Lo Diari n°24 by Aldric IEO Mp

o diari de l’IEO MP

LO RETRAIT : André Lagarde – p.8 NE PARLAM : La Prima d’Òc – p.18 Numèro 24 - Ivèrn de 2014

Tribalhar amassa, eth noste sistèma D

uan hèm eth punt suu contèxte actuau de las nostas assocacions qu’èm obligats de constatar ua situacion plan complicada : ua instabilitat hòrta de l’ensemble deu contèxte institucionau, ua crisi economica, un flaquèr estructurau (e financèr) deus actors occitans e ua opinion publica pòc corcernida. Au segur aquera situacion no’ns permet pas de hèr anticipacions positivas, e que’ns bota en situacion, aon, sovent, la nosta preocupacion permèra ei de sauvar çò de qui podem (eths emplecs, las subvencions, l’associacion) ; çò de qui’nse destorna de pensar ua estrategia entà que la lenca e sia parlada (drin). Alavetz, per manca d’orizont budgetaris mes bons, qué podem hèr entà desvolopar e consolidar las nostas associacions ? En permèras, tà çò de qui tòca aus mejans, entad anar contra l’incertitud que’ns cau multiplicar las honts de finançament (que vau mes 10 còps 10 que 1 còp 100… se per cas). Après, entà contunhar a desvolopar las nostas produccions, en saber que las nostas capacitats de finançament e semblan (au mens a tèrmi mejan), limitadas, qu’avem a cercar l’eficiéncia : au mei deu riquèr de las associacions occitanas, au deguens de la nostas complementaritats. Eth noste hialat que comença d’estar pro dense, qu’ei ric de competéncias e d’utís. Que seré suicidari de voler crompar-se l’ensemble de las honts umanas e materiaus possiblas entad estar eth permer. En tot hèr aquerò qu’anirem da cap a ua luta « fratricida » shens nat sens. La solucion qu’ei la realisacion colectiva, l’eficiéncia gràcias a las nostas complementaritats. Entad illustrar, que podem dar quauques exemples dab ua lista de realisacions colectivas de 2014, escajudas gràcias a la volentat e la capacitat de tribalhar amassa, un consideracion mutuau de çò de qui hèm e de çò de qui’ns podem amiar e aportar : mutualisacion de temps de tribalh (secretariat, professors, correctors, director, etc, entà perenisar emplecs e aidar ad aqueths de qui no podem pas emplegar), creacion de cors e formacions de personaus, mutualisacions de sites internet, convencion entà mutualisar ua libreria en linha, desvolopament deu despaus de libes… Se volem avançar encara, qu’at avem tot a ganhar a continuar sus aquera dralha. Auei, au nivèu deu hialat que podem assegurar qu’aquestes escambis e permeten de « melhorar e hèr créisher la nosta produccion ». Eth nivèu financèr de qui correspón ad aquera creacion de valor peu hialat que corresponeré dejà a la principau subvencion entau hialat. Sébastien PUGIN

Nòvas Dictada, prima, ressopet - p.4 Edicions Libres, CD, filmes - p.6 Lo Retrait Andrieu Lagarde - p.8 Vida de las associacions Sites internet - p.12 Rendut-compte Le SISQA - p.14 Ne parlam La Prima occitana - p.18 Setmanas oc. - p.20 Article scientific La color (n°2/2) - p. 22 Lenga L’escrutini - p.24 Agenda p.26 Lo Diari et LoDiari.com 11 rue Malcousinat, 31000 Toulouse Rédacteur en chef & Directeur de la publication : Sébastien Pugin Journaliste, Photographe & Maquettiste : Aldric Hagège Conception de la maquette : Ivanna Jeune Photographie de couverture : Arnaud Cassagnet Remerciements à tous nos contributeurs, partenaires et relecteurs

m e & n : e e t , s

Deisheria, deishas, sobras...

th despartament deras Hautas Pireneas qu’instituè, tan lèu 1994, un “Comitat dera lenca”, de qui tribalha, entre autas missions, sus eths neologismes, més que tot entara vita publica : collectivitats territoriaus e administracions. Quauques temps a eth encargat deth Servici occitan deth despartament que demandava aths membres deth comitat aqueth de cercar e hèr prepausicions en quauques domènis dera senhaletica. Que calèva, trobar equivalents gascons a mots coma “déchetterie”. E qu’avançava eras propausicions de qui avèva podut trobar en quauques diccionaris Francés-Occitan : deisheria, dèishas, sobras. Nada d’aqueras solucions ne’m semblava valedera, e per mantuas arrasons. Que m’i hiquèi e qu’arribèi a tirar’n quauquas halhas e precaucions a préner. « Mettre le loup dans la bergerie » ce ditz eth Francés ! Mès… « Qu’ètz eth lop enas òlhas » be ditz era cançon deths aulhèrs de Castèth-Lobon, e pas… en aulheria. En gascon de uei, porqueria qu’ei tostemps = salopèr ; e vaqueria = tropèth de vacas, mès ≠ de vacada. En francés : - (porcherie = [d’autes còps : tropa de pòrcs] → étable pour porcs → lieu sale → saleté → saloperie morale) ; madeisha causa entà : - (vacherie = troupeau de vaches → étable pour vaches → [mod.] ce que peuvent faire des “peaux de…” vaches → méchanceté, chose désagréable). Entath lengadocian, eths explics balhats en diccionari d’Alibert ne son pas faus, mès que globalisan tròp, ne destècan pas pro, no son pas diacronics ; que dan : latin –ARIUS + Gr. –IA. → –airia, push –aria vengut –ariá en parlars de uei ; que serveish entà : mestiers, fonccions, collectius concrets o abstrèits, establiments (bladariá, cavalariá, vacariá, ostalariá, teulariá…). En francés, eths sufixes –ier, –ière, qu’arriban deths sufixes latins –ARIUS, –ARIA, –ARIUM e, a bèths còps, de –ARIS, –ARE (p. ex. ecoler, écolier, de scolaris). Que serveishen entà formar noms de mestiers, d’arbes (hèits sus aqueth dera fruta), noms de contenents o adjectius. (asinarius → asnier → ânier) ; ▶ –ier que va pro viste ganhar sus –er ; (pomarium → pumer, pomer → pommier) ; mès que s’arreduseish a –er après g e ch (p.ex. dangier → danger ; bolengier → boulanger). Mès eth sufixe –erie entà formar substantius feminins que n’ei un aute. Qu’ei hèit dab eth sufixe –ie, hornit a noms de personas o fonccions en –ier, (chevalier→ chevalerie ; vacher → vacherie = troupeau bovin d’un tel et droit de pacage [desuets], étable [arrare], méchanceté [mod.] ; porcher → porcherie = troupeau [désuet], étable, saleté) ; cochonnier [perdut] → cochonnerie ;salop(e) → saloperie ; charcu(i)tier → charcut(ièr) erie → charcuterie ; ânier [pb Asnières] → ânerie ; boulanger → boulangerie…). D’aquiu eth sufixe que passa a –erie. Tan lèu eth sègle XIIau qu’ei en concurréncia dab –ie, e que l’elimina

Cronica

ath XVIau.D’autes que’s hèn sus un vèrbe : laver → laverie; moquer → moquerie; facher → facherie ; tricher→ tricherie ; ▶ ne coneishi pas ua fòrma equivalenta en gascon, hòra de facheria (mès, que senteish !) ; chicaneria qu’ei hèit sus chicanèr. Que cau tornar ara comunicacion de Rohlfs : « Los sufijos en los dialectos pirenaicos ». En gascon, era evolucion qu’ei parallèla : –ARIUS → –èr o er (januarius → ger [yé, yè] ; calidariu → cauter ; solarium → solèr ; pomarium → pomer ; vicarius → veguèr ; vaccarius → vaquèr ; porcarius → porquèr ; carnarium → carnèr ; caballarius → cabalèr ; e –ARIA → èra [era : arrare] (urticaria → ortiguèra ; castanearia → castanhèra ; caldaria → cautèra ; filicaria → heuguèra ; vitis albaria → vidauguèra ; carnaria → carnèra ; tegularia →teulèra [e pas teuleria !] ; caballaria → cabalèra. E qu’ei sus aqueths noms de qui vié empeutar’s –IA.→ ia. Lavetz, doncas, vaqueria qu’ei çò deth vaquèr e porqueria, çò deth porquèr ; tant vau díser un tropèth de vacas o de pòrcs. D’aquiu arriban : → bòrda deras vacas (ara pòc emplegat en aqueth sens) [e, en francés, çò de qui pòden hèr eras “peaux de…” vache(s) !) ; → sot, porcau ; embarra deths pòrcs [sens, ara, perdut], → lòc hasti → eth hasti, eth salopèr, → salopèr morau o sexuau, → ≠ de saloperia [causa o acte de pòc-vau]. Aquera diferença que s’arretròba entre maishantèr ≠ maishanteria ; conèr [mot gascon] ≠ coneria. ▶ aquiu qu’avem un manlhèu ath francés : eth gascon n’at diseré pas atau ; coma no ditz pas ua aineria, mès ua asolada. Tà tornar taras nostas deisherias, se volem dar era aidia de destriar, aqueth sufixe - eria aplicat a sobras o dèishas que’m pareish de no pas convier. E cau sauvar los mots deishar→dèisha,s ; o tirar’us-ne ? Que seré calut partir, ce’m sembla, de v. [des]triar → sf.tria (frçs : tri )→ / sf. triadera (frçs : trieuse). Tant vau díser véier uas derivacions verbaus en –ader, –eder, –ider, coma eth corresponent castelh. –adero : [des]triader, –dera : ▶ (frçs : oir, eur o able) ; coma lavader [lòc e gatge], dromider [lòc e enveja], borider, creisherder, perider [lòc aoń pòden perir = abisme], arruscader, bugader, minjader, –era (mangeoire, mangeable, appétit), tirader (timon, tirable), molheder [lòc tà tréier eras òlhas], sarclader [plaça aoń e’s sarcla], classader (classeur, classable). Dab eths quate sens de : –lòc aoń e’s hè ; –gatge entà her quauquarren (frçs –oir, –oire ; –eur, –euse), –estat de quauquarren dequi pòt èster hèit (frçs : –able, –ible) ; hòrta enveja, besonh de her quauquarren. Fòrmas coma laveria, deisheria de qui son en D. F. O-G.de P.N. que’m pareishen copias deth francés shense nada empara en gascon. Pèir Lobèra

Nòvas Memòrias d’Arièja

La Dictada occitana

Memòrias d’Arièja, Salvagarda e trasmission de la tradicion orala occitana dins lo departament d’Arièja. Le projècte de l’Universitat de Tolosa II - Joan Jaurès e del Conselh General d’Arièja, a per ambicion de preservar la tradicion orala de nòstre territòri e de servir d’utís de trasmission e de partatge entre las diferentas generacions. Son en tot mai de quatre-vint ariegeses que se son fisats davant la camerà, dins lor lenga de còr, sus la tèrra de lors aujòls o de lor joïnessa. Nos parlan mai que mai de las tradicions ligadas a las fèstas calendàrias, del biais que s’organizava la vida dins las bòrdas e los vilatges e nos fan partejar formulas, cants e contes eretats de la tradicion orala. Brèu, un trabalh vertadièr de memòria e de còr… Començat en 2010, per una fasa de sensibilizacion puèi de collectatge alprès dels estatjants dels 4 païses d’Arièja (país dels Pirenèus Catars, País de Coserans, País de las Pòrtas d’Arièja e País de Foish Arièja-Nauta) e de totis los actors locals concernits, lo projècte recebèt lo sosten de la Region Miègjorn-Pirenèus, del Rectorat de l’Acadèmia de Tolosa e de la Direccion academica dels servicis de l’Educacion Nacionala d’Arièja. Un trabalh de fons que se concretiza uèi amb la publicacion d’un DVD acompanhat d’un libret didactic. L’institut d’Estudis Occitans d’Arièja foguèt encargat, per l’Universitat de Tolosa Joan Jaurès e lo Conselh General d’Arièja, de realizar un quarantenat d’animacions publicas e escolaras per far conéisser aquel utís cultural e de proposar una restitucion d’aquel trabalh apassionant sus la cultura e la lenga del país.

