قۇرئان نەسلىنىڭ يېڭىدىن بەرپا قىلىنىشى ئۈچۈن
قۇرئان سۈرىلىرىنىڭ كىملىكى يۇضتبپب ئىطاليئوغهي
پىالَهىغۇچي :ئببذۇنئەزىس بەشتوغراق تەرجىًە :ببتۇر لبراخبَهې www.hayatkitabim.com
يۇَذەرىجە وىطىؿ ؼۆظ 7 .............................................................................................. .1فبجىھە ؼۈضىؽي 10.................................................................................... .2ئەٌەق ؼۈضىؽي 20..................................................................................... ِ .3ۇظظەِّىً ؼۈضىؽي 23............................................................................... ِ .4ۇززەؼؽىط ؼۈضىؽي25............................................................................... .5ظۇھب ؼۈضىؽي 28...................................................................................... .6ئىٕفىطاھ ؼۈضىؽي 30................................................................................. .7لەٌەَ ؼۈضىؽي 31..................................................................................... .8جەوۋىط ؼۈضىؽي34.................................................................................... .9ئەئال ؼۈضىؽي 36...................................................................................... ٌ .10ەًٍ ؼۈضىؽي 38...................................................................................... .11فەجط ؼۈضىؽي40...................................................................................... .12لەزض ؼۈضىؽي 42...................................................................................... .13ئەؼط ؼۈضىؽي 43...................................................................................... .14ئبزىَبت ؼۈضىؽي 45.................................................................................. .15وەۋؼەض ؼۈضىؽي 47.................................................................................. .16جەوبؼۇض ؼۈضىؽي 48.................................................................................. ِ .17بئۇْ ؼۈضىؽي50..................................................................................... .18وبفىطۇْ ؼۈضىؽي52.................................................................................. ِ .19ەؼەز /جەثجەت ؼۈضىؽي 53......................................................................... .20فىً ؼۈضىؽي 55....................................................................................... .21لۇضەٍؿ ؼۈضىؽي 57.................................................................................. .22لبضىئە ؼۈضىؽي58..................................................................................... .23فەٌەق ؼۈضىؽي60..................................................................................... 2
ٔ .24بغ ؼۈضىؽي 62...................................................................................... .25ئىرالغ ؼۈضىؽي 63.................................................................................. ٔ .26ەجُ ؼۈضىؽي65...................................................................................... .27ئەثەؼە ؼۈضىؽي 67................................................................................... .28ـەِػ ؼۈضىؽي 70................................................................................... .29ثۇضۇج ؼۈضىؽي 72.................................................................................... .30جىٓ ؼۈضىؽي 73....................................................................................... .31ظەٌعەٌە ؼۈضىؽي 75.................................................................................... .32ئىٕؽبْ ؼۈضىؽي 76................................................................................... .33لىَبِەت ؼۈضىؽي 78.................................................................................. .34ھۇِەظە ؼۈضىؽي 80................................................................................... ِ .35ۇضؼەالت ؼۈضىؽي 82................................................................................ .36لبف ؼۈضىؽي 83....................................................................................... .37ثەٌەز ؼۈضىؽي 86..................................................................................... .38جبضىك ؼۈضىؽي 88..................................................................................... ٍ .39بؼىٓ ؼۈضىؽي 89.................................................................................... .40فۇضلبْ ؼۈضىؽي 94................................................................................... .41ضەھّبْ ؼۈضىؽي 97................................................................................... .42فبجىط ؼۈضىؽي 100 .................................................................................... ِ .43ەضٍەَ ؼۈضىؽي 104 .................................................................................. .44جبھب ؼۈضىؽي 109 ..................................................................................... .45ھبلمب ؼۈضىؽي 113 ................................................................................... ِ .46بئبضىج ؼۈضىؽي 115 ................................................................................. ٔ .47ەثە ؼۈضىؽي116 ..................................................................................... ٔ .48بظىئبت ؼۈضىؽي 117 ................................................................................. .49ئىٕفىحبض ؼۈضىؽي 119 ................................................................................ 3
.50ۋالىئە ؼۈضىؽي121 ................................................................................... .51ـۇئەضا ؼۈضىؽي 124 .................................................................................. .52ئىٕفىمبق ؼۈضىؽي 127 ............................................................................... ٔ .53ەًِ ؼۈضىؽي128 .................................................................................... .54لەِەض ؼۈضىؽي 131 ................................................................................... .55ؼبز ؼۈضىؽي 134 ..................................................................................... .56ئەئطاف ؼۈضىؽي 137 .................................................................................. .57ؼەجسە ؼۈضىؽي 143 ................................................................................. .58ضەئىسى ؼۈضىؽي 145 ................................................................................. .59جۇض ؼۈضىؽي 149 ...................................................................................... ِ .60ۈٌه ؼۈضىؽي 151 ................................................................................... .61غبـىَە ؼۈضىؽي 153 ................................................................................. .62وەھف ؼۈضىؽي 154 .................................................................................. .63جىٓ ؼۈضىؽي 162 .................................................................................... ٔ .64ۇھ ؼۈضىؽي 164 ..................................................................................... .65ئىجطاھىُ ؼۈضىؽي 165 ................................................................................ .66ؼبففبت ؼۈضىؽي 170 ................................................................................. .67لەؼەغ ؼۈضىؽي 173 ................................................................................ .68ئىؽطا ؼۈضىؽي 178 ................................................................................... ٍ .69ۇٔۇغ ؼۈضىؽي 184 ................................................................................. .70ھۇز ؼۈضىؽي 189 ..................................................................................... ٍ .71ۈؼۈپ ؼۈضىؽي 198 ................................................................................. .72ھىجط ؼۈضىؽي 203 ................................................................................... .73ئۀئبَ ؼۈضىؽي 206 ................................................................................... ٔ .74ەھً ؼۈضىؽي 211 ................................................................................... ٌ .75ولّبْ ؼۈضىؽي 216 ................................................................................. 4
.76ؼەثەئ ؼۈضىؽي 220 ................................................................................... .77ظۇِەض ؼۈضىؽي 223 ................................................................................... .78غبفىط ( ِۇئّىٓ ) ؼۈضىؽي 227 ...................................................................... .79ئۀجىَب ؼۈضىؽي232 .................................................................................. ِ .80ۇئّىٕۇْ ؼۈضىؽي 236 .............................................................................. .81فۇؼؽىٍەت ؼۈضىؽي 241 ............................................................................. .82ـۇضا ؼۈضىؽي 244 .................................................................................... .83ظۇذطۇف ؼۈضىؽي 247 ................................................................................ .84زۇذبْ ؼۈضىؽي 250 ................................................................................. .85جبؼىَە ؼۈضىؽي 253 ................................................................................. .86ئەھمبف ؼۈضىؽي 255 ................................................................................. .87ظاضىَبت ؼۈضىؽي 259 ................................................................................. .88ضۇَ ؼۈضىؽي261 ...................................................................................... .89ئۀىەثۇت ؼۈضىؽي 265 .............................................................................. ِ .90ۇجەففىفىٓ ؼۈضىؽي 269 ............................................................................ .91ھەج ؼۈضىؽي 271 .................................................................................... ِ .92ۇھەِّەز ؼۈضىؽي 275 .............................................................................. .93جەغبثۇْ ؼۈضىؽي 277 ................................................................................ .94ثەلەضە ؼۈضىؽي 279 .................................................................................. .95ئۀفبي ؼۈضىؽي 291 .................................................................................. .96ھەزىس ؼۈضىؽي 299 .................................................................................. ٔ .97ۇض ؼۈضىؽي 303 ...................................................................................... .98ئبي ئىّطاْ ؼۈضىؽي 310 ............................................................................. .99ؼەف ؼۈضىؽي 319 .................................................................................... .100جۇِۇئە ؼۈضىؽي 322 ............................................................................... .101ثەٍَىٕە ؼۈضىؽي 324 ............................................................................... 5
