire de ua vita inacostumada, aquera de Pèire.

Eth Servici Civic, un utís entà desvolopar las associacions. La Seccion Regionau Meidia-Pireneas de l’Institut d’Estudis Occitan qu’arriba tot just d’obtier l’agradament d’intermediacion dau Servici Civic. Dab aqueth agradament, l’IEO MP que’s hica a la dispausicion de totas las associacions qui’s dedican a la lenga ena Region Lengadòc-Rosselhon-Meidia-Pireneas. En efèit, l’IEO MP que’vs da la possibilitat d’arcuélher, pendent ua mission de 6 a 12 mes, ua volentària o un volentari que poderà participar a la vita de la vòsta estructura e au sué desvolopament. Atau, se voletz arcuélher quauquarrís, que’vs podem hèr profitar d’ua convencion de Servici Civic. Tanben, que v’aidaram entà : hèr las vòstas demarchas administrativas, cercar un volentari o ua volentària, preparar l’arribada de la joena o dau joen, definir la o las missions de la persona en Servici Civic, gerir eths pagaments, etc. Ara, s’ètz interessats per eth dispositiu de Servici Civic, n’esitetz pas mes e contactatz l’IEO MP : 09 62 56 09 01 (diluns e dimars al matin) o cathy.ieomp@gmail.com

Un IEO Regionau !

Las seccions Regionaus de Lengadòc e de MeidiaPireneas qu’an decidit de crear ua seccion regionau d’ampla adaptada a la Region navèra : LengadòcRosselhon-Meidia-Pireneas. Atau, eth 31 d’aost l’ensemble daus aderents de l’IEO ena region que seràn invitats au CIRDÒC de Besièrs entà hargar aquera estructura qui’s vòu estar un interlocutor privilegiat de la Region navèra e un utís entà federar e aidar l’ensemble de las associacions de l’IEO de la region entà desvolopar las loas accions culturaus ena lenga.

L’estivada de Rodés de 2016 ! L’edicion 2016 dau hestau interregionau de las culturas occitanas « Estivada » que’s tierà dau 21 entiò eth 23 de julh au bèth mei de Rodés. A l’ocasion d’aquera navèra edicion, l’Estivada que’ns vòu presentar creacions ineditas en convidar sus l’empont artistas confirmats e joens. Lòc de creacion e d’efervescéncia, plantanha de talents gessits dau terrador occitan, l’Estivada de 2016 qu’a la volentat de portar tà la lutz propausicions musicaus ineditas entà sostier eths joens artistas emergents. La programacion qu’ei plan aubrita, que n’i aura entà tots : musica, teatre, conferéncias, cinema, lecturas espectacles e danças. Entà’n saber mes, consultatz eth noste agenda (fin dau Diari).

N°32 – Julhet Agost

« La sabor de la lenga » : legir amb las tornat viure. aurelhas ! • Marcèu Esquieu a afirmat que « Nos fotèm Se volètz entendre la lenga occitana dins totes sos estats, connectatz vos sus Radio Temps Rodés (107 FM o www.radiotemps.com) lo dimarç e lo dimenge de matin a 10 oras. Se sètz pas aquí al bon moment e al bon endrech, i a totjorn la solucion podcast. Simòna e Ivon vos parlan literatura… L’escomesa es de donar a entendre, far escotar e tanplan, deman, legir… Se laissar embelinar ! Aital descobriretz d’autors mai o mens coneguts d’ièr o de d’uèi. Entendretz lecturas, comentaris e musicas. Pròsa o poesia, romans o policièrs, contes e novèlas, la lenga occitana parlada o cantada… Lenga de cada jorn e lenga literària, lenga de vida, de realitat o de sòmi. Qualques exemples (en mai dels « classics » coma lo nòstre Joan Bodon) : • La paraula foguèt donada a « La pès nuds » de Joan Ganhaire, una lèbre lemosina que n’aviá a contar sus la vida dels òmes. • Los « Mestièrs d’antan » contats per Josèp Maffre an

d’èsser mortals ». • Sergi Gairal nos a menats en Argentina e nos a fach dançar un « Tango d’Estiu en Roergue ». • Sèm partits « Cap a China » amb Miquèla Cabaye Ramos. • Las femnas tarnesas an pogut prene la paraula amb l’ajuda de Ramon Ginolhac. • Ives Roqueta nos a fach sentir « L’ordinari del mond » e lo mièg lum de cada jorn. • Avèm viajat en Espanha al rescontre de « Lazarillo de Tòrmes ». • Avèm viscut amb « Lo paisanton d’a Badalhac » dins lo Carladés. • « La color lenta de la pluèja » de Maelle Dupont nos a fach cabussar dins lo negre de la guèrra. • Max Roqueta nos a esclairats amb « D’aicí mila ans de lutz ». La tièra es dubèrta, que la literatura occitana es de las bèlas e es desconeguda. « La sabor de la lenga » a per tòca de vo’n far descobrir qualques tròces.

Lo Diari : abonatz-vos ! Lo Diari pendent 1 an, siá 6 numeròs ; 32 paginas e 4 rubricas exclusivas ; un exemplar adreçat per corrièr en çò vòstre = 24 € (en plaça de 30 €)

Nom – Association – Structure :

Podètz utilizar aquel bulletin, le copiar sus papièr

Adresse : ��

liure o le telecargar sus lodiari.com/le-magazine. Completar lo mai legiblement possible. Tornatz-le,

�� Prénom : ��

��

amb le pagament per chèc a l’òrdre de « IEO MP » a : Code Postal : ��

IEO MP – Lo Diari Abonnements 11 rue Malcousinat 31000 TOULOUSE

Ville : �� e-mail : �� N° de téléphone : ��

Edicions Manipòlis

L’espace occitan dans l’Histoire

Las edicions Reclams que s’arregaudeishen de l’espelida de Manipòlis, lo recuèlh de novèlas de Joan Luc Landi. Que ns’i parla de çò qui maneja, ad escurs, los òmis e las hemnas, dens situacions excepcionaus o estranhas ; fòrças escuranhosas qui s’i hèn au pregond. Joan Luc Landi que sap tanben espiar çò d’aute, çò de desparièr qui viu lahòra.

L’espace occitan dans l’Histoire, Ses visages divers de la Protohistoire à nos jours. Las regions occitanas an conegut, dins l’Istòria, estructuras territorialas que correspondèron a l’implantacion de populacions d’originas divèrsas e qu’an daissat traças dins dialèctes principals de l’occitan, coma dins la toponimia. En nòu capítols, l’obratge conta, d’un biais cronologic, l’evolucion de l’espaci occitan dins l’encastre europenc. L’autor cèrca pas tant les detalhs d’un periòde que passar les 3 000 ans de l’istòria per i metre en avant las constantas, rupturas, basculaments, renvèrsaments de situacions.

Manipòlis, Jean-Luc Landi, Reclams, Novèlas, Occitan gascon ISBN : 978-2-909160-59-7 15x21cm, 114 paginas 12 €

Filmer en bords de mer Filmer en bords de mer. Le littoral du Languedoc et du Roussillon - 40 extraits de films amateurs. 1èr numèro de la colleccion « Mémoire filmique du Sud », co-editada amb l’Institut Jean Vigo de Perpignan. Quina utilitat per las vièlhas bobinas que demòran dins le granièr ? Quin s’es pas jamai pausat la question de l’avenidor dels filmes de familha, que devenon, amb l’observància dels materials, complicat de véser. Dins la linha de l’apelar de la Fédération Internationale des Archives de Films (FIAF) amb l’idèa « Sacatatz pas vòstres filmes ! », filmes amators, d’entrepresas, publicitaris o encara institucionals an trobat una segonda joinesa en çò de la cinematèca de l’Institut Jean Vigo. La causida facha per aquel primièr libre/DVD es la del patrimòni maritim. Cinc tèmas l’organizan doncas : De Port-Camargue à Cerbère ; Histoire de pêcheurs ; Bateaux petits et grands ; Bords de mer et canetons ; Le littoral, rêves d’architectes. L’identitat del Golf de Lion es longament desvelhada, sus una musica originala de Virgile Goller. Le libre prepausa una contextualizacion dels imatges. Filmer en bord de mer, Obratge collectiu, Institut Jean Vigo, 120 paginas & 1 DVD, 25 €,

L’espace occitan dans l’Histoire, Georges Labouysse, Ieo Edicions 15x21cm, 116 paginas, Illustrat ISBN : 978-2-955064-11-5 19.50 €

Lo Hussard sus lo teit Estiu de 1832. Angelo, joen carbonari, que huei los agents autrians, galopant shens cès ni pausa capvath ua Provença decimada peu colerà. Invulnerable e blos, que hè rampèu a tots los dangèrs, qu’ajuda las victimis, en tot préner lo temps d’aimar ad escurs Paulina de Thérus, hemna de las joenas, atrevida en cèrcas d’un marit misteriós, dejà mort, dilhèu… Lo Hussard sus lo teit, Jean-Paul Rappeneau Hachette Première et Cie – France 2 Cinéma – Centre Européen Cinématographique Rhône-Alpes – Lagardère Studios Ficcion, 135 min. 19 €

N°32 – Julhet Agost

Cinc

Sus lei piadas de l’Absenta

Du Bartàs canta en òc e en arab las piadas ancianas e recentas daissadas per l’istòria al pus prigond del Lengadòc mediterranenc, tèrras de mescladísses culturals. De cançons que parlan del monde d’aquí, dels plasers e dels patiments de la vida, entre cronica sociala e poesia libertària. Una musica que balha vida e carn al « continent mediterranenc », duscas al Saharà ont bufa lo vent caud d’Africa color de blues. Cinc voses que fan gisclar de paraulas intimas e coloradas, ritmadas per las percussions e maridadas a la calor del cuatro, de l’oud, de l’acordeon e del violon oriental. Entre influéncias d’aquí e metissatges naturals d’aquelas tèrras de Lengadòc, una musica per escotar e se bolegar ! A travèrs les 14 títols contant las vidas de «gueules» del país e cants mai poetics, cinc evòcan las fatalitats e les plasers de l’existéncia, coma còps de gola politics qu’apuèjan sus la fatalitat de la bestiesa umana.

