afsany pasamodernizm

‫اﻓﺴﺎﻧﻪ ﭘﺴﺎﻣﺪرﻧﯿﺰم‬ ‫ﮐﻨﺪوﮐﺎوي در ذات ﺳﻨﺖ ‪ ،‬ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ و ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﯿﺰم‬

‫‪www.erfanamali.com‬‬ ‫‪www.erfan-darmani.blogfa.com‬‬ ‫‪www.erfan-darmani .ir‬‬

‫دﮐﺘﺮ ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮﺧﺎﻧﺠﺎﻧﯽ‬

‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ‬

‫ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎب ‪ :‬اﻓﺴﺎﻧﻪ ﭘﺴﺎﻣﺪرﻧﯿﺰم‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ ‪ :‬دﮐﺘﺮ ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ ﺧﺎﻧﺠﺎﻧﯽ‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺄﻟﯿﻒ ‪1382:‬‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﺻﻔﺤﻪ‪35:‬‬

‫‪٢‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ‪:‬‬ ‫‪ -١‬راز ﺳﻨّﺖ ‪۴..........................................................................................................‬‬ ‫‪ -٢‬ﺳﻨّﺖ ﺳﺎزان و ﺳﻨّﺖ ﺷﮑﻨﺎن‪٩...................................................................................‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺎده و ﻣﻌﻨﺎی ﻣﺪرﻧﯿﺰم‪١٢.........................................................................................‬‬ ‫‪ -۴‬ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎن اﻧﺪﯾﺸﮥ ﻣﺪرﻧﯿﺰم‪١٧...................................................................................‬‬ ‫‪ -۵‬ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎن اﻧﺪﯾﺸﮥ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن‪١٩...............................................................................‬‬ ‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‪١٩........................................................................................................‬‬ ‫ﻓﺮدرﯾﮏ ﻧﯿﭽﮫ‪٢١......................................................................................................‬‬ ‫زﯾﮕﻤﻮﻧﺪ ﻓﺮوﯾﺪ‪٢۴....................................................................................................‬‬ ‫ادﻣﻮﻧﺪ ھﻮﺳﺮل‪٢۶....................................................................................................‬‬ ‫آﻟﺒﺮت اﻧﯿﺸﺘﻦ‪٢٩......................................................................................................‬‬ ‫‪ -۶‬اﺳﻼم و ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﯿﺰم‪٣٣......................................................................................‬‬

‫‪٣‬‬

‫» راز ﺳﻨّﺖ «‬ ‫» ﺳﻨّﺖ « ﺣﺘّﯽ ﺑﮫ ﻟﺤﺎظ رﯾﺸﮥ ﻟﻐﻮی ﺑﮫ ﻣﻌﻨ ﺎی » ﻗ ﺪﻣﺖ « و» زﻣ ﺎن داری« و » اﺳ ﺘﻤﺮار« اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﮔ ﺬار‬ ‫ﺑﺸﺮ در ﻋﺎﻟﻢ ﺧﺎک را ﺑﮫ »ﯾﺎدﮔﺎر« ﻣﯽ ﻧﮭﺪ و ﻣﻨﺸﺄ ﯾﺎدآوری ) ذﮐﺮ( و اﺗﺼّﺎل ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺘﮫ و ﺳﯿﺮ ﺑﻘﺎﺳﺖ ‪ .‬و ﺑ ﮫ‬ ‫ﻟﺤﺎﻇﯽ ھﻤﺎن ﺣﺎﻓﻈﮥ ﺗﺎرﯾﺦ در ﺧﺎک ﺑﻨﯽ آدم اﺳﺖ ‪ :‬ﻧﺸﺎﻧﮫ ھﺎی ) ﺷﻌﺎﺋﺮ( اﻧﺴﺎن در ﺟﮭﺎن ‪ .‬وﻟﯽ ﻧ ﺸﺎﻧﮫ ھ ﺎی‬ ‫زﻧﺪه و ﻓﻌّﺎل ﮐﮫ در رﻓﺘﺎر آدﻣﯽ ﺣﻀﻮر دارد و ﻧﮫ ھﻤﭽﻮن آﺛﺎر ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﮐ ﮫ در ﺣﻔّﺎرﯾﮭ ﺎ ﭘﯿ ﺪا ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﻧ ﮫ‬ ‫ھﻤﭽﻮن ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﮕﺎری ‪ .‬وﻟﯽ ﺳﻨﺖ ھﺎ ﺑﮫ ﻣﺜﺎﺑﮥ ﺗﺎرﯾﺦ زﻧﺪه و آﺛﺎر ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﻓﻌّﺎل در ﺑﺸﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﺖ ھﺎ ﻧ ﮫ ﺗﻨﮭ ﺎ ﻣﺠ ﺎری اﻧﺪﯾ ﺸﮫ واﻧﮕﯿ ﺰۀ ﺗ ﺄﻣﻼت ﺑ ﺸﺮی ھ ﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑ ﮫ ﺗﺨﻤ ﺪاﻧﮭﺎی ﺗﻮﻟﯿ ﺪ ﻣﮑﺎﺷ ﻔﺎت ﻋﻘﻠ ﯽ و‬ ‫ﻋﻠﻤﯽ و ھﻨﺮی و ﻣﺬھﺒﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎ را ﺑ ﮫ ﯾ ﺎد آوردن و در آن ﮐﻨ ﺪﮐﺎو ﻧﻤ ﻮدن و ﺑ ﮫ‬ ‫ﭼﻮن و ﭼﺮاﺋﯽ ﮐﺸﯿﺪن‪ .‬ﺣﺘّﯽ ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺗﺮﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﮫ ھﺎ ﻧﯿﺰ از اﻧﺪﯾﺸﮥ درﺑ ﺎرۀ ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎﺋﯽ آﻏ ﺎز ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﻼً اﻧﺪﯾﺸﯿﺪﯾﻦ درﺑﺎرۀ » ﺧﺪا« ﺑﺪون وﺟﻮد ﺳﻨﺖ ھﺎ و ﺗﺤﺮﯾﮑﺎت ﺳﻨﻦ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫» ﺳﻨّﺖ « ھﻤﺎن ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ اﺳﺖ ‪ .‬ھﺮ ﺷﯽ ای ﯾ ﮏ ﺳ ﻨﺖ اﺳ ﺖ ﺣﺘّ ﯽ اﺷ ﯿﺎی ﻃﺒﯿﻌ ﯽ ﻣﺜ ﻞ ﮔﯿﺎھ ﺎن‪ ،‬ﺳ ﺘﺎرﮔﺎن‪،‬‬ ‫رودﺧﺎﻧﮫ ھﺎ و ﮐﻮھﮭﺎ‪ .‬در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻧﮫ ﺗﻨﮭﺎ ھﺮ ﻓﻌﻞ و اﻧﻔﻌﺎﻻت ﺑ ﺸﺮی در ﺗ ﺎرﯾﺦ ﺑﻠﮑ ﮫ ھﻤ ﮫ ﻣﺨﻠﻮﻗ ﺎت ﺟﮭ ﺎن‬ ‫ھﺴﺘﯽ و ﮐﻞ ﺳﯿﺮ ﮐﻮن و ﻓﻨﺎ ﺑ ﮫ ﻣﻌﻨ ﺎی ﺳ ﻨﺖ ﺧ ﺪا در ﻋ ﺎﻟﻢ ارض ) ﺟﮭ ﺎن ﻣ ﺎده( ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨ ﯽ ﺳ ﻨﺖ ھﻤ ﺎن‬ ‫ﻣﺨﻠﻮﻗﯿﺖ و ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ اﺳﺖ ‪ .‬ﭘﺲ در واﻗﻊ ﺳﻨﺖ ﺟﻤﺎدی دارﯾﻢ و ﺳﻨﺖ ﻧﺒﺎﺗﯽ و ﺣﯿﻮاﻧﯽ و ﺳﭙﺲ ﺳﻨﺖ ﺑ ﺸﺮی‬ ‫‪ .‬اﯾﻦ ﯾﮏ دﺳﺘﮫ ﺑﻨﺪی ﺑﺴﯿﺎر ﻋﺎم از ﺳﻨﺖ ﺧﺪا در ﺟﮭﺎن اﺳﺖ ‪ :‬ﯾﺎدﮔﺎر ﺧﺪا در ﻣﯿﺎن ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺗﺶ!‬ ‫در ﻋﺎﻟﻢ اﻧﺪﯾ ﺸﮫ وﻋﻠ ﻢ ﻧﯿ ﺰ ھ ﺮ ﮐ ﺸﻔﯽ ﺑ ﮫ ﻣﻌﻨ ﺎی ﮐ ﺸﻔﯽ از ﺳ ﻨﺖ ﺧﺪاﺳ ﺖ ‪،‬ﺳ ﻨﺖ ﻏﯿﺒ ﯽ ! ﻓ ﺼﻮل ﺳ ﺎل‪ ،‬ﺳ ﻨّﺖ‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﺖ اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ درﻣﯿﺎن ﺟﺎﻧﺪاران ﻧﯿﺰ ﯾﮏ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ‪ .‬ﺧﻮردن و ﺧﻮاﺑﯿﺪن و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺴﻞ و ﺑﺎزی‬ ‫ﮐ ﺮدن و درﯾ ﺪن و درﯾ ﺪه و درﯾ ﺪه ﺷ ﺪن ﻧﯿ ﺰ ﯾ ﮏ ﺳ ﻨﺖ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﺣﺮﮐ ﺖ و ﺳ ﮑﻮن وﺗﻮﻟﯿ ﺪ و ﻣ ﺼﺮف وﺗﻐﯿﯿ ﺮ و‬ ‫ﻧﺎﺑﻮدی ﻧﯿﺰ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ھﺮ ﭼﯿﺰی ﮐﮫ ھﺴﺖ ﺳﻨّﺘﯽ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ زﻣﺎن دار و ﻗﺪﯾﻢ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﮫ ﻟﺤﺎﻇﯽ ﺳﻨّﺖ ھﻤﺎن ﺟﻠﻮه ﻣ ﺎدی و ﻣﺤ ﺴﻮس‬ ‫ﻋﺎﻟﻢ وﺟﻮد اﺳﺖ ‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ اﺳﺖ ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﻮد ﺧﺪا ﺳﻨّﺘﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﻋ ﺎﻟﻢ و ﮐ ﺎﻧﻮن ﺳ ﻨﺖ و ﻋﺎﻣ ﻞ و ﺣ ﺎﻓﻆ‬ ‫ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ‪ .‬ﻋﺎﻟﻢ ھ ﺴﺘﯽ ‪ ،‬ﺳ ﻨﺖ ﺧ ﺪا در ﻋﺮﺻ ﮫ ﻇﮭ ﻮر و ﺑ ﺮوز ﺧﻮﯾ ﺸﺘﻦ اﺳ ﺖ ‪ .‬ھ ﺮ ﺳ ﻨﺘﯽ ﯾ ﮏ ﺷﻨﺎﺳ ﻨﺎﻣﮥ‬ ‫ﻋﯿﻨﯽ اﺳﺖ و ﯾﮏ ﻣﻌﺮّﻓﯽ ﻧﺎﻣﮫ اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺧﻨﺪه وﮔﺮﯾﮫ وﻧﺸﺴﺘﻦ و رﻗﺼﯿﺪن و ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ و ﺧﻤﻮﺷﯽ و ھﺮ ﮐﺮداری ﯾﮏ » ﻣﻌّﺮف« اﺳﺖ ﮐﮫ از اﻋﻤ ﺎق‬ ‫زﻣﺎن ﺳﺮﺑﺮﻣﯽ آورد و ﻣﯿﺨﻮاھﺪ ﺗﺎزه و زﻧﺪه و ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺑﺎﺷ ﺪ ‪ .‬ھ ﺮ ﭼﯿ ﺰ ﻗ ﺪﯾﻤﯽ ﭼ ﻮن ﻣ ﯽ ﺧﻮاھ ﺪ ﺑﺎﺷ ﺪ دارای‬ ‫ﺳﻨﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﻟﺤﺎظ ھﺮ ﺳﻨﺘﯽ از ﺑﺸﺮ در ﻗﻠﻤﺮو آداب و ﮐﺮدار ‪ ،‬ﻧﻤﺎد ﯾﮏ واﻗﻌﮥ ﺑﺲ ﻗﺪﯾﻢ اﺳ ﺖ ‪ .‬اﺳ ﻄﻮره ای ﺑ ﻮدن و‬ ‫ﻟ ﺬا ﻧ ﺎﻣﻔﮭﻮم و ﻓﺮﻣﺎﻟﯿ ﺴﺘﯽ ﺑ ﻮدن ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎی ﺑ ﺸﺮی ﺑ ﮫ ﻣﻌﻨ ﺎی از ﯾ ﺎد رﻓ ﺘﻦ ﻣﺠ ﺎری ﺗ ﺎرﯾﺨﯽ و اﻧﮕﯿ ﺰه ھ ﺎی‬ ‫وﺟﻮدی اﻧﺴﺎن در دوراﻧﮭﺎی ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﺳﺖ ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻨّﺖ ﺑﯽ ﻣﻌﻨﺎ و ﭘﻮچ وﺟﻮد ﻧ ﺪارد ھ ﺮ آﻧﭽ ﮫ ھ ﻢ ﮐ ﮫ آداب و‬ ‫اﻓﮑﺎر ﺧﺮاﻓﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﮫ ﻧﺴﯿﺎن ﺑﺸﺮ درﺑﺎرۀ ﻣﻨﺸﺄ و ﻣﺠﺮای ﺗﺎرﯾﺨﯽ آن اﺳﺖ ‪ .‬اﮔﺮ ﺳﻨﺘﯽ ذاﺗﺎً‬ ‫ﻣﻨﻘﺮض ﺷﺪه ﺑﻮد و از ﻣﻌﻨﺎ و ﻋﻠّﺖ وﺟﻮدی ﺗﮭﯽ ﮔﺸﺘﮫ ﺑﻮد دﯾﮕﺮ وﺟﻮد ﻧﻤﯽ داﺷﺖ‪ .‬ھﺮ ﭼﻨ ﺪ ﮐ ﮫ ھ ﯿﭻ ﺳ ﻨﺘﯽ‬ ‫ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﻓﻘﻂ ﮔﺎه ﺑﺮای دوراﻧﯽ ازﻗﻠﻤﺮو و ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﮭﺎی ﺑﺸﺮی ﺧﺎرج ﺷﺪه و ﮔﻮﺷﮫ ﻣ ﯽ ﮔﺰﯾﻨ ﺪ و ﺑ ﺎز‬ ‫ﺑﮫ ﻧﺎﮔﺎه ﺑﮫ ﻣﯿﺎن ﻣﯽ آﯾﺪ و اﺣﯿﺎء ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ ھ ﯿﭻ ذره ای در ﻋ ﺎﻟﻢ ھ ﺴﺘﯽ ﻧ ﺎﺑﻮد ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد وﻓﻘ ﻂ‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻣﯿﺪھﺪ ھﯿﭻ ﺳﻨﺘﯽ ھﻢ ﻧﺎﺑﻮد ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﺳﻨﺖ ھﺎی اﻋﺘﻘﺎدی ﻓﻘﻂ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮔﻔﺘﺎر ﻣﯽ دھﻨﺪ ‪ .‬ﺳﻨﺖ ھﺎی‬

‫‪٤‬‬

‫ﻋﺒﺎدی ﻓﻘﻂ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐ ﺮدار ﻣ ﯽ دھﻨ ﺪ ‪ .‬ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎی ﻋ ﺎﻃﻔﯽ و اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻓﻘ ﻂ ﺗﻐﯿﯿ ﺮ اﺑ ﺰار ﻣ ﯽ دھﻨ ﺪ ‪ .‬ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎی‬ ‫ﻏﺮﯾﺰی ﻧﯿﺰ ﻓﻘﻂ ﻇﺮوف ارﺿﺎی ﺧﻮد را ﺑﺴﺘﮫ ﺑﮫ ﺷﺮاﯾﻂ اﻗﺘﺼﺎدی و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻓﻨّﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ دھﻨﺪ ‪.‬‬ ‫ھﺮ ﭼﯿﺰی در ﻇﺮف ﺳﻨﺖ ھﺴﺘﯽ ﻗﺮار دارد و در ﻣﺪار زﻣ ﺎن ﻣ ﯽ ﭼﺮﺧ ﺪ و ﺻ ﻮرت ﻋ ﻮض ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ‪ .‬در ﻗ ﺮآن‬ ‫آﻣﺪه وﻗﺘﯽ ﮐﮫ اﻧﺴﺎﻧﮭﺎ ﻣﯽ ﻣﯿﺮﻧ ﺪ و ﺑ ﺮ ﺟﮭ ﺎن دﮔ ﺮ وارد ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ ﺑ ﺎ ﺣﯿ ﺮت ﻣ ﯽ ﮔﻮﯾﻨ ﺪ‪ :‬اﯾ ﻦ ﺟ ﺎ ھ ﻢ ﮐ ﮫ ﻣﺜ ﻞ‬ ‫آﻧﺠﺎﺳﺖ و ھﺮ ﭼﮫ ﮐﮫ اﯾﻨﺠﺎ ھﺴﺖ در دﻧﯿﺎ ھﻢ ﺑ ﻮد ‪ .‬و اﯾ ﻦ ھﻤ ﺎن راز ﺑﻘ ﺎی ﺟﺎوداﻧ ﮥ ﺳ ﻨﺖ ھ ﺴﺘﯽ در ﮔ ﺮدش‬ ‫زﻣﺎن اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﮫ ﻟﺤﺎﻇﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﮫ ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی در ذاﺗﺶ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻠﮑﮫ ﻓﻘﻂ در ﮔﺮدش زﻣﺎن دﭼﺎر‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺻﻮرت و ﺻﻔﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬و ﺑﻠﮑﮫ ارﮐﺎن ﻻﺗﻐﯿﯿﺮی در ﺻﻮرت و ﺻﻔﺖ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارﻧ ﺪ ﺣﺘّ ﯽ در ﮔ ﺮدش‬ ‫زﻣﺎن ھﻢ ﭘﺎﯾﺪارﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻨﺘﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠ ﯽ )ع( در ﺳ ﺨﻨﯽ ﺣﯿ ﺮت آور ﻋﻤ ﺮ آدم در ﺟﮭ ﺎن را ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻋﻤ ﺮ ﮐ ﻞ ﺟﮭ ﺎن ﻣ ﯽ داﻧ ﺪ و اﯾ ﻦ دال ﺑ ﺮ‬ ‫ﺟﺎوداﻧﮫ ﺑﻮدن ھﻤﯿﻦ ھﺴﺘﯽ ﻣﺎدی اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﮐﮫ در ﮔﺮدش زﻣ ﺎن و ﺑ ﺮ ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ ﺣﯿ ﺮت آور ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﮫ‬ ‫ﮔﺎه ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻨﺎﺳﺦ راﺗ ﺪاﻋﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﻓﻠ ﺴﻔﮥ » رﺟﻌ ﺖ ﺟﺎوداﻧ ﮫ « را در اﻧﺪﯾ ﺸﮫ ﻧﯿﭽ ﮫ ‪ .‬وﻟ ﯽ اﯾ ﻦ ﺑ ﮫ ﻣﻌﻨ ﺎی‬ ‫ﺗﮑﺮار و ﻋﺒﺚ و ﺟﺒﺮ ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا اﻧﺴﺎن ﺻﺎﺣﺐ اﻧﺪﯾﺸﮫ و ﻗﺪرت ﺑﮫ ﯾﺎدآوری واﺻﻼح و اﻧﺘﺨﺎب اﺻﻠﺢ اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ھﺮ ﺳﻨﺘﯽ ﯾﮏ راز ﺑﯽ ﭘﺎﯾﺎن و ھﺰار ﺗﻮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ھﻤﺎﻧﮕﻮﻧﮫ ﮐﮫ ﯾﮏ ﺷﯽ در ﻣﻨﻈﺮ اھﻞ ﺗﻔﮑّ ﺮ ھﻤﭽ ﻮن ﯾ ﮏ راز‬ ‫و اﻓﺴﺎﻧﮫ ای ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﮫ و دارای ﺳﻨﺖ ) ﺣﻀﻮر اﺑﺪی – ﻗﺪﻣﺖ( ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﯾﮑﯽ از وﯾﮋه ﮔﯿﮭﺎی ھﺮ ﺳ ﻨﺘﯽ در آداب ﺑ ﺸﺮی ھﻤﺎﻧ ﺎ اﺳ ﺮارآﻣﯿﺰ ﺑ ﻮدن و ﻃﺒ ﻊ ﺳ ﺤﺮآﻣﯿﺰش ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ ﮐ ﮫ در‬ ‫ﻗﻠﻤﺮو ﺣﯿﺎت روزﻣﺮه ﮐﻞ ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ راﺗ ﺤﺖ ﺗ ﺄﺛﯿﺮ ﻗ ﺮار ﻣﯿﺪھ ﺪ و ﺣﺘّ ﯽ ﺑ ﮫ ﺑ ﺎزی ﻣ ﯽ ﮔﯿ ﺮد ‪ .‬ﻣ ﺜﻼً وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﮫ ﯾ ﮏ‬ ‫داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﮫ ﺑﺨﻮاھﺪ و ﺑﻔﮭﻤﺪ ﺗﻦ ﺑﮫ ﻣﺮاﺳﻢ ﻋﺸﺎء رﺑّﺎﻧﯽ ﻣﯽ دھﺪ و ﯾﺎ در ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ ﭼﮭﺎرﺷ ﻨﺒﮫ‬ ‫ﺳﻮری ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﮔﺎه ﻣﺸﻐﻮل ﺑﺎزﯾﮭﺎی ﻣﻀﺤﮏ اﻋﯿﺎد ﻣﻠﯽ ﯾﺎ دﯾﻨﯽ ﻣﯽ ﮔ ﺮدد ھ ﯿﭻ ﺣﺮﻓ ﯽ ﺑ ﺮای ﻋﻘ ﻞ و‬ ‫ﻋﻠ ﻢ ﺧ ﻮدش ﻧ ﺪارد و ﺑﻠﮑ ﮫ اﯾ ﻦ ﻋﻘ ﻞ و ﻋﻠ ﻢ اوﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﻣﺤ ﺼﻮر و ﻣ ﺴﺤﻮر ﮔﺮدﯾ ﺪه اﺳ ﺖ ‪ .‬ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎ دارای‬ ‫ﺟﺎدوﺋﯽ ﺑﻐﺎﯾﺖ ﺣﯿﺮت آورﻧﺪ ﮐﮫ ﺑﻨﺪرت ﮐﺴﯽ از اﺣﺎﻃﮫ اش ﻣﺼﻮن ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﻋﻘ ﻮل وﻋﻠ ﻮم‬ ‫ﺑﺸﺮی ﺧﻮد ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻔﮑّﺮ درﺑﺎرۀ ﺳﻨﺖ ھﺎی ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﻃﺒﯿﻌﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﮫ ﺑﮫ ﻧﻮﺑﮫ ﺧﻮد ﺑﺎﻧﯽ ﺳﻨﺖ ھﺎﺋﯽ ﻣﺪرن‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﮫ اﺣﯿﺎی ھﻤﺎن ﺳﻨﻦ ﻗﺪﯾﻢ و ﯾﺎ ﺗﮑﻤﯿﻞ آن ﺳﻨﻦ اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ ھﺎ ﮐﮫ در ﻃ ﻮل ﺗ ﺎرﯾﺦ ﺗ ﺎ ﺑ ﮫ‬ ‫اﻣﺮوز ﻓﻘﻂ ﺗﻮﺳﻌﮫ و ﺗﻨّﻮع ﯾﺎﻓﺘﮫ اﻧﺪ ‪ .‬اﮔ ﺮ ﻗ ﺪﯾﻢ ﺗﺮھ ﺎ ھ ﺮ ﻓ ﺮد ﯾ ﺎ ﺧﺎﻧ ﺪاﻧﯽ ﻓﻘ ﻂ دارای ﯾ ﮏ ﺑ ﺖ ﺑ ﻮد اﯾﻨ ﮏ ھ ﺮ‬ ‫ﻓﺮدی ﺑﺮای ﺧﻮد ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺖ دارد ﻣﺜﻞ اﺷﯿﺎی زﯾﻨﺘﯽ وھﻨﺮی و ﺻﻨﻌﺘﯽ ‪.‬‬ ‫ﺟﮭﺎن ھﺴﺘﯽ ‪ ،‬ﺟﮭﺎن ﺑﺖ ھﺎﺳﺖ و ﺳﻨﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ ﺑﺸﺮ ھﻢ ھﻤﺎن ﺑﺖ ﭘﺮﺳ ﺘﯽ ھ ﺎی اوﺳ ﺖ و راز ﺑﻘ ﺎی اوﺳ ﺖ و‬ ‫ﺑﺴﺘﺮ ﺑﻘﺎی او و اﺳﺘﻤﺮار و اﺗﺼﺎل ﺑﻘﺎی او ﺑﺎ » ﺑﺖ ھﺴﺘﯽ « ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺑﺮ ﻣﮭﺮ ﺳﺠﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﺪ دﯾﮕﺮی ﺑﺮ ﺻﻠﯿﺐ‬ ‫و ﯾﺎ ﺑﺮ ﻗﺒﺮی و ﯾﺎ درﺧﺘﯽ را ﻣ ﯽ ﭘﺮﺳ ﺘﺪ و ﯾ ﺎ دﺳ ﺘﯽ را ﺳ ﺠﺪه ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﻋ ﺪه ای اﺷ ﯿﺎی ﺧ ﺎﻧﮕﯽ ﺧ ﻮد را ﻣ ﯽ‬ ‫ﭘﺮﺳﺘﻨﺪ ﻋﺪه ای ھﻢ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را و ﯾ ﺎ ھﻤ ﺴﺮ ﺧ ﻮد را و ﭘ ﻮل ﺧ ﻮد را و اﺷ ﯿﺎی ﺻ ﻨﻌﺘﯽ و آﺛ ﺎر ﺑﺎﺳ ﺘﺎﻧﯽ و‬ ‫‪ .....‬ھﺰﯾﻨ ﮫ ھ ﺎی ﮐﻼﻧ ﯽ ﮐ ﮫ در ﻣﺮاﺳ ﻢ ھ ﺎ ﺻ ﺮف ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و در واﻗ ﻊ ﺻ ﺮف اﺣﯿ ﺎ و ﺗﻤﺠﯿ ﺪ از ﺳ ﻨﻦ و ﺑ ﺖ‬ ‫ھﺎﺳﺖ ‪ .‬ﯾﻌﻨ ﯽ ﻋﻤ ﺪه ﺗ ﺮﯾﻦ ھﺰﯾﻨ ﮫ ھ ﺎ ﺻ ﺮف ﭼﯿﺰھ ﺎﺋﯽ ﻧ ﺎﻣﻔﮭﻮم و ﻧ ﺎﻣﻌﻘﻮل و ﺧﺮاﻓ ﺎت ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﯾﻌﻨ ﯽ اﻣ ﻮر‬ ‫ﻧ ﺎﻣﻔﮭﻮم ھ ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﮫ اﻣ ﻮر ﻣﻔﮭ ﻮم زﻧ ﺪﮔﯽ ﺑ ﺸﺮ را ﺗﺤ ﺖ ﻓﺮﻣ ﺎن دارﻧ ﺪ و اﯾ ﻦ ھﻤ ﺎن ﺳ ﻠﻄﮫ ﺟ ﺎدوﺋﯽ ﺳ ﻨﺖ ﺑ ﺮ‬ ‫ﻋﻘﻼﻧﯿّﺖ اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﺮاﺳ ﺘﯽ ﭼ ﮫ ﮐ ﺴﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ در ﻣﺮاﺳ ﻢ ﭘﺮھﺰﯾﻨ ﮥ ﻋﺮوﺳ ﯽ ھ ﺎ و ﻋﺰاﺋ ﯽ ھ ﺎ و ﺑﺮﺧ ﯽ از‬ ‫ﻣﺮاﺳﻢ ﭘﺮ ھﺰﯾﻨﮥ ﻋﺒ ﺎدی ﺑ ﺸﺮ ﻧ ﺸﺎﻧﯽ از ﻋﻘﻼﻧﯿ ﺖ و ﺣﺘّ ﯽ ﻋﻘ ﻞ ﻣ ﺎدی ﺑﯿﺎﺑ ﺪ و آﻧ ﺮا ﺗﻮﺟﯿ ﮫ ﻋﺎﻟﻤﺎﻧ ﮫ ﮐﻨ ﺪ ‪.‬ﻣﮕ ﺮ‬ ‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ای از درآﻣﺪ ھﺮ ﻓﺮد و ﺧﺎﻧﺪاﻧﯽ ﺻﺮف آﺑﺮوﺳ ﺎزی ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد؟ اﯾ ﻦ ھﻤ ﺎن ﺳ ﻨﺖ ﭘﺮﺳ ﺘﯽ و اﺣﯿ ﺎی‬ ‫ﺳﻨﺖ در ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ و ﺧﺎﻧﺪان ﺧﻮﯾﺶ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑ ﯽ ھ ﯿﭻ دﻟﯿ ﻞ ﻋﻘﻠ ﯽ و ﻣﻨﻔﻌ ﺖ ﻣ ﺎدی و از ورای ارادۀ ﻓ ﺮدی ﺑ ﺮ‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﻓﺮد ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد و ھﯿﭽﮑﺲ را ﮔﺮﯾﺰی از آن ﻧﯿﺴﺖ ‪.‬‬

‫‪٥‬‬

‫راز دﯾﮕﺮ ﺳﻨﺖ و ﺳﻨﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ ھﻤﺎﻧﺎ ﻗﺪرت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ آن اﺳ ﺖ ‪ .‬ﯾﻌﻨ ﯽ ھ ﯿﭻ ﻓ ﺮدی ﺑﺨ ﻮدی ﺧ ﻮد دارای ھ ﯿﭻ‬ ‫ﺳﻨﺖ و اﻧﮕﯿﺰۀ ﺳﻨﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﻘﻂ ﺑﻤﯿﺰاﻧﯽ ﮐﮫ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﻗﺮار ﻣ ﯽ ﮔﯿ ﺮد و ﺑ ﮫ دﯾﮕ ﺮان‬ ‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﺠﺒﻮر ﺑﮫ رﻋﺎﯾﺖ ﺳﻨﺖ ھﺎﺳﺖ‪.‬ﻋﺪم رﻋﺎﯾﺖ ﺳﻨﺖ و ﺑﯽ ﺣﺮﻣﺘﯽ ﺑ ﮫ ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎ ﻋ ﯿﻦ اھﺎﻧ ﺖ ﺑ ﮫ‬ ‫دﯾﮕﺮان ) ﺟﺎﻣﻌﮫ( اﺳﺖ و ﮔﻨﺎه ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬اﯾﻦ ﯾﻌﻨﯽ ﭼ ﮫ ؟ ﻣ ﺜﻼً ﺣﺘﱢ ﯽ ﯾ ﮏ آدم ﮐ ﺎﻣﻼً و ﻋﻘ ﻼً ﻻﻣ ﺬھﺐ‬ ‫وﻧﯿﮭﯿﻠﯿﺴﺖ واﻧﻘﻼﺑﯽ و آﻧﺎرﺷﯿﺴﺖ ھﻢ ﺑﺪون رﻋﺎﯾﺖ ﺳﻨﺖ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ازدواج ﮐﻨﺪ و ﺑﻤﯿﺮد ‪ .‬ازدواج و ﻣﺮگ ﮐﮫ‬ ‫دو ﺗﺎ از ﺑﺮﺟﺴﺘﮫ ﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺸﺮﻧﺪ ﺑﯿﺶ از ﺳﺎﺋﺮ وﻗﺎﯾﻊ ﻣﺤﺘﺎج و ﻣﺠﺒﻮر ﺑ ﮫ ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎ ھ ﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬ﭘ ﺲ‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﮫ ﺳﻨﺖ ﺑﺸﺮی ﺗﻤﺎﻣﺎً ھﻤﺎن ﻣﺪﻧﯿّﺖ اوﺳ ﺖ و ﺑﺮﺧﺎﺳ ﺘﮫ از ﺣﯿ ﺎت ﺟﻤﻌ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ھ ﺴﺘﮫ ﻣﺮﮐ ﺰی آن‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده و ازدواج ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑ ﮫ ھﻤ ﯿﻦ دﻟﯿ ﻞ ﺷ ﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ و دﻗﯿ ﻖ ﺗ ﺮﯾﻦ آداب ) ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎ ( در ﺷ ﮭﺮھﺎی ﺑ ﺰرگ‬ ‫وﻣﺮاﮐﺰ ﺑﺰرگ ﻣﺪﻧﯽ رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺪون رﻋﺎﯾﺖ اﯾﻨﮭﺎ ﺣﯿﺎت ﻣﺪﻧﯽ ﻣﺨﺘﻞ و ﺷﺎﻗﮫ ﻣﯽ ﺷﻮد و دﭼﺎر ھ ﺮج‬ ‫و ﻣﺮج ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪ .‬آﻧﭽﮫ ﮐﮫ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﺳﯿﺮ ﻣﺪﻧﯿﺖ ﺑﺸﺮ رﺷﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻣﺴﺘﻤﺮاً دﻗﯿﻖ ﺗﺮ‬ ‫و ﺷﺎﻗﮫ ﺗﺮ واﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﯾﺮﺗﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد ھﻤﺎن ﺳﻨﺖ ھﺎﺳﺖ ﮐﮫ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﮫ ﺟﺒﺮھﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ھﺮ ﭼﮫ ﮐﮫ ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎ‬ ‫ﺑﻄﻮر ﻋﺮف و ﻋﺎدت ﺧﺪﺷﮫ دار ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و اﻓﺮاد ﺧﻮد را ﺑﮫ آﻧﮭﺎ ﻣﻘﯿﺪ ﻧﻤﯽ ﺳﺎزﻧﺪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ رﺳﻤﯽ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ ﻣ ﯽ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﺑﮫ ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺟﺰاﺋﯽ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ و ﺟﺒﺮان ﮐﻨﻨﺪۀ ﺳﻨﺖ ھﺎی زﯾ ﺮ ﭘﺎﻧﮭ ﺎده ﺷ ﺪه و ﻣﻨﻘ ﺮض ﺷ ﺪه ‪،‬‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬ﺑﮫ ﺑﯿﺎن دﮔﺮ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﻌﻘﻮل ﺑﺮ ﺟﺎی ﺳﻨﺖ ھﺎی ﻧﺎﻣﻌﻘﻮل ﻣ ﯽ ﻧ ﺸﯿﻨﻨﺪ و ﺑ ﺎ اﯾ ﻦ ﺣ ﺎل ھﺮﮔ ﺰ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ‬ ‫ﺟﺎی ﺳﻨﺖ ھﺎ را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺑﻠﮑﮫ ھﻤﻮاره در راﺑﻄﮫ ای دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮑﯽ ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ھﺎ ﻗﺮار دارﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ در آن واﺣﺪ ﺑ ﮫ‬ ‫ﮔﻮﻧﮫ ای ﺳﻨﺖ ھﺎ را ﺧﺪﺷﮫ دار ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﮫ ﮔﻮﻧﮫ ای ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﺮدم را وادار ﺑﮫ ﺳﻨﺖ ھﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ﺗ ﺎ از‬ ‫ﺷﺮ ﻗﻮاﻧﯿﻦ در اﻣﺎن ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ دادﮔﺎھﮭﺎ و زﻧﺪاﻧﮭﺎ ﭘﺮ اﺳ ﺖ از آدﻣﮭ ﺎی ﺳ ﻨﺖ ﺷ ﮑﻦ ‪ .‬ھﻤ ﮫ ﮐ ﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﮫ ﺑﮫ ﭘﺎی اﻋﺪام ﻣﯽ روﻧﺪ ﺳﻨﺖ ﺷﮑﻨﺎن ﺑﺰرگ ﺑﻮده اﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﻼً » دروغ ﻣﺼﻠﺤﺘﯽ« ﺧﻮد ﯾﮏ ﺳﻨﺖ ﺑﺰرگ اﺳﺖ و آﻧﺎن ﮐﮫ ﺑﮫ اﯾﻦ ﺳﻨﺖ ﺗﻦ در ﻧﻤﯽ دھﻨﺪ از ﻃﺮف ﺟﺎﻣﻌﮫ‬ ‫و ﺑﺘﺪرﯾﺞ از ﻃﺮف ﻗﺎﻧﻮن وﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻮرد ﻣﺆاﺧﺬه ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ وﻟﯽ ﻧﮫ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان » راﺳﺘﮕﻮﺋﯽ« ‪ .‬ﺑﻠﮑ ﮫ‬ ‫ﺑﮫ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﮐﮫ ﺑﻮاﺳﻄﮫ راﺳﺘﮕﻮﺋﯽ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﮫ ﺧﺮوج از ﺳﻨﺖ ھﺎ ﺷ ﺪه و ھ ﺮج و ﻣ ﺮج ﭘﺪﯾ ﺪ آورده اﻧ ﺪ ‪ .‬زﯾ ﺮا‬ ‫راﺳﺘﮕﻮﺋﯽ و ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ راﺑﻄﮫ ای ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارﻧﺪ و ﺳﻨﺖ ھﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑ ﮫ ﻋﻘﻼﻧ ﯽ ﻧﯿ ﺴﺘﻨﺪ ﺑﺰرﮔﺘ ﺮﯾﻦ ﻣﺨ ﺎزن و‬ ‫ﻣﻌ ﺎدن دروﻏﮕ ﻮﺋﯽ و رﯾﺎﮐ ﺎری ﺑ ﺸﺮﻧﺪ و ﺑ ﺴﯿﺎری از ﺗﺒﮭﮑﺎرﯾﮭ ﺎ را ﻟﺒ ﺎس ﻋ ﺮف و ﻣ ﺼﻠﺤﺖ ﻣ ﯽ ﭘﻮﺷ ﺎﻧﻨﺪ و‬ ‫ﺗﻮﺟﯿﮫ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و اﯾﻦ ھﻤﺎن اﻧﮕﯿﺰۀ داﻧﺶ و ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ھﺎﺳﺖ ﮐﮫ ﮔﺎه ﻣﺒ ﺪل ﺑ ﮫ اﯾ ﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮭﺎی‬ ‫اﻧﻘﻼﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬و اﺻﻼً » اﻧﻘﻼب« ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺳﻨﺖ ھﺎﺳﺖ ﺑﮫ ﻧﻔﻊ ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻋﻘﻠﯽ‪ .‬ﻧﺒ ﺮد‬ ‫ﻋﻠﻤﺎ و ﻋﻘﻼ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﮫ ﺳﻨﺖ ھﺎ و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺳﻨﺖ ھﺎی دﯾﻨﯽ ‪ ،‬اﺳﺎﺳ ﺎً ﻧﺒﺮدﺷ ﺎن ﺑ ﺮ ﻋﻠﯿ ﮫ ﻓ ﺴﺎد‬ ‫ھﺎ و ﺳﺘﻢ ھﺎﺋﯽ ﺑﻮده ﮐﮫ در ﻗﺎﻟﺐ ﻗﺪاﺳﺖ ﺳﻨﺖ ھﺎ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺗﻘﺪﯾﺲ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﭘ ﺲ اﯾ ﻦ ﻧﯿ ﺰ واﺿ ﺢ اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﺳ ﻨﺖ ھﻤ ﺎن آداب ﺟﻤﺎﻋ ﺖ وﻣ ﺪﻧﯿّﺖ اﺳ ﺖ و ﻧﯿ ﺰ ﻇ ﺮف ﻓ ﺴﺎدھﺎ و ﺳ ﺘﻢ ھ ﺎ و‬ ‫دروﻏﮭﺎی ﺑﺰرگ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﮫ ﺟﺎﻣﻌﮫ ای را ﺑﮫ اﻧﺤﻄﺎط و ﻋﺬاﺑﮭﺎی ﻋﻈﯿﻢ ﻣ ﯽ ﮐ ﺸﺎﻧﺪ و ﺑ ﮫ ﻧﺎﮔ ﺎه ﯾ ﮏ »ﻧ ﺎﺟﯽ «‬ ‫ﮐﮫ در واﻗﻊ ﻣﻈﮭﺮ ﻋﻘﻼﻧﯿّﺖ اﺳﺖ ﻇﮭﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺟﺎﻣﻌﮫ را از ﺑﺮﺧﯽ از ﺳ ﻨﺘﮭﺎﺋﯽ ﮐ ﮫ ﻇ ﺮف ﺑ ﺪﺑﺨﺘﯽ او ﺷ ﺪه‬ ‫ﻣﯽ رھﺎﻧﺪ ‪ .‬وﻟﯽ ﺗﺠﺮﺑﮫ ﻧﺸﺎن داده ﮐﮫ ھﻤﺎن ﺳﻨﺖ ھﺎ دوﺑﺎره ﺑﺎ اﻧﺪک ﺗﻔﺎوﺗﯽ در روش ‪ ،‬ﺑﺎز ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻧ ﺪ و ﺑ ﺎز‬ ‫ھﻤﺎن ﻓﺴﺎد ﻗﺪﯾﻢ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﯿﮫ ﺟﺪﯾﺪی اﺣﯿﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﮫ » ﺟﺎﻣﻌﮫ« ) و در ھﺴﺘﮫ ﻣﺮﮐﺰی آن‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده( ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮای ﻣﺪت زﯾﺎدی ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ زﯾﺴﺖ ﮐﻨﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑ ﮫ ھ ﺮ ﻋ ﻀﻮی از آن ﺗﺒ ﺪﯾﻞ ﺑ ﮫ‬ ‫ﯾﮏ » ﻓﺮد« ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و دارای ھﻮﯾﺘﯽ ﺧﻮدی و ذاﺗﯽ ﮔﺸﺘﮫ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﮫ ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯽ ﻓﻘﻂ ﯾ ﮏ آرﻣ ﺎن ﻓﻠ ﺴﻔﯽ و‬ ‫ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ اﺳﺖ ‪ .‬ﮔﻮﺋﯽ ﮐﮫ ﻋﻘﻞ اﻣﺮی ﻓﺮدی اﺳﺖ و ﻓﺮد ﺑﻤﯿﺰاﻧ ﯽ ﮐ ﮫ از دﯾﮕ ﺮان ﺑ ﯽ ﻧﯿ ﺎز ﺷ ﺪه ﺑﺎﺷ ﺪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‬ ‫ﻋﻘﻼﻧﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﺑﯽ ﻧﯿﺎزی ﻣﻄﻠﻘﺎً ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی ﺑﯽ ﻧﯿﺎزی ﻏﺮﯾﺰی و اﻗﺘﺼﺎدی – ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﮫ ﯾﮏ‬ ‫ﻣﻘﺎم روﺣﯽ و اﻏﻨﺎی ﻣﻌﻨﻮی ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻟﺰوﻣﺎً ﺑ ﮫ ﻣﻌﻨ ﺎی اﻧ ﺰوا ھ ﻢ ﻧﯿ ﺴﺖ ﺑﻠﮑ ﮫ ﺑﻘ ﻮل ﻋﻠ ﯽ ) ع( ھﻤ ﺎن ﺗﻨﮭ ﺎ‬ ‫ﺑﻮدن در ﺟﻤﻊ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻣﻘﺎم ﻋﺎرﻓﺎن اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪٦‬‬

‫ھﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﮫ ﻣﺼﻠﺤﯿﻦ ﻋﺼﺮ ﺟﺪﯾﺪ ﺗﻼش ھﺎی ﺑﺴﯿﺎری ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﮫ ﺑﺮﺧﯽ از ﺳﻨﺖ ھﺎی رﯾ ﺸﮫ دار ﺟﺎﻣﻌ ﮫ ﺧ ﻮد را‬ ‫ﻋﻘﻼﻧﯽ و اﺻﻼح ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻧﮕﺎه دارﻧﺪ و ﺑﺼﻮرت ﻗﺪرﺗﮭﺎﺋﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﺨﺪﻣﺖ آرﻣ ﺎن ﺧ ﻮد در آورﻧ ﺪ‬ ‫‪،‬ﻣﺜﻞ ﮔﺎﻧﺪی و ﻣﺎﺋﻮ ‪ .‬وﻟﯽ اﯾﻦ اﻣﺮ در ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ھﯿﭻ ﺛﻤﺮی ﻧﺪاده و ﻧﮭﺎﯾﺘﺎً اﺻﻞ آن آرﻣﺎن را ھ ﻢ در ﺧ ﻮد ﺣ ﻞ‬ ‫ﮐ ﺮده اﺳ ﺖ ‪ .‬و در ﺑﺮﺧ ﯽ از ﮐ ﺸﻮرھﺎ ھ ﻢ ﮐ ﮫ رھﺒ ﺮاﻧﺶ ﺗ ﻼش ﻧﻤﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﮫ رﯾ ﺸﮫ ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎ را ﺑﺮﮐﻨﻨ ﺪ ﻧﯿ ﺰ‬ ‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺮﮐﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ ﻣﺜﻞ ﺷﻮروی ﺳﺎﺑﻖ ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻋﻠﻤﺎ و ﻋﻘﻼء ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ھﺎی ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮی درﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐﮫ ﺗﻤﺎﻣﺎً ﻣﺤﮑﻮم ﺑ ﮫ ﺷﮑ ﺴﺖ ﺑ ﻮده ‪،‬ﺧ ﻮد‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ اﺣﯿﺎی ﺳﻨﺖ ھﺎ ﮔﺸﺘﮫ و ﺑﻠﮑﮫ ﺳﻨﻦ ﻧﻮﯾﻨﯽ ﭘﺪﯾﺪ آورده و ﺑﮫ ﺳﻨﻦ ﻗﺪﯾﻢ اﻓﺰوده ﺷﺪه اﺳ ﺖ و ﺣﯿ ﺎت ﺑ ﺸﺮی‬ ‫را در ﻟﺤﻈﮫ ﺑﮫ ﻟﺤﻈﮫ اش ﻏﺮق در اﻧﻮاع ﺳﻨﺖ ھﺎ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ‪ .‬ﮔﻮﯾﺎ رﺷﺪ ﺑ ﺸﺮ در ﺗ ﺎرﯾﺦ ﭼﯿ ﺰی ﺟ ﺰ رﺷ ﺪ و‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﮫ و ﺗﻨﻮّع ﺳﻨﺖ ھﺎ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ ‪ .‬اﻣﺮوزه ﮐ ﮫ ﺑﻈ ﺎھﺮ ﻋ ﺼﺮ ﺳ ﻨﺖ ﺷ ﮑﻦ ھﺎﺳ ﺖ ﺑ ﺴﯿﺎر ﺷ ﺪﯾﺪﺗﺮ از دوران‬ ‫ﮐﮭﻦ ﺳﻨﻦ ﻣﺪرن ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه ﮐﮫ رﻧﮓ و ﻟﻌﺎب داده ﺷﺪۀ ھﻤﺎن ﺳﻨﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ ھﻤﮫ اﻣﻮر و اﻋﻤ ﺎل ﺑ ﺸﺮ را اﺣﺎﻃ ﮫ‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺗﺤﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﮫ رﯾﺰﯾﮭﺎی ﻋﻠﻤﯽ – ﻓﻨﯽ – اﻗﺘﺼﺎدی در آورده اﺳﺖ ‪ .‬زﯾﺮا ﺑﺎﯾ ﺪ درک ﮐﻨ ﯿﻢ ﮐ ﮫ ﺳ ﻨﺖ‬ ‫ھﻤﺎن ﻗﺎﻧﻮﻧﻤﻨﺪی ﺟﺒﺮی وﻋﺮﻓﯽ ﺣﯿﺎت روزﻣﺮۀ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﺎ دﯾﺮوز ھﺮ روزی ﯾﮑﯽ دوﺗﺎ ﮐﺮدار ﺳ ﻨﺘﯽ از‬ ‫ﺑﺸﺮ ﺻﺎدر ﻣﯽ ﺷﺪ) ﻣﺜﻞ اﻣﻮر ﻋﺒﺎدی و اﺧﻼق ﻓﺎﻣﯿﻠﯽ ( اﻣﺮوزه از ﺻﺒﺢ ﺗ ﺎ ﺷ ﺎم ھﻤ ﮫ ﻣ ﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒ ﺪّل ﺑ ﮫ ﺳ ﻨﺖ‬ ‫ھﺎی ﺟﺪﯾﺪی ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﮫ ﮔﺮﯾﺰ از ھﺮ ﯾﮏ از آﻧﮭﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﮫ ھﺮج وﻣﺮج وﺗﺸﻨﺠﺎت ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﺴﻞ‬ ‫ﻗﺒﻞ ﻓﻘﻂ روزی ﯾﮏ وﻋﺪه ﻏﺬا ﺑﻌﻨﻮان ﺳﻨﺖ راﯾﺞ ﺧﺎﻧﻮاده وﺟﻮد داﺷﺖ وﻟﯽ اﻣﺮوزه ﺷ ﺎﻣﻞ ﺻ ﺒﺤﺎﻧﮫ و ﻧﮭ ﺎر و‬ ‫ﺷﺎم و ﻗﺒﻞ از ﻧﮭﺎری و ﻋﺼﺮاﻧﮫ و ﭘﯿﺶ ﻏ ﺬاو دﺳ ﺮ و ﻗﮭ ﻮه ﺧ ﻮری و ﻣ ﺸﺮوب ﺧ ﻮری و ‪ .....‬ﮔ ﺸﺘﮫ اﺳ ﺖ و‬ ‫ﺑ ﺼﻮرت ﺳ ﻨﺖ ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ وارﮐ ﺎن آداب اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣ ﺪرن ﺷ ﺪه اﺳ ﺖ ‪ .‬و ﻧﯿ ﺰ ﺗﻘﺮﯾﺒ ﺎً ھ ﺮ روزی ﻣﻌ ﺎدل ﯾ ﮏ‬ ‫اﺳﻄﻮره ﮔﺸﺘﮫ اﺳﺖ ‪ :‬روز ﻣﺎدر‪ ،‬روز ﮐﺎرﮔﺮ‪ ،‬روز ﻣﻌﻠﻢ ‪ ،‬روز ﮐﻮدک ‪ ،‬روز ﻧﺤ ﺲ ‪ ،‬روز ﻋﯿ ﺪ ‪ ،‬روز ﺷ ﮑﺮ‪،‬‬ ‫روز اﺳ ﺘﺮاﺣﺖ‪ ،‬روز ﻋﯿﺎﺷ ﯽ و روز ﻋ ﺸﺎق و روز ﻣ ﺮده ھ ﺎ و روزھ ﺎی ﻃﺒﯿﻌ ﯽ دﯾﮕ ﺮ در ﺗﻐﯿﯿ ﺮ ﻓ ﺼﻮل ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﮫ دوران ﻣﺪرن‪ ،‬دوران ﺗﻨﻮّع و ﺗﮑﺜﺮ وﺗﺠﺪﯾﺪ وﺗﺠﻤﻊ ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎی ﺑ ﺸﺮی از ﺳﺮاﺳ ﺮ ﺟﮭ ﺎن‬ ‫اﺳ ﺖ و ھﻤ ﮫ ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎ در ھﻤ ﮫ ﺟ ﺎی ﺟﮭ ﺎن واز ﻗ ﺪﯾﻢ ﺗ ﺎ ﮐﻨ ﻮن ﻣﺒ ﺪّل ﺑ ﮫ ﺳ ﻨﺘﮭﺎﺋﯽ ﺟﮭ ﺎﻧﯽ ﺷ ﺪه اﺳ ﺖ و اﯾ ﻦ‬ ‫ﺧﻮدﻧﻤﺎد وﻣﻌﻨﺎی دﮔﺮی از ﺟﮭﺎﻧﯽ ﺷﺪن اﺳﺖ ‪ ،‬ﺟﮭﺎﻧﯽ ﺷﺪن ھﺮ ﺳﻨﺘﯽ ‪ .‬و اﯾﻨﮏ ﻣ ﺜﻼً ﯾ ﮏ ﻋ ﺮب ﻣ ﺴﻠﻤﺎن ھ ﻢ‬ ‫ﺳﻨﺖ ھﺎی ھﻨﺪی و ژاﭘﻨﯽ را رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ھﻢ ﺳﻨﺖ ھﺎی آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ و ﻣﺴﯿﺤﯽ را و ھ ﻢ ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎی ﻋﺮﺑ ﯽ‬ ‫واﺳﻼﻣﯽ اش را ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﮭﺎﻧﯽ ﺷﺪن و ﺗﺠﻤﻊ و ﺗﺪاﺧﻞ و ﺗﮭﺎﺟﻢ ﺳﻨﺖ ھﺎﺳﺖ ﮐ ﮫ ﮔ ﺎه ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎی ﻗ ﻮﻣﯽ و دﯾﻨ ﯽ‬ ‫ﯾﮏ ﻣﻠّﺘﯽ را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار داده و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻣﯿﺪھﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ اﻧﺪک دﻗّﺘﯽ درک ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﯿﻢ ﮐ ﮫ ﻋ ﺼﺮ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﺑ ﺮ ﺧ ﻼف آﻧﭽ ﮫ ﮐ ﮫ ادﻋ ﺎ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﻋ ﺼﺮ ﻋﻘﻼﻧﯿ ﺖ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﮫ ﻋﺼﺮ ﺗﺠﺪﯾ ﺪ و ﺗﻮﺳ ﻌﮫ وﺗﮑﺜﯿ ﺮ وﻣ ﺪرن ﺷ ﺪن و ﺟﮭ ﺎﻧﯽ ﺷ ﺪن ھﻤ ﮫ ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎی ﺑ ﺸﺮی از ﺳﺮاﺳ ﺮ‬ ‫ﺟﮭﺎن و ﺑﻠﮑﮫ از اﻋﻤﺎق ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺼﺮ ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ ھﺎ و ﺟﮭﻞ ﭘﺮﺳ ﺘﯽ ھ ﺎ واﻓ ﺴﻮن و اﻓ ﺴﺎﻧﮫ ﭘﺮﺳ ﺘﯽ‬ ‫ھﺎﺳﺖ ‪،‬ﻋﺼﺮ ﺣﻀﻮر ﺗﺎرﯾﺦ و ﺟﮭﺎﻧﯽ ﺷﺪن وﻣﺤﺸﺮ ﺳ ﻨ ﺖ ھﺎﺳ ﺖ ‪ .‬ﻋ ﺼﺮ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﺑ ﮫ ﻟﺤ ﺎﻇﯽ ﻋ ﺼﺮ ﺟﮭ ﺎﻧﯽ‬ ‫ﺷﺪن ھﻤﮫ ﺧﺮاﻓﺎت ﻣﻠﯽ و ﻗﻮﻣﯽ وﻧﮋادی ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮی اﺳﺖ ‪ .‬آﯾﺎ ھﺮﮔﺰ ھﻤﭽﻮن اﻣﺮوز ﺷﺎھﺪ اﯾﻨﮭﻤ ﮫ ﺧﺮاﻓ ﺎت‬ ‫در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﮭﺎن ﺑﻮده اﯾﻢ ‪ .‬ﺧﺮاﻓﺎﺗﯽ ﮐﮫ اﻟّﺒﺘﮫ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ از ﺳﺎﺑﻖ ﺧﻮدﻧﻤﺎﺋﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﮫ ﺗﻮﺟﯿﮭﺎت و‬ ‫ﺗﻮﺟﮭّﺎت ﻋﻠﻤﯽ ھﻢ ﯾﺎﻓﺘ ﮫ اﻧ ﺪ ﮐ ﮫ ادﺑﯿ ﺎت ﻣ ﺪرن و رواﻧﮑﺎوﯾﮭ ﺎ وﺳ ﯿﻨﻤﺎ از ﻣﮭﻤﺘ ﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻣ ﻞ ﺗ ﺸﺪﯾﺪ وﺗﻮﺳ ﻌﮫ و‬ ‫ﺟﮭﺎﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﻦ اﯾﻦ ﺳﻨﺖ ھﺎ و ﺧﺮاﻓﺎت ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬ ‫آﻧﭽﮫ ﮐﮫ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه ﻣﺪرﻧﯿﺰم را در ﻧﻘﻄﮫ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺳﻨﻦ و ﺧﺮاﻓ ﺎت ﻧ ﺸﺎن دھ ﺪ ﺳ ﻮء ﺗﻔ ﺎھﻢ ﺣﺎﺻ ﻞ از اﯾ ﻦ اﻣ ﺮ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﮫ ﮔﻮﺋﯽ اﻓﺮاد و ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺪرن ھﻤﭽﻮن ﻋﻠﻮم و ﻓﻨﻮن ﻋﻘﻼﻧﯽ و ﻋﻠﻤﯽ و رﯾﺎﺿﯿﺎﺗﯽ ﮔﺸﺘﮫ اﻧﺪ ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﮫ‬ ‫اﺗﻔﺎﻗﺎً آﻧﭽ ﮫ ﮐ ﮫ ﺳ ﻨﻦ وﺧﺮاﻓ ﺎت ﮐﮭ ﻦ اﻗ ﻮام ﺑ ﺸﺮی را ﺟﮭ ﺎﻧﯽ واﺳ ﻄﻮره ای ﻧﻤ ﻮده ھﻤﺎﻧ ﺎ رﻧ ﮓ وﻟﻌ ﺎب ﻋﻠ ﻢ و‬ ‫ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺸﺮ اﻣﺮوز ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ از دوران ﻗﺒﻞ ﺑﺎ ﺧﺮاﻓﺎت و ﺳﻨﻦ ﻧﺎﻣﻔﮭﻮم ﺧﻮد زﻧﺪﮔﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه و ﭘﺲ ﭘﺮدۀ ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ از دﺳﺖ داده و ﺗ ﺎ ﺑ ﮫ ﻣﻐ ﺰ اﺳ ﺘﺨﻮان ﺳ ﻨﺘﯽ و ﺧﺮاﻓ ﯽ‬ ‫ﮔﺸﺘﮫ اﺳﺖ ‪ .‬ﮐﺎرﺧﺎﻧﮫ ھﺎ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﮫ ﻋﻠﻤﯽ ﺗﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻧﮫ اﻓﺮاد و ﺟﻮاﻣ ﻊ و ﺣﮑﻮﻣﺘﮭ ﺎ ‪ .‬ﻋﻠ ﻮم و ﻓﻨ ﻮن‬ ‫‪٧‬‬

