Expert Visie Willis Towers Watson

HOE MAAK JE CULTUUR TASTBAAR?

De helft van de top 10 redenen dat transacties falen hebben te maken met cultuur. Na het sluiten van een deal valt men vaak terug op hoe dingen ‘altijd werden gedaan’ en vergeet men op zoek te gaan naar de synergie die een deal juist succesvol kan maken.

Cultuur is voor velen een ongrijpbaar concept. Waar in het verleden nog weleens gedacht werd dat dit ‘vanzelf zou volgen’, is dat in de praktijk niet altijd het geval. Hieronder geven wij handvatten om cultuur tastbaar te maken en actief mee te laten wegen in het M&A proces.

Het defi niëren van cultuur is niet eenvoudig. Er zijn veel verschillende defi nities die vaak niet toepasbaar zijn binnen de context van een transactie. Toch is het vaak de cultuur die een organisatie mede succesvol maakt.

Cultuur gaat om mensen, en omvat verschillende dimensies. Allereerst zijn er de zogeheten ‘mindset’ en gedragingen, die intrinsiek en vrij ongrijpbaar kunnen zijn. Maar deze worden zichtbaar in de processen en programma’s binnen een organisatie en bepalen hoe een werknemer zijn werk beleeft. Binnen de context van M&A ligt de focus met name op dit zichtbare, maar het is de kunst om de onderliggende lagen inzichtelijk te maken.

Wat is de ‘purpose’ van een organisatie? En hoe geven leiders hier invulling aan? Wie zijn deze leiders eigenlijk en over welk talent beschikt een organisatie nog meer? Hoe worden werknemers beloond en op basis waarvan wordt hun performance bepaald?

Vervolgens is het belangrijk te begrijpen hoe de organisatie werkt. Hoe is deze gestructureerd? Hoe worden er besluiten genomen? En hoe werkt men samen? Wat maakt een organisatie uniek en wat moet in stand gehouden worden. Want laten we niet vergeten, cultuur is medebepalend voor het succes van een transactie. n

Culture

Visible

Less visible

Daily touchpoints and moments that matter, reflecting the underlying culture

Tangible programs, policies, and practices, reflecting culture

Shared conduct and standards, and activities that reflect culture

Underlying principles, values, beliefs and assumptions which guide behavior Experiences

Enablers

Behaviors

Mindset “The mindset and behaviors that shape and reflect life in an organization, made tangible through programs, policies, and practices, and experienced through personal connection and contribution.”

YVETTE BIHARIE – VERSCHOOR IS DIRECTOR BIJ WILLIS TOWERS WATSON EN GESPECIALISEERD IN HET MEETBAAR MAKEN VAN CULTUUR ALS ONDERDEEL VAN M&A TRANSACTIES EN VERANDERPROCESSEN.

M&A COMMUNITY OP KOERS TIJDENS M&A CRITERIUM 2020

Het begint een traditie te worden, het jaarlijkse M&A Criterium met dit jaar Laurens ten Dam als wegkapitein.

TEKST CONSTANTEYN ROELOFS

Het M&A Criterium was ook dit jaar dé gelegenheid voor dealmakers om hun stalen kuiten en carbon fietsen na een lange zomer trainen te showen. Er was dan ook geen betere locatie om het M&A Criterium te beginnen dan het Ride Out-centrum in Amsterdam, een snoepwinkel voor volwassenen met de meest prachtige fietsen en koersoutfits. 65 sportievelingen verzamelden om zich te wagen aan een beproeving van 90 of 65 kilometer onder de bezielende leiding van Laurens ten Dam. Na een laatste blik op de dreigende luchten ging het peloton in Coronaproof groepjes van start. De pelotonskapiteins van Ride Out en Cycle Capital stuurden hun ploegen vaardig en met een straf tempo door het parcours. Al direct werd flink gas gegeven en al snel werd er in volle vaart gekoerst door het Amsterdamse Bos. Toen eenmaal de Amstel in zicht kwam en de renners met de kop in de wind kwamen was het echt koers en schakelden de coureurs een tandje bij. Gelukkig liet het zonnetje naarmate de kilometertjes op de teller opliepen zich een stuk meer zien. Al met al een heerlijke middag om te koersen.