Dempuèi sa creacion a Castras en 1998, la Dictada Occitana arriba a sa 18ena edicion ! Aquesta se farà lo dissabte 31 de genièr de 2015. A Castras, se farà a la sala Loïsà Paulin (carrièra Loís David a Castras), a 14h30. Aqueste còp, quina causida ? Lo tèxt serà tirat d’una de las òbras de la plega 2014 de las edicions IEO de Tarn : Nòu contes de Nadal d’Endacòm mai, Lo quasèrn de Francés Calquièr, de Gui Vialà e Dins una balma del Sidòbre, de Sèrgi Gairal. I a totjorn 4 categorias : pichons, collegians, liceans, adultes ; e prèmis de ganhar pels 3 ganhants de cada categoria. Tot lo monde pòt venir a l’espectacle de teatre de Sòfia Chabbert e de danças amb Los d’Endacòm pendent la correccion, es a gràtis. Vespertin pels escolans, taulièr de libres, taulièr de golardisas, aperitiu. Aquela manifestacion se tendrà dins mai de 45 vilas, de Bordèu a Niça e fins a Barcelona, çò que marca la volontat de maitas personas d’aprene a escriure la lenga. Es a gràtis e cal pas aver paur de se lançar ! E cadun se’n tornarà ambe son diplòma ! Los diferents centres pòdon prene lo tèxt prepausat per Castras, al mens per la zòna lengadociana, mas an tota libertat de se causir quicòm mai. Per s’entrainar, de dictadas son previstas tot lo mes de genièr dins lo cercle de Castras pendent lors corses e talhièrs. Per la dictada de Castras, podètz demandar d’entre-senhas e vos marcar abans lo 28/01 ; per s’entre-senhar sus totes los autres centres : Centre Occitan del País Castrés, 05 63 72 40 61 – azalais@wanadoo.fr

L’annada de Carbona Le Cercle Occitan clava l’annada 2014 coma cau. Apèis una tardo rica, les corses comencèren en octobre dab le professor de l’IEO, Geraud, e enguan, iniciacion a l’occitan dab un benevòl. Las cantèras son enriquidas de novèlas votz. La diffusion de dus filmes dab l’ostau Comenges en octobre, estèc una capitada, la serada s’acabèc alentorn d’un veire de l’amistat e hormatge de segur. Le Cercle participèc a la commemoracion deu 11 de novembre, e les benevòls hasquerem una

emission especiala a Radio Galaxie dab l’ajuda d’Eric Fraj. L’autonada, plan presada, Manu Isopet e Guilhem Lopez tengueren les dançaires dincas tard, l’entracte estèc benvengut dab la degustacion de pomas e hormatge. Una sopa de cebas clavèc la serada. Solide que demòre cauques encontre musicians dançaires, le cercle Occitan desira bonas hèstas de fin d’annada as lectors deu Diari, e una bona annada plan granada e seguida de plan d’autas. Viva l’Occitan !

N°24 – Ivèrn 2014

Prima d’Òc de L’Ostau de la Sava al Toch L’Ostau de la Sava al Toch, marca les dètz ans de sa creacion en prepausant ua quinzena hèstiva alentorn de las tradicions popularas occitanas. Aquera prima se debanarà deu dissabte 14 de març au dissabte 28 de març de 2015 a Legavin. Un mercat, charradissas, contes entaus petits e entaus grans, estagis de danças, repaish, bals tradicionaus, jòcs ancians e un concèrt deu grope Òc seràn prepausats au public. • Dissabte 14 de març de 9h a 18h : exposicion e mercat a la hala PICOT. Entrada libra. • Dimècres 18 de març en vrespada, iniciacion a la lenga e contes entaus mainats. Entrada libra. • Dijaus 19 de març a 20h30 conferéncia sus l’Occitània peu Paire Passerat. Entrada libra. • Dissabte 21 de març de 14h a 18h estagi de danças tradicionalas animat per Paulette Faucon e Adrien Villeneuve. Participacion de 10 €. • Dissabte 21 de març a 19h « Le Caçolet », servit dins sa « caçòla » entà portar, seguit d’un bal tradicionau animat per Folc e Pic. Prètz en foncion de la prestacion (Bal ; caçolet ; bal & caçolet : 8 € ; 20 € ; 25 €). • Dimars 24 de març a 20h30 iniciacion a la lenga entaus adultes. Entrada libra. • Dijaus 26 de març a 20h30 serada contes entaus adultes damb Bernat Contaire. • Divendres 27 de març a 20h30 conferéncia sus « le Pastel ». Entrada libra. • Dissabte 28 de març de 14h a 17h jòcs ancians damb Companhia Aristol’Auch. Entrada libra. • Dissabte 28 de març a 21h concèrt damb le grope Òc. Entrada 12 €.

Lo Diari sus las ondas Despoei quauquas setmanas lo site de Ràdio País s’i es tornat sus la tela. La presencion es simpla mes l’essenciau qu’i es. Qu’i podetz trobar : los contactes, la grasilha de programacion, la presentacion de la nosta ràdio e mes que mes la possibilitat d’escotar a Ràdio País en directe. A mesura, quauques adobaments i seràn ajustats coma l’escota deus podcasts e de la despenjada de Gèrs. Si espiatz de plan la grasilha de programacion i veiratz ua emission aperada « Lo Diari » atau plan com lo nom de la revista qu’ètz a legir. Aquesta collaboracion materialisa la volentat de Ràdio País e de Lo Diari d’aver ua accion comuna endé valorizar l’actualitat culturau en occitan, en Meidia-Pireneas e, doncas, tanben las accions de las associacions de l’Institut d’Estudis Occitan en Meidia-Pireneas. Un còp per setmana, Ràdio País Gèrs vos prepausarà ua emission de un vintenat de minutas a l’entorn deu contengut de la vòsta revista. Lo porgrama será l’ocasion d’apregondir quauques dossièrs e de balhar la paraula aus actors culturaus occitans de la nosta Region. Atau Lo Diari tractarà l’edicion, los hestaus, los espectacles de tota sòrta… l’emission que s’acabarà tostemps dab l’agenda culturau de las manifestacions a vénguer, notament las activitats organizadas per las seccions o los cercles locaus I.E.O. Ende ne sàber mes suus oràris de difusion o tot simplament ende escotar Ràdio País, rendetz-vos vos es balhat suu site : radiopais.fr Atau, s’at voletz, tornatz-nos trobar a l’escota de País a comptar deu diluns 12 de genèr a 11h.

L’Ostau de la Sava al Toch 96 avenguda de Gasconha 05 61 86 70 20 ostausavatoch@orange.fr

Ressopet occitan Le 31 de decembre 2014, 12en Ressopet occitan a Monclar de Quercy (82), sala de las fèstas del Grop Escolar, bvd. de las Escòlas, organizat pel « Réveil Occitan du Tarn et Garonne ». Al programa : Bal Trad Occitan tre 21h amb « Sèm d’aici ». La dintrada es a 20 € e es demandat als participants de portar un plat sucrat o salat que serà mes

en comun pendent le ressopet (de determinar a l’inscripcion). Le champanhe, aperitius e beures oferts pel « Réveil Occitan ». Reservacions lo mai d’ora possible : Line : 05 63 66 15 94 Jeannine : 05 63 30 97 39 rene.astorg@orange.fr

N°24 – Ivèrn 2014

Edicions Alman’Òc Coma de costuma le cercle occitan Pèire Lagarda de Foish, sòrt son Alman’Òc. Las annadas se seguisson mas son pas jamai las meteissas. L’an passat festejàvem -gaireben amb trompetas - les trenta ans de sa publicacion. Ongan sèm malcorats : nòstre mèstre de l’ombra - mas tant present- Gui Chauffour, se n’es anat a la fin de l’estiu. Nos daissèt orfanèls alara qu’aviam a pena qualques dralhas pel nòstre projècte d’Alman’Òc. Coma ditz Odila dins l’Edit’òc : «avèm ensajat de nos petaçar totis sols, dins le respècte de çò qu’auriá volgut. » Doncas, aicí l’avètz tot fresc sortit de l’estampariá. Vos caldrà èsser manhanims ! Mas podètz creire, que fòra le lagui e las ànsias dels darrièrs jorns de boclatge, prenèm fòrça plaser a-n-aquel trabalh. Nos confòrta tot çò que ja sabiam : la lenga occitana, la lenga nòstra es un tresaur que nos cal servar ! E coma disèm sus la quatrena de cobèrta : « Entre totis, farem tot » 8 € Cercle local de Foish : cercleoc@orange.fr

Nòu contes Nòu contes de Nadal d’endacòm mai. Recuèlh nascut de l’idèa d’aclimatar en tèrra d’òc de contes de Nadal venguts d’endacòm mai : de diferentas lengas e culturas, d’autors d’auçada internacionala. N’avèm recampats nòu, per òrdre alfabetic de lor país d’origina, d’Alemanha a Suèda, de Grimm a Selma Lagerlöf, illustrant la dobla tradicion de la grépia e de l’arbre de Nadal, l’avet. Dins una amira pedagogica, los presentam dins lor lenga d’origina e dins lor revirada lengadociana, acompanhada d’un glossari (CD audio en preparacion) per far dialogar lengas del monde e lenga nòstra : Los autors del recuèlh. Tres collègas e amics, Alina Bugarèl, professora d’anglés (Rodés), Sèrgi Gairal, professor d’espanhòl e d’occitan, romancièr (Vilafranca de Roergue), Bernat Vernhièras, professor d’occitan (Castras), se son congostats de causir, presentar e revirar aqueles contes, e Ives Carrièr de los illustrar. – Alemanha, Grimm : « Die Sterntaler Märchen / Los Escuts de las estelas » ; – Anglatèrra / Irlanda, Oscar Wilde : « The Selfish Giant / Lo Gigant gosta-solet » ; – Danemarc, Andersen : « Grantræet / L’Avet » ; – Espanha, Emilia Pardo Bazán : « La Navidad del pavo / Lo Nadal del piòt » ; – Estats-Units, O. Henry : « The Gift of the Magi /

Lo Present dels Reis magues » ; – Itàlia, Grazia Deledda : « Il Dono di Natale / Lo Present de Nadal » ; – Russia I, Dostoievski : « МАЛЬЧИК У ХРИСТА НА ЕЛКЕ / L’Arbre de Nadal » ; – Russia II, Salhens - Tolstòi : « Le Père Martin / Lo Nadal de Papà Panòv » ; – Suèda, Selma Lagerlöf : « Fågel Rödbröst / Lo Barbarós ».