Lo languiment arrapa un òme que passeja sus lei piadas de sa jovença. Passejada d’azard, tot li rementa l’enfança. Comença alòrs una segonda quista : quau es « Nimes l’Occitana » ? Perqué lo vai menar au mai pregond dau mond aquela que li dison l’« Absenta » ? Lo personatge principau tòrna sus lei camins de son enfança. Lo fotograf seguís la dralha e nos liura aquí leis imatges inspirats per sa caminada. Sus lei piadas de l’Absenta, Matthieu Poitavin, fotografias Stéphane Barbier Edicions Atelier BAIE, Coll. Beau livre, 48 paginas 16x20,5 mm, 19 €.

De Schubert à Philae

Cinc, Du Bartàs, Sirventés, 15 €

Pepin Trespomas Un còp èra, un chivalièr pichon, pichonèl, que corrís lo vast mond, en companhiá de Magret, son cosinièr de fisança, e Picanhièr, lo fat del rei. Valent, plen de bontat e curiós, Pepin Trespomas trobarà totjorn la solucion dels problèmas que los tres amics encontraràn. Dab las votz de : Ives Durand, Laurenç Labadia, Pèir Arnaut Grosclaude–Lapléchère, Caroline Dufau, Cecila Chapduelh, Olivier Pijasson, Monica Burg, Guilhem Surpas, Emilie Esquerré, Violette labadie, Philippe Neyrat, Eliane Tourtet, MarieHélène Peyresaubes, Jòrdi Besombes... Pepin Trespomas, Realizat per Jacky Bretaudeau e Luc Vinciguerra, 40x13 minutas, Les Cartooneurs Associés. 15 €

Vaquí l’album novèl del Christian Almerge ! Totjorn la meteissa recèpta amb de cançons francesas e internacionalas fòrça conegudas que son parodiadas sus una musica ròck’n ròll, coma lo tube intemporal « O sole mio » qu’es devengut « O solex mio », sens parlar de « Marylène » cambiada en « O macarèl ! ». Se pòt trapar dins aquel disc un ventalh de tèmas dempuèi l’adaptacion de la troita de Schubert fins al singlar de la Malapèira. Poiretz tanben seguir dins lor viatge sideral lo Philae e la Roseta perseguissent la cometa Tchouri. La tièra se completa amb qualques composicions plan agradivas coma « Los castèls catars » o « Lo Cagaròl de Sant Bres », e subretot « Ma Tèrra Occitana », cançon esmoventa sus lo Nòstre País compausada per festejar la Region novèla. De Schubert a Philae, Christian Almerge, Rock’citanie, 17 pistas, 1h20 15 €

N°32 – Julhet Agost

Tresaurs en lum amb lo Cirdòc-Mediatèca occitana Ventadorn, un ostal de disques per la reivindicacion en cançons

la debuta de las annadas 1970, un corrent musical novèl, la Nòva Cançon Occitana se desvolopa dins lo borbolh social eissut de las contestacions del mes de mai de 1968. Aquela epòca vei la joventut criticar los quadres establits per las institucions e portar de reivindicacions regionalistas novèlas. La Nòva Cançon Occitana es lo rebat musical d’aquelas reivindicacions. Sos cantaires-militants – que los mai emblematics son Marti, Gui Broglia, Patric, Mans de Breish, Maria Roanet o encara Miquèla – capitan d’ancorar lo discors militant de l’aprèp mai de 1968 dins un territòri e lo religan a las problematicas occitanistas. Es tanben mercés a l’edicion de disques que los cantaires difusan tant largament aquel discors que ressona alara fins als salons d’escotaires sempre mai nombroses. Es amb lo movement de la Nòva Cançon Occitana que son creats los primièrs labèls discografics occitans coma l’ostal Ventadorn, que, en defòra dels circuits de distribucion classics, semenan la paraula e la musica d’aqueles cantaires de la reivindicacion occitana. Es en 1965 e 1966 que son editats los dos primièrs disques de la Nòva Cançon Occitana, a l’iniciativa de la seccion gardenca de l’Institut d’Estudis Occitans, doas interpretacions musicalas de tèxtes de Robèrt Lafont per Gui Broglia. Puèi, lèu, amb la montada en poténcia de la Nòva Cançon Occitana, l’idèia de montar un labèl discografic vertadièr per tal de faire circular mai largament lo messatge militant sus un supòrt novèl apareis dins l’esperit dels responsables de la seccion « Espandiment de la Cultura d’òc » de l’IEO. Es en 1969 que Ventadorn espelís, amb la tòca de fondar una estructura dedicada a la difusion del messatge dels novèls cantaires-militants, e d’èsser tanben en adequacion amb lor aspiracions e reivindicacions. Lo labèl es a aquel moment una associacion que trabalha a una produccion locala de disques, en autogestion, amb l’engatjament de militants nombroses. Per manca de mejans, es dins de garatges o de cavas que son enregistrats los primièrs disques. E son de grafistas e plasticians pròches del mitan occitan que se veson fisar la realizacion de las pochetas : Patric Divaret e Pèire Francés mai que mai. Enfin, las paraulas e lor traduccion, picadas a la maquina, son apondudas a la man dins las pochetas,

per de militants e de benevòls. Son los meteisses militants que permeton lo finançament del primièr disque de Marti Un pais que vòl viure, que se vendrà a 1500 exemplaris en tres meses. La distribucion de Ventadorn se fa en defòra del circuits abituals e ensaja de se sortir de l’influéncia de las grandas ensenhas e circuits de distribucion que se desvolopan al meteis moment. Es per correspondéncia, en soscripcion, mas tanben al prèp de las seccions localas de l’IEO qu’es venduda la majoritat dels disques. Una campanha de venda a domicili al prèp dels discaris independents es tanben menada. Fàcia al succès rescontrat e l’ample de la produccion de disques, Ventadorn es forçat d’evoluir e se transforma en SARL (Société À Responsabilité Limitée) tre 1973, sens renonciar a sos ideals primièrs. Ventadorn deu èsser un otís de difusion per totes los cantaires e militants que reclaman la paraula. La fin de las annadas 1970 correspond a l’apogèu de la produccion discografica en cò de Ventadorn, amb en particular la venda de mai de 50 000 disques entre 1978 e 1979. Es dins la meteissa annada que lo labèl se dobrís a d’autras expressions musicalas e fa dintrar dins son catalòg de compositors classics d’expression occitana mas tanben de musicas tradicionalas. Comença tanben a distribuïr de disques catalans, bretons, bascs, alsacians e còrses. Las vendas de Ventadorn demesisson al meteis moment que lo movement de la Nòva Cançon Occitana. Lo labèl desapareis en 1985 aprèp aver produsit e distribuït 90 disques per lo sol corrent musical e reivindicatiu de las annadas 1970. Pasmens, a costat de Revolum, l’autre ostal de disques de l’epòca, Ventadorn s’es intituït coma un modèl de distribucion alternatiu, complètament dedicat a la causa occitana que contunha d’inspirar e condicionar lo circuit de distribucion de la creacion musicala occitana contemporanèa. Se es en granda partida mercés al supòrt del disque vinil que la Nòva Cançon Occitana a pogut se desvolopar, es plan dins las amassadas popularas e militantas que los cantaires del movement debutan. Es pendent los acamps politics, al prèp dels obrièrs, dels vinhairons o encara dins las MJC que de concèrts son organizats, sistematicament acompanhats d’un debat. Ives Roqueta, coma ancian creator e membre de Ventadorn, considerava qu’aquela Nòva Cançon Occitana èra eissida d’una construccion collectiva e que son messatge mas tanben sa fòrma artistica èran elaborats en relacion estrecha amb lo public, pendent aqueles moments d’escambis. Uèi, es mercés a aquela edicion discografica que demòran qualques testimoniatges materials d’aquel movement, militant e musical a l’encòp. Per ne saber mai sus la nòva cançon occitana e sul fons Ventadorn conservat al CIRDÒC : www.occitanica.eu/NCO

N°32 – Julhet Agost

Lo Retrait

Caroline Dufau : « arrefusar la mediocritat » I a, dins la creacion artistica, intellectuala, gens que demòran dins lor domeni per l’explorar fins a la fin, fins a l’esséncia, fins a la perfeccion. N’i a d’autras que tròban la riquesa e la qualitat del trebalh dins la diversitat. E per parlar de las activitats de la domaisèla, « diversitat » es pas pro ! perpausicions qui’n pòden gessir, per biaishs creatius e inventius. Que’m soi interessada permèr au cinèma, puish aus mèdias e a la comunicacion en generau, e mei anar mei, a la canta o au conte. Tot condat e rebatut, qu’aimi véder, escotar, escambiar e contar istuèras, per quau mèdia que sii. Uèi, que soi ua « detzaira », membre deu collectiu de creacion vidèo DÈTZ1, que soi ua de las cantairas de Cocanha2, e que preni part a mantruns eveniments culturaus en produccion, organisacion o comunicacion (Lo Primtemps de l’Arribèra3, la Chancada4…).