.102ھەـط ؼۈضىؽي 326 ................................................................................. ِ .103ۇٔبفىمۇْ ؼۈضىؽي 330 ............................................................................ ٔ .104ىؽب ؼۈضىؽي 331 ................................................................................... ِ .105ۇجبزىٍە ؼۈضىؽي 341 ............................................................................. .106ئەھعاپ ؼۈضىؽي 344 ............................................................................... .107جبالق ؼۈضىؽي 349 .................................................................................. ِ .108بئىسە ؼۈضىؽي 352 ................................................................................. ِ .109ۇِحەھبٔە ؼۈضىؽي 360 ............................................................................ .110فەجىھ ؼۈضىؽي 364 ................................................................................. ٔ .111ەؼط ؼۈضىؽي 368 .................................................................................. .112ھۇجۇضات ؼۈضىؽي 370 ............................................................................. .113جەھطىُ ؼۈضىؽي 373 ................................................................................ .114جەۋثە ؼۈضىؽي 374 .................................................................................
6
كىرىش ضۆز ثبضٌىك وىحبثالض ثىط وىحبثٕىڭ جېرىّۇ ٍبذفي چۈـىٕىٍىفي ئۈچۈْ ٍېعىٍىسۇ .ئۇ وىحبة ئبٌالھ ٔىڭ وىحبثي لۇضئبٔسۇض .لوٌىڭىعزىىي « لۇضئبْ ؼۈضىٍىطىٕىڭ وىٍّىىي ( لىؽمىچە ِەظِۇٔي ) » ٔبٍِىك ثۇ وىحبثٕىڭ ٍېعىٍىؿ ِەلؽىحىّۇ ٍۀىال لۇضئبٕٔي جېرىّۇ ٍبذفي چۈـىٕىؿ ئۈچۈٔسۇض. لۇضئبٕٔي چۈـىٕىؿ ئبٌالھ ٔي چۈـىٕىفحۇض .چۈٔىي لۇضئبْ ئىالھىٌ ضەھجەضٌىىحۇض .ثىط وىفىٕىڭ ئبٌالھ ٔي لبٔچىٍىه ٍبذفي وۆضگۀٍىىي ،ئۇٔىڭ ئبٌالھ ٔىڭ وىحبثىغب لبٔساق ِۇئبِىٍە لىٍغبٍٔىمىسىٓ ِەٌۇَ ثوٌىسۇ. لۇضئبٕٔي چۈـىٕىؿ ئىٕؽبٕٔي چۈـىٕىفحۇض .چۈٔىي لۇضئبٕٔي ئەۋەجىۈچي ثىٍەْ ئىٕؽبٕٔي ٍبضاجمۇچي ئوذفبؾ ثىط ظاجحۇض .لۇضئبٕٔي چۈـىٕىؿ ھبٍبجٕي چۈـىٕىفحۇض .چۈٔىي لۇضئبْ ثىط « ھبٍبت وىحبثي »زۇض .ۋەھىَٕىڭ ئەۋەجىٍىؿ ِەلؽىحي « ثەـەض »ٔي ثەضپب لىٍىپ ،ئۇٔىڭغب ضوھ پۈۋٌەپ « ئىٕؽبْ » لىٍىفحۇض .ئىٕؽبْ ئۆظىگە ئبِبٔەت لىٍىٕغبْ ھبٍبجٕىڭ ئۇؼحىؽىسۇضٌ .ېىىٓ ثۇ ئۇؼحب ئبٌسى ثىٍەْ ـبگىطت ثوٌۇـي وېطەن ،ـۇٔساق ثوٌغبٔسىال ئبٔسىٓ ئۇ ئۇؼحب ثوالالٍسۇ .ئىٕؽبْ لۇضئبٕٔىڭ ـبگىطجي ثوٌغبٔسىال ،ھبٍبجٕىڭ ئۇؼحىؽي ثوٌۇـمب الٍىك ثوٌىسۇ .ثۇٔي ئەِەٌگە ئبـۇضۇؾ ئۈچۈْ لۇضئبٕٔي چۈـىٕىفي ـەضت. جەپؽىط ۋە ِۀب جەضجىّىٍەض ثۇ ِەلؽەت ئۈچۈْ ٍېعىٍغبْ .لوٌىڭىعزىىي ئەؼەض گەضچە وبِىً جەپؽىط ثوٌّىؽىّۇ « ،ئىجّبٌي جەپؽىط » جۈضىگە وىطىسىغبْ ثىط ئەؼەضزۇض .ثۇ ئەؼەض « لۇضئبْ ؼۈضىٍىطىٕىڭ وىٍّىىي » ھەلمىسە ئوِۇِىٌ ۋە ٔۇلحىٍىك ِەٌۇِبجالضٔي ؼۇٔىسۇ .ثۇٔىڭسىىي ِەلؽەت ،لۇضئبٕٔي ئۆظىٕىڭ ثىط پۈجۈْ گەۋزىؽي ئىچىسە جؤۇـحۇض .لۇضئبٕٔي جؤۇـٕىڭ ئەڭ ٍبذفي ئۇؼٍۇثٍىطىسىٓ ثىطؼي ،ئۇٔي جەـىىً لىٍغبْ ؼۈضىٍەضٔي جؤۇـحۇض. لۇضئبْ 114ؼۈضىسىٓ جەـىىً جبپمبْ ثوٌۇپ ،ھەض ثىط ؼۈضە لۇضئبْ ؼبِبؼىٕىڭ ثىط ثۇضچىسۇض. ثۇ ثۇضچالضٔي جەـىىً لىٍغبْ ئبٍەجٍەضٔىڭ ئۆظ ئىچىسە پبضاٌٍېً ۋە ٍبٔحۇ وېؽىفّە ِۇٔبؼىۋەجٍىطى ثوٌغبٔسەن ،ؼۈضىٍەضٔىڭّۇ ئۆظئبضا پبضاٌٍېً ۋە ٍبٔحۇ وېؽىفّە ِۇٔبؼىۋەجٍىطى ثبض .ثۇ ئەؼەض ِبٔب ثۇ ِۇٔبؼىۋەجٍەضگە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئبغسۇضىسۇ ۋە لۇضئبْ ئولۇغۇچىالضٔىڭ ئبٌسىغب ؼۈضىٍەضٔىڭ وىٍّىىىٕي چىمىطىپ ثېطىسۇ. لۇضئبٕٔي چۈـىٕىفىە وىطىفىەْ ثىط ٍېڭي لۇضئبْ جبٌىپىٕىڭ لوٌىغب ،ئبٌسى ثىٍەْ ِۇلەززىّە ـەوٍىسىىي ئەؼەضٌەضٔي ثېطىؿ جوغطا ثوٌغبْ ئۇؼٍۇثحۇض .ثۇ ئەؼەض لۇضئبٕٔىڭ ئوِۇِىٌ ِەلؽىحي ۋە ٔىفبٔىٕي ،پۈجۈٕٔي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍّبؼحىٓ چۈـۀّەوچي ثوٌغبٔالض ئۈچۈْ لەٌەِگە ئېٍىٕسى. چۈٔىي ئۇٔىڭغب پەلەت ثىط پۈجۈْ گەۋزە ـەوىٍسە ٔەظەض جبـالٔغبٔسىال ،ۋەھىَٕىڭ ِەلؽىحىٕي جوغطا چۈـۀگىٍي ثوٌىسۇ .پۈجۈٕٔي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍغبٔسا ،پبضچىٕي جوغطا ھبٌسا چۈـىٕىؿ ٔىؽجىحي جۆۋەْ ثوٌىسۇ. ؼۈضىٍەضٔىڭ ثىط وىٍّىىي ثبضِۇ؟ ئەٌۋەجحە ثبض .ثۇ وبئىٕبجحب لبٍؽي ثىط ٔەضؼىٕىڭ وىٍّىىي ٍولىي ،ؼۈضىٍەض وىٍّىىؽىع ثوٌؽۇْ؟ جبؾ ،جۇپطاق ،زەضەخ ،ؼۇ ...ذۇالؼەوبالَ ھەض ٔەضؼىٕىڭ ثىط وىٍّىىي ثبض .ؼۈضىٍەض لۇضئبْ ِەٍِىىىحىٕىڭ ـەھەضٌىطىسۇض .ثىط ـەھەض ھەلمىسە جوذحبٌغبٔسا « ئۇ ـەھەضٔىڭ ٔېّىؽي ِەـھۇض؟ » زەپ ؼوضاٍّىع .لۇضئبْ ؼۈضىٍىطىّۇ ِبٔب ِۇـۇٔساق .ھەض ثىط ؼۈضە ئەڭ ئبظ زېگۀسە ثىط جېّىؽي 7
ثىٍەْ ِەـھۇضزۇض .ئۇ ؼۈضىٕي ثبـمب ؼۈضىٍەضزىٓ ئبٍطىپ جۇضغبْ ئۆظگىچىٍىىي ۋە ئبالھىسىٍىىٍىطى ثبضزۇض .ثۇ ئەؼەض ِبٔب ثۇالض ھەلمىسە ِەٌۇِبت ثېطىسۇ. ثۇ ئەؼەضٔىڭ ٍېعىٍىؿ غبٍىؽىسىٓ ثىطؼي ،لۇضئبْ ھبٌمىٍىطىٕىڭ زەضؼٍىه ئېھحىَبجىٕي لبِساؾ ثوٌۇپ ،ذۇززى ضەؼۇٌۇٌالھ ۋە ؼبھبثىٍەضگە ئوذفبؾ لۇضئبٕٔي ئۇؼحبظ جۇجۇپ ،ئۇٔىڭ ئبٌسىسا ٍۈوۈٔۈپ ئوٌحۇضۇۋاجمبٔالضٔىڭ ؼبٔي وۈٔؽېطى وۆپەٍّەوحە .ثىط ئەؼەضٔىڭ زەضغ ھبٌمىٍىطىسا ئولۇٌۇـي ئۈچۈِْ ،بٔب ثۇ ِەلؽەت ٔەظەضزە جۇجۇٌغبْ ھبٌسا لەٌەِگە ئېٍىٕغبْ ثوٌۇـي وېطەن .ثۇ ئەؼەض جەٍَبضالٔغبٔساِ ،بٔب ثۇ غبٍىّۇ ٔەظەضزە جۇجۇٌسى. لۇضئبْ ؼۈضىٍىطىٕىڭ وىٍّىىي 114ؼۈضىٕىڭ ھەض ثىطى ئۈچۈْ ئبٍطىٍغبْ 114ثۆٌۈِسىٓ جەضوىت جبپمبْ ثوٌۇپ ،ھەض ثۆٌۈَ ؼۈضىٕىڭ ئىؽّي جېّىؽي ئبؼحىساِ ،ەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ئىؽىُ ۋە ئىؽٍّىطى ،ئۇٔىڭ ِۀىؽي ،ئىؽىّٕىڭ وېٍىپ چىمىؿ ِۀجەؼي لبجبضٌىك ِەظِۇٔالض ثبٍبْ لىٍىٕسى. ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ؼۈضە ٔبظىً ثوٌغبْ ئوضۇْ ۋە ۋالحىٕي جېّب لىٍغبْ ئبؼبؼحب ،ؼۈضىٕىڭ لەٍەضزە ،لبچبْ ،لبٔساق ـبضائىححب ،لبٔساق زەۋض ئبضلب وۆضۈٔۈـي ئبؼحىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسە ِەٌۇِبجالض ثېطىٍسى .ثۇٔىڭغب لوـۇِچە لىٍىپ ،ؼۈضىٕىڭ زەؼٍەپىي ِەظگىٍسە جىعىٍغبْ ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپي ۋە جەضجىپحىىي ئوضٔي ھەلمىسىىي ِەظِۇٔالض جىٍغب ئېٍىٕىپ ،ثۇ ھەلحە جوغطىغب ئەڭ ٍېمىٓ ثوٌغبْ ئوضٔىٕي ثەٌگىٍەؾ ئۈچۈْ جىطىفچبٍٔىك وۆضؼىحىٍسى. ئۈچىٕچي جېّب ؼۈپىحىسە ،ؼۈضىٕىڭ جېّىؽي ھەلمىسە جوذحبٌسۇق .ثۇ ثۆٌەوحە ؼۈضىٕىڭ وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئەڭ جبضجىسىغبْ ئبٍەجٍەض ٔۇلحىٍىك ھبٌسا جەوىحٍىٕىؿ ثىٍەْ ثىطگە ،ئۇالض جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثۆٌەوٍەضٔىڭ ئوِۇِىٌ ِەظِۇٔي ئوجحۇضىغب لوٍۇٌسى .ثوٌۇپّۇ ؼۈضىٕىڭ جبْ جوِۇضى ٍبوي ئبٔب پىىطى زېَىفىە ثوٌىسىغبْ ذۇؼۇؼالض ھەلمىسە ٔۇلحىٍىك ھبٌسا جوذحبٌسۇق. ثۇ ئۈچ ٔۇلحىٕي ئبؼبغ لىٍغبْ ھبٌسا ظۆضۈض جېپىٍغبْ جبٍالضزا ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ِەظِۇٔالضِۇ ثېطىپ ئۆجۈٌسى .ئەگەض لۇضئبٕٔىڭ ثىط پۈجۈْ گەۋزىؽي ئىچىسە ،ئۇ ؼۈضىٕي ثبـمب ؼۈضىٍەضزىٓ پەضلٍۀسۈضۈپ جۇضىسىغبْ ئۆظگىچىٍىىي ثوٌؽب ،ثۇ ذبؼٍىك ئۈؼحىسە ٔۇلحىٍىك ھبٌسا جوذحبٌسۇق. « لۇضئبْ ؼۈضىٍىطىٕىڭ وىٍّىىي »زە ئوضۇْ ئبٌغبْ ثبضٌىك ئبٍەجٍەضٔىڭ ِۀب جەضجىّىٍىطى وەِىٕە لەٌەِگە ئبٌغبْ « ھبٍبت وىحبثي لۇضئبْ » ٔبٍِىك ئەؼەضزىٓ ئېٍىٕسى .ثېطىٍگەْ ِۀبٔىڭ ئىعاھبجي ثۇ ئەؼەضزە جىٍغب ئېٍىّٕىسى .چۈٔىي ثۇ ئەؼەضٔىڭ ھەجىّىٕي جېرىّۇ وېڭەٍحىۋېحىسىغبْ ثوٌغبچمب ،ئىعاھبت ئۈؼحىسە جوذحبٌّىسۇق .ثېطىٍگەْ ِۀبٔىڭ ٌۇغەت ۋە ئىٍّىٌ ئىعاھبجىغب لىعىممۇچىالضٔىڭ « ھبٍبت وىحبثي لۇضئبْ » ٔبٍِىك ئەؼەضگە ِۇضاجىئەت لىٍىفىٕي ؼوضاٍّىع. ثۇ ئەؼەض لەٌەِگە ئېٍىٕغبٔسا ِۇھىُ وەِچىٍىىٕي ھېػ لىٍسىُ .لۇضئبٕٔىڭ ئىٕؽبٕٔي ثەضپب لىٍىپ چىمىؿ ثبؼمۇچىٕي جۆۋۀسىىىسەن جۆت ٔۇلحىغب ٍىغىٕچبلالـمب ثوٌىسۇ .لۇضئبْ: .1ئۇلۇِالض ثىٍەْ جەؼەۋۋۇض /چۈـۀچىٕي .2جەۋؼىَەٌەض ثىٍەْ ئەلىٍٕي .3ئۆضٔەوٍەض ثىٍەْ ـەذؽىَەجٕي .4ثىط پۈجۈْ گەۋزىؽي ثىٍەْ ھبٍبت ـەوٍىٕي ثەضپب لىٍىپ چىمىسۇ. ثۇ جۆت ٔۇلحىٕىڭ ئبٌسىٕمي ئۈچىٕي ثۇ ئەؼەضزە ثىطِۇ -ثىط وۆضؼىحىپ ئۆجۈؾ ِۇِىىٓ ئىسى. ثىطاق ثۇٔساق ثوٌغبٔسا ،ئەؼەضٔىڭ ھەجّي ھبظىطلي ھبٌىحىسىٓ لبجّۇ -لبت وېڭىَىپ وېحەجحيِ .بٔب ثۇ ؼەۋەثحىٓ ثۇ ئەؼەض جبِبٍِىٕىفمب ئبظ لبٌغبٔسا ،ثۇ ئەؼەضٔي جوٌۇلالٍسىغبْ ِبھىَەجحىىي ثىط 8
ئەؼەضٔىڭ ٍېعىٍىفي ھەلمىسىىي ثىط پىىىط ظېھٕىّسە پەٍسا ثوٌسىٍ .ۀي ،لۇضئبْ ؼۈضىٍىطىٕىڭ ئىٕفب (لۇضۇٌۇؾ) ذەضىحىؽي .ئۆِطۈَ ٍبض ثېطىپٔ ،ەپىؽىُ ثوٌؽبِ ،ۇـۇٔساق ثىط ئەؼەضٔي ئۈِّەجٕىڭ لۇضئبْ وىحبثٍىمىغب ھەزىَە لىٍىفٕي ئبضظۇ لىٍىّەْ. لۇضئبْ ؼۈضىٍىطىٕىڭ وىٍّىىي ،ثبـحىال « ۋەلپي ئەؼەض » ٔىَىحي ثىٍەْ لەٌەِگە ئېٍىٕسى. ٔىَىحىّىع ،ثۇ ئەؼەضٔىڭ ثبضٌىك وىطىّىٕي ۋەلپىٕىڭ پبئبٌىَەجٍىطى ئۈچۈْ ؼەضپ لىٍىؿ ئىسى. ئەٌھەِسۇٌىٍالھ ،ثۇ ٔىَىحىّىعٔي ئبٌالھ لوثۇي لىٍسى ،ئبلبثە ۋەلپىسە ضوٍبپمب چىمحي .ۋەلپي ئىساضە ھەٍئىحي ،ئبلبثە ۋەلپي ٔەـطىَبجي ٔبِي ثىٍەْ ثۇ ئەؼەضٔي ٔەـط لىٍسۇضۇپ ،ثىعگە ئبجىمىّىعٔي ئبزا لىٍىؿ پۇضؼىحي ٍبضىحىپ ثەضزى... ضەثجىُ ؼەٍَىئبجىّىعٔي ھەؼۀبجمب ،ھەؼۀبجىّىعٔي ؼبٌىھبجمب ئبٍالٔسۇضغبً .ؼبٌىھ ئەِەٌٍىطىّىعٔي زەضگبھىسا ئەھؽۀي لوثۇي ثىٍەْ ِەلجۇي ئەٍٍىگەً ،ئبِىٓ! ِۇؼحبپب ئىؽالِئوغٍي ھىجطى ٍ - 1432ىٍي - 6ـبثبْ ئىؽحبٔجۇي
9
فبتىھە ضۈرىطي بِس ِم هِ اَّلل ال هر ْْحَ ِن ال هرِح ِيم ()1 ْ
امْ َح ْمسُ ِ ه ِّلِل َر ِ ّب امْ َـام َ ِم َني ( )2هامص ْ َْح ِن هامص ِح ِمي (َ )3م ِ ِ امّص َاط اِل ً َ ْو ِم ّ ِال ٍِن ( )4ا هَّيكَ ه َ ْـ ُحسُ َوا هَّيكَ و َ ْس َخ ِـ ُني ( )5ا ُْ ِسَنَ ِ ّ َ ّ ّ وب ؿَوَْيْ ِ ْم َو ََل امضه ا ِم ّ َني ()7 ِص َاط ه ِاَّل ٍَن َأهْ َـ ْم َت ؿَوَْيْ ِ ْم كَ ْ ِْي امْ َملْضُ ِ امْ ُم ْس َخ ِل َمي (َ ِ )6