N°24 – Ivèrn 2014

Colleccion “Lo Banquet” n°16 Decembre de 2014 – Edicion bilingüa 15 x 21 cm, 176 p., 12 €

Ai vist, ai legit Un rugbi de país : mai que la lenga Avèm pas una tendéncia a limitar l’occitan a la practica de la lenga ? Èsser occitan se pòt limitar a çò lingüistic ? Sens dobte non. En cercant çò que i a d’occitan dins la practica del rugbi, o çò que la practica del rugbi a d’occitan, dins una vila coma Tria de Baïsa, Fabrice Bernissan, lo realizator pausa una question mai qu’interessanta. De delà del retrait esmovent d’un pichon club que se saupèt auçar a un naut nivèl, de la comunautat amassada darrièr son escòla de rugbi, es la question d’una part importanta de l’identitat occitana qu’es pausada. Es que i auriá pas un ligam entre aquela cultura occitana e

l’afogament pel balon oval ? Se prepausa aquí una forma de responsa, es un bèl film, tan plan un film vertadièr coma un film util que nos es donat. Notarem per acabar que i a, dins Un rugbi de país la matèria d’una analisi aprigondida de la cultura occitana, de la del SudOèst, coma aquò pus disfusat que l’usatge de la lenga. L’objècte d’un documentari venent ? Podèm pas qu’esperar !

« Dins aquesta partida de las edicions, vos prepausi de vejaires, d’impressions sus la produccion occitana del moment. » Aldric Hagège

Colleccion oralitatdegasconha Coffret n°2 20 €

Lo Quasèrn de Francès Calquièr : l’istòria simpla Lo raconte es pas novèl : dos joves que s’aiman, mas qu’un insuperable obstacle separa. L’Istòria tanpauc, es pas nòva : las guèrras de religion, la persecucion dels protestants. Alara qué ? « Çò que me sembla bèl, çò que voldriái far, es un libre sus pas res (…) » escriviá Flaubert (Lettre à Louise Colet, 16 janvier 1852). Benlèu qu’es çò que capita Gui Vialà : se lo raconte es simple, es qu’es vertadièr. Dins aquesta vertat dels personatges, dins aquesta beutat umila de la pluma, s’escond un tractament de grandas intelli-

N°24 – Ivèrn 2014

géncia e sensibilitat d’un subjècte pròpriament classic. En prepausant un agach fin finala modèrne e amaisat, l’autor nos balha una bèla istòria, al sens lo pus nòble del mot. Pas cap d’esitacion donc : un libre de devorar e de metre jos l’arbre de Nadal ! IEO Tarn , 160p. 12 €

Lo Retrait

Andrieu Lagarda

L’extrait « L’ausèlh d’òr »

n còp, i aviá un rei qu’aviá dins son òrt un aibre que portava pomas d’argent. Aquel rei i teniá tant que cada jorn las fasiá comptar. Achí qu’un maitin le jardinièr i venguèc dire : « Majestat, ne manca una » Aquel rei aviá tres gojats. Sus boca de vrèspe, mandèc l’ainat armat d’un grand sabre per velhar sus las pomas d’argent. A l’enta de mièjanèit, s’endurmisquèc e l’endeman una autra poma mancava. Le soèr d’apèi, mandèc le segond filh armat d’un arc. Sus mièjanèit, s’endurmisquèc el tanben e, le maitin, una autra poma mancava. Les Secrèts de las Bèstias, Conte n°32, Figura màger de la p.135 Andriu Lagarda, cutura occitana que Letras d’òc, 2014 celebrarà, le 27 mai 16x24 cm –360p. que ven, sos 90 ans, 27 €

Andrieu Lagarda es un autor, traductor, institutor, professor, fondador... La lista es plan longa !

Foguèt un dels fondadors del CREO (Centre Regional d’Estudis Occitans) en 1967 e del Cercle Occitan de Carbona. Per l’importància de son trabalh de collectage, d’escritura o encara, pel nombre de personas qu’a inspirat, ajudat o influençat, fa vertadièrament partida d’aquestas personas que fan la cultura occitana.

Testimònis. Per far lo retrach de qualqu’un, lo melhor biais es de demandar a las personas que lo coneisson lo mai. Es çò que faguèrem.

e primièr còp que vegèri Monsen Lagarda, èra a una amassada generala del cercle Occitan de Carbona. Veniái just d’aderir al cercle e coneissiái pas res del fonccionament d’aquela associacion, de son passat, de sa creacion. En vegent Monsen Lagarda, sulpic remarquèri sus sa cara, la serenitat, le calme e l’energia. Aviá ja 80 ans e se voliá botar en retrait de l’activitat del cercle Occitan, daissar a Joan Guilhèm la carga de contunhar a far viure

aquela associacion qu’avián creada amb d’autres professors del collègi de Carbona. A aquela epòca difusavan un mesadièr occitan, a 800 exemplars me dirà mai tard Monsen Lagarda. Òc : disi totjorn « Monsen Lagarda » perque m’inspira un respècte prigond. (...) Monsen Lagarda es un òme fisèl en amistat, ne vòli per pròva les ligams qu’a de contunh servats amb Jacme Fauché qu’èra pintor reconegut e de grand engenh. S’èran rescontrats suls

bancs del Licèu Bellevue e, dempuèi, aquela amistat s’acabèt pas jamai. Es tanben un òme presat de la populacion de Carbona. Le vegèri mai d’un còp dins Carbona, interpelat per de personas que le costejavan, tot simplament per parlar amb el, l’escotar, per çò que coma se ditz « a totjorn quicòm d’interessant a vos contar. » Tè una anecdòta per acabar : un jorn, pendent un pichon viatge, crosi un amic qu’aviá jogat al basquet a Lesat, foguèt internacional e dins la vida vidanta, èra professor d’anglés. Evidentament : « Cossí vas ? Qué fas ? etc… » Entre autres, li diguèri : – Fau de danças occitanas a Carbona. – O là là ! Alavetz coneisses le paire Lagarda ! Foguèri qualques meses prof al collègi de Carbona amb el. Quin òme extraordinari, trasmet li mon melhor sovenir. Causa que manquèri pas de far en vegent qualques jorns apuèi Monsen Lagarda. – O là là ! me diguèt Monsen Lagarda. L’ai pas

desbrembat, un òme d’una amabilitat parièra a sa granda talha, un bon prof e un tan bon basquetaire. Sabètz, me diguèt, qu’en m’ausissent parlar Occitan se botèt a l’aprene ? E d’unes sers après les corses, demoravi amb el per corregir sa prononciacion. E ben vaquí un òme que crompèt un metòde d’occitan e en un pauc mens d’un mes, arribava a escriure e a discutir amb ieu en occitan. Ça que là es un òme que nos veniá d’Ais de Provença. Coma que… me diguèt Monsen Lagarda, amb aquel sorire e aquel plegament dels pòts que li son talament caracteristics. Òc avètz rason Monsen Lagarda : quand òm vòl… mas cresi sustot quand avèm agut l’astre de rescontrar sus son camin un òme coma vos… Mon pentiment es de pas aver conegut Monsen Lagarda mai d’ora e de le véser pas que rarament. Una citacion que conven plan a mon vejaire per resumir Andrieu Lagarda qu’es una bibliotèca de saber : « Cadun pòrta dins la clartat de sa cara, l’imatge de son pròpri paradís. »

Sophie Vissière Lo Diari :Ètz la felena de l’Andrieu Lagarda, ètz illustratritz e trabalhatz fòrça per las edicions occitanas. L’occitan : un afar de familha ? Sophie Vissière : Le primièr libre qu’ai illustrat, e auto-editat èra un conte escrit per mon grand : Las Tres Pomas d’Irange. Es per aqueste obratge que poguèri rescontrar Félix Daval, amb qui avèm trabalhat sus dos libres, La legenda del grand Guindon e La legenda del bèl Ramèl, per les quals soi dintrada en contacte amb las edicions Edites-moi ! e las edicions Letras d’Oc. Plan segur, foguèri banhada dins la cultura occitana dempuèi tota pichona, mas l’ai tanben renegada a l’adolescéncia quand me mainèri qu’aquela cultura èra despresada a l’exterior del cercle familial. Es mai tard qu’ai pres consciéncia de la valor de la lenga occitana, en demorant a Valencia, en Espanha, ont poguèri observar l’interès de mos amics pel valencian, que partejavan naturalament amb le castilhan. Ara soi gaujosa de poder contribuir, a mon escala pichona, al desvolopament de l’album joïnessa en occitan, en esperant qu’aquò pòsca aver un impact positiu sus l’imatge de la cultura occitana e, al delà, despertar un interès de la part de personas qui i son en defòra. Per vos, que representa, dins son trabalh, sas idèas, pel mond occitan d’alors et d’aujourd’hui ?

S.V. : Soi pas a la melhora plaça per parlar de son trabalh que ne coneissi pas totas las facietas, mas pensi qu’es un apassionat qu’a sabut fèr pròva d’una obertura granda d’esperit per defendre e fèr perdurar a l’encòp la lenga e la cultura occitana, çò qu’es pas le cas, de mon punt de vista, de totes les defensors de l’occitan uèi, çò que regreti prigondament. D’un punt de vista mai personal, qué retenètz d’el ? S.V. : Es una persona que remiri fòrça. D’un punt de vista personal, dirai que çò qu’es e çò que representa es prigondament ligat a la preséncia discrèta a sos costats de ma grand, qui, me pensi, foguèt totjorn aquí per le sosténer. Le merceji de m’aver transmés sa passion dels libres e dels contes. Quand èri pichona, fargàvem de libres ensemble amb de carton e de papièr brolhon. Uèi, quand trabalhi sus d’illustracions e aprèsti de maquetas, pensi que demòra un quicòm d’aqueles moments partejats. Avètz, cresi, illustrat d’unas edicions de libres de vòstre grand. Trabalham diferentament quand es « per un pròche » ? S.V. : Ai illustrat en entièr pas que Las Tres Pomas d’Irange, segur que i a una pression suplementària, una enveja de fèr plaser, de pas decebre. Mas le trabalh es pas tant diferent amb d’autors que

N°24 – Ivèrn 2014

coneissi pas personalament, me demandi totjorn çò que l’autor ne va pensar, quitament s’es l’editor qu’es en principi decisionari. Pensi qu’es justament malaisit d’arribar a fèr la part de las causas entre l’opinion qu’an les autres e nòstra pròpria interpretacion del tèxte a illustrar.