‫ﻓﻘﻂ ﺑﻌﻨﻮان اﺑﺰاری در ﺧﺪﻣﺖ اﺷﺎﻋﮫ و اﻟﻘﺎی ﺳﻨﻦ و ﺧﺮاﻓﺎت ھﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬ﺣﯿﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺸﺮ ﻣﺴﺘﻤﺮاً ﺳﻨﺘﯽ ﺗﺮ‬ ‫و ﺧﺮاﻓﯽ ﺗﺮ و ﻧﺎﻣﻌﻘﻮﻟﺘﺮ واﻓﺴﺎﻧﮫ ای ﺗﺮ و ﺗﻨﺎﺳﺨﯽ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ ﮐﺎرﺑﺮد ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ واﯾﻨﺘﺮﻧ ﺖ‬ ‫و ﻣ ﺎھﻮاره ھ ﺎ ﻧﻈ ﺮی اﻓﮑﻨ ﯿﻢ ‪ .‬آﯾ ﺎ ﺑﺮاﺳ ﺘﯽ ﺣ ﻀﻮر ﮐ ﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ در ﻣﻨ ﺎزل ﻣﻮﺟ ﺐ اﻓ ﺰاﯾﺶ ﻋﻘﻼﻧﯿ ﺖ درﺣﯿ ﺎت‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده ﮔﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ؟ ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﻘﻼﻧﯿ ﺖ در ﺣﮑﻮﻣﺘﮭ ﺎ و ﺳ ﺎزﻣﺎﻧﮭﺎی اﻃﻼﻋ ﺎﺗﯽ ؟ اﯾ ﻦ ﻋﻠﻤ ﯽ ﺗ ﺮﯾﻦ‬ ‫اﺑﺰارھﺎ در ﺧﺪﻣﺖ اﻓﺴﺎﻧﮫ ای ﺗﺮﯾﻦ ﺣ ﺎﻻت و اﻣﯿ ﺎل ﺑ ﺸﺮ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﮫ اﺳ ﺖ و ﺟ ﺰ اﻓ ﺴﻮﻧﮕﺮی ﭼﯿ ﺰ دﯾﮕ ﺮی را‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﮫ ﻧﻤﯿﺪھﺪ ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﻨﺖ ھﺎ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﮐﮫ ﻋﻠﻤﯽ و ﻋﻘﻠﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻠﮑﮫ ﺳﻨﺖ ھﺎ ﺑﻮاﺳﻄﮫ ﻋﻠﻢ و ﻓﻦ ‪ ،‬اﺳﻄﻮره‬ ‫ای ﺗﺮ و ﺟﮭﺎﻧﯽ ﺗﺮ واﻓﺴﻮن ﮐﻨﻨﺪه ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣ ﺮوزه ﺑﻮﺿ ﻮح ﻣ ﯽ ﺑﯿﻨ ﯿﻢ ﮐ ﮫ ﻣ ﺜﻼً ﺟﮭ ﺎن اﻗﺘ ﺼﺎد واﻗﺘ ﺼﺎد‬ ‫ﺟﮭﺎﻧﯽ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﺟﮭﺎﻧﯽ و ﺟﻨﮕﮭﺎ ﺟﻤﻠﮕﯽ ﺑﺴﻮی ﺟﻨﻮن و اﻓﺴﻮن و ﻧﺎﻣﻌﻘﻮﻟﯽ ﻓﺰاﯾﻨﺪه ﻣﯽ روﻧﺪ‬ ‫و ﻣﻄﻠﻘﺎً ﺗﺤﺖ ارادۀ ﻋﻘﻼﻧﯽ ﺣﮑﻮﻣﺘﮭﺎ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬ﻗﺪرﺗﮭﺎ درﺧﺪﻣﺖ ﺟﮭﺎﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﻨﻦ و ﺧﺮاﻓﺎت ﮐﮭ ﻦ ﺧﻮﯾ ﺸﻨﺪ‬ ‫‪ .‬ﺑ ﮫ ﻟﺤ ﺎﻇﯽ ﺟﻨﮕﮭ ﺎی ﻣ ﺪرن ھﻤﺎﻧ ﺎ ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﯿﻦ ﺳ ﻨﻦ و ﺧﺮاﻓ ﺎت و اﺳ ﻄﻮره ھ ﺎ و اﻓ ﺴﺎﻧﮫ ھﺎﺳ ﺖ ‪ .‬اﯾ ﻦ ھﻤ ﺎن‬ ‫ﺧﺪاﯾﺎن و اﺳﻄﻮره ھﺎ و ﺳﻨﻦ آﻧﮭﺎ در ﻣﯿﺎن ﺑﺸﺮ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﺸﺮ را ﺑﮫ ﺟﻨﮕﮭﺎ ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪ ‪ :‬ﺟﻨﮓ اﺳ ﻄﻮره ھ ﺎ و‬ ‫ﺳ ﻨﻦ اﺳ ﻄﻮره ای ‪ .‬ﺑ ﮫ ﺑﯿ ﺎن دﯾﮕ ﺮ ﮐ ﻞ ﻋﻘﻼﻧﯿ ﺖ ﻋﻘ ﻼء و ﻋﻠ ﻢ ﻋﻠﻤ ﺎ در ﻃ ﻮل ﺗ ﺎرﯾﺦ ﺗ ﺎ ﺑ ﮫ اﻣ ﺮوز در ﺧ ﺪﻣﺖ‬ ‫اﺷﺎﻋﮫ و ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺟﻨﻮن واﻓﺴﻮن و ﺧﺮاﻓﮫ ﺑ ﻮده اﺳ ﺖ ﯾﻌﻨ ﯽ ھﻤ ﺎن ﭼﯿ ﺰی ﮐ ﮫ ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎ ﻧﺎﻣﯿ ﺪه ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ ‪ .‬و‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﮔﺎه ﺑﺮای ﺟﮭﺎﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﻦ و ﺗﻘﻮﯾﺖ و ﺗﺸﺪﯾﺪ و ﺟﺎوداﻧﮫ ﻧﻤﻮدن ﯾﮏ ﺳﻨﺖ اﯾﻦ ﺟﺒﺮ ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽ آﯾ ﺪ‬ ‫ﮐﮫ آن ﺳﻨﺖ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺻﻮری ﺧﻮد دﭼﺎر اﺻﻼﺣﺎﺗﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻓﺮﻗﮫ ھﺎ از ﺑﻄﻦ ﻣﺬاھﺐ و ﻧﮋادھ ﺎ ﻣﺮﺑ ﻮط‬ ‫ﺑﮫ ﺷ ﺮاﯾﻂ رﺷ ﺪ و ﯾ ﺎ ﺑﻘ ﺎی ﺑﺮﺧ ﯽ ﺳ ﻨﻦ ﺑ ﻮده اﺳ ﺖ ‪ .‬اﯾﻨﮑ ﮫ ھ ﺮ ﻣ ﺬھﺒﯽ در ھ ﺮ ﺷ ﺮاﯾﻂ ﺗ ﺎرﯾﺨﯽ و ﺟﻐﺮاﻓﯿ ﺎﺋﯽ‬ ‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﺮ دﮔﺮدﯾﺴﯽ و اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﯽ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﻨﻦ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺷﻮد ھﻤﺎن ﺟﺒﺮ ﺗﻨﺎزع ﺑﻘﺎﺳﺖ ‪ .‬ﺳﻨﺖ ھﺎ ھﺮﮔ ﺰ‬ ‫ﻧﺎﺑﻮد ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻠﮑﮫ در ھﺮ ﻃﺒﻘﮫ و ﻧﮋاد و ﺷﺮاﯾﻂ اﻗﺘﺼﺎدی و ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻃﺒﯿﻌ ﯽ ﻇﮭ ﻮر و ﺑ ﺮوز ﺧﺎﺻ ﯽ ﻣ ﯽ‬ ‫ﯾﺎﺑﻨﺪ ‪.‬‬ ‫ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﺑﮫ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﺠﺪد و ﺗﻮﺳﻌﮫ وﺟﮭﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺟﺰ ﺳﻨﺖ ﻣﻮﺿﻮع و ﻣﻘﺼﻮد دﯾﮕﺮی ﻧﺪاﺷﺘﮫ اﺳﺖ و ﺑ ﮫ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎی ﺑﺮون اﻓﮑﻨﯽ ﺳﻨﻦ ﻧﮭﻔﺘﮫ در ﻧﻔﻮس اﻓ ﺮاد وﺟﻮاﻣ ﻊ اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﮔ ﺎه ﺑﻔﺮاﻣﻮﺷ ﯽ ﺳ ﭙﺮده ﺷ ﺪه و ﮔ ﺎه اﻣﮑ ﺎن‬ ‫ﺑﺮوز ﻧﺪاﺷﺘﮫ اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫» ﻣﺪ« ﯾﻌﻨﯽ » ﺑﺖ « ! ھﺮ ﻃﺒﻘﮥ ﺳِﻨّﯽ دارای ﺑﺘﮭﺎی وِﯾﮋه ﺧﻮﯾﺶ اﺳﺖ اﯾﻦ ﺳ ﻦ ھ ﻢ در اﻓ ﺮاد و ھ ﻢ ﻃﺒﻘ ﺎت و‬ ‫ﺗﻤﺪﻧﮭﺎ ﺷﺪﯾﺪاً راز ﺳﻨّﺖ آن ﺳﻦ را ﻣﻌّﺮﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ راز ﻗﺪﻣﺖ را و راز ﺟﺎوداﻧﮫ ﺳﺎزی ﻧﻤﺎدھﺎی ﺣﯿﺎت را‪.‬‬ ‫اﻣ ﺮوزه در ﺳﺮاﺳ ﺮ ﺟﮭ ﺎن و ﺑﺨ ﺼﻮص ﺟﮭ ﺎن ﺳ ﻮم ﺷ ﺎھﺪﯾﻢ ﻛ ﮫ ھ ﺴﺘﮫ ﻣﺮﻛ ﺰي ھﻤ ﮫ ﻣﻨﺎزﻋ ﺎت و ﺟﻨﮕﮭ ﺎ در‬ ‫درون ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﺎ اﻋﻤﺎق ﺣﻜﻮﻣﺘﮭﺎ و در ﺑﻄﻦ ﺟﺎﻣﻌ ﮫ ﭼﯿ ﺰي ﺟ ﺰ ﻧﺒ ﺮد ﺑ ﯿﻦ ﺳ ﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺘ ﮫ ﻧﯿ ﺴﺖ ﻛ ﮫ ﻧﺒ ﺮدي‬ ‫ﺑﻐﺎﯾﺖ اﺣﻤﻘﺎﻧﮫ و ﻣﺴﺘﮭﻠﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﮫ ﮔﺎه ﻣﻨﺠﺮ ﺑﮫ ﺧﺴﺎراﺗﻲ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺟﺒﺮان ﻣﻲ ﮔﺮدد ﻣﺜ ﻞ ﻓﺮوﭘﺎﺷ ﻲ‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده ھﺎ و ﯾﺎاﻧﻘﻼﺑﺎﺗﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﮫ ھﺮﮔﺰ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﮫ ﺟﺎﻣﻌﮫ اي ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪﺗﺮ ﻧﻤﻲ ﺷﻮد در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﭘﺪﯾﺪه اﻧﻘﻼب‬ ‫و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮭﺎي اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻀﺎد ﺑﯿﻦ ﺳﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ ﺑﻮده اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺑﻄﻮر ﻣﺜﺎل ﻣﻲ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﻛﮫ ﻣﺤﻮر ھﻤﮫ ﻣﻨﺎﻗ ﺸﺎت ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﻲ ﺑ ﯿﻦ زن و ﺷ ﻮھﺮ و واﻟ ﺪﯾﻦ و ﻓﺮزﻧ ﺪان و ﺑﺨ ﺼﻮص‬ ‫ﭘ ﺪران و ﭘ ﺴﺮان ﭼﯿ ﺰي ﺟ ﺰ ﻧﺒ ﺮد ﺑ ﯿﻦ ﺳ ﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺘ ﮫ ﻧﯿ ﺴﺖ ﻛ ﮫ اﯾ ﻦ ﻧﺒ ﺮد ﭼ ﮫ ﺑ ﺴﺎ ﺑ ﮫ ﻓﺮوﭘﺎﺷ ﻲ ﺧ ﺎﻧﻮاده‬ ‫ﺑﯿﺎﻧﺠﺎﻣﺪ وﻟﻲ ﻣﺜﻼً ﻣﻲ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﻛﮫ ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ھﻤﺎن ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻲ ﻛﮫ ﻣﺪاﻓﻊ ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ ﺑﻮده اﻧﺪ اﯾﻨﻚ ﺑﮫ ھﻤﺎن ﺳﻨﺖ‬ ‫ھﺎ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﮫ اﻧﺪ ﻣﻨﺘﮭﻲ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺒﺪﯾﻠﻲ در ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﺻﻮرت آن ‪ .‬و ھﻤﭽﻨﯿﻦ واﻟﺪﯾﻦ را ﻣ ﻲ ﺑﯿﻨ ﯿﻢ ﻛ ﮫ اﯾﻨ ﻚ‬ ‫ﺑﮫ ﻛﻠﻲ دﺳﺖ از ﺳﻨﺖ ھﺎﺋﻲ ﻛﮫ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ آن ﻣﺒﺎرزه ﻛﺮده ﺑﻮده اﻧﺪ ﻛﺸﯿﺪه اﻧﺪ اﯾﻦ ﻣﺜﺎل ﻛﮫ ﻣﺜﺎﻟﻲ ﻛﺎﻣﻼً واﻗﻌﻲ‬ ‫و ھﻤﮫ ﺟﺎﺋﻲ اﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪھﻨﺪه ﺣﻤﺎﻗﺖ ذاﺗﻲ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد اﺳ ﺖ ‪ .‬ﻋ ﯿﻦ اﯾ ﻦ رﺟﻌ ﺖ و ﺣﻤﺎﻗ ﺖ را در اﻧﻘﻼﺑ ﺎت ﻋ ﺼﺮ‬ ‫ﺟﺪﯾﺪ ﻧﯿﺰ ﺷﺎھﺪﯾﻢ ﻛﮫ ﭼﮕﻮﻧﮫ از ﺑﻄﻦ ھﺮ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺟﺮﯾﺎن ﺿﺪ اﻧﻘﻼب ﭘﺪﯾﺪ ﻣﻲ آﯾﺪ اﯾﻦ ھﻤﺎن رﺟﻌﺖ ﺳﻨﺖ از ﻗﻠﺐ‬ ‫ﻣﺪرﻧﯿﺰم اﺳﺖ ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﻣﻌﺮﻓﺘﻲ ﻛﺎﻓﻲ درﺑﺎره اﯾﻦ ﻣﮭﻤﺘﺮﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه ﻋﺼﺮ وﺟﻮد داﺷ ﺘﮫ ﺑﺎﺷ ﺪ ﺑﺨ ﺶ ﻋﻈﯿﻤ ﻲ از‬ ‫ﺧﺴﺮاﻧﮭﺎي ﻋﺼﺮ ﻣﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪٨‬‬

‫» ﺳﻨّﺖ ﺳﺎزان و ﺳﻨّﺖ ﺷﮑﻨﺎن«‬ ‫ھ ﺮ ﺳ ﻨﺘﯽ در ﻣﯿ ﺎن ﺑ ﺸﺮ رگ و رﯾ ﺸﮫ و ﻣﻌﻨ ﺎ و اﺣ ﺴﺎس ﻣ ﺬھﺒﯽ و ﻣﺘ ﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ دارد و در واﻗ ﻊ ﺳ ﻨﺖ ﻏﯿ ﺮ‬ ‫ﻣﺬھﺒﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ھﻤﮫ ﺳﻨﻦ ﻣﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺬھﺒﯽ اﻧﺪ ‪ .‬ﭘﺲ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ذات ﺳﻨﺖ ھ ﺎ ھﺮﮔ ﺰ ﻣﻌﻘ ﻮل ﻧﮕ ﺮدد‬ ‫زﯾﺮا ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﮫ از اﻣﻮر ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﺎﻧﯽ ﺳﻨﺖ ھﺎ ھﻤﺎﻧﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﻨﺪ و ﺣﮑﯿﻤﺎن اﻟﮭ ﯽ ﮐ ﮫ اداﻣ ﮫ دھﻨ ﺪه اﯾ ﻦ راه و ﻣﻌﻘ ﻮل ﮐﻨﻨ ﺪۀ‬ ‫ﺳﻨﻦ اﻧﺒﯿﺎء ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺣﮑﻢ را ﻣﯽ آورد و ﺣﮑﯿﻢ ھﻢ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺗﻼش ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ اﯾ ﻦ‬ ‫اﺣﮑﺎم را ﺑﮫ ﻋﻘﻞ و ﻋﻠﻢ آورد و ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﮫ ﻓﺮھﻨﮓ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬و اﺗﻔﺎﻗ ﺎً در ﭼﻨ ﯿﻦ ﺗﻼﺷ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ھ ﺮ ﺣﮑﻤ ﯽ ﺑ ﺴﻮی‬ ‫ﮐﺜﺮت و ﺗﻨﻮّع و ﺗﻔﺮﻗﮫ ﻣﯽ رود و ﺳﻨﺖ ھﺎ را ﺗﻮﺳﻌﮫ ﻣ ﯽ دھ ﺪ و ﻣﻄ ﺎﺑﻖ ﮔﺮوھﮭ ﺎ و ﺷ ﺮاﯾﻂ ﻣ ﯽ ﺳ ﺎزد ‪ .‬ﭼ ﻮن‬ ‫ﺣﮑﻤﯽ ﮐﮫ ﻓﮭﻢ ﮔﺮدد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ھﺮ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺻﻮری آن ﺣﮑ ﻢ‪ ،‬ﺟ ﺎری ﺷ ﻮد و ﺑ ﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧ ﺪ ‪ .‬ﺣﮑﻤ ﺖ‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮی ﻇﺮف اﺣﮑﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﺗﺎرﯾﺦ و ﺟﻮاﻣﻊ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ھ ﺮ ﺣﮑﻤ ﯽ‬ ‫ﺑﻤﯿﺰاﻧﯽ ﮐﮫ ﻋﻘﻼﻧﯽ ﺷﺪه ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﺷﺪه و ﺑﮫ ھﻤﺎن ﻣﯿ ﺰان دﭼ ﺎر ﺗﻔﺮﻗ ﮫ و ﮐﺜ ﺮت وﺗﻨ ﻮع ﺻ ﻮری ﺷ ﺪه اﺳ ﺖ ‪ .‬و‬ ‫ھﺮ ﺣﮑﻤﯽ ﺑﻤﯿﺰاﻧﯽ ﮐﮫ ﻋﻘﻼﻧﯽ ﻧﺸﺪه ﻣﺤﮑﻮم ﺑﮫ اﻧﻘﺮاض و ﺗﺒﺎھﯽ ﮔﺸﺘﮫ اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺣﮑﯿﻤ ﺎن در ﻋ ﯿﻦ ﺣ ﺎل ﮐ ﮫ ﻣﻮﺟ ﺐ ﺑﻘ ﺎی ﺗ ﺎرﯾﺨﯽ و ﺗﻮﺳ ﻌﮫ و ﺗﻨ ﻮع اﺣﮑ ﺎم و ﺳ ﻨﻦ ﺑ ﻮده اﻧ ﺪ ﻣﻮﺟ ﺐ‬ ‫ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺗﺪرﯾﺠﯽ اﯾﻦ اﺣﮑﺎم و ﺳﻨﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﻮده اﻧﺪ ‪ .‬و اﯾﻦ ﯾﮑﯽ از ﻋﻠﻞ ﺟﺪال و ﺟﻨﮓ ﺗﺎرﯾﺨﯽ روﺣﺎﻧﯿﺖ ﻣﺬاھﺐ‬ ‫ﮐﮫ ﺣﺎﻓﻆ ﺻﻮرت اوﻟﯿﮫ ھﺮ ﺣﮑﻢ و ﺳﻨﺘﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺣﮑﯿﻤﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﮫ اﺣﮑﺎم را ﺷﮑ ﺴﺘﮫ و ﺳ ﻨﻦ را ﺗﻨ ﻮع‬ ‫ﺑﺨﺸﯿﺪه و ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻘﺎی ﺗﺎرﯾﺨﯽ ھﺴﺘﮫ ﻣﺮﮐﺰی اﯾﻦ ﺳﻨﻦ ﺑﻮده اﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﻋﻘﻞ ھﻤﻮاره ﺗﻼش ﻧﻤﻮده ﺗﺎ ﭘﻮﺳﺘﮫ ھﺎی ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﺳﻨﻦ را درﯾﺪه و ﺑﮫ ھﺴﺘﮫ ﻣﺮﮐﺰی ذات آن ﺑﺮﺳﺪ ‪.‬‬ ‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭘﯿ ﺎﻣﺒﺮان ﺑﺎﻧﯿ ﺎن ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎ ھ ﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﮫ ھﻤ ﺎن ﺷ ﯿﻮه اﺟ ﺮای اﺣﮑ ﺎم اﻟﮭ ﯽ ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬و روﺣﺎﻧﯿ ﺖ‬ ‫ﻣﺬاھﺐ ھﻢ ﺣﺎﻓﻆ ﺻﻮر اوﻟﯿﮥ اﺟﺮای اﯾﻦ ﺳﻨﺖ ھﺎ ھ ﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺒ ﺪأ آﻧ ﺮا ﺣﻔ ﻆ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ‪ .‬و ﺣﮑﯿﻤ ﺎن ھ ﻢ ﺗﻮﺳ ﻌﮫ‬ ‫دھﻨﺪه ﺳﻨﺖ ھﺎ و ﺷﮑﺎﻓﻨﺪۀ ﺳﻨﺖ ھﺎ و آﺷﮑﺎر ﮐﻨﻨﺪۀ ذات ﻣﻌﻨﻮی آن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ .‬اﯾﻦ ھﺮ ﺳﮫ ﺧﺎدﻣﺎن ﺳﻨﺖ اﻟﮭﯽ‬ ‫درﻣﯿﺎن ﺑﺸﺮﻧﺪ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ھﻤﻮاره ﺑ ﺎ ﯾﮑ ﺪﯾﮕﺮ در ﺗ ﺼﺎدم و ﺗ ﻀﺎد ﺑ ﻮده اﻧ ﺪ ‪ .‬زﯾ ﺮا ھ ﺮ ﭘﯿ ﺎﻣﺒﺮی ﺑ ﺎ آوردن‬ ‫ﺣﮑ ﻢ ﺟﺪﯾ ﺪ ﻣﻮﺟ ﺐ ﺑﻨ ﺎی ﺳ ﻨﺖ ﺟﺪﯾ ﺪ ﺑ ﻮده ﮐ ﮫ ﻣﻮﺟ ﺐ ﺷﮑ ﺴﺘﻦ و اﺑﻄ ﺎل ﺑﺮﺧ ﯽ از ﺳ ﻨﻦ ﻗ ﺪﯾﻢ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪه و ﻟ ﺬا‬ ‫روﺣﺎﻧﯿﻮن ﻣﺬھﺐ ﻗﺒﻠﯽ را ﺑﮫ ﺟﺪال ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﯿﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﻣﺎﻧﺪﮔﺎرﺗﺮﯾﻦ ﺳﻨﺖ ھﺎ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺑ ﺸﺮ ھﻤﺎﻧ ﺎ ﺳ ﻨﻦ ﻋﺒ ﺎدی ﻣ ﺬاھﺐ ﺑ ﻮده اﻧ ﺪ ‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺒ ﺎً ھﻤ ﮫ ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎی ﻣﻠّ ﯽ ﻧﯿ ﺰ‬ ‫ﺑﻘﺎﯾﺎی ﻓﺴﯿﻠﯽ ﺳﻨﻦ ﻋﺒﺎدی ھﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬ﻋﺒﺎدات ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی آداب و رﺳ ﻮم واﻋﻤ ﺎﻟﯽ ﮐ ﮫ اﻧ ﺴﺎن را ﺑﺨ ﺪا ﻣﺘ ﺼّﻞ ﻣ ﯽ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ ﺑﮫ ﻣﺜﺎﺑﮫ ذات ﺳﻨﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺧ ﻮد اﯾ ﻦ آداب از ﻃ ﺮف ﺧ ﺪا ﺑ ﮫ ﺑ ﺸﺮ اﺑ ﻼغ ﺷ ﺪه ودر واﻗ ﻊ ﻣﺘ ﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ‬ ‫ﺗﺮﯾﻦ وﻧﺎﻣﺤﺴﻮس ﺗﺮﯾﻦ وﻧﺎﻣﻌﻘﻮﻟﺘﺮﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﺑﺸﺮی اﺳﺖ و ﺑﺸﺮ را ﺑﺴﻮی ﺧﺪا ﻣ ﯽ ﮐ ﺸﺎﻧﺪ ﯾﻌﻨ ﯽ ﺑ ﮫ ﻓﺮاﺳ ﻮی‬ ‫ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺎده ‪ .‬ﭘﺲ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺳﻨﺖ ھﺎ ﺟﻤﻠﮕﯽ اﻓﺴﺎﻧﮫ ای و ﻧﺎﻣﻌﻘﻮل ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬ ‫در واﻗﻊ ھﺮ ﻋﻤﻠﯽ از اﻧﺴﺎن ﮐﮫ ﺑﺴﻮی ﺧﺪا ﻣﯿﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻗﺮار اﺳﺖ ﺧﺪاﺋﯽ ﺷﻮد و اﻧﺴﺎن را ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬ ‫و ﯾﺎ ﺧﺪا را در اﻧﺴﺎن ﺣﺎﺿﺮ و ﻧ ﺎﻇﺮ ﺳ ﺎزد ﺑ ﮫ ﻗﻠﻤ ﺮو ﺳ ﻨﺖ ﻣ ﯽ ﭘﯿﻮﻧ ﺪد و ﻣﺎﻧ ﺪﮔﺎر ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ‪ .‬ﭘ ﺲ در واﻗ ﻊ‬ ‫ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎ ﺑ ﮫ ﻣﺜﺎﺑ ﮥ ﻧﻘﻄ ﮫ ﻧﻈﺮھ ﺎی ﺧ ﺪا در ﺣﯿ ﺎت ﺑ ﺸﺮﻧﺪ ‪ .‬و ھﻤ ﯿﻦ ﻧﻘﻄ ﮫ ﻧﻈﺮھ ﺎی ﻧ ﺎﻣﻌﻘﻮل و ﻣﺎﻧ ﺪﮔﺎر ﻋﺎﻣ ﻞ‬ ‫ارﺗﺒﺎط اﻧﺴﺎﻧﮭﺎ و ﺣﯿﺎت ﺟﻤﻌﯽ وﻣﺪﻧﯽ ﺑﺸﺮ ﺑﺮ روی زﻣﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﻨﺖ ھﺎ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﮫ اﻧ ﺴﺎﻧﮭﺎ را ﺑ ﮫ‬ ‫ﺧ ﺪا ﻧﺮﺳ ﺎﻧﯿﺪه وﻟ ﯽ ﺑ ﮫ ھﻤ ﺪﯾﮕﺮ رﺳ ﺎﻧﯿﺪه اﺳ ﺖ و ﮔ ﺮد ھ ﻢ آورده اﺳ ﺖ ‪ .‬و ﺑﮭﻤ ﯿﻦ دﻟﯿ ﻞ آن اﻧﮕ ﺸﺖ ﺷ ﻤﺎر‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﮭﺎﺋﯽ ﮐﮫ از ﻃﺮﯾﻖ اﯾﻦ ﺳﻨﺖ ھﺎ ﺑﺎ ﺧﺪا ﻣﺮﺑﻮط ﺷﺪه اﻧﺪ ﺑﮫ ﺗﻔﺮﯾﺪ رﺳﯿﺪه واز ﺟﻤﻊ ﺑﺸﺮی ﺑﺮﯾ ﺪه و ﻣﻄ ﺮود‬ ‫ﮔﺸﺘﮫ اﻧﺪ و در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺧﺪا ﻣﻮﺟﺐ دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﺑﺮﺧﯽ از ﺳﻨﺖ ھﺎ ﺷﺪه و ﻣﮭﻤﺘﺮﯾﻦ ﺳﻨﺖ ھﺎ را ﮐﮫ ھﻤ ﺎن ﺣﯿ ﺎت‬ ‫ﺟﻤﻌﯽ اﺳﺖ زﯾﺮ ﭘﺎﻧﮭﺎده اﻧﺪ ‪ .‬زﯾﺮا ﻣﻌﻘﻮﻟﺘﺮﯾﻦ ﺟﻨﺒﮥ ﺳﻨﺖ ھﺎ ھﻤ ﺎن ﮔ ﺮد ھ ﻢ آوردن اﻓ ﺮاد ﺑ ﺸﺮی ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ و‬ ‫ھﻤﯿﻦ ﺟﻨﺒﮫ ﺧﻮد ﯾﮑﯽ از ﻋﻠﻞ اھﻤﯿﺖ و ﻗﺪاﺳ ﺖ ﺳ ﻨﻦ اﺳ ﺖ ﭼ ﺮا ﮐ ﮫ اﻓ ﺮاد ﺑ ﺸﺮی ﮐ ﮫ ﺗﻤﺎﻣ ﺎً ﺑ ﺮ ﻣﺤ ﻮر ﻏﺮاﯾ ﺰ‬ ‫ﺣﺴﺎﺑﺮﮔﺮاﻧﮫ ﺧﻮد زﯾﺴﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮ ﺳﺮ اﻣﺮی ﻧﺎﻣﻌﻘﻮل ) ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﺳﻨﺖ ( ﮔ ﺮد ھ ﻢ ﻣ ﯽ آﯾﻨ ﺪ و اﯾ ﻦ واﻗﻌ ﮫ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﻣﮭﻢ و واﻗﻌﺎً ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و ﻓﻮق ﻋﻘﻠﯽ و ﻓﻮق ﻏﺮﯾﺰی اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫‪٩‬‬

‫آدﻣﯽ ﮐﮫ در وﺿﻌﯿﺖ ﻋﺎدی از ﯾﮏ ﻟﻘﻤﮫ ﻧ ﺎن ﺧ ﻮد ﻧﻤ ﯽ ﮔ ﺬرد در ﯾ ﮏ ﻣﺮاﺳ ﻢ ﺳ ﻨﺘﯽ ﻣﺠﺒ ﻮر اﺳ ﺖ ﺧﺮّاﺟ ﯽ و‬ ‫اﯾﺜﺎرﮔﺮﯾﮭﺎ ﻧﻤﺎﯾﺪ آﻧﮭﻢ ﺑﮫ ﺧﺎﻃﺮ اﻣﺮی ﮐﺎﻣﻼً ﻧﺎﻣﻌﻘﻮل و ﻏﯿﺮ ﻣﺎدی و ﻧﺎﻣﺤﺴﻮس ‪ .‬ھﻤﮫ اﻓ ﺮاد ﺑ ﺸﺮی در ﭼﻨ ﯿﻦ‬ ‫ﻣﺮاﺳ ﻤﯽ ﺑﺎﻃﻨ ﺎً در اوج ﻋ ﺪاوت ﺑ ﺎ اﯾ ﻦ ﻣﺮاﺳ ﻢ ھ ﺴﺘﻨﺪ وﻟ ﯽ از آن ﮔﺮﯾ ﺰی ھ ﻢ ﻧﺪارﻧ ﺪ ﻣﺜ ﻞ ﻣﺮاﺳ ﻢ ﻋﺰاﺋ ﯽ و‬ ‫ﻋﺮوﺳﯽ‪ .‬در واﻗﻊ ﺳﻨﺖ ھﺎ ذاﺗﺎً ﺿﺪ ﻓﺮدﯾﺖ ﻏﺮﯾﺰی – ﻣﺎدی ﺑﺸﺮﻧﺪ ‪ ،‬ﺿﺪ ﺣﯿﻮاﻧﯿﺖ ﺑﺸﺮﻧﺪ‪ .‬و اﯾﻨﮑﮫ ھ ﺮ ﻓ ﺮدی‬ ‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ای از درآﻣﺪ ﺧﻮد را ﺻﺮف ھﻤﯿﻦ ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ در واﻗﻊ ﺻﺮف ھﯿﭻ و ﭘﻮچ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ ‪ .‬ﺑ ﮫ ھﻤ ﯿﻦ‬ ‫دﻟﯿﻞ اﺷﺪ ﻋﺪاوﺗﮭﺎ و ﮐﯿﻨﮫ ھﺎی ﻓﺮدی در ﺟﺮﯾﺎن اﯾﻦ ﻣﺮاﺳﻢ ﺳﻨﺘﯽ ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽ آﯾﺪ در ﻣﺮاﺳﻢ ﻋﺮوﺳﯽ و ﻋﺰاﺋ ﯽ و‬ ‫اﻋﯿﺎد دﯾﻨﯽ و ﻣﻠﯽ و ﻋﺒﺎدی و اﻣﺜﺎﻟﮭﻢ ‪ .‬در ﺑﺎﻃﻦ اﯾﻦ ﺗﺠﻤﻌﺎت ﺳﻨﺘﯽ اﺷﺪ ﮐﯿﻨﮫ ھﺎ ﺣﻀﻮر دارد و ﮔﺎه ﺑﺮوز ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﺪ ‪.‬و ﺑﺸﺮ ﺑﻤﯿﺰاﻧﯽ ﮐﮫ از ذات اﯾﻦ ﺳﻨﻦ ﻧﻔﺮت دارد ﺑﮫ آﻧﮭﺎ ﻣﺒﺘﻼﺳﺖ و در آﻧﮭﺎ اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﯾﻂ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و آﻧﮭﺎ‬ ‫را ﻣﺒﺪّل ﺑﮫ ﺣﺮﺑﮫ ای ﺑﺮ ﻋﻠﯿﮫ ذات ﺳﻨﺖ ھﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬و ﺑﺪﯾﻨﮕﻮﻧﮫ اﺳﺖ ﮐﮫ ھﺮ ﺳﻨﺘﯽ ﮐﮫ ذاﺗﺎً دﯾﻨﯽ و ﻓﻮق ﻣﺎدی‬ ‫و ﻓﻮق ﻋﻘﻼﻧﯽ اﺳﺖ در ﻋﻤﻞ ﺿﺪ دﯾﻨﯽ و ﺿﺪ اﺧﻼﻗﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻗﻠﻤ ﺮو ﻓ ﺴﺎدھﺎ و ﻋ ﺪاوﺗﮭﺎ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد ‪ .‬واﯾ ﻦ‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﻋﻠﻞ و ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮوز ﻣﺬھﺐ ﺿﺪ ﻣﺬھﺐ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻔﺎق! و ﻋﻠﻤﺎ و ﻋﻘﻼی ھ ﺮ ﻗ ﻮﻣﯽ ھﻤ ﻮاره ﺑ ﺮ ﻋﻠﯿ ﮫ‬ ‫ھﻤﯿﻦ واﻗﻌﮫ ﺑﮫ ﻧﺒﺮد ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ و ﺑﺎ ﺣﺮﺑﮫ ﻋﻘﻞ ﺑﮫ ﺟﺎن ﺳﻨﺖ ھﺎ ﻣ ﯽ اﻓﺘﻨ ﺪ و آﻧﮭ ﺎ را ﭘ ﻮچ ﻣ ﯽ ﺳ ﺎزﻧﺪ و ﭼ ﮫ‬ ‫ﺑﺴﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺮدم ﻃﺮد و ﻟﻌﻦ و ﮔﺎه ﮐﺸﺘﮫ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬درواﻗﻊ ﻋﻘﻞ ھﻤﻮاره در ﻇﺎھﺮ ﺿﺪ ﺳ ﻨﺖ ﺑ ﻮده اﺳ ﺖ وﻟ ﯽ‬ ‫ﻧﮭﺎﯾﺘﺎً ﺑﮫ ذات ﺳﻨﺖ ﺑﺎزﮔﺸﺘﮫ اﺳﺖ وﻣﻌﻨﺎی ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﯾﺎﻓﺘﮫ اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﯾ ﮏ ﺳ ﻨﺖ ﺑﺮﺗ ﺮ اﺳ ﺖ و ﺑ ﮫ ﻣﻌﻨ ﺎی ﻇﮭ ﻮر‬ ‫ذات ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﺖ ھﺎ دارای ذاﺗﯽ ﺷﺪﯾﺪاً دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮑﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﮭﻤﺎن ﺷﺪت ﮐﮫ ﺿﺪ ﻋﻘﻠﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﻋﻘﻼﻧﯽ اﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﺖ ھﻤﺎن ﻋﻘﻞ ﺟﻤﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ در ﺗﻀﺎد ﺑﺎ ﻋﻘﻞ ﻓ ﺮدی ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ ‪ .‬ﻋﻘ ﻞ ﻓ ﺮدی ﭼ ﻮن ﺑ ﮫ ﮐﻤ ﺎل ﺑﺮﺳ ﺪ ﻋﺮﻓ ﺎن‬ ‫اﺳﺖ وﻟﯽ ﻋﻘﻞ ﺟﻤﻌﯽ در ﮐﻤﺎﻟﺶ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﮫ ﻋﺮف ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬واﯾﻦ ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻋ ﺮف و ﻋﺮﻓ ﺎن اﺳ ﺖ ‪ .‬ﺑ ﮫ ھﻤ ﯿﻦ دﻟﯿ ﻞ‬ ‫ﮐﻤﺎل ﻋﺮﻓﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺮ ﺣﻖ ﻋﺮف اﺳﺖ و ﻟﺬا ﺑﮫ ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﯽ اﻧﺠﺎﻣﺪ ﮐﮫ ھﻤﺎن ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ھ ﺎی‬ ‫ﻣﺮدﻣﺎن ‪،‬ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﺧﺮاﻓﺎت و دروﻏﮕﻮﺋﯽ و رﯾﺎﮐﺎری ﻣﺮدﻣﺎن اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﺖ ھﺎ ﺑﮫ ﻟﺤﺎظ ﻋﻘﻞ اﺧﻼﻗﯽ و اﺧﻼق ﻋﻘﻼﻧﯽ ﺗﻤﺎﻣﺎً رﯾﺎﮐﺎری و ﻧﻤﺎﯾﺶ وﺗﺌﺎﺗﺮ ھﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ اﻧ ﺴﺎن‬ ‫ﻋﻘﻞ ﮔﺮا از ﺳﻨﺖ ھﺎ دور ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﮫ آن ﭘﺸﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻟﺬا ﻣﻄﺮود ﻋﺎﻣﮫ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﯿ ﺮد زﯾ ﺮا ﻋﻘ ﻞ‪ ،‬ﺣﮑ ﻢ‬ ‫ﺑﮫ ﺻﺪاﻗﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺳﻨﺖ ھﺎ ﺣﮑﻢ ﺑﮫ رﯾﺎ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﺑﮫ اﻣﺮی ﮐﮫ ﻣﻔﮭﻮم ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﻤﺎﻋﺖ ‪،‬رﯾﺎ و ﺧﺮاﻓﮫ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ذاﺗﯽ ﺳﻨﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ و ﺻﺪق وﺗﻨﮭﺎﺋﯽ در‬ ‫ﻧﻘﻄﮫ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻨﺖ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ ودر ﻣﺠﻤﻮع اﻧﻘﻼﺑﯿﮕﺮی و آﻧﺎرﺷﯿﺰم را ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽ آورﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﺖ ھ ﺎ ﻣ ﯿﺦ ھ ﺎی دﯾ ﻦ ﺧ ﺪا در ﻣﯿ ﺎن ﺑ ﺸﺮﻧﺪ ﮐ ﮫ ﺑ ﺸﺮ را ﺑ ﮫ از ﺧ ﻮد – ﮔﺬﺷ ﺘﮕﯽ و ﮔﺮدھﻤ ﺎﺋﯽ ودوﺳ ﺘﯽ ﻣ ﯽ‬ ‫ﮐﺸﺎﻧﻨﺪ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﮫ ﺑﺸﺮ ﻓﻘﻂ ﺑﻮاﺳﻄﮫ ھﻤﯿﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر دﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ دﯾﻦ ﻣﯽ ﭘﺮدازد‬ ‫وﻓﺴﺎد و ﻓﺘﻨﮫ ھﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ھﺮ ﺳﻨﺘﯽ را ﺿ ﺪ ﺳ ﻨﺖ ﺧ ﺪا ﻣ ﯽ ﯾ ﺎﺑﯿﻢ ودر ﻋ ﯿﻦ ﺣ ﺎل ﺳ ﻨﺖ ﺧ ﺪا ﻣ ﯽ‬ ‫ﯾﺎﺑﯿﻢ ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﻨﺖ ھﺎ ﮐﮫ ﺳﺮ ﻧﺦ ھﺎی ارﺗﺒﺎط ﺑ ﺎ ﺧ ﺪا ﺑ ﻮده اﺑ ﺰاری ﺑ ﺮای ﻓﺮﯾ ﺐ ﻣ ﺮدم وﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ دﯾ ﻦ ﺧ ﺪا ﺷ ﺪه‬ ‫اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﺒﮥ دﯾﮕﺮی از ﻣﺎھﯿﺖ ﺿﺪ دﯾﻨﯽ ﺳﻨﺖ ھﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﮫ ﻣﺴﺌﻠﮫ ﻋﺎدت و ﺳﮭﻮﯾﺖ در ﻧﻔﺲ ﺑ ﺸﺮ اﺳ ﺖ ‪ .‬ھﻤ ﺎﻧﻄﻮر‬ ‫ﮐﮫ ﻣﺜﻼً در ﻗﺮآن ﻣﺆﻣﻨ ﺎن ﺑ ﮫ اﻗﺎﻣ ﮫ ﺻ ﻠﻮاة دﻋ ﻮت ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ و از ﻃﺮﻓ ﯽ دﮔ ﺮ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﻧﻤ ﺎزﮔﺰاران ﺳ ﮭﻮی را‬ ‫دﺷﻤﻨﺎن دﯾﻦ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ھﺮ ﺳﻨﺘﯽ ﺑﮫ دو دﻟﯿﻞ ﻣﺎھﯿﺘﯽ ﺿﺪ دﯾﻨﯽ و ﺿﺪ اﺧﻼﻗﯽ و ﺗﺒﺎه ﮐﻨﻨﺪه ﻣ ﯽ ﯾﺎﺑ ﺪ‬ ‫‪ :‬رﯾﺎ و ﺳﮭﻮ! ﻣﮑﺮ و ﺟﮭﻞ ! ﺗﺰوﯾ ﺮ و ﺗﻘﻠﯿ ﺪ! ھ ﺮ ﭼﻨ ﺪ ﮐ ﮫ اﯾ ﻦ دو از ھ ﻢ ﺟ ﺪا ﻧﺎﺷ ﺪﻧﯽ ھ ﺴﺘﻨﺪ زﯾ ﺮا ﺗﺰوﯾ ﺮ ﺑ ﮫ‬ ‫ﺷﯿﻮۀ ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺗﻘﻠﯿﺪ ھﻢ ﺑﮫ ﻧﯿّﺖ ﺗﺰوﯾﺮ ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﮑﺮ و ﺟﮭﻞ دو روی ﺳﮑﮫ ﮐﻔ ﺮ ﺑ ﺸﺮﻧﺪ ‪ .‬ھﻤ ﺎﻧﻄﻮر‬ ‫ﮐﮫ ﺣﻤﺎﻗﺖ ھﻤﺎن رﯾﺎی ﻣﺰﻣﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ اﻣ ﺮ را ﺑ ﺮ اھﻠ ﺶ ﻣ ﺸﺘﺒﮫ ﺳ ﺎﺧﺘﮫ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎی ﻋ ﺬاب آور و ﺗﺒ ﺎه‬ ‫ﮐﻨﻨﺪه ﮐﮫ ﺑﺸﺮ درﻋﯿﻦ ﻧﻔﺮت از آﻧﮭﺎ ھﯿﭻ راه ﮔﺮﯾﺰی ھﻢ از اﯾﻦ ﺳﻨﺖ ھﺎ ﻧﺪارد ﻧﻤﺎدھﺎی ﺣﻤﺎﻗﺖ ھ ﺎی اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬ ‫– ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﺸﺮﻧﺪ ‪ .‬و ھﺮ ﭼﻨﺪ وﻗﺖ ﯾﮏ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﯾﺎ ﺣﮑﯿﻤ ﯽ ﻇﮭ ﻮر ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﻣﺎھﯿ ﺖ اﺣﻤﻘﺎﻧ ﮫ اﯾ ﻦ ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎ را‬ ‫رﺳﻮا ﺳﺎﺧﺘﮫ و ﺟﺎﻣﻌﮫ ای را ﻣﯽ رھﺎﻧﺪ و اﯾﻦ ھﺎ ھﻤﺎن ﺳﻨﺖ ﺷﮑﻨﺎن ﺗﺎرﯾﺨﻨﺪ ﮐ ﮫ روزی ﺳ ﻨﺖ آﻓﺮﯾﻨ ﺎن ﺗ ﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﻮده اﻧﺪ‪ .‬ھﻤﺎﻧﮭﺎ ﮐﮫ ﻗﺪرت ﺳﻨﺖ آﻓﺮﯾﻨﯽ دارﻧﺪ و ﺣﻖ ﺳﻨﺖ ھﺎ را درک ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ودﭼﺎر ﻧﺴﯿﺎن وﺣﻤﺎﻗﺖ ﻧﮕﺸﺘﮫ‬ ‫اﻧﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺳﻨﺖ ھﺎ را ﺑﺸﮑﻨﻨﺪ‪ .‬آن ﻗﺪرﺗﯽ ﮐﮫ ﺳﻨﺖ را ﻣﯽ ﺷﮑﻨﺪ ﻧﮫ اﻧﮑﺎر و ﻃﻌﻦ و ﻟﻌﻦ و اھﺎﻧﺖ ﺑﮫ ﺳ ﻨﺖ‬ ‫‪١٠‬‬