BLIJVEN BEWEGEN In verband met de corona stonden er dit jaar geen rondemissen klaar om de winnaars (en er waren natuurlijk alleen maar winnaars) te kussen, maar gelukkig stond er bij aankomst wel een heerlijk koud biertje van Billy Brewster klaar. Uiteraard stond de Tour de France aan op groot scherm. Toen iedereen weer gevoederd en gedrenkt was, was er tijd voor een offi cieel momentje en een Q&A met Laurens ten Dam. Algemeen Directeur Melle Eijckelhoff betrad

het podium om de organisatie en de aanwezigen te bedanken - na alle onrust van de afgelopen tijd met het overlijden van Alex van Groningen en de coronaperikelen was het niet vanzelfsprekend dat een dergelijk evenement nog op zo’n leuke manier door zou kunnen gaan. Maar goed, zoals ook op de buitenkant van het Ride Out-centrum staat: je moet blijven bewegen, anders val je om - het team van Alex van Groningen en de M&A Community blijft dus doortrappen. Ook werd Ezri Joy Blaauw nog even in het zonnetje gezet: na tien jaar bouwen aan de M&A Community bij AvG vertrok hij eerder dit jaar naar EY om daar zijn carrière voort te zetten. SNELGROEIENDE BUSINESS De man die misschien wel het intensiefst naar de koers aan het kijken was, was Laurens ten Dam. De net uit het peloton gepensioneerde renner ziet natuurlijk een stuk meer dan de gemiddelde kijker; vorig jaar reed hij er nog tussen. Vond hij het niet jammer om nu vanaf de barkruk te moeten toekijken? “In de eerste etappe ging meteen 70% van het peloton op hun kloten: dan ben ik blij dat ik er niet meer tussenrij.”

Het gejakker heeft plaats gemaakt voor genieten. “Ik rijd veel gravel, dan rij je door het bos en hoef je niet zo hard. Af en toe een stop voor een foto op een mooie plek. Genie-

ten van de omgeving hoort ook bij fi etsen.” Van een zwart gat is geen sprake. “Thijs Zonneveld zei laatst tegen me: ‘je hebt geen zwart gat, maar een zwarte berg.’ Ik doe twee eigen evenementen, gravel rides, schrijf een column voor het AD en ben hoofdredacteur van Bicycling. Daar ben ik druk mee, maar ik ben ook nog vader en heb een koffi emerk en een kledingmerk.” Of de snelgroeiende business niet een investeerder nodig had: in de zaal zat immers genoeg kapitaal. Ten Dam kon bevestigen dat zijn kledingmerk inderdaad al op ging voor de eerste fundingcyclus; zo kwamen koers en investeren toch weer mooi bij elkaar. n

MOVERS & SHAKERS

SAMENSTELLING DE REDACTIE

Het van oorsprong Amerikaanse advieskantoor William Blair trekt Arthur van der Goes aan. Van der Goes zal als managing director de Consumer & Retail investment afdeling versterken.

Van Doorne kan vanaf 1 september beschikken over een versterking aan M&A-specialisten. Deze zomer werd Meltem Koning-Gungormez (1981) aangetrokken als nieuwe partner, evenals drie talentvolle medewerkers uit haar team: Michiel Melief, Hanne van 't Klooster en Frederiek Maessen. Meltem Koning-Gungormez is gespecialiseerd in ondernemingsrecht, fusies en overnames, groeifi nancieringen en (strategische) samenwerkingsverbanden in de technologie, (digital) media en telecom- en retailsectoren.