« ٔبھبٍىحي ـەپمەجٍىه ۋە ِېھطىجبْ ﷲ ٔىڭ ئىؽّي ثىٍەْ ثبـالٍّەْ .جىّي ھەِسۇؼبٔب ئبٌەٍِەضٔىڭ پەضۋەضزىگبضى ﷲ لب ذبؼحۇض .ﷲ ٔبھبٍىحي ـەپمەجٍىه ۋە ِېھطىجبٔسۇض .لىَبِەت وۈٔىٕىڭ ئىگىؽىسۇض( .ضەثجىّىع) ؼبڭىال ئىجبزەت لىٍىّىع ۋە ؼۀسىٕال ٍبضزەَ جىٍەٍّىع .ثىعٔي جوغطا ٍوٌغب ثبـٍىغىٓ .غەظىپىڭگە ٍوٌۇلمبٔالضٔىڭ ۋە ئبظغبٔالضٔىڭ ٍوٌىغب ئەِەغ ،ؼەْ ئىٕئبَ لىٍغبٔالضٔىڭ ٍوٌىغب (ثبـٍىغىٓ) » ( .) 7 - 1 فبتىھە قۇرئبوىىڭ ھەو كىرىص سۆزى ھەو قىسقىچە مەزمۇوىذۇر. لۇضئبٔسىٓ ئىجبضەت ِىؽٍىؽىع ثىط لوضوغب فبجىھەزىٓ ئىجبضەت ثىط ئىفىىي ئبضلىٍىك وىطىّىع. فبجىھۀىڭ لبضىّۇ لبضـي ؼۆظى ذبجىّە ثوٌۇپ « ئبذىطلي ؼۆظى » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسۇ. فبجىھە لۇضئبٕٔىڭ لىؽمىچە ِەظِۇٔىسۇض ،چۈٔىي فبجىھە لۇضئبٕٔىڭ ئۆظىسۇض .لۇضئبْ فبجىھۀىڭ جەپؽىطىسۇض .فبجىھە وبالَ جۀٕىحي ثوٌغبْ لۇضئبٕٔىڭ وىطىؿ ئىفىىىسۇض « ،ثىؽّىٍالھ » ثۇ ئىفىىٕىڭ ئبچمۇچىسۇض. « ئۆظىٕي ئبچمبْ » ٍبوي « ثبـمب ثىط ٔەضؼىٕي ئبچمبْ » زېگەْ ِۀىسىىي ئىؽّي، ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ « فبجىھەجۇي وىحبة -وىحبثٕي ئبچمبْ ،وىحبثٕىڭ وىطىفي » زەپ لوٍغبْ ئىؽّىغب ئبؼبؼٍىٕىسۇ .ثۇِۇ ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ فبجىھۀي لۇضئبٕٔىڭ وىطىؿ ؼۆظى ؼۈپىحىسە لوثۇي لىٍغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىسۇ. ؼۈضىٕىڭ فبجىھەزىٓ ثبـمب ٍۀە ،ؼەھىھ ضىۋاٍەجٍەضگە ئبؼبؼالٔغبْ ھبٌسا ثىعگىچە ٍېحىپ وەٌگەْ ئۈچ ئىؽّي ثبضٍ .ۀي « ،ئەغ ؼەة ئۇي ِەؼبٔي -جەوطاضالٔغبْ ٍەجحە » « ،ئۇِّۇي لۇضئبْ لۇضئبٕٔىڭ ئبٔىؽي » ۋە « ئۇِّۇي وىحبة -وىحبثٕىڭ ئبٔىؽي » .ثىطىٕچي ئىؽىُ ،ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭجەپؽىطىسۇض ۋە لۇضئبٔسىٓ ئىٍھبَ ئبٌغبْ ھبٌسا لوٍۇٌغبْ ( ھىجط .) 87 ،لبٌغبْ ئىىىي ئىؽىُ، فبجىھۀىڭ لۇضئبٕٔىڭ ئەڭ ٍبضلىٓ لىؽمىچە ِەظِۇٔي ئىىۀٍىىىٕي ئىفبضەت لىٍىسۇ. فىطۇظئبثبزى فبجىھە ئۈچۈْ 30ئىؽىّٕي ؼبٔبپ ئۆجىەْ .ثۇالض ئبضىؽىسا وىفىٕىڭ ئەلٍىگە ئەڭ ثبـحب وېٍىسىغبٍٔىطى « ئەي ئەؼبغ ،ئەي ھەِىس ،ئەـفۇوۇض ،ئەز زۇئب ،ئەغ ؼبفىََە ،ئەي -وۀع، ئەي ۋافىَە ،ئەي لبفىَە » لبجبضٌىمالضزۇض .ثۇالضزىٓ ثبـمب ئىؽىّالضِۇ جىٍغب ئېٍىٕغبْ .ضەؼۇٌۇٌالھحىٓ وەٌگەْ ؼەھىھ ضىۋاٍەجٍەض ئىپبزىٍىگەْ ٍۇلىطىسىىي ئۈچ ئىؽىّسىٓ ثبـمبِ ،ەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ئىؽىُ ؼۈپىحىسە وۆضؼىحىٍگەْ ئىؽىّالض ئىفۀچٍىه ثىط ئبؼبؼمب ئىگە ئەِەغ .ثۇالض ۋالىحٕىڭ ئۆجىفىگە ئەگىفىپ پەٍسا ثوٌغبْ ،ئەڭ ثبـحب وىّٕىڭ ئىفٍەجىۀٍىىي ٔبِەٌۇَ ثوٌغبْ ئىؽىّالضزۇض .ثۇ ئىؽىّالضزىٓ ھەض ثىطى ،فبجىھۀىڭ ثىط ئبالھىسىٍىىىٕي ئىپبزىٍەٍسۇ .فبجىھۀىڭ ئىؽىٍّىطىٕىڭ وۆپ ثوٌىفي ،ئۀئۀىۋى چۈـۀچىٕىڭ ٔبِبٍۀسىؽىسۇض .چۈٔىي ئۀئۀىۋى چۈـۀچىسە، ئىؽىّالضٔىڭ وۆپ ثوٌىفي ئۇٔىڭ ـەضىپىٕىڭ ٍۇلىطى ئىىۀٍىىىگە زاالٌەت لىٍىسۇ .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ثىط ٔەضؼىٕىڭ ـەضىپىٕي ٍۇلىطى وۆجۈضۈؾ ئۈچۈْ ،ئۇٔىڭ ئىؽّىٕي وۆپەٍحىؿ ئبزەجىە ئبٍالٔغبْ. 10
ثۇ چۈـۀچە ثىٍەْ ثەظى وىفىٍەض ٍبذفي وۆضگەْ وىفي ٍبوي ٔەضؼىؽىٕىڭ ـەضىپىگە ـەضەپ لوـۇؾ ئۈچۈْ ،ئۇٔىڭغب ثىط ئىؽىّٕي ئۆظى لوٍۇپ وەٌگەْ. ؼۈضىٍەضٔىڭ ،ثوٌۇپّۇ ؼەھىھ ضىۋاٍەجٍەض ثىٍەْ وەٌگەْ ئىؽىّالضزىٓ ثبـمب وەڭ زائىطىسە ئىفٍىحىٍّەٍسىغبْ ئىؽىّالض ِەؼىٍىؽي ئىعاھٍىٕىفمب جېگىفٍىه .چۈٔىي ثۇ ئىؽىّالض وىٍّەض جەضىپىسىٓ لبٍؽي ظاِبْ ۋە ِبوبٔالضزا ئىفٍىحىٍگۀٍىىي ٔبِەٌۇَ .ثۇ ھەلحە جەپؽىٍي ِەٌۇِبت ثەضگەْ ئەؼەضٌەضٔىڭ ئىچىسە فىطۇظئبثبزىٕىڭ ( ۋاپبت ،ھىجطى « ) 817ثەـبئىطى ظەۋىث جەَِىع في ٌەجبئفىً وىحبثىً ئەظىع » ٔبٍِىك ئەؼىطى ئبٌسىٕمي ئوضۇٔسا جۇضىسۇ .ثۇ ئەؼەضزە لۇضئبْ ؼۈضىٍىطى ھەجىُ ۋە ِەظِۇْ جەھەجحىىي جەضەپٍىطى ئۈؼحىسە ٔۇلحىٍىك جوذحبٌغبْ ثوٌۇپ، جەپؽىٍىٌ ؼبٍٔىك ِەٌۇِبت ثېطىؿ ثىٍەْ ثىطگە ،ؼۈضىٍەضٔىڭ ثىط -ثىطى ثىٍەْ ثوٌغبْ ئوذفبـٍىمي ۋە پەضلٍىك جەضەپٍىطىّۇ ثىطِۇ -ثىط ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ئەؼەضزە ؼۈضىٍەض ھەلمىسە ثېطىٍگەْ ؼبٍٔىك ِەٌۇِبجالض ـۇٔساق جەپؽىٍىٌ ثوٌۇپ ،ؼۈضىسىىي ھەضپ ؼبٔىّۇ ثېطىپ ئۆجۈٌگەْ. ِۇـۇٔساق جەپؽىالجٍىك ئەؼەضزىّۇ ؼۈضىٍەضٔىڭ ثبـمب ئىؽىٍّىطىٕىڭ ِۀجەؼي ،لوٍۇٌغبْ ظاِبْ ۋە ِبوبْ ھەلمىسە ھېچمبٔساق ثىط ِەٌۇِبت ٍوق .ثۇ ئەھۋاٌسا لۇضئبْ ؼۈضىٍىطىٕىڭ جۇٔجي ٔەؼىً جەضىپىسىٓ ئىفٍىحىٍگۀٍىىي ھەلمىسە ٍىپ ئۇچي ثوٌّىغبْ ثبـمب ئىؽىّالضٔىڭِ ،ۇٔبؼىۋەجٍىه ئەؼەضٌەضزە پەلەت ئەِەٌىٌ ھبٍبجحب ئبؼبؼىٌ ثوٌّىغبْ ثىطەض ِەٌۇِبت ؼۈپىحىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبٍٔىمىٕي ئېَحىؿ ذبجب ثوٌّىؽب وېطەن. فبجىھە ٍ 23ىٍٍىك ۋەھىٌ جەضٍبٔىٕىڭ جۇٔجي ٍىٍىٕىڭ ثبـٍىطىسا ٔبظىً ثوٌغبِْ .ەظوۇض ٍىً ِىالزى وبٌېٕساضىسا ٍ - 610ىٍىغب جوغطا وېٍىسۇ .ثۇ ؼەۋەثحىٓ فبجىھە ؼۈضىؽي ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىسۇضِ .ۇئّىٍٕەضٔىڭ ثبـحىٓ ئبذىط فبجىھەؼىع ٔبِبظ ئولۇِىغبٍٔىمي ثۇٔىڭ زەٌىٍىسۇض. ٔبِبظ ،جۇٔجي لېحىُ ٔبظىً ثوٌغبْ « ئەٌەق » ؼۈضىؽىٕىڭ - 10ئبٍىحسە جىٍغب ئېٍىٕىسۇ .گەضچە ئەٌەق ؼۈضىؽىٕىڭ زەؼٍەپحە ٔبظىً ثوٌغبْ ثەؾ ئبٍىحي ثىٍەْ ئۇٔىڭ زاۋاِىسىىي ئبٍەجٍەضٔىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ِەظگىٍي ئبضىؽىسا ثەٌگىٍىه ظاِبْ جىٍىّي ِەۋجۇت ثوٌؽىّۇ ،ئىىىي ثۆٌەن ئبضىىؽسا ئۇظۇْ ثىط ِەظگىً ثبض زەپ لبضىّبٍّىع .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمبِ ،ەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ئېٕىك ثوٌغبْ ھىجط ؼۈضىؽىٕىڭ - 87ئبٍىحىسە ئوضۇْ ئبٌغبْ « ؼەة ئەْ ِىٕەي ِەؼبٔي » ئبضلىٍىك فبجىھە ئىفبضەت لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ٔەثەۋىٌ ثىط جەپؽىط ؼۈپىحىسە ضىۋاٍەت لىٍىٕغبْ. ثەظىٍەض فبجىھۀىڭ ثىط لېحىُ ِەوىىسەٍ ،ۀە ثىط لېحىُ لىجٍىٕىڭ لۇززۇؼحىٓ ِەوىىگە ئۆظگەضجىٍىفىسىٓ وېَىٓ ِەزىٕىسە ثوٌۇپ ئىىىي لېحىُ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ئىٍگىطى ؼۈضگەْ .ثۇ لبضاؾ ثىط -ثىطىگە ظىث وەٌگەْ ٔبظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ضىۋاٍەجٍەضگە ئبؼبؼەْ ئوجحۇضىغب لوٍۇٌغبْ .ضىۋاٍەجٍەض ئبضىؽىسىىي ظىحٍىك ثىط جەضەپ لىٍىٕبٌّىغبٍٔىمحىٓ ،ثەظىٍەض ؼۈضىٕىڭ ھەَ ِەوىىسە ،ھەَ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسىىي لبضاـٕي ِۇۋاپىك زەپ لبضاپ، ثۇ ئۇؼٍۇة ثىٍەْ ِەؼىٍىٕي ھەي لىٍغبٌْ .ېىىٓ ثۇٔىڭ لبٍىً لىالضٌىك ئىعاھبجي ئوجحۇضىغب لوٍۇٌّىغبْٔ .ەجىجىسە ثۇ ئبضلىٍىك ھەلىمەت لۇضثبْ لىٍىؿ ثەزىٍىگە ،ضىۋاٍەجٍەض ئۈؼحۈْ جۇجۇٌّبلچي ثوٌغبْ. ثىط -ثىطىگە ظىث ثوٌغبْ ثۇٔساق ٔبظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثىٕىڭ ضىۋاٍەجٍىطىٕىڭ ھېچجىطىٕي ظاٍب لىٍىۋەجّەؼحىِٓ ،ۇۋاپىك ھبٌسا ئىعاھٍىغىٍي ثوٌىسىغبْ ِېحوزٌىطى ثبضِ .ەؼىٍەْ ،ثەظىٍەضٔي فبجىھۀىڭ ِەزىٕىسە ئىىىىٕچي لېحىُ لبٍحب ٔبظىً ثوٌغبْ زېگەْ لبضاـمب ئېٍىپ ثبضغبْ ٔۇظۇي ضىۋاٍەجٍىطىٕىڭ ؼەۋەثي ثوٌؽب ؼبھبثىٕىڭ لۇضئبٔغب « ٔبظىً ثوٌغبْ ،ئىفي جۈگىگەْ » ثىط ذىحبة 11
ئەِەغ ،ھبٍبجمب ھەض ۋالىث ٔبظىً ثوٌۇپ جۇضۇۋاجمبْ ثىط ذىحبة زەپ لبضىغبٍٔىمىسىٓ ئىجبضەت زەپ لبضاؾ ِۇۋاپىك .چۈٔىي ؼبھبثە ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەت ۋە ؼۈضىٍەض ثىٍەْ ئۇٔىڭسىٓ ٍىٍالض وېَىٓ ٍۈظثەضگەْ ۋەلەٌەض ئبضىؽىسا ؼەۋەة ٔ -ەجىجە ِۇٔبؼىۋىحي لۇضۇپ چىمبالٍححي « .ـۇ ،ـۇ ئبٍەجٍەض پبالٔچىٕىڭ ـۇ ۋەلەؼىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ » زېگۀسەن لبضاـالض ،ضىۋاٍەجٍەض ئبٍەجٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ۋالحي ثىٍەْ ۋەلۀىڭ ٍۈظثەضگەْ ۋالحي ئبضىؽىسىىي ۋالىث ذبضاوحېطٌىك ؼەۋەثىە زاالٌەت لىٍّبٍسۇ .ثۇالض پەلەت ثبـحىٓ ئۆجىۈظۈۋاجمبْ ھبٍبت ثىٍەْ ۋەھىَٕي ئوذفبؾ ثىط ٔۇلحىسا ئۇچطاـحۇضۇـٕىڭ ثىط ئۇؼٍۇثي ئىسى .ثۇ ،ؼبھبثىٕىڭ ۋەھىَگە ھەض ۋالىث ٔبظىً ثوٌغبْ، ھبٍبجٕىڭ ئىچىسە ،ئبوحىپ ۋە جبٍٔىك ثىط ذىحبة ٔەظىطى ثىٍەْ لبضىغبٍٔىمىٕىڭ ئىپبزىؽىسۇض. ٍىغىٕچبلٍىغبٔسا ،فبجىھە ؼۈضىؽي ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ. فبجىھە ؼۈضىؽىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپىسىىي ئوضٔي ،ذۇززى ِۇؼھبة جەضجىپىسىىىگە ئوذفبؾ ثىطىٕچىٍىه ثوٌۇپ ،فبجىھە جۇٔجي لېحىُ جوٌۇق ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىسۇض .ثىط لېحىّسىال ٔبظىً ثوٌغبْ .فبجىھەزىٓ ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەجٍەض ثبضٌ ،ېىىٓ ثىط لېحىّسىال جوٌۇق ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضە ٍبوي ؼۈضىٍەض ٍوق « .ئەٌەقِ ،ۇظظەِّىً ۋە ِۇززەؼؽىط » ؼۈضىٍىطىٕىڭ ثىطىٕچي ثۆٌەوٍىطى فبجىھە ؼۈضىؽىسىٓ ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبٌْ ،ېىىٓ ثىط پۈجۈْ گەۋزە ؼۈپىحىسە ٔبظىً ثوٌّىغبْ « .ئەٌەق » ؼۈضىؽىسىٓ ئبٌسىٕمي ثەؾ ئبٍەتِ ،ۇظظەِّىً ؼۈضىؽىٕىڭ ئبذىطلي ئبٍىحىسىٓ ثبـمب ئبٍەجٍىطىِ ،ۇززەؼؽىط ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٌسىٕمي ئوْ ئبٍىحي ثىط لېحىّسا ،لبٌغبْ ئبٍەجٍەض وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبٌْ .ېىىٓ فبجىھە ؼۈضىؽي ثىط لېحىّسىال ٔبظىً ثوٌغبْ جۇٔجي ؼۈضىسۇض. ثۇ ؼەۋەثحىٓ فبجىھە ،ھەظضىحي ئبئىفۀىڭ ئىپبزىؽي ثىٍەْ « لۇضئبٕٔىڭ جۇٔجي ؼۈضىؽي » ثوٌۇؾ ئبالھىسىٍىىىگە ئىگە. ضەؼۇٌۇٌالھ فبجىھە ؼۈضىؽىٕي « وىحبثٕىڭ وىطىؿ ؼۆظى -فبجىھبجۇي وىحبة » زەپ ئبجىغبْ ۋە لۇضئبٕٔىڭ ثېفىغب جىعىفمب ثۇٍطىغبْٔ .بِبظٌىطىسا ثبـحىٓ ئبٍبغ فبجىھۀي ئولۇغبْ .ثۇ ؼەۋەثحىٓ فبجىھە ِۇؼھبثٕىڭ ئەڭ ثېفىسىٓ ئوضۇْ ئبٌغبْ .ثۇ پەلەت ِۇؼھبة جەضجىپىسىال ئەِەغٔ ،ۇظۇي جەضجىپىسىّۇ ـۇٔساق. فبجىھە ؼۈضىؽي ھەِسۇؼبٔبٔي ئبٌالھ لب ذبغ لىٍىؿ ثىٍەْ ثبـالٍسۇ .فبجىھە ،لۇضئبٔسا « ھەِس » ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ئۀئبَ ،وەھف ،ؼەثەئ ،فبجىط لبجبضٌىك ثەؾ ؼۈضىسىٓ ثىطى ثوٌۇپ ،ثۇ ؼۈضىٍەضٔىڭ ھەِّىؽىسە « ھەِس » ئبٌالھ لب ذبغ لىٍىٕغبْ « .ئەٌھەِسۇٌىٍالھ » ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ؼۈضىٍەضٔىڭ ھەِّىؽي ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ. فبجىھە لۇضئبٕٔىڭ لىؽمىچە ِەظِۇٔىسۇضٍ .ۀي: « ئبٌالھ » ،ثبضٌىك ؼۈپەجٍەض ئۇٔىڭغب ِۇجەؼؽەٍِەـىەْ ذبغ ئىؽىّسۇض. « ئەٌھەِسۇٌىٍالھ » ،ثبضٌىك ظات ۋە وبِبي ؼۈپەجٍەضٔي ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسۇ. « ضەثجىً ئبٌەِىٓ » ،ثبضٌىك ٍبضىحىؿ ۋە ِەۋجۇزىَەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ؼۈپەجٍىطىٕي ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسۇ. « ئەضضەھّبْ ئەضضەھىُ » ،ئىٕؽبْ ئۈچۈْ ضەھّەت ثوٌغبْ زىٕٕي پۈجۈٍٔەً ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسۇ. « ِبٌىىي ٍەۋِىسزىٓ » ،ثبضٌىك ئبذىطلي ؼبئەت ،لىَبِەت ،ئبذىطەت ،جۀٕەت ۋە جەھۀٕەَ ئبٍەجٍىطىٕي ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسۇ. ئىََبوە ٔەئ ثۇزۇ ،ثبضٌىك ئىجبزەجٍەضٔي ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسۇ « .ۋە ئىََبوە ٔەؼحەئىٓ »، ئىجبزەجٍەضزە جەۋھىس ۋە ئىرالؼٕي ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسۇ. 12
« ئىھسىٕەغ ؼىطاجەي ِۇؼحەلىُ » ،ئەذالق ،ئېحىمبز ،ئىجبزەت ۋە ثەـەضى ِۇٔبؼىۋەجٍەضگە زائىط جىّي جوغطىالض /ھەلىمەجٍەضٔي ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسۇ. « ؼىطاجەٌٍەظىٕە ئۀئەِحە ئەٌەٍھىُ » ئۆجّۈـحىىي ثبضٌىك ٍبذفىالضٔي ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسۇ. « غەٍطىٍّەغسۇثي ئەٌەٍھىُ ۋە ٌەززاٌٍىٓ » ،ئۆجّۈـحىىي جوغطا ٍوٌسىٓ لېَىپ وەجىۀٍەضٔىڭ ھەِّىؽىٕي ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسۇ. فبجىھە ،ئبٌالھ -ئىٕؽبْ ِۇٔبؼىۋىحىٕىڭ ووزىٕي /ـىفىطىٕي ئۆظىگە ِۇجەؼؽەٍِەـحۈضگەْ. فبجىھەزە ئبٌالھ جىٓ ئىٕؽبٔغب ٔبظىً ثوٌغبْ ضەھّەت ۋە ۋەھىٌ ،ئىٕؽبٔسىٓ ئبٌالھ لب ئۆضٌىگەْ زۇئب ۋە ئىجبزەت جىٍغب ئېٍىٕىسۇ .فبجىھە ،ئبٌالھ ٔىڭ ثبضٌىمىغب ئىفۀگۀٍەض ثىطزەن ئىححىپبلٍىفبالٍسىغبْ ِىؽٍىؽىع پطىٕؽىپالض گەۋزىؽىسۇض .فبجىھە ،جەۋھىس وەٌىّىؽي ثوٌغبْ « ال ئىالھە ئىٍٍەٌالھ »ٔىڭ ـەضھىؽىسۇض .فبجىھە ،وىٍّەضگە ئوذفبؾ ثوٌىفىّىعٔي وۆضؼىحىپ ثېطىؿ ثىٍەْ ثىطگە ،وىٍّەضگە ئوذفبپ لبٌّبؼٍىمىّىع ھەلمىسە ثىعٔي ئبگبھالٔسۇضىسۇ .ثۇ ٔۇلحىسىٓ ئېٍىپ ئېَحمبٔسا ،فبجىھە، ئبٌالھ -ئىٕؽبْ ئبضىؽىسىىي وېٍىفىّسۇض .ئبٌسىٕمي ئۈچ ئبٍىحي ئبٌالھ ٔي جؤۇـحۇضغبْ ؼبٔبزۇض. ئبذىطلي ئۈچ ئبٍىحي ئىٕؽبٕٔي جؤۇـحۇضغبْ ثىط زۇئبزۇض .ئوجحۇضىسىىي ثىط ئبٍەت ( ئىََبوە ٔەئ ثۇزۇ ۋە ئىََبوە ٔەؼحەئىٓ ) ،وېٍىفىّٕىڭ زەي ئۆظىسۇض .ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ؼۈٕٔىحي ثىٍەْ ِۇلىُ ثوٌغبْ « ئبِىٓ » ثۇ وېٍىفىّگە لوٍۇٌغبْ ئىّعازۇض .ضەؼۇٌۇٌالھ « ،فبجىھە ئولۇغبْ وىفىگە پەضىفحىٍەضِۇ ئبِىٓ زەٍسۇ .وىّٕىڭ " ئبِىٓ "ى پەضىفحىٍەضٔىڭىىگە جوغطا وېٍىپ لبٌؽب ،ئۇٔىڭ زۇئبٌىطى لوثۇي ثوٌىسۇ » زېگەْ .ئىٕؽبٕٔي ئىؽالھ لىٍغۇچي وۈچي ثىٍەْ ھەلىمي ثىط فبجىھ ثوٌغبْ لۇضئبْ، ئىٕؽبٕٔىڭ لەٌت ئىفىىىٕي فبجىھە ئبچمۇچي ئبضلىٍىك ئبچىسۇ. فبتىھە ،مۇئمىىگە ئبنالھ تىه بىر وەرسە تىهەضىىڭ ئۇسهۇبىىي ئۈگىتىذۇ فبجىھەِ ،ۇئّىٕگە ئبٌالھ جىٓ ثىط ٔەضؼە جىٍەـٕىڭ ئۇؼٍۇثىٕي ئۈگەجّەوحە .ئبٌالھ جىٓ جىٍەؾ، ٍۀي زۇئب ،ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئىپبزىؽىگە ئبؼبؼەْ « ئىجبزەجٍەضٔىڭ ٔىگىعىسۇض » .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ضەثجىّىع ٔەثىٕي « ئەگەض ؼىٍەضٔىڭ زۇئبٍىڭالض ثوٌّىؽب ،ضەثجىُ ؼىٍەضگە پەضۋا لىٍّبٍسۇ » زېَىفىە ثۇٍطىغبٔىسى .زۇئب ثۀسىٕىڭ ئبٌالھ ئبٌسىسىىي ئبجىعٌىمىٕىڭ ئىمطاضىسۇض .زۇئب لەٌجٕىڭ ئبٌالھ ثىٍەْ لىٍغبْ زىئبٌوگىسۇض .ئبٌالھ ثۀسىسىٓ ئەڭ ضاظى ثوٌغبْ ۋالىث ئۇٔىڭ ئۆظىگە زۇئب لىٍغبْ ۋالحىسۇض .چۈٔىي ئبٌالھ ھەِّىگە ۋە ھەِّە ٔەضؼىگە ٍېحەضٌىه ثوٌغۇچىسۇض ،ثۀسە ئۆظىگىّۇ ٍېحەضٌىه ئەِەؼحۇض .ثۀسىٕىڭ ئبٌالھ لب ثوٌغبْ ئىجبزىحي ،ثۇ ھەلىمەجٕي ئېحىطاپ لىٍىؿ ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ .زۇئب لىٍىؿ ،ئۆظىگە ٍېحەضٌىه ثوٌّىغبٍٔىمىٕي ئېحىطاپ لىٍىفٕىڭ ئەڭ ٍبذفي ئۇؼٍۇثىسۇض .زېّىؽىّۇ ـېطىىٕىڭ ٍۀە ثىط ئېٕىمٍىّىؽي ،ئىٕؽبٕٔىڭ ئۆظىٕي ئۆظىگە ٍېحەضٌىه زەپ لبضىفىسۇض. ئبٌالھ جىٓ جىٍەؾ ئۇؼٍۇثي ثىط -ثىطى ثىٍەْ ظىچ ثبغالٔغبْ ھبٌمىالضزىٓ جەـىىً جبپىسۇ: .1ئبٌالھ جىٓ جىٍەـٕىڭ ثىطىٕچي ھبٌمىؽىٕي « ھەِس » جەـىىً لىٍىسۇ .ھەِس -ـۈوۈض، ِەزھىَە ،ؼبٔب ،جبظىّٕي ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسۇ .وىفي ئبٌالھ جىٓ ثىط ٔەضؼە جىٍەـحىٓ ثۇضۇْ « ھەِس » ئېَحىفي وېطەن .ئۇ ،ثۇ ئبضلىٍىك جۆۋۀسىىي ھەلىمەجٍەضٔي ئېحىطاپ لىٍغبْ ثوٌىسۇ: جىٍىّىؽەِّۇ ثەضگەْ چەوؽىع ٔېّەجٍىطىڭٕي ئۇٔۇجّىسىُ. -ئبٌسىٕئبال ثەضگەْ ٔېّەجٍىطىڭ ئۈچۈْ ؼبڭب ِىٕٕەت ۋە ـۈوۈض ئېَحىّەْ.