Qualques elements biografics per començar : Caroline Dufau, qual sètz ? d’ont venètz, que fasètz ? Volèm tot saber ! Que soi sortida de Sent Pèr de Lèren, un vilatge gascon enter Salias de Biarn e Pèirahorada, on l’associacion Chancaires e s’i hè tà transméter la cultura populara gascona, per la dança, la musica, la canta, las chancas. Adara que damori a Tolosa, e que soi hòrt estacada a la lenga nosta, a l’expression culturau e mediatica, e que soi curiosa de las

Explicatz de còps qu’es al Canadà que comencèt vòstre interès per la lenga e cultura occitanas. Qu’es aquela paradòxa ? Ne’m sembla pas briga estar un paradòxa. Qu’estudièi dus ans a Montreal au Quebec, de 19 tiò 21 ans. Que’m passèvi la vita a explicar au monde qu’Euròpa n’èra pas França, e que França n’èra pas Paris, que i avè un haish d’autas lencos e culturas preus entorns. La mea, enter autas (qui ne pensavi pas aver a deféner mei qu’aquò, ad aqueth moment…). Que’m sentishói hòrt mei pròche deus sobiranistas, politicament. Que grasivi d’audir e de’m botar en boca aqueth francés d’America. Que comencèi a pagerar los enjòcs de reconeishença entaus grops 1. detz.tv 2. cocanha.net 3. loprimtempsdelarribera.com 4. chancada.com ; (illustracion çai-contra ndlr.).

N°32 – Julhet Agost

etnics o comunautats, lo besonh d’aver un environament de vita vitanta qui preni en compte e validi l’existéncia deus qui hèn la societat. Que comprenoi lavetz l’importància de’s pelejar tà víver en la soa lenco pròpia, qui mia a ua dignitat essenciau. En tornar per noste, que’m sentishói tau com ua quebequesa au demiei d’ua mar de cultura anglo-saxona : ua occitana en ua França parisenca, centralizada e monolenga. Que m’avisèi tanben e n’aví pas tot a fèit la medisha lenco mairau que non pas los mens grans-pairs (imaginatz tot çò que mancam com subtilitat e conivéncia dab lo monde de duas generacions mei ençà), tanben de la violéncia de’s véder impausar ua auta lenco mei potenta en plaça de la soa, com aparishó aus mens grans-pairs… Un còp installada a Tolosa tà har un master a l’ESAV, que’m perfeccionèi a de bonas la lenco mairau deu territòri on soi vaduda, mercés a Dètz e au CFPÒ de Mijorn Pirenèus. Qu’avi per mira de melhorar las meas competéncias professionaus, de har lo men mestièr de comunicanta en occitan, e tot simplament d’estar plan hens los mens baskets, tà har créisher la diversitat de lencos e de culturas, l’esperit clar e ubèrt. Comunicanta de formacion, e ara tanben cantaira, comediana de doblatge, contaira... tocar a tot : vòstra forma d’engatjament ? N’ac èi pas forçadament planificat, que son las oportunitats qui’s son presentadas. Solide qu’assagi de har peu mélher, de’m documentar, de’m formar, quan accèpti ua perpausicion o quan ua navèra via professionau e m’interèssa. Qu’aimi tribalhar en equipa, hargar projèctes, téisher ligams, transméter tanben…

Aquò qu’ac èi descubèrt e apregondit mercés au collectiu Dètz, lo laboratòri de creacion audiovisuau en occitan. Qu’èm un detzenat de joens professionaus deus mèdias a crear amassa, a har créisher un vam collectiu, fresc, audaciós. Atau que hèm lo noste engatjament viu e vededèr. Question trapèla : se ne deuriatz gardar sonque una, quina activitat, fin finala, prevalriá ? Ah !… Ne sèi pas. Ua activitat que teula dab l’auta, que’s completan. Qué que’n sii, ne pòts pas destacar la lenco de la votz, la votz deu raconte, lo raconte de la canta, o d’un escenariò de filme, o d’un talhèr dab escolans, o d’ua nòta d’intencion tà hargar un projècte. Per jo, tot que’s tien. Per vos, del punt de vista de la comunicacion, de l’imatge, que caldriá melhorar o cambiar per ajudar a una difusion mai larga de la cultura e de la lenga ? Ne crei pas qu’i agi ua recèpta miracle, malaja. Que cau sustot hidà’s a monde competent, formà’s, tribalhar tostemps mei hòrt entà arrefusar la mediocritat, aver hami d’inventar, de gausar, d’estar bròis… créder en çò que hèm, estar vius, gaujos e descomplexats de la cultura nosta, e d’ac muishar per l’accion e la creacion. Avètz projèctes per la seguida ? Pensatz prendre vacanças un jorn o l’autre ? ! Ha ha ! Per las vacanças, que vederam ! Totun qu’èm hòrt contentas dab las Cocanha, qu’avem un sarròt de concèrts tà l’estiu 2016. Qu’entram en estudiò en seteme entà enregistrar lo noste permèr album (un EP 5 títols qu’ei sortit en mai 2015). Los projèctes que son gessits deus encontres, que s’i parla de causas, de carnavals, de filmes, d’espectacles... que vederam çò qui s’escad a vàder. Qué que’n sii, l’occitan qu’ei ua hont de las bèras : qu’avem de qué téisher. E tan mélher.

N°32 – Julhet Agost

Entrevista realizada per Aldric Hagège Fotographias : Véronique Chochon Trad’hivernales 2016.

Reportatge

Nadal Rey : sa vida, sas accions, son òbra. Nadal Rey nasquèt lo 23 de decembre de 1911 a l’Espital de la Grava a Tolosa. Dempuèi tot jove, Nadal banha dins las lengas regionalas, entre un paire que parla lengadocian e una maire que parla lo gascon. – Charline Pellegry. Tot ben qu’aguèsse pas aprés lo francés qu’a partir de l’atge de sièis ans, Nadal faguèt una remarcabla escolaritat que lo menèt fins a l’escòla normala superiora de l’ensenhament tecnic (ENSET) a París. Apassionat de cultura e de lenga espanhòla, faguèt sa tèsi universitària suls tèmas d’un escrivan espanhòl : Gabriel Mirò e venguèt professor d’espanhòl ; ensenhèt en particular al Marròc. De retorn en França en 1973, s’installa dins lo Tarn e Garona, a La Vila Diu del Temple. A 62 ans, en profeitant de son retorn a la campanha, lo fòrt actiu Nadal participa a la vida rurala del vilatge e se regala de parlar occitan amb lo monde del país. Constata alara que los ainats semblan replegats sus eles-mèmes, de còps isolats e sens vertadièr gost a la vida. Alara, aquel òme d’accion a volgut far quicòm pels ancians. Atal, creèt lo club dels ainats rurals per les reünir e las MARPA (Maison d’Acuèlh Rurala per las Personas Atjadas) per les aculhir, al mai prèp d’en çò d’eles, dins un lòc de vida propici als escambis dins un environament securizat. Uèi i a mai de 600 MARPA en França. Aprèp creèt la FIAPA (Federacion Internacionala de las Associacions de Personas Atjadas) que comptava 54 païses membres. Correguèt lo mond, obtenguèt una votz consultativa a l’Euròpa e a l’ONU. Nadal, dont l’esperit fertil es totjorn estat al servici del melhorament del quadre de vida dels

ainats, a inventat e creat Preséncia Verda : un sistèma que permet de portar mai de seguretat a las personas soletas. E qu’evita l’isolament de las personas dependentas. Aquel amorós de l’occitan a encoratgèt totjorn e promoguèt lo manten e lo desvolopament d’aquela lenga. En particular, creèt lo prèmi Nadal Rey, dubèrt a totes, que recompensa d’òbras tan plan d’adultes coma d’enfants en francés o en occitan. Foguèt tanben a l’origina de la creacion de l’associacion « Lo recaliu » a La Vila Diu, dins la quala animèt corses d’occitan e dictadas occitanas fins a 103 ans. Nadal es tanben un amorós de la literatura e de l’escritura. Sa pluma se vòl torn a torn biografa, poèta, contaira, autora de novèlas, umoristica o romancièra. Son òbra es consequenta : prèp d’una trentena d’obratges e 9 tòmes sul movement dels ainats. Son experiéncia de la guèrra noirís Le bataillon perdu dins lo qual conta las annadas de guèrra 1939-1940 amb los batalhons d’Africa, ont s’es retrobat dins una unitat ont i aviá los « joyeux » (escais donat als represes de justícia). Son combat pels ainats a inspirat La belle aventure : l’émancipation des Aînés qu’evòca son combat e sas accions a totes los nivèls, per tornar donar dignitat, dreits e deverses a las personas

N°32 – Julhet Agost

litats quotidianas, son estats capables de portar lor saber.

La Dépêche du Midi, 15 février 1983

atjadas. Nadal a tanben escrit Le mouvement des Aînés, 9 tòmes e una annèxe de publicar.

Per Nadal, l’occitan li permet d’anar al fons de las causas, dels sentiments e es garant de l’autenticitat dels provèrbis. Les traduire en francés permet a totes de les descubrir : « Planheriái que los que coneisson pas aquela lenga pòscan pas presar la densitat dels mots, la sabor de las expressions, la doçor de sa musica, l’agradament de son ritme. »

Son gost prononciat per la ruralitat e los rurals del país d’òc es a l’origina dels libres Lo temps estorrit e Les quatre vents, que retraçan la vida d’un vilatge occitan entre las doas guèrras mondialas. Aqueles libres son instructius perque coma o ditz Nadal : « cal conéisser lo passat, per comprendre lo present e poder orientar lo futur ». Sus aquel meteis tèma retrobam tanben recuèlhs de poèmas en occitan amb una version francesa coma Esclarida o Espèr... o tanben peçòtas occitanas coma Brigahals de vida sus las gents del país d’òc, lor umor, lor bon sens, lor tolerància, lor umanitat e lor autoderision.

Dins aquel recuèlh impregnat de l’amna de las gents del país, retrobam lors valors : Lo trabalh : « Lo trabalh de la matinada se coneis tota la jornada » : lo primièr sens es que lo trabalh de bona ora fait de bon trabalh e lo segond sens mai prigond es que lo qu’a començat de trabalhar jove ne tira beneficis tota sa vida. Lo bon sens : « Val mai prene vaca e vedèl que demorar ase » : s’avèm pas la causida, val melhor esposar una filha maire que de demorar celibatari. La prediccion del temps : « Quand lo faucilhar ganha la campanha la pluèja foranha » : l’irondèla vòla en rasejant perque los insèctes an desertat la nauta atmosfèra cargada de pluèja. L’anti-gaspilhatge : « A taula, degun recula » : los païsans coneisson la fam e donc deven far onor a la taula perque es dificil d’aver çò que i a dessús. Un autre exemple sul tèma de l’anti-gaspilhatge : « Lo petaçar fa durar » : cal reparar los objèctes puslèu que de los getar.