Van Lanschot Kempen maakte onlangs bekend dat Erik van Houwelingen per 15 november wordt benoemd als lid van de Executive Board. Erik wordt verantwoordelijk voor Asset Management, een van de kernactiviteiten van Van Lanschot Kempen, en benoemd tot voorzitter van de directie van Kempen Capital Management. Van Houwelingen volgt Leni Boeren op, die eerder dit jaar aftrad.

Nog een benoeming bij Van Lanschot Kempen. Jeroen Berns is aangesteld als hoofd van Kempen Merchant Banking per 14 september. Merchant Banking houdt zich bezig met Corporate Finance, Equity Capital Markets en Securities. Jeroen neemt deze verantwoordelijkheden over van Leonne van der Sar, die in januari haar besluit bekendmaakte om in de loop van 2020 te zullen vertrekken en per 14 september is afgetreden als lid van de Executive Board. Floris Backer van Ommeren (41) is aangesteld als Head Mergers & Acquisitions bij softwarebedrijf Exact. In deze nieuwe functie zal Backer van Ommeren zich bezighouden met overnames van andere bedrijven in de groeiende softwaremarkt. Op 16 september kondigde Exact aan Unit4 Bedrijfssoftware over te nemen.

M&A advocaat Dennis de Breij stopt eind 2020 na 25 jaar als advocaat en zal zich gaan richten op rollen als commissaris en bestuurder. Hij neemt daarom per 1 januari 2021 na 15 jaar afscheid van het boutique kantoor deBreij, waarvan hij één van de oprichters en partners is. De Breij was in 2005 samen met Marcel Evers en Joris Boon grondlegger van één van de eerste ondernemingsrechtelijke boutique kantoren van Nederland: De Breij Evers Boon. In 2018 is het M&A-gedeelte van het kantoor verder gespecialiseerd en

Van Doorne

Erik van Houwelingen

Floris Backer van Ommeren

verzelfstandigd als M&A boutique deBreij.

Voormalig strategie adviseur Jelle Vastert is als Associate Partner in dienst getreden bij het Nederlandse M&A-adviesbureau Improved Corporate Finance. Vastert heeft meer dan vijftien jaar ervaring in de functie, waarvan het grootste deel is opgedaan in het automotive en elektrische mobiliteitssegment. Het afgelopen jaar werkte hij als zelfstandig adviseur aan projecten gericht op de transitie naar duurzame energie en betere mobiliteit, onder meer bij SoftBank Energy, Lilium en Lightyear. In juli trad ook Walter van Damme in dienst bij Improved Corporate Finance als Associate Partner.

Vondel Finance en Clairfi eld International zijn verheugd de verdere uitbreiding van hun food- en agrisectorteam aan te kondigen met Daan Haeck als nieuwe partner. Met Daan bestaat het Consumer Goods and Retail-team van Clairfi eld uit meer dan 60 professionals. Daan heeft meer dan 12 jaar M&A ervaring bij Boer & Croon Corporate Finance en Deloitte.

HVG Law heeft per 3 oktober een nieuwe Equity Partner benoemd: Merel Zwankhuizen. Zij maakte op 1 februari 2020 de overstap van Houthoff naar HVG Law om de notariële ondernemingsrechtpraktijk verder uit te gaan bouwen. De benoeming van Merel sluit naadloos aan op de investeringsagenda van HVG Law. Merel Zwankhuizen: “HVG Law biedt een moderne omgeving waarin ik een notariële ondernemingsrechtpraktijk kan leiden die – intern en extern - voldoet aan de wensen van deze tijd.”

Teun Breen treedt per 1 oktober toe als partner van EY Strategy & Transactions. Met meer dan 20 jaar deal-ervaring in fi nancial due diligence voor de sell-side en buy-side in diverse sectoren zal Teun Breen als partner werkzaam zijn in de Nederlandse Transaction Diligence praktijk. Breen is gespecialiseerd in private equity en ondersteunt zowel Nederlandse als internationale investeerders en haar portfolio ondernemingen op het gebied van transacties, acquisitie- en verkooptrajecten, due diligence onderzoeken, en (her) fi nancieringsvraagstukken.