‫ﺑﻠﮑﮫ ﻗﺪرت درک ذات ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺮ ﺳﻨﺖ اﷲ در ﺑﺸﺮ‪ .‬ھﻤﺎﻧﻄﻮر آن ﻗﺪرﺗﯽ ھ ﻢ ﮐ ﮫ ﺳ ﻨﺘﯽ را ﺑﻨ ﺎ‬ ‫ﻣﯽ ﻧﮭﺪ از ﻋﺸﻖ ﺑﺮ اﷲ اﺳﺖ ‪ .‬ﭘﺲ ﺳﻨﺖ ﮔﺰاران ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻨﺪ و ﺳﻨﺖ ﺷﮑﻨﺎن ھﻢ ﻋﺎرﻓ ﺎن ‪ .‬ﭘ ﺬﯾﺮش ھ ﯿﭻ اﻣ ﺮی‬ ‫از ﺟﺎﻧ ﺐ ﻏﯿ ﺮ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﮫ ﻗ ﻮّت ﻋﻘ ﻞ و اﺳ ﺘﺪﻻل ﺑﺎﺷ ﺪ ‪ .‬ﺳ ﻨﺖ ﭘ ﺬﯾﺮی از ﺗﻌﺒّ ﺪ و ﻋ ﺸﻖ اﺳ ﺖ ﻧ ﮫ ﺗﻌﻘ ﻞ و‬ ‫ﻣﺼﻠﺤﺖ ‪ .‬وﻟﯽ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ھﺮ ﺳﻨﺘﯽ ﻓﻘﻂ در ﺟﺮﯾﺎن ﺷﮑﺴﺘﮫ ﺷ ﺪﻧﺶ رخ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﯾ ﺪ ‪ .‬و اﯾ ﻦ ھﻤ ﺎن واﻗﻌ ﮫ‬ ‫ای اﺳﺖ ﮐﮫ در ﻋﺮﻓﺎن اﺳﻼﻣﯽ ﺗﺤﺖ اﻣﺮ ﭘﯿ ﺮ و اﻣ ﺎم رخ ﻣ ﯽ دھ ﺪ ﮐ ﮫ ﺑ ﮫ ﻣﺜﺎﺑ ﮥ ﺷﮑ ﺴﺘﻦ ﮐ ﻞ ﺷ ﺮﯾﻌﺖ ﺑﻌﻨ ﻮان‬ ‫ﮐﺎرﺧﺎﻧﮫ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ و ﻣ ﺼﺪاق اﯾ ﻦ ﮐ ﻼم ﻋﻠ ﯽ )ع( ﮐ ﮫ » ای ﻣﺆﻣﻨ ﺎن ﺑﺪاﻧﯿ ﺪ ﮐ ﮫ ھ ﺮ ﭼﯿ ﺰی را ﻏ ﺎﯾﺘﯽ اﺳ ﺖ و‬ ‫اﺳﻼم را ھﻢ ﻏﺎﯾﺘﯽ اﺳﺖ ‪ .‬ﭘﺲ ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ادای ﺣﻘﻮق اﺳﻼم ﺑﮫ ﻏﺎﯾﺘﺶ ﺑﺮﺳﯿﺪ واز آﻧﺠﺎ ﺑﺮای ﺧﺪا ﺧﺮوج ﮐﻨﯿﺪ‪«.‬‬ ‫اﯾﻦ ھﻤﺎن ﺧﺮوج از ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﮫ ﺳ ﻨﺖ اﺳ ﺖ ﯾﻌﻨ ﯽ ﺧ ﺮوج از ﺗ ﺎرﯾﺦ و زﻣﺎﻧّﯿ ﺖ و ﻣ ﺪﻧﯿّﺖ و ﻗ ﺪﻣﺖ اﺳ ﺖ ورود ﺑ ﺮ‬ ‫ﺧﻠﻘ ﺖ ﺟﺪﯾ ﺪ و ﺣﺎدﺛ ﮥ ﻗﯿﺎﻣ ﺖ وﺟ ﻮدی‪ .‬اﯾ ﻦ ھﻤ ﺎن واﻗﻌ ﮥ »ﻓ ﺮد« ﺷ ﺪن و ﯾﮕ ﺎﻧﮕﯽ اﺳ ﺖ ﯾﻌﻨ ﯽ ﻣﻮﺟ ﻮد ﺷ ﺪﻧﯽ‬ ‫ﺟﺎوداﻧ ﮫ و ﻓ ﻮق ﺟﮭ ﺎﻧﯽ‪ .‬اﯾ ﻦ واﻗﻌ ﮫ ھﻤ ﺎن ﻣﻘ ﺼﻮد ﺧ ﺪا از ﺧﻠﻘ ﺖ اﺳ ﺖ ‪ .‬و در دﯾ ﻦ ھ ﻢ رﺳ ﯿﺪن ﺑ ﮫ آﺧ ﺮت و‬ ‫آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎن اﺳﺖ و اﯾﻦ ﭘﺎﯾﺎن اﺑﺪی ﺳﻨﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﮫ اﻣﺎﻣﺎن و ﻋﺎرﻓﺎن ﮐﺎﻣﻞ اﺳﻮه ھﺎی آن ﻣﯽ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ ‪ .‬اﺗﮭ ﺎم‬ ‫ﺧﺮوج از دﯾﻦ واﻟﺤﺎد وارﺗﺪاد اﯾﻦ ﯾﮕﺎﻧﮫ ﺷ ﺪه ﮔ ﺎن از ﺟﺎﻧ ﺐ ﺳ ﻨﺖ ﭘﺮﺳ ﺘﺎن ﺑ ﺪﯾﻦ ﻟﺤ ﺎظ ﻣﻔﮭ ﻮم اﺳ ﺖ ‪ .‬اﻧ ﺴﺎن‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮد ﺟﻤﺎل ﺳﻨﺖ ﺧﺪا در ﺟﮭﺎن اﺳﺖ و اﯾﻦ ھﻤﺎن ﻣﻌﻨﺎی » ﺧﻠﯿﻔﮥ ﺧﺪا« در ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ ﮐ ﮫ‬ ‫ﻏﺎﯾﺖ دﯾﻦ او در ﻋﺎﻟﻢ ارض ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ » .‬دﯾﻦ« ﺑﮫ ﻣﻌﻨ ﺎی » راه« ھﻤ ﺎن راه رﺳ ﯿﺪن ﺑ ﮫ ﺧ ﺪا و در ﻣﻘ ﺎم او‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ او ﺷﺪن در ﻋﺎﻟﻢ ارض اﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻦ راه ھﻤﺎن ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻨﺖ ھﻤﺎن راه ﺧﺪاﺳ ﺖ‬ ‫و ﻟﺬا ﮐﺴﯽ ﮐﮫ ﺑﮫ او رﺳﯿﺪ و ﺑﺮ ﺟﺎی او ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ از ﺳﻨﺖ ﺧﺎرج اﺳﺖ و ﻓﺮا ﺳﻨﺖ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ و ﺑﻠﮑ ﮫ ﺟﻤ ﺎل‬ ‫ﺳﻨﺖ و ﮐﻤﺎل راه اﺳﺖ ‪ .‬وﺟﻮدش ھﻤ ﺎن »راه« اﺳ ﺖ ﯾﻌﻨ ﯽ ھﻤ ﺎن ﺳ ﻨّﺖ ﻧ ﺎب ﯾﻌﻨ ﯽ ﮐﻤ ﺎل وﺟﻤ ﺎل و ﻏﺎﯾ ﺖ آن‬ ‫ﺳﻨﺘﯽ ﮐﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺧﺪا ﺑﺮای ﺑﺸﺮ ﺑﮫ ارﻣﻐﺎن آورده ﺑﻮدﻧ ﺪ ‪ .‬او ﺣ ﻖ ﺳ ﻨﺖ و ﮔ ﻮھﺮۀ ﺳ ﻨﺖ اﺳ ﺖ ﻧ ﮫ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﮥ‬ ‫ﺳﻨﻦ اﻧﺒﯿﺎء ﮐﮫ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻮاﺳﻄﮫ ﻣﺮدﻣﺎن ﺗﺤﺮﯾﻒ وﺗﻔﺮﯾﻂ ﺷﺪه و ﭼﮫ ﺑﺴﺎ اﺻﻼً واژﮔﻮﻧﮫ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫در آﻏ ﺎز ﻣﻘﺎﻟ ﮫ ﮔﻔﺘ ﯿﻢ ﮐ ﮫ ﺳ ﻨﺖ ھﻤ ﺎن ﻣﻮﺟﻮدﯾ ﺖ در ﺟﮭ ﺎن و زﻣ ﺎن اﺳ ﺖ و دﯾ ﻦ ﺧ ﺪا ھ ﻢ ﺑﻌﻨ ﻮان ﯾﮑ ﯽ از‬ ‫ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺗﺶ و ﺑﻠﮑﮫ ﺑﻌﻨﻮان ﻋﺎﻟﯿﺘﺮﯾﻦ ﻣﺨﻠﻮق ﺧﺪا ‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدی در ﺟﮭﺎن و زﻣﺎن اﺳﺖ وﻟﯽ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐ ﮫ از زﻣ ﺎن‬ ‫وﺟﮭﺎن ) ﻣﺎدﯾﺖ ( ﭘﺎک ﺷﺪ و رھﯿﺪ دﯾﮕﺮ از ﺳﻨﺖ ھ ﻢ ﺑ ﯽ ﻧﯿ ﺎز اﺳ ﺖ ھﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﮫ ﺧ ﺪا ھ ﻢ ﻧﯿ ﺎزی ﺑ ﮫ دﯾ ﻦ )‬ ‫ﺳﻨﺖ( ﻧﺪارد‪ .‬زﯾﺮا ﮐﮫ ﻓﺮد اﺳﺖ و اﺣﺪ و ﺻﻤﺪ اﺳﺖ ‪.‬و ﺳﻨﺖ ھﻤﺎن ﺟﺎذﺑﮫ ﺗﺠﻤ ﻊ ﺑ ﺸﺮ و ﻧﯿ ﺰ ﺗﺠﻤ ﻊ و ارﺗﺒ ﺎط‬ ‫ﮐﻞ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺟﮭﺎن اﺳﺖ در ﺑﺴﺘﺮ زﻣﺎن ‪ .‬و ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﮫ ﻇﮭﻮر ﺟﮭﺎﻧﯽ اﻣ ﺎم ﻣﻮﺟ ﺐ ﻧ ﺸﺮ) ﭘﺮاﮐﻨ ﺪه‬ ‫ﮔﯽ و ﻓﺮدﯾﺖ ( ﻣﻮﺟﻮدات ﻣﯽ ﺷﻮد و ذات ﺧﻮد ﺑﺨﻮدی ھﺮ ﭼﯿﺰی ﻋﯿ ﺎن ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و ﺟﻤ ﺎل ذات ھ ﺮ ﻣﻮﺟ ﻮدی‬ ‫آﺷﮑﺎر ﻣﯽ آﯾﺪ ‪ .‬و اﯾﻦ ھﻤﺎن ﻋﺮﺻﮫ ﻗﯿﺎﻣ ﺖ اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﻋﺮﺻ ﮫ ﺗﻔﺮﯾ ﺪ و ﺗﺠﺮﯾ ﺪ وﺗﻮﺣﯿ ﺪ آدم و ﻋﺎﻟﻤﯿ ﺎن اﺳ ﺖ و‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﻋﻤﺮ زﻣﺎن و ﺳﻨﺖ و ﻗﺪﻣﺖ و ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ارﺗﺒﺎﻃﯽ واﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻣﺪﻧﯽ وﻣﻠﮑﻮﻟﯽ ‪.‬‬ ‫ﺑﻄﻮر ﻣﺜﺎل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺧﺪا و ﺑﺨ ﺼﻮص ﭘﯿ ﺎﻣﺒﺮان ﺻ ﺎﺣﺐ رﺳ ﺎﻟﺖ و ﺷ ﺮﯾﻌﺖ ﺟﻤﻠﮕ ﻲ اﺣﯿ ﺎءﮔﺮان ﺳ ﻨﺖ ﺧ ﺪا در‬ ‫ﻣﯿﺎن ﺑﺸﺮ ﺑﻮده اﻧﺪ درﺳﺖ آﻧﮕﺎه ﻛﮫ اﯾﻦ ﺳﻨﺖ ھﺎ در ﻣﯿﺎن ﺑﺸﺮ ﺗﺤﺮﯾﻒ و ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‬ ‫ﺧﺪا ﺑﺮاي اﯾﻦ اﺣﯿﺎﮔﺮي در ﻣﺮﺣﻠﮫ ﻧﺨﺴﺖ ﺳﻨﺖ ھﺎي ﻗﺪﯾﻢ را ﻣﻲ ﺷﻜﺴﺘﻨﺪ و آﻧﮕﺎه از ﺧﺮاﺑﺎت اﯾﻦ ﺳﻨﺖ ھﺎ ﺣﻖ‬ ‫آﻧ ﺮا آﺷ ﻜﺎرﻛﺮده و دوﺑ ﺎره آﻧ ﺮا ﺑ ﺮ ﭘ ﺎ ﻣ ﻲ ﻧﻤﻮدﻧ ﺪ ‪ .‬ھﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﻛ ﮫ ﺣ ﻀﺮت ﻣ ﺴﯿﺢ در زﻣ ﺎﻧﻲ ﻇﮭ ﻮر ﻛ ﺮد ﻛ ﮫ‬ ‫ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻣﻮﺳﻲ در ﻣﯿﺎن ﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺗﺤﺮﯾﻒ و ﺑﻠﻜﮫ واروﻧﮫ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻟﺬا ﻗ ﻮم ﺑﻨ ﻲ اﺳ ﺮاﺋﯿﻞ ﺑ ﮫ ﻓ ﺴﺎد‬ ‫ﻛﺸﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد و دﭼﺎر ﺻﺪھﺎ ﺗﻔﺮﻗﮫ و ﻋﺪاوت ﮔﺸﺘﮫ ﺑﻮد و ﻟﺬا ﻣﺴﯿﺢ در آﻏ ﺎز ﻛ ﺎرش ﻛ ﻞ ﺷ ﺮﯾﻌﺖ ﻣﻮﺳ ﻲ را‬ ‫ﺑﮫ ﻛﻨﺎري ﮔﺬاﺷﺖ و ﮔﻔﺖ ھﺮ ﻛﮫ ﻣﻲ ﺧﻮاھﺪ ﻛﮫ زﻧﺪه و رﺳﺘﮕﺎر ﺷﻮد ﺑﮫ ﻣﻦ اﯾﻤﺎن آورد و ﻣ ﺮا دوﺳ ﺖ ﺑ ﺪارد ‪.‬‬ ‫در ﺣﻘﯿﻘ ﺖ ﻣ ﺴﯿﺢ ذات و ﮔ ﻮھﺮه ﺳ ﻨﺖ ﺧ ﺪا و ﺷ ﺮﯾﻌﺖ ﻣﻮﺳ ﻲ را ﻋﺮﯾ ﺎن ﻧﻤ ﻮد ﻛ ﮫ ھﻤ ﺎن ﻣﺤﺒ ﺖ ﺑ ﻮد ﭼ ﺮا ﻛ ﮫ‬ ‫ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﺳﻨﺖ ھﺪﻓﻲ ﺟﺰ ﮔﺮد ھﻢ آوردن اﻓﺮاد و ﮔﺮوھﮭﺎي ﺑﺸﺮي ﻧﺪارد ﺗﺎ اﻧﺴﺎﻧﮭﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺻﻠﺢ و ﺳ ﻼﻣﺖ‬ ‫در ﻛﻨﺎر ﯾﻜﺪﯾﮕﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨ ﺪ و اﺳ ﺎس ﭼﻨ ﯿﻦ ﺗﺠﻤ ﻊ و ﺗﻤ ﺪﻧﻲ ﭼﯿ ﺰي ﺟ ﺰ ﻣﺤﺒ ﺖ ﻧﯿ ﺴﺖ ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣ ﺴﯿﺢ ﺣ ﻖ‬ ‫ﺳﻨﺖ را آﺷﻜﺎر ﻛﺮد و آﻧﮕﺎه ﺑﺮ اﯾﻦ ﺣﻖ ﯾﻜﺒ ﺎر دﮔ ﺮ ﺳ ﻨﺖ و ﺷ ﺮﯾﻌﺖ ﻣ ﺴﺦ ﺷ ﺪه ﻣﻮﺳ ﻲ را اﺣﯿ ﺎء ﻛ ﺮد و ﺧ ﻮد‬ ‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ اﯾﻦ اﺣﯿ ﺎﮔﺮي ﺷ ﺪ ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣ ﺴﯿﺢ ﯾ ﻚ ﻧﻤﻮﻧ ﮫ ﺑﺮﺟ ﺴﺘﮫ و ﻣ ﺸﮭﻮر از ﯾ ﻚ اﻧ ﺴﺎن ﺳ ﻨﺖ ﺷ ﻜﻦ و ﺳ ﻨﺖ‬ ‫آﻓﺮﯾﻦ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪١١‬‬

‫» ﻣﺎده و ﻣﻌﻨﺎی ﻣﺪرﻧﯿﺰم «‬ ‫» ﻣﺪ« در ﻓﺮھﻨﮓ ﮐﺎرﺑﺮد ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﮫ ﻏﺮب دﻗﯿﻘﺎً ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی » ﺑﺖ « اﺳ ﺖ ‪ .‬ﺑ ﮫ ﻣﻌﻨ ﺎی ﭼﯿ ﺰی ﺑ ﺎﻃﻨﯽ و ﻧﻔ ﺴﺎﻧﯽ‬ ‫وذھﻨ ﯽ را ﺑ ﮫ ﻋﺮﺻ ﮫ ﻇﮭ ﻮری ﻣﺤ ﺴﻮس و ﻣﺠ ﺴّﻢ و ﻗﺎﺑ ﻞ ﭘﺮﺳ ﺘﺶ در آوردن‪ :‬ﺗﻌ ﯿّﻦ ﺑﺨ ﺸﯿﺪن ‪ .‬و اﯾ ﻦ ھﻤ ﺎن‬ ‫ﺑﺮون اﻓﮑﻨﯽ ﻣﻌﻨﺎ در ﻣﺎده اﺳﺖ و ﺑﺪﯾﻦ ﻟﺤﺎظ ھﻤﺴﺎن ﻣﻌﻨﺎی ﺧﻠﻖ ﻧﻤﻮدن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ » ﻣﺪرﻧﯿﺰم«‬ ‫ھﻤﭽﻮن ﯾﮏ ﻣﮑﺘﺐ ﻓﮑﺮی و ﯾﺎ ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﻋﻠﻤﯽ – ﻓﻨّﯽ و ﯾﺎ ﯾﮏ ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدی – ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی ﺗﺒ ﺪﯾﻞ‬ ‫اراده ﺑﮫ ﻣﺎدﯾﺖ ﺑﯿﺮوﻧﯽ اﺳﺖ ‪ :‬ﻇﮭﻮر اراده !‬ ‫در ﻗﻠﻤﺮو ﻋﻠﻢ ﻣﻨﻄﻖ اروﭘﺎﺋﯽ ﻧﯿﺰ » ﻣﺪ« ﯾﮑﯽ از ﻣﺤﻮری ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت اﺳﺖ و ﻣﯿﺰان و ﻏﺎﯾ ﺖ ﯾ ﮏ ﺑﯿ ﺎن‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﮐﮫ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺼﻮرت ﯾﮏ ﻋﻼﻣﺖ ﭘﺎﯾﺪار و ﯾﻘﯿﻨﯽ در ھ ﺮ اﻣ ﺮی ﺑﺤ ﺴﺎب آﯾ ﺪ ھﻤﭽ ﻮن ﯾ ﮏ ﻋ ﺪد و ﯾ ﺎ‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﮫ رﯾﺎﺿﯽ‪ .‬ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ رﯾﺎﺿﯿﺎت ‪ ،‬ﻏﺎﯾﺖ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺪرن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﻠﺴﻔﮥ رﯾﺎﺿﯿﺎت در ﻗﺮن ﺑﯿ ﺴﺘﻢ ﻋ ﯿﻦ‬ ‫ﻣﻨﻄﻖ ﻧﮭﺎﺋﯽ و ﻣﻨﻄﻖ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻋﻠﻢ ﺑ ﺪﯾﮭﯽ ﮔﺮدﯾ ﺪ‪ .‬و دراﯾ ﻦ ﻓﻠ ﺴﻔﮫ » ﻣ ﺪ« ) ‪ ( modality‬ﺑ ﮫ ﻣﻌﻨ ﺎی‬ ‫ﺗﻌﺎدل و ﺗﺴﺎوی اﺑﺪی دو اﻣﺮ اﺳﺖ ﮐﮫ در ﻗﻠﻤﺮو داﻧ ﺶ ﮐ ﺎرﺑﺮدی ﻋ ﯿﻦ ھﻤ ﺴﺎﻧﯽ اﯾ ﺪه و واﻗﻌﯿ ﺖ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ ‪ .‬و‬ ‫ﻓﻘﻂ در ﻓﻠﺴﻔﮫ ﻣﺪرن رﯾﺎﺿﯿﺎت ﮐﮫ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﺗﺮاﻧﺪ راﺳﻞ و واﯾﺘﮭﺪ ﺗﮑﻤﯿﻞ وﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪ ﻓﻠﺴﻔﮫ ھﮕﻞ ﺗﺤﻘﻘﯽ ﮐ ﺎﻣﻼً‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﯽ ﯾﺎﻓﺖ و ﮔﻮﺋﯽ اﯾﺪه آﻟﯿﺰم ﻣﺤﺾ ھﮕﻠﯽ اﺛﺒﺎت ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﮫ » اﯾﺪه ھﻤﺎن واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ « ‪.‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﻟﺤﺎظ ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﻗﻠﻤﺮو ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻨﻄﻖ اﯾﻦ – ھﻤﺎﻧﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﺑ ﮫ ﻣﻌﻨ ﺎی ﯾﮕ ﺎﻧﮕﯽ ﻇ ﺎھﺮ و ﺑ ﺎﻃﻦ اﻧ ﺴﺎن ﻣ ﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﮔﻮﯾﺎ ﮐﮫ اراده وﻧﻔﺲ ﺑﺸﺮی در ﻗﻠﻤﺮو ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﮫ ﻣﺎدۀ ﻣﺤﺾ ﻣﯽ ﺷﻮد و اﯾﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎﺳ ﺖ ﮐ ﮫ‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﮫ اﺷﯿﺎء ﻣﯽ ﮔﺮدد ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً آﻧﮕﺎه ﮐﮫ ﯾﮏ اﻧﺴﺎن ﺑﯿﻮ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ﮐﺎﻣﻞ ) روﺑﺎت( ﺧﻠﻖ ﺷﻮد ﮐﮫ‬ ‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻋﺎﻣﻞ ارادۀ ﺑﺸﺮ ﺷﻮد ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ درﺳﺖ ھﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ھﻤﺎن ﮐﻨﺪ ﮐﮫ ﺑﺸﺮ اراده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫در واﻗﻊ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﮫ ﻣﺪرﻧﯿﺰم ھﻤﺎن ﻋﺮﺻﮥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﻄﻠﻘﮥ رﯾﺎﺿﯿﺎت اﺳﺖ ﮐﮫ ﺧﺪاﯾﺶ » = « ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎی ﻣﺬﮐﻮر دﻗﯿﻘﺎً ﺑﯿﺎن وﺗﺤﻘﻖ واژۀ »ﺗﮑﻨﻮ« ) ‪ ( Tecno‬در زﺑﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐ ﮫ ﺑ ﮫ ﻣﻌﻨ ﺎی آﺷ ﮑﺎر‬ ‫ﺳ ﺎزی و ﺑ ﺮون اﻓﮑﻨ ﯽ و ﻋﺮﯾ ﺎن ﻧﻤ ﻮدن ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ ‪ .‬و ﺑ ﮫ ھﻤ ﯿﻦ دﻟﯿ ﻞ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم وﺗﮑﻨﻮﻟ ﻮژﯾﺰم ‪ ،‬ﻣﻌﻨ ﺎ و ﻣ ﺎده‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ و ﺑﺪون ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ‪ ،‬ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﻣﺬﮐﻮر ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﮔﻔ ﺖ ﮐ ﮫ ﻣ ﺪ و ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﻣﻄﻠﻘ ﺎً ﭘﺪﯾ ﺪه ای ﺟﺪﯾ ﺪ و ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﮫ ﻗ ﺮون اﺧﯿ ﺮ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﮫ از دوران اﺑﺰار ﺳﺎزی و ﮐﺸﻒ آﺗﺶ وﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻋﻠﻮم و ﻓﻨﻮن اﺑﺘﺪاﺋﯽ ﺑﺸﺮ آﻏﺎزﯾﺪن ﮔﺮﻓﺘﮫ اﺳ ﺖ و‬ ‫ﻓﻘﻂ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان دﻗﯿﻘ ﺎً ﺑ ﺮ ﺣ ﺴﺐ اﻧ ﻮاع ودرﺟ ﺎت رﺷ ﺪ ﺗﮑﻨﻮﻟ ﻮژی ﭘﺪﯾ ﺪۀ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم را ﻣ ﻮرد ﺑﺤ ﺚ ﻗ ﺮار داد ﻣ ﺜﻼً‬ ‫ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﻋﺼﺮ ﺣﺠ ﺮ‪ ،‬ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﻋ ﺼﺮ آﺗ ﺶ ‪،‬ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﻋ ﺼﺮ ﻣﮑﺎﻧﯿ ﮏ‪ ،‬ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﻋ ﺼﺮ ﺑ ﺮق و اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿ ﮏ و‬ ‫ﺷﯿﻤﯽ و اﺗﻢ و ﮐﻮاﻧﺘﻮم و اﻟﯽ آﺧﺮ ‪ .‬ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﻋﺼﺮ ﺑﯿﻮاﻟﮑﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ ‪ ،‬ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﻋﺼﺮ ژﻧﺘﯿ ﮏ ‪،‬ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﻋ ﺼﺮ‬ ‫رادﯾﻮاﮐﺘﯿ ﻮ‪ ،‬ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﻋ ﺼﺮ ﻟﯿ ﺰر و ‪ ......‬ﭘ ﺲ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﺑ ﮫ ﻟﺤ ﺎظ ﻓﻠ ﺴﻔﮫ وﺟ ﻮدی ھﻤ ﺎن ﺗﮑﻨﻮﻟ ﻮژﯾﮋم اﺳ ﺖ ‪:‬‬ ‫ﻣﮑﺘﺐ اﺻﺎﻟﺖ ﺗﮑﻨﻮ!‬ ‫در واﻗﻊ ھﺮ ﺑﺸﺮی از ھﻤﺎن دوران ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﺎاﺳﺒﺎب ﺑﺎزی ﺳﺎزی ﺧﻮد وارد ﻋﺼﺮ ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫وﻧﯿ ﺰ اﯾﻨﮑ ﮫ ھﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﮫ درﺑ ﺎرۀ ﻣﻌﻨ ﺎی »ﺳ ﻨﺖ« ﻧ ﺸﺎن دادﯾ ﻢ ھ ﺮ ﭘﺪﯾ ﺪه ای در ﻋ ﺎﻟﻢ ھ ﺴﺘﯽ ﯾ ﮏ » ﻣ ﺪ«‬ ‫اﺳﺖ‪،‬ﯾﮏ »ﺑﺖ « اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﺮﮔﺮدوﻧﮫ زﻣﺎن وارد ﺷﺪه و دارای ﺳﻨﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ﯾﻌﻨﯽ دارای ﺻﻔﺎت و ﮐ ﺮدار و‬ ‫ﻧﻤﻮد و ھﻮﯾﺖ ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺟﮭﺎن ھﺴﺘﯽ در ذاﺗﺶ ﺟﮭﺎن ﻣﺪرﻧﯿﺰم اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ اﻟﺒﺘﮫ ﺑﯽ ﻧﯿ ﺎز از ﺗﮑﻨﻮﻟ ﻮژی‬ ‫و ھﺮ واﺳﻄﮫ واﺑﺰار و ﻣﺎدۀ اوﻟّﯿﮫ ای‪ .‬ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﺧﺪاوﻧﺪ ھﻤﺎن ﻗﺎﻋﺪۀ » ﮐﻦ ﻓﯿﮑﻮن « ) ﺑﺸﻮ! و ﺷﺪن ( اﺳﺖ ‪:‬‬ ‫اراده ﮐ ﺮدن ھﻤ ﺎن و رخ ﻧﻤ ﻮدن ھﻤ ﺎن ﺣﺘّ ﯽ ﺑ ﯽ ﻧﯿ ﺎز از ﻟﺤﻈ ﮫ ای زﻣ ﺎن ﺑ ﺮای » ﺷ ﺪن« ‪ .‬ﭘ ﺲ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم »‬ ‫ھﺴﺘﯽ « از ﻣﺎده و زﻣﺎن واﺑﺰار و ﺗﮑﻨﯿﮏ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﯽ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑ ﺎ رخ ﻧﻤ ﻮدﻧﺶ ﮐ ﻞ ﻣ ﺎده و زﻣ ﺎن و ﮐﻤ ﺎل‬ ‫‪١٢‬‬

‫ﺗﮑﻨﯿﮏ و داﻧﺶ را ﺑﺮای ﺑﺸﺮ ﺑﮫ ارﻣﻐﺎن ﻣﯽ آورد و ﺑﮫ ﺑﺸﺮ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را ﻣﯿﺪھﺪ ﺗ ﺎ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﻣﺨﻠﻮﻗﯿ ﺖ ﺧ ﻮد‬ ‫را ﺑﮫ ﻣﺤﮏ زﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ اﮔﺮ اﺻﻄﻼح » ﻣﺪرﻧﯿﺰم« ﻓﻘﻂ ﺑ ﮫ اﯾ ﻦ ﯾﮑ ﯽ دو ﻗ ﺮن اﺧﯿ ﺮ ﺗﻌﻠ ﻖ ﯾﺎﻓﺘ ﮫ اﺳ ﺖ ﻓﻘ ﻂ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﺳ ﺮﻋﺖ ﺧ ﺎرق‬ ‫اﻟﻌ ﺎده و ﺑ ﯽ ﺳ ﺎﺑﻘﮫ رﺷ ﺪ آن ﺑ ﻮده ﮐ ﮫ ﻣ ﺪﯾﻮن رﺷ ﺪ ﺧ ﺎرق اﻟﻌ ﺎده و ﺗ ﺼﺎﻋﺪی ﺗﮑﻨﻮﻟ ﻮژی اﺳ ﺖ واﯾ ﻦ ﺗ ﺼﺎﻋﺪ‬ ‫ﻣﺴﺘﻤﺮاً ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺟﺎﺋﯿﮑﮫ ﮔﻔﺘﮫ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﻌﺪاد اﺧﺘﺮاﻋ ﺎت و اﮐﺘ ﺸﺎﻓﺎت اﯾ ﻦ ﻧ ﯿﻢ ﻗ ﺮن اﺧﯿ ﺮ ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﮭ ﺎ‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻞ اﺧﺘﺮاﻋﺎت واﮐﺘﺸﺎﻓﺎت ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺸﺮ در ﮐﻞ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ .‬واﯾﻦ ﺑ ﺪان ﻣﻌﻨﺎﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﺑ ﺸﺮ در ﻗﻠﻤ ﺮو‬ ‫ﺳﻘﻮط آزاد ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﺧﻮد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﮫ اﺳﺖ و ﺑﮫ ﻏﺎﯾﺖ زﻣﺎﻧﯿ ﺖ ِ اراده ﺧ ﻮد ﻣ ﯽ رﺳ ﺪ ﯾﻌﻨ ﯽ ﺑ ﮫ آﺧﺮزﻣ ﺎن ‪ ،‬ﺑ ﮫ‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﺗﺎرﯾﺦ و ﻧﯿﺰ ﺑ ﮫ ﭘﺎﯾ ﺎن ارادۀ ﺧ ﻮد ‪ .‬و ﺣﺘّ ﯽ اﻣ ﺮوزه ﺷ ﺎھﺪﯾﻢ ﮐ ﮫ اﺧﺘﺮاﻋ ﺎت ﺟﺪﯾ ﺪ‪ ،‬دﯾﮕ ﺮ از ﺣﯿﻄ ﮫ اراده‬ ‫واﻣﯿ ﺎل و ﺑﺮﻧﺎﻣ ﮫ رﯾﺰﯾﮭ ﺎی ﺑ ﺸﺮ ﺧ ﺎرج ﺷ ﺪه واز ارادۀ ﺑ ﺸﺮی ﻧﯿ ﺰ ﺳ ﺒﻘﺖ ﺟ ﺴﺘﮫ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﯾﻌﻨ ﯽ ﺑ ﺸﺮ در ﺣ ﺎل‬ ‫ﺟﺎﻣﺎﻧﺪن از ارادۀ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪه و ﺟﺎﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ و زﻣﺎن از ﺳﺮش در ﺣﺎل ﮔﺬﺷ ﺘﻦ‬ ‫اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﻣﻌﻀﻼﺗﯽ ھﻤﭽﻮن ﭘﺎﯾﺎن ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺎن ﻓﻠﺴﻔﮫ ‪،‬ﭘﺎﯾﺎن ﺗﻤﺪن‪ ،‬ﭘﺎﯾ ﺎن ﺗ ﺎرﯾﺦ واﻣﺜ ﺎﻟﮭﻢ ﺗﻤﺎﻣ ﺎً اﺻ ﻄﻼﺣﺎت و ﻣﻔ ﺎھﯿﻤﯽ‬ ‫ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻋﺼﺮ ﺟﺪﯾﺪی اﺳﺖ ﮐﮫ آﻧﺮا » ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن « ) ﻣﺎﺑﻌﺪ از ﻣﺪرﻧﯿﺰم( ﻣ ﯽ ﻧﺎﻣﻨ ﺪ ﮐ ﮫ‬ ‫اﻟﺒﺘﮫ ﻋﻠﻤﺎ و ﻓﻠﺴﻔﮫ ﻏﺮﺑﯽ ﻣﻄﻠﻘﺎً ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﻨ ﺎﺋﯽ را از آن درک ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ و ﻓﻘ ﻂ اﺳ ﯿﺮ اﻏﺘ ﺸﺎﺷﺎت در ارزﯾ ﺎﺑﯽ‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﻨﺪ و اﺑﻄﺎﻟﮭﺎﺋﯽ ﮐﮫ ھ ﯿﭻ ﻧ ﺎم دﯾﮕ ﺮی ﺟ ﺰ واژۀ ﮔﻨ ﮓ و ﺑﺎزﯾﭽ ﮫ ای ﻣﺜ ﻞ » ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن « از ﭘ ﺲ آن ﺑ ﺮ‬ ‫ﻧﻤﯽ آﯾﺪ ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﺳﺘﯽ اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻏﺎﯾﺖ ﺣﻤﺎﻗﺖ و ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﯽ ﻋﻠﻤﺎ و ﻓﻼﺳﻔﮫ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻏﺮب اﺳﺖ ﮐﮫ ﺣﺘّﯽ ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ واﺿﺢ وﺣﺘّﯽ‬ ‫ﻧﯿﻤﮫ واﺿﺢ از ﻣﺪرﻧﯿﺰم ھﻢ اراﺋﮫ ﻧﺪاده اﻧﺪ ﺗﺎ ﭼﮫ رﺳﺪ ﺑﮫ » ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن « ‪ .‬ھ ﺮ ﭘﺪﯾ ﺪه ای ﮐ ﮫ ﯾﮑ ﯽ از ﺳ ﻨﺖ‬ ‫ھ ﺎی دﯾ ﺮﯾﻦ و ﺧﺎﺻ ﮫ دﯾﻨ ﯽ را ﺑﺎﻃ ﻞ ﺳ ﺎزد » ﻣ ﺪرن « ﻧﺎﻣﯿ ﺪه ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و ﻧﯿ ﺰ ھ ﺮ ﭘﺪﯾ ﺪه ای ھ ﻢ ﮐ ﮫ ﯾﮑ ﯽ از‬ ‫ﻣﺪھﺎی ﻣﺪرﻧﯿﺰم را ﭘﻮچ و ﺑ ﯽ اﺛ ﺮ ﺳ ﺎزد ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن ﻧﺎﻣﯿ ﺪه ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿ ﺐ اﺻ ﻄﻼح ﻣ ﺪرن و ﭘ ﺴﺖ‬ ‫ﻣﺪرن ھﺮ دو ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﺑﻄﺎل و ﭘﻮﭼﯽ و اﻓﺴﺎر ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ اﺳﺖ و ﮔﻮﯾﺎ »اﺻﺎﻟﺖ ﭘﻮﭼﯽ و ﻧﻔﮭﻤﯽ « ھﻤﺎن ﻣﮑﺘﺐ‬ ‫ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﯿﺰم اﺳﺖ‪ .‬ھﺮ ﭼﮫ ﮐﮫ ﻧﮫ ﺳﻨﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﮫ ﻣﺪرن و ﯾﺎ ﻣﺨﻠ ﻮﻃﯽ ﭘ ﻮچ از ھ ﺮدو ﺑﺎﺷ ﺪ و ﯾ ﺎ ﺳ ﺮﮔﺮدان‬ ‫ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻠﻘﺐ ﺑﮫ » ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن « ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﮫ ﻋ ﺮش ﮐﻤ ﺎل ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﯿ ﺮد ‪ .‬در واﻗ ﻊ اﯾ ﻦ ﻋ ﺮش‬ ‫ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ﺟﻨﻮن و ﻣﮑﺘﺐ اﺻ ﺎﻟﺖ ﺑ ﯽ اراده ﮔ ﯽ ﻧﯿ ﺴﺖ ‪ :‬ھﻨ ﺮ ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن ‪ ،‬دﯾﭙﻠﻤﺎﺳ ﯽ ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن ‪ ،‬اﺧ ﻼق‬ ‫ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن ‪ ،‬ﺟﻨﮕﮭﺎی ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن و ﻧﯿﺰ ﮐﺎﻻھﺎی ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن و آدﻣﮭﺎی ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﮐﺎﻓﯿﺴﺖ ﮐﮫ دارای‬ ‫ھﯿﭻ ﻣﻌﻨﺎ و اﻧﮕﯿﺰه و ھﺪف واراده ای ﻧﺒﺎﺷﯽ ﺗﺎ » ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن « ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮی ‪.‬‬ ‫واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ » ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﯿﺰم « ھﻤﺎﻧﺎ ﻋﺮﺻﮫ ﻏﻠﺒﮫ ارادۀ ﺗﮑﻨﻮﻟ ﻮژی ﺑ ﺮ ارادۀ ﺑ ﺸﺮ اﺳ ﺖ ﺣﺘّ ﯽ ارادۀ‬ ‫داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﺟﮭﺎﻧﯽ ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﮐﺴﯽ ﮐﮫ ﭘﺸﺖ ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ ﻧﺸﺴﺘﮫ در واﻗﻊ ﯾﮏ آدم ﭘ ﺴﺖ‬ ‫ﻣﺪرن اﺳﺖ زﯾﺮا ﻣﻐﺰ و اراده و اﺣﺴﺎس و وﺟﺪان وﺣﻮاس و ھﻮش او ﺑﮑﻠﯽ ﻣﺨﺘﻞ وﺑﺎزﯾﭽﮫ اﺳ ﺖ ‪ .‬در اﯾﻨﺠ ﺎ‬ ‫»ﻣﺪ« ﯾﺎ » ﺑﺖ« اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﺮ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽ راﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﮫ ﻣﺮﯾﺪ ﻣﺤﺾ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮزی ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ اﻧﺴﺎن ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن اﺳﺖ ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﻣﺪرن ھﻨﻮز در ﻣﻘﺎم ﻣ ﺮاد ﺑ ﻮد‬ ‫و ﻣﺪھﺎ و ﺑﺖ ھﺎﯾﺶ را ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﻮد داﺷﺖ ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ ﺳﻨﺖ ﻣﺪرﻧﯿﺰم و ﺳﻨﺖ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن ﻣﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‬ ‫‪ .‬ﭘﺲ ﻃﺒﻖ ﺑﺤﺜﯽ ﮐﮫ درﺑﺎرۀ ﺳﻨﺖ داﺷﺘﯿﻢ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺳﻨﺖ ِ ﺿﺪ ﺳﻨﺖ ﺧﺪا را ﮐﮫ ھﻤﺎن ﺳﻨﺖ ِ ﺑﺎ ﻃﻨﺎً ﮐﺎﻓﺮ و ﻇﺎھﺮاً‬ ‫ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ و از راه ﺧﺪا ﺑﺮﻋﻠﯿﮫ ﺧﺪا ﺑﮭﺮه ﻣﯽ ﺟﻮﯾﺪ را ھﻤﺎن ﻣﺪرﻧﯿﺰم در دوراﻧﮭﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺸﺮی ﺑ ﺪاﻧﯿﻢ ‪.‬‬ ‫ﻣﮭﺮ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮی ﮐﮫ ﺑﺮای رﻓﻊ ﺷﮑﯿّﺎت ﻧﻤﺎز ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺮود ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧ ﮫ ﻣﺤ ﺴﻮس از وﺿ ﻌﯿﺖ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﺗ ﺎ آﻧﺠ ﺎ ﮐ ﮫ‬ ‫ﻣﺜﻼً ﯾﮏ آدم اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑ ﯽ و ﯾ ﺎ ﻣ ﺸﺎﺑﮥ ژﻧﺘﯿﮑ ﯽ ﺑﺠ ﺎی ﺧ ﻮد ﻓ ﺮد ﻧﻤ ﺎز ﺑﺨﻮاﻧ ﺪ و ﺣﺘّ ﯽ ﺳ ﯿﺮ و ﺳ ﻠﻮک ﻋﺮﻓ ﺎﻧﯽ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.‬‬

‫‪١٣‬‬

‫از زﻣﺎﻧﯿﮑﮫ ﺑﺸﺮ ﺗﻮاﻧﺴﺖ وﺳﯿﻠﮫ ھ ﺎﺋﯽ ﺑ ﺴﺎزد ﮐ ﮫ ﺳ ﺮﯾﻌﺘﺮ از ﺧ ﻮد او ﮐ ﺎر ﮐﻨ ﺪ ﻋﻤ ﺮ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﺳ ﻨﺘﯽ روی ﺑ ﮫ‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﻄﻔﮫ ھﺎی ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن ﺑﺴﺘﮫ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﮫ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎی ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن ھﻤﺎﻧﺎ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪن ﺑﺸﺮ از ارادۀ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ اﺳﺖ ‪ :‬ﺟﺎﻣﺎﻧﺪن در زﻣﺎن‬ ‫! ﮔﻮﺋﯽ ﮐﮫ روح ﺑﺸﺮی از ﺗﻨﺶ ﺟﺪا ﺷﺪه و ﺑﮫ ﭘﯿﺶ ﻣﯿﺮود و ﺗﻦ او ﺟ ﺎ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ و دﯾﮕ ﺮ ﺳ ﺎﻗﻂ ﺷ ﺪه اﺳ ﺖ ‪،‬‬ ‫ﺗﻨﯽ ﮐﮫ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزی دﯾﻮاﻧﮫ اﺳ ﺖ ‪ ،‬اﺳ ﺒﺎب ﺑ ﺎزی ای ﮐ ﮫ ﮐ ﻮﮐﺶ در رﻓﺘ ﮫ اﺳ ﺖ ‪ .‬اﯾ ﻦ ھﻤ ﺎن ﻋﺮﺻ ﮫ‬ ‫ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﯾ ﺪ ﻣﻌﻨ ﺎی ﻣ ﺪرن و ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن و ﻧﯿﺰﺗﻔ ﺎوت اﯾ ﻦ دو را ﻓﻘ ﻂ در ذات ﺳ ﺮﻋﺖ و ﺷ ﺘﺎب درﯾ ﺎﺑﯿﻢ ﮐ ﮫ‬ ‫اﻣﺮی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﮫ ﺟﻮھﺮۀ ذاﺗﯽ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و اﺻﻼً ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ﺗﮑﻨﻮﻟ ﻮژی ﺳ ﺮﻋﺖ ﻧﯿ ﺴﺖ ‪:‬‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺤﻘﻖ اراده ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ اﯾﺪه و اﺣﺴﺎس ﺑﮫ ﻣﺎده و ﮐﺎﻻ و ﺻﻮرت وﮐﺮدار ‪.‬‬ ‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮐﺎﻣﻠﺘﺮﯾﻦ ﻓﯿﻠﺴﻮف ﻣﺪرن و ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ھﮕﻞ ﻧﯿﺴﺖ ‪ .‬ﮔﺮ ﭼﮫ ھﻤﮫ ﻓﻼﺳﻔﮫ ﻏﺮب از ارﺳﻄﻮ ﺗﺎ‬ ‫ھﮕﻞ را ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻓﻼﺳﻔﮫ ﻣﺪرن ﻧﺎﻣﯿﺪ وﻟﯽ ﻓﻘﻂ در ﻋﺼﺮی ﮐﮫ ﺑﮫ ﻗ ﻮۀ داﻧ ﺶ و ﻓ ﻦ و ھﻨﺮھ ﺎ ‪ ،‬ﺑ ﺸﺮ ﯾﻘ ﯿﻦ ﻧﻤ ﻮد‬ ‫ﮐﮫ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮫ آرﻣﺎن ﺧ ﻮد ﺑﺮﺳ ﺪ ﻣ ﯽ ﺑﺎﯾ ﺴﺘﯽ ﻓﻠ ﺴﻔﮫ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﮐﺎﻣ ﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ و ﻣﺒ ﺪل ﺑ ﮫ ﯾ ﮏ دﺳ ﺘﮕﺎه ﮐﺎﻣ ﻞ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﯽ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ ‪ .‬ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻓﻠﺴﻔﮫ ھﮕﻞ را ﺗﻨﮭﺎ ﻓﻠﺴﻔﮫ ای دارای ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﮐﮫ در ﻃﻮل‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ و ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻓﻠ ﺴﻔﯽ را ھﻤﭽ ﻮن ﯾ ﮏ ﻣﺎﺷ ﯿﻦ ﮐﺎﻣ ﻞ ﻣﻤﮑ ﻦ ﻧﻤ ﻮده اﺳ ﺖ و ﺑ ﺎ ﺟ ﺴﺎرت‬ ‫ﺗﻤﺎم اﻋﻼن ﻣﯽ دارد ﮐﮫ ‪ :‬ذھﻦ ھﻤﺎن واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ و واﻗﻌﯿﺖ ھﻤﺎن ذھﻨﯿﺖ اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ ﻟﺤﺎظ ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﺎھﯿﺖ و ﻋﻤﻠﮑﺮد ‪ ،‬ﺳﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺘ ﮫ اﻣ ﺮی ﺗﻤﺎﻣ ﺎً ﻣﺘ ﺮادف اﺳ ﺖ و ﺑﯿ ﺎن‬ ‫واﻗﻌﮫ ای واﺣﺪ در دو ﻓﺮھﻨﮓ اﺳﻼﻣﯽ و ﻣﺴﯿﺤﯽ اﺳﺖ ‪ .‬ﻋﺮﺑﯽ و ﻻﺗﯿﻦ ‪ .‬و ﻋﯿﻨﺎً ھﻤﺎن ﺗﻔ ﺎوت وﺗﻨ ﺎﻗﺾ ﻋِﻨ ﺐ‬ ‫واوزوم و اﻧﮕﻮر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬واﻟﺒﺘﮫ ﮐﮫ ﺗﻔﺎوﺗﮭﺎ و ﺗﻌﺎرﺿﺎت ﮐﻼﻣ ﯽ ﺧ ﻮد و اﻗﻌ ﮫ ای دﮔﺮﻧ ﺪ ﮐ ﮫ ﺟ ﺎی ﺑ ﺲ ﺗﺄﻣ ﻞ‬ ‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮان اﯾﻦ ﺗﻀﺎد را ﮐﮫ ﺻﻮرت ﺑﺮﺟﺴﺘﮫ ای از ﺗﻀﺎد ﺑﯿﻦ اﻓﺮاد و اﻗ ﻮام وﺗﻤﺪﻧﮭﺎﺳ ﺖ ﻣﻨﺘﻔ ﯽ و‬ ‫ﻋﺒﺚ داﻧﺴﺖ ‪ .‬ھﻤﺎﻧ ﻄﻮر ﮐﮫ ﺑﺮاﺳﺘﯽ ھﻤﮫ ﻓﻠﺴﻔﮫ ھﺎ ﭼﯿﺰی ﺟﺰ اﻧﻮاع ﻓﻠﺴﻔﮥ ﮐﻼم و زﺑﺎن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ‪.‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮک ﺳﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ در وادی ﻋﻤﻞ ھﻤﺎن ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺰم ﻧﻔﺲ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ ﮐﮫ ﻧﺎم دﮔﺮش ھﻤﺎن ﺑﺖ ﭘﺮﺳ ﺘﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘّﯽ اﮔﺮ ﺑﮕﻮﺋﯿﻢ ﮐﮫ ﺳﻨﺖ ھﻤﺎن ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺰم ﻣﺬھﺒﯽ و ﮐﮭﻦ اﺳﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣ ﺎﻟﯿﺰم ﻏﯿ ﺮ ﻣ ﺬھﺒﯽ‬ ‫وﺟﺪﯾﺪ اﺳﺖ ﺑﯿﺎﻧﯽ ﺳﻄﺤﯽ اراﺋﮫ ﮐﺮده اﯾﻢ ‪ .‬ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ اداﻣﮫ ﻃﺒﯿﻌﯽ – ﺗﺎرﯾﺨﯽ – ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ھﻤﺎن ﺳﻨﺖ ﮔﺮاﺋﯽ‬ ‫اﺳﺖ ‪ .‬ﺳﻨﺖ ِ ﺻﻨﻌﺘﯽ ! ﺻﻨﻌﺖ در ﺧﺪﻣﺖ ﺳﻨﺖ ! اﯾﻦ ﺧﺎدم ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺻﻨﻌﺖ وداﻧ ﺶ و ھﻨﺮھ ﺎ و ﺳﯿﺎﺳ ﺖ ھ ﺎ در‬ ‫ﺟﮭﺖ اﺳﺘﻤﺮار و اﺣﯿﺎی ﺳﻨﺖ ھﺎ اﻟﺒﺘﮫ در ھ ﺮ ﺗﻤ ﺪﻧﯽ و در ھ ﺮ ﺷ ﺮاﯾﻂ زﻣ ﺎﻧﯽ واﻗﺘ ﺼﺎدی و ﻓﺮھﻨﮕ ﯽ ﺷ ﯿﻮه و‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﮫ ﺧﺎص ﺧﻮد را ﻋﺮﺿﮫ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾ ﻦ ﺗﻔ ﺎوت و ﻓﺎﺻ ﻠﮥ زﻣ ﺎﻧﯽ اﺳ ﺖ ‪ .‬ھﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﮫ ﺳ ﻨﺖ ﺗﻤﺎﻣ ﺎً زﻣﺎﻧﯿّ ﺖ‬ ‫اﺳﺖ ‪ .‬ﺗﻤﺎم اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻓﺮھﻨﮓ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻏﺮﺑﯽ و ﺷ ﺮﻗﯽ در اﯾ ﻦ ﻓﺎﺻ ﻠﮫ زﻣ ﺎﻧﯽ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﺑ ﮫ ھﻤ ﯿﻦ دﻟﯿ ﻞ آﻧ ﺎن ﮐ ﮫ‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ را درک ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﮫ ﯾﺎد ﻣ ﯽ آروﻧ ﺪ اﯾ ﻦ اﺧﺘﻼﻓ ﺎت را ﺳ ﻄﺤﯽ ﻣ ﯽ ﯾﺎﺑﻨ ﺪ و ﺑ ﮫ ﻣﻌﻨ ﺎی اﺧﺘﻼﻓ ﯽ در ذات‬ ‫ﺗﻤﺪﻧﮭﺎ و ﺑﺎورھﺎ ﻧﻤﯽ اﻧﮕﺎرﻧﺪ و ﻟ ﺬا ﺟ ﺪّی ﻧﻤ ﯽ ﮔﯿﺮﻧ ﺪ ‪ .‬ھﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﮫ در ﭼﻨ ﺪ دھ ﮥ اﺧﯿ ﺮ ﺗﻤ ﺪن ﻏ ﺮب درﯾﺎﻓﺘ ﮫ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﮫ ﺗﻀﺎد ﺑﯿﻦ ﺧﻮد وﺳﺎﺋﺮ ﺗﻤﺪﻧﮭﺎ را از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﻤﮑﮭﺎی ﻣﺎﻟﯽ وﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﺑﮫ آﺳﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮﻃ ﺮف‬ ‫ﺳﺎزد و ﺣﺘّﯽ ﺗﺮورﯾﺰم را ﮐﮫ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﯿﻦ ﺳﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ اﺳﺖ از ﻣﯿﺎن ﺑﺮدارد‪ .‬ھﻤﺎن ﮐﺎری را ﮐﮫ‬ ‫ﻣﺜﻼً ﻏﺮب ﺑﺎ ﺷﻮروی ﮐﺮد وﺑﺎ ﭼﯿﻦ ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖ ‪ .‬واﻣﺮوزه ﺑﺎ ﺟﮭﺎن اﺳﻼم آﻏﺎز ﮐﺮده اﺳﺖ ‪ .‬و ﺑﺪﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ اﯾﻦ‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﮫ زﻣﺎﻧﯽ را ﻣﯽ ﮐﺎھﺪ و ﺳﻨﺖ را ﻋﯿﻦ ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ در ﻓﺮھﻨﮓ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻏﺮب » ﺳﻨﺖ« را » ‪ « Tradition‬ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ ‪ .‬اﯾ ﻦ واژۀ ﻻﺗ ﯿﻦ در رﯾ ﺸﮫ اش ﺑ ﮫ‬ ‫ﻣﻌﻨ ﺎی ﺗﺠ ﺎرت وﻣﻌﺎﻣﻠ ﮫ اﺳ ﺖ و ﻋ ﺼﺮ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﮫ ﺗﺠ ﺎرت ﺟﮭ ﺎﻧﯽ ﮐ ﺎﻻ را ﺧ ﺎﻃﺮ ﻧ ﺸﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﮫ اﺳ ﺎس‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی و ﻣﺎدی دوران اﻧﺘﻘﺎل ﺳﻨﺖ ھﺎﺳﺖ و ﻧﮫ اﺻﺎﻟﺖ ﺳﻨﺖ ھﺎ ‪ .‬زﯾﺮا ﻣﺒﺎدﻻت ﻓﺮھﻨﮕﯽ ﻣﻠﻞ ﻓﻘﻂ در ﻗﻠﻤ ﺮو‬ ‫ﺗﺠﺎرت اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ ﺳﺎده ﺗﺮﯾﻦ وﻃﺒﯿﻌﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﻞ در ﻗﻠﻤ ﺮو ﻧﯿﺎزھ ﺎی ﻏﺮﯾ ﺰی ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬و اﻣ ﺮوزه ﻧﯿ ﺰ‬ ‫‪١٤‬‬