Mai particularament, La sagesse des humbles es un recuèlh de dires e de provèrbis occitans que los rurals an ausit e utilizat. Tradusits e explicats en francés, aqueles provèrbis plens de bon sens son nascuts de l’observacion e de l’experiéncia dels òmes del país d’òc que, confrontats a las rea-

Nadal Rey es un exemple de seguir, un òme d’accions gloriós de sas racinas e un fòrt bon escrivan. Nadal festejarà a la fin de l’annada sos 105 ans e a qual lo vòl entendre, li agrada de donar son secret de longevitat : « ai fòrça trabalhat, ai fòrça creat, ai fòrça somiat, ai fòrça... aimat ».

Son atrach per l’escritura, la literatura e la poesia a engendrat poèmas sul tèma de l’amor, de peçòtas, d’estudis e criticas literàrias, de novèlas, de contes de Nadal o umoristics.

N°32 – Julhet Agost

Mapa lingüistica bilingüa de Sardenha © Dch

Sardegna panorama (Tramariglio) © Arianta

La lenga Sarda

La Sardenha es la segonda isla mai granda de la Mar Mediterranèa aprèp la Sicília, se situa al centre de la mar a 800km d’Itàlia al sud de la Corsega, amb una distància respècte a Itàlia tradusida en 12 oras de batèu o una ora d’avion.

N°32 – Julhet Agost

La bandièra Sarda © icnussa

na separacion geografica e culturala e sa posicion estrategica, qu’a totjorn permés un barrejament de culturas, una continua invasion dels estrangièrs qu’arribavan de la mar per aprofeitar de las sevas ressorsas naturalas. La lenga de Sardenha se sona lo Sard, es parlada unicament a Sardenha e aparten a la branca romana meridionala de las lengas inde-europencas, qu’a conservat los aspèctes originals del latin. D’efièch demòra coma la lenga mai arcaïca d’aqueste grop lingüistic, que se divisa a son torn en diferentas variantas segon lo territòri, e que son dirèctament derivadas d’una evolucion istorica marcada per influéncias lingüisticas diferentas. Es per aiçò que la lenga se divisa en cinc brancas principalas mai los principals dialèctes derivats, amb quicòm prèp de 1 350 000 locutors presents a l’isla. Lo dialècte Logudorés es un de las principalas macrò-variantas de la lenga, originala de la zòna nòrdoèst e centre de l’isla, amb la convivéncia d’autras diferenciacions dialectalas e una varianta mixta, un lengatge de transicion Còrs-Sard que s’apèla lo Magdalenenc, qu’es parlat solament a l’isla de la Magdalena e que ten plan afiantats amb los dialèctes còrses parlats a la ciutat de Bonifàcio e Pòrto Vièlh. A la vila de Sassar (còsta nòrd-oèst) se parla lo Sassarés o Turritano, qu’es un dialècte renascut d’una basa toscana-còrsa, evolucionada dempuèi en autonomia e amb influéncias genovesas-ibericas. Lo dialècte Nuorés es parlat al centre e considerat coma lo Sard mai antic de totas las variantas. Un aspècte caracteristic es la conservacion del son velar C e G tanben davant la vocala, e lo còp de glòt1 coma caracteristica fonetica. Lo Campidanés es parlat a la plana mai granda situada al centre-sud, e dins lo sistèma lingüistic Sard totas las variantas del Campidanés son consideradas las mai envinadoiras e que demòstran pus elements de distància del modèl latin classic. A Sardenha existisson tanben autras varietats lingüisticas romanas diferentas, coma lo tabarquin qu’es un dialècte ligur parlat a CarloForte e San Antioco, las doas islas que pertanhent a l’archipèl del Sulcis al sud-oèst, e l’alguerés parlat a la vila de l’Alguer qu’es una varianta del catalan. La bandièra Sarda. Un simbòl de las batalhas is-

1. La consonanta oclusiva sorda de la glòt (cop de glòt) es realizada quand las còrdas vocalas se tampan per aturar lo flus del aira e apuèi venen dobèrtas.

toricas es representat de la seuna bandièra d’origina medievala, que se compausa de la crotz de Sant Jòrdi amb quatre caps talhats de color negre, que pòrtan un bendèl suls uèlhs, e demest totas las explicacions conegudas, la bandièra representariá los quatre reis sarrasins que volián conquistar l’isla, mai desbarrotats pel exercit aragonés. La meteissa bandièra es lo simbòl nacional de Corsega, amb la representacion de solament un cap de moro talhat que pòrta lo bendèl. La situacion actuala de la lenga Sarda. Dempuèi sègles de batalhas per l’autonomia, l’an 1948 la Republica Italiana a balhat la normativa de Region Autonòma a Estatut Especial amb un pròpri poder executiu, e un conselh regional capable de legiferar d’un biais autonòm. La lenga sarda es protegida per una lei de 1999, es estada reconeguda coma una segonda lenga oficiala de la Region Autonòma de Sardenha, al costat de la lenga italiana. Cultura. Lo sègle XX se dobrís amb la tendéncia a la transformacion de las estructuras tradicionalas de la societat sarda, e tanben al nom cultural. Una posicion de relèu dins la literatura es ocupada da Grazia Deledda Prèmi Nobèl en 1926, escrivana de Nuoro qu’a consacrat la valor e l’originalitat de la literatura sarda. Las principalas tematicas foguèron l’ etnica patriarcala del mon Sard, la mòrt e lo dolor, la pèca e la consciéncia de la finalitat de l’òme. Sempre de la vila de Nuoro es Salvatore Satta, jurista e escrivan qu’a escrit subretot en lenga italiana poesias, e lo roman Il giorno del giudizio

N°32 – Julhet Agost

Nuraghe Ruju (Chiaramonti) © M4rvin

(revirada en Lo jorn del judici) escrich en 1977 qu’aguèt una ampla difusion e un creissent succès de critica, amb la publicacion de reviradas en diferentas lengas estrangièras. Emilio Lussu (1890-1975). Nascut a la província de Cagliari foguèt un politic e escrivan, un combatent de la Brigada de Sassari, e dins los formators del Partit Sard d’Accion PSA. Antonio Segni (1891-1972) de Sassari, un altre personatge important de la politica que foguèt President de la Republica Italiana de 1962 a 1964. Antonio Gramsci (18911937) nascut a Ales (província de Oristano) èra un politic, filosòf, jornalista, linguista, critic literari e fondador del Partit Comunista Italian, a escrit Lettere dal Carcere (rev. Letras da la prison) e I quaderni (Los quasernets). Gramsci es considerat coma un dels pensadors

mai importants del siècle XX que a analisat la estructura culturala e politica de la societat contemporanea. Enrico Berlinguer (1922-1984) de Sassari, a estat una figura importanta del segon aprèp guèrra. Foguèt lo secretari nacional del Partit Comunista Italian de 1972 fins a la seva mòrt. Èra cosin de Francesco Cossiga (President de la Republica Italiana de 1985 a 1992) ambedós èran parents de Antonio Segni. Subretot dins los darrièrs ans en Sardenha s’ a assistit a un reflorir de òbras literàrias en particular de genre policièr e negre, probablament per remesurar lo rescontrar a la societat antica e modèrna. Dins la cultura e la tradicion sarda, mai cal dire que la locomotiva que totjorn a traïnat lo car de la cultura es lo radical interès a las sevas originas, a la istòria de l’isla, a la cultura nuragica 2, a las tradicions e las cresenças popularas. Giuliana Mulas 2. Un Nuraghe es una torre redonda en forma de còn troncat que se trapa principalament en Sardenha. Aqueste edifici megalitic es caracteristic de la cultura nuragica que a aparegut a Sardenha entre lo 1900 e730 AC.