13
جىٍەـىە ٍۈظۈَ ثوٌّىؽىّۇ ؼۀسىٓ ٍېڭي ٔەضؼىٍەض ؼوضاٍّەْ .ؼۀسىٓ ثۇ ٔەضؼىٍەضٔيجىٍىفىُ ئۇٔي جىٍەؾ ھەلمىُ ثوٌغبٍٔىمىسىٓ ئەِەغ ،ثەٌىي ؼېٕىڭ چەوؽىع ئىٍحىپبجىڭغب ِۇھحبج ثوٌغبٍٔىمىّسىٕسۇض. ؼۀسىٓ جىٍىگۀٍىطىّٕي ثەضؼەڭّۇ ،ثەضِىؽەڭّۇ ؼبڭب ِۇھحبج ،لەضظ ئىىۀٍىىىّٕي ثىٍىّەْۋە ثۇ ؼەۋەثحىٓ جىّي ھەِسٔي ؼبڭب ئبجبٍّەْ. ِەْ ؼبڭب ھەِس ئېَحّىغبْ جەلسىطزىّۇ ،وبئىٕبجحىىي جىّي ِەۋجۇزىَەت ئۆظ جىٍي ثىٍەْؼبڭب ،پەلەت ؼبڭىال ھەِس ئېَحّبلحب. ِەْ ئېَحمبْ ھەِس ،وبئىٕبجحىىي ِەۋجۇزىَەت ئېَحمبْ ھەِسوە لبضىغبٔسا ٍوق ھېؽبثحب،ٌېىىٓ ِېٕىڭ ؼبڭب ھەِس ئېَحىفىُ ِبڭب لىّّەت لوـّبلحب .ـۇڭب ؼەْ ِېٕىڭ ھەِس ئېَحىفىّسىٓ ثىھبجەجؽەٌْ ،ېىىٓ ِېٕىڭ ؼبڭب ھەِس ئېَحىفمب ئېھحىَبجىُ ثبض. ؼۀسىٓ غەٍطىگە ھەِس ئېَحّبٍّەْ .ثۇٔساق لىٍغۇچىالض ثوٌغبْ جەلسىطزىّۇ ،جىّي ھەِسٌەضئبذىطى ٍۀىال ؼبڭب لبٍحىسۇ ،ؼېٕي وۆضؼىحىسۇ ،ؼۀسە لبضاض جبپىسۇ. ئبٌەٍِەضٔىڭ جىّي ھەِسىٕىڭ ؼبڭب ذبغ ئىىۀٍىىىٕي ثىٍّەْ ،چۈٔىي ؼەْ ئبٌەٍِەضٔىڭضەثجيِ .ۀّۇ ئۇ ئبٌەٍِەضٔىڭ ئىچىسىىي ثىط ئبٌەَ .ؼبڭب ھەِس ئېَحىؿ ئبضلىٍىك ،ؼېٕىڭ ِېٕىڭ ضەثجىُ ئىىۀٍىىىڭٕي ئېحىطاپ لىٍىّەْ. ئبٌالھ لب ھەِس ئېَحىؿ ،ئبٌالھ ٔي ِەزھىَەٌەؾ ۋە ئۇٔىڭغب ؼبٔب ئېَحىفحۇض .ئبٌالھ ٔي ِەزھىَەٌەؾ -ئبٌالھ ِبذحىغبٕٔي ِبذحبـحۇض .ئبٌالھمب ھەِس ئېَحىؿ -ئبٌالھ ِبذحىّىغبٕٔي ِبذحىّبؼٍىمحۇض .ئبٌالھ لب ھەِسى ئېَحىؿ -ئبٌالھ ِبذحىغبٕٔي ِبذحبؾ ،ئۇ چەوٍىگۀسىٓ ٍىطاق جۇضۇـحۇض .ئەگەض ثۇٔىڭ ئەوؽىچە ثوٌؽبِ ،ەٍٍي ئۇ ئەجحىگۀسىٓ وەچىىچە جىٍي ثىٍەْ ھەِسى ئېَحؽۇْ ،جىٍىسىىىٕي ھەضىىىحي ثىٍەْ ٍبٌغبٔغب چىمبضغبْ ثوٌىسۇ .ئبٌالھ ٍبذفي وۆضگۀٕي ٍبذفي وۆضۈؾٍ ،بِبْ وۆضگۀٕي ٍبِبْ وۆضۈـٕىڭ ئۆظىّۇ ئبٌالھ لب ھەِس ئېَحمبٍٔىمحۇض .ئبٌالھ ئۇٌۇغٍىغبٕٔي ئۇٌۇغالؾ ،ئبٌالھ ذبض وۆضگۀٕي ذبض وۆضۈـٕىڭ ئۆظىّۇ ئبٌالھ لب ھەِس ئېَحمبٍٔىمحۇض. .2ئبٌالھ جىٓ جىٍەـٕىڭ ئىىىىٕجي ھبٌمىؽىٕي ئبٌالھ ٔىڭ ئبٌەٍِەضٔىڭ ضەثجي ئىىۀٍىىىٕي ثىٍىؿ جەـىىً لىٍىسۇ .ئبٌەٍِەضٔىڭ ضەثجيِ ،ەۋجۇزىَەجٕي ثىط ِەلؽەت ثىٍەْ ٍبضاجمبْ ۋە ٍبضاجمبْ ِەذٍۇلٍىطىٕي ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىٕي ئىفمب ئبـۇضۇـي ئۈچۈْ جەضثىَەٌىگۈچىسۇض .ئىٕؽبٕٔىڭّۇ ثىط ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحي ثبض ۋە ثۇ ِەلؽەجٕي ئەِەٌگە ئبـۇضۇـي ئۈچۈْ جەضثىَىٍىٕىفي وېطەن. ئىٕؽبٕٔىڭ جىٍىىىٕىڭ ھەِّىؽي ٍبضىحىٍىؿ ِەلىؽىحىگە ِۇۋاپىك ثوٌىفي ٔبجبٍىٓ .ئىٕؽبْ ثەظىسە ئەڭ ٍبذفىؽي ثبض ٍەضزە ،ئبظ ِۀپەئەجٍىه ثوٌغبٕٔي جىٍەپ لبٌىسۇ .ھەجحب ثەظىسە ٍبذفي ثبض ٍەضزە، ئۆظى ئۈچۈْ ٍبِبٕٔي جىٍەپ لبٌىسۇ .چۈٔىي ئىٕؽبْ ئبذىطلي جەھٍىٍسە ٔېّىٕىڭ ئۆظى ئۈچۈْ ٍبذفئ ،ېّىٕىڭ ٍبِبْ ئىىۀٍىىىٕي ثىٍەٌّەٍسۇ .ثەظىسە ٍبذفي زەپ ئوٍٍىغىٕي ظىَبٍٔىك ،ظىَبٍٔىك زەپ ئوٍٍىغىٕي ٍبذفي ثوٌۇپ چىمىسۇ .ئىٕؽبٔغب ھەض جىٍىىىٕىڭ ثىطىٍىفي ،ئىٕؽبٕٔىڭ ئۆظىگە ثبال جېپىفي ئۈچۈْ ٍېحەضٌىىحۇض .ھەظضىحي ئەٌي « ِەْ ئبٌالھ ٔىڭ ئبٌالھ ئىىۀٍىىىٕي ھەض جىٍىىىّٕي ئىجبۋەت لىٍّبؼٍىمىسىٓ ثىٍسىُ » زېگەْ .ثىع ئبٌالھ جىٓ جىٍەٍّىعٌ ،ېىىٓ جىٍىىىّىعٔىڭ ئۆظىّىع ئۈچۈْ ذەٍطىٍىه ثوٌغبْ -ثوٌّىغبٍٔىمىٕي ثىٍّەٍّىع .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ِۇجٍەق ذەٍط ثوٌغبْ - ثوٌّىغبٍٔىمىسىٓ ذبجىطجەَ ثوالٌّىغبْ ٔەضؼىٍەضٔي جىٍىگۀسە « ذەٍطٌىه ثوٌؽب ئىجبۋەت لىٍغىٓ » زەٍّىع .ثۇ ،جىٍەـحىىي ثىط ئەزەپحۇض .ئبٌالھ ثەظىسە جىٍىىىّىعٔي ئىجبثەت لىٍىسۇ ،ثەظىسە ئىجبثەت لىٍّبٍسۇ .ئىجبثەت لىٍّىغبٔسا ،ثۇٔىڭ ثىع ئۈچۈْ ٍبذفىٍىك ئىىۀٍىىىگە ئىفىٕىّىع .ئبٌەٍِەضٔىڭ 14
ضەثجىگە ھەِس ئېَحىؿ ثىٍەْ زۇئبٔي ثبـٍىفىّىعٔىڭ ثىعگە ئەؼٍىحىسىغبْ ھەلىمەجٍىطىسىٓ ثىطؼي « ،ئي ضەثجىُ! ؼەْ جىٍىگىّٕي ئىجبثەت لىٍؽبڭّۇ ،لىٍّىؽبڭّۇ ھەِسىُ ؼبڭب ذبؼحۇض. ئەگەض ئىجبثەت لىٍؽبڭ ـۈوۈض لىٍىّەْ ۋە ـۈوۈضۈِٕي ئبـۇضىّەْ .ئەگەض ئىجبثەت لىٍّىؽبڭ، "ٍولٍۇق ذەٍطٌىه ئىىەْ " زەپ ھەِس ئېَحىّەْ ۋە ھەِسىّٕي ئبـۇضىّەْ .چۈٔىي جىٍىگىّٕىڭ ِەْ ئۈچۈْ ذەٍطٌىه ثوٌغبْ -ثوٌّىغبٍٔىمىٕي ھەض زائىُ ِەْ ثىٍەٌّەٍّەِْ .ەْ وۆظ ئبٌسىّسىىي پبضچىٕي وۆضىّەْ ،ؼەْ ثىط پۈجۈْ گەۋزىٕي وۆضىؽەْ .پەلەت پبضچىٕىال وۆضۈـىە لبزىط ثوٌغىچىٕىڭ لىٍىفمب جېگىفٍىه ئىفي پۈجۈٕٔي وۆضۈپ ٍەجىۈچىگە جەؼٍىُ ثوٌۇـحۇضِ .ەْ ؼبڭب ئبضظۇٌىطىّسا جەؼٍىُ ثوٌسۇَ .ئبضظۇ لىٍغبْ ھەض ٔەضؼەِٕىڭ ِەْ ئۈچۈْ ذەٍطٌىه ئەِەؼٍىىىٕي ثىٍىّەْ .ثۇٔساق ثوٌغبٔىىەْ ،ئي ئبٌەٍِەضٔىڭ ضەثجي! ذەٍطٔي ِېٕىڭ ئبضظۇٍۇَ لىٍغىٓ! ». .3ئبٌالھ جىٓ جىٍەؾ ئۇؼٍۇثىٕىڭ ئۈچىٕچي ھبٌمىؽي « ،ئبٌالھ »ٔىڭ ضەھّبْ ۋە ضەھىُ ئىىۀٍىىىٕي ثىٍىفحۇض .ئبٌالھ ظاجىسا ضەھّەت ئىگىىؽسۇض ،ھەض ئىفىسا ضەھّەت لىٍغۇچىسۇض. ظاجىسىىي ضەھّەجٕي « ضەھّبْ » ئىؽّي ،ئىفىسىىي ضەھّەجٕي « ضەھىُ » ئىؽّي جەِؽىً لىٍىسۇ. ئبٌالھ جىٓ ثىط ٔەضؼە جىٍىگۈچيِ ،ۇھبجبثىٕىڭ (ذىحبة لىٍىٕغۇچي) ئەڭ ئبٌسىسا جۇضىسىغبْ ئبالھىسىٍىىىٕىڭ ضەھّەت ئىىۀٍىىىٕي ئوثساْ ثىٍىفي ۋە ئۆظى ثىط ٔەضؼە جىٍەۋاجمبْ ظاجٕىڭ ضەھّەجٕىڭ ِۀجەؼي ئىىۀٍىىىٕي ھېػ لىٍىپ ٍېحىفي وېطەن .ثۇٔي ھېػ لىٍىپ ٍەجىۈچي، جىٍىگەْ جىٍىىي ئەِەٌگە ئبـّىغبٔسا ھەِس ئېَحبالٍسۇ .چۈٔىي جىٍىىىگە ئېطىفەٌّىگۀٍىىي ،ئبٌالھ ٔىڭ ئۇٔي ؼبلالپ لېٍىفي ِەضھەِىحىٕىڭ ٔبِبٍۀسىؽىسۇض .ئبٌالھ ٔىڭ ثۀسىؽىگە ثوٌغبْ ِەضھەِىحي ثۀسىٕىڭ ئۆظىگە ثوٌغبْ ِەضھەِىحىسىٓ چەوؽىع ئۈؼحۈٔسۇض .ثۀسە ثەظىسە ئبضظۇٌىطى ثىٍەْ ئۆظىگە ظۇٌۇَ لىٍىسۇ ،ئبٌالھ ثۀسىگە ھەض جىٍىىىٕي ئىجبثەت لىٍّبً ئۇٔىڭغب ِەضھەِەت لىٍىسۇ. ئبٌالھ ٔىڭ چەوؽىع ِەضھەِەجٕىڭ ِۀجەؼي ئىىۀٍىىىٕي ثىٍىپ ٍېحىؿ ،ئىٕؽبٕٔي ئۆظى الٍىك ثوٌّىغبْ ثىط غوضۇض ۋە ئۆظىگە ِۇۋاپىك ثوٌّىغبْ ئىفۀچىە ٍۈظٌۀسۈضىسۇِ .بٔب ثۇ ٔۇلحىسا جۆجىٕجي ھبٌمب ظۆضۈض ثوٌىسۇ: .4ئبٌالھ جىٓ جىٍەؾ ئۇؼٍۇثىٕىڭ جۆجىٕجي ھبٌمىؽي ،ئبٌالھ ٔىڭ ھېؽبپ وۈٔىٕىڭ ئىگىىؽي ئىىۀٍىىىٕي ثىٍىفحۇض .زىٓ وۈٔي ،زەٍٓ ( لەضظ ) وۈٔىسۇض .ئۇ وۈٔي ،ثۀسىٍەض ئبٌالھ لب ثوٌغبْ لەضظىٕي لبٍحۇضغبٍٔىمي ئۈچۈْ « لەضظ وۈٔي » زەپ ئبجبٌغبْ .ئۇ وۈٔي ،ثۀسىٍەض ئىچىسىٓ ئبٌالھ لب لەضظزاض ئىىۀٍىىىٕي ئىٕىبض لىٍغبٔالض ،ـەٍحبٔالـمبْٔ ،ەِطۇجالـمبْ ،پىطئەۋٍٔەـىۀٍەضِۇ لەضظىٕي ئېحىطاپ لىٍغبٍٔىمي ،ئىٕىبض لىٍّىغبٍٔىمي ئۈچۈْ « لەضظ وۈٔي » زېَىٍگەْ .زىٓ وەٌىّىؽىّۇ « لەضظ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « زەٍٓ » وەٌىّىؽىسىٓ جۈضٌىٕىپ چىممبْ .زىٕساضٌىك -لەضظزاضٌىك جۇٍغۇؼىسۇض .ثۀسىسىٓ ئبٌالھ لب ثوٌغبْ لەضظىٕي لبٍحۇضۇـىٕي جەِە لىٍىؿ ِۇِىىٓ ئەِەغ .ثىطاق ثۀسىسىٓ ئبٌالھ لب ثوٌغبْ لەضظىٕي ئېحىطاپ لىٍىؿ ،ئىٕىبض لىٍّبؼٍىك جەٌەپ لىٍىّٕبلحب .ثۇٔي ئېحىطاپ لىٍغبْ ۋە ثۇ ئبڭ ثىٍەْ ٍبـىغبْ وىفي لەضظىٕي لبٍحۇضغبْ زەپ لبضىٍىپال لبٌّبؼحىٓ، ئۇٔىڭغب ِۇوبپبت ؼۈپىحىسە جۀٕەت ثېطىٍىسۇ. .5ئبٌالھ جىٓ جىٍەؾ ئۇؼٍۇثىٕىڭ ثەـىٕچي ھبٌمىؽي ،ئىجبزەجٕي پەلەت ئبٌالھ لىال ذبغ لىٍىفحۇض .زىممەت لىٍىڭ! فبجىھەزە ئبٌالھ لب ئىجبزەت لىٍىفىّىع جەٌەپ لىٍىّٕبٍۋاجىسۇ .پەلەت ئبٌالھ لىال ئىجبزەت لىٍىفىّىع جەٌەپ لىٍىٕىۋاجىسۇ .ئىجبزىحىّىعٔي پەلەت ئۇٔىڭغىال ذبغ لىٍىفىّىع ،ئبٌالھ جىٓ غەٍطىگە ئىجبزەت لىٍّبؼٍىمىّىع /لۇي ثوٌّبؼٍىمىّىع جەوىحٍىٕىۋاجىسۇٍ .ۀي، 15
فبجىھە ٔەپػ -ذبھىفمب لۇي ثوٌۇـٕي چەوٍىّەوحە .ثۀسىگە لۇي ثوٌۇـحىٓ جوؼّبلحبٔ .ەضؼە - وېطەوٍەضگە لۇي ثوٌۇپ لېٍىفىّىعٔي ِۀئي لىٍّبلحب .پەلەت ۋە پەلەت ئبٌالھ لىال ئىجبزەت لىٍىؿ، وىفىٕىڭ ئۆظ ٔەپؽىسىٓ جبضجىپ ئبٌالھ جىٓ غەٍطى ھەضلبٔساق ٔەضؼىگە ثوٌغبْ لۇٌٍۇلٕي ضەت لىٍىسۇ .ثۇ جەھەجحىٓ فبجىھە ھەلىمىٌ ئەضوىٍٕىه ذىحبثٕبِىؽىسۇض .چۈٔىي ئبٌالھ لب ئىجبزەت لىٍىفمب چبلىطىؿ ئبضلىٍىك ،ئىٕؽبٕٔىڭ ئۆظ ٔەپؽىسىٓ جبضجىپ ثبضٌىك ِۀىۋىٌ ثوٍۇٔحۇضۇلالضزىٓ لۇجمۇظِبلحب. فبجىھەزە ئبٌالھ لب ذبغ لىٍىفٕي جەٌەپ لىٍغبْ ئىحبئەت ھەَ ئىجبزەجٕي ،ھەِسە ئۇثۇزىَەجٕي ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسۇ .ئىجبزەت -ئبٌالھ ضاظى ثوٌغبٕٔي ئبزا لىٍىفحۇض .ئۇثۇزىَەت -ئبٌالھ ٔىڭ لىٍغبٍٔىطىسىٓ ضاظى ثوٌۇـحۇض .ئبٌالھ ضاظى ثوٌغبٕٔي ئبزا لىٍغۇچي ،ئبٌالھ لىٍغبٔغىّۇ ضاظى ثوٌىسۇ. ئۇ ۋالىححب « ئبٌالھ ئۇالضزىٓ ضاظىسۇض ،ئۇالضِۇ ئبٌالھحىٓ ضاظىسۇض » زېگەْ لۇضئبْ ِەزھىَىؽىگە الٍىك ثوٌىسۇ .ئبٌالھ ضاظى ثوٌغبٕٔي ئبزا لىٍىؿ ثۀسىٕىڭ ئىؽالِي ،ئبٌالھ ضوٍبپمب چىمبضغبٔسىٓ ضاظى ثوٌۇؾ ثۀسىٕىڭ ئىّبٔىسۇض .ئىؽالَ ئىّبٕٔىڭ جىؽّي ،ئىّبْ ئىؽالِٕىڭ ٍۈضىىىسۇضٍ .ۀي ئىجبزەت ئۇثۇزىَەجٕىڭ ۋۇجۇزى ،ئۇثۇزىَەت ئىجبزەجٕىڭ ٔېگىعىسۇض .ثۇٔساق ثىط لەٌجٕي لۇضئبْ « پبن لەٌت » زەپ جەضىپٍىّەوحە .پبن لەٌجٕىڭ لىجٍىؽي زەي ئبٌالھ جۇض .لىجٍىؽي ئبٌالھ ثوٌغبْ ثىط لەٌجٕىڭ زۇئبؼي ئبٌالھ لب ذبغ لىٍىٕغبْ ثوٌىسۇ. .6ئبٌالھ جىٓ جىٍەـٕىڭ ئبٌحىٕجي ئۇؼٍۇثي ،زۇئبٔي پەلەت ئبٌالھ لىال ذبغ لىٍىفحۇض. ئبٍەجٕىڭ وېَىٕىي ٍېطىّي ثوٌغبْ « پەلەت ؼۀسىٕال ٍبضزەَ جىٍەٍّىع » ئىجبضىؽي ،زۇئبٔي پەلەت ئبٌالھ لىال ذبغ لىٍىفىّىعٔي جەٌەپ لىٍىسۇٌ .ېىىٓ ئبٍەجحە « زۇئب » ٍىٍحىعىسىٓ ئەِەغ « ،ئبۋْ » ؼۆظ ٍىٍحىعىسىٓ وەٌگەْ « ٔەؼحەئىٓ » پېئىٍي ئىفٍىحىٍگەٍْ .بضزەَ جىٍەـّۇ زۇئبٔي ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسۇ ،ثىطاق ئۇ زۇئبزىٓ جېرىّۇ وەڭ زائىطىٕي ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسۇٍ .بضزەَ جىٍەـٕىڭ ئبٌالھ لب ذبغ لىٍىٕىفي ،جۇٔجي ِۇھبجبپالض ثوٌغبْ ِەوىە ِۇـطىىٍىطىسىٓ جبضجىپ ـېطىه پبجمىمىغب پبجمبٔالضٔىڭ ئېعىپ وېحىفي ثبـٍىغبْ ٔۇلحىسۇضٍ « .بضزەَ جىٍەؾ »جىٓ ئىجبضەت ثىغۇثبض ثىط ؼەۋەةٍ ،بضزەَ جەٌەپ لىٍىٕغۇچىغب جبظىُ لىٍىفٕي /ثوٍۇْ ئېگىفٕي جەلەظظا لىٍىسۇ .جبظىُ ئۇٌۇغالـٕي ،ئۇٌۇغالؾ لۇٌٍۇلٕي وەٌحۈضۈپ چىمىطىسۇ ۋە ئەڭ ئبذىطىسا ئبٌالھ جىٓ غەٍطىگە لۇي ثوٌۇؾ ثىٍەْ ٔەجىجىٍىٕىسۇ. فبجىھە ،ئبٌالھ لب زۇئب لىٍىفٕي ئەِەغ ،زۇئبٔي پەلەت ئبٌالھ لب ذبغ لىٍىفٕي ئۆگىحىسۇ. زۇئبٔي ئبٌالھ لب ذبغ لىٍّىغۇچىٕىڭ لەٌجىٕىڭ لىجٍىؽي ئېغىپ وەجىەْ ثوٌىسۇ .زۇئبٔي ئبٌالھ لب ذبغ لىٍّبؼٍىمىٕىڭ ٔبِبٍۀسىٍىطىسىٓ ثىطؼي ،ئۆظى ثىٍەْ ئبٌالھ ئبضىؽىغب ۋاؼحە لوٍۇـحۇض. فبجىھە ثۇ ٔەؼى ھىَىحي ئبضلىٍىك ثبضٌىك ۋاؼحىچي پىىىطٌەضٔي ئىٕؽبْ ظېھٕي /لەٌجىسىٓ چىمىطىپ جبـالـٕي ِەلؽەت لىٍىسۇ .چۈٔىي جبضىد ثوٍىچە ئوجحۇضىغب چىممبْ ھەض ذىً ـېطىىٕىڭ ئۇٌىسا، ئىٕؽبٔسىٓ ٍىطاق ثوٌغبْ ئىالھ جەؼەۋۋۇضى ٍبجّبلحب .لۇضئبْ ثۇ چۈـۀچىٕي ٍەض ثىٍەْ ٍەوؽبْ لىٍىسۇ ۋە ِۇٔساق زەٍسۇ « :ثىع ثۀسىّىعگە جبْ جوِۇضىسىّٕۇ ٍېمىٓ »ٍ .ۀە ِۇٔساق زەٍسۇ« : ِېٕىڭ ثۀسىٍىطىُ ؼۀسىٓ ِەْ جوغطۇٌۇق ؼوضىؽب ( ئۇالضغب ئېَحمىٕىي )ِ ،ەْ ھەلىمەجەْ ئۇالضغب ٍېمىّٕەِْ .بڭب زۇئب لىٍؽبِ ،ەْ زۇئبؼىٕي ئىجبثەت لىٍىّەْ .ؼىٍەضِۇ ِېٕىڭ ( پەلەت ِۀسىٕال جىٍەڭالض ) زەۋىحىّگە لۇالق ؼېٍىڭالض ۋە ِبڭب ئىفۀچ لىٍىڭالض » .ثۇ ئبٍەت ،زۇئبٔي ئبٌالھ لب ذبغ لىٍّبؼٍىمٕىڭ جەوحىسە ،ئەؼٍىسە ئبٌالھ لب ثوٌغبْ ئىفۀچؽىعٌىىٕىڭ ٍبجمبٍٔىمىٕي ثبٍبْ لىٍّبلحب. 16