‫ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﮫ ﺷﻌﺎر درﺟﮥ ﯾﮏ ﺗﻤﺪن ﻣﺪرن ھﻤﺎن ﺗﺠﺎرت آزاد و ﺑﺎزار آزاد اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﺑﺎﯾ ﺴﺘﯽ ﻣ ﺴﺘﻤﺮاً آزادﺗ ﺮ و‬ ‫ھﻤﮫ ﺟﺎﻧﺒﮫ ﺗﺮ و ﺑ ﯽ ﻣﺮزﺗ ﺮ ﮔ ﺮدد و ھ ﺮ ﻣ ﺮز ﺳﯿﺎﺳ ﯽ و ﻓﺮھﻨﮕ ﯽ را ﺑ ﺸﮑﻨﺪ ﺗ ﺎ ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎ را ‪ Trade‬ﻧﻤﺎﯾ ﺪ و‬ ‫ﺟﮭﺎﻧﯽ ﺳﺎزد ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﮐﮫ در ﻋﻤﻞ اﻗﺘﺼﺎدی ﺧﻮد ھﻤ ﺎن ﻣﮑﺘ ﺐ اﺻ ﺎﻟﺖ ﺗﺠ ﺎرت آزاد ﺟﮭ ﺎﻧﯽ اﺳ ﺖ اداﻣ ﮫ‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ و ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی ﺟﮭﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﺳﻨﺖ ھﺎﺳ ﺖ ھﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﮫ در ﻓ ﺼﻞ اول اﯾ ﻦ ﮐﺘ ﺎب ﻧ ﺸﺎن دادﯾ ﻢ ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﮫ ﻣﺪرﻧﯿﺰم ھﻤﺎن ﺟﮭﺎﻧﯿّﺖ ﻣﻌﺎﻣﻠﮫ ﺑﯿﻦ اﺑﺰارھﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ ﺳﻨﺖ ھ ﺎ اﻣﮑ ﺎن ﻓﺮﻣ ﺎﻟﯿﺰم ﺟﮭ ﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﯽ دھﺪ ‪ .‬ﻣﺜﻼً وﻗﺘﯽ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﮫ ژاﭘﻨﯽ ھﺎ وآﻟﻤﺎﻧﯽ ھ ﺎ ﺑ ﺮای ﻣ ﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دﺳ ﺘﮕﺎھﮭﺎی اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑ ﯽ ﺑ ﺮای رﻓ ﻊ‬ ‫ﺷﮑﯿّﺎت ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ اﯾﻦ ﯾﮑ ﺎﻧﮕﯽ ﺑ ﯿﻦ ﺳ ﻨﺖ و ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم را در ھ ﺴﺘﮫ ﻣﺮﮐ ﺰی آن ﯾﻌﻨ ﯽ ﻋﺒ ﺎدات ﺷ ﺎھﺪﯾﻢ و‬ ‫ﺟﺎی ھﯿﭻ ﺑﺤﺚ واﻋﺘﺮاض و ﺗﻨﺎﻗﻀﯽ ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺑﺤﺚ اﻣ ﺎ اﯾ ﻦ ﺳ ﺌﻮال ھﻤﭽﻨ ﺎن ﺑﺎﻗﯿ ﺴﺖ ﮐ ﮫ ﺑﺮاﺳ ﺘﯽ اﯾ ﻦ ﺟﻨ ﮓ ﺧ ﻮﻧﯿﻦ ﮐ ﮫ ﺗﺤ ﺖ ﻋﻨ ﻮان ﺗﻘﺎﺑ ﻞ ﺳ ﻨﺖ و‬ ‫ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ در ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ وﮐﻞ ﻣﻠﻞ و دول را ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺤﻮری ﺗ ﺮﯾﻦ اﻣ ﺮ ﺗﻨ ﺎزغ ﺑﻘ ﺎ ﺑ ﮫ ﭼ ﺎﻟﺶ ﮐ ﺸﺎﻧﯿﺪه ﺑ ﮫ ﭼ ﮫ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎﺋﯽ اﺳﺖ ؟ آﯾﺎ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻐﺎﯾﺖ اﺣﻤﻘﺎﻧﮫ اﺳﺖ و ﯾﺎ ﺑﻐﺎﯾﺖ زرﮔﺮی؟ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ در ﻋﻮام ﻣﻈﮭﺮ اﺷﺪ ﺣﻤﺎﻗﺖ اﺳﺖ‬ ‫و ﺑﯿﻦ دول و ﺷﺮق و ﻏﺮب ھﻢ ﻣﻈﮭﺮ اﺷﺪ ﺟﻨﮓ زرﮔﺮی و ﻣﮑﺮ ﺗﻤﺎم ﻋﯿﺎر اﺳﺖ ﮐﮫ ﻋﻮام را ھ ﻢ ﺑ ﺎزی ﮔﺮﻓﺘ ﮫ‬ ‫اﺳﺖ وﮐﻞ اﯾﻦ دﻋﻮا را ﺑﮫ ﻧﺎم دﯾﻦ و ﺟﻨﮓ دﯾﻨﯽ ﺑﯿﻦ اﺳﻼم و ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻨﮓ اﻣﺎ در ﻧﻔﺲ‬ ‫ﺧﻮد در ﺧﺪﻣﺖ ﯾﮕﺎﻧﮫ ﺳﺎزی ھﺮ ﭼﮫ ﺳﺮﯾﻌﺘﺮ و ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ ﮐﻔﺮ وﻧﻔ ﺎق اﺳ ﺖ ‪ .‬ﮐﻔ ﺮی ﮐ ﮫ ﺑﻨ ﺎم ﺗﻤ ﺪن و ﭘﯿ ﺸﺮﻓﺖ و‬ ‫ﻋﻠﻢ وآزادی ﻣﺸﻐﻮل ﺟﺎوداﻧ ﮫ ﺳ ﺎزی ﺳ ﻨﻦ ﺧ ﻮﯾﺶ اﺳ ﺖ و ﻧﻔ ﺎﻗﯽ ﮐ ﮫ ﺗﺤ ﺖ ﻋﻨ ﻮان دﻓ ﺎع از ﻣﻘﺪﺳ ﺎت ﻣ ﺸﻐﻮل‬ ‫ھﻤﯿﻦ ﮐﺎر اﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻨﮓ زرﮔﺮی اﯾﻦ ﻋﻨﺎوﯾﻦ را ﻋﻠﯿﺮﻏﻢ ﻣﯿﻞ داﻋﯿﺎﻧﺶ ھﺮ ﭼﮫ ﺳ ﺮﯾﻌﺘﺮ ﺑ ﮫ ﻏﺎﯾ ﺖ ﻣﯿﺮﺳ ﺎﻧﺪ‬ ‫و رﺳﻮا ﻣﯽ ﺳ ﺎزد وﻧ ﺸﺎن ﻣ ﯽ دھ ﺪ ﮐ ﮫ ﻓﺮﻣ ﺎﻟﯿﺰم دﯾﻨ ﯽ وﻋﻠﻤ ﯽ ھ ﺮ دو ﯾﮑ ﯽ اﺳ ﺖ ھﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﮫ داﻧ ﺶ ﻓﻨ ﯽ )‬ ‫داﻧ ﺶ ﺻ ﻨﻌﺖ ﮔ ﺮا و ﻓﺮﻣﺎﻟﯿ ﺴﺘﯽ( اداﻣ ﮫ داﻧ ﺶ دﯾﻨ ﯽ و دﯾ ﻦ ﻓﻨ ﯽ وﻓﺮﻣﺎﻟﯿ ﺴﺘﯽ و ﺳ ﻨﺖ ﮔﺮاﺳ ﺖ و از ﺑﻄ ﻦ‬ ‫ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ وﻧﺎﮐﺎﻣﯽ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﺳﺮﺑﺮآورده و ﻟﺬا ﺑﺎ آن ﺳﺮﺟﻨﮓ دارد ‪ .‬ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ ﺑﯽ اﯾﻤ ﺎﻧﯽ اﻧ ﺴﺎن‬ ‫درﺑﺎرۀ ﺑﮭ ﺸﺖ اﺧ ﺮوی ﻣﻨﺠ ﺮ ﺑ ﮫ ﭘﯿ ﺪاﯾﺶ ﻣﺪﯾﻨ ﮫ ھ ﺎی ﻓﺎﺿ ﻠﮫ ﻋﻠﻤ ﯽ وﻓﻨ ﯽ و ﻓﻠ ﺴﻔﯽ و ﺳﯿﺎﺳ ﯽ ﺷ ﺪ ﮐ ﮫ ھﻤ ﺎن‬ ‫ﺑﮭﺸﺖ ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺴﺘﯽ اﺳﺖ ‪،‬ﺑﮭﺸﺖ ﻣﺪرن ! ﭘ ﺲ واﺿ ﺢ ﺗ ﺮ از اﯾ ﻦ ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮان ﻓﮭ ﻢ ﻧﻤ ﻮد ﮐ ﮫ ﻣﺪرﻧﯿﺘ ﮫ ذاﺗ ﺎً ھﻤ ﺎن‬ ‫ﺳﻨﺖ ﮔﺮاﺋﯽ اﺳﺖ ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ھﻤﮫ اﻧﻮاع ﺳﻨﺖ ھﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮه دﯾﺮ ﯾ ﺎ زود ﺗ ﺴﻠﯿﻢ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬در اروﭘ ﺎ‬ ‫ﻻاﻗ ﻞ ﺳ ﮫ ﻗ ﺮن ﺑﻄ ﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿ ﺪ ﺗ ﺎ ﮐ ﻞ ﺳ ﻨﺖ ﭘﺮﺳ ﺘﯽ ﻣ ﺴﯿﺤﯽ ﺗ ﺴﻠﯿﻢ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﺷ ﻮد‪ .‬ﻧﮭ ﻀﺖ ﻟ ﻮﺗﺮ و آﻧﭽ ﮫ ﮐ ﮫ‬ ‫رﻧﺴﺎﻧﺲ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﺳﺮآﻏﺎز و ﻧﻘﻄﮫ ﻋﻄﻒ اﯾﻦ ﺗﺒﺪﯾﻞ وﺗﺴﻠﯿﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ در ﺷ ﺮق ﺳ ﺮﯾﻌﺘﺮ ﻃ ﯽ ﻣ ﯽ‬ ‫ﺷﻮد زﯾﺮا ﺣﺠﺖ ﻏﺮﺑﯽ اش وﺟﻮد دارد واﯾﻦ راه ﺑﻮاﺳﻄﮫ ﻏﺮب ھﻤﻮار ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫از ارﺳ ﻄﻮ ﺗ ﺎ ھﮕ ﻞ ﺷ ﺎھﺪ ﺳ ﯿﺮ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم در ﻗﻠﻤ ﺮو اﻧﺪﯾ ﺸﮫ ھ ﺴﺘﯿﻢ و اﻧﺪﯾ ﺸﮫ ھﻤ ﻮاره ﺟ ﺎده ﺻ ﺎف ﮐ ﻦ‬ ‫ﻓﺮھﻨﮓ و اﻗﺘﺼﺎد و ﺳﯿﺎﺳﺖ وداﻧﺶ اﺳﺖ و ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿ ﻞ ﺑﺰرﮔ ﺎن اﯾ ﻦ اﻧﺪﯾ ﺸﮫ ھﻤ ﻮاره در ﻧﺒ ﺮدی ﻋﻈ ﯿﻢ ﺑ ﺮ‬ ‫ﻋﻠﯿﮫ اﻧﺪﯾﺸﮫ ﮔﺮان ﺳﻨﺘﯽ ﺑﻮده و ﭼﮫ ﺑﺴﺎ ﻣﺤﺎﮐﻤﮫ و ﻟﻌﻦ ﺷﺪه وﺣﺘّﯽ ﺑﮫ ﻗﺘﻞ ھﻢ رﺳﯿﺪه اﻧﺪ ‪ .‬و ﺑﺎﯾﺪ ﻓﮭﻢ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﮫ‬ ‫ﺟﻨﮕﮭﺎ ﻧﮫ ﺗﻨﮭﺎ ﻧﺸﺎﻧﮫ ﺗﻀﺎد ذاﺗﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﮫ اﺗﻔﺎﻗﺎً دال ﺑﺮ ھﻢ ذاﺗﯽ اﻧﺪ درﺳﺖ ﺑ ﮫ ھﻤ ﯿﻦ دﻟﯿ ﻞ ﮐ ﮫ ﻣ ﺜﻼً ﻋﻤ ﺪۀ‬ ‫ﺟﻨﮕﮭﺎی ﺑﺰرگ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﻦ ﺷﺎھﺎن رخ داده اﺳﺖ واﯾﻦ ﺑﺪان دﻟﯿ ﻞ ﻧﯿ ﺴﺖ ﮐ ﮫ اﯾ ﻦ ﺷ ﺎھﺎن دارای ﺗ ﻀﺎد ذاﺗ ﯽ ﺑ ﺎ‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻮده اﻧﺪ و ﺑﻠﮑﮫ درﺳﺖ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ‪ .‬ﻧﺒﺮد اﻣﺜﺎل ﮔﺎﻟﯿﻠﮫ ﺑﺎ ﭘﺎپ ﻧﯿﺰ از ھﻤﯿﻦ ﻧ ﻮع اﺳ ﺖ و اﯾﻨﮑ ﮫ ﺑ ﺎﻻﺧﺮه‬ ‫در ﻗ ﺮن ﺑﯿ ﺴﺘﻢ ﺟﻨ ﺎب ﭘ ﺎپ ﺑ ﮫ ﺗﺒﺮﺋ ﮫ ﮔﺎﻟﯿﻠ ﮫ رأی ﺻ ﺎدر ﻓﺮﻣ ﻮد ‪ .‬ﻧﺒ ﺮد ﮔﺎﻟﯿﻠ ﮫ ﺑ ﺎ ارﺳ ﻄﻮ و اﻗﻠﯿ ﺪس ﺑ ﻮد زﯾ ﺮا‬ ‫دﺳﺘﮕﺎه اﻋﺘﻘﺎدی ﮐﻠﯿﺴﺎ ﭘ ﺲ از ﻗﺮﻧﮭ ﺎ ﺑ ﺎﻻﺧﺮه ﺗﻮاﻧ ﺴﺘﮫ ﺑ ﻮد ﻓﻠ ﺴﻔﮫ ارﺳ ﻄﻮ را ﺑﻌﻨ ﻮان اﻟﮭﯿ ﺎت ﻣ ﺴﯿﺤﯽ ﭘ ﺬﯾﺮا‬ ‫ﺷﻮد و اﯾﻨﮏ ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از اﻧﺪﯾﺸﮫ ﮔﺮان ﻣﺪرن ﭘﯿﺪا ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑ ﺎز ھ ﻢ ﻃﺎﻟ ﺐ ﻣ ﺪرﻧﺘﺮ ﺷ ﺪن اﻧﺪﯾ ﺸﮫ ﺑ ﻮد ‪ .‬در‬ ‫ﻗﻠﻤﺮو ﻓﺮھﻨﮓ و ﻓﻠﺴﻔﮫ ھﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﯿﺰ ھﻤﯿﻦ ﻗﺎﻋ ﺪه در ﺟﺮﯾ ﺎن ﺑ ﻮده اﺳ ﺖ ‪ .‬ھﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﮫ ﻣ ﺜﻼً‬ ‫درﺟﮭﺎن اﺳﻼم اﻣﺮوزه دﯾﮕﺮ ﺑﻨﺪرت ﯾﮏ ﻓﻘﯿﮫ ﻗﺎدراﺳﺖ ﮐﮫ ﻋﯿﻦ اﻟﻘﻀﺎة ھﻤ ﺪاﻧﯽ ﯾ ﺎ ﺣ ﻼج و ﻣﻮﻟ ﻮی را ﺗﮑﻔﯿ ﺮ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺪ درﺣﺎﻟﯿﮑﮫ در دوران آن اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان ﻣﺪرن ﮐﮫ ﻗﺮﻧﮭﺎ زودﺗﺮ از دوران ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ‪ ،‬ﻣﺪرن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺑﻨ ﺪرت‬ ‫ﺣﺘّﯽ ﯾﮏ ﻋﺎرف و ﺻﻮﻓﯽ ھﻢ ﺷﮭﺎﻣﺖ ﺗﺼﺪﯾﻖ آن ﺑﺰرﮔﺎن را داﺷﺖ و ﺑﻠﮑﮫ ﺻﻮﻓﯽ ﺷﮭﯿﺪی ﭼﻮن ﺷﺒﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﮫ‬ ‫ﺣﻼّج ‪ ،‬ﺳﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺖ ‪.‬‬ ‫‪١٥‬‬

‫ﺟﮭﺎن ھﺴﺘﻲ ﻋﺮﺻﮫ ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﺑﮫ ﻣﻔﮭﻮم ﻛﺎﻣﻞ ﻛﻠﻤﮫ اﺳﺖ ﭼﺮا ﻛﮫ ﻋﺮﺻﮫ ﻇﮭﻮر ﺧﺪاﺳﺖ ﻛﮫ ﻏﺎﯾﺖ اﯾﻦ ﻣﺪرﻧﯿﺰم‬ ‫و ﻛﺎﻣﻠﺘﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﻣﺪ و ﺑﺖ در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻛﺒﺮي رخ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﯾﺪ و آن واﻗﻌﮫ ﻟﻘﺎء اﷲ اﺳ ﺖ ‪ .‬و ﻛ ﻞ ﺗ ﺎرﯾﺦ ﺑ ﺸﺮ ﭼﯿ ﺰي‬ ‫ﺟ ﺰ ﺗ ﻼش ﺑ ﺮاي رﺳ ﯿﺪن ﺑ ﮫ اﯾ ﻦ ﺑ ﺖ و ﻣ ﺪ ﻧﯿ ﺴﺖ ‪ .‬ﻛ ﮫ ﭘﯿ ﺎﻣﺒﺮان ﺧ ﺪا آورﻧ ﺪﮔﺎن آداب و اﺣﻜ ﺎم ﺷ ﻨﺎﺧﺖ اﯾ ﻦ‬ ‫ﻣﺪﺑﻮدﻧﺪ و اﻣﺎﻣﺎن و ﻋﺎرﻓﺎن ھﻢ ﺧﻮد ﻣﺤﻞ ﺗﺠﻠﻲ اﯾﻦ ﺑﺖ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲ ﺷ ﻮﻧﺪ ‪ .‬ﻧﺒ ﺮد ﺑ ﯿﻦ ﻛﻔ ﺮ و اﯾﻤ ﺎن ھﻤﺎﻧ ﺎ ﻧﺒ ﺮد‬ ‫ﺑﯿﻦ دو راه و روش ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﮫ اﯾﻦ ﺑﺖ و ﻣﺪ ﻣﻄﻠﻖ اﺳ ﺖ روﺷ ﻲ ﻇ ﺎھﺮي و اﺑ ﺰاري و ﻋﻠﻤ ﻲ و‬ ‫ﻓﻨﻲ و روﺷﻲ ﺑﺎﻃﻨﻲ و ﻣﻌﻨﻮي و ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻛﮫ اﻟﺒﺘﮫ روش ﻛﺎﻓﺮاﻧﮫ ﺑﮫ ﻧﺎﻛﺎﻣﻲ و اﻧﮭﺪام ﻣﯿﺮﺳﺪ و ﻧﺎﻛﺎم ﻣﻲ ﮔ ﺮدد‬ ‫‪ .‬ﭘﺲ از اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦ ﺳﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦ راه و روش ﻣﻨﺎﻓﻘﺎﻧﮫ و ﻛﺎﻓﺮاﻧﮫ ﺑﺮاي اﯾ ﻦ ھ ﺪف اﺳ ﺖ‬ ‫‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ھﻤﮫ ﺟﻨﮕﮭﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺑﺖ ھﺎ و ﻣﺪھﺎي ﻗﺪﯾﻢ و ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﻲ ﻧﺒﺮدي ﻛﺎﻣﻼً زرﮔﺮي و ﺑﺎزاري اﺳ ﺖ‬ ‫ﺑﯿﻦ ﺻﺎﺣﺒﺎن اﻧﻮاع اﯾﻦ ﺑﺖ ھﺎ ‪ ،‬ﺑﺖ ھﺎي دﺳﺘﻲ و ﺑ ﺖ ھ ﺎي ﺻ ﻨﻌﺘﻲ و ﺑ ﺖ ھ ﺎي ﻣ ﺬھﺒﻲ و ﺑ ﺖ ھ ﺎي ھﻨ ﺮي و‬ ‫ﻋﻠﻤﻲ و ‪ . ...‬ﻛﮫ ﻧﮭﺎﯾﺘﺎً ھﻤﮫ اﯾﻦ ﺟﻨﮕﮭﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﮫ ﻧﺎﺑﻮدي ھﻤﮫ اﻧ ﻮاع اﯾ ﻦ ﺑ ﺖ ھ ﺎ و ﻣ ﺪھﺎ ﻣ ﻲ ﺷ ﻮد ﺗ ﺎ آن ﺑ ﺖ‬ ‫ﻣﻄﻠﻖ رخ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ .‬ﭘﺲ اﯾﻨﻚ درك ﻣﻲ ﻛﻨﯿﻢ ﻛﮫ ﻋﺼﺮ ﭘ ﺴﺎﻣﺪرﻧﯿﺰم ھﻤ ﺎن ﻋ ﺼﺮ ﺧﺮاﺑ ﺎت ﻣ ﺪھﺎ و ﺑ ﺖ ھﺎﺳ ﺖ ﻛ ﮫ‬ ‫آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎن ھﻢ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﮫ ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎي ﭘﺎﯾﺎن ﻋﻤﺮ ﺳ ﻨﺖ ﻧﯿ ﺰ ﻣ ﻲ ﺑﺎﺷ ﺪ ﭼ ﺮا ﻛ ﮫ ﺳ ﻨﺖ ھﻤ ﺎن ﺗﺎرﯾﺨﯿ ﺖ و‬ ‫زﻣﺎﻧﯿﺖ اﺳﺖ ﻛﮫ ﻣﻨﻄﻖ ﻓﻠﺴﻔﻲ اﯾ ﻦ ﺧﺮاﺑ ﺎت ھﻤ ﺎن ﻧﯿﮭﯿﻠﯿ ﺴﻢ اﺳ ﺖ ﻛ ﮫ از ﺑﻄ ﻦ اﯾ ﻦ ﺧﺮاﺑ ﺎت و ﻧﯿﮭﯿﻠﯿ ﺴﻢ اﻣ ﺎم‬ ‫زﻣﺎن ﺑﻌﻨﻮان ﺑﺖ ھﻤﮫ ﺑﺖ ھﺎ و ﻣﺪ ھﻤﮫ ﻣﺪھﺎ آﺷﻜﺎر ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻛﮫ اﯾﻦ ﻣﻘﺪﻣﮫ ﻗﯿﺎﻣ ﺖ ﻛﺒ ﺮي اﺳ ﺖ ﻛ ﮫ ﻛ ﻞ اﯾ ﻦ‬ ‫ﻛﺎرﮔﺎه ﺑﺖ ﯾﻌﻨﻲ ﻛﺎﺋﻨﺎت ﺑﺮﭼﯿﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪١٦‬‬

‫» ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎن اﻧﺪﯾﺸۀ ﻣﺪرﻧﯿﺰم «‬ ‫» ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ « ﺑ ﮫ ﻣﻌﻨ ﺎی ﺗﺠ ﺴّﻢ ﺑﺨ ﺸﯿﺪن ﺑ ﮫ اراده واﯾ ﺪه ھ ﺎ و آرﻣﺎﻧﮭ ﺎی ﺑ ﺸﺮ و ﺣﺘّ ﯽ واﻗﻌﯿ ﺖ ﻣ ﺎدی دادن ﺑ ﮫ‬ ‫اﺣﺴﺎﺳﺎت و اﻣﯿﺎل ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه آﻧﺠﺎ ﺑﮫ اوج ﮐﻤﺎل ﻣﯿﺮﺳﺪ و ذاﺗﺶ را ﻣﺘﺠّﻠﯽ ﻣ ﯽ ﺳ ﺎزد ﮐ ﮫ ﺑﺨﻮاھ ﺪ » ﺧ ﺪا « را‬ ‫ﻋﯿﻨﯽ ﺳﺎزد و ﺗﺠﺴّﺪ ﺑﺨﺸﺪ و در واﻗﻊ ذات ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮏ را در ﻓﯿﺰﯾﮏ درک ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺣﺘّﯽ ﺑﺒﯿﻨﺪ واﯾﻦ ھﻤﺎن ھ ﺪف‬ ‫و آرﻣ ﺎن ذاﺗ ﯽ وﻣﺤ ﻮری ﻋﺮﻓﺎﻧﮭ ﺎ ﺑ ﻮده اﺳ ﺖ ‪ .‬ﭘ ﺲ ﺑﺎﯾ ﺪ ﮔﻔ ﺖ ﮐ ﮫ ﻧﺨ ﺴﺘﯿﻦ و ﮐ ﺎﻣﻠﺘﺮﯾﻦ اﻧ ﺴﺎﻧﮭﺎی ﻣ ﺪرن‬ ‫وﻣﺪرﻧﺘﺮﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﮫ ھﺎ را ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در ﻋﺎرﻓﺎن و ﻋﺮﻓﺎن ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻧﻤﻮد ﮐﮫ ﺑﺎﻧﯽ ﻣﮑﺘﺐ » ﺧﻮدﺷﻨﺎﺳﯽ« اﺳﺖ ﮐ ﮫ‬ ‫از ﯾﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن واز ﻋﺼﺮ ﺳﻘﺮاط ﺗﺎ ﭼﯿﻦ ﺑﺎﺳﺘﺎن و ﻋﺼﺮ ﻻﺋﻮﺗﺰ و ﻣﻨﺴﯿﻮس ﺗﺎ ھﻨﺪ ﺑﺎﺳﺘﺎن وﻋﺼﺮ وداھﺎ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﮫ ﮐﺎﻣﻠﺘﺮﯾﻦ و واﺿﺢ ﺗﺮﯾﻦ و ﮐﺎرﺑﺮدی ﺗﺮﯾﻦ ﻋﺮﻓﺎﻧﮭﺎ ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺮﻓﺎن اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯿﺮﺳﯿﻢ ﮐﮫ ﻋﻠﯽ )ع( ﺑ ﺎﻧﯽ آن ﻣ ﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬و اﯾﻨﺎن ﺑﻨﯿﺎﻧﮕﺰاران ﻣﺪرﻧﯿﺰم از ﻗﻠﺐ اﺷﺪ دﯾﻦ و ﺷﺮﯾﻌﺖ ھﺎ ھﺴﺘﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﭘﯿ ﺎﻣﺒﺮان ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﻣﺘ ﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ‬ ‫و ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮏ ﻣﺪرن ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻟﺤﺎظ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ھﻤﮫ ﻓﻼﺳﻔﮫ و داﻧﺸﻤﻨﺪان دﯾﮕﺮ را ﻣﻘﻠﺪان اﯾﻦ ﻣﺪرﻧﯿﺰم ذاﺗﯽ وﻧ ﺎب و‬ ‫ﮐﺎﻣ ﻞ ﺑ ﺪاﻧﯿﻢ وﭘﯿ ﺮوان ﻧ ﺎﺧﻠﻒ آن ‪ .‬ھﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﮫ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﻋﻤﻮﻣ ﺎً روﺣﺎﻧﯿ ﺖ ﻗ ﺸﺮی و ﻣﻨ ﺎﻓﻖ ﻣ ﺬاھﺐ را ھ ﻢ‬ ‫ﭘﯿﺮوان ﻧﺎﺧﻠﻒ اﻧﺒﯿﺎی اﻟﮭﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﮫ ﺑﺎﻧﯿﺎن ﺳﻨﺖ ﺑﺮ روی زﻣﯿﻦ ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﻣﺪرﻧﯿﺰم را ھﻤﺎن ﺑﺮون اﻓﮑﻨﯽ ﺑﺎﻃﻦ ﻧﻔﺲ ﺑﺸﺮ ﺑﺪاﻧﯿﻢ و ھﻤﺎن ارادۀ ﺑﮫ ﻇﮭﻮر ﺑﺨ ﻮاﻧﯿﻢ ذات ﻧﻔ ﺲ ﺑ ﺸﺮ را‬ ‫ﺑﺮون اﻓﮑﻨﯽ ﻧﻤﻮده و » ﺧﺪا« را ﺑﮫ ﭘﺸﺖ آﺳﻤﺎن اﻓﮑﻨﺪﻧﺪ و ﻟﺬا ھﻤ ﮫ دﺳ ﺘﮭﺎ ﺑ ﺴﻮی آﺳ ﻤﺎن دراز ﺷ ﺪ ‪ .‬و اﯾ ﻦ‬ ‫واﻗﻌﮫ ھﺴﺘﮫ ﻣﺮﮐﺰی ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﺳ ﻨﺖ اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﺑ ﺮ ﺷ ﺮﯾﻌﺖ ھ ﺎ اﺳ ﺘﻮارﻧﺪ و در ﻗ ﻮاﻧﯿﻦ ﺷ ﺮع ﺗﺄوﯾ ﻞ وﺗﻔ ﺴﯿﺮ ﻣ ﯽ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫وﻟﯽ ﻋﺎرﻓﺎن ھﺮ ﻣﺬھﺒﯽ در ﻧﯿﻤﮫ دوم ﻋﻤﺮ و اﺟﻞ آن ﻣﺬھﺐ وﺗﻤﺪن ﻣﺬھﺒﯽ ‪ ،‬ﺑﺘ ﺪرﯾﺞ ﭘﺪﯾ ﺪ آﻣﺪﻧ ﺪ ﮐ ﮫ ﺣ ﺎﻣﻼن و‬ ‫ﮐﺎﺷﻔﺎن » ﺧﺪا« در » ﺧﻮد« ﺑﺸﺮی ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺸﺮ را دﻋﻮت ﺑﮫ ﺧ ﺪای ﺧ ﻮدی ﻧﻤﻮدﻧ ﺪ و ﮔﻮﯾ ﺎ اﯾ ﻦ ﻋﺎرﻓ ﺎن ﮐ ﮫ‬ ‫ھﻤﺎن ﻣﺨﻠﺼﯿﻦ و ﮐﺎﻣﻼن و واﺻ ﻼن ھ ﺮ ﻣ ﺬھﺒﯽ ھ ﺴﺘﻨﺪ ﺗﻮاﻧ ﺴﺘﮫ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﮫ ﺑﺨ ﺪای آﺳ ﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮﺳ ﻨﺪ واو را ﺑ ﺎ‬ ‫ﺧﻮد ﺑﮫ زﻣﯿﻦ آورﻧﺪ و ﺧﻮد ﺗﺠﺴﻢ ﺧﺪا ﺑﺮ روی زﻣﯿﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺎرﻓﺎن ھﺮ ﻣﺬھﺒﯽ در واﻗﻊ ﻣﻈﮭﺮ ﮐﻤ ﺎل و‬ ‫ﻣﻘﺼﻮد آن ﻣﺬھﺐ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﻟﺬا ﺳﻨﺖ ﺷﮑﻨﺎن ھﺮ ﻣﺬھﺒﯽ و ﺷﮭﺪای ﮐﻤﺎل و ﺣﻖ آن ﻣﺬھﺐ و ﺑﺎﻧﯿﺎن‬ ‫ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم آن ﻣ ﺬھﺐ ‪ .‬ﭘ ﺲ ﮐ ﻞ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﻋﻠﻤ ﯽ – ﻓﻨ ﯽ – ﺳﯿﺎﺳ ﯽ – ھﻨ ﺮی – اﻗﺘ ﺼﺎدی ﺑ ﮫ ﭘﯿ ﺮوی و ﺗﻘﻠﯿ ﺪ از‬ ‫ﻣﮑﺘﺐ ﻋﺎرﻓﺎن ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ از ھﺴﺘﮫ ﻣﺮﮐﺰی ذات ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﻋﺮﻓﺎن ﯾﻌﻨﯽ وﺟﻮد » ﺧ ﺪا« ﻏﻔﻠ ﺖ ورزﯾ ﺪه‬ ‫و آﻧﺮا ﺑﮫ ﻧﺴﯿﺎن ﺳﭙﺮدﻧﺪ و ﻟﺬا ﺑﮫ ﻟﺤﺎظ اﻋﺘﻘﺎدی و ﺑﯿﺎن ﻓﻠﺴﻔﯽ و ﻋﻠﻤ ﯽ ﺑﺘ ﺪرﯾﺞ ﺑ ﮫ ﮐﻔ ﺮ ﮔﺮاﺋﯿﺪﻧ ﺪ ‪ .‬ھﻤ ﺎﻧﻄﻮر‬ ‫ﮐﮫ آﺋﯿﻦ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ھﺮ ﻣﺬھﺒﯽ ﮐﮫ ﺗﺤﺖ اﻟﺸﻌﺎع روﺣﺎﻧﯿﺖ آن ﻣﺬاھﺐ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ و ﺗﻮﺳﻌﮫ ﯾﺎﻓﺖ ﺑﺘﺪرﯾﺞ ﺧﻮد ﺧ ﺪا را‬ ‫ﺑﮫ ﻧﺴﯿﺎن ﺳﭙﺮد و ﻓﻘﻂ ﺑﮫ ﭘﺮﺳﺘﺶ آداب واﻃﻮار ﺷﺮﻋﯽ ﭘﺮداﺧ ﺖ وﻟ ﺬا ﺑ ﺴﺎط ﻧﻔ ﺎق را ﮔ ﺴﺘﺮاﻧﺪ و ﻣ ﺬھﺒﯽ ﺑ ﯽ‬ ‫ﻣﻐﺰ و روح ﮔﺮدﯾﺪ و ﻟﺬا ھﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺟﺪﯾﺪی را ﻧﻔﯽ وﻋﺪاوت ﻧﻤﻮد و ﭼﮫ ﺑﺴﺎ ﺑﮫ ﻗﺘ ﻞ رﺳ ﺎﻧﯿﺪ زﯾ ﺮا ﭘﯿ ﺎﻣﺒﺮان ﺑ ﮫ‬ ‫ﯾﺎد آورﻧﺪﮔﺎن ﺧﺪا در ﺑﺸﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ راﺑﻄﮥ دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮑﯽ ﺳﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﻧﯿﺰ ﻣﻔﮭﻮم اﺳﺖ ‪ .‬ﭘﺲ ﯾﮏ اﻧﺴﺎن ﮐﺎﻣﻼً و ﺣﻘﺎً ﻣﺪرن ھﻤﺎن ﻋﺎرف‬ ‫ﮐﺎﻣ ﻞ ﺑ ﮫ ﻣﻌﻨ ﺎی اﻣ ﺎم و ﯾ ﺎ اوﺗ ﺎر ) در ﻣ ﺬھﺐ ھﻨ ﺪو ( ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ ﮐ ﮫ اﺳ ﻮه و ﻣُ ﺪ ﺧ ﺪا در ﻋ ﺎﻟﻢ ارض اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ‬ ‫ﻣﻘﺼﻮد دﯾﻦ اﻧﺒﯿﺎی اﻟﮭﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻘﺼﻮد ذاﺗﯽ ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻮّت ھﺎ ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﺣﻘﯿﻘﯽ وﺻ ﺎدﻗﺎﻧﮫ ھﻤ ﺎن‬ ‫ﮐﻤﺎل ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ﮐﮫ ﻋﺎرف ﮐﺎﻣ ﻞ اﺳ ﻮۀ ﻋﯿﻨ ﯽ آن ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﺑ ﮫ ھﻤ ﯿﻦ دﻟﯿ ﻞ ﺑ ﮫ ﻟﺤ ﺎظ ﻣﻨﻄﻘ ﯽ و ﺗﻌﺒﯿ ﺮ ﻣ ﺴﺎﺋﻞ‬ ‫ﺟﮭﺎن ﻣﺪرن ھﯿﭻ ادﺑﯿﺎﺗﯽ ھﻤﭽﻮن ادﺑﯿﺎت ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮی ﻣﺤﺴﻮس ﻧﻤﯽ آﯾﺪ ‪ .‬در ﻗﻠﻤﺮو اوج ﮔﯿ ﺮی ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم‬ ‫ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﮫ و ﺑﯽ ﻣﻐﺰ دﯾﮕﺮ ﺑﯿﺎﻧﮭﺎی ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﻠﺴﻔﯽ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ھﻤﺎن ﻋﻠﻞ ﮔﺮاﯾﺸﺎت ﮐﺎذب ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ در‬ ‫ﻧﺴﻞ ھﺎی ﺟﺪﯾﺪ ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﯿﺰ ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده از ادﺑﯿﺎت ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﮫ ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﺳﻨﺖ ‪.‬‬ ‫وﻟ ﯽ ﺑﮭﺮﺣ ﺎل و ﺣﺘّ ﯽ ﻋﻠﯿ ﺮﻏﻢ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﻋﺎﻣﯿﺎﻧ ﮫ ﺣ ﺎﮐﻢ ﺑ ﺮ ﺟﮭ ﺎن ﮐ ﮫ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰﻣﯽ ﺗﻘﻠﯿ ﺪی و ﮐ ﻮر و ﮐ ﺎﻓﺮ و ﺑ ﯽ‬ ‫ﺧﺪاﺳ ﺖ ﺧ ﻮاه ﻧ ﺎﺧﻮاه ﺑ ﺴﻮی ﺣ ﻖ ﻋﺮﻓ ﺎن و ﻋﺮﻓ ﺎ و اﻧ ﺴﺎن ﮐﺎﻣ ﻞ واﻣ ﺎم و ﻧ ﺎﺟﯽ ﻣﻮﻋ ﻮد در ﺣﺮﮐ ﺖ اﺳ ﺖ و‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺮه آﻧﺮا ﺗﺼﺪﯾﻖ ﺧﻮاھﺪ ﻧﻤﻮد‪ .‬و اﯾﻦ ھﻤﺎن ﻣﺪرﻧﯿﺰم آﺧﺮاﻟﺰﻣ ﺎن اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﺑ ﮫ ﻗ ﻮل ﭘﯿ ﺎﻣﺒﺮ اﺳ ﻼم و اﻣﺎﻣ ﺎن‬ ‫‪١٧‬‬

‫ﺻﺪر اﺳﻼم ﻋﺮﺻﮫ ﻓ ﺴﺦ و از ﻣﯿ ﺎن رﻓ ﺘﻦ ﺷ ﺮﯾﻌﺖ ﯾﻌﻨ ﯽ ﺳ ﻨﺖ ﺧﻮاھ ﺪ ﺑ ﻮد ‪ .‬و اﯾ ﻦ ھﻤ ﺎن دﯾ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﺑ ﮫ‬ ‫ﺣﻘﺶ ﻣﯽ رﺳﺪ و ﺑ ﺸﺮﯾﺖ را ﺑ ﮫ ﺣ ﻖ ﻣﻠﺤ ﻖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﻇﮭ ﻮر ﻧ ﺎﺟﯽ آﺧﺮاﻟﺰﻣ ﺎن ﮐ ﮫ ھﻤ ﮫ ﻣ ﺬاھﺐ در اﻧﺘﻈ ﺎرش‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ ھﻤﺎن ﻇﮭﻮر ﮐﺎﻣﻞ و ذاﺗﯽ ﻣﺪرﻧﯿﺰم اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻇﮭﻮر ذات ﺳﻨﺖ و ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﻣﺬھﺐ ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﯾﮏ ﻋﺎرف ﮐﺎﻣﻞ ﺑﮫ ﻣﺜﺎﺑﮥ ﺟﻤﺎل ﻏﺎﯾﺖ ﻣﺪرﻧﯿﺰم و ﻟﺬا ﺑﺎﻧﯽ ﻋﺮﺻﮫ ای اﺳﺖ ﮐﮫ اﻣ ﺮوزه » ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن «‬ ‫ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﮫ ھﻤﺎن ﺟﮭﺎن ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺰم و ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ و ﻟﺬا اﯾﻦ ﻋﺮﺻﮫ در ﻗﻠﻤ ﺮو‬ ‫ﻋﻮام ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ھﺮج و ﻣﺮج اﺧﻼﻗﯽ و ﺑﯽ ھﻮﯾﺘﯽ و ﭘﻮﭼﯽ ﭘﺮﺳﺘﯽ ﻧﯿ ﺴﺖ ‪ .‬و در ﻗﻠﻤ ﺮو ھﻨﺮھ ﺎ ﺑ ﺎﻧﯽ ﻣﮑ ﺎﺗﺒﯽ‬ ‫ﭼﻮن داداﺋﯿﺰم و ﮐﻮﺑﯿﺰم و ﺳﻮرﺋﺎﻟﯿﺰم و اﻣﺜﺎﻟﮭﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﮫ ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺑﮫ ﻧﯿﮭﯿﻠﯿﺰم اﻧﺠﺎﻣﯿﺪه ﮐﮫ ﻏﺎﯾ ﺖ ھﻨ ﺮی آن‬ ‫ﻣﻮﺳ ﻢ ﺑ ﮫ ﻣﮑﺘ ﺐ » آﺑ ﺴﺘﺮه « اﺳ ﺖ ‪ .‬در ﻗﻠﻤ ﺮو اﻗﺘ ﺼﺎد ﺑ ﺎﻧﯽ ﻣﺎﻓﯿﺎھ ﺎی ﺟﮭ ﺎن اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ اﻣ ﺮوزه ﻋﻠﻨ ﯽ ﺷ ﺪه‬ ‫اﻧﺪ‪.‬در ﻗﻠﻤﺮو ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﻢ ﺑ ﺎﻧﯽ ﻣﺎﮐﯿ ﺎوﻟﯿﺰم ﻋﺮﯾ ﺎن و ﻣﻔﺘﺨﺮاﻧ ﮫ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ ‪ .‬اﯾﻨﮭ ﺎ ﻧ ﺸﺎﻧﮫ ھ ﺎی ﺟﮭ ﺎﻧﯽ » ﭘ ﺴﺖ‬ ‫ﻣﺪرن « در ﻗﻠﻤﺮو ﺑﯽ ﻣﻌﺮﻓﺘﯽ و ارادۀ ﺑﮫ ﻗﺪرت اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ ﺟﻨﻮن و ﺟﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﮔﺮاﯾﺪ ‪.‬‬

‫‪١٨‬‬

‫» ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎن اﻧﺪﯾﺸۀ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن «‬ ‫ﭘﺲ واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐ ﮫ ﻋﺮﺻ ﮥ ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن ﺑ ﮫ ﻟﺤ ﺎظ ﻣﻌﻨ ﺎی ﺣﻘﯿﻘ ﯽ ﺑ ﺎ ﻇﮭ ﻮر اﻣ ﺎم آﺧﺮاﻟﺰﻣ ﺎن ﮐ ﮫ ﻣﻈﮭ ﺮ ﮐﻤ ﺎل‬ ‫ﻣﺪرﻧﯿﺰم ذاﺗﯽ اﺳﺖ آﻏﺎز ﻣﯽ ﺷ ﻮد و واﻗﻌﯿﺘ ﯽ ﺟﮭ ﺎﻧﯽ ﻣ ﯽ ﯾﺎﺑ ﺪ زﯾ ﺮا ﻋﻤ ﺮ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﮐ ﮫ ﺳ ﻨﺖ ِ ﮐﺎﻓﺮاﻧ ﮥ ﻣ ﺬھﺐ‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺴﺮ ﺧﻮاھﺪ آﻣﺪ ‪ .‬زﯾﺮا ﺗﺎﺳﻨﺖ ﺑﺮﭘﺎﺳﺖ ﻣﺪرﻧﯿﺰم ھﻢ ﮐﺎﻓﺮ اﺳﺖ و ﻟﺬا ﻋﻤﺮ ﺳﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﮫ ﺑ ﺎھﻢ‬ ‫ﺑﺴﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﺳﻨﺘﯽ و ﺳﻨﺖ ﻣﺪرن ‪.‬‬ ‫وﻟﯽ ﻣﺘﻔﮑّﺮان ﺑﺰرﮔﯽ در اﯾﻦ دو ﺳﺪۀ اﺧﯿﺮ در ﻏﺮب ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪﻧﺪ ﮐﮫ از ﻗﻠﺐ ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﺑﮫ ﺑﯿﺪاری رﺳﯿﺪﻧﺪ و ﻣﺮگ‬ ‫ﻣﺪرﻧﯿﺰم را ھﻤﭽﻮن ﻣﺮگ ﺳﻨﺖ و ﺷﺮﯾﻌﺖ درک ﮐﺮدﻧﺪ ‪ .‬اﯾﻨﺎن از ﻗﻠﺐ ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﻋﺎﻣﯿﺎﻧ ﮫ و ﮐ ﻮر ﺑﺨ ﻮد آﻣﺪﻧ ﺪ و‬ ‫ﻧﮫ از ﺑﻄﻦ دﯾﻦ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ) ھﻤﭽﻮن ﻋﺎرﻓﺎن ﻗ ﺪﯾﻢ (‪ .‬اﯾﻨ ﺎن ﺑﻮاﺳ ﻄﮫ ﻣﻌﺮﻓ ﺖ ﻧﻔ ﺲ ﺑ ﮫ ﻏﺎﯾ ﺖ ﻓﮑ ﺮی ﻣﺪرﻧﯿﺘ ﮫ در‬ ‫ﺧﻮد رﺳﯿﺪﻧﺪو ﻟﺬا ﺑﺮزﺧﯽ ﻋﻈﯿﻢ را ﺑﮫ ﻟﺤﺎظ اﻧﺪﯾﺸﮫ و اﺧﻼق ﮐﺸﻒ ﻧﻤﻮدﻧ ﺪ و ﺑ ﮫ ﺟﮭﺎﻧﯿ ﺎن ﻋﺮﺿ ﮫ ﮐﺮدﻧ ﺪ ‪ .‬در‬ ‫اﯾﻨﺠﺎ ﺑﮫ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ازﻣﺤﻮری ﺗﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﮐﺎﺷﻔﺎن ﺑﺮزخ ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ ‪ :‬ﻣﺎرﮐﺲ ‪ ،‬ﻧﯿﭽ ﮫ ‪ ،‬ﻓﺮوﯾ ﺪ ‪ ،‬اﻧﯿ ﺸﺘﻦ‬ ‫و ھﻮﺳﺮل ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺘﻔﮑﺮان ﺑﮫ ﻣﺜﺎﺑﮥ اﺑﻄﺎل ﮔﺮان اﻧﺪﯾﺸﮥ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﺑﻮاﺳ ﻄﮫ ﻣﻨﻄ ﻖ و داﻧ ﺶ ﻣ ﺪرن ھ ﺴﺘﻨﺪ و ﻟ ﺬا‬ ‫ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ اﯾﻨﺎن را ﺻﺎدﻗﺘﺮﯾﻦ ﻣﺘﻔﮑّﺮان ﺟﮭﺎن ﻣﺪرن داﻧﺴﺖ ﮐﮫ ﮐﻞ ﺟﮭﺎن ﻣﺪرن و ارﮐﺎﻧﺶ را ﺑﮫ ﭼﺎﻟﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ ‪:‬‬ ‫ﮔﻔﺘﯿﻢ ﮐﮫ ھﮕﻞ ﮐﺎﻣﻠﺘﺮﯾﻦ ﻓﯿﻠﺴﻮف ﺟﮭﺎﻧﯽ اﺳﺖ و ﺗﻨﮭﺎ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی واﻗﻌﯽ ﯾﮏ ﻧﻈ ﺎم ﺟ ﺎﻣﻊ ﻓﻠ ﺴﻔﯽ‬ ‫ﭘﺪﯾﺪ آورد ‪ .‬واز آﻧﺠﺎ ﮐﮫ ذات ﻓﻠﺴﻔﮫ ﺑﺮ » ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ « اﺳﺖ ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ ذات ﻋﺮﻓﺎن ﺑﺮ » ھﺴﺘﯽ« ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﮫ ذاﺗﺎً اﯾﺪه آﻟﯿﺰم اﺳﺖ و ﻓﻠﺴﻔﮫ ﻏﯿﺮ اﯾﺪه آﻟﯿﺴﺘﯽ ﯾﮏ ﺗﻮھﻢ و ﻧﻔﺎق ﻓﻠﺴﻔﯽ اﺳﺖ وﺗﻘ ﺴﯿﻢ ﺑﻨ ﺪی ﻓﻠ ﺴﻔﮫ ﺑ ﮫ‬ ‫دو دﺳﺘﮫ اﯾﺪه آﻟﯿﺰم و رﺋﺎﻟﯿﺰم ) ﻣﺎﺗﺮﯾﺎﻟﯿﺰم (ﯾﮏ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺎذب اﺳﺖ ﮐ ﮫ اﻟﺒﺘ ﮫ ﺧ ﻮد از ﺟﻤﻠ ﮫ ﻧ ﺸﺎﻧﮫ ھ ﺎی ﭘﺎﯾ ﺎن‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﮫ و ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ زﻧﮓ اﺧﻄﺎر اﻧﺤﻄﺎط ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﮫ از ﻗﻠﻤﺮو اﻧﺪﯾﺸﮫ آﻏﺎز ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ ﻣﺎرﮐﺲ اﻋﺘﺮاف وادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﮫ از واژﮔﻮن ﺳﺎزی دﺳﺘﮕﺎه ﻓﻠﺴﻔﯽ ھﮕﻞ ﺑﮫ ﻣﺎﺗﺮﯾﺎﻟﯿﺰم ﺗﺎرﯾﺨﯽ‬ ‫وﻟﺬا ﻓﻠﺴﻔﮫ ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺰم رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﮫ را ﻣﯽ اﻓﺰاﺋﯿﻢ ﮐﮫ اﯾﻦ واژﮔﻮن ﺳﺎزی و واژﮔﻮن ﺳﺎﻻری‬ ‫در ذات ﻓﻠﺴﻔﮫ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﮫ ﮐﮫ در ﮐﻤﺎل آن ﯾﻌﻨﯽ ﻓﻠﺴﻔﮫ ھﮕﻞ ﺑﮫ ﮐﻤﺎل ﻇﮭﻮر رﺳ ﯿﺪه اﺳ ﺖ ‪ .‬زﯾ ﺮا اﮔ ﺮ ﺧ ﺪای‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﮫ ھﮕﻞ ھﻤﺎن دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮏ اﺳﺖ ﭘﺲ ﺧﻮد دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮏ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ دارای ﻃﺒﻊ دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮑﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ذات و ﻗﻮاﻧﯿﻦ‬ ‫ﺧ ﻮدش ﺑﺎﺷ ﺪ ‪ .‬و ﻟ ﺬا ﻓﻠ ﺴﻔﮫ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻧﺘﯿﺠ ﮥ ﻃﺒﯿﻌ ﯽ ﻓﻠ ﺴﻔﮫ ھﮕ ﻞ اﺳ ﺖ و ﻣﺎﺗﺮﯾ ﺎﻟﯿﺰم ﻣ ﺎرﮐﺲ ﮐ ﮫ ﺗﻤﺎﻣ ﺎً‬ ‫ﺗﺎرﯾﺨﯿﮕﺮی اﺑﺰاری ) ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ( اﺳﺖ ﻧﺘﯿﺠﮥ دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮑﯽ اﯾﺪه آﻟﯿﺰم ﻣﻄﻠﻖ و ﮐﺎﻣﻞ ھﮕﻞ اﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﮫ ﻓﻠﺴﻔﮫ‬ ‫ھﮕﻞ و دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮑﺶ ﻧﯿﺰ ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﺳﺖ و در واﻗﻊ ھﮕﻞ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ و ﮐﺎﻣﻠﺘﺮﯾﻦ ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﯽ اﺳﺖ ﮐ ﮫ ﻓﻠ ﺴﻔﮫ را‬ ‫ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺑﺮ ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﺘﻮار ﻧﻤﻮده وﺗﺎرﯾﺦ را ﺗﺠﻠّﯽ ﺧﺪاﺋﯽ داﻧﺴﺘﮫ ﮐﮫ ھﻤﺎن دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮏ اﺳﺖ ‪ .‬ﻏﺎﯾﺖ ﻓﻠﺴﻔﮫ ھﮕﻞ در‬ ‫ﻣﮭﻤﺘﺮﯾﻦ و ﻣﺎﻧﺪﮔﺎرﺗﺮﯾﻦ اﺛﺮش ﯾﻌﻨﯽ » ﻧﻤﻮد ﺷﻨﺎﺳﯽ روم « ﻣﺘﺠﻠّﯽ ﺷﺪه ﮐﮫ ﺑﯿﺎن » ﻣﻄﻠ ﻖ« اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ اﯾ ﻦ »‬ ‫ﻣﻄﻠﻖ« ھﻤﺎن روح ﻣﺤﺾ ﯾﺎ ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﮫ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻣﻄﻠﻖ ﺗﺮﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﮭﺎ را ﭘﺪﯾﺪ آورده اﺳ ﺖ و ﻧ ﺎﻣﻔﮭﻮﻣﺘﺮﯾﻦ‬ ‫اﺛﺮ ادﺑﯽ در ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺘﺎﺑﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﮫ ﺧﻮد ھﮕﻞ ھﻢ در اواﺧﺮ ﻋﻤﺮش درﺑﺎره اﯾﻦ اﺛﺮ ﮔﻔﺖ »‬ ‫آن ﻣﻮﻗﻊ ﮐﮫ ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻢ ﻣﯽ ﻓﮭﻤﯿﺪم وﻟﯽ ﺣﺎﻻ ﻓﻘﻂ ﺧﺪا ﻣﯽ ﻓﮭﻤﺪ ﮐﮫ ﭼﮫ ﻧﻮﺷﺘﮫ ام‪«.‬‬ ‫در واﻗ ﻊ اﻣ ﺮ » ﻣﻄﻠ ﻖ« در ﻓﻠ ﺴﻔﮫ ھﮕ ﻞ ھﻤ ﺎن ذات اﻧ ﺴﺎن اﺳ ﺖ و ﻟ ﺬا اﯾ ﻦ »ﻣﻄﻠ ﻖ« ﺣﺎﺻ ﻞ و ﺑ ﺮ آﯾﻨ ﺪ‬ ‫دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮑﯽ روﯾﺎروﺋﯽ اﻧﺪﯾ ﺸﮫ ﺑ ﺎ ﺧ ﻮدش ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ ﮐ ﮫ ﺧ ﻮد ھﮕ ﻞ آﻧ ﺮا ﺧ ﻮد – آﮔ ﺎھﯽ ﻧﺎﻣﯿ ﺪه ﮐ ﮫ ﺑ ﮫ ﻣﺜﺎﺑ ﮥ »‬ ‫اﻧﺪﯾﺸﮫ را اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن « ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر ھﮕﻞ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ ﭼﻮن اﻧﺪﯾﺸﮫ ﺑﮫ ذات ﺧﻮد اﻧﺪﯾ ﺸﮫ ﺑﺮﺳ ﺪ ﺑ ﮫ ﺧ ﺪا‬ ‫رﺳ ﯿﺪه اﺳ ﺖ ﺑ ﮫ » ﻣﻄﻠ ﻖ « ﺑ ﮫ »روح ﻣﺤ ﺾ « ﺑ ﮫ » ﯾﮕﺎﻧ ﮫ« ‪ .‬اﯾ ﻦ ھﻤ ﺎن واﻗﻌ ﮫ ای اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﻓﻠ ﺴﻔﮫ و‬ ‫‪١٩‬‬