N°32 – Julhet Agost

Las Setmanas occitanas Volgudas per las Regions L.-R.–M.-P. e A.–L–.P.-C., organizadas pel Centre de Formacion Professionala d’Occitània, las Setmanas Occitanas s’acaban amb l’annada escolara. Avèm pausat qualques questions a Anne Azimont e Estel Llansana, que trebalhan pel CFPO. – A.H. Per començar, cossí descriure Las Setmanas avèm organizat las setmanas, e tanbens las animacions occitanas dins le quadre dels festenals de liOccitanas en dus mots ? Las Setmanas occitanas son un dispositiu que ceans en Aquitània, en Miègjorn-Pirenèus e las jormetèc en plaça la Region Miègjorn-Pirenèus en 2013 nadas de ligason collegians-liceans. Per cada setmana, avèm començat per contace le CFPO n’èra ja le mèstre d’òbra. Ongan, s’agís d’un projècte comun menat per la Region Miè- tar le licèu e presentar le contengut de la setmana. gjorn-Pirenèus e la Region Aquitània, lors Acadè- Apuèi, avèm causit les intervenents ambe le profesmias respectivas e la DRAAF (Direccion regionala sor e les jorns e oraris ambe l’administracion. Un de l’alimentacion, de l’agricultura e del bòsc de Miè- còp causits les intervenents (conferéncia, concèrt, espòrt, cinemà... ), les avèm contactats e avèm fait le gjorn-Pirenèus). Las « Setmanas » son d’accions de sensibilizacion ligam ambe le licèu. Avèm ensajat de far venir a cada a la lenga e a la cultura occitanas qu’an mantun ob- còp d’intervenents del parçan per balhar als liceans jectiu. Le mès ambiciós es de motivar mès de liceans d’exemples de çò que se fa en occitan près d’elis. Aquò es estada la partida d’organizacion preaa estudiar l’occitan, coma lenga viva o coma opcion. Cal dire qu’après le collègi les liceans an la causida al labla, e apuèi i a le trebalh sul terren. Avèm plan nivèl de las opcions, alavetz l’occitan es pas la priori- viatjat aquesta annada ! De Milhau a Sent Vincenç tat. Les collegians qu’an començat l’occitan e qu’ar- de Tiròssa e de Tarba a Perigüers avèm percorregut riban al licèu deurián poder contunhar de l’aprene. las rotas d’Aquitània e de Miègjorn-Pirenèus ambe L’autre objectiu màger es de far conéisher la lenga l’expò, avèm realizat d’animacions e avèm aculhit e la cultura occitanas a totis les liceans, e d’ensajar e acompanhat totis les intervenents de las animade far evoluir positivament lor vision de la lenga, se cions programadas. la coneishen ja. Anatz ! Una question Una setmana occitana volontàriament provovòl dire : una exposicion que canta : las animacions presenta la lenga e la cultuAth licèu Bagatelle èran a destinacion de ra occitanas (onze panèls licèus de Miègjorn-Piree duas bòrnas interactivas MÒSTRA - EXPOSITION nèus e sa vesina ambe de videòs dedins) ; una Occitan, lenga e cultura Aquitània, ont la lenga animacion a l’entorn de l’exOccitan, langue et culture e cultura occitanas son posicion a travèrs un jòc de Deth 7 ath 11 de març de 2016 – hall centrau localas, son plan d’aicí. questions ; una conferéncia Du 7 au 11 mars 2016 A despart de çò que sesus l’emplec ; un repais occiDiluns 7 de març - Lundi 7 mars 14h - 15h riá una promocion de tan a la cantina e un especPRESENTACION dera mòstra las accions e estructuras tacle que cada licèu causís Dimars 8 de març – Mardi 8 mars occitanas (èm pas a dire (musica, cinemà, teatre…). ARREPÈISH OCCITAN ara cantina que siá pas importanREPAS OCCITAN à la cantine ta, o necessària), quina Vos podètz presentar en Divendres 11 de març - Vendredi 11 mars importància dins l’acqualquis mòts, nos explicar CONFERÉNCIA cion d’un licèu ? E pels un pauc qual foguèt le vòstre Occitan : emplec e formacion liceans ? ròtle dins l’eveniment, cossí Occitan : emploi et formation L’importància pel litrebalhatz ? Sala de conferéncias deth CDI 10h30 - 12h cèu es qu’aquela setmana Nòstre ròtle es estat le Concèrt ven sostenir e valorizar le d’un mèstre d’òbra. Doncas,

Era setmana occitana

Pierre Rouch e Gérard Garrigues

Sala polivalenta

13h – 13h45

N°32 – Julhet Agost

14h – 14h45

« L’autre objectiu màger es instruments… Un plaser. trebalh del professor d’occiçò qu’es imatge e son tan, e sustot li donar un pauc de far conéisher la lenga e Tot les interèssa plan, per aquò de visibilitat. Es una matèria opcionala, sovent pas brica rela cultura occitanas a totis las bòrnas an totjorn de public. Un licean al FESTIV de coneguda, e le fait de far venir les liceans, e d’ensajar de far Tolosa nos expliquèc qu’es d’intervenents exteriors, de excepcional d’aver aquesta gropes de musica, una expoevoluir positivament lor vision mena de manifestacion, èra sicion, etc... aquò sensibiliza plan atentiu e nos diguèc les liceans mès tanbens le perde la lenga (...) » que les joves son en demansonal del licèu a l’existéncia da de culturas diferentas. de l’occitan e lor mòstra qu’es una lenga viva. Permet tanbens de far le ligam entre le Mèma s’es lor cultura, mas o sabon pas ! Per las autras animacions, avèm agut de tot, de licèu e les operators occitans del parçan, per de futuras collaboracions. La mòstra e las videòs dins las bòrnas gropes mès interessats que d’autres, mès i a totjorn revelhan la curiositat dels joves e dels adultes, e pendent de joves curioses e se les intervenents lor parlan de causas que les tòcan, son participatius. Mèma quand una setmana l’occitan es mès present dins le licèu. L’importància pels liceans es dobla : pels que co- son provocators, aquò permet de dialogar e d’abordar neishon pas e que participan a las animacions, es les prejutjats per lor transmetre una vision diferenta l’ocasion de descubrir una lenga e una cultura. Per de la lenga e de la cultura occitanas. les que fan occitan, senton que la lenga qu’estúdian Segur, es encara tròp d’ora per far un bilan, es mesa en valor e lor balha l’enveja de contunhar. D’unis decidiràn de prene l’opcion occitan a la din- mas quina foguèt –del punt de vista de vosautras trada que ven, e es plan aquela, la tòca primièra de sul terren– la recepcion per las equipas pedagogilas Setmanas. Avèm ja agut de retorns positius de cas ? E, benlèu çò mai important, pels joves ? La recepcion en general es estada puslèu bona, mantun licèu. sustot quand le cap d’establiment èra convençut e Les disèm ultraconnectats, completament implicat. Après, i a encara de trebalh a far per sensimondializats, quand es pas estandardizats e bilizar, non solament les joves, mès tanbens l’equipa normalizats… Es complicat d’interessar aquesta dels professors. Les prejutjats son encara plan presents, e les professors d’occitan ne patisson. Si que joinessa al subjècte ? Es pas totjorn aisit, mès depend de las anima- non, les professors de lenga (francés, espanhòl…), cions. La musica (coma le cinemà e l’espòrt) interèssa d’istòria e geografia son sovent curioses e favovertadièrament les joves e fa passar le messatge d’un rables. Les professors que parlan la lenga son totjorn biais plan mès eficaç que mila discorses. A cada còp, contents de véser qu’es mesa en valor e de participar quin que fosquèsse le grope e l’estile de musica, avèm a las animacions. Coma disiam per la question precedenta, a cada agut un public nombrós, de joves que nos mercejan, que venon pausar de questions als musicians suls animacion avèm agut de joves curioses, e ambe la musica avèm capitat d’entosiasmar les quites indiferents. I a encara de trebalh a far, mès les retorns positius qu’avèm aguts mòstran que cal contunhar e que sèm sus la bona dralha. Le territòri de las doas regions s’es espandit, e per l’avenidor, après lo bilanç e caldrà soscar a l’adaptacion d’aquel dispositiu a las condicions novèlas. Aqueste projècte, s’es validat pel novèl Ofici Public Per l’Occitan, poirà contunhar de far partida dels objectius de la politica lingüistica interregionala, per çò que tòca la transmission e la sensibilizacion en occitan.

N°32 – Julhet Agost

o diari Le bimestrial d'actualitat tot en occitan legit de pertot !

Abonatz-vo

sÂ !

www.lodiari.com/le-magazine noscontactar@lodiari.com

IEO MP â&#x20AC;&#x201C; Lo Diari 11 rue Malcousinat 31000 Toulouse

Paginas reservadas als abonats ! Lo Diari version Premium :

• 1 an • 6 numeròs • 32 painas e 4 rubricas exclusivas • un exemplar de la revista adreçat per corrièr directament en çò vòstre • 24 € per an

Vous abonner : 1 an 6 numéros 24 € (prix unique) Nom – Association – Structure : �� Prénom : �� Adresse : �� Code Postal : �� Ville : �� Pays (si autre que France) : �� Adresse e-mail : �� Numéro de téléphone : �� L’IEO Midi-Pyrénées – Lo Diari s’engage à ne pas diffuser ces informations. L’abonnement est valable pour six numéros à compter du numéro suivant la réception du paiement. Tout nouvel abonnement reçu immédiatement avant ou après le bouclage du numéro en cours est reporté en conséquence. Abonnements hors France métropolitaine, nous contacter.

Le présent buletin est à renvoyer rempli ou reproduit sur papier libre, le plus lisiblement possible, avec le règlement par chèque à l’ordre de « IEO MP », à l’adresse suivante :

IEO MP – Lo Diari Abonnements 11 rue Malcousinat 31000 TOULOUSE

www.lodiari.com/le-magazine noscontactar@lodiari.com

IEO MP â&#x20AC;&#x201C; Lo Diari 11 rue Malcousinat 31000 Toulouse

ABONA TZ-VO

o diari

SÂ !

Le bimestrial d'actualitat tot en occitan legit de pertot !

Lenga

O sabi

os mèstres de la lenga, son los parlaires naturals. Fa plan pauc de temps, n’i aviá de milions. E se los poders publics de la Republica francesa avián vertadièrament una politica de respècte de la diversitat lingüistica naturala, de segur que la lenga nòstra seriá pas dins la situacion que sabèm. Soi pro vièlh per aver ausits de parlaires naturals de l’occitan de Gasconha qu’avián aqueste sistèma d’emplec dels pronoms a l’acusatiu : Masculin : Aqueth òme, le conegui. Femenin : Aquera hemna, la conegui. Neutre : Aquò, ac sabi. (Citi aquelas frasas dins la fòrma d’occitan de ma familha lomanhòla. L’equivalent en occitan estandard es : Aquel òme, lo coneissi ; Aquela femna, la coneissi ; Aquò, o sabi.) Pel masculin e pel femenin, aquel emplec de lo e de la es general. Pel neutre, las variantas dialectalas son nombrosas : Aquò o sabi ; Aquò zo sabi ; Aquò va sabi ; Aquò òc sabi ; Aquò lo sabe (occitan de Frederic Mistral) ; Aquò ac sabi (occitan lomanhòl) ; Aquò qu’at sabi (occitan bearnés). L’emplec de la fòrma o pel neutre a pas res d’artificial. Es pas un arcaïsme reviscolat. Es una de las fòrmas atestadas dins los parlars actuals : «Fòrça reis volguèron véser çò que vesètz vosautres e o vegèron pas ; ausir çò qu’ausissètz vosautres e o ausiguèron pas.» (Cantalausa, Bona Novèla, 1982, p. 287. - Luc 10, 24.) Coma equivalent d’aquel o de l’occitan estandard, aicí çò qu’ai ausit en occitan gascon, a Garravet (dins lo Savés, canton de Lombès), d’una femna nascuda en 1913 : «Òc, t’ac vau balhar tot !» (16 de febrièr de 1985) ; «Ac sulfàtan tot !» (16 de febrièr de 1985) (la consequéncia es que podètz pas anar amassar de reponchons : son empoisonats) ; «Ac hèu jo !» (28 de julhet de 1986) ; «Enguan an pas cecat a-z-ác hèr» (es a dire : «los piòts an pas “cercat” a s’escapar del parc, coma fasián los piòts de l’an passat». (28 d’octobre de 1993). Se tròba dins l’occitan gascon de Bernat Manciet lo meteis emplec de ac : «Quan volè partir, qu’ac disè a la vielha cosia deu Barralh.» (Lo Gojat de noveme, 1964, p. 5) ; «La Denisa l’aimava pas tanpauc, ac aví vist.» (ibidem, p. 73.) Se tròba tanben un at bearnés neutre, equivalent de l’occitan estandard o e del francés le dins la pròsa de Joan Eygun : «L’ensenhament [... ] ne pòt pas sol sauvar la lenga, qu’at tornam díser un aute còp.» (Ua lenga qui s’esvaneish ?, 2015, p. 17.) Dins un occitan bearnés autentic, aquel emplec de at es sistematic. *Lo es impossible ambe lo meteis sens que at. Jacme Taupiac La Piboleta, divendres 20 de novembre de 2015.