Isabel Fernandez Niemann, hoofd zakelijk bankieren bij ING en lid van het management, vertrekt eind dit jaar bij het fi nanciële concern. De Spaans-Nederlandse Fernandez werkte sinds september 2016 bij ING. Daarvoor stuurde ze onder meer de afdeling commercie en sales van General Electric (GE) aan. n

Dennis de Breij

Teun Breen Merel Zwankhuizen

PROTECTIONISME: EEN NIEUWE DEALBREAKER

Tot aan het einde van de 20e eeuw leek steeds verdere globalisering onontkoombaar. Maar de laatste jaren is het tij gekeerd. Onder president Trump stellen de Verenigde Staten zich steeds protectionistischer op en andere landen slaan terug met tegenmaatregelen. De belemmeringen voor grensoverschrijdende fusies en overnames stapelen zich op.

TEKST JAN BLETZ

Zeker sinds de fi nanciële crisis van 2008 en de daaropvolgende recessie staat de globalisering die de tweede helft van de twintigste eeuw domineerde onder druk. In veel landen gaven politici toe aan de neiging om hun eigen markt te beschermen. Met steun van werknemers in ontwikkelde landen die hun baan naar goedkopere arbeidskrachten in andere landen zagen gaan. Zo is het altijd geweest: zodra globalisering in onstuimig vaarwater terechtkomt, kiezen politici en burgers al snel voor protectionisme. Nieuw is wel dat de tegenkrachten die voor vrijhandel opkomen, tegenwoordig zwak zijn. De traditionele pleitbezorger van vrijhandel, de Verenigde Staten, laat het fl ink afweten. Zeker onder het presidentschap van Donald Trump hebben de VS allerlei protectionistische maatregelen doorgevoerd, vooral gericht tegen China en in mindere mate tegen Europese landen. De coronacrisis heeft deze protectionistische tendensen nog eens versterkt.

Voor bedrijven die de Amerikaanse markt op wilden, leek er nog één uitweg te bestaan toen Trump net aan de macht was gekomen: ze konden zich in de VS vestigen, al dan niet door middel van een fusie of overname. Zo konden ze vermijden dat ze zich protectionistische woede op de hals haalden. In de woorden van Wilfred van der Lee en Jurgen van Hattum, partners van accountants- en adviesorganisatie Grant Thornton, in 2017: “De VS wil investeren in mensen en wat mensen kunnen maken, hoogwaardige productie. Dat biedt bijvoorbeeld perspectieven voor Nederlandse bedrijven in hoog specialistische sectoren, zoals de medische sector. Die behoren vaak tot de wereldtop, en kunnen goed meekomen in de Amerikaanse markt. En het zijn vaak banenmotoren, precies zoals Trump wil.”

OP SLOT Woorden die begin 2017 hoopgevend klonken maar nu enigszins gedateerd aandoen. Om te beginnen omdat de VS, zeker sinds de uitbraak van het coronavirus, zo goed als ‘op slot’ is gegaan. Het land geeft geen werkvisa uit voor buitenlandse werknemers. Zo kan een deel van de veertig miljoen Amerikanen die door de coronacrisis hun werk zijn kwijtgeraakt weer aan de slag, redeneert de Amerikaanse regering. Tot irritatie van Amerikaanse bedrijven zoals Amazon en Google die allerlei geschoolde technici en andere hoogopgeleide werknemers niet kunnen vinden in de VS en het liefste uit het buitenland willen aantrekken. Maar die regel blijft voorlopig nog wacht.

“Trump dreigt de onder jongeren geliefde app uit de VS te weren vanwege de angst dat Amerikaanse persoonsgegevens in Chinese handen zouden komen.”