‫ﻓﻠﺴﻔﯿﺪن ﯾﻌﻨﯽ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن ﮐﺎﻣﻞ را ﺑﮫ ذات ﺧﻮدش ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪ ﺗﺎ ذاﺗﺶ را ﺑﺮون اﻓﮑﻨ ﺪ و ﺑﺮاﻧ ﺪازد ﯾﻌﻨ ﯽ ﺗﻌ ﯿّﻦ و‬ ‫ﺗﺠﺴﻢ و ﻓﺮم و ﻣﺪ ﺑﺨﺸﺪ و ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﮫ ﺳﻨﺖ ) ﻗﺪﻣﺖ – ﺗﺎرﯾﺨﯿﺖ ( ﺟﺎوداﻧﮫ ﮐﻨﺪ ‪.‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﻟﺤﺎظ ھﮕﻞ ﺑﺮآﺳﺘﺎﻧﮫ ﻋﺮﻓﺎن ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد وﻟﯽ ﺑﺮ آن وارد ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﮔﻮﺋﯽ ﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ ﮐﮫ ﺑﺮ آن وارد‬ ‫ﺷﻮد زﯾﺮا رﺳﺎﻟﺘﯽ دﮔﺮ دارد و آن ﺧﺘﻢ ﻧﻤﻮدن ﻓﻠﺴﻔﮫ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺑﮫ ﮐﻤﺎل رﺳﺎﻧﯿﺪن آن ﯾﻌﻨﯽ اﯾﺪه آﻟﯿﺰم ﻣﺤﺾ‪ .‬ا و‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ را ﺑﮫ اوج ﻗﺪاﺳﺖ رﺳ ﺎﻧﯿﺪ و ﻋ ﯿﻦ ﻋﺮﺻ ﮫ ﻇﮭ ﻮر اراده ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﻧﻤ ﻮد و ﻟ ﺬا ﭘﺮوﻧ ﺪۀ ﺗ ﺎرﯾﺦ را ﮐ ﮫ ھﻤ ﺎن‬ ‫ﻣﺪرﻧﯿﺰم وﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺰم و ﺳﻨﺖ ﮔﺮاﺋﯽ ﺑﻮد ﺑﺴﺖ و آرﺷﯿﻮ ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﭘ ﺲ زﯾ ﻦ ﭘ ﺲ ﺑ ﺮای ﯾ ﮏ ﻓﯿﻠ ﺴﻮف دﯾﮕ ﺮ ﮐ ﺎری ﺑ ﺎﻗﯽ ﻧﻤ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ ﺟ ﺰ اﯾ ﻦ ﮐ ﮫ از ﺗ ﺎرﯾﺦ ﻓ ﺮا رود و ﺗ ﺎرﯾﺦ را‬ ‫ﺑﺮاﻧﺪازد و ﺑﺮ آن ﻏﻠﺒﮫ ﮐﻨﺪ و در واﻗﻊ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺑﺸﺮ را دﮔﺮﮔﻮن ﺳﺎزد و از ﻣﺴﯿﺮ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﮐ ﮫ در اوج‬ ‫ﺳﺘﻢ و ﺗﻨﺎﻗﺾ ‪ ،‬ﻣﻘﺪس ﺷﺪه ﺑﻮد ‪ ،‬ﺧﺎرج ﺳﺎزد و در واﻗﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ دﮔ ﺮ ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﻨ ﺪ‪.‬وﻟ ﯽ ﺗ ﺎرﯾﺦ ﻣ ﯽ ﺑﺎﯾ ﺴﺘﯽ ﯾ ﮏ‬ ‫دور ﮐﺎﻣﻞ را زده ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑ ﮫ ﮐﻤ ﻮن ﻧﺨ ﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎزﮔ ﺸﺖ ﻧﻤ ﻮده ﺑﺎﺷ ﺪ ﭘ ﺲ اﻧ ﺪﮐﯽ دﮔ ﺮ ﻣ ﯽ ﺑﺎﯾ ﺴﺖ در اﻧﺘﻈ ﺎر‬ ‫ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬و اﯾﻦ ھﻤﺎن زﻣﯿﻨ ﮫ و ﻣﻌﻨ ﺎی ﮐ ﻞ ﻓﻠ ﺴﻔﮫ ﻣﺎرﮐ ﺴﯿﺰم و ﺳﻮﺳ ﯿﺎﻟﯿﺰم اﺳ ﺖ ‪ .‬و اﯾ ﻦ ﻧﺨ ﺴﺘﯿﻦ ﺑ ﺮوز اﻧﺪﯾ ﺸﮫ‬ ‫ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن از ﺑﻄﻦ ﻓﻠﺴﻔﮫ ﻏﺮب اﺳﺖ ﮐﮫ ﻋﯿﻨﺎً ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی اﻧﺪﯾﺸﮥ ﻓﺎﺋﻖ آﻣﺪن ﺑﺮ ﺗ ﺎرﯾﺦ اﺳ ﺖ و ﺑ ﺸﺮ و ذات را‬ ‫از اﺳ ﺎرت ﺗﺎرﯾﺨﯿ ﺖ ) ﺳ ﻨﺖ( ﻧﺠ ﺎت دادن‪ .‬ﺗ ﺎرﯾﺨﯿﺘﯽ ﮐ ﮫ در ﻗﻠﻤ ﺮو و داﻧ ﺶ و ﻓ ﻦ و ھﻨﺮھ ﺎ و ﺳﯿﺎﺳ ﺖ ھ ﺎ‬ ‫واﻗﺘﺼﺎد ﺳﺮﻣﺎﯾﮫ داری ﻣﺒﺪل ﺑﮫ ﯾﮏ ﻣﺪ ﺟﺎوداﻧ ﮫ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﮫ ﭼ ﺎره ای ﺟ ﺰ ﻧ ﺎﺑﻮد ﺷ ﺪن در ﺧ ﻮدش را ﻧ ﺪارد‬ ‫زﯾﺮا ﺑﯽ ذات اﺳﺖ ﭼ ﻮن اﻧ ﺴﺎن را از ﻗﻠ ﻢ اﻧﺪاﺧﺘ ﮫ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﺑ ﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳ ﺖ ﮐ ﮫ اوﻣ ﺎﻧﯿﺰم ﺑﯿ ﺎن دﯾﮕ ﺮی از ﭘ ﺴﺖ‬ ‫ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﮫ اﻧﺴﺎن را ﻣﻈﮭﺮ ذات و ﻣﻄﻠﻖ و ﺧﺪا ﻣﯽ داﻧﺪ و از ا و اﻧﺘﻈﺎر ﺧﺪاﺋﯽ دارد ‪ .‬ﯾﻌﻨ ﯽ ﻓﻠ ﺴﻔﮫ‬ ‫ﻣﺎرﮐﺲ ﯾﮏ ﻓﻠﺴﻔﮫ ﺟﺎﻣﻊ اوﻣﺎﻧﯿﺴﺘﯽ اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﮫ ﻣﺎرﮐﺲ را ﺑﻌﻨﻮان ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﮫ ﺑﺮﺟﺴﺘﮫ در ﻗﻠﻤﺮو آﻏﺎزﮔﺮان ﭘﺴﺖ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﻣ ﺪﻧﻈﺮ ﻗ ﺮار داده اﯾ ﻢ و ﮔﺮﻧ ﮫ‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﻓﯿﺨﺘﮫ و ﻧﻮﯾﺮﺑﺎخ ﺑﺮ ﻣﺎرﮐﺲ ﺗﻘﺪم دارد و ﻣﺎرﮐﺲ از اﻧﺪﯾﺸﮫ آﻧﮭﺎ اﺳ ﺘﻔﺎدۀ ﺗﻤ ﺎم ﻧﻤ ﻮده و آﻧ ﺮا ﺑ ﮫ‬ ‫ﮐﻤﺎل رﺳﺎﻧﯿﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻟﺤﺎظ ﻣﺎرﮐﺲ ﯾﮏ ﻧﺎﺑﻐﮫ ھﻤﮫ ﻓﻦ ﺣﺮﯾﻒ ﻓﻠﺴﻔﮫ اﺳﺖ و ھﻤ ﮫ ﻋﻨﺎﺻ ﺮ اوﻣﺎﻧﯿ ﺴﺘﯽ و‬ ‫ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﯿﺘﮥ ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﺎﺋﺮ ﻓﻠﺴﻔﮫ ھ ﺎ را ﺑﺨ ﺪﻣﺖ ﮔﺮﻓﺘ ﮫ ودر ﺟﮭ ﺖ واژﮔ ﻮن ﺳ ﺎﺧﺘﻦ ﺗ ﺎرﯾﺦ ) ﺳ ﻨﺖ( ﺑﮑ ﺎر‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﮫ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻟﺤﺎظ ﻣﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﯾﻢ ﮐﮫ ﺑﺮاﺳﺘﯽ ﻣﺎرﮐﺲ و ﻣﺎرﮐ ﺴﯿﺰم ھﺮﮔ ﺰ ﻓﮭ ﻢ ﻧ ﺸﺪه اﺳ ﺖ ﺧﺎﺻّ ﮫ در ﻣﯿ ﺎن‬ ‫ﻣﺎرﮐﺴﯿﺴﺖ ھﺎ ‪ .‬ﺑﮫ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽ ﺗﻮان اﮔﺰﯾﺴﺘﺎﻧﺴﯿﺎﻟﯿﺰم را ﻋﻤﯿﻖ ﺗﺮﯾﻦ ﻓﮭﻢ اروﭘﺎﺋﯽ از ﻣﺎرﮐﺴﯿﺰم داﻧ ﺴﺖ ‪ .‬ذات‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﮫ ﻣﺎرﮐﺲ اﺳﺎﺳﺎً در ﻣﯿﺎن ﻣﺘﻔﮑﺮان ﻏﯿﺮ اروﭘﺎﺋﯽ درک ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل اﯾ ﻦ ادراﮐ ﯽ ﻧﯿﻤ ﮫ ﮐ ﺎره و‬ ‫ﺑﺲ ﯾﮏ ﺟﺎﻧﺒﮫ و ﻧﺎﻗﺺ و ﺗﺤﺮﯾﻒ ﺷﺪه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﮫ ﺗﺎرﯾﺦ ھﮕﻞ ﮐﮫ در ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﮫ ﮐﻤﺎل ﻣﺪرﻧﯿﺰم ارﺗﻘﺎء ﯾﺎﻓﺖ و از آﻧﺠﺎ ﺑﮫ ﺟﺴﺘﺠﻮی ﺧﺮوج از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺮآﻣﺪ‬ ‫دﻟﯿﻞ دﯾﮕﺮی ﺑﺮ ھﻢ ذاﺗﯽ ﺳﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﺴﺘﺮ واﺣﺪش ھﻤﺎن زﻣﺎﻧﯿﺖ و ﺗﺎرﯾﺨﯿﮕﺮی ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‬ ‫‪ .‬ﺑﮫ ھﯿﻤﻦ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﻣﺪرﻧﺘﺮﯾﻦ و ﺟﺎﻣﻌﺘﺮﯾﻦ ﻓﻠﺴﻔﮫ ﻏﺮب ) ﻓﻠﺴﻔﮫ ھﮕﻞ( در ﻧﺘﺎﯾﺞ اﺧﻼﻗ ﯽ و ارزﯾﺎﺑﯿﮭ ﺎ ﺑ ﮫ اﺷ ﺪ‬ ‫ﺳﻨﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ و ﻗﺪاﺳﺖ ﺳﻨﺖ ھﺎی ﺗﺎرﯾ ﺨﯽ ﻣﯿﺮﺳﺪ ﻣﺜﻞ ﻧﻈﺮﯾﮫ ای ﮐﮫ در اﯾﻦ ﻓﻠﺴﻔﮫ » ﺷﺎه« و ﮐﻼً» ﺣﮑﻮﻣﺖ«‬ ‫را ﺳﺎﯾﮫ ﺧﺪا ﻣﯽ داﻧﺪ و ﻧﮭﺎﯾﺘﺎً ﭘﺎپ و دﺳﺘﮕﺎه ﮐﻠﯿ ﺴﺎی ﻣﻨﻘ ﺮض ﺷ ﺪه را ھ ﻢ ﻣﺤ ﻞ ﺣﮑﻮﻣ ﺖ ﻋﯿ ﺴﯽ ﻣ ﺴﯿﺢ ﻣ ﯽ‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﮫ اﺻﻄﻼح ارﺗﺠﺎﻋﯽ ﺗﺮﯾﻦ و ﺳﻨﺘﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ از ﻗﻠﺐ ﻣﺪرﻧﺘﺮﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﮫ ھﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳ ﺘﮫ اﺳ ﺖ ‪ .‬و‬ ‫ﺗﺎﮐﻨﻮن ھﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻨﺎﻗﻀﯽ ﻋﻈﯿﻢ در ﻓﻠﺴﻔﮫ ھﮕﻞ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﮫ اﺳ ﺖ و ﻓﻘ ﻂ‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻨﺘﻘﺪان ﻓﻠﺴﻔﯽ اﺧﯿﺮ در ﻣﺸﺎھﺪۀ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻨﺎﻗﻀﺎﺗﯽ اﺑﺮاز ﺣﯿﺮت واﻓﺴﻮس ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐ ﮫ اﯾ ﻦ اﻓ ﺴﻮس و‬ ‫ﺣﯿﺮت دال ﺑﺮ ﻋﺪم ﻓﮭﻢ ﮐﻞ ﻓﻠﺴﻔﮫ ھﮕﻞ و اﺻﻼً ﮐﻞ راز و ذات ﻓﻠﺴﻔﮫ وﻋﺪم ﻓﮭﻢ ﺟﮭﺎن ﻣﺪرن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ھﻤﯿﻦ‬ ‫اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﻓﮭﻢ ﻧﺸﺪن ﻣﺎرﮐﺴﯿﺰم ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻟﺬا ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺰم ‪.‬‬

‫‪٢٠‬‬

‫اﮔﺮ ﻣﺪﯾﻨﮥ ﻓﺎﺿﻠﮥ ﻣﺎرﮐﺲ ) ﮐﻤﻮﻧﯿﺰم( ﻣﺤﻘﻖ ﻣﯽ ﺷﺪ ﻧﮫ ﺗﻨﮭﺎ ﮐﻞ ﻓﻠﺴﻔﮫ ﻣﺎرﮐﺲ ﻏﻠ ﻂ ﻣ ﯽ ﺑ ﻮد ﺑﻠﮑ ﮫ ﮐ ﻞ ﺗ ﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﺸﺮ ﻏﻠﻂ و ﻧﺎﺣﻖ ﻣﯽ ﺑﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﮐﻞ ﺑﺸﺮﯾﺖ ﻏﻠﻂ ﻣﯽ ﺑﻮد و اﯾﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨ ﺎ اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ اﺻ ﻼً اﻧﺪﯾ ﺸﯿﺪن ﻏﻠ ﻂ ﻣ ﯽ‬ ‫ﺑﻮد زﯾﺮا اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن ھﻤﺎن ﮐﺎرﺧﺎﻧﮫ ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺰم و ﻣﺪرﻧﯿﺰم و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺳﻨﺖ ھﺎﺳﺖ و اﺑﺰارھﺎ و ﮐﻞ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﺎرﯾﺦ ‪.‬‬ ‫ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ » ﮐﻤﻮﻧﯿﺰم ﺧﻮد ﺑﺨﻮد ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽ آﯾﺪ ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ ھﺮ روز ﺻﺒﺢ درﺳﺖ ﺑﮫ ﻣﻮﻗﻊ آﻓﺘ ﺎب ﻃﻠ ﻮع‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ « ‪ .‬آﯾﺎ ﮐﻤﻮﻧﯿﺰم از ﻣﻨﻈﺮ ﻓﻠﺴﻔﮫ ﺗ ﺎرﯾﺦ وﺗ ﺎرﯾﺦ اﻧﺪﯾ ﺸﮫ و ﺗﻮﻟﯿ ﺪ ﺳ ﻨﺖ واﺑ ﺰار ﺑ ﮫ ﭼ ﮫ ﻣﻌﻨ ﺎﺋﯽ اﺳ ﺖ ؟‬ ‫ﺗﻤﺎم ﻣﺸﮑﻞ ﻣﺎرﮐﺲ در اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻮد ﮐﮫ او در اواﺧﺮ ﻋﻤﺮش اﺻﻼً از ﯾﺎد ﺑﺮد ﮐﮫ از ﮐﺠﺎ اﻧﺪﯾﺸﮫ را آﻏﺎز ﮐ ﺮده‬ ‫ﺑ ﻮد و ﺑ ﺮای ﭼ ﮫ اﻧﺪﯾ ﺸﯿﺪه ﺑ ﻮد ‪ .‬و ﻟ ﺬا ﻣﻌ ﻀﻠﮫ ﻋ ﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ وﻣ ﺴﺎوات ﻣﻮﺟ ﺐ ﮐ ﻮری او ﺑ ﺮ ﮐ ﻞ ﺟﺮﯾ ﺎن‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﯽ در ﺧﻮد او ﺷﺪ و اﯾﻦ ﻧﺴﯿﺎﻧﯽ ﻋﻈﯿﻢ و ﻋﺠﯿﺐ ﺑﻮد‪ .‬او ﺧﻮد اﺧﻼق و ﻓﺮھﻨ ﮓ را روﺑﻨ ﺎ ﻣ ﯽ داﻧ ﺴﺖ وﺑ ﺎ‬ ‫اﯾﻨﺤﺎل ﺧﻮدش ھﻢ ﺑ ﮫ ﭘﺮﺳ ﺘﺶ ﯾﮑ ﯽ از روﺑﻨ ﺎی اﺧ ﻼق اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﯾﻌﻨ ﯽ ﻋ ﺪاﻟﺖ ﭘﺮداﺧ ﺖ و از زﯾﺮﺑﻨ ﺎی ﻓﻠ ﺴﻔﮫ‬ ‫ﺗﺎرﯾﺨﺶ ﻏﺎﻓﻞ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ زﯾﺮﺑﻨﺎ ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﻌﻀﻠﮫ از ﺧﻮد ﺑﯿﮕ ﺎﻧﮕﯽ اﻧ ﺴﺎن ﺑ ﻮد ﮐ ﮫ ﻣﻮﺟ ﺐ ﭘﯿ ﺪاﯾﺶ ﺗ ﺎرﯾﺦ ﺗﻤ ﺪن و‬ ‫اﺑﺰار ﺳﺎزی و ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ و ﺳﺘﻢ ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻮد‪ .‬او ھﻤﯿﻦ اﻣﺮ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻟﺤﺎظ ﻓﻠﺴﻔﮫ ﻣ ﺎرﮐﺲ اﺧﻼﻗ ﯽ‬ ‫ﺗﺮﯾﻦ ﻓﻠﺴﻔﮫ ھﺎ در ﮐﻞ ﺗﺎرﯾﺦ ﻏﺮب اﺳﺖ درﺳﺖ ﺑﺮﺧﻼف ادﻋﺎی ﻓﻠﺴﻔﯽ اواﺧﺮ ﻋﻤﺮش ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺘﯽ ﻣﺎرﮐﺲ ﮔﻮﺋﯽ‬ ‫ﮐ ﮫ رﺟﻌ ﺖ ﻣﻮﺳ ﯽ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻣﻮﺳ ﯽ ای ﮐ ﮫ ﮐ ﺎﻓﺮ ﺷ ﺪه ﺑ ﻮد ﯾﻌﻨ ﯽ اﺻ ﻞ را از ﯾ ﺎد ﺑ ﺮده ﺑ ﻮد ﯾﻌﻨ ﯽ راز از ﺧ ﻮد –‬ ‫ﺑﯿﮕﺎﻧﮕﯽ اﻧﺴﺎن را ﮐﮫ ھﻤﺎن ﮐﻔﺮ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﻓﻠﺴﻔﮫ اﻗﺘﺼﺎد ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﯽ ﺷﺪ ھﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﮫ در روﺳ ﯿﮫ ﺗ ﺎ ﺑ ﺮ آﺳ ﺘﺎﻧﮫ اﯾ ﻦ ﺗﺤﻘ ﻖ ﺑ ﮫ ﭘ ﯿﺶ‬ ‫رﻓﺖ ودرﺳﺖ آﻧﮕﺎه ﮐﮫ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ رخ ﻣﯿﺪاد ﺑﺎﻃﻞ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ اﯾﻦ ﻣﯽ ﺑﻮد ﮐﮫ اﻧﺴﺎن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﻋﺮﺻﮫ‬ ‫از ﺧ ﻮد – ﺑﯿﮕ ﺎﻧﮕﯽ اش ﺟﺎوداﻧ ﮫ و ﺳ ﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ اﺑ ﺪی ﺷ ﻮد واﯾ ﻦ اﺑﻄ ﺎل اﻟﻔﺒ ﺎی ﻓﻠ ﺴﻔﯽ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻣ ﯽ ﺑ ﻮد و ﻟ ﺬا‬ ‫اﺑﻄﺎل ﮐﻞ ﺗﺎرﯾﺦ واﻧﺪﯾﺸﮫ و ﺣﻘﯿﻘﺖ وﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﭼﮫ از دﯾﺪﮔﺎه ﻣﺤﺾ ﻓﻠﺴﻔﯽ و ﭼﮫ از دﯾﺪﮔﺎه اﻟﮭﯿﺎت ھﮕﻠﯽ و ﭼ ﮫ‬ ‫از دﯾﺪﮔﺎه ﺣﻖ ِ اﻧﺴﺎﻧﯽ و ذاﺗﯽ ﺑﺸﺮ‪.‬‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﮫ ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽ آﻣﺪ و ﺗﺎ ھﻤﺎﻧﺠﺎﺋﯽ ﮐﮫ ﺑﮫ ﻓﻌﻞ در آﻣﺪ در ﻣﯽ آﻣ ﺪ و ﻓ ﺮو ﻣ ﯽ ﭘﺎﺷ ﯿﺪ و ﺣ ﻖ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﮫ ﻣﺎرﮐﺲ ھﻤﯿﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﻠﺴﻔﮫ ﻣﺎرﮐﺲ در ذات ﻓﻠﺴﻔﯽ اش ﭘﯿﺮوز ﺷﺪ واﯾﻦ ﭘﯿ ﺮوزی را ھ ﯿﭻ ﻣﺎرﮐﺴﯿ ﺴﺖ و‬ ‫ﻏﯿﺮ ﻣﺎرﮐﺴﯿﺴﺘﯽ در ﻧﯿﺎﻓﺖ وﻟﯽ ﺑﺪون ﺷﮏ روح ﻣﺎرﮐﺲ درﯾﺎﻓﺘﮫ و ﭘﯿﺮوز ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬آن آﻓﺘ ﺎﺑﯽ ﮐ ﮫ ﻣ ﺎرﮐﺲ‬ ‫ﻣﺪ ﻧﻈﺮ داﺷﺖ وﻃﻠﻮﻋﺶ راﻧﻮﯾﺪ داد ﭘﺲ از ﻣﺎرﮐﺴﯿﺰم رخ ﻣﯽ دھﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺲ از اﺑﻄﺎل ﻓﻠﺴﻔﮫ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺎرﮐﺲ‬ ‫‪ .‬اﯾﻦ واﻗﻌﮫ ﻓﻘﻂ ھﻢ ﻣﺨﺘﺺ ﻓﻠﺴﻔﮫ وﻣﺎرﮐﺴﯿﺰم ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺨﺘﺺ ھﺮ ﺣﻘﯿﻘﺘ ﯽ اﺳ ﺖ از ﺟﻤﻠ ﮫ ﺣﻘﯿﻘ ﺖ دﯾ ﻦ اﻧﺒﯿ ﺎی‬ ‫اﻟﮭﯽ ﮐﮫ درﺳﺖ د رﺟﮭﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﮐﻔﺮ و اﻧﮑﺎر دﯾﻦ ﺧﺪا رخ ﻣﯿﺪھﺪ و ﭘﯿﺮوز ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪.‬‬

‫ﻓﺮدرﯾﮏ ﻧﯿﭽﻪ ‪:‬‬ ‫ﻧﯿﭽﮫ ﻧﯿﺰ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﮫ ﻣﺸﮭﻮر وﯾﮏ اوج ﻣﻌﺮوف ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ اﺳﺖ ﮐﮫ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﯿﺰم را ﻓﺘﺢ ﺑﺎب ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ و رﯾ ﺸﮫ‬ ‫در ﻓﯿﺨﺘﮫ و ﮐﯽ ﯾﺮﮐﮫ ﮔﺎرد و ﺷﻮﭘﻨﮭﺎور دارد ‪ .‬ﻧﯿﭽﮫ ﻧﯿﺰ ﭼﻮن ﻣﺎرﮐﺲ ﻋﻠﯿﺮﻏﻢ ادﻋﺎﯾﺶ ﯾﮑﯽ دﯾﮕ ﺮ از اﺧﻼﻗ ﯽ‬ ‫ﺗﺮﯾﻦ ﻓﻠﺴﻔﮫ ھﺎ را در ﻋﺮﺻﮥ ﭘﺎﯾﺎن ﻓﻠﺴﻔﮫ ﭘﺪﯾﺪ آورد و ﺳ ﯿﻤﺎﺋﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﮔﻮﻧ ﮫ دارد و ﭼ ﻮن ﻣ ﺴﯿﺢ اﺳ ﺖ ﻣﻨﺘﮭ ﯽ‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯽ ﮐﺎﻓﺮ ‪.‬‬ ‫ﭼﺮا ﻣﻮﺳﯽ و ﻋﯿﺴﯽ در ﺗﺠﻠّﯽ آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎﻧﯽ ﺧﻮد ﮐﺎﻓﺮﻧﺪ در ﻣﺎرﮐﺲ و ﻧﯿﭽ ﮫ ‪ .‬ﺑ ﮫ ﻟﺤ ﺎﻇﯽ ﮐ ﻞ ﻓﻠ ﺴﻔﮫ ﻣ ﺎرﮐﺲ و‬ ‫ﻧﯿﭽﮫ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺒﺮد ﻋﻈﯿﻢ آﻧﺎن ﺑﺎ دﯾﻦ ﻣﻮﺳﯽ وﻋﯿﺴﯽ اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﻣﻮﺳﯽ و ﻋﯿﺴﯽ !‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺖ آن رازی ﮐﮫ اﯾﻦ دو ﻗﺪﯾﺲ ﻣﺪرن را ﮐﺎﻓﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻨﮑ ﺮ ھ ﺮ ﭼ ﮫ ﺳ ﻨﺖ ! وﻟ ﯽ ﻓﻠ ﺴﻔﮥ ﻋﻤﻠ ﯽ‬ ‫ﮐﮫ از اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽ آﯾﺪ از ﻣﻮﺳﯽ ھﻢ ﻣﻮﺳﻮی ﺗﺮ و از ﻋﯿﺴﯽ ﻧﯿﺰ ﻋﯿﺴﻮی ﺗﺮ اﺳﺖ ‪ .‬از ﻣﻮﺳ ﯽ ﻋ ﺎدﻟﺘﺮ و‬ ‫از ﻋﯿﺴﯽ ﻋﺎﺷﻖ ﺗﺮ ‪.‬‬ ‫‪٢١‬‬

‫ﻧﯿﭽﮫ در ﺑﺴﯿﺎری از آﺛﺎرش ﻋﻠﻨﺎً ﻋﺎﺷﻖ ﺑﻮدن ﻣﺴﯿﺢ را ﺑﮫ ﭼﺎﻟﺶ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﻧﻘﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ از اﯾﻨﮑﮫ ﭼﺮا ﻣﺴﯿﺢ‬ ‫روﺣﺎﻧﯿﺖ ﯾﮭﻮد را ﻟﻌﻦ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻣﺴﯿﺢ را ھﻤﭽﻮن ﺳﻘﺮاط ﻣﻈﮭﺮ اﻧﺤﻄﺎط ﻣﯽ ﻧﺎﻣﺪ درﺳﺖ در ﻧﻘﻄﮫ‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺎﻋﺪه و ﻗﺎﻧﻮن و ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺰم و ﺳ ﻨﺖ ﮔﺮاﺋ ﯽ و در واﻗ ﻊ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﺗ ﺎرﯾﺨﯽ ‪ .‬ﺑ ﮫ ھﻤ ﯿﻦ دﻟﯿ ﻞ ﻣ ﺴﯿﺢ را ﺿ ﺪ‬ ‫ﺗﻤﺪن و ﺿﺪ ﻏﺮاﯾﺰ و ﺣﯿﺎت ﻣﯽ داﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﮫ ﺑ ﮫ ﺑ ﺸﺮ ﻣﺠ ﺎل ﺑﺎﻟﻨ ﺪه ﮔ ﯽ و ارادۀ ﺑ ﮫ ﻇﮭ ﻮر و ﻗ ﺪرت و ﺗﺠﻠّ ﯽ و‬ ‫ﺑﺮون اﻓﮑﻨﯽ ﻧﻤﯿﺪھﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺠﺎل ﻣﺪ ﺷﺪن و ﺗﺎرﯾﺨﯽ و اﺑﺪی ﺷﺪن ‪.‬‬ ‫ﻧﯿﭽﮫ ﻧﯿﺰ ﭼﻮن ﻣﺎرﮐﺲ از ﻓﺮط ﻋﺪاوت ﺑﺎ ﺗﺎرﯾﺨﯿﺖ ) ﺳﻨﺖ( ﺑﮫ اﺷﺪ ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﺮﺳﺘﯽ ﺗﺎ ﺳﺮﺣﺪ ﻗﺪﻣﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ ازﻟﯽ‬ ‫ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﮫ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﻤﻮن اوﻟﯿﮫ واﺣﯿﺎی اﯾﻦ ﮐﻤﻮن ‪ .‬و ﻧﯿﭽ ﮫ ﻧﯿ ﺰ ﺑ ﮫ ﭘﺮﺳ ﺘﺶ ﺗﻤ ﺪن ﯾﻮﻧ ﺎن‬ ‫ﺑﺎﺳﺘﺎن و ﻗﻠﻤﺮو ﺳﻠﻄﮫ ﺧﺪاﯾﺎن ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ ﺧﻮد را ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖ واﻗﻌﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ اﻧﺴﺎن ﻣﺪرﻧﯽ‬ ‫ﮐﮫ ﺑﮫ ﮐﻤﻮن اوﻟﯿﮫ ر ﺟﻌﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ) ﺑﮫ ﻟﺤﺎظ ذھﻨﯽ( ‪ .‬و ﻧﯿﭽ ﮫ ھ ﻢ ﺧ ﻮد را ﻧﺨ ﺴﺘﯿﻦ و ﮐ ﺎﻣﻠﺘﺮﯾﻦ ﻧﯿﮭﯿﻠﯿ ﺴﺖ‬ ‫اروﭘﺎ ﻧﺎﻣﯿﺪ ﮐﮫ اﺳﻮۀ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ اش ﯾﮑﯽ از ﺧﺪاﯾﺎن ﯾﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن اﺳﺖ ﺑﻨﺎم دﯾﻮﻧﯿﺰوس ﮐﮫ ﺧﺪای ﻣﺴﺘﯽ و ﻋﺒﺚ‬ ‫ﭘﺮﺳﺘﯽ اﺳﺖ ‪ .‬ﮔﻮﺋﯽ اﯾﻦ دو رﺟﻌﺖ دوﺑﺎرۀ ﻣﺎﻧﯽ و ﺧﯿّﺎم اﯾﺮاﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻟﺤﺎظ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻣﺎرﮐﺲ و ﻧﯿﭽﮫ را‬ ‫دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮑﯽ ﺗﺮﯾﻦ اﻧ ﺴﺎن ﻣ ﺪرن داﻧ ﺴﺖ ﮐ ﮫ در ﻧﻮﺳ ﺎن ﺷ ﺪﯾﺪ ﺑ ﯿﻦ ﺳ ﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺘ ﮫ ﻣﻮﻟّ ﺪ اﻧﺪﯾ ﺸﮫ ای ﺷ ﺪﻧﺪ ﮐ ﮫ‬ ‫ﻗﮭﺎرﺗﺮﯾﻦ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮرھﺎی ﺗﺎرﯾﺦ را ﭘﺪﯾﺪ آورد ﮐﮫ ﺗﺎرﯾﺦ را ﺑﮫ ﻏﺎﯾﺖ ﺧﻮد ﮐﺸﺎﻧﯿﺪﻧﺪ اﻣﺜﺎل اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ وھﯿﺘﻠﺮ ‪.‬‬ ‫ﺳﯿﻤﺎی ﻣﺨﻮف ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن در ﻗﻠﻤﺮو اﻧﺪﯾﺸﮫ ای ﮐﮫ ذات ﻣﺪرﻧﯿﺰم و ﺳﻨﺖ را درک ﻧﮑﺮده وﺗﺎرﯾﺦ را ﻓﮭﻢ ﻧﻤ ﯽ‬ ‫ﮐﻨﺪ در ﮐﺴﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﭘﻮﻟﭙﻮت و ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﻋﻤﺮ ﺑﮫ ﮔﻮﻧﮫ ای دﯾﮕﺮ رخ ﻣﯿﺪھﺪ ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺗﻮﺟﯿﮭﺎت ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ وﻟ ﯽ‬ ‫ﻋﻤﻞ ﯾﮑﺴﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﮔﺎﻧﺪی ﻧﻤﻮﻧﮫ ای آﮔﺎھﺘﺮ اﺳﺖ ‪ .‬و آﯾﺖ اﷲ ﺧﻤﯿﻨﯽ ﻧﯿﺰ ﻧﻤﻮﻧﮫ ای وﯾﮋه در ﻗﺎﻟﺐ ﺳ ﻨﺖ‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ ‪ .‬و راز ﺷﮑﺴﺖ ھﻤﮫ اﯾﻦ ﻣﺼﻠﺤﯿﻦ واﻧﻘﻼﺑﯿﻮن ﺑﺰرگ ﮐﮫ ﺧﻮاه ﻧﺎﺧﻮاه ﻣﻮﺟﺐ ﺑﮫ ﻏﺎﯾﺖ رﺳﺎﻧﯿﺪن‬ ‫ﺳﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ ﮔﺸﺘﮫ اﻧﺪ و ﻋﺼﺮ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن را ﻓﺮاھﻢ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺳﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ را دارای ﺣﻖ‬ ‫و ذات وﻋﻤﻠﮑﺮدی واﺣﺪ ﻧﯿﺎﻓﺘﮫ واداﻣﮫ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﻔﮭﻤﯿﺪه اﻧﺪ ‪ .‬اﻣﺜﺎل ﻣﺎرﮐﺲ و ﻧﯿﭽﮫ ﻣﯿﺨﻮاﺳ ﺘﻨﺪ ﺳ ﻨﺖ‬ ‫را ﺑﺮاﻧﺪازﻧﺪ وﻟﯽ ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ را دﭼﺎر اﺑﻄﺎل ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ واﻣﺜﺎل ﮔﺎﻧﺪی و ﭘﻮﻟﭙﻮت و آﯾﺖ اﷲ ﺧﻤﯿﻨﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ‬ ‫را ﺑﺮاﻧﺪازﻧﺪ وﺑﺎ ﮐﻞ ﺳﻨﺖ ﺑﮫ ﺑﻦ ﺑﺴﺖ رﺳﯿﺪﻧﺪ وﺳ ﻨﺖ را دﭼ ﺎر اﺑﻄ ﺎل ﺳ ﺎﺧﺘﻨﺪ ‪ .‬اﯾ ﻦ دو دﺳ ﺘﮫ ھ ﺮ دو ﻣ ﺸﻐﻮل‬ ‫اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﮫ ای واﺣﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﺎﺧﻮد آﮔﺎه ‪.‬‬ ‫و اﻣ ﺎ اﻧﺪﯾ ﺸﻤﻨﺪان ﻟﯿﺒ ﺮال ﻣﯿﺨﻮاھﻨ ﺪ ﺳ ﻨﺖ و ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم را ﯾﮕﺎﻧ ﮫ ﺳ ﺎزﻧﺪ و در ﻗﻠﻤ ﺮو ﻋﻤﻠ ﯽ ﺟﮭ ﺎﻧﯽ و ﺟﮭ ﺎﻧﯽ‬ ‫ﺳﺎزی‪ ،‬ذات ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺰم را ﻣﻨﮭﺪم ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ ‪ .‬ﭘﺲ اﯾﻦ دﺳﺘﮫ ﺳﻮم ﻧﯿﺰ ھ ﻢ ﺟﮭ ﺖ ﺑ ﺎ ان دو دﺳ ﺘﮫ ﻣ ﺸﻐﻮل اﻧﺠ ﺎم‬ ‫ھﻤﺎن وﻇﯿﻔﮫ اﻧﺪ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ‪ .‬ﭘﺲ ھﻤﮫ ﻣﺄﻣﻮر و ﻣﻌﺬورﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﺧﻮد اﯾﻦ ﺗﻀﺎد ﺑﯿﻦ ﺳﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐﮫ ﺗﻀﺎد ﻏﯿﺮ واﻗﻌﯽ اﺳﺖ ﻋﻠﺖ اﻟﻌﻠﻞ اﯾ ﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮭﺎی اﻧﻘﻼﺑ ﯽ‬ ‫و اﻧﻘﻼﺑﺎت ﻣﺪرن اﺳﺖ ﮐﮫ ﻧﮭﺎﯾﺘﺎً در ھﻤﯿﻦ ﺗﻀﺎدی ﮐﮫ ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزی ﺧﻮدﻧﻤﺎﺋﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻓﺮو ﻣﯽ ﭘﺎﺷﺪ و ﭘﻮچ‬ ‫ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﻮﭼﯽ زﻣﯿﻨﮥ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﯿﺰم اﺳﺖ ﮐﮫ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺮ ﺣﻖ اﯾﻦ اﻧﻘﻼﺑﺎت و ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ اﻧﻘﻼﺑﺎت اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﯾﻦ ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ھﺎ ﻧﯿﭽﮫ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻧﯿﭽﮫ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﮫ ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﺟﺪﯾﺪ اروﭘﺎ ﮐﮫ او را ﻣﺒﺪل ﺑﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﻧﺤﻄ ﺎط و آﻧﺎرﺷ ﯿﺰم ﻧﻤ ﻮد در ﻧﺒ ﺮد ﺑ ﺮ ﻋﻠﯿ ﮫ‬ ‫»زن«ﺟﻠﻮه ای ذاﺗﯽ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و ذاﺗﺶ ﻋﯿﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد ﭼﺮا ﮐﮫ زن ﻣﻈﮭﺮ ذات و روح ﻣﺮد اﺳﺖ و ﻣﺪ و ﻓ ﺮم و‬ ‫ﺻﻮرت ﺑﺎﻃﻦ اﺑﺪی ﻣﺮد اﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻦ دو ﻧﺒﺮد ﯾﮑﯽ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻧﺒﺮد ﺑﺮ ﻋﻠﯿﮫ ﻣﺪرﻧﯿﺰم وزن ! ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ ھﺮ ﺟﺎ ﮐﮫ‬ ‫ﺳﺨﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ » ﻣﺪ« اﺳﺖ ﻇﺮف آن زن اﺳﺖ ‪ ،‬ﭼﮫ ﻣﺪ ﻟﺒﺎﺳﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﮫ ﻣﺪل اﺗﻮﻣﻮﺑﯿﻞ وﯾﺎ ﺣﺘ ﯽ ﻣ ﺪل ﻇﮭ ﻮر‬ ‫و ﺑﺮوز ﻣﺮد ﮐﮫ ﻧﺒﺮدش ﺑﺮ ﻋﻠﯿﮫ ﻏﺮﯾﺰۀ ﻣﺮداﻧﮕﯽ او را ھﻤﺠﻨﺲ ﮔﺮا ﻣﯽ ﺳﺎزد ﯾﻌﻨﯽ زن ﺻﻔﺖِ ﺿﺪ زن ‪.‬‬ ‫آﻧﭽ ﮫ ھ ﻢ ﮐ ﮫ ﻋﻠ ﺖ اﻟﻌﻠ ﻞ ﻓﻠ ﺴﻔﯽ – ذاﺗ ﯽ – ﻓﻄ ﺮی ﻓﺮوﭘﺎﺷ ﯽ ﺷ ﻮروی ﺑ ﻮد ﺗ ﺴﻠﯿﻢ ﻧ ﺸﺪن زن در اﻣ ﺮ اﻧﺤ ﻼل‬ ‫ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﻋﺎﻃﻔﯽ ﺑﻮد ﮐﮫ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ھﺴﺘﮫ ﻣﺮﮐﺰی ﺟﺎﻣﻌﮫ ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﮫ ﻣﻨﮭ ﺎی ﺧ ﺎﻧﻮاده ‪ .‬ﭘ ﺲ‬ ‫‪٢٢‬‬

‫اﯾ ﻦ زن ﺑ ﻮد ﮐ ﮫ ﻣﺪﯾﻨ ﮥ ﻓﺎﺿ ﻠﮫ ﻣ ﺎرﮐﺲ را ﺷﮑ ﺴﺖ داد ﭼ ﻮن ﺣﺎﺿ ﺮ ﻧ ﺸﺪ ﮐ ﮫ ﺑ ﺖ ) ﻣ ﺪ( ﻧﺒﺎﺷ ﺪ و از ﻗﻠﻤ ﺮو‬ ‫ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﺧﺎرج ﺷﻮد و ﭘﺎ ﺑﮫ ﻋﺮﺻﮫ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن ﺑﮕﺬارد وﻟﯽ ﺑ ﺎﻻﺧﺮه ﭼﻨ ﯿﻦ ﺧﻮاھ ﺪ ﮐ ﺮد ھﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﮫ ﭘ ﺲ از‬ ‫ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﺷ ﻮروی ﺷ ﺎھﺪش ھ ﺴﺘﯿﻢ ﮐ ﮫ ﺑﺰرﮔﺘ ﺮﯾﻦ ﻣﺎﻓﯿ ﺎ و ﺗﺠ ﺎرت ﺟﮭ ﺎﻧﯽ ﺧﺮﯾ ﺪ و ﻓ ﺮوش دﻟﺒﺨ ﻮاه زن ﺷ ﮑﻞ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘ ﮫ اﺳ ﺖ واﻧﺤ ﻼل ﺧ ﺎﻧﻮاده را ﭘ ﯽ رﯾ ﺰی ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬و اﯾ ﻦ ھﻤ ﺎن ﻣ ﺴﺌﻠﮫ ﭘﯿ ﺮوزی ﻣ ﺎرﮐﺲ ﭘ ﺲ از اﺑﻄ ﺎل‬ ‫ﻣﺎرﮐﺴﯿﺰم اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﻧﯿﭽﮫ ﻧﯿﺰ ﺗﻼش ﺟﺎﻧﮑﺎھﯽ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺳﻨﺖ ازدواج را ﮐﮫ ﻣﺎدر ھﺮ ﺳﻨﺘﯽ اﺳﺖ ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎزد و ﺑﺎ » ﻟ ﻮ ﺳ ﺎﻟﻮﻣﮫ «‬ ‫ﺑﻘﻮل ﺧﻮدش راﺑﻄﮫ ای اﻓﻼﻃﻮﻧﯽ ) ﻋﺸﻖ ﻏﯿﺮ ﻣﺘﻌﮭﺪ( ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎزد و ﺳﺎﻟﻮﻣﮫ در اﯾﻦ اﻣﺮ ﭘﯿﺸﮕﺎم ﺷﺪ و ﺗﺎﺑﮫ‬ ‫آﺧﺮ ﻋﻤﺮش اﯾﻦ ﻧﮭﻀﺖ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن را در راﺑﻄﮫ ﺑﺎ ﻧﻮاﺑﻐﯽ ﭼﻮن ﻧﯿﭽﮫ و رودﯾﻦ و رﯾﻠﮑﮫ و ﻓﺮوﯾ ﺪ اداﻣ ﮫ داد‪.‬‬ ‫وﻟﯽ ﻧﯿﭽﮫ در ﻧﯿﻤﮫ راه ﺑﺮﯾﺪ و رھﺒﺎﻧﯿﺖ ﭘﯿﺸﮫ ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺳﻨﺖ را اﺣﯿﺎء ﮐﻨﺪ در ﺣﯿﻦ ﻧﺒ ﺮدی ﮐ ﮫ ﺑ ﺎ ﺳ ﻨﺖ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ھﻤﯿﻦ ﯾﮏ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻋﻈﯿﻢ ﺑﺮای دﯾﻮاﻧﮫ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﯿﭽﮫ ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﮐ ﺮد ‪.‬ﺗﻮﺻ ﯿﻔﯽ ھﻤﭽ ﻮن ﮐ ﺎﻓﺮ ﻗ ﺪﯾﺲ و‬ ‫ﯾﺎ ﺑﻘﻮل اﻗﺒﺎل ﻻھﻮری ‪ ،‬دﻟﯽ ﻣﺆﻣﻦ و ذھﻨﯽ ﮐﺎﻓﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻋﻈﯿﻢ در ﻧﯿﭽﮫ اﺳﺖ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺑﯿﻦ ﺳﻨﺖ و‬ ‫ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ ‪ ،‬ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺑﯿﻦ ﻣﺒﺪأ و ﻣﻌﺎد ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ،‬ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺑﯿﻦ ﻗﺪﯾﻢ و ﺣﺎدث ‪ ،‬ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺑﯿﻦ ﺑﻮدن و ﺷﺪن ) ﺑﻘﻮل ھﮕﻞ‬ ‫(‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﮫ اﯾﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾ در ﻧﻮاﺑﻐﯽ ﭼﻮن ﻧﯿﭽﮫ ﻣﻮﺟﺐ ﭼﻨﺎن ﺟﻨﻮن واﺑﻄﺎل ﻋﻈﯿﻤﯽ ﺷﺪ ﭘﺲ ﺳﮭﻞ اﺳﺖ ﮐﮫ‬ ‫در ﺟﻮاﻣﻊ و ﺗﻮده ھﺎی ﻋﺎﻣﯽ ﺑﺪﺗﺮ از اﯾﻦ و ﺗﺮاژﯾﮏ ﺗﺮ ﺑﺮوز ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻨﺠﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﮫ ﻗﺪر ﻋﻈﯿﻢ و ﺗﺎرﯾﺨﯽ »ﻟﻮﺳﺎﻟﻮﻣﮫ« واﺿﺢ ﺗﺮ ﮔﺮدد ‪ .‬ﺑﺪون ﺷﮏ آﯾﻨﺪه ﺗ ﺎرﯾﺦ در ﻗﻠﻤ ﺮو‬ ‫ﺛﺒﻮت ﺣﻖ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن ‪ ،‬ﻗﺪر اﯾﻦ زن ﺑﺰرگ را درک ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد و ﻣﻘﺎﻣﺶ را ﺑ ﺴﯿﺎر ﺑﺮﺗ ﺮ از ﻧﯿﭽ ﮫ و ﻣ ﺎرﮐﺲ‬ ‫وﻓﺮوﯾﺪ ﻗﺮار ﺧﻮاھﺪ داد اﯾﻦ زن ﺑﺰرگ در ﻋﺮﺻﮫ ﺣﻖ ﺟﻮﺋﯽ در ﻣﻘﺎﻣﯽ اﮔﺮ ﺑﺮﺗﺮ از ﻣﺮﯾﻢ ﻣﺠﺪﻟﯿﮫ ﻧﺒﺎﺷ ﺪ ﮐﻤﺘ ﺮ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ‪ .‬او اﺳﻮۀ ﮐﺎﻣﻞ وﻣ ﺪرن ﯾ ﮏ زن ﺻ ﺎﺣﺐ ھﻮﯾ ﺖ و ﻋ ﺎرف و ﺷ ﺠﺎع اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﺗﻮاﻧ ﺴﺖ ﺑ ﺪون اﺑ ﺘﻼء ﺑ ﮫ‬ ‫اﺑﻄﺎل و ﻓﺴﺎد ‪ ،‬ﻗﻠﻤﺮو ﻣﺪرﻧﯿﺰم را ﺗﻤﺎﻣﺎً در ﻧﻮردد و ﭘﮭﻠﻮاﻧﯽ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻔﺮد در ﺟﮭﺎن ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن ﺷﻮد‪ .‬زﻧ ﺎﻧﯽ‬ ‫ﭼﻮن روزاﻟﻮﮐﺰ آﻣﺒﺮوک و ﺳﯿﻤﻮن دوﺑﻮار در ﻣﻘﺎﻣﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺗﺮ و ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﮫ ﺗﺮ ﻗﺮار دارﻧ ﺪ ‪ .‬ﻟﻮﺳ ﺎﻟﻮﻣﮫ از‬ ‫ﻓﺎﺗﺤﺎن ﻃﺮاز اول و ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ ھﻮﯾﺖ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن زن در ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺖ ‪ .‬او در واﻗ ﻊ ﻣﻌﻠ ﻢ ﺳ ﺮﺧﺎﻧﮫ و ﺑ ﺎﻃﻨﯽ‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﻧﯿﭽﮫ و رودﯾﻦ وﻓﺮوﯾﺪ و رﯾﻠﮑﮫ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺧﺪاﯾﺎن اﻧﺪﯾ ﺸﮫ وھﻨ ﺮ ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن ﻣﺤ ﺴﻮب ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‬ ‫‪.‬ﺳﺎﻟﻮﻣﮫ را ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ اﻟﮫ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن ﻧﺎﻣﯿﺪ‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦ آﯾﻨﺪه و ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن ﺣﮑﯿﻤﺎﻧﮫ از وی ﺑﻌﻨﻮان ﺣ ﻮای دوّم ﻧ ﺎم‬ ‫ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬و ﻟﯿﮑﻦ ﻣﺮد ﺳﺎﻻری ﻣﺪرن ﮐﮫ در ﺑ ﺮزخ اﻧﺘﻘ ﺎل ﺑ ﮫ ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن ﺑ ﺮای ﺧ ﻮد در ﺟ ﺴﺘﺠﻮی ھ ﻮﯾﺘﯽ‬ ‫ﻣﮭﻤﻞ اﺳﺖ ھﻨﻮز ﺷﮭﺎﻣﺖ درک وﺗﺼﺪﯾﻖ اﯾﻦ ﻧﻮع زﻧﺎن را ﻧﺪارد ‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦ آﯾﻨﺪه ﺟﮭﺎن ﮐﮫ ﺗﺎرﯾﺨﯽ دﮔ ﺮ اﺳ ﺖ و‬ ‫ﺑﺸﺮی دﮔﺮ ﺑﮫ ﺑﺎر ﻣﯽ آورد ﮐﮫ ﮐﻞ ﺳﻨﺖ وﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ را ﺑﺎ ﻗﺪرت وﺣﮑﻤﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﯽ ﻧﮭ ﺪ ﺑﺮاﺳ ﺎس ﺣ ﻮا‬ ‫ﺑﻨﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺬﺷﺘﮫ ﺗﺎ ﺑﮫ اﻣﺮوز ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺗﻤﺎﻣﺎً ﻣﺮداﻧﮫ ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﺮداﻧﮕﯽ و ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ در‬ ‫ھﺮ دو ﺻﻮرت ﻗﺪﯾﻢ و ﺟﺪﯾﺪش ‪،‬اﻣﺮی واﺣﺪ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺎﻧﯽ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن ذاﺗﯽ و ﺑﺮﺣﻖ ‪،‬زن ﺧﻮاھ ﺪ ﺑ ﻮد و ﮐ ﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ﭼﻮن ﻟﻮﺳﺎﻟﻮﻣﮫ ﯾﮑﯽ از ﺑﺎﻧﯿﺎن آن در ﻣﻐﺮب زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ‪ .‬و اﻣﺎ اﯾﻦ ﻧ ﻮع زﻧ ﺎن در ﺟﮭ ﺎن اﺳ ﻼم رگ و رﯾ ﺸﮫ‬ ‫ای ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺗﺮ دارﻧﺪ ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ ﻋﺮﻓﺎن اﺳﻼﻣﯽ را ﺑ ﺎﻧﯽ ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﮐﺎﻣ ﻞ ﻧﺎﻣﯿ ﺪﯾﻢ و ﻧ ﺸﺎن دادﯾ ﻢ ‪ .‬زﻧ ﺎﻧﯽ‬ ‫ﭼﻮن ﺧﺮﻣّﮫ) ھﻤﺴﺮ ﻣﺰدک( و راﺑﻌﮫ ﻋﺪوﯾﮫ و ﻇﺎھﺮه ﻗﺮة اﻟﻌﯿﻦ از ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎﻧﯿﺎن اﻧﺴﺎن وﺗﻤ ﺪن ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن‬ ‫ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ ‪ .‬و ﭼ ﻮن اﻧ ﺪﮐﯽ ﺑ ﮫ ﻋﻘ ﺐ ﺗ ﺮ روﯾ ﻢ زﻧ ﺎﻧﯽ ﭼ ﻮن ﺧﺪﯾﺠ ﮫ و ﻓﺎﻃﻤ ﮫ و زﯾﻨ ﺐ و ﺷ ﮭﺮﺑﺎﻧﻮ و ﺗﮑ ﺘﻢ و‬ ‫ﻧﺮﺟﺲ ﺧﺎﺗﻮن را ﺧﻮاھﯿﻢ ﯾﺎﻓﺖ و ﻣﺮﯾﻢ ﻣﺠﺪﻟﯿﮫ را ‪ .‬و ﻣﺮدان ﺧﺮدﻣﻨﺪ و ﻋﺎرف ﻓﻘ ﻂ در راﺑﻄ ﮫ ای ﻋﺎرﻓﺎﻧ ﮫ ﺑ ﺎ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ زﻧﺎﻧﯽ ﻗﺎدرﻧﺪ ﮐﮫ از ﻗﻠﻤﺮو ھﺴﺘﯽ ﺷﮑﻦ ) ﺳﻨﺖ ﺷﮑﻦ( ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺧﻮد ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ و ﻧﺠﺎت ﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻨﮑﮫ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ و ﻣﺨﻠﺺ ﺗﺮﯾﻦ ﯾﺎران اﻣﺎم زﻣﺎن در ﻋﺮﺻﮫ ﻇﮭﻮرش زﻧﺎن ھﺴﺘﻨﺪ از ھﻤﯿﻦ روﺳ ﺖ زﯾ ﺮا اﻣ ﺎم‬ ‫زﻣﺎن ﺟﻤﺎل اﻧﺴﺎن ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن اﺳﺖ ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﯽ رھﺎ ﺷﺪه از ﻣﺎدﯾﺖ و ﺗﺎرﯾﺨﯿﺖ و ﻓﺮم و ﻓﻦ ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺧﺪاﯾﮕﻮﻧﮫ‬ ‫‪.‬‬