N°32 – Julhet Agost

Ne parlam

Qu’avem leguit... Mona Ozouf

a Composition française de Mona Ozouf que torna sortir a las edicions Gallimard (colleccion de pòcha Folio, 270p.). Diguens aqueth obratge editat peu prumèr còp en 2009 l’istoriana que s’assaia a apregondir la reflexion sus la nocion d’identitat a l’interior de la concepcion etatica francesa. Coma tà se n’explicar qu’acaba lo sué assai sus aquestes mots : « ... le parcours biographique corrige, nuance, complique à l’infini la vision absolutisée des identités. Tel est en tout cas le sentiment qui m’a conduite à reconsidérer l’austère commandement qui invite les historiens à s’absenter, autant que faire se peut, de l’histoire qu’ils écrivent. Puis déterminée, toute réflexion faite, à le transgresser ». Tà hèr brac l’assai comença tà de bon a la paja 189. Avant l’autora nos pintra lo sué temps de mainada en Bretanha autorn las annadas de guèrra. E puish arriba lo capitol eponime au nom deu libe. Mona Ozouf que’s liura a un puishent exercici de decorticacion de las duas pensadas qui’s son oposadas au temps de la Revolucion puish après. Que hica en scena las personalitats de l’epòca, las datas, los eveniments marcants. La demonstracion ei clara e didactica. Qu’explica l’exaltacion de la Revolucion, l’esfaçament deu mes gran nombre faça a la minoritat, la presa de poder deus Jacobins, la mesa en plaça d’ua vertadèra dictatura (la Terror criticada quasi un sègle après per Jules Ferry p. 223). Los artificis hicats en davant de faiçon duradera peus Revolucionaris tà balhar legitimat ad aquesta frenesia serén la recerca de l’Unicitat, lo pleitei tà l’Individualisme, l’accès a la Libertat tà cada un. Tota referéncia a l’estacament au territòri, a la lenga, a las tradicions èra vista alavetz coma anti-revolucionària. Ad aqueth perpaus Benjamin Constant qu’escrivèva : « Les intérêts et les souvenirs qui naissent des habitudes locales contiennnent un germe de résistance que l’autorité ne souffre qu’à regret, et qu’elle s’empresse de déraciner. Elle a meilleur marché des individus, elle roule sur eux sans effort son poids énorme sur le sable » (p. 213). Citant lo quasèrn de las doleanças de Morlaas en Biarn Mona Ozouf que i tròba escriuta aquesta interrogacion :« Jusqu’à quel point nous convient-il de cesser d’être Béarnais pour devenir Français ? » (p.204). Lo gran partatge a la taula republicana passa alavetz necessariament per l’abandon deus sués vestits tradicionaus. Totun daubuns territòris ne seràn pas autan viste aquesits

a l’uniformisacion forçada. D’on la reflexion de l’autora : « Les Français peinent toujours à reconnaître la tension entre l’universel et le particulier, présente pourtant dès l’origine au coeur du républicanisme »(p. 220). Mona Ozouf non desbremba pas la plaça ocupada per Jules Ferry dens la construccion nacionala actuau. L’autora que bremba que lo futur Ministre en percórrer lo pais nòta de qui lo territòri d’oltra Garona ei un endret exuberant e exotic, quasi ua tèrra estranhèra. Aqueth òme vòu tornar cóser la França d’ancian regime a la França modèrna. Lonh d’eth l’idea de nivelament de las classas totun au còr de la Comuna de París1 (p. 224). Quauques linhas mes baish Mona Ozou qu’escriu : « L’imperméabilité de Ferry à la différence ethnographique et culturelle est donc totale... La francisation réputée bénéfique est alors un crédo commun ». L’epòca aquesta qu’a ua grana importança. Qu’ei la de la creacion de drets navèths : l’eleccion deus maires, dret de reunion, d’associacion, neishença deus sindicats, prensa. Qu’ei un moment de tria per’mor l’interèst deu grop que pren ua dimension navèra, alavetz que dinc adara sol l’interèst de l’individús comptava. Aquera dimension de la vita politica deu país que pren un resson particular uei lo dia quan òm hè lo constat de la capitulacion sindicala (leguir Syndicats ; Corruption, dérives, trahisons, de R. Lenglet et J-L Touly, First, Paris, 2013). Mona Ozouf explica que : « à l’abstraction que stigmatisait Joseph de Maistre, la République a su imaginer des correctifs » (p. 230). E de desrotlar los compromés negociats dab lo pòple coma la lei de 1901 sus las associacions –ua compausicion entre drets de l’Un e drets collectius– , o en 1905 la separacion Estat-Glèisa en tot conservar lo calendari religiós, o lo finançament de l’ensenhament privat. Mono Ozouf acaba lo sué assai en evocar diferents tèmas d’actualitat coma la plaça de las hemnas dens l’espaci politic actuau, l’introduccion deu concept de comunautarisme dens l’espaci mentau o encòra la plaça de las lengas de França en França. Aqueras questions son autant de desbats en suspen de qui la societat aurà a resòlver. A perpaus de la non ratificacion de la Carta europenca de las lengas minorizadas l’autora escriu : « ...si l’idée et la pratique 1 Shens desbrembar en 1871 tanben la Comuna de Marseilha e la Liga deu mieidia de qui amassava quinze departaments.

N°32 – Julhet Agost

républicaines ont connu au long de la IIIe République une longue acculturation libérale, elles n’ont pas rompu, tant s’en faut, toute amarre avec leur jacobinisme natif. La République n’a jamais tout à fait intériorisé les lois libérales qu’elle a elle-même fait voter. Et les « Républicains » continuent de méconnaître la profonde transformation du modèle légué par le Révolution francaise et d’associer le républicanisme à sa forme autoritaire. Malgré tout ce qu’elle a, en un siècle de compromis, accordé aux groupes particuliers, la République n’a pu se défaire de son surmoi jacobin ». Tà conclúder que tenguem aquiu un assai de bon manejar, clar e sintetic2. Qu’auré lhèu ganhat en flui2 L’obratge figurava enguan sus la lista deus assais a la preparacion de Sciença Po. Lo subjècte perpausat en mai 2016 qu’estè : «L’identité ne peut plus être ce qu’on nous décrit comme une assignation à résidence dans une communauté culturelle immuable d’une prison sans levée d’écrou». Cette formule permet-elle de comprendre les défis des sociétés contemporaines en recomposition et les perspectives qui leur sont ouvertes ?

ditat se l’autora avèva causit de hèr ua demonstracion en seguir un òrdi cronologic (o au mensh talhucar capitols dens la redaccion deu sué expausat) tà explicitar la linha de tension entre airetatge montanhard e airetatge girondin. Quauques pajas que pòden deishar perplèxe, coma la plaça minorada deus regents dens l’acculturacion forçada a la francesa, o encòra lo silenci autorn los efèits deu gran genòcide de 1914-1918 (pp. 232-233). L’exposicion deus actes fondators e de la corta istòria de la Republica de qui airetam que permet totun au leguidor d’anar mes lonh deguens la sua reflexion personau. Despassats los fantasmes e la mitologia, lo leguidor que pòt emparar-se sus elements tangibles. En darrèra analisa qu’ei ça’m-par aquiu de qui demora la fòrça de Mona Ozouf : a maugrat la sua apartenença dobla –en immersion dens la cultura Bretona e la cultura academica– que nos invita shens entrar dens l’ideologia a tornar pensar un navèth modèle politic e sociau tà ua societat francesa inclusiva. Fabrice Bernissan

Un estiu mai que mai occitan per Tè Vé Òc

ei corts metratges rodats en collègi a Cessenon e Sanch Inian seràn projetats un pauc de pertot (veire fotografia)

Total Festum de 2016 lo 8 de junh Es a Somèires que la còla de Tè Vé Òc cubrirà l’eveniment « La fèsta dei cafès Òc ! » A 17 oras la passejada en vila serà filmada per nòstra còla. A 18 oras : Davant la cava dei vinhairons, de talhièrs duberts, de vidèos amb Tè Vé Òc, conferéncias e contes. Après lo repais, lo balèti amb Cabr’ e can farà bolegar lei gambetas ! Castelnaudary lei 1, 2 e 3 de julhet : Forum Eurorégional Patrimoine et Création Tè Vé Òc cubrirà l’eveniment e anarà a la descuberta dei riquesas culturalas occitanas.