Gilbert Mercadier Lo Diari : Coma passèt vòstra rescontre amb André Lagarde ? Gilbert Mercadier : Mon primièr rescontre amb Andriu Lagarda foguèt en 1979 quand tornèri de Las Americas e dintrèri vertadièrament en occitanisme. Era president del CREO e conselhièr pedagogic d’occitan per l’Acadèmia de Tolosa. En 1981 organizèri a la Sala dins mon collègi, amb el e tota una còla de professors l’estagi del CREO que foguèt un grnd moment. Per vos ; que representa, per son trabalh, sas ideas, dins lo monde occitan d’alara e d’uèi ? G.M. : Es un dels fondators de l’ensenhament de l’occitan dins l’Acadèmia de Tolosa. Es un dels primièrs que comprenguèt que lo trabalh associatiu èra plan important mas que caliá tanben butar, ajudar las administracions ( Rectorat, Region, departaments, comunas…) a assumir lors responsabilitats per la valorizacion e la transmission de la lenga. Aquo o sachèt far comprene e, dapasseton, menimosament, diplomaticament ménèt de cranas avançadas. Cal plan dire qu’ aquò se faguèt dins una dinamica, amb de colas e una unitat que benlèu nos mancan duèi...Me brembi amb nostalgia de las grandas l’AG del CREO ont se trabalhava...puèi se contava..cantavèm… Me brembi tanben del trabalh pus discrèt coma quand el e ieu al tel, de son ostal, negociavem de mejans per l’ensenhament amb un òme politic que voliá far quicòm per l’occitan...Son O sabiatz ? Las letras francesas an tanben lor André Lagarde ! Aquel darrièr (1912-2001), nascut en Garona Nauta, foguèt professor de Letras, notadament al Licèu Henri IV de París. Mas s’es plan conegut dels professors e dels estudiants

plen de remembres que me tòrnan… Son trabalh e mai que mai sas produccions servisson a Occitania tota. Pensi a totes sos libres. Son diccionari, la Palanqueta, que participèri a sa primièra edicion amb lo CRDP e l’ajuda de las collectivitats territorialas ven d’èsser editat tornar mai. Quin es son impact, son eretatge ? G.M. : Son impact e son eretatge sont dels bèls...I dévèm fòrça. Personalament dins mon trabalh de professor amb sas publicacions puèi coma IPR me soi apevat de contunh sus son biais de far, sus son eime. Mai d’un còp al rectorat , e mai se las causas an plan cambiat dempuèi que n’es partit, me soi demandat… E aquí cossi auriá fach l’Andriu... D’un punt de vist personal, que’n retenètz ? G.M. : Es un òme d’una granda qualitat, d’una granda competéncia dins un fum de domènis. A portat e pòrta totjorn fòrça a l’occitan e a l’occitanisme. E tot aquò sens rambalh, discrètament, modèstament. Un grand trabalhaire, un sabi.

en Letras Modèrnas, es per sa collaboracion amb un dels sèus confraires, Laurent Michard (1915-1984). Tre 1948, an publicat amassa en çò de Bordas, una Istòria Literària que venguèt dempuèi la referéncia incontestabla del subjècte : la famosa Lagarde et Michard !

N°24 – Ivèrn 2014

Mercejam Dòna Vissière per son ajuda dins la realizacion d’aquel retrach e als participants.

Vida de las associacions

Las paginas de l’IEO d’Òlt

aguiós d’ofrir a totes los cercles e totas las associacions del departament un espaci de comunicacion viu e dinamic, l’IEO d’Òlt ven de tornar far son site internet, rebat veritable de l’activitat dels actors de proximitat de la lenga e cultura d’òc. I trobarètz una presentacion de l’IEO d’Òlt, los cercles, las edicions, mas tanben un agendà cultural occitan del departament (que serà dubèrt a totes los actors del departament) aital coma un accès al collectatge. Sens oblidar un pont (de ligams) ambe lo site de vòstre magazin occitan favorit ! Dubèrt dins sa version finala al mes de genièr, lo site serà aumentat pauc a pauc que los seus contenguts seràn disponibles. Una adreiça nòva lèu inevitabla per l’occitan en país d’Òlt ! Rendètz-vos donc sus www.ieo-olt.org

N°24 – Ivèrn 2014

L’oralitat en linha Un site novèl es dubèrt : www.oralitatdegasconha.net. Qu’es aquò, per quin ? Avèm demandat a Renaud Lassalle, collectaire per Eth Ostau Comengès, que participa al projèct.

L.D. : Nos podètz presentar çò qu’es Oralitat de Gasconha ? Renaud Lassalle : Oralitat de Gasconha qu’ei un labèl qu’amassa eras produccions de 3 associacions : Eth Ostau Comengés, Nosauts de Bigòrra e Numériculture Gascogne. L.D. : Quora comencèt lo projecte e cossí ? R.L. : Que hoc creat en 2009. Eras tres associacions deth labèl qu’encontran en un ritme quasi jornalèr locutors dits « naturaus », gents deth país. Que’us enregistram e que’us filmam a cada còp. Era nòsta mestior que sòrteish tota d’aquiu. Que trebalham sus parçans diferents (Gèrs, Bigòrra, Comenge e Coseran) mes que s’avisèrem lèu que çò qu’arrecaptavan dab eth monde qu’èra pro pròche. Alavetz, que decidèrem d’amassar-mos devath ua madeisha etiqueta entà çò dera produccion : Oralitat de Gasconha.

demandan tostemps on pòden trobar eths nòstis produits. Era responsa qu’èra sovent complicada : sus eth nòste taulèr quan èram presents fisicament sus un eveniment, mes ara qu’ei regde mès simple. N’an pas sonque ad anar sus era nòsta botiga en linha, veir eth catalogue, comandar, pagar en linha en tota securitat. E demorar qu’arribe a casa !

« contunhar produsir documents de qualitat e a botar eth monde deth país en valor.»

L.D. :Perqué la causida d’un site internet ? R.L. : Aquiu n’ei pas un simple site internet qu’ei ua botiga en linha. Despuish bèras annadas, quan passam en çò deth monde, que mos

N°24 – Ivèrn 2014

L.D. :Quins fons e quins produits disponibles sul site ? R.L. : Qu’avem 24 numeròs, donc libes-CD, DVD e CD. Tot qu’ei sortit dera nòsta collècta capvath era Gasconha. L.D. :Quinas perspectivas per Oralitat ? Coma cambiarà dins meses, anadas ? R.L. : Eras perspectivas que son simplas, contunhar a produsir documents de qualitat e a botar eth monde deth país en valor.

Rendut-compte

L’occitan : lenga internacionala Per la quatrena annada, l’IEO a participat al grand rassemblament de productors agroalimentaris qu’animèt lo pargue de las exposicions de Tolosa, del 11 al 14 de decembre.

etent en avant un respècte de las tradicions dins lo saber-far e la qualitat dels productes, es pas estonant qu’aquel Salon Internacional de la Seguretat e de la Qualitat Alimentària faguèt una plaça a l’occitan. « L’usatge de la lenga occitana es un atots dins tot procediment de valorizacion del saber-far tradicional coma d’ancoratge territorial, dels professionals e de las filièras s’engatjan per demostrar que la lenga occitana es un motor del desvolopament economic. » explica l’IEO dins son comunicat de premsa. Benlèu se pòt èsser mens categoric, pr’aquò, es vertadièr qu’en aquel temps de « made in France » e autres « locavores », la question de l’utilizacion de la lenga occitana coma element de marketing se pòt pausar. Se una marca coma Nestlé jòga la carta de l’occitan per nos vendre l’aiga gasosa d’una font de Losèra, es plan que i a un interès ! Sens oblidar qu’aquel tipe d’eveniment, amb son public, es una formidabla veirina.

S’apiejant sus sos labelizats « Òc per l’occitan », l’IEO organizèt d’animacions en francés e occitan, prepausadas als visitaires coma als exposants, pendent los talhièrs del salon. Cal tanben notar la difusion d’un libret, en lenga nòstra, sul vin. Aldric Hagège

Rencontre amb Audrey Veaute, l’encargada de Comunicacion, Economia e Torisme a l’I.E.O. Lo Diari : En que consistiguèron las animacions prepausadas al SISQA ? Audrey Veaute : Es aquí la quatrena annada que l’occitan es oficialament present a la SISQA, e aquò ambe l’ajuda de l’I.E.O. Per contunhar dins aquela dralha, l’I.E.O. a contactat de productors e d’actors del malhum del labèl « Òc per l’occitan » per venir presentar lors produches e lor trabalh dins l’encastre d’animacions degustacions, realizadas a partir de lors produches. Foguèron de vinhairons, d’elevaires, e los presidents de federacions qu’intervenguèron pendent aquelas animacions. Après la capitada de l’edicion precedenta, l’ani-

«La nòstra tòca (...) es de presentar l’occitan coma quicòm de normal. »

macion culinària foguèt menada per la segonda annada per Mirelha Braç. Aquela animacion foguèt proposada en màger part en occitan, ambe l’ajuda de Francis Cescato (Francis Cescato : animator (en francés e occitan) de l’espaci degustacion del SISQA) e dels labelizats « Òc per l’occitan ». Mirelha Braç nos a proposat doas recèptas d’aperitiu per las fèstas, a l’entorn de la tematica Las espècias : sicrets de las cosinièrias-bruèissas d’Occitània amb lo « cambajon de guit de l’ostal » e la « salsissa al vin coma a l’edat-mejana ».

N°24 – Ivèrn 2014

a al SISQA Qual èra lor public ? e lor(s) tòca(s) ? A.V. : D’aquí las animacions foguèron situadas sus d’espacis plan delimitats, ambe de monde que passan e que s’arrèstan per venir tastar de plats e de produches regionals, mas tanben escotar l’istòria d’aqueles produches. Sus aquela mena de manifestacion, se pòt encontrar plan de personas diferentas ! Que siá de la maire de familha, a l’elegit, en passant pel curiós de tot. La nòstra tòca sus aquela mena d’animacion es de presentar l’occitan coma quicòm de normal. Aquela idèia dèu tanben passar dins l’esperit dels productor. Lors devèm mostrar que l’occitan es quicòm en mai dins lor comunicacion. Es pr’aquò « Es tanben una qu’avèm botat en d’afichas e lenga que se pòt plaça de desplegants biemplegar per lingües per l’usatge parlar d’economia dels labelizats « Òc e (...) d’una per l’occitan » preactivitat actuala. » sents al SISQA. Segon vos, perqué es important per l’occitan de participar al salon ? A.V. : Aquelas animacions an permetut al monde de descubrir que l’occitan es pas unicament una lenga que s’ausís quand anem a cò del papet. Es tanben una lenga que se pòt emplegar per parlar d’economia e per parlar d’una activitat actuala. Es tanben important de mostrar als productors que la lenga occitana pòt estre un quicòm en mai dins lor comunicacion, quicòm que lors permetrà de balhar una identitat mai prigonda e mai visibla. Cossí lo public reagiguèt a las intervencions ? A.V. : Lo public foguèt un

pauc susprés d’ausir d’occitan. Mas ambe l’ajuda de Francis Cescato, la lenga es passada e a semblat normala. A la debuta de cada animacion bilingüa, a demandat al public quin parlava la lenga e quin la compreniá. Las primièras mans an totjorn un pauc de mal a se levar mas a la fin n’i a totjorn mai d’un desenat. Cada animacion foguèt acompanhada per de degustacion de vin, e un lexic de uèit paginas sul vin foguèt publicat per aquela ocasion. Tanben, la mitat de las recèptas foguèron reviradas en occitan e seràn lèu disponiblas sul site del Conselh Regional de Miègjorn Pirenèus, mai tanben sul site de l’IEO et del labèl (les ligams dins nòstre dorsièr sul site, ndlr.). Tot aquò a plan foncionat, e plan de gents an emportat d’aqueles papierons a l’ostal. Aital la gent a pas sonque tornat de mangiscla del SISQA a l’ostal, mas tanben d’occitan !