‫‪٢٣‬‬

‫ﻧﯿﭽﮫ ﺑﻌﻨﻮان اﻧﺴﺎن ﻣﺪرﻧﯽ ﮐﮫ ﺑﮫ ﻏﺎﯾﺖ ﻣﺪرﻧﯿﺰم اﻧﺪﯾﺸﮫ رﺳﯿﺪ و آﻧﺮا ﻋﯿﻦ ﺳﻨﺖ ازﻟﯽ ﯾﺎﻓﺖ وﻟ ﯽ ھ ﺮ ﭼ ﮫ ﮐ ﺮد‬ ‫از اﯾﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾ رھﺎﯾﯽ ﻧﯿﺎﻓﺖ و ﺑﮫ ﺑﺮزﺧﯽ ﻋﻈﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﺎر آﻣﺪ ‪ ،‬آﺋﯿﻨﮫ ﻋﺒﺮﺗﯽ ﺑﺮای ﮐﻞ ﺟﮭﺎﻧﯿﺎن اﺳﺖ و زﺣﻤﺎﺗﺶ‬ ‫در اﯾﻦ ﻗﻠﻤﺮو ﺑﮫ ﻣﯿﺮاث اﺑﺪی ﺑﺸﺮﯾﺖ وارد ﺷﺪه و او را ﺷﮭﯿﺪ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺑﯿﻦ ﺳ ﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺘ ﮫ ﺳ ﺎﺧﺘﮫ اﺳ ﺖ ‪ .‬و‬ ‫ھﯿﭻ اﻧﺴﺎن ﺣﻖ ﺟﻮﺋﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮫ ﻧﯿﭽﮫ ﻧﺮﺳﺪ و ﻧﯿﭽﮫ را درک ﻧﮑﻨﺪ و ﺳﭙﺲ از اﯾﻦ ﺑﺮزخ رھﺎﺋﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫زﯾﮕﻤﻮﻧﺪ ﻓﺮوﯾﺪ ‪:‬‬ ‫ﻓﺮوﯾﺪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ اﻧﺴﺎﻧﯽ در ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺗﻼش ﻧﻤﻮد ﮐﮫ ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس داﻧ ﺶ ﻣﺤ ﺾ و ﻣﻨﮭ ﺎی دﯾ ﻦ ‪ ،‬دﯾ ﻦ را از‬ ‫اﻋﻤﺎق ﻓﻄﺮت و ذات ﺑﺸﺮ اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻤﺎﯾﺪ و در واﻗﻊ ھﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ را ﻣﺒﺪّل ﺑﮫ ﻧﺎﺟﯽ ﺧﻮدش ﺳﺎزد و اﯾﻦ ھﻤ ﺎن‬ ‫ھ ﺪف و آﺋ ﯿﻦ رواﻧﮑ ﺎوی ﺑ ﻮد ﮐ ﮫ ﻓﺮوﯾ ﺪ ﺑﻨ ﺎﯾﺶ ﻧﮭ ﺎد و ﺑ ﮫ اوج ﺷﮑ ﺴﺖ واﻓ ﺴﺮده ﮔ ﯽ و ﭘ ﻮﭼﯽ رﺳ ﯿﺪ وﺑ ﮫ‬ ‫ﺑﯿﻤﺎری ﻋﺠﯿﺒﯽ ﮐﮫ ﮔﻮﺋﯽ ﺳﺮﻃﺎن ﻓﮏ ﺑﻮد ﻣﺒﺘﻼ ﮔﺸﺖ و ﺳﯽ و اﻧﺪی ﺑﺎر دﭼﺎر ﺟﺮاﺣ ﯽ ﺷ ﺪ و ﺑ ﺎﻻﺧﺮه از دﻧﯿ ﺎ‬ ‫رﻓﺖ ‪.‬‬ ‫در واﻗﻊ ﻓﺮوﯾﺪ ﻧﯿﺰ ھﻤﭽﻮن ﻧﯿﭽﮫ و ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺧﻮاﺳ ﺖ ﺑ ﺎ ﻧﻔ ﯽ ﮐﺎﻣ ﻞ ﺳ ﻨﺖ ) ﻣ ﺬھﺐ ﺗ ﺎرﯾﺨﯽ ( ﺑ ﮫ اﺣﯿ ﺎی ﺳ ﻨﺖ‬ ‫ﺑﭙ ﺮدازد و در ﻋ ﺼﺮ اوج ﺑ ﯽ دﯾﻨ ﯽ اروﭘ ﺎ و ﺷ ﮑﻮﻓﺎﺋﯽ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ‪ ،‬دﯾ ﻦ را از اﻋﻤ ﺎق ذات اﻓ ﺮاد ﺑ ﺸﺮی زﻧ ﺪه‬ ‫وﺟﺎری ﺳﺎزد ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻟﺤﺎظ ﻓﺮوﯾﺪ ﻧﯿﺰ ھﻤﭽﻮن ﻣﺎرﮐﺲ و ﻧﯿﭽﮫ و ﺑﻠﮑﮫ ﺑﻤﺮاﺗﺐ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ از اﯾﻦ دو ﻣﻔﮭﻮم ﻧ ﺸﺪه‬ ‫اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ در ﺗﮑﮫ ﭘﺎره ھﺎﺋﯽ از ﻧﻈﺮﯾ ﺎت رواﻧﮑ ﺎوی ﻣ ﻮرد ﺑﺤ ﺚ وﻧﻘ ﺪ و ﺑﺮرﺳ ﯿﮭﺎی اﺑﻠﮭﺎﻧ ﮫ وﻣﺪرﻧﯿ ﺴﺘﯽ –‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﮫ اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﻓﺮوﯾ ﺪ ﻧﯿ ﺰ ﻣﺜ ﻞ ﻧﯿﭽ ﮫ و ﺣﺘ ﯽ ﺷ ﺪﯾﺪ ﺗ ﺮ از او ﭘﺪﯾ ﺪه ای اﻋﺠ ﺎب آور اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﻋﻘ ﻞ ﻓﺮﻣﺎﻟﯿ ﺴﺘﯽ و اﻧﺪﯾ ﺸﮥ‬ ‫ﻣﺪرﻧﯿﺴﺘﯽ را از ﺑﻨﯿﺎد ﻣﯽ ﻟﺮزاﻧﺪ و ﺗﻌﺮﯾ ﻒ ﮐ ﺎﻣﻼً ﻧ ﻮﯾﻨﯽ از اﻧ ﺴﺎن وﺗ ﺎرﯾﺦ و ﻣﺎھﯿ ﺖ اﻧﺪﯾ ﺸﮫ را ﺿ ﺮوری ﻣ ﯽ‬ ‫ﺳﺎزد ﮐﮫ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺷﺨﺼﯿﺖ واﻧﺪﯾﺸﮥ ﻓﺮوﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬ ‫ﻓﺮوﯾﺪ ﻧﯿﺰ ازﻓﺎﺗﺤﺎن ﻧﺎﮐ ﺎم ﺟﮭ ﺎن ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن اﺳ ﺖ اﻣﺜ ﺎل ﻓﺮوﯾ ﺪ و ﻣ ﺎرﮐﺲ و ﻧﯿﭽ ﮫ ﺑﻤ ﺎ ﻣ ﯽ آﻣﻮزﻧ ﺪ ﮐ ﮫ اﯾ ﻦ‬ ‫ﺟﮭﺎن ﺟﺪﯾﺪ و ﭘﯿﺶ روی ﮐﮫ ﮐﻞ ﺟﮭﺎﻧﯿﺎن ﺑﺮ آﺳﺘﺎﻧﮫ اش ﺳﺮﮔﺮدان ودﯾﻮاﻧﮫ اﻧﺪ و ﺑﺮ آن وارد ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺷﺪ ‪،‬‬ ‫ﺑﻮاﺳﻄﮫ ﻋﻘﻞ ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ از ﻧﻮع ﻗﺪﯾﻢ و ﺟﺪﯾﺪش ﮔﺸﻮده ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ ‪ .‬ﻧﮫ ﺑﻮاﺳﻄﮫ ﺳﻨﺖ و ﻧﮫ ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﻋﻠﻤﯽ وﻧﮫ‬ ‫ﺑﺎ ﻣﺨﻠﻮﻃﯽ از اﯾﻦ د و ﻧﻤﯿﺘﻮان اﯾﻦ ﺟﮭﺎن ﺑﺮﺗﺮ را ﮔﺸﻮد و ﺑﺸﺮ را از ﺑﺮزخ اﺑﻄﺎل و ﺟﻨﻮن و ﺟﻨﺎﯾﺖ رھﺎﻧﯿﺪ ‪.‬‬ ‫ﻓﺮوﯾ ﺪ ﻓ ﯽ اﻟﻮاﻗ ﻊ دﻋ ﻮی ﻧ ﺎﺟﯽ ﮔ ﺮی و ﭘﯿ ﺎﻣﺒﺮی داﺷ ﺖ ھﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﮫ ﻧﯿﭽ ﮫ و ﻣ ﺎرﮐﺲ ‪.‬اﯾﻨ ﺎن ﻧﺨ ﺴﺘﯿﻦ و‬ ‫ﺷﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ ﻟﺮزه ھﺎی ذات ﭘﺴﺖ ﻣ ﺪرن را در اﻧ ﺴﺎن ﺑ ﺮوز دادﻧ ﺪ وﺑ ﮫ ﺟﮭﺎﻧﯿ ﺎن ﻣﻨﺘﻘ ﻞ ﻧﻤﻮدﻧ ﺪ ‪ .‬ﺷﮑ ﺴﺖ اﯾﻨ ﺎن‬ ‫ﻋﯿﻦ رﺳﺎﻟﺖ ﺷﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ .‬ﻧﯿﭽﮫ در آن واﺣﺪ ﮐﮫ ﮐﺘﺎب » ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ زرﺗﺸﺖ« را اﻧﺠﯿﻞ آﯾﻨﺪه ﺑ ﺸﺮﯾﺖ ﻣ ﯽ‬ ‫ﻧﺎﻣﺪ درﺟﺎﺋﯽ دﯾﮕﺮ ﻋﻠﻨﺎً ﺧﻮد را » د ﺟّﺎل« ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﭘﺲ ﺣﯿﺮت آور و ﻗﺎﺑ ﻞ ﺗﻔ ﺴﯿﺮ وﺗﻘ ﺪﯾﺮ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﮫ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ ھﺮﮔﺰ ﺳﺎﺑﻘﮫ ای ﻧﺪاﺷﺘﮫ اﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻨﻮﻧﮭﺎ ﮐﮫ از اوج ﻧﺒﻮغ ﺧﻮدﺷﻨﺎﺳﯽ ﺳﺮ ﺑ ﺮآورده‬ ‫دال ﺑﺮ وﺿﻌﯽ ﮐ ﺎﻣﻼً ﺟﺪﯾ ﺪ در اﻧ ﺴﺎن ﻣﻌﺎﺻ ﺮ اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﻗ ﺒﻼً ﺳ ﺎﺑﻘﮫ ﻧﺪاﺷ ﺘﮫ اﺳ ﺖ ‪ .‬اﯾﻨ ﺎن ﺣﺠّ ﺖ ھ ﺎی اﺟﺘﻨ ﺎب‬ ‫ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﻋﺒﻮر از ﻣﺪرﻧﯿﺰم و ﻏﻠﺒﮫ ﺑﺮ ﺗﺎرﯾﺨﯿﺖ ھﺴﺘﻨﺪ و راه را ﺑﺴﻮی ﻇﮭﻮر اﻣﺎم زﻣﺎن و ﻧ ﺎﺟﯽ آﺧﺮاﻟﺰﻣ ﺎن ﮐ ﮫ‬ ‫ﺣﺎﻣﻞ ﺑﺸﺮﯾﺖ ﺑﮫ ﺟﮭﺎن ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن اﺳﺖ ھﻤﻮار ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ‪.‬‬ ‫اﯾﻨﺎن اﺳﻮه ھﺎی ﯾﮏ ﻟﺤﻈﮫ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﮫ ﺧﺪا ھﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬و ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ در ﻋﺮﻓﺎن اﺳ ﻼﻣﯽ ﻣﻘﺎﻣ ﺎت ﺳ ﯿﺮ اﻟ ﯽ اﷲ را‬ ‫ﺑﮫ ھﺰار ﻣﻨﺰل ﺗﺸﺒﯿﮫ ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﮫ ﻧﮭﺼﺪ و ﻧﻮد و ﻧﮭﻤﯿﻦ ﻣﻨﺰﻟﺶ ھﻤﺎن اﺑﻠﯿﺲ و اﺑﻠ ﯿﺲ ﺷﻨﺎﺳ ﯽ اﺳ ﺖ و ھ ﺰار‬ ‫ﻣﯿﻦ ﻣﻨﺰل ﺧﺪاﺳﺖ ‪ .‬ﻟﺬا اﯾﻨﺎن در آن واﺣﺪ ﮐﺎﻓﺮ ﻗﺪﯾﺲ ھﺴﺘﻨﺪ ‪ ،‬ﻧﺎﺟﯽ دﺟﺎّل ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﺑﻠﯿﺴﯽ ﺧﺪاﯾﮕﻮﻧﮫ ‪ ،‬ﺣﻘّﯽ در‬ ‫اوج اﺑﻄﺎل واﺑﻄﺎﻟﯽ ﮐﮫ ﻋﯿﻦ ﺣﻖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ .‬ﺑﺪون درک اﯾﻦ ﺑﺰرﮔﺎن راھ ﯽ ﺑ ﺮای ﺧ ﺮوج از اﯾ ﻦ ﺑ ﺮزخ ﻣﻤﮑ ﻦ‬ ‫‪٢٤‬‬

‫ﻧﯿﺴﺖ ‪ .‬اﯾﻨﺎن را ﺑﺎﯾﺴﺖ ذاﺗ ﺎً ﺷ ﻨﺎﺧﺖ ‪ .‬ﻧﻈﺮﯾ ﺎت ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﮫ اﯾ ﻦ ﺑﺰرﮔ ﺎن اﻣ ﻮری ﺛﺎﻧﻮﯾ ﮫ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ ‪ .‬ﺷ ﻨﺎﺧﺖ‬ ‫وﺟﻮد اﯾﻦ اﻧﺴﺎﻧﮭﺎ در رأس رﺳﺎﻟﺖ آﻧﺎن ﻗﺮار دارد ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﺑﺨ ﻮاھﯿﻢ ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس ﮐ ﻞ آﺋ ﯿﻦ رواﻧﮑ ﺎوی ﺳ ﺨﻦ ﺑﮕ ﻮﺋﯿﻢ ﺑﺎﯾ ﺴﺘﯽ » ‪ « Eros‬را ﺑﻌﻨ ﻮان ﺳ ﻨﮓ زﯾ ﺮ ﺑﻨ ﺎی‬ ‫ﻣﮑﺘﺐ ﻓﮑﺮی اودرک ﮐﻨﯿﻢ ﮐﮫ اﻟﮭﮥ اﻧﺮژی ﺣﯿﺎﺗﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﮫ در ﻏﺮﯾﺰۀ ﺟﻨﺴﯽ ﺗﺠ ﺴّﻢ ﯾﺎﻓﺘﮫ و ﻋﻤﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐ ﮫ‬ ‫ﺻﻮرت ﻣ ﺪ ﯾﺎﻓﺘ ﮫ وﺳ ﻨﺘﯽ ) ﺗ ﺎرﯾﺨﯽ( آن ھﻤ ﺎن ﺟ ﻨﺲ ﻣﺨ ﺎﻟﻒ اﺳ ﺖ وﻟ ﯽ ﭼ ﻮن ﻓﺮوﯾ ﺪ ﻣ ﺮد اﺳ ﺖ و ﻣﺜ ﻞ ھﻤ ﮫ‬ ‫ﻣﺮدان ﺟﮭﺎن ﻣﺪرن اﺳﯿﺮ ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ ﻣﺮداﻧﮫ ﺧﻮﯾﺶ اﺳﺖ ﻟﺬا ﺟﻨﺲ را ﻓﻘﻂ ﺟ ﻨﺲ ﻣ ﺮدان ﻣ ﯽ داﻧ ﺪ و ﻟ ﺬا ﺻ ﻮرت‬ ‫ﺑﯿﺮوﻧﯽ ‪ erso‬را ﻧﯿﺰ زن ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ﮐﮫ ﺟﻨﺲ دوم ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﮫ اﯾﻦ ﺧﻮد از ﻋﻠﻞ اﺻﻠﯽ ﺷﮑﺴﺖ اﻧﺪﯾ ﺸﮫ او‬ ‫و اﺑﻄﺎل آﺋﯿﻦ اوﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﻓﺮوﯾﺪ از آﻧﺠﺎﺋﯽ ﮐﮫ آﻟﺖ ﺟﻨﺴﯽ ﻣﺮد را ﻋﯿﻦ ﺗﺠﺴﻢ ﺑﯿﺮوﻧﯽ وﺑ ﺮون اﻓﮑﻨ ﺪه ﺷ ﺪۀ اﻧ ﺮژی ﺣﯿ ﺎﺗﯽ ﻣ ﯽ ﯾﺎﺑ ﺪ ذاﺗ ﯽ‬ ‫ﺑﻮدن ﺟﻨﺲ اول را در زن درک ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ وﻧﻤﯽ ﻓﮭﻤﺪ ﮐﮫ زن ﭼﻮن اﻧﺪروﻧﯽ اﺳﺖ و آﻟ ﺖ ﺟﻨ ﺴﯽ اش ﻧﯿ ﺰ ﻧﮭ ﺎن‬ ‫اﺳﺖ آﻟﺖ ﻣﺮداﻧﮕﯽ ﻋﯿﺎن اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ و ذات ﻏﺮﯾﺰی ﻣﺪرﻧﯿﺰم اﺳﺖ ﮐﮫ ﻣﺮدان ﺑ ﺎﻧﯽ اش ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ و‬ ‫ﻟﺬا ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ ﺗﻤﺎﻣﺎً ﻣﺮداﻧﮫ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﮔﻮﺋﯽ زن اﺻﻼً وﺟﻮدی ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﺪاﺷﺘﮫ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﮫ ھﻤ ﯿﻦ دﻟﯿ ﻞ زن را‬ ‫ﻣﺤﮑﻮم ﺑﮫ اﺧﺘﮫ ﮔﯽ ذاﺗﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ و ﮐﻞ رواﻧﮑ ﺎوی زن را ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس ﻋﻘ ﺪه ﺣﻘ ﺎرت اﺧﺘ ﮫ ﮔ ﯽ ﺑﻨ ﺎ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﮫ‬ ‫اﺳﺎﺳﺎً ﺧﻼف واﻗﻊ اﺳﺖ و ﯾﮏ رواﻧﮑﺎری ﺑﯽ رﯾﺸﮫ و ﺷﺪﯾﺪاً ﻓﺮﻣﺎﻟﯿ ﺴﺘﯽ – ﻣﺪرﻧﯿ ﺴﺘﯽ ‪ -‬ﻣﺮداﻧ ﮫ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ راز اﺑﻄﺎل وﺷﮑﺴﺖ ﻓﺮوﯾﺪ و آﺋﯿﻦ او ھﻤﺎﻧ ﺎ اﺳ ﺎرت او در ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﺗ ﺎرﯾﺨﯽ ﻣ ﺮد اﺳ ﺖ ﯾﻌﻨ ﯽ اﺳ ﺎرت در‬ ‫ﻣﺮداﻧﮕﯽ ﮐﮫ ﻋﯿﻦ اﺳﺎرت در ﺗﺎرﯾﺦ اﺳ ﺖ و ﻟ ﺬا راھ ﯽ ﺑ ﮫ ﺧ ﺮوج ﻧﻤ ﯽ ﯾﺎﺑ ﺪ ‪ .‬ھ ﺮ ﭼﻨ ﺪ ﮐ ﮫ ﻓﺮوﯾ ﺪ ﻧﯿ ﺰ ھﻤﭽ ﻮن‬ ‫ﻣﺎرﮐﺲ دارای ﯾﮏ ﺑﯿﻨﺶ ﮐﺎﻣﻼً ﺗﺎرﯾﺨﯽ وﺗﺎرﯾﺨﯿﮕﺮی اﺳﺖ و ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺗﻼش ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﺗ ﺎ ﺗ ﺎرﯾﺦ را ﻣﻈﮭ ﺮ ﺳ ﺘﻢ و‬ ‫ﺟﮭﻞ و ﺟﻨﻮن و ﺧﺮاﻓﮫ ﺑﺪاﻧﺪ و ﮐ ﻞ دﯾ ﻦ و ﺑﺎورھ ﺎی دﯾﻨ ﯽ را از ﺑﻨﯿ ﺎد ﺑﺎﻃ ﻞ و ﺗ ﻮھﻢ ﺟﻠ ﻮه دھ ﺪ وﻟ ﯽ راھ ﯽ ﺑ ﮫ‬ ‫ﺧﺮوج از ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻤﯽ ﯾﺎﺑﺪ و ھﻤﭽﻮن ﻣﺎرﮐﺴﯿﺰم ﮐﮫ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﮫ ﺳﺘﻤﯽ ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺷﺪ ﻓﺮوﯾﺪﯾﺰم ھﻢ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﮫ ﻓﺴﺎدی‬ ‫ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺑﮫ ﻟﺤ ﺎظ ﺟﻨ ﺴﯽ واﺧﻼﻗ ﯽ ﺷ ﺪ وھ ﺮ ﮐ ﺴﯽ را ﺗﺤ ﺖ ﺗﺮﺑﯿ ﺖ ﺧ ﻮد ﻣﺒ ﺪل ﺑ ﮫ ﺷ ﯿﻄﺎن ﺧ ﻮدش ﻧﻤ ﻮد وﻧ ﮫ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ وﻧﺎﺟﯽ ‪.‬‬ ‫ﻓﺮوﯾﺪ ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ اﺧﻼق دﯾﻨﯽ را ﻧﺠﺎت دھﺪ وﻟﯽ ھﻤﺎﻧﻘ ﺪر ھ ﻢ ﮐ ﮫ وﺟ ﻮد داﺷ ﺖ را ﺗﺒ ﺎه ﮐ ﺮد ‪ .‬اﯾ ﻦ ﺗﺒ ﺎه ﺳ ﺎزی‬ ‫اﻟﺒﺘﮫ در ذات رﺳﺎﻟﺖ او ﺑﻮد ‪ ،‬رﺳﺎﻟﺘﯽ ﺑﺮای ﺑﮫ ﻏﺎﯾﺖ رﺳﺎﻧﯿﺪن ﺗﺎرﯾﺦ وﺗﺎرﯾﺨﯿﺖ ) ﺳ ﻨﺖ( و ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﻣ ﺬھﺒﯽ‪.‬‬ ‫اوﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ اﺧﻼق ﻣ ﺬھﺒﯽ را ﻣ ﺪرن ﮐﻨ ﺪ ﯾﻌﻨ ﯽ ﻋﻠﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ھﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﮫ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻣﯿﺨﻮاﺳ ﺖ ﻋ ﺪاﻟﺖ را ﻋﻠﻤ ﯽ‬ ‫ﺳﺎزد ‪ .‬ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ ﻧﯿﭽﮫ ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ ﻗﺪاﺳﺖ و ﻧﺒﻮّت را ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﯾﻦ ھﺮ ﺳﮫ ﻋﻠ ﻢ را ﺑ ﮫ اوج رﺳ ﺎﻧﯿﺪه‬ ‫و ﻋﻘ ﻞ و ﻣﺪرﻧﯿﺘ ﮫ را ﺑ ﮫ ﮐﻤ ﺎل ﺑﺮدﻧ ﺪ و ﭘ ﻮچ ﺳ ﺎﺧﺘﻨﺪ ﯾﻌﻨ ﯽ آن ﮔ ﻮھﺮۀ ﺗ ﺎرﯾﺨﯽ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم را ﻧ ﺎﺑﻮد ﺳ ﺎﺧﺘﻨﺪ ‪،‬‬ ‫اﻧﺪﯾﺸﮫ ﮔﺮاﺋﯽ ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﺎﻧﮫ ای ﮐﮫ دوﻧﺎم ﺑﻈﺎھﺮ ﻣﺘﻀﺎد دارد ‪ :‬ﺳﻨﺖ وﺗﺠﺪد ! ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺰم ﻗﺪﯾﻤﯽ و ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺰم ﻧﻮﯾﻦ‬ ‫‪ :‬ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺰم اﺣﮑﺎﻣﯽ و ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺰم ﻋﻘﻼﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﻓﺮوﯾﺪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﮫ اﻧﺴﺎن از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﻮد – آﮔﺎھﯽ ﺑﺮ ﻏﺮاﯾﺰ ﺣﯿﺎﺗﯽ و ﺧﺎﺻﮫ ﺟﻨﺴﯽ اش ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑ ﮫ » ﻋﻠ ﻢ‬ ‫ﺗﻘﻮا« ﺑﺮﺳﺪ و ﻟﺬا از ﻋﻘﺪه ھﺎ واﻣﺮاض و ﺟﺒّﺎرﯾﺖ ھﺎی ﻣﺬھﺐ ﻧﺠ ﺎت ﯾﺎﺑ ﺪ و ﺧ ﻮدش ﭘﯿ ﺎﻣﺒﺮ ﺧ ﻮدش ﮔ ﺮدد‪ .‬او‬ ‫ھﻤﮫ اﻣﺮاض رواﻧ ﯽ ﺑ ﺸﺮ را ﺣﺎﺻ ﻞ ﻋﻘ ﺪه ھ ﺎی ﺟﻨ ﺴﯽ او ﻣ ﯽ داﻧ ﺴﺖ ﯾﻌﻨ ﯽ ﻋﻘ ﺪۀ اﻧ ﺮژی ﺣﯿ ﺎﺗﯽ‪ .‬و ﻟ ﺬا ھﻤ ﮫ‬ ‫ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ھﺎی ﺑﺸﺮ را ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺪم ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺮ ﻏﺮﯾﺰۀ ﺟﻨﺴﯽ ﺧﻮدش ﻣﯽ داﻧ ﺴﺖ ﺑ ﺪﯾﻦ ﻟﺤ ﺎظ او ﯾ ﮏ ﻋ ﺎرف ﺑ ﻮد‬ ‫ﺑﯽ آﻧﮑﮫ ﺗﻮاﻧﺴﺘﮫ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﮫ ﯾﻘﯿﻦ ﺷﮭﻮدی ﺑﺮﺳﺪ ‪ .‬او ﻣﺮﯾﺪاﻧﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻤﻮد ﮐﮫ ﻣﺸﮭﻮرﺗﺮﯾﻨﺶ »ﯾﻮﻧﮓ« ﺑ ﻮد ﮐ ﮫ‬ ‫ﻧﮭﺎﯾﺘﺎً از ﻣﮑﺘﺐ واﺻﻮل ﻣﺮادش ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﻨﻈﺮ ﻣ ﺎ ﺗﻮاﻧ ﺴﺖ ﺑ ﮫ ﻧ ﻮﻋﯽ ﻧ ﮫ ﭼﻨ ﺪان ﻋﺎرﻓﺎﻧ ﮫ و ﮐﺎرﺳ ﺎز‪،‬‬ ‫ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﻓﺮوﯾﺪ را ﺑﺸﮑﻨﺪ و ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ ﻣﺤﺾ آﺋﯿﻦ رواﻧﮑﺎوی را ﺑﺴﻮی ﺧﺮاﻓﮫ ﮔﺮاﺋﯽ ﺷﺮﻗﯽ ﮐ ﺸﺎﻧﯿﺪ و‬ ‫ﻣﮑﺘ ﺐ ﺗﻌﺒﯿ ﺮ وﺗﻔ ﺴﯿﺮ وﺗﺄوﯾ ﻞ اﺳ ﻄﻮره و رؤﯾﺎھ ﺎ را ﺑﻨ ﺎ ﻧﮭ ﺎد ﮐ ﮫ ﻧ ﻮﻋﯽ رﺟﻌ ﺖ ﺑ ﮫ ﺳ ﻨﺖ ﺑ ﻮد وﻧ ﮫ ﺧ ﺮوج از‬ ‫ﻣﺪرﻧﯿﺰم ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﮫ ﺗﻨﮭﺎ ﺗﻘﻮی و ﻣﺬھﺐ ‪ ،‬ﻋﻠﻤﯽ و ﻋﻘﻠﯽ و ﻓﻨﯽ و ﻣﺪرن ﻧﺸﺪ ﺑﻠﮑﮫ ﺑ ﺴﯿﺎر ﺧﺮاﻓ ﯽ ﺗ ﺮ از‬ ‫ﻣ ﺬھﺐ ﻗ ﺮن ھﯿﺠ ﺪه وﻧ ﻮزده ﻣ ﯿﻼدی ﮔ ﺸﺖ ‪ .‬اﯾ ﻦ اﻓ ﺮاط وﺗﻔ ﺮﯾﻂ ﺑ ﯿﻦ ﺳ ﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺘ ﮫ ‪ ،‬ذاﺗ ﯽ اﻧﺪﯾ ﺸﮫ ﮔ ﺮی‬

‫‪٢٥‬‬

‫ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺴﺘﯽ اﺳﺖ و ﺷﺮﻗﯽ وﻏﺮﺑﯽ ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ ‪ .‬ﺳﻨﺖ ﮔﺮاﺋﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻣﺮ و ﺣﮑﻢ دﯾﻦ و ﯾﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﻘﻞ و‬ ‫اﺧﺘﯿﺎر ﺑﺸﺮی ‪ :‬اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻞ دﻋﻮا و ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺑﯿﻦ ﺳﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ !‬

‫ادﻣﻮﻧﺪ ھﻮﺳﺮل ‪:‬‬ ‫ھﻮﺳﺮل ﻧﯿﺰ ھﻤﭽﻮن آن ﺳﮫ دﯾﮕﺮ ﯾﮏ آﻟﻤﺎﻧﯽ ﻧﺎﺑﻐﮫ وﺟﺪّی در ﻗﻠﻤ ﺮو ﺟﮭ ﺎد ﺑ ﺮ ﻋﻠﯿ ﮫ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم وﺳ ﻨﺖ اﺳ ﺖ و‬ ‫راه ﺧﺮوج ﻣﯽ ﺟﻮﯾﺪ ‪ .‬او ﯾﮏ رﯾﺎﺿﯽ دان ﻓﯿﻠﺴﻮف ﺑ ﻮد از ﺗﺒ ﺎر ﮐ ﺴﺎﻧﯽ ﭼ ﻮن اﻗﻠﯿ ﺪس ‪ .‬او را ﺑ ﺎﻧﯽ ﻣﮑﺘ ﺐ »‬ ‫ﭘﺪﯾﺪه ﺷﻨﺎﺳﯽ « ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ ﮐﮫ ﮐﻞ اﮔﺰﯾﺴﺘﺎﻧﺴﯿﺎﻟﯿﺰم ﻗﺮن ﺑﯿ ﺴﺘﻢ اروﭘ ﺎ واﻣ ﺪار و ﭘﯿ ﺮو ﻣﮑﺘ ﺐ اوﺳ ﺖ ‪:‬ھﺎﯾ ﺪﮔﺮ‪،‬‬ ‫ﯾﺎﺳﭙﺮس ‪ ،‬ﻣﺎرﺳﻞ و ﺳﺎرﺗﺮ وﺗﯿﻠﯿﺦ و ﺑﻮﺑﺮ‪.‬‬ ‫ھﻮﺳﺮل ﻓﺮﯾﺐ ﺟﺎدوﺋﯽ و ﻻﻣﺘﻨﺎھﯽ ﻣﻨﻄﻖ و اﻧﺪﯾﺸﮫ ﻣﻨﻄﻘ ﯽ و ﻓﺮﻣﺎﻟﯿ ﺴﺘﯽ ﺑ ﺸﺮ را درک ﮐ ﺮده ﺑ ﻮد ﮐ ﮫ ﭼﮕﻮﻧ ﮫ‬ ‫ذات ﻋﺮﯾﺎن ﭘﺪﯾﺪه ھﺎ را ) ﻓﺮم ھﺎ ( را در ﺣﺠﺎب ﻣﯽ دارد ‪ .‬او ﻧﯿﺰ ﺑﺮ آﺳﺘﺎﻧﮫ ﻋﺮﻓﺎن ﻗ ﺮار داﺷ ﺖ و ﻣﻌﺘﻘ ﺪ ﺷ ﺪ‬ ‫ﮐﮫ ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺷﯿﺎء و ﭘﺪﯾﺪه ھﺎی ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﻨﯽ و ھﻨﺮی و ﻓﺮھﻨﮕﯽ ﺑﺸﺮ ﺑﺮ اﺳﺎس دﯾﺎﻟﻮگ ﺳ ﻘﺮاﻃﯽ ﺑ ﯿﻦ ﻣ ﺮاد و‬ ‫ﻣﺮﯾﺪ ﮐﮫ ھﻤﺎن ﺟﺮﯾﺎن ﮐﺎھﺶ ﻣﻨﻄﻘﯽ اﺳﺖ رخ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ واﯾﻦ ھﻤﺎن اﺷﺮاق وﺗﺮاﻧﺴﺪاﻧﺲ اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﺑ ﺸﺮ را از‬ ‫اﺳﺎرت و اﻓﺴﻮن ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺰم ﻣﺪرن ﻧﺠﺎت ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ ‪.‬‬ ‫ﻣﮑﺘﺐ ﺗﺮاﻧﺴﺪاﻧﺲ ﮐﮫ ﻣﺤﻮری ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﮔﺰﯾﺴﺘﺎﻧﺴﯿﺎﻟﯿﺰﻣﮭﺎﺳﺖ ﺑ ﮫ ﻣﻌﻨ ﺎی ﯾ ﺎﻓﺘﻦ راه ﺧﺮوﺟ ﯽ از ﻣﻨﻄ ﻖ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺑ ﺮ اﻧﺪﯾ ﺸﮫ ذاﺗ ﯽ ﺑ ﺸﺮ اﺳ ﺖ ‪ .‬ھﻮﺳ ﺮل درﺳ ﺖ ﺑ ﮫ ﺳ ﺒﮏ آﮐ ﺎدﻣﯽ اﻓﻼﻃ ﻮن ﺗ ﺸﮑﯿﻼﺗﯽ ﻓ ﺮاھﻢ‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ ﮐﮫ اﺻﻼً ﺗﻮﻓﯿﻘﯽ ﻧﯿﺎﻓﺖ و او ﻧﯿﺰ ﺑﮫ ﺑﺮزخ اﻓﺘﺎد ‪ .‬ﺑﮭﺮﺣﺎل داﻧﺶ اروﭘﺎﺋﯽ وﮐﻼً داﻧﺶ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﺸﺮ را در‬ ‫ﺷ ﺮف اﻧﺤﻄ ﺎط ﯾﺎﻓ ﺖ و در واﻗ ﻊ ﻣ ﺮگ ﺣﺘﻤ ﯽ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم را ﭘ ﯿﺶ ﺑﯿﻨ ﯽ ﻧﻤ ﻮد ‪ .‬و ﺑ ﺮ ھﻤ ﯿﻦ اﺳ ﺎس ﻓﯿﻠ ﺴﻮﻓﺎﻧﯽ‬ ‫ﻧﯿﮭﯿﻠﺴﺖ – آﻧﺎرﺷﯿﺴﺖ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪﻧﺪ ﮐﮫ ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺑﻄ ﺮزی واﮐﻨ ﺸﯽ دﺷ ﻤﻦ ﺗﻤ ﺪن ﻏ ﺮب ﺷ ﺪﻧﺪ و ﻧ ﺎﻗﻮس ﻣ ﺮگ اﯾ ﻦ‬ ‫ﺗﻤﺪن را ﺑﮫ ﺻﺪا در آورﻧﺪ ﮐﮫ از ﻣﺸﮭﻮرﺗﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﻓﻼﺳﻔﮫ اﺷﭙﻨﮕﻠﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﻮﻧﮕﺮ ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﮫ ای دﮔ ﺮ از‬ ‫ﺑﺮﺧﻮرد وﺟﻨﮓ ﻣﺪرﻧﯿﺴﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﺪرﻧﯿﺰم اﺳﺖ و ﻟﺬا ﺟﺰ اﺑﻄﺎل و ﺑﺮزخ آﻓﺮﯾﻨﯽ ﻧﺘﯿﺠﮫ ای دﮔﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﮫ‬ ‫اﻟﺒﺘﮫ اﯾﻦ ﻧﯿﺰ دارای ﺣﻘﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ در ﻣﻘﺎﻻت ﻗﺒﻞ ذﮐﺮش رﻓﺖ ‪.‬‬ ‫ﻧﺒ ﺮد ﺑ ﯿﻦ ﻓﺮﻣ ﺎﻟﯿﺰم )ﺑ ﺖ ﭘﺮﺳ ﺘﯽ ( ﺳ ﻨﺘﯽ و ﻓﺮﻣ ﺎﻟﯿﺰم ﺻ ﻨﻌﺘﯽ در ﺣﻘﯿﻘ ﺖ ﻧﺒ ﺮد ﺑ ﯿﻦ اﻧ ﺴﺎﻧﮭﺎ و ﺟﻨﺒ ﮫ ھ ﺎﺋﯽ از‬ ‫ﺑ ﺸﺮﯾﺖ ﻧﯿ ﺴﺖ ﺑﻠﮑ ﮫ ﻧﺒ ﺮد ﺑ ﯿﻦ اﺑ ﺰار ھ ﺎ و ﺷ ﺮاﯾﻂ اﻗﺘ ﺼﺎدی – اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺣﺎﺻ ﻞ از اﺻ ﺎﻟﺖ اﺑﺰارﮔﺮاﯾ ﯽ و‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺰم اﺳﺖ ‪.‬ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦ اﻧﺴﺎن وﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺰم ﻃﺒﻊ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ ‪ .‬ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦ اﻧﺴﺎن و ﻣ ﺼﻨﻮﻋﺎﺗﺶ‬ ‫‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺒﺮد در ذاﺗﺶ در ﺟﺴﺘﺠﻮی راه رھﺎﺋﯽ از اﯾﻦ ﻧﺒﺮد اﺳﺖ ﺗﺎ اﯾﻦ دورۀ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ را ﺗﺴﺮﯾﻊ و ﺗ ﺴﮭﯿﻞ ﻧﻤﺎﯾ ﺪ‬ ‫وﻣﻨﺠﺮ ﺑﮫ اﻧﮭﺪام ﺑﺸﺮی ﻧﺸﻮد‪ .‬درک ذاﺗﯽ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻣﻨﺠﺮ ﺑﮫ ﺧﺘﻢ اﯾ ﻦ ﻧﺒ ﺮد ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬و ﺑﻤﯿﺰاﻧ ﯽ ﮐ ﮫ اﻓ ﺮاد و‬ ‫اﻗﻮام ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد راﻣﻘﺪس و ذاﺗﯽ واﻋﺘﻘﺎدی ﺳﺎزﻧﺪ آﻧﺮا ﺑﯽ ﭘﺎﯾﺎن و ﺗﺒﺎه ﮐﻨﻨﺪه ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ ‪ .‬ﺗﻼش‬ ‫ﺑﺮای ﺗﻘﺪﯾﺲ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺗﻼﺷﯽ ﻣﮑّﺎراﻧﮫ و ﮐﺎﻣﻼً ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﻣﯿﺨﻮاھﺪ در اﯾﻦ دوران اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺳﻮد‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی اﻗﺘﺪاری را از آن ﺧﻮد ﺳﺎزد ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦ دﯾﻦ و ﺑ ﯽ دﯾﻨ ﯽ ﻧﯿ ﺴﺖ ‪ ،‬ﻧﺒ ﺮد ﺑ ﯿﻦ ﺣ ﻖ و ﺑﺎﻃ ﻞ ﻧﯿ ﺴﺖ‬ ‫ﺑﻠﮑﮫ ﯾﮏ ﻧﺒﺮد ﺻﺮﻓﺎً ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ و اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﺘﯽ اﺳ ﺖ و ﻧ ﮫ ﺗﻨﮭ ﺎ ﻗﺪاﺳ ﺘﯽ ﻧ ﺪارد ﺑﻠﮑ ﮫ ﻧﺒ ﺮدی ﭘﻠﯿ ﺪ و ﺿ ﺪ اﻧ ﺴﺎﻧﯽ‬ ‫اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫اﻣﺜﺎل ھﻮﺳﺮل وﻧﯿﭽﮫ وﻣﺎرﮐﺲ ﺗﺎ ﺣﺪودی ھﺮ ﯾﮏ ﺑﮫ ﻟﺤﺎﻇﯽ ﺑﺮ ﺑﻄﺎﻟﺖ اﯾﻦ ﻧﺒﺮدی ﮐﮫ ﺧﻮد را ﻣﻘﺪس ﻣﯽ ﺳﺎزد‬ ‫آﮔﺎه ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ‪ .‬ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﻣﺘﻔﮑّﺮان ﺑﮫ ھﻤﺎن ﻣﯿﺰان ﮐﮫ ﺑﺮ ﺳﻨّﺖ ﮔﺮاﺋﯽ ) ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺰم ﺳﻨﺘﯽ( ﺗﺎﺧﺘﻨﺪ ﺑ ﺮ‬ ‫ﻣﺪرﻧﯿﺰم ) ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺰم ﺻﻨﻌﺘﯽ( ﻧﯿﺰ ﺗﺎﺧﺘﮫ اﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﮭﻮده ﮔﯽ و ﺑﻄﺎﻟﺖ اﯾﻦ ﻗﺪاﺳﺖ را آﺷﮑﺎر ﺳ ﺎزﻧﺪ و ﻧﺒ ﺮد را ﺑ ﮫ‬ ‫ﺣﺮﯾﻢ اﺻﻠﯽ آن ﺑﮑﺸﺎﻧﻨﺪ ﮐﮫ ﻧﺒﺮدی آﮔﺎھﯽ ﺑﺨﺶ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﮫ ھﻤ ﯿﻦ دﻟﯿ ﻞ ﺣﺘ ﯽ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﮐ ﮫ ﻧﮭﺎﯾﺘ ﺎً ﺧ ﻮدش دﭼ ﺎر‬ ‫اﺑﻄ ﺎل آن ﺣﻘﯿﻘﺘ ﯽ ﺷ ﺪ ﮐ ﮫ ﺧ ﻮدش واﺿ ﺢ ﻧﻤ ﻮده ﺑ ﻮد ‪ ،‬راز ﻧﮭ ﺎﺋﯽ ﻇﮭ ﻮر ﮐﻤ ﻮﻧﯿﺰم را ﺧ ﻮد – آﮔ ﺎھﯽ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ‬ ‫ﭘﺮوﻟﺘﺮﯾﺎ ﻣﯽ داﻧﺴﺖ و ﻧﮫ ﻧﺒﺮد ﮐﻮر و ﻏﺮﯾﺰی ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ‪.‬‬

‫‪٢٦‬‬

‫ھﺎﯾﺪ ﮔﺮ ﯾﮑﯽ از ﻣﮭﻤﺘﺮﯾﻦ اداﻣﮫ دھﻨﺪﮔﺎن ﻣﮑﺘﺐ ﺧﻮد – آﮔﺎھﯽ ذاﺗﯽ ﮐ ﮫ ﺷ ﺎﮔﺮد ھﻮﺳ ﺮل ﺑ ﻮد ﻧﮭﺎﯾﺘ ﺎً راه ﻧﺠ ﺎت‬ ‫از ﻓﺮﻣ ﺎﻟﯿﺰم ﺻ ﻨﻌﺘﯽ را ﻓ ﺎﺋﻖ آﻣ ﺪن ﺑ ﺮ ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾ ﮏ ﻓﻠ ﺴﻔﯽ ﻣ ﯽ داﻧ ﺴﺖ و ﺗﺤ ﺖ ھ ﯿﻦ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻘ ﺎﻻﺗﯽ ﺑ ﺲ ﻣﮭ ﻢ‬ ‫اراﺋﮫ ﻧﻤﻮد ﮐﮫ اﺳﺎس ﻓﻠﺴﻔﮫ او ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ھﺎﯾﺪﮔﺮ ﮐﮫ ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﺻﻨﻌﺘﯽ را ﻗﻠﻤﺮو ﻇﮭﻮر ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮏ از ﺑﻄﻦ‬ ‫ﻓﯿﺰﯾﮏ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ﻧﺸﺎﻧﮥ ﭘﺎﯾﺎن ﻓﻠﺴﻔﮫ و ﭘﺎﯾﺎن و ﺗﻤﺪن ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﺑﺸﺮ ﻣﯽ داﻧﺴﺖ و اﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﮫ را ھﻢ ﺑ ﮫ‬ ‫ﻣﺜﺎﺑ ﮥ ﯾ ﮏ ﭘﯿ ﺮوزی ﻋﻈ ﯿﻢ و ھ ﻢ ﯾ ﮏ ﺗ ﺮاژدی ﺑ ﺰرگ ﻣ ﯽ داﻧ ﺴﺖ ﮐ ﮫ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﺸﺮﯾﺖ را ﺑ ﮫ اﻧﮭ ﺪام ﮐﺎﻣ ﻞ‬ ‫ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ از آﻧﺠﺎ ﮐﮫ ﺑ ﺎور دﯾﻨ ﯽ در ھﺎﯾ ﺪﮔﺮ رﯾ ﺸﮫ ای ﻧﺪاﺷ ﺖ و ﻣﻌ ﺎرف ﻣ ﺬھﺒﯽ را ﺑﮭ ﺎﺋﯽ ﻧﻤﯿ ﺪاد و ﺑ ﺮای‬ ‫اﻧﺴﺎن و ﺟﮭﺎن ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﻌﺎدی دﯾﻨﯽ ﻣﺘﺼﻮّر ﻧﺒﻮد ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﮐ ﻞ اﯾ ﻦ واﻗﻌ ﮫ ) ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﺻ ﻨﻌﺘﯽ ( را ﺑ ﮫ ﻓﮭﻤ ﯽ‬ ‫ﯾﻘﯿﻨﯽ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ‪ .‬و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل در ﻣﯿﺎن ھﻤﮫ ﻣﺘﻔﮑﺮان ﻻﻣﺬھﺐ وﺑﯽ ﺗﻔ ﺎوت ﺑ ﮫ ﻣ ﺬھﺐ در ﺗ ﺎرﯾﺦ ﻣﻌﺎﺻ ﺮ ﻏ ﺮب‪،‬‬ ‫ھﯿﭽﮑﺲ ﭼﻮن ھﺎﯾﺪﮔﺮ در روﻧﺪ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻋﻘﻞ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺑﮫ ﻣﻔﺎھﯿﻢ دﯾﻨﯽ و ﺧﺎﺻﮫ اﺳﻼﻣﯽ ﻧﺮﺳﯿﺪ و ﺑﮫ ھﻤ ﯿﻦ دﻟﯿ ﻞ‬ ‫ﻣﺘﻔﮑﺮان اﺳﻼﻣﯽ ﺑﯿﺶ از ﺳﺎﺋﺮ اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان ﻗ ﺎدر ﺑ ﮫ درک ﻓﻠ ﺴﻔﮫ ھﺎﯾ ﺪﮔﺮ ﺷ ﺪه و ﺑ ﮫ آن ﻋﻼﻗ ﮫ ﻧ ﺸﺎن ﻣﯿﺪھﻨ ﺪ‬ ‫زﯾﺮا در ﻏﺎﯾﺖ ﻓﻠﺴﻔﮫ ھﺎﯾﺪﮔﺮ ﻧﺸﺎﻧﮫ ھﺎﺋﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺒﯿﮫ ﺑﮫ ﻗﯿﺎﻣﺘﯽ در ﻣﻌﺎرف ﻗﺮآﻧﯽ ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺧﺎﺻﮫ در‬ ‫ﻧﻈﺮﯾﮥ ﻣﻌﺮوف ﺑﮫ » ﭼﻮﭘﺎن « ﮐﮫ ﻋﯿﻦ وﺟﻮد ﻣﮭﺪی ﻣﻮﻋﻮد را ﺗ ﺪاﻋﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﮫ ﻗ ﺮار اﺳ ﺖ اﯾ ﻦ ﮐ ﺮۀ آﺗ ﺶ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﮫ و از ﻣﺪار ھﺴﺘﯽ ﺧﺎرج ﺷﺪه را دوﺑﺎره ﺑﮫ ﻣﺪارش ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ و ﺧﺎﻣﻮش ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺪﯾ ﺪه ﺷﻨﺎﺳ ﯽ ھﻮﺳ ﺮل ﺑ ﺴﯿﺎر ﺷ ﺒﯿﮫ اﯾ ﺪۀ » ﻣﺜ ﻞ اﻓﻼﻃ ﻮﻧﯽ « و » ھﯿﮑ ﻞ ﻧ ﻮری « در ﻓﻠ ﺴﻔﮫ ﺷ ﯿﺦ اﺷ ﺮاق )‬ ‫ﺳﮭﺮوردی ( اﺳﺖ و ﺑﯿﺎﻧﯽ ﻣ ﺪرن از » وﺣ ﺪت وﺟ ﻮد « اﺳ ﺖ ‪ .‬ﯾﮑ ﯽ از ﻣﮭﻤﺘ ﺮﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎﻧ ﺎت ﻋﻠﻤ ﯽ – ﻓﻠ ﺴﻔﯽ‬ ‫ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﮫ » ﺣﻠﻘﮫ وﯾﻦ « ﮐﮫ ﺑﺨ ﺶ ﻋﻈﯿﻤ ﯽ از ﻣﺘﻔﮑ ﺮان وﻣﺤﻘﻘ ﺎن و ﻓﻼﺳ ﻔﮫ و ﻋﻠﻤ ﺎی اروﭘ ﺎ را‬ ‫ﮔ ﺮد ھ ﻢ آورد ﺗ ﺎ ﻋﻠ ﻮم و ﺧﺎﺻ ﮫ ﻋﻠ ﻮم اﻧ ﺴﺎﻧﯽ را ﻣﺘﺤ ﺪ ﺳ ﺎزﻧﺪ ﺗﺤ ﺖ ﺗ ﺄﺛﯿﺮ ﻓﻠ ﺴﻔﮫ ﭘﺪﯾ ﺪه ﺷﻨﺎﺳ ﯽ ھﻮﺳ ﺮل و‬ ‫اﺧﻄﺎری ﺑﻮد ﮐﮫ از ﺟﺎﻧﺐ ھﻮﺳﺮل ﺑﮫ داﻧﺶ ﻏﺮﺑﯽ داده ﺷﺪه ﺑﻮد واﻓﻮﻟﺶ را ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯿﮑﺮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺗﻼش ھﻮﺳﺮل ھﻤﭽﻮن ﺗﻼش آرﻧﻮﻟﺪ ﺗﻮﯾﻦ ﺑﯽ ﻣﻮرخ و ﻓﯿﻠﺴﻮف ﺷﮭﯿﺮ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﮐﻞ ﺗﻤ ﺪن ﻣ ﺪرن ﻏ ﺮب را‬ ‫ﻣﻮاﺟﮫ ﺑﺎ ﻣﺮگ ﺣﺘﻤﯽ ﺳﺎﺧﺘﮫ و راه ﺧﺮوج و ﻧﺠﺎﺗﺶ را ﭘﯿﺶ روی ﻣﯽ ﻧﮭ ﺪ ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺗﺠﺮﺑ ﮫ ﻧ ﺸﺎن داد ﮐ ﮫ ﺗﻤ ﺎم‬ ‫اﯾﻦ راه ﺣﻠﮭﺎ ﺑﯿﮭﻮده ﺑﻮد و ﺑﻠﮑﮫ ﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺤﻄﺎط ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم اﻓ ﺰود و اﺻ ﻮﻻً رھﺒ ﺮان ﻣ ﺪﻧﯿﺖ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﻏ ﺮب‬ ‫اﯾﻦ اﺧﻄﺎرھﺎ را ﺑﮫ ﺳﺨﺮه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ھﻤﯿﻦ ﺳﺨﺮه ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺴﺮﯾﻊ و ﺗﺸﺪﯾﺪ اﻓﻮل ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﺷﺪ ﮐﮫ اﻟﺒﺘﮫ واﻗﻌ ﮫ ای‬ ‫ﺑﺮ ﺣﻖ و ﻣﻔﮭﻮم اﺳﺖ و ﺗﮑﺮار ھﻤﺎن ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺰم ﻣﺎرﮐﺴﯿﺴﺘﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﮫ راه ﻧﺠ ﺎت ﻧﻈ ﺎم ﻣ ﺪرن ﻏ ﺮب رااز‬ ‫ورﻃ ﮫ ﮐﺎﭘﯿﺘ ﺎﻟﯿﺰم ﻧ ﺸﺎن ﻣﯿ ﺪاد ‪ .‬ﺑ ﺪﯾﻦ ﻟﺤ ﺎظ ﻣﺎھﯿ ﺖ ﻓﮑ ﺮی و اﻧ ﺴﺎﻧﯽ اﯾ ﻦ ﻣﺘﻔﮑّ ﺮان ﺑ ﺰرگ ﺗﻤﺎﻣ ﺎً ﯾﮑ ﯽ اﺳ ﺖ‬ ‫وﺗﻔﺎوﺗﮭﺎ ﻓﻘﻂ در ﺗﺮﺟﯿﺢ و اوﻟﻮِﯾّﺖ ﺟﻨﺒﮫ ھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﺪرﻧﯿﺰم اﺳﺖ و ﮔﺮﻧ ﮫ ﺟﻤﻠﮕ ﯽ ﺑ ﮫ درک واﺣ ﺪ رﺳ ﯿﺪه‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و آن درک اﻓﻮل ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﺑﻮد ﮐﮫ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑ ﺸﺮﯾﺖ را ﻧ ﺎﺑﻮد ﮐﻨ ﺪ ‪ .‬ﻟ ﺬا ھﻤ ﮫ اﯾﻨﮭ ﺎدر ﺣﮑ ﻢ ﻧﺎﺟﯿ ﺎن ﻧﺎﮐ ﺎم‬ ‫ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬اﯾﻨﺎن ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻣﺪرﻧﯿﺰم را ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ﺑﻘﺎی ﺗﺎرﯾﺨﯽ اش ﻧﺠﺎت دھﻨﺪ ‪ .‬ﯾﻌﻨ ﯽ‬ ‫درواﻗﻊ اﯾﻨﺎن ﺑﺮای ﺑﺸﺮ ﻃﺎﻟ ﺐ ﺗﺒ ﺪﯾﻞ ذاﺗ ﯽ در ﻧﻔ ﺲ ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ و ﻟ ﺬا راه ﺣ ﻞ ھ ﺎﺋﯽ ﮐ ﮫ اراﺋ ﮫ ﮐﺮدﻧ ﺪ ﯾ ﺎ ﻣ ﻮﻗﺘﯽ و‬ ‫ﺗﺴﮑﯿﻨﯽ ﺑﻮد و ﯾﺎ ﻧﺘﯿﺠﮥ ﻣﻌﮑﻮس ﺑﮫ ﺑﺎر آورد و ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﭘﯿﺮواﻧﺸﺎن را ﺑﮫ ﻋﺪاوت و اﻧﮑ ﺎر ﮐﺎﻣ ﻞ ﻧ ﺴﺒﺖ‬ ‫ﺑ ﮫ ﻣﮑﺘ ﺐ آﻧ ﺎن ﮐ ﺸﺎﻧﯿﺪ و ﭘﺪﯾ ﺪه ھ ﺎﺋﯽ ھﻤﭽ ﻮن ﺳﻮﺳ ﯿﺎﻟﯿﺰم ﺿ ﺪ ﺳﻮﺳ ﯿﺎﻟﯿﺰم و اﮔﺰﯾﺴﺘﺎﻧ ﺴﯿﺎﻟﯿﺰم ﺿ ﺪ‬ ‫اﮔﺰﯾﺴﺘﺎﻧﺴﯿﺎﻟﯿﺰم واوﻣﺎﻧﯿﺰم ﺿ ﺪ اوﻣ ﺎﻧﯿﺰم رخ ﻧﻤ ﻮد ﮐ ﮫ ﻋﺮﺻ ﮫ اﺷ ﺪ اﺑﻄ ﺎل و ﺑ ﺮزخ اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم را ﺑ ﮫ‬ ‫ﻏﺎﯾﺖ ﺧﻮد – ﺑﺮاﻧﺪازی ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪ ‪ .‬اﯾﻨﮭﺎ اﻧﻮاﻋﯽ از ﺑﺨ ﻮد – آﺋ ﯽ ﻣ ﺪرن و ﺳ ﺮﻋﻘﻞ آﻣ ﺪن ﻣﺪرﻧﯿﺘ ﮫ اﺳ ﺖ ﭘ ﺲ‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ اﻧﻮاع ﺧﻮد – ﺑﺮاﻧﺪازی ﺟﺒﺮی ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد و اﯾﻦ ﯾ ﮏ ﻗ ﺎﻧﻮن ذاﺗ ﯽ در ﻧﻔ ﺲ ﺑ ﺸﺮ اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﮫ ھﺎی اروﭘﺎﺋﯽ ﻗﺎدر ﺑﮫ درک آن ﻧﺒﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﻋﺪم درک ﻣﻮﺟﺐ ﮔﻤﺮاھﯿﮭﺎ و ﺑﺪ ﺑﯿﻨﯽ ھﺎی ﺷﺪﯾﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ‬ ‫ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ ﺷﺪ و ﻧﯿﮭﯿﻠﯿﺰم را ﺑﮫ ﺑﺎر آورد ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ھﻤﮫ اﯾﻦ ﻧﺎﺟﯿﮕﺮﯾﮭﺎی ﻣﺪرن ﺑﺎﻧﯿﺎن ﻋﻘﻼﺋﯽ ﻧﯿﮭﯿﻠﯿﺰم ھﺎ ھ ﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﺣﺎل آﻧﮑﮫ آﻧﮭﺎ در ﭼﮭﺎرﭼﻮب ﻋﻘﻞ ﻓﻠ ﺴﻔﯽ ﺧ ﻮد ﭼﻨ ﯿﻦ ﻣﻨﻈ ﻮری ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ ﺟ ﺰ ﻧﯿﭽ ﮫ ﮐ ﮫ ﺑ ﺪﯾﻦ ﻟﺤ ﺎظ از ﺧ ﻮد –‬ ‫آﮔﺎھﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺮﺗﺮی ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد و ﺑﺮای ﻧﯿﮭﯿﻠﯿﺰم ﺣﻘ ﯽ ﻋﻈ ﯿﻢ ﻗﺎﺋ ﻞ ﺷ ﺪ ﮐ ﮫ ھﻤ ﺎن ﺣ ﻖ » ﺑ ﺮزخ « اﺳ ﺖ و‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﺎ ﮐﻤ ﺎل اﻓﺘﺨ ﺎر ‪ ،‬ﮐ ﺎﻣﻠﺘﺮﯾﻦ ﻧﯿﮭﯿﻠﯿ ﺴﺖ اروﭘ ﺎ ﻟﻘ ﺐ داد درﺣﺎﻟﯿﮑ ﮫ ﺑ ﺮای ﺳ ﺎﺋﺮ ﻣﺘﻔﮑّ ﺮان » ﻧﯿﮭﯿﻠﯿ ﺰم«‬ ‫اﺳﺎﺳﺎً ﯾﮏ ﻓﺤﺶ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻧﻮﻋﯽ ﺗﮑﻔﯿﺮ وارﺗﺪاد روﺷﻨﻔﮑﺮی اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫‪٢٧‬‬