Universitat Occitana d’Estiu a Nimes dau 8 au 12 de julhet : « D’un temps a un autre » Lo 7 de julhet la dubertura se farà per Total festum : passejada en vila e balèti. Aquí tanben Tè Vé Òc culhirà d’imatges ! Rodès e son Estivada dau 21 au 23 de julhet nos veiràn trepar amb camèras e micròs per una recòlta sus un programa que vòu « conciliar creacion en lenga occitana e artistes eissuts dau territòri occitan» Agost veirà de re-difusions d’emissions sus TV Sud : Lenga d’Òc/ Lengo d’O, mas la còla de Tè Vé Òc aprofiecharà dau temps dei meissons per faire la sieuna un pauc de pertot en Occitania per ofrir una dintrada de setembre rica e gostosa !

N°32 – Julhet Agost

Lisa Gròs Presidenta de Tè Vé Òc

Agenda A l’ora d’acabar la revista, totas (ocmusic.org) las programacions son pas arrestadas, per las informacions del 4 al 15 de julhet que mancan, consultar la Sirventés d’Estiu documentacion dedicada. Carcassona Ostal Sirventés, La Trivala er Mòstra de pinturas : Corbièras de del 1 al 3 de julhet Forum Patrimòni e Cultura Miquèl Porcel estrena : diluns 4, a 18h30 ; C. Almerge presenta son Euroregion darrièr Cd : divendres 8, 18h30 Castèlnau d’Arri Conferéncias, taulas Je t’écris de Carcassone ; Claudi redondas , teatre, Conferéncia Marti e Patrici Cartièr, diluns musicala, Espectacle musical, 11h a 18h30 ; Paul Tirand parla Deambulacion cantada, d’Armand Barbès, divendres 15h Presentacions e projeccions , a 18h30. Festenal d’espòrts tradicionals. Gratuit 4 de julhet Programmacion e inscripcions : 04 67 11 85 10 info@cirdoc.fr fabrica.occitanica.eu/euroregion 1èr de julhet Teatre

Montabazens (12)

Sala de las fèstas Quesaquò e Mascomprès, espectacle de la Rampe Tiò 2 de julhet Espectacle

Cabanas de Perinhan

21h30 : espectacle Òc-La Fèsta dels Pescaires (ocmusic.org)

del 10 al 15 de julhet Universitat Occitana d’Estiu de La Guépia

6 de julhet Rescontre de musica

Carcassona

A la calandreta Rescontres de musica tradicionala (estagi e talhièrs) e balèti (17h3021h30) amb Canti-Canta pascalemoreno@hotmail.fr 7 de julhet Recital,

Lesinhan,

del 7 al 11 de julhet Universtitat Occitana d’Estiu

Glèisa 21h Contes e musicas de Guilhem Boucher per la « Nèch de las Glèias »

Nimes

Universitat Occitana d’Estiu de Nimes : Caminada Nimesenca, conferéncias, Cabarets siesta literària, Teatre, Ethno-conf., Balèti... Amb Claire Toreilles, Verny, Gérard Amélie Vacossin, associacion Marie-Jeanne Philippe Martel, Des pierres en héritage, 06 71 52 Zuchetto, Giovanni Agresti, Gérard 01 30 Zuchetto, Alem Surre-Garcia, Patrick Roux, Josiane Ubaud e 3 de julhet d’autres ! Espectacle Setmana : 80 € Setmana + 4 Los Banhs espectacles 100 € Los Banhs d’Alet 21h30 : Espectacle Òc-Lumina Jornada : 18 € ½ jornada : 10 €

Botenac

Gimnasi escòla St Hilarian 14h : Quesaquò e Mascomprès, espectacle de la Rampe Tiò

Espaliu

Contes e musica

Montfalcon

9 de julhet Espectacle

Teatre

Ostal Gibèrt 21h30 : recital Cristian Almerge

Lo Barrut

Programacion complèta e inscripcion : M.A.R.P.OC www.ieo30.org 04 66 76 19 09 – 06 32 19 92 67 marpoc2@wanadoo.fr

Castèl 21h30 : espectacle Òc-Lumina (ocmusic.org)

Tornissan

Concèrt

Jornada + espectacle 25 € (del 9 al 12) Espectacle Tarificacion : 10 € tarifa redusida 8 € Albèrgament e repais sus reservacion

N°32 – Julhet Agost

La Guépia

Concors de burlas e racontes – per rire o per plorar, Estagis de cant, dança, musica, Corses de lenga, Obrador de revirada del francés a l’occitan, Obrador de literatura, Conferéncias cada jorn en lenga d’òc e en francés sus un tèma particular (istòria, literatura, edicion, accion culturala occitana... ) amb Felip Martèl, Joan Eygun, Roland Pecot, Jòrdi Laboissa, Joan-Claudi Drolhet. Conferéncias en anglés pel public anglofòne. Projeccions de filmes d’Amic Bedel (Piget Production), aperòconcèrts, lecturas d’òbras en occitan e en francés, rencontres amb de locutors mairals de l’occitan, d’artistas, d’autors, d’abitants… Omenatge a Ives Roqueta lo divendres 15 de julhet amb una conferéncia d’Ivon Puèch, de lecturas de l’òbra e la projeccion del filme « En camin amb Ives Roqueta ». Grand bal trad e neò-trad roots del divendres 15 de julhet amb lo grop Contrebande de PenaVaur, los musicians de l’OFF (e de

convidats suspresa de marca) per acabar la setmana. 11 de julhet : Cafè-cantaire, Laguépia. Xavier Vidal e Guilhem Boucher de l’associacion La Granja animaràn un cafècantaire al Troubadour d’a 18h30 a 19h30. Vos cal : quatre sòuses per una pauca, un parelh d’uèlhs e d’aurelhas e una bona enveja de cantar. LAGUÉPIE OFF : Fèstas al castèl, construccion d’embarcacions e davalada de las ribièras, talhièrs d’acordeon e de tamborin, camping, velhadas salvatjas... Organizat per Lenga Viva e co-organizat per Escambiar, Carrefour Culturel ArnaudBernard. Lo programa detalhat e las modalitats d’inscripcion son accessibles sus lengaviva.com/ programa del 13 al 15 de julhet Festen’òc

Saurat

Estagis de lenga e cultura occitanas per Camilha Bilhac « 150 ans de literatura d’expression occitana dins Arièja, 1800-1950 », Salon del libre, Musica, Jòcs ancians, Petit mercat alimentari, Exposicion « 100 ans de folclòr sauradèl », Danças Folcloricas, Trad’ Aperitiu, Estagi de cants occitans (Arnaud Cance), Estagi pels enfants (Claude Delsol, en Òc e Fr « Être et devenir un apprenti en Magicologie ») ; Teatre Occitan ande Les Galejaires de l’IEO Arièja, « Le canton de Josefina » (sus-titolat en françés), Concèrts (Parpalhon, Alidé Sans, Les Irètges e d’autres !), Espectacle pels enfants, Bal Trad... Informacions complètas reservacions : www.festenoc.com festenoc@netcourrier.com 15 de julhet Teatre

Serras

Teatre Deschamps 21 h : Òda a Montsegur,

Alidé Sans, La Mal Coiffée, Marilis Orionaa, Claude Sicre, Bombes 2 Bal, Manu Théron, Duo festival-troubadoursartroman.fr Abela – Vidal, Paulin Courtial, Tres a cantar, Arnaud Cance, Les 16 de julhet Diables de la Guarrigue, Molière Festen’òc d’Òc (La Rampe TIÒ), Lionel Saurat 10h-12h : Estagi lenga e cultura Suarez, JeHaN, Art Mengo, occitanas per Camilha Bilhac Bernard Combi, Mouss&Hakim, « 150 ans de literatura d’expression Les Cousins du Quercy, Dià e occitana dins Arièja, 1800-1950 » : d’autres ! una passejada per un periòde de Programacion complèta : 150 ans de produccion literària www.ville-rodez.fr/fr/culture-etper descobrir o tornar descobrir loisirs/estivada/le-festival.php una part del nòstre patrimòni. 2/2 « Acabadet » : qualques autors del 22 al 24 de julhet màgers del periòde Trad’Estiu 14h30-16h30 : Estagi de danças Foish tradicionalas ande Cap Aicí Divendres 22 : dubertura del 15h-17h : Estagi de cants occitans festenal amb le concèrt dels per Arnaud Cance estagiaris del talhièr occitano16h30 : Film « Une Histoire breton. Occitane » presentat per Camilha 21h30 : concèrt amb la Nilha Bilhac Dissabte 23 : Tre 16h, jos la Halle 18h : Bal Trad’ ande Cap Aicí aux Grains, talhièrs de jòcs en 19h30 : Trad’ Aperitiu e restitucion partenariat amb la ludotèca del de l’estagi de cant ande A.Cance. País de Foish ; Repaish sus plaça previst 17h : iniciacion a las danças 22h : Concèrt / Bal ande Lou tradicionalas ; Dalfin 18h30 : trad’apero 0h30 : Concèrt / Bal Djé Balèti 21h : bal trad amb Abaca Folk Informacions complètas e 23h : bal trad amb Coriandre Dimenge 24 : reservacions : 17h : bal dels enfants amb 1 kilo www.festenoc.com de Cirque festenoc@netcourrier.com 18h30 : trad’apero 21h : bal trad amb le Trio Abrégé Dobertura 23h : bal trad amb Ja Podes Creir. Argelièrs Dobertura del Cafè de Marcelin Gratuit Albèrt www.cafemarcelinalbert.com 19 de julhet Recital

Vilanòva de Menerbés

Recital de Mans de Breish del 21 al 23 julhet Estivada

22 de julhet Espectacle

Argelièrs

21h30 : Espectacle Òc-Lo Sòmi de Riquet (ocmusic.org) 23 de julhet Fest’Òc

Mailhac

Le Mailh Presentacion de film, Espectacle Fest’Òc amb Golamas’K de clown, Animacions literaris, Concèrt, Mini-Festenal del cort26 e 27 de julhet metratge occitan, Bal, Balèti, Occitanas d’Estiu Animacions, Teatre... Deganhac Lavercantièra Rodèz