.7ئبٌالھ جىٓ جىٍەؾ ئۇؼٍۇثىٕىڭ ٍەجحىٕچي ھبٌمىؽي ،ئبٌالھ ٔىڭ ثىع ئۈچۈْ ذبٌىغىٕىٕي، ثىعٔىڭّۇ ئۆظىّىع ئۈچۈْ ذبٌىفىّىعزۇض .چۈٔىي ئبٌالھ ثىع ئۈچۈْ ئەڭ ٍبذفي ِ /ۀپەئەجٍىه ثوٌغبٕٔي ثىٍگۈچىسۇض .ـۇڭب ئبٌالھ ،فبجىھەزە ثۀسىگە ئۆظىسىٓ ٔېّە جىٍىفي وېطەوٍىىىٕي ئۈگەجىەٍْ .ۀي ،ھىساٍەت « ...ثىعٔي جوغطا ٍوٌغب ثبـٍىغىٓ! » ثىط ھىساٍەت زۇئبؼىسۇض .ئبٌالھ ٔىڭ ھىساٍەجىە ئېطىفحۈضىفىٕي ھەض ذىً ـەوىٍسە چۈـىٕىفىە ثوٌىسۇٌ .ېىىٓ ثۀسىٕىڭ ھۆض ئىطازىؽي ئبضلىٍىك جبٌالـحىٓ ئىجبضەت ثۇ ٔۇلحىٕي ثىىبض لىٍىۋېحىسىغبْ ـەوىٍسە چۈـىٕىفىە ثوٌّبٍسۇ .ئەگەض ثۇٔساق چۈـىٕىسىغبْ ثوٌؽبق « ذبٌىغبْ وىفي ئىّبْ ئېَحؽۇْ ،ذبٌىغبْ وىفي وۇپۇضٌۇق لىٍؽۇْ » « ،ئبٌالھ ئىٕؽبٔغب فۇجۇضٔي ۋە جەلۋأي ئىٍھبَ لىٍسى » « ،زىٕسا ظوضالؾ ٍوق، جوغطا ٍوي ئبظغۇٍٔىمحىٓ ئبٍطىٍسى » زېگۀسەن ئبٍەجٍەضٔي جوغطا ـەوىٍسە چۈـۀگىٍي ثوٌّبٍسۇ .ثۇ ئەھۋاٌسا ثۀسىٕىڭ ئبٌالھ جىٓ ھىساٍەت جەٌىپي ،ئەؼٍىسە ئىگە ثوٌغبْ جوغطا ٍوي ئۈؼحىسە جوغطا ـەوىٍسە ِېڭىؿ ئۈچۈْ لىٍغبْ ٍبضزەَ جەٌىپىسۇض .ثۇ زۇئبٔي لىٍغۇچي ثۀسە جوغطا ٍوٌسا ثوٌغبْ ثىط ثۀسىسۇض .ئەگەض « ثىعٔي ؼىطاجەي ِۇؼحەلىّگە ثبـٍىغىٓ » زەپ زۇئب لىٍغبْ ثوٌؽب ،فبجىھۀي ئولۇۋاجىسۇ زېگۀٍىىحۇض .فبجىھۀي ئولۇۋاجمبْ ثوٌؽب ،ۋەھىَگە ئىفىٕىسۇ زېّەوحۇض .ۋەھىَگە ئىفۀگەْ ثوٌؽب ،ھىساٍەجٕي لوٌىسا جۇجىۋاجىسۇ زېگۀٍىىحۇض .زېّىؽىّۇ ،فبجىھەزىىي ھىساٍەت جەٌىپىگەِ ،ۇؼھبپحب ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئبضلىؽىسا ئوضۇْ ئبٌغبْ ثەلەضە ؼۈضىؽىٕىڭ - 2ئبٍىحي ثىٍەْ جبۋاة ثېطىٍگەْ «:ئەٌىف ،الَِ ،ىُ .ثۇ وىحبثحب ( ٍۀي لۇضئبٔسا ) ھېچ ـەن ٍوق ( ،ئۇ ) جەلۋازاضالغب ٍېحەوچىسۇض » .ـۇٔساق ،ئبٌالھ ٔىڭ ھىساٍىحي ۋەھىٌ ـەوٍىسە ٍۀە ثىط لېحىُ ٔبِبٍەْ ثوٌسى. چۈٔىي ئەلىً ئبٌالھ جەضىپىسىٓ ئىٕؽبٕٔىڭ ئىچىگە ٍەضٌەـحۈضۈٌگەْ ھىساٍەت ٍېحەوچىؽىسۇض .ئۇ ئەلىٍٕي لبٔساق لىٍغبٔسا جوغطا ئىفٍىحىسىغبٍٔىمىّىع ھەلمىسە ۋەھىٌ ثىعگە ٍېحەوچىٍىه لىٍىسۇ. بىرسي جەوىەتكە ،يەوە بىرسي جەھەوىەمگە تۇتبضقبن ئىككي يول فبجىھۀىڭ ئبذىطلي ئبٍەجٍىطى ثىعگە ئىىىي ٔەضؼىٕىڭ جبۋاثىٕي ثېطىسۇ: ثىطىٕچىؽي ،ھىساٍەجىە ئېطىفىۀٍەضٔىڭ ٍوٌي لبٍؽي؟ ئەٌجبۋاةٔ « :ېّەت ثېطىٍگۀٍەضٔىڭ ٍوٌي » .زېّەوىي ،ھىساٍەجىە ئېطىفىۀٍەض ٔېّەت ثېطىٍگۀٍەض ئىىەْ .ثۇ ثىعزىٓ ثۇضۇْ ھىساٍەجىە ئېطىفىەْ ثىط وبضۋإٔىڭ ثبضٌىمىٕي وۆضؼىحىسۇ. ثۇ ٔۇلحىسا « ،ئۇٔسالحبٔ ،ېّەت ثېطىٍگۀٍەض وىٍّەض؟ » زېگەْ ؼوئبي ئەلٍىّىعگە وېٍىسۇ .ثۇ ؼوئبٌغب لۇضئبْ ِۇٔساق زەپ جبۋاة ثېطىسۇ « :ئبٌالھ لب ۋە ضەؼۇٌىغب ئىحبئەت لىٍغۇچىالض ،ئبٌالھ ٔېّەت ثەضگەْ پەٍغەِجەضٌەض ،ھەلىمەجىە ؼبزىك ثوٌغبٔالض ،ھبٍبجىٕي ئىّبٔىغب ـبھىث لىٍغبٔالض ۋە ٍبذفىٍىمٕي ٍبٍغۇچىالض ثىٍەْ ثىط ؼەپحە ثوٌىسۇ .ئۇالض ٔېّە زېگەْ ٍبذفي ھەِطاھالض » ( ٔىؽب، .) 69 ئىىىىٕجىؽي ،ھىساٍەجىە ئېطىفّىگۀٍەضٔىڭ ٍوٌي لبٍؽي؟ ثۇ ؼوئبٌغب ئىىىي ئبظغۇْ ٍوٌٕي وۆضؼىحىؿ ثىٍەْ جبۋاة ثېطىٍّەوحە: .1غەظەپىە ئۇچطىغبٔالضٔىڭ ٍوٌي. .2ظاالٌەجىە زۇچبض ثوٌغبٔالضٔىڭ ٍوٌي. لۇضئبٕٔىڭ جۇٔجي ِۇپەؼؽىطى ثوٌغبْ ضەؼۇٌۇٌالھ ،فبجىھۀىڭ ئبذىطلي ئىىىي ئبٍىحىٕي جەپؽىط لىٍىپ ِۇٔساق زېگەْ « :غەظەپىە ئۇچطىغبٔالض ٍەھۇزىَالضزۇض ،ظاالٌەجىە زۇچبض ثوٌغبٔالض ذىطىؽحىَبٔالضزۇض » ( جىطِىعى ،جەپؽىط ،2957 / 2 ،ئىجٕي ھۀجەي ) .ئەؼٍىسە ضەؼۇٌۇٌالھ ئىىىي ذىً ئېعىفمب جبضىرحىٓ ئىىىي ئۆضٔەن ثەضگەْ .ھەض ِۇئّىٓ ،ھەض لېحىُ فبجىھۀي ئولۇغبٔسا ثۇ 17
ئىىىي ئبظغۇْ ٍوٌغب وىطىپ لېٍىفحىٓ پبٔبھ جىٍەپ ئبٌالھ لب ؼېغىّٕبلحب .زېّەوىي ،فبجىھە ئولۇپ، ٔبِبظ ئۆجىگەْ ِۇؼۇٌّبٔالضٔىڭّۇ ثۇ ئىىىي ئبظغۇٍٔۇلمب چۈـۈپ لېٍىؿ ئېھحىّبٌي ثبض .ثۇٔي « ِۇؼۇٌّبٔالضٔىڭ ٍەھۇزىٍَىفىفي » ۋە « ِۇؼۇٌّبٔالضٔىڭ ذىطىؽحىَبٍٔىفىفي » زەپ ئبجىؽبق ذبجبالـّبٍّىع. ٍەھۇزىٍَىفىؿ -زىٕٕىڭ ضوھىٕي ئۆٌحۈضۈپ ،جەؼىسىگە /ـەوٍىگە چىڭ ئېؽٍىۋېٍىفحۇض. ذىطىؽحىَبٍٔىفىؿ -زىٕٕىڭ جەؼىسىٕي /ـەوٍىٕي ئۆٌحۈضۈپ ،ضوھىغب چىڭ ئېؽٍىۋېٍىفحۇض. ٍەھۇزىٍَىفىؿ -زىٕٕي ِېھطى ِ -ۇھەثجەجؽىعٌەـحۈضۈؾ ،ذىطىؽحىَبٍٔىفىؿ -زىٕٕي ـەضىئەجؽىعٌەـحۈضۈـحۇضٍ .ەھۇزىٍَىفىؿ -ضەؼۇي /ئەٌچىٍەضٔي ذبضالـحۇض ،ذىطىؽحىَبٍٔىفىؿ - ضەؼۇي /ئەٌچىٍەضٔي ھەززىسىٓ ظىَبزە ئۇٌۇغالـحۇض ،ئىٕؽبٍٔىك ھبٌىحىسىٓ چىمىطىپ جبـالـحۇض. ٍەھۇزىٍَىفىؿ -زۇَٔبغب ثېطىٍىپ وېحىفحۇض ،ذىطىؽحىَبٍٔىفىؿ -ضوھجبٍٔىفىفحۇض. فبجىھە ،ثۇ ئىىىي ذىً ئبظغۇٍٔىممب لبضـي ِۇئّىٕٕي ئبگبھالٔسۇضِبلحب .ئۇالضٔىڭ ٍوٌىغب وىطىؿ ئۈچۈْ چولۇَ ٍەھۇزىٌ ۋە ذىطىؽحىَبْ ثوٌۇؾ ـەضت ئەِەغ .لۇضئبٔغب ئبؼبؼەٍْ ،ەھۇزىَالض ۋە ذىطىؽحىَبٔالضِۇ ثبـحب ھەظضىحي ِۇؼب ۋە ھەظضىحي ئىؽبغب ئىّبْ ئېَحمبْ ِۇئّىٓ ۋە ِۇؼۇٌّبٔالض ئىسى .ھەظضىحي ِۇؼب ۋە ھەظضىحي ئىؽبٔىڭ ِۇئّىٓ ۋە ِۇؼۇٌّبْ ئۈِّىحي لبٔساق لىٍىپ ٍەھۇزىٍَەـىەْ ۋە ذىطىؽحىَبٔالـمبْ ثوٌؽب ،ھەظضىحي ِۇھەِّەزٔىڭ ئۈِّىحىّۇ ئۇالض ِبڭغبْ ٍوٌسىٓ ِېڭىپ ٍەھۇزىٍَىفىؿ ۋە ذىطىؽحىَبٍٔىفىفي ِۇِىىٓ ،ثۇ ئېھحىّبٌسىٓ ٍىطاق ئەِەغ. ـۇڭب فبجىھە ،ھەض ٔبِبظٔىڭ ھەض ضەوەجىسە ِۇئّىٕٕي ثۇ ئىىىي ذەۋپىە لبضىحب ئبگبھالٔسۇضۇپ جۇضىسۇ. فبتىھەوىڭ ھۆكمي ضەؼۇٌۇٌالھ « فبجىھەؼىع ٔبِبظ ٔبِبظ ئەِەغ » ( ثۇذبضى ،ئەظاْ95 ،؛ ِۇؼٍىُ ،ؼبالت) 394 / 34 ، زېگەْ .ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ثۇ ؼۆظىٕي ثەظى ئىّبِالض ٔبِبظزا فبجىھە ئولۇـٕي پەضظ زەپ چۈـۀگەْ. ئىّبَ ـبفي ،ئىّبَ ِبٌىه ۋە ئىّبَ ئەھّەز ثىٓ ھۀجەي ثۇ لبضاـٕي لوٌٍىغبْ ئىّبِالض لبجبضىسىٓ ئوضۇْ ئبٌىسۇٍ .ۀە ثەظى ئىّبِالض ِۇظظەِّىً ؼۈضىؽي - 20ئبٍەجحە ئوضۇْ ئبٌغبْ « لۇضئبٔسىٓ ئبؼبْ ثوٌغبٕٔي ئولۇڭالض » زېگەْ جۈٍِىگە ئبؼبؼۀْ ،بِبظزا لىطائەت ـەضجىٕىڭ لۇضئبٔسىٓ ثوٌۇؾ ـەضجىگە ئبؼبؼەْ ثبـمب ئبٍەجٍەضٔي ئولۇؼىّۇ ثوٌىسۇ ،زېگەْ .ثۇ لبضاـحىىىٍەضٔىڭ ئەڭ ئبٌسىسا ئىّبَ ئەثۇ ھۀىفە وەٌّەوحە .ئىّبَ ئەثۇ ھۀىفۀىڭ ثۇ لبضىفي ،ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ثىط ؼبھبثىگە ٔبِبظ ئولۇـٕي ئۆگەجىۀسە « لۇضئبٔسىٓ ؼبڭب ئبؼبْ ثوٌغبٕٔي ئولۇ » ( ثۇذبضى ،ؼبالت، 45؛ ِۇؼٍىُ ،ؼبالت ) 263 ،زېگەْ ؼۆظىٕي ئبؼبغ لىٍغبْ. جبِبئەت ثىٍەْ ئولۇٌغبْ ٔبِبظالضزا فبجىھۀىڭ ھۆوّي ھەلمىسىّۇ ئىّبِالض ئىىىي پەضلٍىك زەٌىٍگە ئبؼبؼەْ ،پەضلٍىك لبضاـالضٔي ئوجحۇضىغب لوٍغبْ .ئىّبَ ئەثۇ ھۀىفە « ئىّبِٕىڭ لىطائىحي، ئىّبِغب ئىمحىسا لىٍغۇچىٕىڭ لىطائىحىسۇض » ( ئىجٓ ھۀجەي ) ھەزىؽي ثىٍەْ ِۇجٍەق ـەوىٍسە ئەِەي لىٍغبْ ۋە ئىّبِٕىڭ ئبضلىؽىسا ٔبِبظ ئولۇغبْ وىفىٕىڭ فبجىھە ئولۇـىٕىڭ ظۆضۈض ئەِەؼٍىىي ھەلمىسە ھۆوۈَ چىمبضغبْ .ئىّبَ ئەثۇ ھۀىفۀىڭ ثۇ لبضىفىسا ،ئىّبِٕىڭ لىطائەجٕي جېفىسا ۋە ئىچىسە ئولۇغبْ ۋالحىسىىي پەضق ئبٍطىٍّىغبْ .ئىّبَ فبجىھۀي جبضى ئولۇغبْ ثبِسات ،ـبَ ۋە ذۇپحەْ ٔبِبظٌىطىسا « ،لۇضئبْ ئولۇٌغبٔسا جىُ جۇضۇپ ئۇٔىڭغب لۇالق ؼېٍىڭالض » زېگەْ ئبٍەجّۇ ،ثۇ لبضاـحىىىٍەض ئبٍطىُ ھبٌسا وۆضؼەجىەْ ثىط زەٌىً ثوٌغبٌْ .ېىىٓ ئبٍەجٕىڭ ئبٌسى ئبضلىؽىسىىي 18
ِۇٔبؼىۋەت ٔەظەضگە ئېٍىٕغبٔسا ،ثۇ ئبٍەجٕي ثۇ لبضاـمب زەٌىً لىٍىپ وۆضؼىحىفىە ئبٔچە ِۇۋاپىك ئەِەغ. ئىّبَ ـبفي ،جبِبئەت ثىٍەْ ئبزا لىٍىٕغبْ ٔبِبظالضزا ،ئىّبَ جبضى ٍبوي ئىچىسە ئولۇغبٍٔىك پەضلىٕي ئبٍطىّبؼحىٓ ،جبِبئەجٕىڭ ئبٍطىُ ھبٌسا فبجىھە ئولۇـي ـەضت زەپ لبضىغبْ .چۈٔىي ئۇ « فبجىھەؼىع ٔبِبظ ٔبِبظ ئەِەغ » زېگەْ ھەزىؽىگە ئەِەي لىٍغبْ .ثبـمب زەٌىٍٍەض ثىٍەْ ئەِەي لىٍّىغبْ. ثۇ ھەلحە زەٌىٍٍەضٔىڭ ھەِّىؽىٕي ٔەظەضگە ئبٌغبْ ھبٌسا ئوجحۇضىغب لوٍۇٌغبْ ٍۀە ثىط لبضاؾ ثبض .ثۇ لبضاؾ ،ثۇ ِەؼىٍىسە جۇجۇپ ِېڭىفمب ثوٌىسىغبْ ئەڭ ِۇۋاپىك لبضاـحۇض .ثۇٔىڭغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ئىّبَ جبضى ئولۇغبْ ٔبِبظالضزا ئىّبِغب ئىمحىسا لىٍغبْ جبِبئەت « لۇضئبْ ئولۇٌغبٔسا جىُ جۇضۇپ ئۇٔىڭغب لۇالق ؼېٍىڭالض » زېگەْ ئبٍەجىە ۋە « ئىّبَ ئۆظىگە ئىمحىسا لىٍىٕغۇچىسۇض، جەوجىط ئبٌغبٔسا ؼىٍەضِۇ جەوجىط ئېٍىڭالض ،ئولۇـمب ثبـٍىغبٔسا جىُ جۇضۇپ ئبڭالڭالض » ( ِۇؼٍىُ، ؼبالت ) 412 / 82 ،ھەزىؽىگە ئبؼبؼەْ جىُ جۇضۇپ ئبڭالٍسۇ ۋە فبجىھۀي ئبٍطىُ ئولۇِبٍسۇ .ثىطاق ئىّبَ فبجىھۀي ئىچىسە ئولۇٍسىغبْ پىفىٓ ۋە ئەؼەض ٔبِبظٌىطىسا ،جبِبئەت فبجىھۀي ئىچىسە ئولۇٍسۇ ۋە « فبجىھەؼىع ٔبِبظ ٔبِبظ ئەِەغ » زېگەْ ھەزىؽىە ئەِەي لىٍغبْ ثوٌىسۇ .ثۇ لبضاؾ جەھىمىك ئەھٍي ئۆٌىّبالض جەضىپىسىّٕۇ لوثۇي لىٍىٕغبْ .ثىعِۇ ثۇٔي ئەڭ ِۇۋاپىك ثوٌغبْ لبضاؾ زەپ لبضاٍّىع. فبتىھەوىڭ تەكرارنىىىطىىىڭ ھېكمىتي ثۇ ِۇثبضەن ؼۈضىٕىڭ ٔبِبظٔىڭ ھەض ضەوىحىسە جەوطاضٌىٕىفىٕىڭ چەوؽىع ھېىّىحي ثبض .ثىعٔىڭ ئەلٍىّىعگە وەٌگەْ ،ثىع ثىٍىپ ٍېحەٌىگەْ ھېىّەجٍەض جۆۋۀسىىىچە: .1فبجىھەزىىي ھەلىمەجٍەض ـۇٔساق ئۇٌۇغ ھەلىمەجٍەض ثوٌۇپ ،ئۇالضٔي ئۇٔحۇؾ ئۇٍبلحب جۇضؼۇْ، ئۇٔحۇپ لېٍىؿ ئېھحىّبٌىّۇ وىفىٕي ھەض زائىُ ھۇـَبض جۇضۇـمب ئېٍىپ ثبضىسۇ .ثۇ ؼەۋەثحىٓ فبجىھەزىىي ھەلىمەجٍەضٔي ئىعچىً جەوطاضالپ جۇضۇؾ ۋە ِەظوۇض ئەثەزىٌ ھەلىمەجٍەضٔي ئۇٔحۇِبؼٍىممب ٔىَەت لىٍغبٍٔىمىٕي ٔبِبٍەْ لىٍىؿ الظىُ. .2ئىٕؽبْ ئۇٔحۇغبلحۇض .ئىٕؽبْ وەٌىّىؽىٕىڭ ؼۆظ جوِۇضى ثىٍەْ « ،ئۇٔحۇؾ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ٔىؽَبْ » وەٌىّىؽىٕىڭ ؼۆظ جوِۇضى ئوذفبـحۇض .ھەجحب ئىجٓ ئبثجبغ ئىٕؽبْ وەٌىّىؽىٕي ثۇ ؼۆظ ٍىٍحىعىغب ٔىؽجەت لىٍىسۇ .ئۇٔحۇغبق ئىٕؽبٔغب ئەؼىەضجىٍىسۇ .ئبٌالھ ِۇ فبجىھە ئبضلىٍىك ئىٕؽبٔغب ضەثجي ثىٍەْ لبٔساق ِۇٔبؼىۋەت لۇضۇؾ وېطەوٍىىىٕي ئەؼىەضجّەوحە. .3فبجىھۀىڭ ٔبِبظٔىڭ ھەض ضەوەجىسە جەوطاضٌىٕىفي ،ؼبالت جەوطاضىسىٓ ظىَبزە ثبـمب ثىط ھەلىمەجٕي ئىّب لىٍىسۇٍ .ۀي فبجىھۀىڭ چەوٍىه ٌەثعىٕىڭ ئبضلىؽىسا پۈجّەغ -جۈگىّەغ ثىط ِۀب ئووَبٔۇؼىٕىڭ ثبضٌىمىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ثۇ ؼەۋەثحىٓ فبجىھۀىڭ ھەض ئولۇٌىفي ثىط جەوطاضٌىٕىؿ ئەِەغ ،ئۇ ِۀب ئووَبٔۇؼىسىٓ ثىط لىؽّىٕىڭ ٍۀە ئەلىً ٍۈضگۈظىسىغبْ لەٌجىە ٔبظىً ثوٌىفىسۇض. .4فبجىھە ئىؽّي ،ئىؽّي فبئىٍسۇض « .ئبچمۇچي » زېگۀٍىىحۇض .فبجىھە ثىط ئبچمۇچي ثوٌۇؾ ؼۈپىحي ثىٍەْ ئەلىً ٍۈضگۈظىسىغبْ لەٌجٕي ئبٌالھ لب ئبچىسۇ .لەٌت جۇپطىمىغب ئىالھىٌ ضەھّەت ثۇٌۇجٍىطىٕي جەٌىپ لىٍىسۇ .ئۇ ثۇٌۇجالضزىٓ جۆوۈٌگەْ ضەھّەت ثىٍەْ لەٌت جۇپطىمىٕىڭ ٍبـٕىفي ۋە جۀٕەت وەثي ثىط ثبھبضغب ئېطىفىفىسىٓ ذەۋەض ثېطىسۇ .ئۇ جۇپطالمب جېطىٍغبْ ئىّبْ ،ئېھؽبْ، جەلۋا ثبـبلٍىطىٕي جوـمۇظىسۇ. .5فبجىھە ِۇئّىٕٕىڭ ھبٍبجي ثوٍىچە جىٍىسىٓ چىممبْ ؼۆظٌەضٔىڭ ئىچىسە جەوطاضٌىٕىفي ئەڭ ٍۇلىطى ثوٌغبْ ؼۆظ ثوٌىفي وېطەن .فبجىھە ئىالھىٌ وبالِٕىڭ ئەڭ ثېفىسا ئوضۇْ ئبٌغبٔسەن، 19
ِۇئّىٕٕىڭ ؼۆظ ٌۇغىحىسىّۇ فبجىھە ئەڭ ثبـحب ئوضۇْ ئېٍىفي الظىُ .ھبٍبجٕىڭ ثبضٌىك ؼۆظٌىطى جۈضگە ئبٍطىٍىپ ،جەوطاضٌىٕىؿ ئىؽحبجىىىؽي ثىٍەْ ثىط ٍەضگە لوٍۇٌغبٔسا ،فبجىھە ئەڭ وۆپ جەوطاضالٔغبْ ِۇثبضەن ؼۆظٌەض ئبضىؽىسىٓ ئوضۇْ ئېٍىفي وېطەن.
فبجىھە لۇضئبٕٔىڭ فبجىھىسۇض .فبجىھە لۇضئبٕٔي ئىٕؽبٔغب ،ئىٕؽبٕٔي لۇضئبٔغب ئبچىسۇ. فبجىھە ٔبِبظٔىڭ فبجىھىسۇض .فبجىھە ٔبِبظٔي لۇضئبٔغب ،لۇضئبٕٔي ٔبِبظغب ئبچىسۇ .فبجىھە ئىٕؽبٔىَەت ثىٍەْ جەڭحۇؾ ثوٌغبْ ثبضٌىك ۋەھىٍَەضٔىڭ ،ثبضٌىك ؼبِبۋىٌ ـەضىئەجٍەضٔىڭ ئۆظىسۇض. ـۇڭب پەضلٍىك زىٕالضغب ِۀؽۇپ ئىٕؽبٔالض ِەۋجۇت ثوٌغبْ ثىط زوؼحىربٔسا « ،ھەِّە وىفي ھەِپىىىط ثوٌغبْ ئوضجبق ثىط جېىىؽث ئوجحۇضىغب لوٍبٍٍي » زېگۀسە ،فبجىھەزىّٕۇ ٍبذفي ثىط جېىىؽحٕي ئوجحۇضىغب لوٍغىٍي ثوٌّبٍسۇ .ثۇ ؼەۋەثحىٓ فبجىھە ئىٕؽبٔىَەجٕىڭ ئۆظگەضِەغ ووزٌىطىٕي ئۆظ ئىچىگە ئبٌغبْ ئىالھىٌ ثىط ذىحبثحۇض.