"De maatregelen om buitenlandse werknemers te weren zijn genomen na de uitbraak van het coronavirus, maar lijken te zijn ingegeven door protectionisme", zegt een leidinggevende functionaris van een Nederlandse onderneming die enkele maanden geleden een Amerikaans bedrijf heeft overgenomen. Zelf komt hij de VS nu ook niet in, terwijl het de bedoeling was dat hij er zou gaan wonen en werken. "Het is nu ook bijzonder lastig om het bedrijf dat we hebben overgenomen te integreren." Jan Joosten, partner bij advocatenkantoor Baker McKenzie in New York, tekent daarbij aan dat het mogelijk is een zogenaamde ‘national interest exception’ aan te vragen via het Amerikaanse consulaat in Amsterdam, waardoor de deuren van de VS vaak alsnog open gaan voor iemand uit Nederland.

Maar zelfs als het lukt om werknemers de VS in te krijgen, zijn ze soms aan restricties gebonden op grond van de nationale veiligheid, signaleert Joosten. “Voordat een buitenlander toegang krijgt tot geheime informatie, moet een een exportvergunningzijn afgegeven. Dit is zelfs het geval als de buitenlander de eigenaar is van het bedrijf en in de VS verblijft.”

BUY AMERICAN Zo zijn er meer protectionistische maatregelen, die veel verder gaan dan de gebruikelijke importtarieven. Joosten noemt onder andere de Jones Act uit 1920 die vereist dat al het scheepsvervoer voor goederen en personen langs de Amerikaanse kust in de VS uitgevoerd dient te worden door schepen die in de VS zijn gebouwd, onder een Amerikaanse vlag varen, in het bezit zijn van Amerikanen en worden bemand door Amerikanen. Deze wet is heel lastig voor Nederlandse baggeraars en voor Nederlandse bedrijven die willen helpen bij het bouwen van windmolenparken in zee. Enkele jaren geleden leek de Jones Act nog te worden versoepeld, maar onder Trump is hier geen sprake meer van. Dan is er de Buy American Act uit 1933, die Trump in 2019 heeft aangescherpt. Toeleveranciers aan infrastructurele projecten moeten nu meer dan vroeger werken met Amerikaanse producten en halffabrikaten; staal en ijzer moeten zelfs voor 95 procent Amerikaans zijn.

De VS kijkt tegenwoordig ook veel scherper dan enkele jaren terug of buitenlandse investeringen (foreign direct investments, FDI) een bedreiging kunnen vormen voor de nationale veiligheid. Let wel: sinds 1975 heeft de VS een Committee on Foreign Investment in the United States (CFIUS) dat buitenlandse overnames en andere investeringen toetst op nationale veiligheidsbelangen. Aanvankelijk hield CFIUS zich bezig met het verkrijgen en verzamelen van informatie rondom FDI om de overheid te kunnen informeren over buitenlandse investeringen die grote gevolgen zou kunnen hebben voor de nationale belangen van de VS. In 1988 veranderde dit na een reeks van overnamepogingen door Japanse bedrijven, en kreeg de president de bevoegdheid om buitenlandse investeringen te blokkeren. In 2007 werd de basis van CFIUS uitgebreid en verduidelijkt, door middel van de invoering van de Foreign Investment and National Security Act of 2007 (FINSA). Investeringen gerelateerd aan de vitale infrastructuur kwamen onder het mandaat van CFIUS te vallen. Ook werd CFIUS verplicht alle buitenlandse investeringsovereenkomsten waarbij een buitenlandse vennootschap onder gezag stond van een buitenlandse overheid te onderzoeken.

In 2018 kwam er een belangrijke verandering in de bevoegdheid van CFIUS door middel van de invoering van de Foreign Investment Risk Review Modernization Act (FIRRMA). Door middel van deze wet werd de reikwijdte van transacties die onder het mandaat van CFIUS

vallen uitgebreid. Ook werd het mogelijk om per land onderscheid te maken in de vorm en mate van controle van buitenlandse investeringen. Uiteindelijk is het de president om te bepalen of een beoogde transactie de nationale veiligheid bedreigt en besluit welke maatregelen er moeten worden genomen. In de ogen van veel critici neemt Trump nogal wat maatregelen als protectionistisch wapen onder het mom van het beschermen van de nationale veiligheid.