N°24 – Ivèrn 2014

vin def sens.pdf 1 08/12/2014 10:11:25

CMJ

* Ici, vous trouverez du bon vin !

L’ABÚS D’ALCOÒL ES DANGIERÓS PER LA SANTAT, DE CONSUMIR AMBE MODERACION L’ABUS D’ALCOOL EST DANGEREUX POUR LA SANTÉ, À CONSOMMER AVEC MODÉRATION

Ne parlam

Torna La Prima occitana La prima en decembre ? Òc ! Mas solament dins Lo Diari ! Vos parlèm de l’eveniment, organizat cada annada per l’Institut Estudis Occitans d’Avairon e sus partenaris per saquejar la novèla sason. La Prima occitana, serà del divendres 6 de març al divendres 3 d’abrial de 2015.

’Institut d’Estudis Occitans d’Avairon, la Mission departamentala de la Cultura d’Avairon en partenariat ambe lo Centre cultural occitan del Roergue, organizan « la Prima occitana » sus las comunas de Marcilhac, Claravals, Sent Cibrian e Concas. Nascut en 2008 e dejà organizat suls territòris de Rodés, Luc-La Primauba, Olemps, Senta Radegonda, Sebazac e la Barraca de Fraisse « La Prima oc-

citana » vòl portar la lenga e la cultura occitanas al public joven (mairala, elementari e collègi), al public fragilizat (fogal lòtjament, club dels ainats) e de segur a totes los autes ! L’ocasion de rassemblar las diferentas generacions a l’entorn d’una cultura qu’a pas jamai tant de sens que dins aquela trasmission e aquel partatge.

Le programa : Exposicion d’un bestiari : « De la natura de quauques bèstias » Un bestiari fantastic del sègle XII escrit en lengadòc, adaptat en occitan modèrne e tradusit en francés per Yves Rouquette, illustrat per d’òbras contemporanèas originalas e fòrça personalas del pintor setòri Pierre François. Aquela exposicion es mesa a disposicion pel CIRDÒC (Centre Interregional de desvolopament de l’occitan). Entre le 6 de Març e le 6 d’abril, dos còp quinze jorns, luòcs de determinar.

Una vesprada d’animacion e tres seradas espectacles son programadas e dubèrtas a totes. Pendent las tres primèras seradas, los eslèves restituiràn, en primièra partida, las òbras realizadas en classa. Brick a Drac (fotò aquí dessus) es un grop avaironés qu’associa la musica tradicionala e lo « rock ». En aportant una fòrta personalitat a sas interpretacions, los sièis occitans prepausan un concèrt plen de relèu e de colors diferentas. Entre los tradicionals rearrengats e las composicions personalas, lo grop daissa anar un ambient fòrça poderós.

N°24 – Ivèrn 2014

Divendres 6 de març 18h30 : Inauguracion de « La Prima occitana ». 20h30 : Serada concèrt amb Brick a Drac, primièra partida dels eslèves. Luòc : Sala de las fèstas Marcilhac Divendres 20 de març : 20h30 : serada musicala tradicionala amb lo grop de Carcin Sèm de Caòrs (fotò), concèrt e balèti. Lòc : Sala de las fèstas Sent Cibrian Divendres 3 d’abril : 20h30 : Espectacle « Saique benlèu » amb Arnaud Cance. La serada se tendrà en doas partidas : Los eslèves de la classa de seisena restituiràn lo trabalh efectuat en classa, puèi lo concèrt d’Arnaud Cance. 5 € una serrada, 10 € per las 3.

Vesprada d’òc 14 h : Vesprada contada e cantada (bilingüa) amb Paul Bony e los Faisselièrs. Dubèrt a totas e totes. L’espectacle s’acabarà amb lo veire de l’amistat. Lòc de determinar. Contactes : Mission départementala de la cultura 25 av. Victor Hugo 12000 Rodés Tél. 05 65 73 80 50 Fax. 05 65 73 80 51 www.aveyron-culture.com & Institut d’Estudis Occitans de l’Avairon, 05 65 68 18 75, www.ieo12.org, ieo12@ieo-oc.org

Un dimècres d’abril (data de precisar) :

NB :

a l’ora de clavar nòstra edicion, la programacion es pas encara definitiva. Rendètz-vos doncas, abans la debuta del festenal, sus nòstre site internet o sus www. ieo12.org per consultar las informacions actualizadas.

N°24 – Ivèrn 2014

Las Setmanas occitanas del Vilafrancat Questions a Jaqui Ten, membre del C.A. de l’IEO del Vilafrancat sus aquestas setmanas occitanas. Son l’ocasion per l’associacion, d’un rencontre puntal, entre totas las activitats menadas pendant l’annada. E tanben de s’amusar un pauc ! Lo Diari : Nos podètz parlar un pauc de l’istoric d’aqueste eveniment ? Sa creacion, son evolucion... Jaqui Ten : Creat en 1986 a la sala de las Fèstas de Najac lo “Festibal de las Musicas Tradicionalas” arribèt a Vilafranca en 1990 amb l’ambicion d’una pus granda pluralitat culturala. Amb el, l’IEO del Vilafrancat creèt tota una tièra de manifestacions per devenir la “Setmana occitana” puèi las “Setmanas occitanas del Vilafrancat”. Aital mòstras, contes pels dròlles, conferéncias e autras animacions(carrièiras, mercat) s’escampilhèron sus La Vila. Complibat, La Bastida l’Evesque, La Capèla Blèis, aculhiguèron animacions (cant, cinèma) velhadas a

la Bòria a l’entorn de l’operacion “Al Canton”, seradas de Contes, teatre …. Amb quin succès ? J.T : Lo Festibal èra la primièra manifestacion de l’annada e aculhissiá un public regional,al fial dels ans demesiguèt amb la creacion d’autras manifestacions dins la region e de problèmas datas per obténer d’espaci. Las manifestacions de las setmanas menancada còp un public interessat.

Programacion de las Setmanas Occitanas del Vilafrancat del 31 de Genièr al 28 de Febrièr de 2015. Mòstra « Lo Bestiari » Bibliotèca Municipala. Dissabte 31 de Genièr : Morlhon a 14 oras 30 : Dictada Occitana ; Vilafranca 20 oras 30 al Teatre Municipal, « Saique benlèu » amb Arnaud Cance (fotò). Dimècres 5 de Febrièr 21oras, Bibliotèca Municipala : « Lo cant tradicional » amb Xavier Vidal. Dissabte 14 de Febrièr, Lescura Jaòls, 21oras « Los papas de Viaur » amb Jiròni Vialaret.

21 oras : Bal Occitan amb Kich a Clau , Trio Abrégé e Stockfish. Dimècres 25 de Febrièr, 15 oras, Bibliotèca Municipala : Contes Occitans amb Malika Verlhaguet.

Dimenge 15 de Febrièr a Complibat, 15 oras, « Teatre Paisan d’Enric Molin » amb Les Z’Igues e « Cant » amb LKP corala paisana.

Dissabte 28 de Febrièr, Café associatiu, 21oras, « Omenatge a Joan Bodon » pels 40 ans de la sua desaparicion e de la fondacion de l’IEO del Vilafrancat amb Les Boudoumen.

Dissabte 21 de Febrièr, La Capèla Bleis : 10 oras : Estagi de Cant amb Arnaud Cance ;

Contactes IEO del Vilafrancat 05.65.29.93.11 & 05.65.81.17.15.

N°24 – Ivèrn 2014

AMTR

Janvier 2015 : deux formations : Centre de Formacion Professionala d'Occitània Miègjorn-Pirenèus Une formation à la langue et à la culture occitanes Apprendre à parler occitan. Faire de l’occitan son métier.

Apprenez l'occitan et faites-en votre métier

Formation intensive de six mois 540 heures de formation / 294 heures de stage Début des actions : 6 janvier 2015 - Durée en centre à Toulouse : 540 heures - Stage en entreprise dont l'occitan est la langue de travail : 294 heures Niveau d’entrée : bac, 14 places disponibles / an. Ouvert aux demandeurs d'emploi. Financement Région Midi-Pyrénées. Rémunération possible

& Centre de Formacion Professionala Centre de Formacion Professionau d'Occitània Miègjorn-Pirenèus en lenga e cultura occitanas

Apprenez l'occitan depuis chez vous, en ligne

Formations à distance – e-learning Initiation – Avancé – Perfectionnement Début des actions : 10 janvier 2015 Ouverte à tous dans les trois dialectes d'Aquitaine et de Midi-Pyrénées, le gascon, le limousin et le languedocien, ces actions ont pour double objectif (3 heures par semaine) : - de permettre aux stagiaires d’acquérir une qualification en occitan (niveau A2, B2 ou C1 du CECRL), - de leur faire découvrir un métier lié à la culture et/ou la langue occitane. Financements possibles dans le cadre de la formation continue (DIF, CPF, plan de formation)

CFPO Miègjorn-Pirenèus 11 rue Malcousinat, 31000 Toulouse 05 61 23 99 51 – formacion@cfpoc.net - www.cfpoc.net

L’article scientific

La Color La color fa part de la nòstra environa de cada jorn. Es tan naturala que n’avèm pas pus consciéncia talament qu’oblidam cossí es faita, cossí la sentís nòstre cervèl, son impacte sus la vision qu’avèm del monde a l’entorn de nosauts o sa mediacion sul psiquisme e/o le parlar, son influéncia sus nòstra vida quotidiana. Segonda partida de l’article començat dins lo numerò 23 – Autona 2014. Las colors quimicas : Existís al mens doas menas de colorants segon que sián solubles o insolubles. Insolubles, aquò’s les pigments, per la màger part minerals redusits en particulas tèunas. Acolorissan las causas dins la massa (oxids metallics, fèrre, coire, Al.). Les trapam tanben dins les materials del bastiment, las pinturas, les esmauts e las ceramicas ; lor importància economica es granda que se n’utiliza 5 Mt/an. © François de Dijon

sion ecologica dels colorants mai utils per l’industria. Se n’utiliza a l’entorn de 10.000, ac cal comparar amb le centenat d’origina naturala : plantas, molluscs, insèctes qu’aviam abans le desvolopament de l’industria quimica. Sens quimia, cap de color !

2-La reproduccion, le sèxe : Per pas malcontentar digús, parlarem pas que de las plantas o de las bèstias. Las colors atiran un insècte que va far mudar les pollèns e emprenhar d’autras flors. Aquela orquidèa es blanca per menar melhor son pollinizator, un insècte nueitenc. © Orchi

Ròtle de las colors Las colors èran sus tèrra abans nosaus, perqué nos adaptèrem a la color ? Las responsas pòdon èsser maitas, aquò depend s’òm es un òme o un insècte per exemple. Las responsas tornaràn a l’entorn 3-Le camoflatge : Siá òm ataca, siá òm s’apara, mas de quatre grands tèmas : totjorn en color. Aici un pofre amagat sus un ròc. 1-Le Manjar : La color del plat fa part del plaser © DM289169 de manjar, qual del dos, nos sembla mai gostós ?