ئەنەق ضۈرىطي ثۇ ؼۈضىگە - 2ئبٍىحىگە ئبؼبؼەْ « ئەٌەق » زەپ ئىؽىُ لوٍۇٌغبْ: « ٍبضاجمبْ ضەثجىڭٕىڭ ئىؽّي ثىٍەْ ئولۇغىٓ .ئۇ ئىٕؽبٕٔي ِېھطى ِۇھەثجەت ۋە ئەٌەلىسىٓ ٍبضاجحي » ( .) 2 - 1 ئەٌەق ،ئىٕؽبٕٔىڭ ئۆظگىچىٍىىي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا « ئەٌەلە ،وۆڭۈي ثۆٌۈؾِ ،ېھطى - ِۇھەثجەت » ِۀىؽىٕي ،جۆضەٌّە ئىٍّىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه جەضىپي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا « ثبالٍبجمۇغب چۈـىەْ جۆضەٌّىٕىڭ زەؼٍەپىي ھبٌىحي ،ھۈجەٍطە » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ « .ئەٌەق ۋە ئەٌەلە » وەٌىّىٍىطىٕىڭ لۇضئبٔسىىي ئىفٍىحىٍىؿ ئۇؼٍۇثٍىطى ثۇٔىڭ زەٌىٍىسۇض .لۇضئبٔسا ثۇ وەٌىّە ثەؾ جبٍسا ئىفٍىحىٍگەْ .ثۇالضزىٓ جۆجي « ئەٌەلە » ـەوٍىسە ِۇئۀٕەغ ( چىفي ) جۈضىسە وەٌگەْ. ئىفٍىحىٍگەْ جبٍالض جۆۋۀسىىىچە: .1ھەج ؼۈضىؽي - 5ئبٍەت ِ .2ۇئّىٕۇْ ؼۈضىؽي - 14ئبٍەت .3غبفىط ؼۈضىؽي - 67ئبٍەت .4لىَبِەت ؼۈضىؽي - 37ئبٍەت ثۇ جۆت ئوضۇٕٔىڭ ھەِّىؽىسە ئىٕؽبٕٔىڭ ئبٔب لوضؼىمىسىىي جۆضەٌّە ثبؼمۇچىغب زاالٌەت لىٍىسۇ .ثۇ ؼۈضىسە ثبـمب ـەوىٍٍەضزىٓ پەضلٍىك ھبٌسا « ئەٌەق » ـەوٍىسە وەٌگەْ .ثۇ ئۆظگىچە ثىط ئەھۋاي ثوٌۇپ ،لۇضئبٔسا پەلەت ثۇ ٍەضگىال ذبغ ـەوىٍسە ئىفٍىحىٍگەْ .ئىٕؽبٕٔىڭ ثبالٍبجمۇزىىي جۆضەٌّە ھبٌىحىٕي ئىپبزىٍەٍسىغبْ « ئەٌەلب » ثىٍەْ ثۇ ؼۈضىسىىي « ئەٌەق » ئبضىؽىسىىي پەضق ِۇجٍەق ـەوىٍسە ِۀىسىّۇ ئەوػ ئېحىفي وېطەنِ .بٔب ثۇ ٔۇلحىسا ،ثۇ وەٌىّىٕىڭ ٍىٍحىع ِۀىؽي ھەلمىسە ؼۆظٌەضٔىڭ وېٍىپ چىمىفي ؼبھەؼىسە ِەـھۇض ثوٌغبْ ئىجٓ 20
فبضىؽٕىڭ « ِۇلبٍىؽۇي ٌۇغب » ٔبٍِىك ئەؼىطىسە « ئەي ھۇثجۇي الظىُ ٌىً لەٌت -لەٌت ئۈچۈْ ظۆضۈض ثوٌغبْ ِۇھەثجەت » زېگەْ ِۀىٕي وۆضىّىع. ثۇ « ،ئەٌەلب » ـەوٍىسىٓ پەضلٍىك ھبٌسا پەلەت ثۇ ٍەضزىال وەٌگەْ « ئەٌەق » ـەوٍي ئۈچۈْ ثېطىٍگەْ « ِۇھەثجەت ۋە ئەٌەلە » ِۀىؽىٕىڭ ثىطزىٕجىط ؼەۋەثي ئەِەغ .ئبٍەجحە « ئەٌەق » جىٓ ٍبضىحىٍغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ئۇٔؽۇض « ئىٕؽبْ جىٕؽي »زۇض « .ئەي -ئىٕؽبْ »زىىي لبضاجّىٍىك « جىٕػ /جۈض » ئۈچۈٔسۇض .ثۇ ،ئەٌەق ثىٍەْ ئىپبزىٍۀگەْ ٔەضؼىٕىڭ جۈضگە ذبغ ئىىۀٍىىىٕي جەوىحٍەٍسۇ .ئەگەض « ئەٌەق » وەٌىّىؽىگە جۆضەٌّە ثبؼمۇچىٕي ئىپبزىٍەٍسىغبْ « ئەٌەلب » ِۀىؽىٕي ثەضگەْ ۋالحىّىعزا « ،جۆضەٌّە /ھۈجەٍطە /ؼىپطِب »زىٓ ٍبضىحىٍىفٕىڭ پەلەت ئىٕؽبْ جۈضىگە ذبغ ئىىۀٍىىي ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ثۇ لەجئىٌ جوغطا ئەِەغ .ثبـمب جبٍٔىمالضِۇ « جۆضەٌّە /ھۈجەٍطە / ؼىپطِب »زىٓ ٍبضىحىٍغبْ .ثۇ ٍەضزە ئىٕؽبٔغب ذبغ ثىط ٔەضؼە ئۈؼحىسە جوذحىٍىۋاجمبٍٔىمي ئېٕىك. ـۇڭب ثۇ وەٌىّە ثۇ ؼۈضىسە ثبـمب جبٍسىىي ِۀىؽىسىٓ پەضلٍىك ـەوىٍسە ئىفىٍىحىٍگەْ .ئىٕؽبٔغب ذبغ ثوٌغبْ ئۇ ٔەضؼە « ِۇھەثجەت ۋە ئەٌەلە »زۇض. جۇٔجي ٔەؼىً (جۇٔجي ئەۋالز وىفىٍەض) ثۇ ؼۈضىٕي ثىطىٕچي ئبٍىحي ثىٍەْ جوٌۇق ئبجىغبْ. ؼۈضىٕىڭ وىطىفي ،ھەلىمىٌ ِۀىسە ئىٕؽبٔىَەت جبضىرىٕىڭ ثۇضۇٌۇؾ ٔۇلحىؽي ثوٌغبْ لۇضئبْ ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي لېحىُ ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەجٍىطىسۇض .ھەظضىحي ئبئىفە ۋە ئەثۇ ِۇؼب ضىۋاٍەجٍىطىسە، ۋەھىٌ ِەوىىسە « ئىعزىٕىؿ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ھىطا » غبضىسا ،جەپەوىۇض جوٌغىمي ٍەۋاجمبْ ئبثسۇٌالھ ئوغٍي ِۇھەِّەزوە ،فىً ۋەلەؼىسىٓ جەذّىٕەْ ٍ 40ىً وېَىٕىي ثىط ضاِىعاْ وېچىؽىسە ٔبظىً لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئبٌسىٕمي ثەؾ ئبٍىحي ثىٍەْ ثبـالٔغبْ. ؼۈضە ئەضەثىؽحبْ ٍېطىُ ئبضىٍىغب جبٍالـمبْ ِەوىە ـەھىطىٕىڭ ئەڭ ئېگىع ٔۇلحىؽىسىىي ؼەثىط جېغىٕىڭ ٍېٕىسىىي ھىطا جېغي ئۈؼحىسىىي ثىط جەثىئٌ غبضزا ٔبظىً ثوٌغبْ .ھىطا غبضى ِەوىىگە ھبوىُ ثىط ئېگىعٌىىحە وەثىٕي وۆضگىٍي ثوٌىسىغبْ ثىط جبٍسا ئىسى .ضەؼۇٌۇٌالھحىٓ ثۇضۇْ ،ثۇ غبضزا ھەظضىحي ئىجطاھىّٕىڭ ئېحىمبز ؼىؽحېّىؽىغب ئبؼبؼەْ ئىجبزەت لىٍىؿ ئۈچۈْ چىممبْ ثىطزىٕجىط وىفي ،ھەظضىحي ئۆِەضٔىڭ ئىجطاھىُ زىٕىغب ِۀؽۇپ ثوٌغبْ جبغىؽي ظەٍس ثىٓ ئبِط ثىٓ ٔۇفەًٍ ئىسى. ؼۈضە ٔبظىً ثوٌغبْ ۋالىحٕي وۈٔي ثىٍەْ ئېٕىك لىٍىپ ئېَحبٌّىؽبلّۇ ،جەذّىٓ لىٍىؿ ِۇِىىٍٓ .ۀي ِىالزى ٍ - 610ىٍي ئبۋغۇؼث ئېَىسىىي ثىط زۈـۀجە وېچىؽي ٔبظىً ثوٌغبٍٔىك ئېھحىّبٌي ٍۇلىطى .ثەٍھەلي ۋەھىٌ ثبـٍىٕىفحىٓ ثۇضۇْ ئبضلىّۇ -ئبضلب وۆضۈٌگەْ چۈـٍەضٔىڭ ھىجطەجحىٓ ٍ 13ىً ِۇلەززەَ ثىط ضەثجىئۇٌئەۋۋەي ئېَىسا ثبـالٔغبٍٔىمىٕي ۋە ئبٌحە ئبً زاۋاَ لىٍغبٍٔىمىٕي ٔەلىً لىٍغبْ .ثۇ جبضىد ِىالزى ٍ - 610ىٍي فېۋضاٌغب جوغطا وېٍىسۇ .چۈـٍەضٔىڭ ئبٌحە ئبً زاۋاِالـمبٍٔىمىغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ثۇ جبضىرحىٓ ئبٌحە ئبً وېَىٕىي ۋالىث ،ـۇ ٍىٍي ئبغۇؼث ئېَىغب جوغطا وېٍىسۇ .ۋەھىَٕىڭ جۇغۇٌىفىٕىڭ ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ جۇغۇٌغبْ وۈٔي ثىٍەْ ئوذفبؾ ثوٌغبْ زۈـۀجىگە جوغطا وەٌگۀٍىىىٕي ،ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ٔېّە ئۈچۈْ ئۇ وۈٕٔي ضوظا جۇجۇؾ ثىٍەْ ئۆجىۈظىسىغبٍٔىمي ھەلمىسە ؼوضاٌغبْ ؼوئبٌغب ثەضگەْ جبۋاثىسىٓ ثىٍىّىع. ثۇ ھەلحىىي ؼەھىھ ضىۋاٍەجٍەضٔىڭ لىؽمىچە ِەظِۇٔي ِۇٔساقٍ 40 :بـمب ٍېمىٕالـمبٔسا ئبثسۇٌالھ ئوغٍي ِۇھەِّەجىە ٍبٌغۇظٌۇق ٍبذفي وۆضگۈظۈٌسى .ئۇ ھىطا جېغىسىىي ھىطا غبضىسا ئۆظىٕي جەپەوىۇض ۋە ئىجبزەجىە ئبجىسى .ثىط وېچىؽي جۇٍۇلؽىع ۋەھىٌ پەضىفحىؽي وەٌسى ۋە « ئولۇ! » زېسى .ئۇ « ِەْ ئولۇـٕي ثىٍّەٍّەْ! » زەپ جبۋاة ثەضزى .چۈٔىي ئۇ ثۇ ِەظگىٍگىچە ئولۇپ ٍ -ېعىپ 21
ثبلّىغبٔىسى ( ئۀىەثۇت ،) 48 ،ضەؼۇٌۇٌالھ ِۇٔساق ٔەلىً لىٍغبْ « :پەضىفحە ِېٕي ـۇٔساق لبجحىك ؼىمحىىي ِبزاضىُ لبٌّىسى » .ثۇ ئەھۋاي ئۈچ لېحىُ جەوطاضالٔسى ( ثۇذبضى ،ثەزىئۇي ۋەھىٌ1 :1 ،؛ ِۇؼٍىُ ،ئىّبْ .) 1:73 ،ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئبٌسىٕمي ثەؾ ئبٍىحي ٔبظىً ثوٌسى ( ۋەھىَٕىڭ وېٍىؿ ـەوىٍٍىطى ئۈچۈْ ـۇضا - 51 ،ئبٍەجىە لبضاڭ ). ٍ 23ىٍٍىك ۋەھىٌ جەضٍبٔىٕىڭ جۇٔجي وەٌىّىؽي « ئولۇ » .ثۇ ثىط پېئىً ثوٌۇپ ،ثىط ئىفٕي « لىً! » ثۇٍطىمىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ھەض ثىط ثۇٍطۇق ثىط ئبڭ ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍىسۇ .جۇٔجي لېحىُ ٔبظىً ثوٌغبْ ثەؾ ئبٍەجٕىڭ ئبؼبؼٍىك جېّىؽي ئىٕؽبٕٔىڭ « ئۆگىٕىؿ » لبثىٍىَىحي ثوٌۇپ، ۋەھىٌ ثىٍىّىگە ،ئىٕؽبٕٔىڭ ئۆگىٕىؿ لبثىٍىَىحي ۋە ۋاؼحىٍىطىگە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئبغسۇضۇؾ ثىٍەْ ثبـالٔغبْ .ئىٕؽبٕٔىڭ ئەڭ ِۇھىُ ِەؼٍىٍىطىسىٓ ثىطى جوغطا ثوٌغبْ ثىٍىّگە ئىگە ثوٌۇؾ، ٍبضىحىؿ ۋە ٍەجىۈظۈؾ ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌغبْ جەٌىُ ۋە جەضثىَىسۇض. جۇٔجي لېحىُ ٔبظىً ثوٌغبْ ثۆٌەن ۋە ؼۈضىٍەضٔىڭ جېّىؽي ئبضىؽىسىىي ِەلؽەجٍىه ِۇٔبؼىۋەت ٔبھبٍىحي ِۀىٍىه ثوٌۇپ ،ھەلىمىٌ ثىط « وىطىؿ ؼۆظ » ثوٌغبْ فبجىھۀي ِۇؼحەؼٕب زەپ لبضىغبْ ۋالحىّىعزا ،ثىعٔىڭ ئېٕىمٍىفىّىعغب ئبؼبؼەْ ئەڭ ثبـحب ٔبظىً ثوٌغبْ ثەؾ جەضجىپ ۋە جېّب جۆۋۀسىىىچە: ئەٌەق ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٌسىٕمي ثەؾ ئبٍىحي جەپەوىۇض ۋە ثىٍىّٕىڭ ثەضپب لىٍىٕىفي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه. ِۇظظەِّىً ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٌسىٕمي 11ئبٍىحي ھېػ -جۇٍغۇ ۋە ئەذاللٕىڭ ثەضپب لىٍىٕىفي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه. ِۇززەؼؽىط ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٌسىٕمي ٍەجحە ئبٍىحي ضوي ۋە وېٍەچەوٕىڭ ثەضپب لىٍىٕىفي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه. ظۇھب ؼۈضىؽي جەضغىپ ۋە ئىٍھبَ ثېطىؿ ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه. ئىٕفىطاھ ؼۈضىؽي ئەظىُ ۋە لەجئىٍَىه ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه. جۇٔجي ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەت ،ئبٌالھ ٔىڭ ئىؽىّي ثىٍەْ /ئبٌالھ ٔىڭ ٔبِىسىٓ ئولۇـمب ئەِطزۇض. ثۇ ثۇٍطۇق ئىؽالِٕىڭ ـۇئبضى ثوٌغبْ ثىؽّىٍالھحب ئۆظ ئىپبزىؽىٕي جبپمبْ. جۇٔجي ثەؾ ئبٍەت ،ئىٕؽبٔىَەت جبضىرىسىىي ئەڭ چوڭ ۋەلۀىڭ ثبـالٔغۇچي ثوٌغبْ لۇضئبْ ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ثۆٌىىىسۇض .ثۇ ثۆٌەوحە ھەلىمەجىە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثىٍىُ ،ئۇٔي ئۆگىٕىفٕىڭ ٍوٌي ۋە ئۇؼٍۇثي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ.
ا ْك َص ِأ ِِب ْ ْس َرت ّ َِم ه ِاَّلي َذوَ َق (َ )1ذوَ َق ْاَلو ْ َس َان ِم ْن ؿَوَ ٍق ( )2ا ْك َص ِأ َو َرت ُّ َم ْاْلَ ْن َص ُم ( )3ه ِاَّلي ؿَ ه ََّل ِِبمْلَ َ َِّل ( )4ؿَ ه ََّل ْاَلو ْ َس َان َما ِ ّ ّ م َ ْم ً َ ْـ َ َّْل ()5
« ٍبضاجمبْ ضەثجڭٕىڭ ئىؽّي ثىٍەْ ئولۇ! ئۇ ئىٕؽبٕٔي ِۇھەثجەت ۋە ئەٌەلىسىٓ ٍبضاجحي .ئولۇ! ضەثجىڭ ئەڭ وەضەٍِىىحۇض .ئۇ ئىٕؽبٔغب ( ثىٍىّٕي ) لەٌەَ ثىٍەْ ( ٍېعىفٕي ) ئۆگەجحي .ئىٕؽبٔغب ثىٍّىگەْ ٔەضؼىٍەضٔي ثىٍسۈضزى » ( .) 5 - 1 ثۇ ثەؾ ئبٍەجحىٓ وېَىٕىي ئبٍەجٍەض ئبضىسىٓ ثىط ِەظگىً ئۆجىۀسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ .ثۇ لۇضئبْ زەۋىحىگە وۈچ ئىفٍىحىپ ئەظىَەت ٍەجىۈظۈـىە ثبـٍىغبْ ٍ - 3ىٍىغب جوغطا وېٍىسۇ. ثۇ ؼۈضىٕي « پبالٔي ۋالىححب ٔبظىً ثوٌسى » زېَىؿ ،ئۇ ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ ۋالحىٕي وۆضؼىحىسۇ. 22
ثۇ ثەؾ ئبٍەجحىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ثۆٌەوحە ،ئبٌالھ ۋەھىٌ ئەۋەجىؿ ثىٍەْ وۆڭۈي ثۆٌگەْ ئىٕؽبٕٔىڭ ئەڭ ئبؼبؼٍىك ئبجىعٌىمي جىٍغب ئېٍىٕغبْ:
َ هّلَك ا هن ْاَلو ْ َس َان م َ ََ ْعلَى (َ )6أ ْن َر َأ ٓ ٍُ ْاس خَل ََْن ()7 ّ ّ « ـەن ـ ـۈثھىؽىع ئىٕؽبْ ئۆظىٕي ئۆظىگە ٍېحەضٌىه زەپ لبضىغبْ ۋالىححب ھەلىمەجەْ ئبظىسۇ »
( .) 7 - 6 ئىٕؽبْ ئبظغبْ ۋالحىسا ئىجبزەجىە جوؼمۇٍٔۇق لىٍىسۇ ،ھەلىمەجٕي ئىٕىبض لىٍىپ ،ئۇٔىڭسىٓ ٍۈظ ئۆضۈٍسۇ:
َأ َر َأًْ َت ه ِاَّلي ٍَْنْ َىى (َ )9ؾ ْحسً ا ا َذا َص هَّل (َ )11أ َر َأًْ َت ا ْن ََك َن ؿَ ََّل امُِْسَ ى (َ )11أ ْو َأ َم َص ِِبمخه ْل َوى (َ )12أ َر َأًْ َت ا ْن َن هش َب ّ ّ ّ َوث ََو هَّل ()13
« ( ئي ِۇھبجبة! ) ،ئىجبزەت لىٍّبلچي ثوٌغبْ ثۀسىٕي جوؼّبلچي ثوٌغبْ وىفىٕي وۆضزۈڭّۇ؟ ( ئي ئىجبزەجٕي جوؼّبلچي ثوٌغبْ وىفي! ) ئۇ وىفي جوغطا ٍوٌسا ثوٌۇپ لبٌغبْ ثوٌؽب ۋەٍبوي جوغطا ٍوٌغبِ ،ەؼئۇٌىَەجٕي ثىٍىفىە زەۋەت لىٍىۋاجمبْ ثوٌؽىچۇ زەپ ؼوضاؾ ئەلٍىڭگە وەٌسىّۇ؟ ئوٍالپ ثبلحىڭّۇ ،ئەگەض ئۇ ھەلىمەجٕي ئىٕىبض لىٍؽب ۋە ئبٌالھ جىٓ ٍۈظ ئۆضىؽە.) 13 - 9 ( » ... ، ِبٔب ثۇ چۈـۀچىٕىڭ ئبؼحىسا وۆضِەٍسىغبْ ثىط ئبٌالھ چۈـۀچىؽي ٍبجىسۇ:
اّلِل ٍَ َصى َأم َ ْم ً َ ْـ َ َّْل ِتبَ هن ه َ
« اﷲ ٔىڭ ( ئۇٔي ) وۆضۈپ جۇضىسىغبٍٔىمىٕي ثىٍّەِسۇ؟ » ( .) 14 ؼۈضەِ ،ۇھبجبثىٕي جەضثىٍَىگۈچي ؼۈپىحىٕي ٔبٍبِەْ لىٍغبْ ھبٌسا ،جەۋھىس وەٌىّىؽي ثىٍەْ ثىطزەن ثوٌغبْ ثىط ٔەھىٌ ۋە ئىىىي ثۇٍطۇق ثىٍەْ ئبذىطٌىفىسۇ:
َ هّلَك ََل ث ُِع ْـ َُ َو ْاْسُسْ َوا ْك َ َِت ْب
« ئۇٔىڭغب ھەضگىع ئىحبئەت لىٍّب! ( اﷲ لب ) ؼەجسە لىٍغىٓ ۋە (ثۇ ئبضلىٍىك اﷲ لب) ٍېمىٍٕىفىفمب جىطىفمىٓ! » ( .) 19
يۇززەيًىم ضۈرىطي ِۇظظەِّىً « ئېغىط ٍۈن وۆجۈضگۈچي » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ئىؽىُ لۇضئبٔسا پەلەت ِۇـۇ ؼۈضىٕىڭ - 1ئبٍىحىسىال ئىفٍىحىٍگەْ: « ئي ظىّّىؽىگە ئېغىط ٍۈن ئبٌغۇچي ( پەٍغەِجەض )! وېچىٕىڭ ئبظغىٕىؽىسىٓ ثبـمب ۋالىححب ئوضٔۇڭسىٓ جۇض! » ( .) 2 - 1 ئۇ ( ۋەھىٌ ) ِۇظظەِّىٍسۇض .چۈٔىي ئۇٔي جبغالضِۇ ئېٍىفحىٓ ثبؾ جبضجمبْ « ئېغىط ثىط ؼۆظ » ئىسى. « ...چۈٔىي ثىع ؼبڭب ئېغىط ثىط ؼۆظ ٔبظىً لىٍىّىع » ( .) 5 ِۇظظەِّىً ثىٍەْ ِۇززەؼؽىط ثىطى -ثىطىٕىڭ ظىحىسۇضِ .ۇظظەِّىٍٕىڭ ٍىٍحىع پېئىٍي ثوٌغبْ جەظەِّەٌە « ئۈؼحىگە ثىط ٔەضؼە ئبٌسى »ِ ،ۇززەؼؽىطٔىڭ ٍىٍحىع پېئىٍي ثوٌغبْ جەزەؼؽەضا « ئبؼحىغب ثىط ٔەضؼە ئبٌسى /ؼبٌسى » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ئۈؼحىگە ئبٌغبْ ٍۈن ئىٕؽبْ ٍۈوىسۇض. 23