FIRRMA In principe beoordeelt CFIUS sindsdien elke fusie of overname die kan resulteren in buitenlandse controle over een Amerikaanse vennootschap (zogeheten ‘covered transactions’). Indien blijkt dat er sprake is van een ‘covered transaction’, zal CFIUS beoordelen of de investering een potentieel risico vormt voor de nationale veiligheid. Een defi nitie van het vage, voor velerlei interpretaties vatbare begrip nationale veiligheid is niet wettelijk gegeven. Wel is er een lijst van zeventien factoren die als handvatten dienen om te beoordelen of de nationale veiligheid in het geding is. Aanvankelijk hadden deze vooral betrekking op sectoren als defensie, energie en andere sectoren die verantwoordelijk zijn voor infrastructurele projecten.

Sinds de invoering van de FIRMMA in 2018 wordt nu ook gekeken naar zaken als de mate waarin een fusie of overname persoonsgegevens, genetische informatie of andere gevoelige gegevens van burgers van de VS

blootstelt aan een buitenlandse overheid of -persoon. Ook let CFIUS er nu op of een transactie tot gevolg kan hebben dat nieuwe kwetsbaarheden in de cyberveiligheid in de VS worden gecreëerd of verergerd of tot gevolg kan hebben dat een buitenlandse overheid het vermogen krijgt om zich met kwaadaardige activiteiten tegen deze cyberveiligheid in te laten. Kortom: het accent ligt bij CFIUS in toenemende mate op ondernemingen die gevoelige informatie omtrent Amerikaanse personen beheren. De schermutselingen rondom TikTok geven dit ook aan, aldus Joosten: “Trump dreigt de onder jongeren geliefde app uit de VS te weren vanwege de angst dat Amerikaanse persoonsgegevens in Chinese handen zouden komen. Om dezelfde reden heeft Trump de Chinese koper van Grindr, een datingapp voor homoseksuelen, gedwongen om het bedrijf te verkopen aan een Amerikaanse partij.”

Het gaat CFIUS niet alleen om voor de hand liggende sectoren, zoals technologie. Ook verzekeraars, zorgverleners of ondernemingen die GPS gebruiken in hun producten kunnen te maken krijgen met FIRRMA, aldus Carlos Pita Cao, partner bij advocatenkantoor AKD. “Het speelt bovendien niet alleen bij een gewone aandelentransactie of asset deal, maar mogelijkerwijs ook bij convertible debt- transacties. Er dient dan ook goed beoordeeld te worden of een toekomstige conversie van schuld naar kapitaal wellicht een onderzoek door CFIUS triggert. Belangrijke Nederlandse spelers in bepaalde kritieke sectoren, die nu wellicht ten gevolge van de

coronacrisis met interesse kijken naar bepaalde targets in de VS, of bepaalde ‘distressed assets’, zullen hier rekening mee moeten houden.”

ZAK GELD Uiteraard zijn er nog M&A-activiteiten in de VS mogelijk. Sterker nog, zoals Rogier van der Weijden, advocaat bij het kantoor Dentons, zegt: “De laatste tijd hebben nog tal van acquisities doorgang gevonden waarbij Nederlandse bedrijven een rol van betekenis hadden.” In het kader staat een selectie van recente M&A-activiteiten.