N°32 – Julhet Agost

Le 26, Deganhac, sul tèma de l’aiga : 9h : a partir de la sala de las fèstas, passejada en direccion de l’òrt borian, visita de l’òrt e d’un o dus molins a proximitat. 12h : retorn a l’òrt, repais partejat tirat del sac amb qualques nòtas de musica tradicionala occitana. 14h : animacion a l’entorn de l’aiga e dels molins amb les enfants del Centre de lésers de Deganhac. 16h : retorn a la sala de las fèstas, visita d’una mòstra suls molins, prepausada per l’associacion Natenpa de Concorès. 19h : Repais occitan, 12 €, sus reservacion (05 65 41 53 21, Marie-Jo Vilard). 21h : Espectacle prepausat per l’AMTPQ, associacion per las musicas tradicionalas del Carcin. 22h30 : Bal tradicional animat per Los Barjacaires e mai. Le 27, Ostal de Rampoux : 9h30 : Despartin a l’Ostal de Rampoux, dubèrt a totis, sus reservacion (Maxime Souriat, 06 20 52 73 90). Cadun pòrta un quicòm, se possible bio e de la sua fabricacion. 17h : Projeccion d’un film en occitan sus la vida païsana. Estand de l’IEO-Òlt per prepausar libres d’autors occitans. 19h : mercat golard animat per cants occitans e danças folcloricas amb l’associacion dels Bourianols de Montclera. 21h : Primièr concèrt amb l’ensemble Abela Vidal. 22h30 : Segond concèrt amb Xavier Vidal e sos convidats. 00h : Cants occitans e fin de serada amb totis les musicians.

Intervencion de Zéphir Bosc sul botanista Jean Carbonèl. 11h15 : Messa en occitan Sala de las fèstas 20h30 : Espanhòl d’Aqui, 12h15 : Vin d’onor. Inauguracion de la placa en l’onor de J. Carbonèl. espectacle de la Rampe Tiò 14h : Repais al gimnasi, 22 €/ persona, reservacions abans le 1èr Teatre d’agost. Fraisse sis Agot (34) 15h30 : Visita d’Entraigas Sala de las fèstas 21h : Lo Boçut, espectacle de la 17h : Concèrt de Vow Bigetti a la glèisa, 10 €. Rampe Tiò Teatre

St Chély d’Apcher (48)

Narbona

Infos e reservacions : Grelh Roergàs 05 65 68 18 75 o 06 80 82 75 20 grelh.roergas@gmail.com

festival-troubadoursartroman.fr

Musica

31 de julhet Cant

Fontfreda 21h30 : Erransa, Cants sefarades

7 d’agost

Sant-Papol

St-Martin- le-Vièlh

Abadiá 18 h : Ghaetta, musica dels XIIen e XIIIen sègles

festival-troubadoursartroman.fr

del 8 al 14 d’agost Le bout de la queue du Drac

3 d’agost Concèrt

Abadiá de Vilalonca 18h : Lessons Consort Trio, Chansons et Airs de cour.

festival-troubadoursartroman.fr

Caramauç, Almairac

Festenal contes e poesias en Segalar Diluns 8 d’agost, Almairac : L’Albenca Bal amb Jan Glaudi Portal e Dubertura del festenal, los musicians de la Granja per Inauguracion de la mòstra « Marius Valière e Lo Calelh » l’Estiv’òc de L’Albenca. Per ne saber mai, telefonar a : Conferéncia « Charles Espié, Myriam Conquet 06 77 16 62 44 / Marius Valière e Lucien Naves » A la recèrca « de la cauda del Drac », 05 65 24 37 66 animacions franco-occitanas : balada descobèrta en musica, 6 d’agost aperitiu, contes de J. Bessou e Concèrt J.Séguret. Demonstracions e Bisan de Menerbés iniciacions a las danças occitanas. Du Bartàs Del dimarç 9 al dijoùs 11 d’agost, Caramauç – Almairac Conferéncia Estagis de contes, talhièrs d’eslam. L’Albenca Conférencia sus l’òbra de Jules Al Clap Ciné de Caramauç : vèspre a l’entorn del libre, apero Los Barjacaires, Maxime Souriat, Cubaynes : « Camin de guèrras » 06 20 52 73 90 Organizat pel Cercle Occitan de contat, projeccion-debat del film « Le Prophète ». l’Albenca Balada contada dels dus costats 28 de julhet Recital Fèsta annuala del Grelh Roergàs del Viaur fins a la « tutas de Pourcassès » Lesinhan (dempuèi 1921) Conferéncia « Rites et légendes du Ostal Gibèrt Sant-Justin Ségala » Espectacle de contes de J. 21h30 : recital Morena la Griotte Entraigas 9h : Amassada generala del Bodon. Grelh roergàs a l’Ostal de vila. Espectacle d’eslam amb Double 29 de julhet

5 d’agost

Bal

N°32 – Julhet Agost

Hapax (J. Cabot e B. Izarn). Divendres 12 e dissabte 13, festenal scenic de Caramauç Mòstra de poesia illustrada, imatgièr en Segalar. Divendres au matin : Mercat, contes/poesias parlotejats en musica. Divendres au vèspre : Inauguracion del festenal, « lancé de vers », eslam. Taulada d’inauguracion. Espectacle « La montanha negra » per l’Ostal Bodon (fr/oc).Repais. Espectacle d’eslam amb Râjel. Dissabte 13, pargue del candou (o sala F. Miterrand) Jornada, mercat de país, talhièr de descobèrta de la lenga occitana. Lo matin, canton dels enfants : dança del Drac, espectacle « L’oiseau de pluie », animacions, arts plasticas. Aperitiu contat, repais. Aprèp-miègjorn : siesta contada, scènas dubèrtas contes e poesias. Vespralh en musica e eslam : espectacle-creacion de Jo Corbeau. Espectacle contat familial (fr/oc). Repais regional. Serada : espectacle contes amb Rachid Hakbal, estanquet contes e poesias erotics. Dimenge (la de la roucarié o sala de las fèstas) : passejada contada, pica-mica partejat.

11 d’agost Balèti

La Redòrta

Balèti occitana amb TradAlam 13 d’agost Concèrts

Limós

concèrt de Nadau 04 68 31 85 26

Cuxac-Cabardès,

Sta-Ceselha 16 h : Troubadours Art Ensemble, Cants sacrats festival-troubadoursartroman.fr 15 d’agost Cant

Puicheric,

Occitan de Roèrgue 05 65 68 18 75 contact@ccor.eu www.ccor.eu 17 d’agost Espectacle

Las Tors

21h30 : espectacle Òc-Los Vinhairons (ocmusic.org) 20 e 21 d’agost Narbona-Platja

Narbona

Festenal Occitan, amb una serada Mal-Cofada e Òc-Lumina, lo dissabte. 21 d’agost Fèsta de la Craba

Glèisa Notre-Dame 18h : Voses de Femnas Sefarades

Crabairets

Contes e musica

Per ne saber mai, telefonar : Nicole Delvit, presidenta del fogal rural de Crabairets, 05 65 31 26 42

festival-troubadoursartroman.fr

Sent Martin Laboval

Contes e musica de Guilhem Boucher per la fèsta del lac de Nogairac.

Per ne saber mai, telefonar a : Lucien Galaret, 05 65 31 38 20

En jornada, fièra animada pels musicians de la Granja e dança / passejada de la Craba.

del 5 al 8 de setembre Viatge en tèrra occitana espanhòla

Val d’Aran

Lo Centre Occitan del País Castrés organiza un viatge de 4 jorns, del 5 fins al 8 de setembre de 2016, dins la Val d’Aran. Al Associacion Contes e Poesias en Rodés Segalar, 07 77 39 13 53 Licèu Louis Querbes, 29 car. M. programa : rescontres occitans, vistalhas culturalas (glèisas, Ofici de torisme del segalar Bompart Acuèlh dels estagiaris a partir del musèus) e de passejadas dins los tarnés 05 63 43 46 44 Pirenèus sens doblidar de temps f e s t i v a l - c o n t e s - p o e s i e s . 16, 9h, fins al 19 aprèp le dinnar. liure per comprar de cadèus ! Danças : Gilles Lauprêtre blogspot.com Tarifas : 350 €/persona en cambra Cant : Arnaud Cance Fabricacion d’enches : Marius dobla, 400 €/persona en cambra Del 8 al 15 d’agost individuala e mai l’adesion a la Lutgerink Espectacle nòstra associacion. Cabreta : Michel Esbelin Carcassona Vièla : Pascal Jaussaud Grand Teatre de Ciutat Demòra encara de plaças, sufís Acordeon cromatic : Nicolas de sonar al 05 63 72 40 61 per se Espectacle Òc-Lumina Puechmaille www.ocmusic.org marcar. Acordeon diatonic (complèt) : Centre Occitan del País Castrés Cyrille Brotto & Rémi Geoffroy 10 d’agost al 05 63 72 40 61 - azalais@ Le dimècres 17 d’agost, 21h, wanadoo.fr Concèrt Sebasac, La Doline : bal gratuit e St-Martin-le-Vièlh dubèrt a totis. Abadiá de Vilalonca Prètzfaits internat/mitat-internat, 18h : Trio Lo Fuèlh New-York externat/mitat-externat, jornada. festival-troubadoursartroman.fr Del 16 al 19 d’agost Estagi danças, cants e musicas tradicionals

Organizat pel Centre Cultural

N°32 – Julhet Agost

Bon estiu !

www.lodiari.com/le-magazine noscontactar@lodiari.com

IEO MP â&#x20AC;&#x201C; Lo Diari 11 rue Malcousinat 31000 Toulouse

ABONA TZ-VO

o diari

SÂ !

Le bimestrial d'actualitat tot en occitan legit de pertot !