ثۇ ٍۈوٕي ئۈؼحىگە ئبٌغۇچي ٍۇِفبق وۆضپىسە ذبجىطجەَ ئۇذٍىَبٌّبٍسۇ .ثىطىٕچىؽي ۋەھىَٕىڭ ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ظىّّىؽىگە ئبضجمبْ ِەؼئۇٌىَەجىە ،ئىىىىٕجىؽي « ٍبجمبْ پبؼؽىپ ٍبذفىٕيٍ ،بجمبْ ٍېطىسىٓ جۇضغۇظۇپ ئبوحىپ ٍبذفىغب ئبٍالٔسۇضۇؾ »لب زاالٌەت لىٍىسۇ. ِۇظظەِّىً ؼۈضىؽي ،ثەـىٕچي ئبٍەجٕىڭّۇ ئوچۇق زاالٌىحي ثىٍەْ ئەڭ ثبـحب ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضزىٓ ثىطى .ھەجحب ثىعٔىڭ ئىعاھبجٍىك ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپىّىعزە « ئەٌەق » ؼۈضىؽىسىٓ وېَىٕال ٔبظىً ثوٌغبْ - 2ؼۈضىسۇض .ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ئبٍىحي ئبٌسىٕمي 19ئبٍەجحىٓ ذېٍىال وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ .ثۇ ئبٍەجٕىڭ لبٔچىٍىه ِۇززەجحىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسە ئىرالپ ثبض. ھەظضىحي ئبئىفە ۋە ئىجٓ ئبثجبؼمب ئبؼبؼالٔغبٔسا ثىط ٍىً؛ ؼەئىس ثىٓ جۇثەٍطغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ئوْ ٍىٍسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ ( جبثبضى )ِ .ۇجٍەق وۆپچىٍىه ئبٍەجحىىي « ئبٌالھ ٍوٌىسا ئۇضۇؾ لىٍىسۇ » ئىجبضىؽىگە ئبؼبؼەْ ئبذىطلي ئبٍەجٕي ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ زەٍسۇ .ھبٌجۇوي ،ثۇ وېٍەچەوحىٓ ئبٌسىٓ ثېطىٍگەْ ثىط ثىفبضەجحۇض .چۈٔىي ئۇٔىڭ ئبٌسىسا « ئبٌىّەْ ئەْ ؼە ٍەوۇْ - ئۇ ( ئبٌالھ ) ...ثوٌىسىغبٍٔىمىٕي ثىٍىسۇ » ئىجبضىؽي ثبض « .ؼٓ » لوـۇِچىؽي زاالٌەت لىٍغبٔسەن، ثۇ ئىجبضە ثوٌۇپ ثوٌغبْ ثىط ئىؿ ھەلمىسە ئەِەغ ،ثوٌىسىغبْ ثىط ئىفحىٓ ذەۋەض ثەضِەوحە. ثىعٔىڭ ئېٕىمٍىفىّىعچە ثۇ ؼۈضە ئەٌەق ؼۈضىؽىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبِْ .ەـھۇض جەضجىپٍەضزە لەٌەَ ؼۈضىؽي ئىىىىٕچي لېحىُ ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضە زەپ وۆضؼىحىٍگەْ .ثىطاق لەٌەَ ؼۈضىؽي ِۇلبجحب ھەضىپٍىطى ثىٍەْ ثبـٍىغبْ ۋە ِۇـطىىالضغب لبضىحب ئوچۇق ھەٍۋە لىٍغبْ ِەظِۇٔغب ئىگە ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ،وېَىٕطەن ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن .ثىعٔىڭ ئىعاھبجٍىك جەضجىپىّىعزە - 7ئوضۇٔسا جۇضىسۇ. ِۇظظەِّىً ؼۈضىؽي ثىطىٕچي گۇضۇپپىغب ئبئىث ثوٌغبْ ئەٌەقِ ،ۇززەؼؽىط ،ظۇھب ،ئىٕفىطاھ ۋە لەٌەَ ؼۈضىٍىطىگە ئوذفبؾ ثىۋاؼحە ھبٌسا ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ـەذؽىَىحىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب .ثۇ ئبضلىٍىك پەلەت ئۆظ زەۋضىسىىىٍەض ئۈچۈٔال ئەِەغ ،ثبضٌىك زەۋضٌەض ۋە ِبوبٔالضزا ٍبـىغبْ ئىٕؽبٔالض ئۈچۈْ ئۈٌگىٍىه ـەذػ جىىٍەؾ ٔەظەضزە جۇجۇٌغبْ .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ئبٍىحىسىٓ ثبـمب ئبٍەجٍەضزە ئىىىىٕچي ـەذػ ثىطٌىه ۋە وۆپٍۈن ئبٌّىفي ئىفٍىحىٍگەْ. ثۇ ؼۈضىسە ذىحبة لىٍىٕغۇچىغب لبضىحب 11ثۇٍطۇق ثبض. جۇض! ( ئۇٍمۇٔي ) ئبظاٍث! ( لۇضئبْ ئولۇـٕي ) وۆپەٍث! ئبٌسىطىّبً چۈـىٕىپ ئولۇ! ضەثجىڭٕىڭ ٔبِىٕي ٍبز ئەت! ئۆظەڭٕي ئبٌالھ لب ئبجب! ( ضەثجىڭٕي ) ئۇٔي ئۆظەڭگە ۋەوىً ،ھبِىٌ لىً! ؼبڭب لبضىحب ئېَحىٍغبٔالضغب ؼەثىط لىً! ئۇالضٔي چىطاٍٍىمچە جەضن ئەت ( /چىطاٍٍىمچە ھىجطەت لىً /ئبٍطىً )! ئىٕىبض لىٍغۇچىالضٔي ِبڭب لوٍۇۋەت! ئۇالضغب ئبظغىٕب ِۆھٍەت ثەض! 24
ثۇ ؼۈضە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ـەذؽىَىحىٕي ثەضپب لىٍىفٕي ِەلؽەت لىٍغبْ ثوٌۇپ ،ظاِبْ ۋە ِبوبْ چەوٍىّىؽىسىٓ ھبٌمىغبْ ھبٌسا ئۆضٔەن جىىٍەؾ ٔىفبْ لىٍىٕغبْ .ثۇ ثۇٍطۇلالضغب لبضىغبْ ۋالحىّىعزا ئبڭ ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕىڭ ئىچىسىٓ ؼىطجىغب لبضاپ ٍۈظٌۀگۀٍىىىٕي وۆضىۋاٌغىٍي ثوٌىسۇ. ثۇالضزىٓ ثىطىٕچىؽي « جۇض » ثۇٍطىمي ثوٌۇپ « ،وېچىٕىڭ ئبظغىٕىؽىسىٓ ثبـمب ۋالىححب جۇض! » ( .) 2 وېچىسە لىَبِسا جۇضۇـٕىڭ ؼەۋەثي ثۇ ئبٍەجحە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ « :لۇضئبٕٔي ئبؼحب -ئبؼحب چۈـۈٔۈپ /ھەظىُ لىٍىپ ئولۇ! » ( .) 4 ئۇٔىڭسىٓ وېَىٕىي ئبٍەجحە ثۇ ثۇٍطۇلٕىڭ ؼەۋەثي ئىعاھالٔغبْ « :چۈٔىي ثىع ؼبڭب ئېغىط ثىط ؼۆظ ٔبظىً لىٍىّىع » ( .) 5 « ٔېّە ئۈچۈْ وېچە؟ » زېگەْ ؼوئبي ؼوضىٍىفي ِۇِىىٓ .ثۇ ؼوئبٌٕىڭ جبۋاثىٕي - 6ئبٍەت ثەضِەوحە « :ئەٌۋەجحە ( ـۇ ) وېچىسىىي جىطىٍىؿ ٔبھبٍىحي چوڭمۇض ئىع لبٌسۇضىسۇ ۋە ئولۇؾ جەھەجحىٓ لبٌسۇضىسىغبْ جەؼىطى چوڭ ثوٌىسۇ ». ؼۈضىٕىڭ ئەڭ ٍۇلىطى پەٌٍىؽىٕي ضەؼۇٌۇٌالھحىٓ ئۆظىٕي ئبجىفىٕي /ثېغىفٍىفىٕي جەٌەپ لىٍغبْ جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەض جەـىىً لىٍّبلحب:
ْش ِق َوامْ َم ْل ِص ِب ََل ا َ ََل ا هَل ُ َُو فَ ه ِاَّت ْش ٍُ َو ِن ًًَل ()9 اْس َرت ّ َِم َوثَخَذه ْل ام َ َْ َِ ثَ ْح ِد ًًِل (َ )8ر ُّب امْ َم ْ ِ َو ْاذ ُن ِص ْ َ ّ ّ ّ « ضەثجىڭٕىڭ ٔبِىٕي ٍبز ئەجىىٓ ۋە ثبضٌىمىڭٕي ئۇٔىڭغب ئبجىغىٓ! ئۇ ِەـطىمٕىڭ ۋە ِەغطىجٕىڭ
ضەثجىسۇض ،ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ھېچ ئىالھ ٍولحۇض ،ئۇٔي ھبِىٌ لىٍىۋاٌغىٓ ( ٍۀي ھەِّە ئىفىڭٕي ئۇٔىڭغب جبپفۇضغىٓ ) » ( .) 9 - 8 ئۇٔىڭسىٓ وېَىٕىي ثۆٌەوحە ،ۋەھىَگە لبٍحۇضۇٌغبْ ئىٕىبؼالضغب لبضـي « ؼەثىط لىً! » ئەِطىٕي ثەضگەْ ئبٌالھ ،ضەؼۇٌۇٌالھٕي ۋەھىَٕي ٍبٌغبٔغب چىمبضغۇچىالضٔي ئۆظىگە ھبۋاٌە لىٍىفمب، ئۇالض ثىٍەْ ئبۋاضە ثوٌّبؼٍىممب ثۇٍطۇٍسۇ ( .) 11 - 10 ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ثۆٌەوحە پىطئەۋٕٔىڭ ئبلىۋىحي ئەؼٍىحىپ ئۆجۈٌگەْ ثوٌۇپ ،ئىٕىبض لىٍىفمب جەِفەٌگۀٍەض ئبذىطلي ؼبئەت ۋە ئبذىطەت ثىٍەْ ئبگبھالٔسۇضۇٌغبْ ( .) 19 - 12 ئبذىطلي ئبٍەجحە ،ثبـحب ثېطىٍگەْ وېچىٕىڭ ئۈچحەْ ثىطىسىٓ ئبظ ثوٌّىغبْ « ئولۇؾ » ئەِطى ٍەڭگىٍٍىحىٍگەْ ثوٌۇپ ،ؼۈضە ئىالھىٌ ضەھّەجٕىڭ چەوؽىعٌىىي جەوىحٍۀگەْ ھبٌسا ئبذىطالـمبْ. ضەثجىُ! ثىعٔي چەوؽىع ضەھّىحىڭ ئىچىگە ئبٌغىِٓ ،ەغپىطەت لىٍىٕغۇچىالض لبجبضىسىٓ لىٍغىٓ!
يۇددەضطىر ضۈرىطي ؼۈضىٕىڭ ثىطىٕچي ئبٍىحي ؼۈضە « ِۇززەؼؽىط » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبٍْ .ۀي: « ؼەْ ئەً ئىچىگە ثېىىٕىۋاٌغبْ وىفي! جۇض ۋە ( ئىٕؽبٔالضٔي ) ئبگبھالٔسۇض! ». ِۇززەؼؽىط وەٌىّىؽي لۇضئبٔسا پەلەت ِۇـۇ ئبٍەجحىال جىٍغب ئېٍىٕغبْ. ؼۈضە ئەڭ ثبـحب ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضزىٓ ثىطى ثوٌۇپ ،ھەظضىحي ئبئىفەزىٓ وەٌگەْ ضىۋاٍەجحە « ،ۋەھىٌ ئۈظۈٌۈؾ ھبزىؽىؽي »زىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ ( ثۇذبضى ۋە ِۇؼٍىُ ) .جبثىط ثىٓ ظەٍس ضىۋاٍىحىّۇ ٍۇلىطىسىىي ضىۋاٍەت ثىٍەْ ئوذفبـٍىممب ئىگە ( ِۇؼٍىُ ). 25
ضىۋاٍەجىە لبضىغبٔسا ضەؼۇٌۇٌالھ ۋەھىٌ ئۈظۈٌۈپ لبٌغبْ ِەظگىٍسە ( فەجطەجۇي ۋەھىٌ ) ٔبھبٍىحي لبٍغۇضغبْ ۋە ٔېّە لىٍىفىٕي ثىٍەٌّەً لبٌغبْ .ثۇ ھبزىؽە ئبضلىٍىك ۋەھىَٕىڭ ئېغىطٌىمي ئبؼحىسا ثېٍي پۈوۈٌگەْ پەٍغەِجەضگە ،ۋەھىَؽىع لېٍىفٕىڭ ٔەلەزەض ئىعجىطاپ ئىىۀٍىىىٕي ھېػ لىٍسۇضۇؾ ِەلؽەت لىٍىٕغبْ .فەجطەجۇي ۋەھىٌ زەپ ئبجبٌغبْ ثۇ ھبزىؽە ،ئىالھىٌ جەضثىَىٍەـٕىڭ ثىط پبضچىؽي ثوٌغبٔىسى. ثۇ ۋەلۀىڭ 40 ،25 ،15 ،13 ،3وۈٍْ ،بوي 6ئبً ۋەٍبوي ئىىىي ٍېطىُ ٍىً زاۋاِالـمبٍٔىمىغب زائىط ضىۋاٍەجٍەض ثبض. ثۇ ِۇززەجٍەض ئەؼحبٍىسىٍٍىك ثىٍەْ جەھٍىً لىٍىٕىفي الظىٍُ 15 ،13 ،3 .بوي 25وۈٍٔۈن ثىط ِۇززەت « فەجطەت » زەپ ئبجبـمب الٍىك ئەِەغ .چۈٔىي 6000زىٓ ئبضجۇق ئبٍەجٍىه ثىط ذەۋەض 23 ٍىٍٍىك ثىط ظاِبٔسا ٔبظىً ثوٌغبْ .ثۇ ٔۇلحب ٔەظەضزە جۇجۇٌغبْ ئبؼبؼحب چىمىطىٍىسىغبْ ۋەھىٌ -ظاِبْ ٔىؽجىحىگە ئبؼبؼەْ ئۈچ -ثەؾ ھەپحىٍىك ثىط ِۇززەت ئۈظۈٌۈؾ ئەِەغ ،ئەوؽىچە ٔوضِبي جەضثىَە ِۇززىحىگە جوغطا وېٍىسۇ .ضىۋاٍەت لىٍىٕغبْ ئەڭ ئۇظۇْ ِۇززەت ثوٌغبْ ئىىىي ٍېطىُ ٍىٍٍىك ِەظگىً ھەلمىسىىي ضىۋاٍەت وىفىٕي ئىفۀسۈضىسىغبْ زەضىجىسە ئەِەغ .ئەگەض ثۇٔساق ثوٌغبْ ثوٌؽب ئىسى 25 ،15 ،13 ،3 ،وۈْ زېگۀسەن ضىۋاٍەجٍەض ثوٌّبٍححي .ثۇ ئىىىي ِۇززەت ئبضىؽىسا ئبؼّبْ -ظېّىٓ پەضق ثبض. ثۇ ئۈؼحىگە ۋەھىَسىٓ ئىجبضەت ئېغىط ٍۈوٕي ئبٌغۇچىٕىڭ ثۇ ٍۈن ثىٍەْ ضاھەت ئۇذٍىَبٌّبٍسىغبٍٔىمي ئىّب لىٍىٕغبْ .ضەؼۇٌۇٌالھمب ئۈؼحىگە ئېغىط ِەؼئۇٌىَەت ئبضجىٍغبٍٔىمىٕي ئەؼىەضجىپٍ ،بجمبْ پبؼؽىپ ٍبذفىٕي ئوضٔىسىٓ جۇضغۇظۇپ ئبوحىپ ٍبذفي لىٍىفٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب. ثۇ ۋەلۀي ِۇٔساق ئىعاھالؾ ِۇِىىٍٓ .ۀي ،ۋەھىَٕىڭ ثبـٍىٕىؿ جەضٍبٔىسا ضەؼۇٌۇٌالھ ۋەھىٌ ئۈظۈٌۈپ لبٌسى زەپ ذبۋاجىطٌۀگەْ .ظۇھب -3ئبٍەت ثۇٔىڭ ـبھىحي .ثۇ ئۀسىفىّۇ ثىط ضەھّەت ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ئبضلىٍىك ۋەھىَسىٓ ئۇظاپ لېٍىفحىٓ جۇٍۇٌغبْ ئبظاپ ،ۋەھىٌ ِەؼئۇٌىَىحىٕي ئۈؼحىگە ئبٌغبٔسىٓ وېَىٓ جبضجمبْ ِۇـەلمەجحىّٕۇ لبجحىك ئىىۀٍىىي ِەٌۇَ ثوٌغبْ .ضەؼۇٌۇٌالھٕي ئۀؽىطەجىەْ ٔەضؼە ۋەھىٌ جەضٍبٔىسا ٍۇٌۇلىسىغبْ ثىط ٔەچچە ئبٍٍىك جوذحبؾ ئىسىٌ .ېىىٓ ۋەھىَٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ظىچٍىمي جېري ئېٕىك ِەٌۇَ ثوٌّىغبٍٔىمي ئۈچۈْ ،ثۇ ئەھۋاي فەجطەت - ئۈظۈٌۈؾ زەپ لبضاٌغبْ. ؼۈضە زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي ثبضٌىك جەضجىپٍەضزە ِۇظظەِّىً ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍغبْ. زېّىؽىّۇ ثۇ ئىىىي ؼۈضە ئبضىؽىسا لۇضئبٕٔىڭ لوـّبق لۇجۇپٍۇق لۇضۇٌّىؽىغب ( ِەؼبٔي ) ِبغ ثىط ِۇٔبؼىۋەت ثبض. ِۇظظەِّىً ؼۈضىؽي ئىٕؽبٕٔىڭ ھەضىىەت ئەذاللىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍغبْ، ِۇززەؼؽىط ؼۈضىؽي وىفىٕىڭ ؼۆظ ئەذاللىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍغبْ. ؼۈضە ِەظِۇٔىٕي ٔەظەضزە جۇجمبْ ۋالحىّىعزا ،ثۇ ؼۈضە فبجىھە ،ئەٌەق ،ظۇھب ۋە ِۇظظەِّىً ؼۈضىؽىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ - 5ؼۈضە زەپ لبضاـمب ثوٌىسۇ « .وبپىطالض » ذىحبثىٕىڭ جۇٔجي لېحىُ ثۇ ؼۈضىسە جىٍغب ئېٍىٕغبٍٔىمىّۇ ثۇ جىعىٍىفٕي جوغطىالٍسۇ ( .) 10 ؼۈضە ِەظِۇْ جەھەجحىٓ لۇضئبٕٔىڭ وىچىه وۆظٔىىىگە ئوذفبٍسۇ .ئبٌسىٕمي ٍەجحە ئبٍەجحە ٍەجحە ثۇٍطۇق ئوضۇْ ئبٌغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ،ؼۈضىٕىڭ ِۇھبجبثىٕي (ذىحبة لىٍىٕغۇچىٕي) جەضثىَىٍەـٕي ِەلؽەت لىٍغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىسۇ .ؼۈضىٕىڭ « جۇض! » ذىحبثي ثىٍەْ ثبـٍىٕىفي ،ئۈؼحىگە 26
ۋەھىَسىٓ ئىجبضەت ئېغىط ٍۈوٕي ئبٌغۇچىٕىڭ ثۇ ٍۈن ثىٍەْ ضاھەت ئۇذٍىَبٌّبٍسىغبٍٔىمي ئىّب لىٍّبلحب .ثۇ ئبضلىٍىك ضەؼۇٌۇٌالھمب ئېغىط ِەؼئۇٌىَەت ئبضجىٍغبٍٔىمىٕي ئەؼىەضجىپٍ ،بجمبْ پبؼؽىپ ٍبذفىٕي ئوضٔىسىٓ جۇضغۇظۇپ ئبوحىپ ٍبذفي لىٍىفٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب.
ََّي َأُّيُّ َا امْ ُم هس ِثّ ُص ( )1كُ ْم فَبَهْ ِش ْر (َ )2و َرت ه َم فَ َك ِ ّ ّْب (َ )3و ِز ََات َ َم فَ َعِّ ِْص (َ )4و ُّامص ْج َز فَ ْاْه ُْص (َ )5و ََل ثَ ْم ُ ُْن ج َ ْس خَ ْك ِ ُِث (َ )6و ِم َصت ّ َِم فَ ْاص ِ ّْب ()7
« ؼەْ ئەً ئىچىگە ثىىىٕىۋاٌغبْ وىفي! جۇض ۋە ( ئىٕؽبٔالضٔي ) ئبگبھالٔسۇض! پەلەت ضەثجىڭٕي ئۇٌۇغال! وىَىّىڭٕي پبوىع جۇت! پۈجۈْ ( جىؽّبٔىٌ ۋە ِۀىۋىٌ ) ِەٍٕەجچىٍىىحىٓ ٍىطاق ثوي! ٍبذفىٍىمٕي ئۆظەڭگە وىطىُ ِۀجەؼي لىٍىۋاٌّب! ( وۆپ ئېٍىؿ ٔىَىحىسە ثەضِە! ) ضەثجىڭ ئۈچۈْ ؼەثىط لىً! » ( .) 7 - 1 ثۇ ئبٍەجٍەض ( ) 7 - 1ذىحبة لىٍىٕغۇچىغب ٍوي وۆضؼەجىۈچ ِبھىَىحىسە ثوٌۇپ ،وۈٔسىٍىه جۇضِۇـحب زىممەت لىٍىفمب ۋە لىٍىفمب جىگىفٍىه ئىفالضغب وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ثۇضىّبلحب. -10 - 9 - 8ئبٍەجحە ھېؽبپ وۈٔىٕىڭ ئېغىط ئىىۀٍىىي جىٍغب ئېٍىٕىپ ،ثۇ ِەؼئۇٌىَەجحىٓ جبۋاثىبضٌىممب جبضجىٍىسىغبٍٔىمي ئەؼٍىحىٍّەوحە. ثۇ ثۆٌەوحىٓ وېَىٓ جۇٔجي ِۇھبجبثالض ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌغبْ ـەذػ ئۈؼحىسىٓ ئىٕىبضچي ئەلىٍگە ذىحبة لىٍىٕغبْ .ثۇ ئىٕىبضچي ئەلىً ،ئبٌالھ ئېّحىھبْ لىٍىپ ثەضگەْ ِبي ِ -ۈٌۈن ۋە پەضظۀحٕي ئبٌالھ لب لبضـي چىمىپ ھبوبۋۇضٌۇق لىٍىفمب ئىفٍەجىۀىسى ( .) 17 - 11 ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌغبْ زۇَٔبغب ثېطىٍىپ وېحىؿ ۋە ثبٍبـبجچىٍىك ئىچىسە ذۇزىٕي ٍولبجمبْ ئىٕىبضچي ئەلىً ،جۆۋۀسىىي ثۆٌەوحە ـۇٔساق جبٍٔىك جەؼۋىطٌۀگەْ ثوٌۇپ ،ثىع ذۇززى ئۇٔي ئۆظ زەۋضىّىع ۋە ِبوبٔىّىعزا وۆضۈۋاجمبٔسەن جۇٍغۇغب وېٍىّىع:
ََس ( ُ )22هُث َأدْجَ َص اه ه َُ فَكه َص َوكَس َهر ( )18فَ ُل ِذ َل َن َْ َف كَس َهر ( ُ )19هُث كُ ِذ َل نَ َْ َف كَس َهر ( ُ )21هُث ه ََؼ َص ( ُ )21هُث ؿَخَ َس َوث َ َ َو ْاس َخ ْك َّ َّب ( )23فَلَا َل ا ْن ُ ََشا ا هَل ِ ْ ْش ()25 ِس ٌص ًُ ْؤث َُص ( )24ا ْن ُ ََشا ا هَل كَ ْو ُل امْخَ َ ِ ّ ّ ّ ّ چۈٔىي ئۇ ( ۋەھىٌ ھەلمىسە ) ٍۈظەوي ۋە ذبجب ئوٍالٔسى ،پىالٍٔىسى.