Recente Nederlandse overnames in de VS - Indigo Auto Group (onderdeel van het Nederlandse Pon Holdings) neemt drie dealerbedrijven over in Californië. - Esdec, een zonne-energiebedrijf uit Deventer neemt met de steun van de Gilde Buy Out Partners twee branchegenoten in Silicon Valley over, waardoor het naar eigen zeggen een aandeel van 60% van de woningmarkt in de VS in handen krijgt. - De Eindhovense chipmaker NXP, genoteerd aan de Amerikaanse technologie beurs Nasdaq, neemt de activiteiten op het gebied van wifi en bluetooth over van de Amerikaanse branchegenoot Marvell. - Industrieel conglomeraat Aalberts neemt Applied Process over, een warmtebe handelingsbedrijf met drie locaties in Noord-Amerika. - Het Amsterdamse Intertrust legt 294 miljoen euro op tafel voor Viteos, een Amerikaans bedrijf dat mid- en backofficediensten levert aan hedgefondsen, private equity en andere beleggingsfondsen. - Het Amsterdamse digitale bureau Dept neemt Rocket Insights uit Boston over, een ‘digital product agency’ met meer dan honderd werknemers. - Boskalis neemt Amerikaanse tak van bergingsbedrijf Ardent over. - CycloMedia Technology uit Zaltbommel neemt het Amerikaanse data-analyse bedrijf Floating Point FX over. - Just Eat Takeway neemt zijn Amerikaanse branchegenoot Grubhub over voor $7,3 miljard. - FrieslandCampina neemt kaasimporteur Jana Foods in de Verenigde Staten over. Daarmee krijgt het zuivelconcern in het hele land betere toegang tot supermarkten, speciaalzaken en andere plekken waar kaas wordt verkocht. - Ahold Delhaize neemt via het Amerikaanse dochterbedrijf Food Lion 62 filialen van BI-LO and Harveys Supermarkets over van Southeastern Grocers.

Desgevraagd laat Just Eat Takeaway geen last te hebben gehad van CFIUS. Ahold doet hier geen uitspraken over, maar laat weten de VS nog altijd als een belangrijke groeimarkt te beschouwen. Andere partijen die in de VS het overnamepad op zijn gegaan vermoeden dat CFIUS het wel te druk zal hebben gehad om zich met hen te bemoeien. Al met al lijkt het erop dat de deuren van de Amerikaanse markt nog wijd openstaan voor partijen die ‘een zak geld meenemen en het daar willen uitgeven’, in de woorden van Wilfred van der Lee en Jurgen van Hattum van Grant Thornton zeggen. “Mits ze de veiligheid niet bedreigen.”

Maar de Amerikaanse overheid kijkt niet alleen naar overnames van Amerikaanse bedrijven door buitenlandse kopers, zegt Joosten. Iets waar nogal Nederlandse bedrijven zich vaak niet van bewust zijn volgens hem, maar: “Ook als een Nederlands bedrijf een Amerikaanse dochtervennootschap verkoopt of zelf helemaal wordt overgenomen, kan het in aanraking komen met CFIUS.”

Joosten wijst op de beoogde verkoop van de Amerikaanse dochter van Philips, Lumileds, aan het Chinese Go Scale Capital die in 2016 werd tegengehouden. Een ander voorbeeld van enkele jaren terug betreft de verkoop van Draka. Dit Nederlandse bedrijf maakte onder meer kabels die op vliegdekschepen worden gebruikt om vliegtuigen af te remmen zodat ze kunnen landen. Een belangrijke klant was het Amerikaanse ministerie van defensie. “Toen bleek dat een Chinese partij interesse had om Draka over te nemen, heeft de VS dat tegengehouden.”

Een ander issue is de invloed van China. “Als een Nederlands bedrijf Chinese aandeelhouders heeft, een Chinees lid van de raad van bestuur of als er andere banden met China zijn, zal het een stuk lastiger zijn om toestemming van CFIUS te krijgen,” aldus Joosten.