Solubles, les colorants son principalament organics Lors usatges son subretot dins las tinturas d’estòfas, las tintas e l’alimentacion. ©Onderwijsgek

4-La predacion : Aranha cranc (thomise) venguda jauna sus una flor jauna- insècte cameleon. E la vèspa es prèsta ! Le manjar, le sèxe, le camoflatge e la predacion son nòstre sòrt de cada jorn, alavetz, dirai pas les restaurants estelats, la cosmetologia, la m ò d a © Olaf Leillinger e le monde del tra-

Las colors del capèl d’aquel camparòl las devèm a de cianinas, ver-

N°24 – Ivèrn 2014

balh. Existís un fum d’autres as- Le catolicisme tanpauc i escapa pèctes de l’impacte de la color sus pas que codifiquèt las colors liturgicas. la nòsta vida. Dins França, l’istòria religiosa se conta en veirials, del barròc agusat E l’òme dins tot aquò ? Per l’òme, vos convidi a virar un al escòrgament de uèi, l’usatge de pauc endarrièr, aqueste còp dais- la tonalitat càmbia amb le temps. sam la tecnica e sarram la color Le veirial de « Soulages » a Concas nos va ajudar per passar de l’espiriper la sociologia e l’art. Tre que l’òme a totas las aisinas : tualitat cap a l’abstraccion per aborl’uèlh, la man, le cervèl, voldrà dar un capítol dels mai importants imaginar, crear, descobrir l’èime de nòstra relacion a la color. del religiós, del divenc, e aurà l’enveja de revirar o de notar sas sensacions. Tre le Neandertal, la color fa part de la vida de l’Homo Sapiens… Tre -30.000ans, le roge, le negre, l’òcre son venguts amb l’aurinhacian e la cauna Chauvet. Le blau e le verd apareisson vertadièrament en çò dels egipcians amb de pigments que venon de trissats de pèiras preciosas. Les pigments a basa de pèiras preciosas (lapis lazuli) èran plan segur reservats als rics o a la religion. Òm pòt considerar qu’avèm aquí Aquela representacion gaireben un dels primièrs efèctes sociolo- onirica de la supernòva Kepler es de colors falsas per nos ajudar a gics de la color. comprene l’organizacion e l’evolucion del nòstre univèrs. Es una apliColors e cresenças Dins l’evolucion de l’art, de l’òme cacion de l’imatjariá, fòrça imporque pintrava sul ròc a uèi, las cre- tanta dins le domeni medical. Le senças religiosas (animisme, cha- passatge dels nivèls de gris balhats manisme) se servèron totjorn de per la màger part dels instruments sostens, dessenhs, estatuas, signes (escànners, IRM, telescòpis…) a per comunicar, ensenhar e espan- d’imatges de colors falsas, autoriza dir sas idèas. Amb aquel mejan una analisi mai clara de las « fronèra possible de superar l’empacha tièras ». Es vertat fisicament dins le de la lenga o de l’analfabetisme. sistèma uèlh, nèrvi optic, cervèl e Doncas, l’art religiós se pòt pas tanben en imaginacion. La separad e s s e p a r a r cion de las informacions entre fisi© marie raym5 de la color. ca-fisiologica e psicologic-cultural De tot temps es malaisida. empleguèt e Una color es definida per una nocodifiquèt las menclatura establa e per una part colors ; d’in- evolutiva ligada a la societat. Le terd ic c ion s blau, qu’es pertot uèi, existissiá ne limitan pas o pauc, pels romans. l’usatge dins Unas colors son fòrça ligadas a una la pintura re- epòca o un eveniment, atal coma les ligiosa. Cada blaus de la copa del monde de foot color perme- e 1998, o pels mai vièlhs, les verds sa a la seuna de Sant Esteve. Cada societat fa sos significacion. simbòls colorats. Del blason per

N°24 – Ivèrn 2014

l’Edat Mejana e les « logòs » de las marcas de uèi. Son signes qu’avèm bastits e ont apareisson simbòls particulars o universals, permanents o fugidisses. Avèm les mots de las colors e la color dels mots e quitament aquela de las letras coma dins la poesia de Rimbaud. Les poètas totjorn botèron mots suls imatges. « Les perfums, las colors e les sons se respondon » Charles Beaudelaire. E quora la sciéncia se’n maina, tot ven teoria. Doncas, aquò’s que Beaudelaire entrevegèt, la facultat d’apariar una color a de mots, aquò a un nom : la sinestesia. Seriá un problèma neuronal (estudiat pels angleses). Fin finala, del moment que parlem de tecnologia, cal pas desbrembar de parlar un pauc d’aquelis que la percepcion de las colors es rara o manca : les daltonians, les òrbs. Aquí de tèsts classics per detectar la discromatopsia. Se podètz legir 74 ganharetz… le dreit de véser en colors ! Per conclusion, vau acabar amb les simbòls de nòstra region. Espèri plan que reconeisserètz dins l’òrdre : Tolosa, Foish e Lengadòc, E que totis ara sau© Jérôme Blum retz que la color s’amerita d’èsser vista d’un biais mens simplista qu’i sembla. Gerard Wolf, Cercaire al CNRS, Universitat « Paul Sabatier », Tolosa. Traduccion Annie Wolf.

Lenga

L’occitan blos L’escrutini

omergue Sumien, dins sa tèsi La standardisation pluricentrique de l’occitan (Brepols, 2006, pagina 258, colona b) preconiza la fòrma exili contra Alibèrt que voliá exilh. Es d’acòrdi ambe Cantalausa, Patric Sauzet, Josiana Ubaud. Explica que dins dos substantius, las grafias alibertina ambe –lh e –nh finals « dissimulent mal le francisme » : exilh e escrutinh. Al lòc d’aquelas fòrmas, vòl exili e escrutini. A rason d’estimar que dins aqueles dos mots se pausa lo meteis problèma e qu’avèm de bonas rasons de preconizar coma nòrma unica las fòrmas sabentas dins totas las fòrmas dialectalas d’occitan. Ambe sas fòrmas exilh e escrutinh Alibèrt s’enganèt e val mai causir non pas aquelas fòrmas bastardas, ni complètament popularas, ni complètament sabentas, mas las fòrmas complètament sabentas l’exili e l’escrutini.

Quand avètz pro de coneissença de las leis d’evolucion del latin en occitan, vos es totjorn possible de fargar artificialament de pretendudas « fòrmas popularas » qu’an pas jamai existit. Un còp que sabètz qu’a l’etime latin iunium correspond l’occitan junh (nom de mes), vos podètz amusar a fargar *escrutinh a partir de scrutinium. Es un jòc bufèc : la fòrma *escrutinh es pas atestada dins la lenga medievala, a ma coneissença.

Dins las autras lengas neolatinas, l’etime latin scrutinium a pogut abotir a divèrsas fòrmas popularas : • Francés : le crutine, le crestine, l’escrutine, le scrutine (Alain Rey, Dictionnaire historique, 2000) ; • Castelhan : el escudriño.

Fargar l’escrutini a partir de l’etime latin scrutinium es doncas quicòm de perfièchament acceptable e Domergue Sumien nos prepausa la bona fòrma.

Per contra, çò que se fa plan sovent, mai que mai despuèi los sègles XV e XVI, es de remplaçar las ancianas fòrmas popularas per de latinismes sabents. Disèm pas pus lo cresedor mas lo creditor, la fezeltat mas la fidelitat. E avèm a l’encòp l’ostal (mot de formacion populara) e l’espital (fòrma semi-sabenta), mas cada mot a un sens diferent.

Cossí que siá, cap de lenga a pas gardada una fòrma arcaïca : lo francés a pas *l’escrutine mas le scrutin ; l’italian a pas lo *scrutigno mas lo scrutìnio; lo catalan a pas l’*escrutiny mas l’escrutini ; lo castelhan a pas el *escudriño mas el escrutinio ; lo portugués a pas o *escrutinho mas o escrutínio. Se, per la bona fòrma l’exili i qualques atestacions dins los diccionaris nòstres del sègle XX, malaürosament pel mot que se ditz en catalan l’escrutini, las solas fòrmas que se tròban son, siá los francismes l’escrutin, l’escrutî, l’escourtin, siá la fòrma alibertina l’escrutinh.

N°24 – Ivèrn 2014

Jacme Taupiac La Piboleta, diluns 22 d’abrial de 2013.

o diari de l’IEO MP

vos desira de bonas fèstas ! Rendètz-vos en 2015 per mai d’actualitat e de cultura, en occitan!

L’Agenda

Decembre 31 dec. Ressopet occitan

Castras Restaurant del Pargue de las Mòstras (av. del Sidòbre), Lo Centre Occitan del País Castrés vos propausa un autentic ressopet occitan per Sant Silvèstre. Al menut : > Aperitiu > Lesca de porcelon farcit del fetge d’auca sus son lièit d’ensalada garnida, > Filet de Sant Pèire salsa minestrone del Sant Jacme. > Trauc occitan, > Suprèm de pintadon farcit del fetge gras e poma caramelisada, acompanhat d’una crosta de patana doça e de corgeta, > Formatge, > Sant Onorat revistalhat acompanhat de son macaron e de sa crèma anglesa, > Vins, cafè. E doblidem pas : la musica tradicionala e d’ambient seràn presentas par vos garantir una serada comola de musicas e de danças, per festejar coma se deu lo passatge a l’an 2015 ! Se vos daissatz temptar, marcatz-vos abans lo 22 de decembre al prèp del Centre Occitan del País Castrés, que lo nombre de plaças es limitat. Tarifa sòcis : 44 €, non-aderents : 50 €, Pichons (-12ans) : 28 € Centre Occitan del País Castrés, 05 63 72 40 61, azalais@wanadoo.fr 31 dec. Ressopet occitan

Montclar de Quercy (82) Sala de las fèstas del grop escolar (bvd. de las Escòlas), Al programa : Bal Trad Occitan tre 21h amb « Sèm d’aici ». La dintrada es a 20 € e es demandat als participants de portar un plat sucrat o salat que serà mes en comun pendent le ressopet (de determinar a l’inscripcion). Le champanhe, aperitius e beures oferts pel « Réveil Occitan ». Reservacions lo mai d’ora possible : Révil Occitan du Tarn et Garonne, Line : 05 63 66 15 94, Jeannine : 05 63 30 97 39, rene. astorg@orange.fr

Bona annada 2015 ! Genièr Del 1èr al 31 gen. TRIOC 55

Albi Lo Grifol (3 car. Perroty), Mòstra de pinturas de Simone Bru Malaviolles sul tèma Enric de Tolosa L autrec. Conferéncia sus la selva de la Gresinha per Alan Massòl. ADOC Tarn 05 63 53 30 41 10 gen. Mòstra

Albi, 17h. Centre Occitan Rochegude Estrena de la mòstra del CIRDOC « Clardeluna », genièr e febrièr.