‫ھﻮﺳﺮل را ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ اﻓﻼﻃﻮن ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ اروﭘﺎ ﻧﺎﻣﯿﺪ ﮐﮫ ﻣﻮﻟّﺪ دھﮭﺎ ﻣﮑﺘﺐ ﻓﻠﺴﻔﯽ و ھﻨﺮی و ﻋﻠﻤﯽ ﺷﺪ وﻟﯽ آن‬ ‫ﭼﯿﺰی ﮐﮫ او ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ ﻧﺸﺪ ‪ .‬ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ اﻓﻼﻃﻮن ﭘﯿﺮوان ﺧﻮدرا از اﺻﺮار ﺑﺮ ﻣﻨﻄﻖ و رﯾﺎﺿﯿﺎت ﻣﻨ ﻊ ﻣ ﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ودﻋﻮت ﺑﮫ ﻋﺸﻖ و وﺟﻮد ﻣﺤﺾ و ﺑﺎﻃﻦ ﮔﺮاﺋﯽ ﻣﯽ ﮐ ﺮد‪ .‬و در واﻗ ﻊ اﺛ ﺮ ﻣ ﺸﮭﻮرش » ﺟﻤﮭ ﻮری«‬ ‫ﯾﮏ اﺛﺮ دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮑﯽ و واژﮔﻮن ﺳﺎﻻری ﻓﻠﺴﻔﯽ اﺳﺖ و ﮔﻮﯾﺎ او ﺑﺎ ﻃﺮح ﻣﺪﯾﻨ ﮫ ﻓﺎﺿ ﻠﮫ اش ) ﺟﻤﮭ ﻮری ( ﻧ ﺸﺎن‬ ‫داد ﮐﮫ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﮭﺸﺘﯽ ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ زﯾﺮا اﮔﺮ ھﻤﮫ ﺷﺮاﯾﻂ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و ﻓﮑ ﺮی ھ ﻢ آﻣ ﺎده ﺑﺎﺷ ﺪ ﺧ ﻮد » ﺣﮑ ﯿﻢ «‬ ‫)ﻓﯿﻠﺴﻮف ( ﮐﮫ ﺑﺎﯾﺪ رھﺒﺮی اﯾﻦ ﺟﻤﮭﻮری را ﺑﺮ ﻋﮭﺪه ﮔﯿﺮد ﺳﺮﺑﺎز ﻣﯽ زﻧﺪ و ﺧﻮد را ﺗﺒﺮﺋﮫ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣ ﺖ‬ ‫ﭘ ﻨﺞ ﺳ ﺎﻟﮫ و اﺟﺒ ﺎری – ﺗﺤﻤﯿﻠ ﯽ ﻋﻠ ﯽ ) ع( ھ ﻢ اﺛﺒ ﺎت ﮐﻨﻨ ﺪه ھﻤ ﯿﻦ اﻣ ﺮ اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﯾ ﺎ ﻣ ﺮدم زﯾ ﺮ ﺑ ﺎر ﻋ ﺪاﻟﺖ و‬ ‫ﻣﻌﻨﻮﯾﺖ ﻧﻤﯿﺮوﻧﺪ و ﯾﺎ ﺣﮑ ﯿﻢ ‪ .‬واﮔ ﺮ ھ ﺮ دو ھ ﻢ زﯾ ﺮ ﺑ ﺎر روﻧ ﺪ ﺑ ﺎز ھ ﻢ ﻧﺠ ﺎﺗﯽ رخ ﻧﻤ ﯽ دھ ﺪ ‪ .‬اھﻤﯿ ﺖ ﺗ ﺎرﯾﺨﯽ‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﻠﯽ ﺑﺪﯾﻦ ﻟﺤﺎظ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﮫ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﺑﺲ ﺟﺪّی ﻣﺘﻔﮑّﺮان اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﮫ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﮫ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ و آن ﺣﮑﻮﻣﺖ را ﺑﻌﻨﻮان ﯾﮏ ﺑﺪﺷﺎﻧﺴﯽ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ و ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﺣﻘ ﺎﯾﻖ آﻧ ﺮا در ﺗﺎرﯾﺨﯿ ﺖ‬ ‫ﻣﺪرن ﺑﺸﺮ ھﻢ درک ﮐﻨﻨﺪ ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺮوان ھﻮﺳﺮل ھﺮ ﯾﮏ ﺷﻌﺒﮫ ای از ﺑﺎﻃﻦ ﮔﺮاﺋﯽ ﻣﮑﺘﺐ او را اداﻣﮫ دادﻧﺪ ﺑ ﺪون آﻧﮑ ﮫ ﺑ ﮫ ﻣﻘ ﺎم ﺗﺮاﻧ ﺴﺪاﻧﺲ )‬ ‫اﺷﺮاق – ادراک ﺑﯿﻮاﺳﻄﮫ ( رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ .‬ھﺎﯾﺪﮔﺮ ﺑﮫ ﺳﺮاغ » وﺟﻮد ﻣﻄﻠﻖ« ) ھ ﺴﺘﯽ ﻓ ﯽ اﻟﻨﻔ ﺴﮫ ( رﻓ ﺖ و‬ ‫ﻧﯿﺴﺘﯽ را ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﯾﺎﺳﭙﺮس ﺑﮫ ﺳﺮاغ »ﺗﺮاژدی « رﻓﺖ و ﻣﮑﺘﺐ اﺻﺎﻟﺖ ﺷﮑﺴﺖ و ﺧﻮد – ﺑﺮاﻧ ﺪازی را ﯾﺎﻓ ﺖ ‪.‬‬ ‫ﻣﺎرﺳﻞ ﺑﺴﺮاغ » ﻋ ﺸﻖ« واﺻ ﺎﻟﺖ » راﺑﻄ ﮫ « رﻓ ﺖ و ﺗﻘﺮﯾﺒ ﺎً ﭼﯿ ﺰی ﻧﯿﺎﻓ ﺖ اﻻّ ﺗﻌ ﺎﺑﯿﺮی ﺳ ﻨﺘﯽ ﺑ ﺮای ﺗﻮﺟﯿ ﮫ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ و ﻧ ﺎﻣﻤﮑﻦ ﺑ ﻮدن ﻋ ﺸﻖ ‪ .‬ﺳ ﺎرﺗﺮ ھﻤ ﺎن ﯾﮑﺮاﺳ ﺖ ﺑ ﮫ ﺳ ﺮاغ » آزادی« رﻓ ﺖ و در ﺗﻨ ﺎﻗﺾ ذاﺗ ﯽ ﺑ ﯿﻦ‬ ‫ھﺴﺘﯽ و ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ‪ ،‬ﭘﻮچ ﺷﺪ و ﻧﯿﮭﯿﻠﯿﺰم اﺧﻼﻗﯽ ﻧﯿﭽﮫ را ﺑ ﮫ ﻋﻤ ﻞ ﮐ ﺸﺎﻧﯿﺪ و ﺗ ﺎ ﺳ ﺮﺣﺪ ﺗﻘ ﺪﯾﺲ روﺳ ﭙﯽ ﮔ ﺮی و‬ ‫ﺟﻨﻮن و ﺟﻨﺎﯾﺖ ﺑﮫ ﭘﯿﺶ رﻓﺖ ‪ .‬اﯾﻨ ﺎن ﻣﮭﻤﺘ ﺮﯾﻦ ﺣﻮارﯾ ﻮن ھﻮﺳ ﺮل ﺑﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﮫ ﺿ ﺮﺑﺎت ﻣﮭ ﻢ ﺑ ﺮ ﭘﯿﮑ ﺮ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم‬ ‫وارد ﻧﻤﻮدﻧﺪ وﺟﻤﻠﮕﯽ ﺑ ﺎﻧﯽ ﻣﮑﺘ ﺐ » ﺿ ﺪ روﺷ ﻨﻔﮑﺮی« ﻣﺤ ﺴﻮب ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ وﻟ ﯽ ھﯿﭽﮑ ﺪام ﺑﻮﺿ ﻮح درﺑ ﺎرۀ‬ ‫ذات ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﮐﮫ ھﻤﺎن ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯾﺰم اﺳﺖ ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻔﺘﻨﺪ و در ﺗﺮدﯾﺪ وﺗﺮﺳﯽ ﻋﻈﯿﻢ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﮭﺮﺣﺎل ﺷﻌﺎع ﻓﻠﺴﻔﮫ ھﻮﺳﺮل از ﻃﺮﯾﻖ ﺣﻮارﯾﻮﻧﺶ ﮐﻞ ﻧﮭﻀﺖ روﺷﻨﻔﮑﺮی اﺳﻼﻣﯽ را ھﻢ ﺷﺪﯾﺪاً ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺳﺎﺧﺖ‬ ‫ﮐﮫ در رأس آن اﻗﺒﺎل و ﺷﺮﯾﻌﺘﯽ ﻗﺮار دارﻧ ﺪ ‪ .‬اﯾ ﻦ دو رﺳ ﻮﻻن اﻧﺪﯾ ﺸﮫ ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن از اروﭘ ﺎ ﺑ ﮫ ﺟﮭ ﺎن اﺳ ﻼم‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬اﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﮫ ھﻨﻮز ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ )ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ ﺗﺎﺑﮫ ﮐﻨﻮن ھ ﻢ ﻧﺘﻮاﻧ ﺴﺘﮫ اﺳ ﺖ ( ﺑﻄ ﻮر ﻃﺒﯿﻌ ﯽ از ﺑﻄ ﻦ‬ ‫ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﻼﻣﯽ رخ ﻧﻤﺎﯾﺪ زﯾﺮا ھﻨﻮز ﭘﺮوﺳﮫ ﻣﺪرﻧﯿﺰم را ﺑﮫ ﺳ ﺎﻣﺎﻧﯽ ﻧﺮﺳ ﺎﻧﯿﺪه ﺑ ﻮد و ﺑﻠﮑ ﮫ در ﻋﻄ ﺶ ھ ﺮ ﭼ ﮫ‬ ‫ﻣﺪرن ﺗﺮ ﺷﺪن ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ اﻧﺪﯾﺸﮫ اﻗﺒﺎل و ﺷﺮﯾﻌﺘﯽ ﻣﻮﻟّﺪ ﯾﮏ اﺗﻮﭘﯿﺎی ) آرﻣﺎﻧﺸﮭﺮ( ﺣﯿ ﺮت آور‬ ‫وﻧﺎﻣﻔﮭﻮم و اﻓﺴﺎﻧﮫ ای ﺷﺪ وﺗﻮھﻤﺎت و ﺗﻨﺎﻗﻀﺎت وﺳﻮء ﺗﻔﺎھﻢ ھﺎﺋﯽ ﺟﺪﯾﺪ و ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﮫ ﭘﺪﯾﺪ آورد ‪ .‬اﯾ ﻦ واﻗﻌ ﮫ‬ ‫ﻣﻮﻟﺪ اﻧﻘﻼﺑﺎت ﻋﻈﯿﻤﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ اﻧﻘﻼﺑﺎﺗﯽ اﻓﺴﺎﻧﮫ ای و ﻧﮫ ﻋﻠﻤﯽ – اﻗﺘﺼﺎدی – ﺳﯿﺎﺳﯽ – اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ‬ ‫زﯾﺮا اﻧﺪﯾﺸﮫ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن ذاﺗﺎً ﺿﺪ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژِﯾﮑﯽ و ﺿﺪ ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ ﭘﺲ ذاﺗﺎً ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﻟﺪ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژی ﺑﺎﺷ ﺪ ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺮﯾﮥ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﮫ » ﺗﺪوﯾﻦ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژی اﺳﻼﻣﯽ « ﮐﮫ ﺑﻮاﺳﻄﮫ ﺷ ﺮﯾﻌﺘﯽ ﻃ ﺮح ﺷ ﺪ روز ﺑ ﮫ روز ﻧ ﺎﻣﻔﮭﻮم ﺗ ﺮ و‬ ‫ﻣﻮھﻮﻣﺘﺮ ﮔﺸﺘﮫ اﺳﺖ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﮫ اﻣﺮی ﻣﺤﺎل ﻣﯽ آﯾﺪ و ھﻤﮫ ﭘﯿﺮواﻧﺶ را ﺑ ﮫ ﺗﻨ ﺎﻗﺾ واﺑﻄ ﺎل و ﺟﻨ ﻮن اﻧﺪاﺧﺘ ﮫ‬ ‫اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺷﺎﯾﺪ از ھﯿﭻ اﻧﺪﯾﺸﮫ ای در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺟﮭﺎن ﺗﺎ اﯾﻦ ﺣﺪ ﺿﺪ و ﻧﻘﯿﺾ ﺑﺮﻧﺨﺎﺳﺘﮫ اﺳﺖ‬ ‫‪ .‬اﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﮫ از ﻃﺮﻓﯽ زﯾﺮ ﺑﻨﺎی ﻧﻮﯾﻨﯽ ﺑﺮای » وﻻﯾﺖ ﻣﻄﻠﻘﮫ ﻓﻘﯿ ﮫ « ﺷ ﺪ و از ﻃﺮﻓ ﯽ دﯾﮕ ﺮ ﮔﺮوھﮭ ﺎﺋﯽ ﺿ ﺪ‬ ‫وﻻﯾﺖ ﻓﻘﯿﮫ ھﻤﭽﻮن ﻓﺮﻗﺎن را ﭘﺪﯾﺪ آ ورد‪.‬‬ ‫اﻧﺪﯾ ﺸﮫ ھ ﺎی ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن ذاﺗ ﺎً ﺿ ﺪ ﺗﺎرﯾﺨﻨ ﺪ و ﺿ ﺪ ﻣ ﺪﻧﯿّﺖ ﺗ ﺎرﯾﺨﯽ و ﻓﺮﻣﺎﻟﯿ ﺴﺘﯽ ﺑ ﺸﺮﻧﺪ ‪ .‬ﺑ ﮫ ھﻤ ﯿﻦ دﻟﯿ ﻞ در‬ ‫ﺷﺮﯾﻌﺘﯽ ھﻢ ﺿﺪﯾﺘﯽ ﺑﺲ ﺟﺪﯾﺪ و ﺑﮑﺮ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﮫ ﮐﻞ ﺗﺎرﯾﺦ و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻮﺳ ﻮم ﺑ ﮫ ﺗ ﺎرﯾﺦ اﺳ ﻼم و ﺗ ﺸﯿﻊ‬ ‫ﻣﯽ ﯾﺎﺑﯿﻢ‪ .‬ﻧ ﻈﺮﯾﮫ » ﻣﺬھﺐ ﺿﺪ ﻣﺬھﺐ « ﯾﮑﯽ از ﻣﺤﺼﻮﻻت اﯾﻦ ﺿﺪﯾﺖ ﺑﺎ ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪٢٨‬‬

‫اﻧﺪﯾﺸﮫ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن ﺑﮫ ﻟﺤﺎﻇﯽ دﮔﺮ ﺑﮫ ھﺴﺘﮫ ﻣﺮﮐﺰی ﺗﺎرﯾﺦ راه ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و ﻟ ﺬا ﺗ ﺎرﯾﺦ را در ذاﺗ ﺶ درک ﻧﻤ ﻮده‬ ‫وآﻧﺮا ﺿﺪ ھﺪﻓﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و ﻟﺬا ھﻤﮫ ارزش ھﺎی ﺑﺸﺮی ﮐﮫ ﻣﻮﻟﻮد ﺗﺎرﯾﺨﻨﺪ ﺿﺪ ارزش ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ و ﻟ ﺬا ﺗ ﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺿﺪ ﺗﺎرﯾﺦ رخ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ .‬ﺣﻖ اﺑﻄﺎل ‪ :‬اﯾﻦ ھﻤ ﺎن ﺣﻘﯿﻘﺘ ﯽ ﻧ ﻮﯾﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﺮای ﻧﺨ ﺴﺘﯿﻦ ﺑ ﺎر از اﻧﺪﯾ ﺸﮫ‬ ‫ھﺎی ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن رخ ﻧﻤﻮده ﮐﮫ ارزﺷﯽ ﻓﺮاﺳﻮی ﻧﯿﮏ و ﺑﺪ اﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻟﺒﺘﮫ در وادی ﺷ ﻌﺮ و اﺳ ﺘﻌﺎره‬ ‫و ﻣﺜﺎل و ﺣﮑﺎﯾﺖ در ﻋﺮﻓﺎن اﺳﻼﻣﯽ از ﻗﺪﻣﺘﯽ ﻋﻈﯿﻢ و اﺳﻄﻮره ای ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ وﻟﯽ از آﻧﺠﺎ ﮐ ﮫ ﺑ ﮫ زﺑ ﺎن‬ ‫ﺧﺎﺻ ﺎن و ﺑ ﮫ ﻟﺒ ﺎس راز ﺑﯿ ﺎن ﺷ ﺪه ھﺮﮔ ﺰ ﻣ ﺴﺌﻮﻟﯿﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﭘﺪﯾ ﺪ ﻧﯿ ﺎورده اﺳ ﺖ ‪ .‬اﯾ ﻦ اﻧﺪﯾ ﺸﮫ در ﻋﺮﻓ ﺎن‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﮫ » ﺧﻂ ﺳﻮم « ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﮫ وادی ﻓﺮاﺳ ﻮی ﺳ ﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺘ ﮫ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ ﮐ ﮫ ﻓﺮاﺳ ﻮی ﮐﻔ ﺮ‬ ‫واﯾﻤﺎن و ﻧﯿﮏ و ﺑﺪ اﺳﺖ و ﻟﺬا اﺳﺘﺨﺮاج اﺧﻼﻗﯽ ﺑﺮ اﯾ ﻦ اﺳ ﺎس ھﻤ ﻮاره ﻣﻨﺠ ﺮ ﺑ ﮫ ﻧﯿﮭﯿﻠﯿ ﺰم ﮔﺮدﯾ ﺪه و ﺗﻮﺟﯿ ﮫ‬ ‫ﻣﻔﺎﺳﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﮫ ﯾﮏ ﻣﺜ ﺎل ﺗ ﺎرﯾﺨﯽ ھﻤ ﺎن ﺟﺮﯾﺎﻧ ﺎت ﻣﻮﺳ ﻮم ﺑ ﮫ دروﯾ ﺸﯽ ﮔ ﺮی اﺳ ﺖ ‪ .‬ھﯿﭙ ﯽ ﮔ ﺮی ﻣ ﺪرن‬ ‫ﺑﺮوز اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺟﮭﺎﻧﯽ ھﻤﺎن واﻗﻌﮫ اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺑﮫ ﻟﺤﺎﻇﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﮫ اﻧﺪﯾﺸﮫ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن ھﻤﺎن ﻇﮭﻮر ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﮫ و ﺟﮭﺎﻧﯽ ﻋﺮﻓﺎن اﺳﺖ ‪ .‬ﭘ ﺲ اﮔ ﺮ اﻣﺜ ﺎل‬ ‫اﻗﺒﺎل و ﺷﺮﯾﻌﺘﯽ را در آن واﺣﺪ ھﻢ ﻋ ﺎرف ﻣ ﯽ ﯾ ﺎﺑﯿﻢ و ھ ﻢ اﮔﺰﯾﺴﺘﺎﻧﺴﯿﺎﻟﯿ ﺴﺖ ‪ ،‬ﺑﺎﯾ ﺴﺘﯽ ﻗﺎﺑ ﻞ ﻓﮭ ﻢ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ‬ ‫اﻗﺒﺎل ﺗﻼش ﻣﯿﮑﻨﺪ ﻧﯿﭽﮫ و ﻣﻮﻟﻮی را ھﻤﺴﺎن ﺟﻠﻮه دھﺪ ﮐﺎری ﺑﺲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺄﻣﻞ اﺳﺖ ‪ .‬ﻧﯿﭽﮫ ھﻤﺎن ﻣﻮﻟﻮی ﻋﺼﺮ‬ ‫ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم اﺳ ﺖ ‪ .‬ﺑ ﮫ ھﻤ ﯿﻦ دﻟﯿ ﻞ ﺑﺮاﺳ ﺘﯽ ﯾ ﮏ اﻧ ﺴﺎن ﻣﺘﻔﮑّ ﺮ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺗ ﺼﻮّر ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﮫ ﻧ ﺎﺟﯽ ﻣﻮﻋ ﻮد در ﭼ ﮫ‬ ‫ﺻﻮرﺗﯽ ﻇﮭﻮر ﺧﻮاھ ﺪ ﮐ ﺮد‪ .‬ھﻤ ﯿﻦ ﻣﻌ ﻀﻠﮫ ﯾﮑ ﯽ از ﻣ ﺴﺎﺋﻞ ﻣﺤ ﻮری ﺗﻨ ﺎﻗﺾ در اﻧﺪﯾ ﺸﮫ » ﻧﺠ ﺎت« وﻣﮭ ﺪوﯾﺖ‬ ‫اﺳﺖ ‪ .‬ﯾﮏ ﮐﺎرﮔﺮدان ھﻨﺪی در ﺟﺎﺋﯽ ﮔﻔﺘﮫ اﺳﺖ ﮐﮫ ﻇﮭﻮر دﮔﺮ ﺑﺎرۀ » ﺑﻮدا« را ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺎﺷﻠﻮار ﺟ ﯿﻦ و ﮐ ﻼه‬ ‫ﮐ ﺎﺑﻮی در اﻧﺘﻈ ﺎر ﺑﺎﺷ ﯿﻢ ‪ .‬ﺳ ﯿﻤﺎی ﻇ ﺎھﺮی و ﻣﻨﻄﻘ ﯽ اﻣﺜ ﺎل اﻗﺒ ﺎل و ﺷ ﺮﯾﻌﺘﯽ ھ ﻢ ﯾﮑ ﯽ از ﻣ ﺴﺎﺋﻞ ﻣﺤ ﻮری‬ ‫ﺷﺨﺼﯿﺖ و آرای آﻧﮭﺎﺳﺖ ﮐﮫ ﻣﺮدم را دﭼﺎر ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﮫ ﻣﺜﻼًﮐﺴﯽ ﮐ ﮫ از ﭘﯿ ﺎﻣﺒﺮ و اﺋﻤ ﮫ ﺑ ﺎاﯾﻦ ﻋ ﺸﻖ و‬ ‫ارادت ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﭼﺮا ﺻﻮرﺗﺶ را ﺳﮫ ﺗﯿﻐﮫ ﻣﯽ ﺗﺮاﺷﺪ و ﮐ ﺮاوات ﻣ ﯽ زﻧ ﺪ و ﺑ ﮫ زﺑ ﺎن ﮐ ﺎﻓﺮان ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾﺪ ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﻀﻼت اﻧﺪﯾﺸﮫ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن در ﻣﯿﺎن ﻋﺎﻣ ﮫ اﺳ ﺖ ‪ .‬اﯾ ﻦ ﻣ ﺴﺌﻠﮫ در اﻧﺪﯾ ﺸﮫ و ﺳ ﺨﻨﺎن‬ ‫اﻣﺜﺎل ھﻮﺳﺮل و ھﺎﯾﺪﮔﺮ ھﻢ ﺣﻀﻮر دارد ‪ .‬ﻣﺜﻞ ھﻤﯿﻦ ﻧﮑﺘﮫ ﮐﮫ ﯾﮏ ﭼﻮﭘﺎن ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺟﮭﺎن ﻣ ﺪرن را از ﻧ ﺎﺑﻮدی‬ ‫ﺑﺮھﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﻧﭽ ﮫ ﮐ ﮫ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﮫ ﺟﮭ ﺎن اﺳ ﻼم و ﺧﺎﺻ ﮫ ﺗ ﺸﯿﻊ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و ﺑ ﺮ ﻣ ﺪار ﻣﮭ ﺪوﯾﺖ ﮔ ﺮدش ﻣﯿﮑﻨ ﺪ ﻣ ﺴﺌﻠﮫ ﻧ ﮋاد‬ ‫وﺗﺎرﯾﺨﯿﺖ وﺟﻮدی » ﻧﺎﺟﯽ« اﺳﺖ ﮐﮫ ﻣﺜﻼً ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ از ﻧﺴﻞ ﻣﺤﻤﺪ )ص( ﺑﺎﺷ ﺪ و ﺑ ﺎ ھﻤ ﺎن ﻧ ﺸﺎﻧﮫ ھ ﺎﺋﯽ ﮐ ﮫ در‬ ‫رواﯾﺎت ﺷﯿﻌﮫ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﺸﺎﺑﮫ ھﻤﯿﻦ اﻣﺮ در ﻣﺬھﺐ » اﻧﺘﻈﺎر ﻧ ﺎﺟﯽ« در ﯾﮭ ﻮد و ﻣ ﺴﯿﺤﯿﺖ و ﺑ ﻮداﺋﯿﺰم‬ ‫ھﻢ وﺟﻮد دارد ﮐﮫ ﮐﻞ اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎد را ﺑﺎ ﺧﻮدش ﺑﮫ ﺑﻦ ﺑﺴﺖ و ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻣﯽ اﻧﺪازد ‪ .‬وﻟ ﯽ اﮔ ﺮ ذات »ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن‬ ‫« ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی ﻓﺮاﺳﻮی ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻮدن و ﺑﻠﮑﮫ ﺿﺪ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻮدن درک ﺷﻮد اﯾ ﻦ ﻣ ﺴﺎﺋﻞ ﻧﯿ ﺰ ﺑﮭﺘ ﺮ درک ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻻی روﻣﯽ ﻣﺴﺌﻠﮫ » ﻧﺎﺟﯽ« را از ﻗﻠﻤﺮو ﺗﺎرﯾﺦ و ﻧﮋاد ﺧﺎرج ﮐﺮده و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﮐ ﮫ اﯾ ﻦ ﻧ ﺎﺟﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ از‬ ‫ھﺮ ﻧﺴﻠﯽ از ﺟﻤﻠﮫ ﻧﺴﻞ ﻋﻤﺮ ھﻢ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫آﻟﺒﺮت اﻧﯿﺸﺘﻦ ‪:‬‬ ‫اﯾ ﻦ ﭘﻨﺠﻤ ﯿﻦ ﻧﺎﺑﻐ ﮥ ﻋﺮﺻ ﮥ ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن ﻋ ﻼوه ﺑ ﺮ ﺗﻔ ﺎوﺗﯽ ﻋﻈ ﯿﻢ ﮐ ﮫ ﺑ ﺎ آن ﭼﮭ ﺎرﻧﻔﺮ دﮔ ﺮ دارد وﻟ ﯽ از ھﻤ ﺎن‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده و ﻧﮋاد اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ آﻟﻤﺎﻧﯽ ) آرﯾﺎﺋﯽ( اﺳﺖ ‪ .‬و اﯾﻨﮑﮫ ﭼﺮا ﮐﺎرﺧﺎﻧﮫ اﻧﺪﯾﺸﮫ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن ﻓﺮھﻨ ﮓ آرﯾ ﺎﺋﯽ‬ ‫در اروﭘﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ .‬و ھﻤﮫ اﯾﻦ ﺑﺎﻧﯿﺎن ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﯿﺰم آﻟﻤﺎﻧﯽ اﻧﺪ و اﮐﺜﺮﺷﺎن ﯾﮭﻮدی اﻻﺻﻞ ﻧﯿ ﺰ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ ‪.‬‬ ‫ﺑﮫ ﻏﯿﺮ از ﻧﯿﭽ ﮫ ﻣ ﺎﺑﻘﯽ اﯾ ﻦ ﻧﻮاﺑ ﻎ از ﺗﺒ ﺎر ﺑﻨ ﯽ اﺳ ﺮاﺋﯿﻞ ھ ﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬اﯾﻨ ﺎن را ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﺑ ﮫ زﻋ ﻢ ﻗ ﺮآن اﺳ ﺘﻤﺮار‬

‫‪٢٩‬‬

‫ﺣﮑﯿﻤﺎن ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ داﻧﺴﺖ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﮐ ﮫ ھﻤ ﮫ اﯾﻨﮭ ﺎ در ﻋ ﺼﺮ ﺧﻮدﺷ ﺎن از ﺟﺎﻧ ﺐ ﻧ ﮋاد و ﻣ ﺬھﺐ رﺳ ﻤﯽ ﺧ ﻮد‬ ‫ﻣﻮرد ﻟﻌﻦ و ارﺗﺪاد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻻاﻗﻞ ﻣﻄﻠﻮب ﻧﮋاد ﺧﻮد ﻧﺒﻮده اﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﻣﺎرﺗﯿﻦ ﺑﻮﺑﺮ ﻧﯿﺰ ﯾ ﮏ ﻓﯿﻠ ﺴﻮف اﮔﺰﯾﺴﺘﺎﻧﺴﯿﺎﻟﯿ ﺴﺖ ﯾﮭ ﻮد اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﺗﺤ ﺖ ﺗ ﺄﺛﯿﺮ ھﻮﺳ ﺮل و ﻧﯿﭽ ﮫ و ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﮫ‬ ‫ﺗﺪوﯾﻦ و اﺣﯿﺎی ﻋﺮﻓﺎن ﻣﻮﺳﻮی ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮرات ﭘﺮداﺧﺖ و ﺳﻌﯽ ﻧﻤﻮد ﮐﮫ ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﮐﻮﭼﮏ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن ﺑﺮ‬ ‫اﺳﺎس ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت ﻣﻮﺳﯽ ﭘﺪﯾﺪ آورد ﮐﮫ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ھﻤﮫ ﻣﺪﯾﻨﮫ ھﺎی ﻓﺎﺿﻠﮥ ﻣﺪرن را ھ ﻢ ارﺿ ﺎء ﻧﻤﺎﯾ ﺪ و ﺗﺤﻘ ﻖ‬ ‫ﺑﺨﺸﺪ ‪ .‬او ﮐﮫ ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ دوم ﺟﮭﺎﻧﯽ از آﻟﻤﺎن ﺑﮫ اورﺷﻠﯿﻢ ﻣﮭﺎﺟﺮت ﻧﻤﻮد در آﻧﺠﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﮫ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻓﺮﻗﮫ ای‬ ‫ﺷﺪ ﮐﮫ ﺑﺮاﺳﺎس ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺰم اﻗﺘﺼﺎدی و رﯾﺎﺿﺖ اﺧﻼﻗﯽ ﻧﻮﻋﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﮫ ﻋﺮﻓ ﺎﻧﯽ ﻣ ﺪرن را ﻃ ﺮح رﯾ ﺰی ﻧﻤ ﻮد و‬ ‫ﺑﻌﺪ ھﺎ در ﻗﻠﺐ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳ ﺮاﺋﯿﻞ ھﻤﭽ ﻮن ﺟﺰﯾ ﺮه ای ﮐﻮﭼ ﮏ و ﭼ ﻮن ﺧ ﺎری در ﭼ ﺸﻢ اﯾ ﻦ ﺣﮑﻮﻣ ﺖ زﯾ ﺴﺖ و‬ ‫ھﻤﺎﻧﺠﺎ ﻣﺮد ‪ .‬اﯾﻦ ﯾﮭﻮدی آﻟﻤﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ دﮔﺮ از ﺑﺎﻧﯿﺎن اﻧﺪﯾﺸﮫ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ ﻟﺤﺎﻇﯽ ﺗﻔ ﺎوﺗﯽ ﺷ ﺪﯾﺪ‬ ‫ﺑﺎ ﺳﺎﺋﺮﯾﻦ داﺷﺖ و آن ﺷﺪﯾﺪاً دﯾﻨﯽ – ﺳﻨﺘﯽ ﺑﻮدن اﻧﺪﯾﺸﮫ اوﺳﺖ ‪ .‬ﮔﻮﺋﯽ او ﺳﻌﯽ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺳﻨﺖ و ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم را‬ ‫ﺑﺮ روی ﯾﮏ ﺧ ﻂ وﺳ ﻄﯽ ﺑ ﮫ ﺻ ﻠﺢ واﺗﺤ ﺎد ﺑﺮﺳ ﺎﻧﺪ و در ﻋ ﯿﻦ ﺣ ﺎل در ﻗﻠ ﺐ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم اﺣﯿ ﺎءﮔﺮ ﺗﻘ ﻮای دﯾﻨ ﯽ و‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺷﺮاﻗﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻟﺤﺎظ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺨﺼﯿﺖ واﻧﺪﯾﺸﮫ و زﻧﺪﮔﯽ اﯾﻦ ﻣﺮد ﺑﺰرگ ﺑﺮای اھﻞ ﺗﺤﻘﯿﻖ اﻣﺮی‬ ‫ﺑﺲ ﻣﮭﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﮫ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﮫ ھﻨﻮز ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﮭﯽ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﮫ اﺳ ﺖ ‪ .‬اﯾ ﻦ اﻣ ﺮ ﺑ ﺮای ﻣﺘﻔﮑ ﺮان اﺳ ﻼﻣﯽ از‬ ‫اھﻤﯿﺖ دو ﭼﻨﺪان ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﮫ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ درد دﯾﻨﯽ ﻣ ﺴﻠﻤﺎﻧﺎن روﺷ ﻨﻔﮑﺮ اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ آﻧ ﺎن را در ﺗﻨ ﺎﻗﺾ‬ ‫ﺑﯿﻦ ﺳﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ ﺑﮫ ھﻼﮐﺖ و ﭘﻮﭼﯽ ﮐﺸﺎﻧﯿﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﮭﺮﺣﺎل ﺣﮑﻤﺖ ﭼ ﮫ ﻣﻮﺳ ﻮی ﺑﺎﺷ ﺪ و ﭼ ﮫ ﻋﯿ ﺴﻮی و‬ ‫ﭼﮫ ﻣﺤﻤﺪی و ﻋﻠﻮی دارای ذاﺗ ﯽ ﯾﮕﺎﻧ ﮫ اﺳ ﺖ و آن دﯾﻨ ﯽ و اﻟﮭ ﯽ ﺑ ﻮدن و ﻓﻄ ﺮی ﺑ ﻮدن اﺳ ﺖ ‪ .‬ھﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﮫ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﭘﯿﺮوان ﺑﻮﺑﺮ در ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ ﻧﮫ ﯾﮭﻮدﯾﮭﺎ ﺑﻠﮑﮫ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻧ ﺪ و اﯾ ﻦ ﻧﮑﺘ ﮫ ای ﺑ ﺲ ﻗﺎﺑ ﻞ ﺗﺤﻤ ﻞ و ﺗﺄﻣّ ﻞ‬ ‫اﺳﺖ ‪ .‬ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ اﻧﺪﯾ ﺸﮫ ﺑ ﻮﺑﺮ در اروﭘ ﺎ ھ ﻢ اﺻ ﻼً ﻣ ﻮرد ﺗﻮﺟ ﮫ ﯾﮭﻮدﯾﮭ ﺎی ﻏ ﺮب ﻗ ﺮار ﻧﮕﺮﻓ ﺖ واﺳﺎﺳ ﺎً در‬ ‫ﻣﯿﺎن ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﮫ ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﯽ وﺗﻔﺴﯿﺮ ﮔﺬاﺷﺘﮫ ﺷﺪ ‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ اﻧﯿﺸﺘﻦ ﯾﮏ ﻓﯿﺰﯾﮏ دان و ﻣﺤﻘﻖ ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﯽ و رﯾﺎﺿﯽ ﺑﻮد و ﻣﻄﻠﻘﺎً ﮐﺎری ﺑ ﺎ ﻓﻠ ﺴﻔﮫ و ﻋﻠ ﻮم اﻧ ﺴﺎﻧﯽ‬ ‫و ادﺑﯿﺎت و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺖ وﻟﯽ در ﻗﻠﻤﺮو داﻧﺶ ﻓﻨﯽ و ﻓﯿﺰﯾﮏ ﻧﻈﺮی دارای ھ ﻮش و ﺗ ﻮﺟﮭﯽ ﺣﮑﯿﻤﺎﻧ ﮫ ﺑ ﻮد‬ ‫و ﻟﺬا ﺑﮫ ﻧﻈﺮﯾﮫ ای رﺳﯿﺪ ﮐﮫ اﺳﺎﺳﺎً ﻓﻠﺴﻔﯽ – ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ھﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﮫ ﺑﯿﺎﻧﯽ ﮐﺎﻣﻼً رﯾﺎﺿ ﯿﺎﺗﯽ دارد ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺮﯾﮫ ﻧﺴﺒﯿﺖ ﻋﺎم و ﺧﺎص ﺑﯿﺶ از آﻧﮑﮫ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﮫ ﻋﻠﻤﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻗﺮار ﮔﯿ ﺮد ﻧﻈ ﺮ ﻓﻼﺳ ﻔﮫ را ﺟﻠ ﺐ ﻧﻤ ﻮد و‬ ‫ﺑﮫ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﮫ ﺣﺮﯾﻢ اﻧﺪﯾﺸﮫ ھﺎی ﻓﻠﺴﻔﯽ وارد ﺷﺪ و ﺑﺨﺸﯽ از ﻓﻠﺴﻔﮫ ﻣﺪرن ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﯾﮭﻮدی ﺳﺮﮔﺮدان از ﻗﻠﺐ اﺷﺪ ﻣﺪرﻧﯿﺰم اروﭘﺎ ﯾﻌﻨﯽ آﻟﻤ ﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳ ﺖ و ﻣﻌﺎﺻ ﺮ ھﺎﯾ ﺪﮔﺮ و ﺑ ﻮﺑﺮ وﯾ ﺎ ﺳ ﭙﺮس‬ ‫اﺳﺖ و ﮔﻮﺋﯽ ﺳﺨﻨﮕﻮی اﺷﺪ ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺰم ﻣﺪرﻧﯿﺴﺘﯽ اﯾﻦ ﺗﻤﺪن اﺳﺖ ﮐﮫ ﮐﻞ اﻧﺪﯾﺸﮫ اش را ﺑﺴﻮی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﻤﺐ اﺗﻤﯽ‬ ‫ﮐﺸﺎﻧﯿﺪ و ﺑﮫ ﻧﺎﮔﺎه ﻣﺘﻮﺟﮫ ﺷﺪ ﮐﮫ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎﺑﻮدی ﻧﺴﻞ ﺑﺸﺮ ﮔﺸﺘﮫ اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺮﯾﮥ ﻧﺴﺒﺖ در ﺻﺪد اﺛﺒ ﺎت ﻋﻠﻤ ﯽ – رﯾﺎﺿ ﯿﺎﺗﯽ وﺣ ﺪت وﺟ ﻮد اﺳ ﺖ ﺗ ﺎ آﻧﺠ ﺎ ﮐ ﮫ ﻧﮭﺎﯾﺘ ﺎً در ﺗﺌ ﻮری » وﺣ ﺪت‬ ‫ﮐﺒﯿﺮ« ﻗﺮار اﺳﺖ ﺗﺎ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﻣﻌﻨﺎی ﻋﻠﻤﯽ ﻣﯿﺪاﻧﮭﺎی ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ درون ھﺴﺘﮫ اﺗﻢ و ﻗﻮه ﺟﺎذﺑﮫ ﺑﯿﻦ ﮐﺮان ا ﺛﺒﺎت‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬ﺧﻮد اﻧﯿﺸﺘﻦ اﻟﺒﺘﮫ ﻣﻄﺎﻟﻌ ﺎت ﻓﻠ ﺴﻔﯽ ھ ﻢ داﺷ ﺘﮫ و ﺑ ﮫ اﻋﺘ ﺮاف ﺧ ﻮدش ﻓﻘ ﻂ ﻓﻠ ﺴﻔﮫ اﺳ ﭙﯿﻨﻮزا را ﮐ ﮫ ﯾ ﮏ‬ ‫وﺣﺪت وﺟﻮدی ﯾﮭﻮد اﺳﺖ ﻗﺒﻮل دارد ‪ .‬ﺑﮫ ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ اﻧﯿﺸﺘﻦ آﮔﺎه و ﻧﺎآﮔﺎه در ﺻﺪد ﻋﻠﻤﯽ – رﯾﺎﺿﯿﺎﺗﯽ ﺳﺎﺧﺘﻦ‬ ‫ﻓﻠ ﺴﻔﮫ اﺳ ﭙﯿﻨﻮزا ﺑ ﻮده اﺳ ﺖ ‪ ،‬ﯾﻌﻨ ﯽ اﺛﺒ ﺎت ﯾﮕ ﺎﻧﮕﯽ ﻇ ﺎھﺮ و ﺑ ﺎﻃﻦ ﺟﮭ ﺎن ھ ﺴﺘﯽ ‪ ،‬ﯾﻌﻨ ﯽ ﺑﯿ ﺎن ﻓﺮﻣﺎﻟﯿ ﺴﺘﯽ )‬ ‫ﻣﺪرﻧﯿﺴﯿﺘﯽ ( ﺟﮭﺎن ﻓﺮم ھﺎ و ﻣﺪھﺎ ) اﺷﯿﺎء ( ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﮫ ﻟﺤﺎﻇﯽ ھﻤﺎن ﺑﯿﺎن ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ‬ ‫ﻣﺪرن ﺻﻨﻌﺘﯽ ﮐﮫ ﻣﯽ ﺧﻮاھﺪ ارادۀ ﺑﮫ ﻇﮭﻮر و ﺗﺠّﺴﻢ را ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﮫ ﻗﺪرﺗﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﮫ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ و اﻧﺴﺎن‬ ‫را ھﻢ ﺑﮫ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ ‪ .‬ﺑﻤﺐ اﺗﻤﯽ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﮫ ﺛﻤﺮ رﺳﺎﻧﯿﺪ ‪ .‬و اﻣﺮوزه ﮐﻞ ﺗﻤﺪن ﺑ ﺸﺮی ﺑ ﺮ روی زﻣ ﯿﻦ‬ ‫ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﻤﺐ ھﺎی ھﺴﺘﮫ ای اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﮫ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ :‬وﻇﯿﻔﮫ ﺗﺒ ﺪﯾﻞ ﻣﻌﻨ ﺎ ﺑ ﮫ ﺑ ﺖ ! ﺑﻤ ﺐ ھ ﺴﺘﮫ ای ﯾ ﮏ ﺑ ﺖ‬ ‫اﻋﻈﻢ اﺳﺖ ﮐﮫ دﯾﮕﺮ ﺻﺎﻣﺖ و ﺑﯽ ﺧﺎﺻﯿﺖ و ﺑﺎزﯾﭽﮫ ﺑﺸﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﮫ ﺑﺸﺮ ﺳﺎزﻧﺪه اش را ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن دارد و‬ ‫ﺑﮫ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪ ‪ .‬اﯾﻦ ھﻤﺎن ﮐﻤﺎل ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻨﮑﮫ ﻣﺜﻼً ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﮫ ﺣﮑﻮﻣﺘﮭ ﺎی اﺳ ﻼﻣﯽ‬ ‫‪٣٠‬‬