TURBOBOOST Al met al heeft CFIUS sinds het aantreden van de regering Trump een ‘turboboost’ gekregen, zoals Pita Cao het uitdrukt. “Dat bleek al in 2018 bij de beoogde BroadcomQualcomm deal, waar CFIUS zich proactief – volgens velen zelfs redelijk agressief – opstelde en de deal blokkeerde vanwege vrees voor potentiële Chinese beïnvloeding, tussen twee niet-Chinese partijen, voordat er daadwerkelijk

een ondertekende overeenkomst was.” Zelf heeft Pita Cao ook al meegemaakt dat voorgenomen transacties door CFIUS onder de loep werden genomen. “En het zal steeds vaker aan de orde zijn. De beoordeling of een transactie binnen de screening-scope van CFIUS valt en het voorleggen van de transactie aan CFIUS daarna, vormen feitelijk extra horden voor de totstandkoming van een deal. De ‘deal certainty’ wordt immers minder als het rondkomen van een deal ook nog afhankelijk is van CFIUS. Tijd is geld, ook, zelfs met name, in M&A-transacties. Vertragingen en onzekerheden over het proces leiden tot hogere kosten.”

Deze horden en kosten zijn bovendien erg lastig in te schatten, voegt hij toe. “Met name omdat de wereld en de politiek snel veranderen.” Maar zoals het er nu naar uitziet, wordt het er de komende tijd niet makkelijker op om een bedrijf in de VS over te nemen.

Al was het maar omdat het groeiende protectionisme zich niet alleen in de VS manifesteert. “Met name nu economische malaise ten gevolge van de coronacrisis de weerbaarheid van de Europese ondernemingen dreigt te verzwakken, staat het onderwerp ook hoog op de Europese agenda’s. Pogingen van buitenlandse investeerders om Europese bedrijven of onderzoeksinstellingen over te nemen die gespecialiseerd zijn in de ontwikkeling en productie

“Als een Nederlands bedrijf Chinese aandeelhouders heeft, een Chinees lid van de raad van bestuur of als er andere banden met China zijn, zal het een stuk lastiger zijn om toestemming van CFIUS te krijgen.”

van bepaalde essentiële – maar schaarse – goederen (vaccins, mondkapjes, medicijnen) hebben de inzichten doen veranderen. Een voorbeeld is de door president Trump aangekondigde overname van het Duitse biofarmaceutisch CureVac, dat een vaccin ontwikkelt tegen het coronavirus. Ook de Europese Commissie houdt zich dan ook zeer nadrukkelijk bezig met het screenen buitenlandse directe investeringen (BDI).”

“Vanaf 11 oktober 2020 zal de Europese ‘Verordening Screening BDI’ van toepassing zijn. Deze verordening vormt een Europees kader voor maatregelen tegen ‘agressieve overnames’ van Europese ondernemingen in essentiële sectoren door buitenlandse investeringen, met name wanneer deze investeringen gepaard gaan met overheidsparticipaties van derde landen. In maart publiceerde de EC al richtsnoeren waarbij de EU-lidstaten worden aangespoord zo spoedig mogelijk een BDI-screeningsmechanisme in te voeren en, waar ze al bestaan, er volledig gebruik van te maken. Hier in Nederland is het wetsvoorstel voor de ‘Wet toetsing economie en nationale veiligheid’ aangekondigd, op grond waarvan een investeringstoets zal worden ingevoerd op risico’s voor de nationale veiligheid. Met het wetsvoorstel wordt gevolg gegeven aan de bescherming van de nationale veiligheid door een toets in te voeren op activiteiten die leiden tot wijzigingen in de zeggenschap of invloed op ondernemingen die van wezenlijk belang zijn voor de vitale processen of die beschikken over sensitieve technologie.”

Gezien de protectionistische tendensen in Europa is het onwaarschijnlijk dat de VS zich binnen afzienbare tijd soepeler zullen opstellen. Ook niet als de democraten straks de president leveren? Helaas niet, naar het oordeel van Pita Cao: “Ik denk dat de ingeslagen weg richting meer protectionisme zal worden blijven gevolgd. In de VS, in de EU, en – mede als politieke reactie daarop – ook elders in de wereld. De regering van Trump heeft deze beweging wellicht versterkt, maar ook als er een nieuwe president wordt verkozen denk ik niet dat alle maatregelen van tafel zullen gaan.” n