CCOA, 28 car. Rochegude 81000 ALBI, Tel/Fax: 05 63 46 21 43, centre-occitan-rochegude@ orange.fr 18 gen. Aprèp-dinnar occitan pel Teleton

Espaliu 14h Sala de la gara Al profièch del Teleton, lo cercle de Roèrgue-Naut organiza en associacion amb los grops folclorics « La Cabrette du Haut-Rouergue » e « L’Escloupeto » un espectacle occitan amb danças folclorica, lecturas, contes, cants tradicionals e teatre en occitan. 21 gen. Rescontre Tuta d’Òc

Tolosa 18h30 Ostal d’Occitània, Programacion venenta, gratuit La Tuta d’Oc - IEO 31

N°24 – Ivèrn 2014

05 61 12 30 53 latutadoc@ieo31.com Del 29 gen. al 2 feb. Rencontras de las Pireneas – Tramontana 2

Nosauts de Bigòrra et las 7 autas estructuras partenàrias que s’arretroban en Bigòrre e Comenge entà aviar eth projècte sostiet per l’Euròpa. > 29 de gèr Taula redonda au Parc nacionau de las Pireneas a Tarba. Tematica : la mesa en linha deu patrimòni imateriau. > 30 de gèr Visita de l’associacion Odiolab (País Basc espanhòu) Acuelh d’aquera asociación dens lo projècte e presentacions de sué tribalh. > 31 de Gèr Forum a Bossens > 1er de heurèr Visita de l’associacion hèmna de Lès (Val d’Aran) Acuelh d’aquera asociacion dens lo projècte e presentacions de sué tribalh. Organisat per Nosauts de Bigòrra 31 gen. Dictada occitana

Rodés 14h30 Mission Départementala de la Cultura, > 14h30 : accuelh > 15h : dictada > 16h : espectacle « contes » amb Marie-Odile Dumeaux > 17h : remesa dels premis Participacion liura Mission Departementala de la Cultura & IEO 12, mdc12. cultureoc@orange.fr o ieo12@ ieo-oc.org ; Informacion e inscripcions : 05 65 73 80 64

Febrièr

7 feb. Estagi de dança

Del 1èr al 28 feb. TRIOC 56

Albi Lo Grifol (3 car. Perroty), Mòstra de pinturas e ceramicas per Françoise Marc-Villeneuve e Jean Claude Flottes. Conferéncia sus Visigòts per Yann Roques. ADOC Tarn 05 63 53 30 41

4 feb. Rescontre Tuta d’Òc

Centre Occitan del País Castrés, 05 63 72 40 61, azalais@wanadoo.fr

Tolosa 18h30 Ostal d’Occitània, Programacion venenta, gratuit

14 feb. Setmanas Vilafrancat

La Tuta d’Oc - IEO 31 05 61 12 30 53 latutadoc@ieo31.com 5 feb. Setmanas Vilafrancat

Occitanas

Castras 14h Centre de Lésers de Lambèrt (cam. du Saillenc), Estagi, amb Elsa Chartres, que vos permetrà de descobrir los fandangòs, danças tradicionala de coble, lo dissabte 7 de febrièr, de 14h fins a 17h, al Centre de Lésers de Lambèrt (Camin du Saillenc - Castras). Tarifa : 5 € (escolaris, estudiants, caumaires, sòcis IEO) e 8 € pels autres.

Occitanas

del

Lescura Jaòls. 21h « Los papas de Viaur » amb Jiròni Vialaret. del

Vilafranca de R. 21h Bibliotèca Municipala, « Lo cant traditional » amb Xavier Vidal. IEO del Vilafrancat 05 65 29 93 11 & AMTR 05 65 81 17 15 5 feb. Serada descobèrta d’un òbra

Rodés 20h30 Ostal del Partimòni, Presencation de la traduccion del livre «Dòn Quichòt de la Mancha» de Sèrgi Gairal, en presencia del autor. Gratuit Institut d’Estudis Occitans de l’Avairon, 05 65 68 18 75, www. ieo12.org, ieo12@ieo-oc.org 7 feb. Descobèrta d’un autor

Albi 17h Centre Occitan Rochegude, lecturas de tèxtes, evocacion d’un autor conegut o desconegut d’aici o d’endacòm mai, a la fin aperitiu ! Ramon Guigaud.

CCOA, 28 car. Rochegude 81000 ALBI, Tel/Fax: 05 63 46 21 43, centre-occitan-rochegude@ orange.fr

IEO del Vilafrancat 05 65 29 93 11 & AMTR 05 65 81 17 15 15 fev. Setmanas Vilafrancat

Occitanas

del

Complibat 15h Teatre paisan d’Enric Molin amb Les Z’Igues e « Cant» amb LKP corala paisana. IEO del Vilafrancat 05 65 29 93 11 & AMTR 05 65 81 17 15 15 feb. Aprèp-dinnar occitan

Espaliu 14h Sala de la gara Lo cercle de Roèrgue-Naut organiza en associacion amb los grops folclorics « La Cabrette du HautRouergue » e « La Pastorèla » un espectacle occitan amb danças folclorica, lecturas, contes, cants tradicionals e teatre en occitan. Del 16 al 20 feb. Escòla Occitana d’Ivèrn

Burlats Estagi de lenga e de cultura occitanas al Molin dels Bècabòsques de Burlats, a 8 kms de Castras. L’EOI es organizada per l’EOE-IEO 47, en partenariat amb lo Centre Occitan del

N°24 – Ivèrn 2014

País Castrés e la comuna de Burlats. Las activitats de la setmana mesclan cors de lenga, exposats, talhièrs, cants, danças, conferéncias, passejadas descobèrtas, espectacles. Contacte : EOE-IEO47 05 53 41 32 43 eoe@wanadoo.fr 21 feb. Setmanas Vilafrancat

Occitanas

del

La Capèla Bleis > 10h : Estagi de cant amb Arnaud Cance, > 21h : Bal occitan amb Kich a Clau, Trio Abrégé e Stockfish. IEO del Vilafrancat 05 65 29 93 11 & AMTR 05 65 81 17 15 25 feb. Rescontre Tuta d’Òc

Tolosa 18h30 Ostal d’Occitània, Programacion venenta, gratuit La Tuta d’Oc - IEO 31 05 61 12 30 53 latutadoc@ieo31.com 25 feb. Setmanas Occitanas Vilafrancat

del

Vilafranca de R. 15h Bibliotèca Municipala, Contes occitans amb Malika Verlhaguet. IEO del Vilafrancat 05 65 29 93 11 & AMTR 05 65 81 17 15 28 feb. Setmanas Vilafrancat

Occitanas

del

Vilafranca de R. 21h « Omenatge a Joan Bodon » pels 40 ans de la sua disparicion amb Les Boudoumen. IEO del Vilafrancat 05 65 29 93 11 & AMTR 05 65 81 17 15 28 feb. Conferéncia

Castras 14h30 Ostal de las Associacions, sala Joana Cabrol (pl. del 1èr de Mai), Bernat Vernhièras vendrà nos presentar en occitan la conferéncia « Passejada en India ». Aital, mos-

L’Agenda trarà cossí a pairinat, i a 19 ans, una pichòta indiana del Tamil Nadu e cossí se faguèt aqueste rescontre. Presentarà tanben de vilas, paisatges, temples, populacion, culturas. Dempuèi, d’autres viatges li an permés d’acompanhar aquesta filhòla, qu’a ara 24 ans, d’establir d’amistats amb de familhas tamolas e de se cargar de pairinatges en ligam amb d’associacions ont de joves volontaris consacran una o doas annadas de lor vida. Mai qu’un raconte de viatge, aquesta prestacion serà abans tot un testimòni. Es en partenariat amb l’Universitat Per Totes. Dintrada liura. Centre Occitan del País Castrés, 05 63 72 40 61, azalais@wanadoo.fr

Març Del 1èr al 31 mar. TRIOC 57

Albi Lo Grifol (3 car. Perroty), Mòstra de pinturas de Michel Alet. Venda de libres de l’autor. Conferéncia de Yann Roques. ADOC Tarn 05 63 53 30 41

quauques bèstias » Un bestiari fantastic del sègle XII escrit en lengadòc, adaptat en occitan modèrne e tradusit en francés per Yves Rouquette, illustrat per d’òbras contemporanèas originalas e fòrça personalas del pintor setòri Pierre François. Aquela exposicion es mesa a disposicion pel CIRDÒC (Centre Interregional de desvolopament de l’occitan). Entre le 6 de Març e le 6 d’abril, dos còp quinze jorns, luòcs de determinar. Mission departementala de la cultura, 05 65 73 80 50, www. aveyron-cultura.com, Institut d’Estudis Occitans de l’Avairon, 05 65 68 18 75, www. ieo12.org, ieo12@ieo-oc.org

6 mar. Inauguracion de la Prima occitana

Marcilhac (12) 18h30 Sala de las fèstas, > 18h30 : Inauguracion de « La Prima Occitana ; > 20h30 :Serada concèrt Concèrt amb Brick a Drac, primièra partida dels eslèves, 5 € (Pass 3 serradas : 10 €). Mission departementala de la cultura, 05 65 73 80 50, www. aveyron-cultura.com, Institut d’Estudis Occitans de l’Avairon, 05 65 68 18 75, www. ieo12.org, ieo12@ieo-oc.org 6 mar. Teatre

Martel 20h30 Sala la Raymondie, Lo plan conegut teatre d’Anglars jogarà la pèça de teatre « Lo miracle de Sant Emilion ». Venètz los aplaudir. Passaretz de segur una bona serada !

Club Occitan de Martel, amb l’IEO d’Òlt e Causse Loisirs et Culture 7 mar. Mòstra

Albi Centre Occitan Rochegude Estrena de la mòstra « Pinturas e poesias » de Jaumes Privat, març e abrial Del 6 mar. al 6 abr. Mòstra

La Prima occitana : « De la natura de

CCOA, 28 car. Rochegude 81000 ALBI, Tel/Fax: 05 63 46 21 43, centre-occitan-rochegude@ orange.fr

N°24 – Ivèrn 2014

11 mar. Rescontre Tuta d’Òc

Tolosa 18h30 Ostal d’Occitània, Programacion venenta, gratuit La Tuta d’Oc - IEO 31 05 61 12 30 53 latutadoc@ieo31.com 14 mar. Mòstra e mercat

Legavin 9h – 18h Hala Picot Prima d’Òc de l’Ostau de la Salva al Toch : exposicion e mercat, dintrada liure. L’Ostau de la Sava al Toch, 05 61 86 70 20, ostausavatoch@orange.fr 17 mar. Conferéncia

Albi 17h Mediatèca P. Amalric, « Las cançons del cap del pont » de Gabriel Soulage, ancian conse d’Albi amb la Talvera, seguit d’un recital de cançons. CCOA, 28 car. Rochegude 81000 ALBI, Tel/Fax: 05 63 46 21 43, centre-occitan-rochegude@ orange.fr 18 mar. Iniciacion a la lenga

Legavin Prima d’Òc de l’Ostau de la Salva al Toch : iniciacion a la lenga e contes entaus mainats, dintrada liure. L’Ostau de la Sava al Toch, 05 61 86 70 20, ostausavatoch@orange.fr 18 mar. Rescontre Tuta d’Òc

Tolosa 18h30 Ostal d’Occitània, Programacion venenta, gratuit La Tuta d’Oc - IEO 31 05 61 12 30 53 latutadoc@ieo31.com 19 mar. Conferéncia

Legavin Prima d’Òc de l’Ostau de la Salva al Toch : Conferéncia de Paire Passerat sus l’Occitània, dintrada liure.