‫ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﭼﮫ ﺣﺪی ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﮫ اﯾﻦ ﺳﻼح ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ذاﺗﯽ ﺳ ﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺘ ﮫ را‬ ‫درک ﮐﺮد ‪ .‬و اﯾﻨﮑﮫ ﺑﻘﻮل ﺧﻮد اﻧﯿ ﺸﺘﻦ ﺷ ﺮﻗﯽ ھ ﺎ ﺧﯿﻠ ﯽ ﺑﮭﺘ ﺮ از ﻏﺮﺑ ﯽ ھ ﺎ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﻧﻈﺮﯾ ﮥ ﻧ ﺴﺒﯿّﺖ را ﻓﮭ ﻢ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻨﺖ ﺑﮭﺘﺮ از ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺣﻖ ذاﺗﯽ ﺑﻤﺐ را ﺑﻔﮭﻤﺪ زﯾ ﺮا ﺳ ﻨﺖ ھ ﺎ ﻗﻠﻤ ﺮو » اﻣ ﺮ« ھ ﺴﺘﻨﺪ‬ ‫‪،‬اﻣﺮ ﺑﮫ ﭘﺮﺳﺘﺶ !‬ ‫‪ E= mc2‬ﺑﯿﺎن رﯾﺎﺿﯿﺎﺗﯽ ﺑﺮون اﻓﮑﻨﯽ ﻣﻄﻠﻖ و اﺷﺪ ﻣﺪرﻧﯿﺰم اﻧﺪﯾﺸﮫ از ﺑﻄ ﻦ ﻣ ﺎدۀ ﺟﮭ ﺎن اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﺗﻤﺎﻣﯿ ﺖ‬ ‫ﻣﺎده )ﻓﺮم ( را ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﮫ اﻧﺮژی ﻣﺤﺾ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬و ﺑﯿﺎن واﺿﺢ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮل اﻧﯿﺸﺘﻦ آن اﺳﺖ ﮐﮫ ھﺮ ﺟﺮﻣﯽ ﭼﻮن‬ ‫ﺑﮫ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺠﺬور ﻧﻮر ﺑﺮﺳﺪ ﺑﮫ اﻧﺮژی ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺪل ﻣﯽ ﺷﻮد ﯾﻌﻨﯽ اﻧﺮژی ﻧﮭﺎن ﻣﺎده ﺑﺮون اﻓﮑﻨﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﮫ ﻣﺪرﻧﯿﺰم در ﮐﻤﺎل ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯾﺰم ھﻤﺎن ﻏﺎﯾﺖ ﺳﺮﻋﺖ اﺳﺖ ‪ .‬و ﻓﻘ ﻂ ﭼﻨ ﯿﻦ ﺳ ﺮﻋﺘﯽ در‬ ‫ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی اﺳﺖ ﮐﮫ از اﻧﺴﺎن ﭘﯿﺸﯽ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﺑﺮ او ﻣﺴﻠﻂ ﻣﯽ ﮔ ﺮدد و ﺗ ﺎزه ھﻨ ﻮز اﯾ ﻦ ﻓﺮﻣ ﻮل ﻧﺘﻮاﻧ ﺴﺘﮫ در‬ ‫ﻗﻠﻤﺮو ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژیِ ﺗﺤﻘﻖ ﮐﺎﻣﻞ ﯾﺎﺑﺪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺴﺒﯽ از اﯾ ﻦ ﻓﺮﻣ ﻮل اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ رآﮐﺘﻮرھ ﺎی اﺗﻤ ﯽ ﭘﺪﯾ ﺪ آﻣ ﺪه و‬ ‫ﺑﻤﺐ اﺗﻤﯽ را ﺑﻮﺟﻮد آورده اﻧﺪ و اﻧﺴﺎن را در زﻣﺎن ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺘﮫ اﻧ ﺪ ‪ .‬اﻧ ﺴﺎن ﻋﻘ ﺐ ﻣﺎﻧ ﺪه از زﻣ ﺎن ﺗﮑﻨﻮﻟ ﻮژی‬ ‫ھﻤﺎن اﻧﺴﺎن ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن در ﻣﻌﻨﺎی ﻋﺎم ﻣﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ ‪ ،‬اﻧ ﺴﺎن اﺳ ﯿﺮ و ﺑ ﺮده و ﭘ ﻮچ ﺷ ﺪه ﺳ ﺮﻋﺖ ﺗﮑﻨﻮﻟ ﻮژﯾﮑﯽ ‪.‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ اﻧﺴﺎن ﺗﺤﺖ اﻟﺸﻌﺎع ﮐﺎﻻھ ﺎی ﺗﻮﻟﯿ ﺪی اﯾ ﻦ ﺗﮑﻨﻮﻟ ﻮژی اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﭘ ﻮچ و ھ ﯿﭻ ﮔﺮدﯾ ﺪه و ﻣﺒ ﺪل ﺑ ﮫ ﺛﻘﻠ ﯽ از‬ ‫درک اﺳ ﻔﻞ اﻟ ﺴﺎﻓﻠﯿﻦ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و ﺗ ﺎزه اﯾ ﻦ آﻏ ﺎز ﮐ ﺎر اﺳ ﺖ ‪ .‬اﯾ ﻦ ﺗﮑﻨﻮﻟ ﻮژی در واﻗ ﻊ ﻣﻮﺟ ﺐ ﺑ ﺮون اﻓﮑﻨ ﯽ‬ ‫ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ اﻧﺴﺎن ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺷﻮد و اﯾﻦ ﺑﺮون اﻓﮑﻨﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯿﺎن ﺗﮭﯽ ﮔﺸﺘﻦ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﯿﺎن‬ ‫ﺗﮭﯽ ﺷﺪن ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی ﺑﯽ زﻣﺎن ﺷﺪن اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﺼﻮرت ﺑﯽ ﺳﻨﺖ ﺷﺪن رخ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ ،‬ﺑﯽ اﺧﻼق ﺷﺪن ‪ ،‬دﯾﻮاﻧ ﮫ‬ ‫ﺷﺪن ‪.‬‬ ‫اﻧﺴﺎن ﯾﺎ ﺑﻮاﺳﻄﮫ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻧﻔﺲ ﺑﺮون اﻓﮑﻨﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ) ﺗﺰﮐﯿﮫ ﻧﻔﺲ ( ﮐﮫ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﻮری ﺷﺪن اﻧﺴﺎن اﺳﺖ و ﯾﺎ‬ ‫ﺑﻮاﺳﻄﮫ اﺑﺰارھﺎی دﺳﺖ ﺳﺎز ﺧﻮدش ﮐﮫ ﻣﻮﺟﺐ ﺳﯿﺎه و ﺛﻘﯿﻞ ﺷﺪن اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﮐﮫ ﻧﮭﺎﯾﺘ ﺎً ﻣﺒ ﺪل ﺑ ﮫ ﯾ ﮏ ﺳ ﯿﺎه‬ ‫ﭼﺎﻟﮫ ﻓﻀﺎﺋﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﮫ ﻟﺤﺎظ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﮫ ﭘﺪﯾﺪه ای ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺑﻠﻌﻨﺪه اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ از آن ﻧ ﻮری ﻋﺒ ﻮر ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ‪ :‬ﻇﻠﻤ ﺖ‬ ‫ﻣﻄﻠﻖ !‬ ‫ﺑﮭﺮﺣﺎل اﻧﯿﺸﺘﻦ در اواﺧﺮ ﻋﻤﺮش ﺑﮫ ﻧﺎﮔﺎه ﺑﺨﻮد آﻣﺪ و از ﮐﻞ داﻧﺶ وﺗﻤﺪن ﮐﻨﺎره ﮐﺸﯿﺪ و ھﻤ ﮫ او را ﻣ ﺘﮭﻢ ﺑ ﮫ‬ ‫ﺟﻨ ﻮن ﻧﻤﻮدﻧ ﺪ ﺣﺘّ ﯽ ﺑ ﺴﯿﺎری از داﻧ ﺸﻤﻨﺪان ﮐ ﮫ ﺷ ﺎﮔﺮداﻧﺶ ﻣﺤ ﺴﻮب ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻧﺪ ‪ .‬زﯾ ﺮا او درﺑ ﺎره ﻣﺎھﯿ ﺖ و‬ ‫درﺳ ﺘﯽ ﮐ ﻞ داﻧ ﺶ اروﭘ ﺎﺋﯽ ﺗﺮدﯾ ﺪ ﮐ ﺮده ﺑ ﻮد و ﺑ ﮫ ﻋﺮﻓ ﺎن ﮔ ﺮاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘ ﮫ ﺑ ﻮد ﯾﻌﻨ ﯽ ﺑ ﮫ ﻣﻌﺮﻓ ﺖ ﻧﻔ ﺲ ‪ .‬واﯾ ﻦ‬ ‫ﺳﺮآﻏﺎز ﺑﺨﻮد – آﺋﯽ ﯾﮏ اﻧﺴﺎن ﺗﻤﺎﻣﺎً ﻣﺪرن اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑ ﮫ ﻗﻠﻤ ﺮو ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن وارد ﺷ ﺪه و اﯾ ﻦ وادی را درک‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻟﺬا از ﺑﺮزخ و ﺗﺒﺎھﯽ و ﺳﯿﺎھﯽ آن ﻣﯽ رھﺪ ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﮫ در ﻗﻠﻤ ﺮو ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن دو ﻧ ﻮع اﻧ ﺴﺎن رخ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﯾ ﺪ ‪ :‬ﻋ ﺎرف ودﺟّ ﺎل ‪ :‬اﻧ ﺴﺎن ﻧ ﻮری و‬ ‫اﻧ ﺴﺎن ﻇﻠﻤ ﺎﻧﯽ ! ﺑﮭﺮﺣ ﺎل در دوراﻧ ﯽ ﮐ ﮫ ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن ﺑ ﺼﻮرت واﻗﻌ ﮫ ای ﺟﮭ ﺎﻧﯽ ﺑ ﮫ ﺑ ﺸﺮ روی آورده اﺳ ﺖ‬ ‫اﻧﺴﺎن ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻤﮑ ﻦ ﻧﯿ ﺴﺖ ﯾﻌﻨ ﯽ اﻧ ﺴﺎن ﻣﻄﻠﻘ ﺎ ً ﻟﺤﻈ ﮫ ای ھ ﻢ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻣﻌﻤ ﻮﻟﯽ و ﺑﯿﻄ ﺮف ﺑ ﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧ ﺪ و‬ ‫ﺑﮕﻮﯾ ﺪ » ﺑﻤ ﻦ ﭼ ﮫ ؟ « ‪ .‬اﻧ ﺴﺎن ﯾ ﺎ ﻣﺠﺒ ﻮر اﺳ ﺖ ﻋ ﺎرف ﺷ ﻮد و ﯾ ﺎ ھ ﻼک ﮔ ﺮدد‪ .‬اﯾ ﻦ ﻋﺮﺻ ﮥ اﻧﺘﺨ ﺎﺑﯽ ﻣﻄﻠ ﻖ‬ ‫واﺟﺒﺎری اﺳﺖ ‪ .‬ﻓﻘﻂ در ﭼﻨﯿﻦ دوراﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ اﺧﺘﯿﺎر ﻋ ﯿﻦ ﺟﺒ ﺮ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد ‪ .‬ﮔ ﻮﺋﯽ اﻧ ﺴﺎن در ﻣﯿ ﺎن دو ﻗﻄ ﺐ‬ ‫ﺑﻐﺎﯾﺖ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﻟﺤﻈ ﮫ ای ھ ﻢ ﻣﺠ ﺎل در ﻣﯿ ﺎن ﻣﺎﻧ ﺪن را ﻧ ﺪارد و ﺑﺎﯾ ﺴﺘﯽ ﺑ ﮫ ﯾ ﮏ آن اﻧﺘﺨ ﺎب ﮐﻨ ﺪ و‬ ‫ﺟﺬب ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ دو ﻗﻄﺐ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﮫ ﻟﺤﺎظ دﯾﻨﯽ اﯾﻦ دو ﻗﻄﺐ ھﻤﺎن ﮐﻔﺮ ﻣﺤﺾ و اﯾﻤﺎن ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ ‪ :‬ﺧﺪا ﯾﺎ‬ ‫ﺷﯿﻄﺎن ! ﺑﻮدن ﯾﺎ ﻧﺒﻮدن ! ھﺮ ﮐﮫ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﮑﻨﺪ اﻧﺘﺨ ﺎب ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و ﺟ ﺬب ﻗﻄ ﺐ ﻇﻠﻤ ﺎﻧﯽ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و ھﻤﭽ ﻮن‬ ‫ﻣﺎده اوﻟﯿﮫ ای در ﺟﮭﺎن ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﺑﮫ ﻣﺼﺮف ﻣﯽ رﺳﺪ و ﭼﻮن ﺗﻔﺎﻟﮫ اﺗﻤﯽ دﻓﻊ ﻣﯽ ﮔﺮدد و اﯾﻦ ھﻤ ﺎن ھﻼﮐ ﺖ‬ ‫اﺑﺪی اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪٣١‬‬

‫در ﺑﯿ ﺎن ﺗﮑﻨﻮﻟ ﻮژﯾﮑﯽ ﻋ ﺼﺮ ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن ھﻤ ﺎن ﻋ ﺼﺮ اﺗ ﻢ اﺳ ﺖ ‪ ،‬ﻋ ﺼﺮ ﺷ ﮑﺎﻓﺘﻦ ھ ﺴﺘﮫ ﻣﺮﮐ ﺰی ﻣ ﺎده ) ﻣ ﺪ‬ ‫ھﺴﺘﯽ ( ‪ .‬ﻋﺎرﻓﺎن ﻗﺪﯾﻢ ﮐﮫ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ اﻧﺴﺎﻧﮭﺎی ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ھﺴﺘﮫ ﻣﺮﮐﺰی ﻧﻔﺲ ﺧﻮد‬ ‫را ﺑﺸﮑﺎﻓﻨﺪ و ﺑﺨﺪا در ﺧﻮد ﺑﺮﺳﻨﺪ و ﻧﻮر ﺣﻖ را آﺷﮑﺎر ﺳﺎزﻧﺪ ‪.‬‬ ‫اﻧ ﺴﺎﻧﮭﺎﺋﯽ ﻋ ﺎﻣﯽ ﮐ ﮫ در ﻋ ﺼﺮ ﺷ ﮑﺎﻓﺘﻦ اﺗ ﻢ ﺑ ﺮ وادی ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن ﺟﺒ ﺮاً وارد ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ و ﻗﯿﺎﻣﺘ ﺸﺎن ﺟﺒ ﺮاً‬ ‫ﺑﺮﭘﺎﻣﯽ ﺷﻮد ) ﻋﯿﺎن ﮔﺸﺘﻦ ﻧﮭﺎن ھﺎ ( ھﻤﭽﻮن ﺗﻔﺎﻟﮫ ھﺎی اﺗﻤﯽ ﺑﮫ ﺗﺸﻌﺸﻊ ﻣﺮﮔﺒ ﺎر رادﯾ ﻮ اﮐﺘﯿﻮﺗﯿ ﮥ ﻧﻔ ﺲ ﺧ ﻮد‬ ‫ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ ‪ .‬وﻓﻘﻂ آﻧﺎن ﮐﮫ ﺑﻮاﺳﻄﮫ ﻧﻮر ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻧﻔﺲ اﺗﻢ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﻣﯽ ﺷﮑﺎﻓﻨﺪ ﻣﻈﮭﺮ ﻧﻮرﻋﻠﯽ ﻧ ﻮر )‪c2‬‬ ‫( ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺠﺬور ﻧﻮرﯾﻌﻨﯽ ﻧﻮراﻟﻨّﻮر را از ﺧﻮد آﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﮫ آن ﻧ ﻮر ﺧﺪاﺳ ﺖ و ﺑﻘ ﻮل ﻗ ﺮآن در آن‬ ‫روز زﻣﯿﻦ ﺑﮫ ﻧﻮر رﺑﺶّ ﻣﺸﻌﺸﻊ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫آﻟﻤ ﺎن ﻣﮭ ﺪ ﻇﮭ ﻮر اﻧﺪﯾ ﺸﮫ وداﻧ ﺶ و ﻓﻠ ﺴﻔﮫ وھﻨ ﺮ و ﺳﯿﺎﺳ ﺖ وﺗﮑﻨﻮﻟ ﻮژی ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن در ﺟﮭ ﺎن ﺑ ﻮده اﺳ ﺖ‬ ‫ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ ﻣﮭﺪ ﻇﮭﻮر ﮐﻤﺎل ﻓﻠﺴﻔﮫ ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﻧﯿﺰ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﮫ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﮫ ﻓﻠﺴﻔﮥ »اﯾﺪه آﻟﯿﺰم « اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ ﺑ ﮫ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎی ﻓﻠﺴﻔﮫ »اراده ﺑﮫ ﻇﮭ ﻮر ﻣﻄﻠ ﻖ« اﺳ ﺖ و ﺑ ﯽ ﺗﺮدﯾ ﺪ ﺑﺎﯾ ﺴﺘﯽ آﻟﻤ ﺎن را وارث ﺗﻤ ﺎم ﻋﯿ ﺎر ﻓﻠ ﺴﻔﮫ ﺑﺎﺳ ﺘﺎن‬ ‫ﯾﻮﻧﺎن داﻧﺴﺖ ﮐﮫ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﮭﺪ ﻇﮭ ﻮر ﻓﻠ ﺴﻔﮫ اﺗ ﻮﻣﯿﺰم ﺑ ﻮد و ﻟ ﺬا ﻓﻠ ﺴﻔﮫ ھ ﺎی ﻣﺪﯾﻨ ﮥ ﻓﺎﺿ ﻠﮫ ‪ .‬ﺑ ﺪون ﺗﺮدﯾ ﺪ در‬ ‫دوراﻧﮭ ﺎی ﻣﺎﻗﺒ ﻞ از ﺗﻤ ﺪن ﯾﻮﻧ ﺎﻧﯽ اﯾ ﻦ اﻧﺪﯾ ﺸﮫ ) ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم( ﮐﺎﻧﻮﻧﮭ ﺎی دﮔ ﺮی ﺑ ﺮ روی زﻣ ﯿﻦ داﺷ ﺘﮫ اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ‬ ‫اﻣﺮوز ﺑﺮ اﺛﺮ ﻣﮑﺎﺷﻔﺎت ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺮ ﻣﺎ آﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﺜﻞ ﺗﻤﺪن ﭼﯿﻦ ﺑﺎﺳﺘﺎن ‪ ،‬ﻣﺼﺮ ﺑﺎﺳﺘﺎن ‪ ،‬ﺗﻤﺪن‬ ‫ﺑﯿﻦ اﻟﻨﮭﺮﯾﻦ و ﻧﯿﺰ ﺗﻤﺪن ﻣﺎﯾﺎ در آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ .‬ﮐﮫ ھﻤﮫ اﯾﻨﮭﺎ ﺑﮫ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻗﺮآن ‪ ،‬ﺑﮫ ﮐﻤﺎل ﻣﺪرﻧﯿﺰم رﺳﯿﺪه و ﻓﺮوﭘﺎﺷﯿﺪه‬ ‫اﻧﺪ ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺎﺳ ﺘﺎن ﺑﻨﻈ ﺮ ﻧﻤﯿﺮﺳ ﺪ ﮐ ﮫ ھﯿﭽﮑ ﺪام از اﯾ ﻦ ﺗﻤ ﺪﻧﮭﺎی ﻣﻨﻘ ﺮض ﺷ ﺪه ‪ ،‬ﺟﮭ ﺎﻧﯽ ﺷ ﺪه‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﮔﻮﺋﯽ ﻓﻘﻂ ﺗﻤﺪن ﯾﻮﻧ ﺎن اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ در ﻃ ﯽ اﯾ ﻦ دو ھ ﺰار ﺳ ﺎل ﺑ ﺼﻮرت ﺗﻤ ﺪﻧﯽ ﺟﮭ ﺎﻧﯽ در آﻣ ﺪه اﺳ ﺖ ‪.‬‬ ‫ﮔﻮﺋﯽ ﻓﻘﻂ در اﯾﻦ دوره اﺳﺖ ﮐﮫ اﻧﺴﺎن ﺟﮭﺎﻧﯽ ﺑﮫ ﺗﻤﺎم ﻣﻌﻨﺎ اﻣﮑﺎن ﻇﮭ ﻮر ﯾﺎﻓﺘ ﮫ اﺳ ﺖ و ﻋ ﺼﺎرۀ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧ ﺪه از‬ ‫ﺳﺎﺋﺮ ﻧﮋادھﺎ و ﺗﻤﺪﻧﮭﺎی ﻣﻨﻘﺮض ﺷﺪه را ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺧﻮد داراﺳﺖ ‪.‬‬ ‫وﻧﯿﺰ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯿﺮﺳﺪ ﮐﮫ رھﺒﺮی ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ دوران در ﻗﻠﻤﺮو ﺟﮭﻞ و ﮐﻔ ﺮش در دﺳ ﺖ اﺗﺤ ﺎدی ﺑ ﯿﻦ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿ ﺖ و‬ ‫ﺑﻨ ﯽ اﺳ ﺮاﺋﯿﻞ ﻗ ﺮار دارد ﮐ ﮫ اﺗﺤ ﺎدی ﺑ ﯿﻦ ﮐﻔ ﺮ ﻋﺮﯾ ﺎن و ﮐﻔ ﺮ ﻧﮭ ﺎن اﺳ ﺖ ﯾﻌﻨ ﯽ رھﺒ ﺮی ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﮐ ﻮرو‬ ‫ﮐﺎﻓﺮاﻧﮫ از اﺗﺤﺎد ﺑﯿﻦ ﺳﻨﺖ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎﻧﮫ ﻣﺬھﺒﯽ و ﺳﻨﺖ ﮐﺎﻓﺮاﻧﮫ ﻋﻠﻤﯽ ﺣﺎﺻﻞ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﮫ در ﻋ ﺼﺮ ﺟﺪﯾ ﺪ ﮐ ﺎﻧﻮن‬ ‫ﻓﺮھﻨﮕﯽ اﯾﻦ اﺗﺤﺎد آﻟﻤﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ .‬واﻗﻌ ﮫ ﻧﺎزﯾ ﺴﻢ ﮐ ﮫ ﺣﺎﺻ ﻞ ﮐﺎﻣ ﻞ اﯾ ﻦ اﺗﺤ ﺎد ﺑ ﻮد دﭼ ﺎر ﺧ ﻮد – ﺑﺮاﻧ ﺪازی‬ ‫ذاﺗﯽ ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺰم و اراده ﺑﮫ ﻇﮭﻮر ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﮫ از ﺑﻄﻦ آن اﻧﻔﺠ ﺎر آﻣﺮﯾﮑ ﺎ و اﺳ ﺮاﺋﯿﻞ ﭘﺪﯾ ﺪ آﻣ ﺪ ﮐ ﮫ دوﺑ ﺎره در ﭘ ﺲ‬ ‫ﭘﺮده ﺑﮫ اﺗﺤﺎد ﻧﻮﯾﻨﯽ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐ ﮫ اﻟﺒﺘ ﮫ اﯾ ﻦ اﺗﺤ ﺎد ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرن ھ ﻢ ﺑ ﮫ اﺷ ﺪ ﺧ ﻮد – ﺑﺮاﻧ ﺪازی ﻣ ﯽ اﻧﺠﺎﻣ ﺪ‬ ‫ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ آن اﺗﺤﺎد ﮐﮫ ﺑﮫ ﺟﻨﮓ ﺟﮭﺎﻧﯽ دوم اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﻏﺎﯾﺖ ﻣﺪرﻧﯿﺰم اﻧﺪﯾﺸﮫ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﮐﻼً ﺟﻨﮕﮭﺎی ﺟﮭﺎﻧﯽ و ﺧﺎﺻﮫ ﺟﻨﮓ دوّم ﻣﺤﻞ ﻇﮭﻮر اﻧﻔﺠﺎری ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ و اﯾ ﻦ اﻣ ﺮ را در ھﻤ ﮫ‬ ‫ﻗﻠﻤﺮوھﺎی ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﻠﺴﻔﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ وادﺑﯽ و ھﻨﺮی و اﻗﺘﺼﺎدی ﺷﺎھﺪﯾﻢ ‪ .‬وﻟﯽ آﻟﻤﺎن در اﯾﻦ واﻗﻌﮫ دﭼﺎر ﯾﮏ‬ ‫ﺑﺮون اﻓﮑﻨﯽ ﻋﻈﯿﻢ ﻣﺪرﻧﯿﺴﺘﯽ ﮔﺮدﯾﺪ و ﻟﺬا ﻣﮭﺪ ﻇﮭﻮر ﺑﮑﺮﺗﺮﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﮫ ھﺎی ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن ﺷﺪ ﮐﮫ اﻣﺜ ﺎل ھﺎﯾ ﺪﮔﺮ‬ ‫و ﯾﺎ ﺳﭙﺮس واﻧﯿﺸﺘﻦ و ﺗﯿﻠﯿﺦ و ﻓﺮوم از ﺟﻤﻠﮫ ﭘﯿﯿﺸﺘﺎزان اﯾﻦ واﻗﻌﮫ ﻧﻮﯾﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ .‬زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ دوم‬ ‫ﺑﻮد ﮐﮫ آﻟﻤ ﺎن از ﯾﻮﻧﺎﻧﯿ ﺖ و ﯾﮭﻮدﯾ ﺖ ﻓﺮﻣﺎﻟﯿ ﺴﺘﯽ ﻣﻨ ﺰّه ﺷ ﺪ و ﻣﺤ ﻞ ﻇﮭ ﻮر ﮐﺎﻣ ﻞ » اﻧﺪﯾ ﺸﮫ وﺟ ﻮد ﻣﺤ ﺾ « )‬ ‫اﮔﺰﯾﺴﺘﺎﻧﺴﯿﺎﻟﯿﺰم ( ﮔﺮدﯾﺪ ‪ :‬وﺟﻮد ﻣﻨﮭﺎی ﺻﻔﺎت ) ﻓﺮم و ﻣﺪرﻧﯿﺰم ( ‪.‬‬

‫‪٣٢‬‬

‫»اﺳﻼم و ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﯿﺰم «‬ ‫ﭘﺲ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﯿﺰم اﻣ ﺮوزه در ﺟﮭ ﺎن ودر ﻗﻠﻤ ﺮو ﻋﺎﻣﯿﺎﻧ ﮫ اش در ﻋﻤ ﻞ زﻧ ﺪﮔﯽ ﻋﯿﻨ ﯽ آﻧﺎرﺷ ﯿﺰم‪ ،‬ھ ﺮج وﻣ ﺮج‬ ‫اﺧﻼﻗﯽ ‪ ،‬ﺟﻨﻮن ‪ ،‬ﭘﻮﭼﯽ و اﻧﻮاع ﻋﺬاب و رﺳﻮاﺋﯿﮭﺎ و اﺑﻄﺎﻟﮭﺎ و ﺟﻨﺎﯾﺖ ھﺎﺳﺖ آﻧﮭﻢ ﺗﻮأم ﺑﺎ اﻓﺘﺨﺎر و اﺣ ﺴﺎس‬ ‫رﺳﺎﻟﺖ ﺟﮭﺎﻧﯽ ‪ .‬ﮐﮫ رھﺒﺮی اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ در ﻏﺮب و ﺧﺎﺻﮫ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻗﺮار دارد ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﺖ در ﻣﻌﻨﺎی ﻣﺤﻮری اش ھﻤﺎﻧﺎ اﻣﺮ ﺑﮫ » ﭘﻨﮭﺎن ﺷﺪن « اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﮫ از » ﺗﻘﻮا« ﺑﻌﻨﻮان ھﺪف ذاﺗ ﯽ‬ ‫دﯾﻦ اﺳﺖ ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ آﻏﺎز ﻧﺒﻮّت ﺑﺎ زﺷﺖ دﯾﺪن ﻋﻮرت ﺑﻮد ﮐﮫ در آدم و ﺣﻮا ﺑﮫ ھﻨﮕﺎم ﺧﺮوج از ﺑﮭ ﺸﺖ رخ‬ ‫داد و ﺑﺎ اﻣﺮ ﺣﺠﺎب ) ﻣﺨﻔﯽ ﻧﻤﻮدن ﻋﻮرت ﺑﺎ ﺑﺮگ درﺧﺘ ﺎن ( آﻏ ﺎز ﺷ ﺪ‪ .‬و اﯾ ﻦ ھﻤ ﺎن ﭘﻨﮭ ﺎن ﺳ ﺎزی » ﺑ ﺖ «‬ ‫وﺟﻮد ﺑﺸﺮ ﺑﻮد ﮐﮫ واﻗﻌﮫ ای » ﺿﺪ ﻣﺪ « ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﺣﺠﺎب )ﭘﻮﺷﺶ ( ﮐ ﮫ ﺑﺮﺧﺎﺳ ﺘﮫ از اﻣ ﺮ‬ ‫ﺑﮫ ﺗﻘﻮا ﺑ ﻮد ﺑﺘ ﺪرﯾﺞ ﺧ ﻮد ﻣﺒ ﺪّل ﺑ ﮫ » ﺑ ﺖ آراﺋ ﯽ « ﺷ ﺪ و اﯾ ﻦ ﺳ ﺮآﻏﺎز ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ اداﻣ ﮫ ﻃﺒﯿﻌ ﯽ وﻟ ﯽ‬ ‫ﮐﺎﻓﺮاﻧﮥ ﺳﻨﺖ ﺗﻘﻮاﺳﺖ ‪.‬‬ ‫و اﯾﻦ ﺑﺖ آراﺋ ﯽ ) ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ( ﮐ ﮫ در ﻋ ﺼﺮ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯾﮭ ﺎ ﺑ ﮫ ﮐﻤ ﺎل رﺳ ﯿﺪ ﮐ ﮫ ا ﯾ ﻦ ھﻤ ﺎن ﻏﺎﯾ ﺖ ﺳ ﻨﺖ و ﭘﻨﮭ ﺎن‬ ‫ﺳﺎزی وﺟﻮد ﺑﻮد ﺑﺎ ﮐﻞ ذات راھﯽ ﮐﮫ آﻣﺪه ﺑﻮد دﭼﺎر ﺑﻦ ﺑﺴﺖ و ﺗﻀﺎدی ﻻﯾﻨﺤ ﻞ ﮔﺮدﯾ ﺪ و اﻧﮕﯿ ﺰۀ ذاﺗ ﯽ اش را‬ ‫از دﺳﺖ داد و ﺑﺘﺪرﯾﺞ ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﮫ ﻋﺮﯾﺎﻧﯽ ﯾﺎﻓ ﺖ ﭼ ﺮا ﮐ ﮫ ﺑ ﮫ ﻟﺤ ﺎظ ﻓﺮﻣﺎﻟﯿ ﺴﺘﯽ ھ ﻢ ﺗﻮاﻧ ﺴﺘﮫ ﺑ ﻮد ﮐ ﮫ ﺑﮭ ﺸﺖ از‬ ‫دﺳﺖ رﻓﺘﮫ را در ﻣﺎدﯾﺖ ﺟﮭﺎن اﺣﯿﺎ ﺳﺎزد و ﻟﺬا ﮔ ﻮﺋﯽ دوﺑ ﺎره اﯾ ﻦ اﺟ ﺎزۀ ذاﺗ ﯽ را ﻣ ﯽ ﯾﺎﻓ ﺖ ﮐ ﮫ ﮐ ﺸﻒ ﺣﺠ ﺎب‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.‬‬ ‫اﻣﺮوزه ﻧﯿﺰ ﺷﺎھﺪﯾﻢ در ذات ﻣﻌﻀﻠﮫ ﺳﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ و ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻣﺴﺌﻠﮫ ﺣﺠﺎب ﻗﺮار دارد ﯾﻌﻨﯽ زن ‪ .‬و‬ ‫ﮐ ﻞ دﻋ ﻮا ﻧﮭﺎﯾﺘ ﺎً ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ اﯾ ﻦ اﻣ ﺮ اﺳ ﺖ ﮐ ﮫ آﯾ ﺎ زن ﺑﺎﯾ ﺴﺘﯽ ﻣﺤﺠ ﻮب ﺑﺎﺷ ﺪ و ﯾ ﺎ ﻋﺮﯾ ﺎن ‪ .‬زﯾ ﺮا » زن« اﺳ ﻮۀ‬ ‫وﺟﻮدی ﻣﺪ و ﺑﺖ ﻣﺮد اﺳﺖ و ﺑ ﮫ ھﻤ ﯿﻦ دﻟﯿ ﻞ وﺟ ﻮد زن و وﺟ ﻮد ﺧ ﺪا در اﻧﺪﯾ ﺸﮫ دﯾﻨ ﯽ ھ ﻮوی ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧ ﺪ زن‬ ‫ﭘﺮﺳﺘﯽ ذاﺗﯽ ﻣﺮدان ھﻤﺎن ﮐﻔﺮﺷﺎن ﺗﻠﻘﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻟﺬا ﻣﺮدان ﺣﻖ ﻧﺪارﻧﺪ از اراده زﻧﺎن ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﻨ ﺪ ‪ .‬ﮔ ﻮﺋﯽ‬ ‫ﮐﮫ زن ھﻤﺎن ﺻﻮرت ) ﻣﺪ – ﺑﺖ ( ﺧﺎﮐﯽ ﺧﺪای ﻣﺮد اﺳﺖ ‪ .‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﮫ ﮐﮫ آﯾﺎ زن ﺑﺎﯾﺪ در ﺣﺠ ﺎب ﺑﺎﺷ ﺪ و‬ ‫ﯾﺎ ﻋﺮﯾﺎن‪ ،‬ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﮫ اﺳﺖ ﮐﮫ آﯾﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ھﻤﭽﻨﺎن ﻏﯿﺒﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ آﺷﮑﺎر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرن ﮐﮫ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﺎ در ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻗﺮآﻧﯽ و دﯾﻨﯽ ھﻤﺎن ﻋﺼﺮ آﺧﺮاﻟﺰﻣ ﺎن و ﻗﻠﻤ ﺮو روز ﭘﻨﺠ ﺎه ھﺰارﺳ ﺎﻟﮥ‬ ‫ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ ھﻤﺎن ﻋﺼﺮ ﻟﻘﺎء اﷲ در ﺳﻠﺴﮫ ﻣﺮاﺗﺐ » واﻗﻌﮫ « اﺳﺖ ‪ .‬اﯾ ﻦ واﻗﻌ ﮫ ﮐ ﮫ در ﻗ ﺮآن ﺗﺤ ﺖ ﻋﻨ ﺎوﯾﻨﯽ‬ ‫ﭼﻮن » ﻗﯿﺎﻣﺖ « و » اﻟﺴﺎﻋﮫ « و » واﻗﻌ ﮫ « آﻣ ﺪه ﮐ ﮫ ﺟﻤﻠﮕ ﯽ ﺑﯿ ﺎن ﺟﻠ ﻮه ھ ﺎﺋﯽ از آﺧﺮاﻟﺰﻣ ﺎن در ﻣﺮاﺣ ﻞ‬ ‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺳﺖ و ﻋﺼﺮ ﻇﮭﻮر ﻧﮭﺎن ھﺎ و اﺳﺮار اﺳﺖ ﮐ ﮫ اﻧ ﺴﺎن و زﻣ ﯿﻦ ھﻤ ﮫ ذﺧﯿ ﺮه ھ ﺎی ﭘﻨﮭ ﺎﻧﺶ را ﻋﯿ ﺎن‬ ‫ﻣﯽ ﺳﺎزد ) ﺑﻮاﺳﻄﮫ داﻧﺶ و ﻓﻨﻮن و ھﻨﺮھﺎ ( ﺧﻮاه ﻧﺎﺧﻮاه ﻋﺼﺮ ﻋﺮﯾﺎﻧﯽ ھﺎﺳﺖ ﮐﮫ ﻋﻤﺮ ﺷﺮﯾﻌﺖ ھﺎ را ھﻢ ﺑﮫ‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ و اﯾﻦ واﻗﻌﮫ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ) ص( واﺋﻤﮫ اﻃﮭﺎر ﭘﯿﺸﮕﻮﺋﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﺮﯾﺎﻧﯽ اﺟﺘﻨﺎب‬ ‫ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ ﮐﮫ ھﻤﮫ ﻃﺒﻘﺎت ﻧﻔﺲ ﺑﺸﺮی را ﯾﻌﻨﯽ ھﻤﮫ ﻃﺒﻘﺎت ﮐﻔﺮ ﺑﺸﺮی را ﺑﮫ ﻓﻌﻞ ﻣﯽ آورد ﺗﺎ ﺑﮫ ﻧﻔﺲ واﺣﺪۀ‬ ‫ﺑﺸﺮ ﺑﺮﺳﺪ و در آن ﻣﻘﺎم اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﺮون اﻓﮑﻨﯽ ﮐﺎﻣ ﻞ رخ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﯾ ﺪ وﻟﻘ ﺎء اﷲ ﻣﻤﮑ ﻦ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬و اﯾ ﻦ واﻗﻌ ﮥ‬ ‫ﻧﮭﺎﺋﯽ ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ ﻇﮭﻮر ﻧﺎﺟﯽ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﺟﻤﺎل واﺣﺪۀ ﭘﺮوردﮔﺎر در ﻋﺎﻟﻢ ارض ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬ ‫در ﭼﻨ ﯿﻦ دوراﻧ ﯽ ﺑ ﺎز ﻃﺒ ﻖ رواﯾ ﺎﺗﯽ از اﺋﻤ ﮫ اﻃﮭ ﺎر ﻣ ﺮز ﺑ ﯿﻦ ﺣ ﻖ و ﺑﺎﻃ ﻞ ﺑ ﮫ ﻣ ﻮﺋﯽ ﺑﻨ ﺪ اﺳ ﺖ وﺗ ﺎ آﻧﺠ ﺎ ﮐ ﮫ‬ ‫ﺗﺸﺨﯿﺺ اﻣﺎم و دﺟّﺎل ھﻢ ﺑﮫ ﻣﻮﺋﯽ ﺑﻨ ﺪ اﺳ ﺖ و ﺟ ﺰ ﻋﺎرﻓ ﺎن ﮐﺎﻣ ﻞ ﻗ ﺎدر ﺑ ﮫ ﺗ ﺸﺨﯿﺺ آن ﻧﯿ ﺴﺘﻨﺪ و ھﻤ ﯿﻦ اﻣ ﺮ‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز اﺷﺪ ﺗﻔﺮﻗﮫ ھﺎ و ﺗﻨﺎزﻋﺎت و ﺟﻨﮕﮭﺎ و آﻧﺎرﺷﯿﺰم و اﺑﻄﺎﻟﮭ ﺎ و اﻓ ﺮاط و ﺗﻔ ﺮﯾﻂ ھﺎﺳ ﺖ ‪ .‬اﯾ ﻦ واﻗﻌ ﮫ‬ ‫ﻓﻘﻂ در رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ اﻓﺮاد و ﮔﺮوھﮭﺎ رخ ﻧﻤﯿﺪھﺪ ﺑﻠﮑﮫ در اﻋﻤﺎق اﻧﺪﯾﺸﮫ و اﺣﺴﺎس وﺗﺸﺨﯿﺺ ھﺮ ﻓﺮدی ﻧﯿﺰ در‬ ‫ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ ﮐﮫ ﻋﻘﻼﻧﯿّﺖ و ﻟﺬا اﻧﺘﺨﺎب را ﺗﺎ ﺳﺮﺣﺪ ﻣﺤﺎل ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪ و ﺑﺮزخ را اﻣﺮی ﺟﮭﺎﻧﯽ و اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﯿﮭﯿﻠﯿﺰم را ﺑﮫ ھﻤﮫ ﻃﺒﻘﺎت ﻧﻔﺲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﺑﺸﺮی ﮐﺸﺎﯾﻨﺪه و ﮐﻞ وﺟ ﻮد را در ﺑ ﺮ ﻣ ﯽ ﮔﯿ ﺮد و‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﻧﮭﺎﺋﯽ درﺑﺎرۀ ھﺮ اﻣﺮی راﻣﻨﺠﺮ ﺑﮫ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﯿﻦ ﺑﻮدن و ﻧﺒﻮدن ﻣﯽ ﺳﺎزد ‪ .‬و در اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﮫ اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ‬ ‫‪٣٣‬‬

‫ﺑﮫ اﺷﺪش در ھﺮ دوﺳﻮی ﮐﻔﺮ و اﯾﻤﺎن ﺧﻮدﻧﻤﺎﺋﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ واﻗﻌﮫ ﺣﺸﺮ ﺑﺸﺮی را ) ﻣﺪﻧﯿﺖ ( در ﺣﺎﻟﯿﮑﮫ ﺑﮫ‬ ‫اوج رﺳﺎﻧﯿﺪه ﺑﮫ ﻧﺸﺮ ) ﺗﻔﺮﯾﺪ و ﺗﻨﮭﺎﺋﯽ ( ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪ ‪ :‬ﺟﻤﻊ ﺗﻨﮭﺎﯾﺎن ! اﯾﻦ واﻗﻌﮫ ﻧﯿﺰ در ﻗﺮآن ﭘ ﯿﺶ ﺑﯿﻨ ﯽ ﺷ ﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﮐﮫ ‪ :‬در آن ھﻨﮕﺎم ھﯿﭽﮑﺲ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ دﯾﮕﺮی را ﯾﺎری دھﺪ و ﺑﺎرش را ﺑﮫ دوش ﮐ ﺸﺪ و ﯾ ﺎ ﺑ ﺎر ﺧ ﻮد را‬ ‫ﺑﺮ دﯾﮕﺮان ﻧﮭﺪ و ‪......‬‬ ‫ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﯿﺰم ﻋﺮﺻﮫ ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﻗﺪاﺳﺖ و ارزش ﻓﺮم ھﺎﺳﺖ ‪ .‬وﻟﺬا اﻧﺴﺎن ﺑﻤﯿﺰاﻧﯽ ﮐﮫ اﺳﯿﺮﻓﺮﻣﮭﺎﺳﺖ ) ﺑﺖ ھﺎ‬ ‫– ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺰم ‪ ،‬ﻇﺎھﺮ ﭘﺮﺳﺘﯽ ( دﭼﺎر اﻧﺤﻼل ﻗﺪرت اﻧﺪﯾﺸﮫ وﺗﺸﺨﯿﺺ واﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﮫ وﺿﻌﯿﺖ » ﺻﻔﺮ«‬ ‫ﻣﯽ رﺳﺪ ودﭼﺎر اﻧﻔﻌﺎل ﻣﺤﺾ رواﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد و اﯾﻦ اﻧﻔﻌﺎل اراده ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز اﺷﺪ ﻧﺎھﻨﺠﺎرﯾﮭﺎی رﻓﺘﺎری ﻣ ﯽ‬ ‫ﮔﺮدد ﯾﻌﻨﯽ ﺟﻨﻮن و ﺟﻨﺎﯾﺖ ‪ .‬در اﯾﻦ دوره ﺷﺎھﺪ ﺑ ﺮوز ﭘﺪﯾ ﺪه ھ ﺎﺋﯽ ﺣﯿ ﺮت آور از ﺑ ﺸﺮ ھ ﺴﺘﯿﻢ ‪ :‬ﺟﺎﻧﯿ ﺎن ﻧﻤ ﺎز‬ ‫ﺧﻮان ‪ ،‬ﻋﺎﺷﻘﺎن ﺷ ﮑﻨﺠﮫ ﮔ ﺮ‪ ،‬رﺑ ﺎ ﺧ ﻮاران ِ ﻣﮭﺮﺑ ﺎن وﺧﯿﺮاﺗ ﯽ ‪ ،‬ﭘﺰﺷ ﮑﺎن آدﻣﮑ ﺶ ‪ ،‬ﮐﺸﯿ ﺸﮭﺎی ﺗﺮورﯾ ﺴﺖ ‪،‬‬ ‫ﻣﺮﺗﺎﺿﺎن ﺗﺒﮭﮑ ﺎر‪ ،‬اﻣﭙﺮاﻃ ﻮری ھ ﺎی دروﯾ ﺶ ﻣ ﺴﻠﮏ ‪ ،‬ﻣ ﺎدران ﻓﺮزﻧ ﺪ ﮐ ﺶ و و‪ ...........‬و اﯾ ﻦ ﻇﮭ ﻮر ﺑ ﻮد ِ‬ ‫ﻧﺒﻮد اﺳﺖ ‪،‬ﻇﮭﻮر ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ !‬ ‫ھ ﯿﭻ ﻣﮑﺘ ﺐ و ﻣ ﺬھﺒﯽ ﭼ ﻮن اﺳ ﻼم و ﻣﺨ ﺼﻮﺻﺎً ﺗ ﺸﯿﻊ دارای ﻣﻌ ﺎرﻓﯽ ﺑ ﺮای درک واﻗﻌ ﮥ ﭘ ﺴﺖ ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﻧﻤ ﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻟﺬا ﻓﻘﻂ از ﻣﺘﻔﮑﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎن اﯾﻦ ﺗﻮﻗﻊ ﻣﯿﺮود ﺗﺎ در اﯾﻦ ﻗﯿﺎﻣﺖ راه ﻧﺠ ﺎت را ﻧ ﺸﺎن دھﻨ ﺪ و ﺑ ﺸﺮﯾﺖ را‬ ‫رھﺒﺮی ﮐﻨﻨﺪ ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ دوراﻧﯽ ﮐ ﮫ در ﺳ ﺮآﻏﺎزش ﻗ ﺮار دارﯾ ﻢ دﯾﮕ ﺮ ﺳ ﺨﻦ درﺑ ﺎرۀ » ﭼ ﮫ ﺑﺎﯾ ﺪ ﮐ ﺮد ؟ « ﺑﯿﮭ ﻮده ﺗ ﺮﯾﻦ ﺳ ﺨﻦ‬ ‫ھﺎﺳﺖ و ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺸﻨﺞ وﺟﻨﮕﮭﺎﺋﯽ ﻣﻀﺎﻋﻒ ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺧﺴﺮان اﯾﻦ ﻋﺮﺻﮫ را ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺟﺒﺮان ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ ‪ .‬ﺟ ﺰ‬ ‫درک و ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺮ اﺻﻮل و ﺣﻘﻮق اﯾﻦ واﻗﻌﮫ واﺷﺎﻋﮫ آن ﮐﺎری دﯾﮕﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ ھﺮ ﮐ ﺴﯽ ﺧ ﻮدش ﺑﺎﯾ ﺪ‬ ‫ﺑﺪاﻧﺪ وﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮد ﮐﮫ ﭼﮫ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و دﮔ ﺮ ﮐ ﺴﯽ را ﯾ ﺎرای ھ ﺪاﯾﺖ و ﻧﺠ ﺎت دﯾﮕ ﺮان ﻧﯿ ﺴﺖ ﺟ ﺰ اﻓﮑﻨ ﺪن ﻧ ﻮر‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ واﻗﻌﮫ ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺎری ﺟﺰ » ﻋﺮﻓ ﺎن « ﺑ ﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧ ﺪه اﺳ ﺖ ‪ .‬و ﻣﮭﻤﺘ ﺮﯾﻦ ﺑﺨ ﺶ اﯾ ﻦ ﮐ ﺎر ﮐﺒﯿ ﺮ ھ ﻢ‬ ‫ﺗﻔﮑﯿﮏ و ﺗﻤﯿﺰ دادن ﻋﺮﻓﺎن واﻗﻌﯽ از ﻋﺮﻓﺎن ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ و ﻣﻨﺎﻓﻘﺎﻧﮫ اﺳﺖ و اﯾ ﻦ ھﻤ ﺎن ﻧ ﺸﺎن دادن آن ﻣ ﻮی ﺑ ﯿﻦ‬ ‫ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ ﮐﮫ اﻣﺎم را از د ﺟّﺎل ھﺎ ﺗﻤﯿﺰ ﻣﯽ دھﺪ واﻧﺘﺨﺎب ﺑﺮ ﺣﻖ را ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽ ﺳﺎزد ‪ .‬و ﺑﮭﺮﺣ ﺎل ﻓﻘ ﻂ‬ ‫ﺑﻮاﺳﻄﮫ ﻧﻮر ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ واﻗﻌﮫ اﺳﺖ ﮐﮫ اﺻﻼً اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد ﭼﮫ اﻧﺘﺨﺎب درﺳﺖ و ﭼﮫ ﻧﺎدرﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺑﮭﺮﺣﺎل آﻧﮑﮫ اﻧﺘﺨﺎب ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﺳ ﺮﯾﻌﺘﺮ اﯾ ﻦ ﺑ ﺮزخ را ﻃ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و از ھﻼﮐ ﺖ ﻣﯿﺮھ ﺪ ‪ .‬اﻧ ﺴﺎن اھ ﻞ ﻣﻌﺮﻓ ﺖ‬ ‫ﺑﺎﯾ ﺴﺘﯽ اﻧﺴﺎﻧﮭﺎ را در اﯾﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﯾﺎری دھﺪ و اﯾﻦ ﯾﮏ ﯾﺎری ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫» دوزﺧﯽ ﺟﺰ ﺑﯽ ﻣﻌﺮﻓﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ « ﻋﻠﯽ )ع( ‪. -‬‬ ‫اﯾﺪه ﺧﺪا ﻣﻨﺸﺄ و ذات ھﻤﮫ ﺑﺮون اﻓﻜﻨﻲ ھﺎي ذات ﺑﺸﺮ اﺳﺖ ‪ .‬ﺧﺪاي ﻋﺮﺻﮫ ﺳﻨﺖ در اﻋﻤﺎق ذھﻦ و ﭘﺸﺖ ﺑﺎم‬ ‫آﺳﻤﺎﻧﮭﺎ در ﺣﺠﺎب اﺳﺖ وﻟﻲ ﺧﺪاي ﻋﺮﺻﮫ ﻣﺪرﻧﯿﺰم در ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژﯾﮭﺎ ﺧﻮدﻧﻤﺎﺋﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪﻛ ﮫ ھﻤ ﺎن ﻃﺒﻘ ﺎت دوزخ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﮫ ﻏﺎﯾﺘﺶ ﺑﮫ ﺑﻤﺐ ﻧﻮﺗﺮوﻧﻲ و رﺑﺎط و ﻛﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ و اﯾ ﺪز ﻣ ﻲ اﻧﺠﺎﻣ ﺪ ﻛ ﮫ ﻗﻠﻤ ﺮو اﻧﺤﻄ ﺎط و ﻧ ﺎﺑﻮدي اﺳ ﺖ‬ ‫وﻟﻲ ﺧﺪاي ﻋﺮﺻﮫ ﭘﺴﺎﻣﺪرﻧﯿﺰم در اﻧﺴﺎﻧﮭﺎ ﻣﺘﺠﻠﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﮫ ﯾﺎ ﻋﺎرف واﺻﻞ و اﻣﺎم زﻣﺎن اﺳﺖ و ﯾ ﺎ اﻧ ﻮاع‬ ‫دﺟﺎﻟﮭﺎ ‪.‬‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ از زﻣﺎن ھﺒﻮط آدم ﺗﺎ ﺑﮫ اﻣﺮوز ﺳﺮاﺳﺮ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺪرﻧﯿﺰم اﺳﺖ ﯾﻌﻨﻲ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﻲ ھﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬ ‫ﺑﺸﺮي ‪ .‬و اﯾﻦ ﺗﻼﺷﻲ ﺑﺮاي اﺣﯿﺎي دﮔﺮ ﺑﺎره ﺑﮭﺸﺖ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ اﺳﺖ زﯾﺮا در ﺑﮭﺸﺖ ھﺮ ﭼﯿﺰي ﺟﺎوداﻧ ﮫ و‬ ‫روﺣﺎﻧﻲ و اﻟﮭﻲ و ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺑﻮد ‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ آﻧﭽﮫ ﻛﮫ ﺳﻨﺖ و ﻣﺬھﺐ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد در اﻣﺮ ﺗﻘﻮي و ﺷ ﺮﯾﻌﺖ ھ ﺎ ﺧﻮدﻧﻤ ﺎﺋﻲ ﻣ ﻲ ﻛﻨ ﺪ در ﻧﻘﻄ ﮫ ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺪرﻧﯿﺰم و ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﻲ ﻗﺮار داﺷﺘﮫ اﺳﺖ ﻛﮫ اﻣﺮ ﺑﮫ ﭘﻨﮭﺎن ﻛﺮدن ﺑﮭﺸﺖ و وﺟﻮد ﺧﺪا دارد ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﮫ اﻣﺮ‬ ‫ﺑﮫ ﺣﺠﺎب ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻛﻞ ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮد دﯾﺎﻟﻜﺘﯿﻜﻲ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﻲ ھﺎي آﻏﺎزﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﻛﮫ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﮭﺎن رواج داﺷﺖ ﺑﺎ ھﺠﻮم ﭘﯿﺎﭘﻲ اﻧﺒﯿﺎي اﻟﮭﻲ در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﮫ ﺑﺮ‬ ‫روي زﻣﯿﻦ ﺑﺮ اﻓﺘﺎد و ﻋﺮﺻﮫ ﻃ ﻮﻻﻧﻲ و ﺳ ﯿﺎھﻲ از ﺧﺪاﭘﺮﺳ ﺘﻲ آﺳ ﻤﺎﻧﻲ در ﺳﺮاﺳ ﺮ ﺟﮭ ﺎن ﭘﺪﯾ ﺪ آﻣ ﺪ ﻛ ﮫ دوره‬ ‫ﺧﻮﻧﺒﺎري ﺑﻮد ﻛﮫ ﯾﻚ ﻧﻤﻮﻧﮫ از آن ﻗﺮون وﺳ ﻄﺎي اروﭘﺎﺳ ﺖ ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧ ﮫ دﮔ ﺮ آن از ﻗ ﺮن دوم ھﺠ ﺮي ﺗ ﺎ ﭼﻨ ﺪ ﻗ ﺮن‬ ‫‪٣٤‬‬

‫اﺧﯿﺮ در ﺟﮭﺎن اﺳﻼم ﺑﻮد زﯾﺮا اﻧﺒﯿ ﺎي اﻟﮭ ﻲ دﻋ ﻮت ﺑ ﮫ اﻃﺎﻋ ﺖ از رﺳ ﻮﻻن و اوﻟﯿ ﺎي ﺧ ﺪا ﻣ ﻲ ﻧﻤﻮدﻧ ﺪ ﻛ ﮫ ﺑ ﮫ‬ ‫ﻣﺜﺎﺑﮫ ﺑﺖ ھﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﻲ ﺣﻜﻮﻣﺘﮭﺎي ﺟﺒﺎر ﺑﮫ ﺣﻤﺎﯾ ﺖ ﻣﻼﯾ ﺎﻧﻲ ﻛ ﮫ از ﺧ ﺪاي ﻣﺤ ﺾ ﭘ ﺸﺖ ﺑ ﺎم آﺳ ﻤﺎن‬ ‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم ﺳﺮآﻏﺎز ﻋﺮﺻﮫ ﭘﺴﺎﻣﺪرﻧﯿﺰم اﺳ ﺖ ﻛﮫ ھﻤﺎﻧﺎ ﻇﮭﻮر اوﻟﯿﺎء و ﻋﺮﻓﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و اﯾ ﻦ ﺧ ﻂ ﺑﻄ ﻼن ﺑ ﺮ‬ ‫ﻣ ﺪرﻧﯿﺰم ﺻ ﻨﻌﺘﻲ و ﻋ ﺼﺮ ﺣﺠ ﺮي ﺗﻠﻘ ﻲ ﻣ ﻲ ﺷ ﻮد ‪.‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﯾﻦ واﺿ ﺢ اﺳ ﺖ ﻛ ﮫ ذات ﺳ ﻨﺖ ﭘﺮﺳ ﺘﻲ ﺑ ﺮ ﻣﺤ ﻮر‬ ‫ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﻲ ﺧﯿﺎﻟﻲ و آﺳﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦ ﺳﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ در ﻋ ﺼﺮ ﻣ ﺎ ھﻤ ﺎن ﻧﺒ ﺮد ﺑ ﯿﻦ ﭘﺮﺳ ﺘﺶ ﺧ ﺪاي آﺳ ﻤﺎﻧﻲ و ﺑ ﺖ ھ ﺎي ﺻ ﻨﻌﺘﻲ‬ ‫اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦ ﻛﻔﺮ و ﻧﻔﺎق اﺳﺖ ﻛﮫ ﺗﻨﮭﺎ راه ﻧﺠﺎت از اﯾﻦ ﻧﺒﺮد رﺳ ﯿﺪن ﺑ ﮫ اﻣ ﺎم زﻧ ﺪه اﺳ ﺖ ﻛ ﮫ دروازه‬ ‫ورود ﺑﮫ دوره ﭘﺴﺎﻣﺪرن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﻲ ﻇﮭﻮر ﺧ ﺪا در اﻧ ﺴﺎن ‪ .‬و ﻇﮭ ﻮر دﮔ ﺮ ﺑ ﺎره ﺑﮭ ﺸﺖ ﺑ ﺮ روي زﻣ ﯿﻦ ﺑ ﺮ‬ ‫ﻣﺤﻮر وﺟﻮد اﻣﺎم زﻣﺎن ھﺪف و ﻏﺎﯾﺖ ذاﺗﻲ ﭘﺴﺎﻣﺪرﻧﯿﺰم اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪٣٥‬‬