L’Ostau de la Sava al Toch, 05 61 86 70 20, ostausavatoch@orange.fr 20 mar. Concèrt balèti

Sent-Cebrian (12) 20h30 Sala de las fèstas, La Prima occitana : serada musicala tradicionala amb lo grop de Carcin « Sèm de Caòrs », 5 € (Pass 3 serradas : 10 €).

Mission departementala de la cultura, 05 65 73 80 50, www. aveyron-cultura.com ; Institut d’Estudis Occitans de l’Avairon, 05 65 68 18 75, www.ieo12.org, ieo12@ieo-oc.org 21 mar. Estagi de dança

Legavin 14h Prima d’Òc de l’Ostau de la Salva al Toch : estagi de danças tradicionalas animat per Paulette Faucon e Adrien Villeneuve. 10 €. L’Ostau de la Sava al Toch, 05 61 86 70 20, ostausavatoch@orange.fr 21 mar. Repais e bal

Legavin 19h Prima d’Òc de l’Ostau de la Salva al Toch : « Le Caçolet », servit dins sa « caçòla » entà portar, seguit d’un bal tradicionau animat per Fòlc e Pic. Prètz en foncion de la prestacion : bal 8 € ; caçolet 20 € ; bal & caçolet : 25 €. L’Ostau de la Sava al Toch, 05 61 86 70 20, ostausavatoch@orange.fr 24 mar. Iniciacion a la lenga

En partenriat amb l’UPT, CCOA, 28 car. Rochegude 81000 ALBI, Tel/Fax: 05 63 46 21 43, centreoccitan-rochegude@orange.fr

Abril

26 mar. Contes

3 abr. Espectacle

Legavin 20h30 Prima d’Òc de l’Ostau de la Salva al Toch : serada de contes entau adultes amb Bernat Contaire. L’Ostau de la Sava al Toch, 05 61 86 70 20, ostausavatoch@orange.fr 27 mar. Conferéncia

Legavin 20h30 Prima d’Òc de l’Ostau de la Salva al Toch : conferéncia sul Pastel. Entrada libra. L’Ostau de la Sava al Toch, 05 61 86 70 20, ostausavatoch@orange.fr 28 mar. Jòcs

Legavin 14h Prima d’Òc de l’Ostau de la Salva al Toch : jòcs ancians damb la Companhia Aristol’Auch. Entrada libra. L’Ostau de la Sava al Toch, 05 61 86 70 20, ostausavatoch@orange.fr 28 mar. Concèrt

Claravals (12) 20h30 Sala de las fèstas La Prima Occitana : « Saique benlèu » amb Arnaud Cance, 5 € (Pass 3 serradas : 10 €).

Mission departementala de la cultura, 05 65 73 80 50, www. aveyron-cultura.com ; Institut d’Estudis Occitans de l’Avairon, 05 65 68 18 75, www.ieo12.org, ieo12@ieo-oc.org Un dimèrcres d’abril (data de precisar) Vesprada d’òc

Lòc de determinar 14h La Prima Occitana : Vesprada contada e cantada (bilingüa) amb Paul Bony e los Faisselièrs. Dubèrt a totas e totes. L’espectacle s’acabarà amb lo veire de l’amistat. Lòc de determinar. Mission departementala de la cultura, 05 65 73 80 50, www. aveyron-cultura.com ; Institut d’Estudis Occitans de l’Avairon, 05 65 68 18 75, www.ieo12.org, ieo12@ieo-oc.org

Legavin 21h Prima d’Òc de l’Ostau de la Salva al Toch : concèrt damb lo grope Òc. 12 €. L’Ostau de la Sava al Toch, 05 61 86 70 20, ostausavatoch@orange.fr

Legavin 20h30 Prima d’Òc de l’Ostau de la Salva al Toch : iniciacion a la lenga entau adultes. Entrada libra. L’Ostau de la Sava al Toch, 05 61 86 70 20, ostausavatoch@orange.fr 25 mar. Conferéncia

Albi 17h Universitat Champollion, « Las revòltas popularias en Occitania » per Ramon Ginouillac.

N°24 – Ivèrn 2014

Infos practicas

Contactes de las seccions de l’IEO MP ARIÈJA

Seccion departamentala & Cercle Occitan de Pàmias Prospèr Estieu Espaci occitan 11 carr. Henri Fabre 09100 Pàmias

Cercle occitan de Carbona Hôtel de Ville, Placa Jules Ferry,

05 61 87 08 27 michel.pezeo456@orange.fr

05 61 69 60 96 ieo09@ieo-oc.org http://ieoarieja.wordpress.com

Cercle local de Legavin Ostau de la Sava al Toish : 96 avenue de Gascogne, 31490 Leguevin

Cercle local de Foish Foyer Léo Lagrange, 16 rue Noël-Pierre Vidal, 09000 Foix

Bolègatoish (Tournefeuille)

05 61 86 70 20 ostausavatoch@orange.fr

cercleoccitanfoish@gmail.com

jm.leclercq3@wanadoo.fr

Cercle occitan deth Coserans Bibliotèca municipala, Castèl dels viscomtes del Coserans 09 200 Sent-Guironç claudine.rivere-souilla@orange.fr

GÈRS

biblio.jeune@ville-st.girons.fr

AVAIRON

Seccion departamentala e Centre Cultural Occitan de Roèrgue Ostal del patrimòni Place Foch 12000 Rodez 05 65 68 18 75 contact@ccor.eu

Seccion departamentala

09 54 10 11 41 ieodugers@gmail.com

Associacion Alavetz (Preishac d’Ador)

06 18 34 36 52 asso.alavetz@gmail.com

Carnaval Gascon (L’Isla de Baish)

carnavalgascon@orange.fr

ÒLT

Seccion departamentala ieo46@ieo-oc.org

Cercle local d’Espalion

Los barjacaires

Cercle occitan del vilafrancat

PIRENÈUS-NAUTS

gerard.ferrand4@wanadoo.fr jaconet.oc@wanadoo.fr

GARONA-NAUTA

Seccion departamentala Ostal d’Occitània, 11 rue Malcousinat, 31000 Toulouse 05 61 11 24 87 ieo31@ieo31.com

maxime.souriat@orange.fr

Nosauts de Bigòrra Mairie, 65350 Bouilh-Péreuilh 05 62 93 04 65 ieo65@ieo-oc.org

TARN

Seccion departamentala 3 rue de la Torque, 81120 Réalmont 05 63 79 06 67 ieo81@ieo-oc.org

N°24 – Ivèrn 2014

Centre Cultural Occitan d’Albigés 28, carrièra Rochegude, 81000 Albi

05 63 46 21 43 centre-occitan-rochegude@ orange.fr

Centre Occitan del País Castrés Azalais, 6 rue du Consulat, 81100 Castres 05 63 72 40 61 azalais@wanadoo.fr

ADOC Tarn « Lo Grifol » 3, Carrièra Perròtin 81 000 ALBI

05 63 53 30 41 chaucos2@orange.fr http://adoctarn.free.fr/

Cercle Occitan de Carmauç Maison de la citoyenneté 26 avenue Bouloc Torcatis, 81400 Carmaux cocsegala@gmail.com

TARN E GARONA

Seccion departamentala 307 avenguda de Montech, 82000 Montauban 05 63 03 48 70 ieo82@ieo-oc.org

IEO FEDERAU

Ostal d’Occitània, 11 rue Malcousinat 31000 Toulouse

05 34 44 97 11 direccion@ieo-oc.org

IEO MIEIDIA PIRENEAS Ostal d’Occitània, 11 rue Malcousinat 31000 Toulouse

09 62 56 09 91 06 82 23 44 55 ieom-pireneus@ieo-oc.org

Sites internet LoDiari : www.lodiari.com noscontactar@lodiari.com IEO d’Òlt www.ieo-olt.org

Tramontana www.re-tramontana.org

IEO 09 ieoarieja.wordpress.com

IEO 81 www.ieo-tarn.org

IEO 12 www.ieo12.org

Centre Cultural Occitan d’Albigés www.centre-occitan-rochegude. org

IEO 31 www.ieo31.com Festenal Occitània www.festivaloccitania.com

IEO www.ieo-oc.org Aprenem l’occitan www.aprenemloccitan.free.fr Los servici de l’emplec www.emplec.com

Centre Cultural Occitan del Roèrgue www.ccor.eu

Alavetz, IEO Val d’Ador IEO 32 institut-estudis-occitan32.jimdo. radiogasconha.fr/arcueilh_alavetz. htm com

Labèl òc per l’occitan www.occitan-oc.org Las Paginas Occitanas www.paginas-occitanas.com

Emissions de ràdio IEO Arièja

sus « Radio Transparence Foix », « De còr e d’òc », cronicas quotidianas cortas, difusadas tres còps per dia : 8h20, 18h50, lo dissabte a 14h e lo dimenge a 11h. www.radio-transparence.org

Cercle occitan deth Coserans Radio Couserans, le dimars de 18 a 19 oras : Erà votz dera montanha,

www.radiocouserans.com

IEO Avairon

RTR (Ràdio Temps Rodés), 107 FM cada dimars a 11h15 ; 15h15 ; 17h15 e 20h15 Lo dimars a 9h15 : « La sabor de la lenga » : presentacion d’òbras e d’autors. www.radiotemps.com

Cercle local de Legavin

sus « radio de la Save », Occitània, emission mesadièra, difusada 4 còps per mes.

Centre Cultural d’Albigés

Occitan

Centre Cultural Occitan de Participacion a las emissions seguentas de« Ràdio Albigés » : Roergue Participacion a las emissions occitanas de Radio Totem : D’aicí d’ailà, cada dimenge a 8h. www.radio-totem.net

Cercle occitan deu vilafrancat

Las passejadas occitanas de CFM, cada dijaus e dimenge (lhevat a l’estiu).

Cercle local de Carbona

sus « Radio Galaxie », tota l’actualitat institucionala e tota l’actualitat culturala cada dissabte a 10h00, e redifusion cada dimècres.

- « Setman’òc » a 8h30 e lo repic a 15h30; - « Bal Occitan » : dimars a 10h30, e represa a 17h, dijòus 19h30, dissabte 20h, - « Tròç de Lenga » : diluns, dimècres, divendres a 9h, e dimars, dijòus, dissabte a 14h oras, dimenge a 9 oras, 12h30, e 16 h30 ; - « Un còp parlèron » : Los dimècres 10h30 e divendres 19h30 ; - « Dans l’air du Temps » : Los dimars 11h, divendres 14h, e dimenge 7h30.

www.radiogalaxie31.com

www.radioalbiges@wanadoo.fr

Associacion Alavetz

IEO Tarn e Garona, Associacion Antonin Perbòsc

Ràdio Gasconha, L’associacion Alavetz qu’assegura lo foncionament de la web-ràdio. www. radiogasconha.fr

N°24 – Ivèrn 2014

Toponymie, P. Buraga, sus CFM Radio, lo diluns a 17h http://cfmradio.fr

Disponibla sus Internet

Dessenhs animats, documentaris, reportatges, musica... entre 18.30 e 22.30, o en tornar-veire.

A grĂ tis cada jorn e per totes los gosts !