ٌۀەجحەوىۈض ،لبٔسالّۇ پىالٔالـمب جۈضئەت لىٍسى؟ ٍۀە ٌۀەت ثوٌؽۇٔىي ،لبٔسالّۇ پىالٔالـمب جۈضئەت لىٍسى؟ ئبٔسىٓ ئەجطاپمب لبضىسى. ئبٔسىٓ لوـۇِىؽىٕي جۈضزى ۋە چىطاٍي ئۆظگىطىپ وەجحي. ئەڭ ئبذىطىسا ( ھەلىمەجحىٓ ) ٍۈظ ئۆضۈزى ۋە وىجىط ئبثىسىؽي ثوٌسى. ئبذىطىسا « ثۇ پەلەت ئۆجّۈـحىٓ ِىطاغ لبٌغبْ ؼېھىطزۇض .ثۇ پەلەت پبٔي ثىط ئىٕؽبٕٔىڭ ؼۆظىسۇض » زېسى ( .) 25 - 18 ثۇ ثۆٌەوحە جەپؽىٍىٌ ثېطىٍگەْ جەؼۋىط ،جەؼۋىطٌۀگۈچىٕىڭ جبضىري وىٍّىىىسىٓ ظىَبزە، جەپەوىۇض ـەوٍىگە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئبغسۇضىسۇ. ِبٔب ثۇ ،ۋەھىَٕىڭ ظاِبٔالض ۋە ِبوبٔالضٔي ھبٌمىغبْ ثبٍبٔىسۇض .ۋەھىٌ ِۇئّىٕسە ،ئۇ ذىً وىفىٍەضٔي لەٍەضزە ئۇچطىحىفىسىٓ لەجئىَٕەظەض جؤۇۋاالالٍسىغبْ ثىط ئەلىً -پبضاؼەت 27
ٍېحىٍسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍىسۇ .ئبٍٕي ،وېچىٕي ۋە ؼەھەضٔي ـبھىث لىٍىپ ثۇ ؼۆظٌەضٔي لىٍىفىّۇ زەي ثۇ ؼەۋەثحىٓ.
امص ْح ِح ا َذا َأ ْس َف َص ()34 َ هّلَك َوامْلَ َم ِص (َ )32وانو ه َْ ِل ا ْذ َأدْجَ َص (َ )33و ُّ ّ ّ « ـۇٔساق ،ئبً ـبھىث ثوٌؽۇْ! ئۆجۈپ وەجىەْ
وېچە ـبھىث ثوٌؽۇْ! ٍوضۇغبْ ؼۈثھي
ـبھىث ثوٌؽۇْ! » ( .) 34 - 32 ٍۇلىطىسا جەپەوىۇض ـەوٍي جەؼۋىطٌۀگەْ ثبٍبـبجچىٍىك ئىچىسە ذۇزىٕي ٍولۇجۇپ لوٍغبْ جەوەثجۇض ئىٕىبضچي ئەلىٍٕىڭ ،ئۆظى جوٌۇق ئىفۀّەٍسىغبْ ئبذىطەت ئۈچۈْ ئۆظىگە لۇجمبظغۇچي / ـبپبئەجچي پەٍسا لىٍىؿ ؼەۋزاؼي لبجحىك ثىط جىً ثىٍەْ ضەت لىٍىٕىسۇ:
فَ َما ثَ ْي َف ُـِ ُْم َش َفاؿَ ُة امشه ا ِف ِـ َني
« ِبٔب ثۇالضغب ھېچمبٔساق ثىط ـبپبئەجچىٕىڭ ـبپبئىحي پبٍسا ثەضِەٍسۇ » ( .) 48 - 51 - 49ئبٍەجٍەض لۇضئبٕٔي ئىٕىبض لىٍغۇچي ئەلىٍٕىڭ لۇضئبٔغب جۇجمبْ پوظىحؽىَىؽي ۋە ئىچىسىىي ھەؼەجٕىڭ ئۇالضٔي لبٍؽي ھبٌغب وەٌحۈضۈپ لوٍغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ.
فَ َما مَِ ُْم َؾ ِن امخه ْش ِن َص ِة ُم ْـ ِص ِض َني (ََ َ )49كَّنه ُ ْم ُ ُْح ٌص ُم ْسدٌَْ ِف َص ٌة ( )51فَ هص ْت ِم ْن كَ ْس َو َر ٍة ()51
« ئۇالض ٔېّىفمب ۋەظ ( ٍۀي لۇضئبْ )زىٓ ٍۈظ ئۆضۈٍسۇ؟ گوٍب ئۇالض ٍوٌۋاؼحىٓ لبچمبْ ٍبۋاٍي ئېفەوٍەضزۇض » ( ) 51- 49 - 55 - 54ئبٍەجٍەضزە ،لۇضئبٕٔىڭ ۋەظ ٔ -ەؼىھەت ئىىۀٍىىي ،ئۇٔىڭسىٓ ذبٌىغبٔالضٔىڭ ۋەظ ٔەؼىھەت ئبٌىسىغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ.
َ هّلَك اه ه َُ ث َْش ِن َص ٌة ( )54فَ َم ْن َش َاء َذ َن َص ٍُ ()55 ّ « ٍبقِ ،ۇلەضضەوي ،ئۇ ( ٍۀي لۇضئبْ
) ۋەظ ٔ -ەؼىھەجحۇض .ذبٌىغبْ ئبزەَ ئۇٔىڭسىٓ ۋەظ -
ٔەؼىھەت ئبٌىسۇ ». - 56ئبٍەجحە ئبٌالھ ٔىڭ ظاجي ۋە چەوؽىع ِەضھەِىحىٕىڭ ئىپبزىؽي ثوٌغبْ ضەھّىحي ثبٍبْ لىٍىٕىپِ ،ۇئّىٍٕەضگە ئبٌالھ جىٓ ٔبئۈِىس ثوٌّبؼٍىك ئىّب لىٍىٕغبْ ھبٌسا ئبذىطالـمبْ.
اّلِل ُ َُو َأُ ُْل امخه ْل َوى َو َأُ ُْل امْ َم ْل ِف َص ِة ()56 ون ا هَل َأ ْن ٌَشَ َاء ه ُ َو َما ً َ ْش ُن ُص َ ّ « ئۇالض پەلەت ذبٌىؽب ئبٔسىٓ ( لۇضئبٔسىٓ ) ۋەظ
ٔەؼىھەت ئبٌىسۇ .ئبٌالھ ھەلىمەجەْئەٍّىٕىفىە جېگىفٍىه ظاجحۇض ،ثۀسىٍىطىٕي ِەغپىطەت لىٍىفمب الٍىك ظاجحۇض ».
زۇھب ضۈرىطي ثۇ ؼۈضىٕىڭ « ؼەھەضٔىڭ ٍوپَوضۇق ۋالحي ،چبـگبھ ۋالحي » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ظۇھب » ئىؽّي - 1ئبٍەجحىٓ ئېٍىٕغبْ: « ؼەھەضٔىڭ ٍوپَوضۇق ۋالحىٕي جەِؽىً لىٍغبْ چبـگبھ ۋالحي ـبھىث ثوٌؽۇْ! » ( .) 1 لۇضئبٔسا « چبـگبھ ۋالحي » ئبزەجحە « ئبذفبَ »ٔىڭ لبضىّۇ لبضـي ؼۈپىحىسە ئىفٍىحىٍىسۇ. ؼۈضىگە ئىؽّي ثېطىٍگەْ ئبٍەجحىىي « چبـگبھ ۋالحي » ئبضلىٍىك ،جبھىٍىَەت وېچىؽىگە ذبجىّە 28
ثەضگەْ وۈٔسۈظ ؼەھىطى ٔەظەضزە جۇجۇٌغبْ ثوٌۇـي ِۇِىىٓ .ظۇھب ؼۈضىؽىّۇ ٌەًٍ ،فەجط ۋە ئەؼطگە ئوذفبؾ ئىؽىٍّىطى ظاِبٕٔىڭ پبضچىٍىطىٕي ئىپبزىٍىگەْ ؼۈضىٍەض وبجېگوضىَؽىگە وىطىسۇ. ؼۈضە زەؼٍەپىي ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضزىٓ ثىطىسۇض. ؼۈضىٕىڭ - 3ئبٍىحىّۇ ئىفبضەت لىٍغبٔسەن ،ۋەھىٌ جەضٍبٔىسا ٔوضِبي زەپ لبضىٍىفي وېطەن ثوٌغبْ ثىط جوذحبپ لېٍىفٕىڭ ثىٕوضِبي ۋە ٍبوي پۈجۈٍٔەً جوذحبپ لبٌسى زەپ ئۀؽىطەؾ جۇٍغۇؼي پەٍسا ثوٌغبْ ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ؼۈضىٕىڭ ثبـحىٓ ئبذىط ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ـەذؽي جبضىري ھەلمىسە ِەٌۇِبت ثەضگۀٍىىي ۋە ئۇٔىڭ ـەذؽىَىحىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈؾ ِەلؽەت لىٍىٕغبْ ثىط ؼۈضە ئىىۀٍىىي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔساِ ،ۇظظەِّىً -لەٌەَ ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌغبْ -5 ،لېحىّسا ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضە زەپ لبضاؾ ِۇۋاپىك زەپ لبضاٍّىع .ثۇٔي ھەظضىحي ئبئىفۀىڭ لەٌەَ ؼۈضىؽي ھەلمىسىىي ضىۋاٍەجٍىطى وۈچٍۀسۈضِەوحە. ِەظوۇض ؼۈضە ئۈچ لىؽىّسىٓ جەضوىپ جبپمبْ ثوٌۇپ ،ؼۈضە ضەؼۇٌۇٌالھمب جەؼەٌٍي ثېطىؿ ثىٍۀال لبٌّبؼحىٓ ،ئۇٔىڭغب وېٍەچەن ھەلمىسە ذوـرەۋەض ثېطىسۇ. ضىۋاٍەجٍەض ثۇ ؼۈضىٕىڭ ثىط ۋەھىٌ جوذحبؾ ( فەجطەجي ۋەھىٌ ) ھبزىؽىؽىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ .ثۇ ھەلىمىٌ ِۀىسە ثىط « فەجطەت » ثوٌّىؽب وېطەن .ثۇٔي زەؼٍەپىي ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ۋەھىٌ ثوٌغبٍٔىمحىٓ ،ۋەھىَٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ضېحىّي ھەلمىسە جەجطىجىٕىڭ وەِچىً ثوٌۇـىسىٓ پەٍسا ثوٌغبْ ئۀسىفە زەپ لبضاؾ الظىُ .ضەؼۇٌۇٌالھ ئىىىي ۋەھىٌ ئبضىؽىسىىي ٔوضِبي ثىط جوذحبـٕي پۈجۈٍٔەً جوذحبپ لېٍىؿ زەپ ئوٍالپ لبٌغبٍٔىمحىٓ ئۀسىفە لىٍغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ؼۈضە ثىٍەْ ضەؼۇٌۇٌالھمب جەؼەٌٍىٌ ثېطىٍگەْ. ظۇھب ،لوـّىمي زەپ لبضاٌغبْ ئىٕفىطاھ ؼۈضىؽي ثىٍەْ ثىطٌىىحە ِۇھبجبثىغب ئىٍھبَ ثەضگەْ ؼۈضىسۇض. ؼۈضىسە ضەؼۇٌۇٌالھمب جەؼەٌٍىٌ ثېطىؿ ثىٍۀال لبٌّبؼحىٓ ،ئۇٔىڭغب وېٍەچەن ھەلمىسە ذوؾ ثىفبضەت ثېطىٍىسۇ .ثۇ ؼۈضىّۇ زەؼٍەپىي ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضگە ئوذفبؾ ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ـەذؽىَىحىٕي ثەضپب لىٍىفٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب. ؼۈضە ئۈچ ثۆٌەوحىٓ جەضوىپ جبپمبْ ثوٌۇپ ،ثىطىٕچي ثۆٌەن لەؼەَ ۋە ذوـرەۋەضٌەضزىٓ جەـىىً جبپمبْ ( .) 5 - 1ئىىىىٕجي لىؽّىسا ( - 8 - 6ئبٍەجٍەض ) ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ضىؽبٌەجحىٓ ثۇضۇٔمي ھبٍبجىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ِەٌۇِبجالض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ئۈچىٕچي لىؽّىسا ،ضەؼۇٌۇٌالھٕي جەضثىَىٍەؾ ِەلؽەت لىٍىٕغبْ ئبٍەجٍەض ئوضۇْ ئبٌغبْ ( - 11 - 9ئبٍەجٍەض ). ؼۈضە ،جبھبٌەت لبضاڭغۇٌىمىغب ذبجىّە ثەضگەْ ۋەھىَٕىڭ ٔۇض چبلٕبپ جۇضغبْ ؼەھىطىٕي ۋە ئۇ ؼەھەضزىٓ ذۇؾ ثىفبضەت ثەضگەْ وېچىٕي ـبھىث لىٍىپ « ،ضەثجىڭ ؼېٕي جبـٍىۋەجىىٕىّۇ ٍوق، ؼۀسىٓ ضۀجىپ لبٌىغىٕىّۇ ٍوق » ( ) 3ۋە ثۇ ذوـرەۋەضٔىڭ وېٍەچەوحە ضىئبٌٍىممب ئبٍٍىٕىسىغبٍٔىمي ھەلمىسىىي وبپبٌەت ،ئۆجّۈـحە ئۇٔىڭغب لىٍىٕغبْ ئىالھىٌ ئىىطاِالضزۇض: ئۇٔىڭغب ثىط چبغالضزا ٍېحىُٔ ،ېّە لىٍىفٕي ثىٍەٌّەً لبٌغبْ ۋە ِۇھحبج ئىىۀٍىىي جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەضزە ئەؼىەضجىٍىسۇ:
َأم َ ْم ََيِسْ كَ ً َ ِدميًا فَبَ ٓ َوى (َ )6و َو َجسَ كَ ضَ ااَل فََِسَ ى (َ )7و َو َجسَ كَ ؿَا ِئ ًًل فَبَ ْق ََن ()8
« ئۇ ؼېٕي ٍېحىُ ثىٍىپ پبٔبھ ثەضِىسىّۇ؟ لبٍّۇلمبْ ثىٍىپ ھىساٍەت لىٍّىسىّۇ؟ ؼېٕي ٍولؽىع ثىٍىپ ( وىفىٍەضزىٓ ) ثىھبجەت لىٍّىسىّۇ؟ » ( .) 8 - 6 29
ئۈچىٕچي لىؽىّسا ،ئۇٔىڭغب ثېطىٍگەْ ٔېّەجٍەضٔىڭ ـۈوطىؽىٕىڭ زەي ـۇ ٔېّەجٕىڭ جىٕؽىسىٓ ثوٌىسىغبٍٔىمي ئىّب لىٍىٕىپ ،ئبجىعٍ ،ېحىُ ٍ -ېؽىطالضٔي ھىّبٍە لىٍىؿِ ،ۇھحبجالضٔىڭ ھبجىحىٕي ضاۋا لىٍىفمب ثۇٍطۇٌۇپ ،ضەثجىٕىڭ ھىساٍىحي ۋە ٔېّىحىگە لبٔساق ـۈوۈض لىٍىؿ ئۇؼٍۇثي وۆضؼىحىٍگەْ .ثۇ ئبضلىٍىك ثبضٌىك ذىحبة لىٍىٕغۇچىالضغب ۋەظ ٔ -ەؼىھەت لىٍىٕغبْ:
امسائِ َل فَ ًَل حَْنْ َ ْص (َ )11و َأ هما ِت ِي ْـ َم ِة َرت ّ َِم فَ َح ِّس ْث ()11 فَبَ هما امْ ََ ِد َمي فَ ًَل ثَ ْلِ َْص (َ )9و َأ هما ه
« ئۇٔسالحب ٍېحىّٕي ذبضٌىّب .ھەض ئەھۋاٌسا ٍبضزەَ جەٌەپ لىٍغۇچىالضغب لوپبٌٍىك لىٍّب .ھەض زائىُ ضەثجىڭٕىڭ ( ؼبڭب ئبجب لىٍغبْ چەوؽىع ) ٔېئّىحىٕي جىٍىڭسىٓ چۈـۈضِە » ( .) 11 - 9 ثۇالض ئبضلىٍىك ھەِّىّىعگە ،ضەؼۇٌۇٌالھ ؼىٍەض ئۈچۈْ ِىؽٍىؽىع ثىط ٔېّەجحۇض ،ؼىٍەض ثۇ ثۈٍۈن ٔېّەجٕي ئۇٔۇجّبڭالض! زېّەوحە.
ئىُشىراھ ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ـەضھ » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ئبزەجحە ئىٕفىطاھ ؼۈضىؽي زەپّۇ ئبجىٍىسۇ. « ؼېٕىڭ وۆوؽىڭٕي ( ھىساٍەت ،ھېىّەت ۋە لۇضئبٕٔىڭ ٔۇضى ثىٍەْ ) وەڭ ٍ /وضۇق لىٍّىسۇلّۇ؟ » (.)1 ـەضھ وەٌىّىؽي « ئبچمبٍْ ،وضۇجمبْ » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ثۇ وەٌىّە لۇضئبٔسا ئىجبثىٌ ۋە ؼەٌجىٌ ِۀىسە ثەؾ ٍەضزە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ھەِّىؽىسە ئىٕؽبٕٔىڭ وۆوطىىىگە لبضىحىٍغبْ .ثۇ وەٌىّە ئۆجىەْ ئبٍەجٍەضٔىڭ ھەِّىؽي ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .وۆوطەن وەٌىّىؽىٕىڭ ِەٍٍي ثىطٌىه ـەوٍي ثوٌغبْ « ؼبزض » ٍبوي وۆپٍۈن ـەوٍي ثوٌغبْ « ؼۇزۇض » ثوٌؽۇْ ،ھېچمبٔساق ثىط ٍەضزە ئوضگبْ ِۀىؽىسە ئىفٍىحىٍّىگەْ .ـەضھ ،ظۇِەض ؼۈضىؽي ،22ئۀئبَ ؼۈضىؽي - 125ئبٍىحىسە « زىٍىٕي ٍوضۇجۇؾ » ثىٍەْ ٔەجىجىٍىٕىؿ ،جبھب ؼۈضىؽي - 25ئبٍىحىسە « لوالٍٍىك ۋە وېىەچٍىىٕي جۈظىحىؿ » ثىٍەْ ثىطٌىىحە ئىفٍىحىٍگەْ .ؼۈضىگە ئىؽّي ثېطىٍگەْ ئبٍەجحىىي زىٍىٕي ضاھەجٍۀسۈضۈـٕىڭ لبٔساق ئەِەٌىٍَەـىۀٍىىي ئۇٔىڭ زاۋاِىسىىي ئبٍەجٍەضزە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ. ؼۈضە ثىط لبٔچە جەپؽىطزە ،ثۇذبضى ۋە جىطِىعىسە « ؼۇضەجۇي ئەٌەَ ٔەـطاھ » زەپ ئبجبٌغبْ .ثەظى جەپؽىطٌەضزە « ئىٕفىطاھ ؼۈضىؽي » زەپ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە زەؼٍەپىي ِەظگىٍٍەضزە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضزىٓ ثىطى. ؼۈضە ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپي جەھەجحىٓ ـۈثھىؽىع ظۇھب ؼۈضىؽىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ - 6 ،ئوضۇٔغب جىعىٍىفي وېطەن .ظۇھب ۋە ئىٕفىطاھ ؼۈضىؽي ثىط -ثىطى ثىٍەْ ظىچ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌۇپ ،ئىّبَ ئبجب ۋە ئۆِەض ثىٓ ئبثسۇٌئەظىع ثۇ ئىىىي ؼۈضىٕي ثىط ؼۈضە زەپ لبضىغبْ ۋە ئولۇغبٔسا ثۇ ئىىىي ؼۈضىٕي « ثىؽّىٍالھ » ثىٍەْ ئبٍطىّبؼحىٓ ئۇالپ ئولۇغبْ ( ضاظى ). ؼۈضىٕىڭ - 1ئبٍىحي ظۇھب ؼۈضىؽىٕىڭ - 6ئبٍىحىٕي ئىّب لىٍىسۇ. ثۇ ؼبھەزىىي ثبضٌىك ٔوپۇظٌۇق ظاجالض ثۇ ئىىىي ؼۈضىٕىڭ ثىط -ثىطىسىٓ ِۇؼحەلىً ئىىىي ؼۈضە ئىىۀٍىىىسە ھەِپىىىطٌ .ېىىٓ ثۇ ئىىىي ؼۈضە ئبضلىّۇ -ئبضلب ٔبظىً لىٍىٕغبْ .ضەؼۇٌۇٌالھ 30
ِەظوۇض ؼۈضىٕي ٔبِبظزا ظۇھب ؼۈضىؽي ثىٍەْ لوـۇپ ئولۇغبْ .ثۇ ،ئىىىي ؼۈضىٕىڭ ثىط ؼۈضە ئىىۀٍىىىٕي ثىٍسۈضِەٍسۇ ،ثىط ضەوەجحە ئىىىي ؼۈضىٕي ئولۇـمب ثوٌىسىغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىسۇ. ـەضھ ؼۈضىؽي ِەظِۇْ ئېحىجبضى ثىٍەْ ظۇھب ؼۈضىؽىگە ئوذفبٍسۇ .ظۇھب ،ئىٕفىطاھ ؼۈضىؽىگە ئوذفبؾ ثىط ئىٍھبَ ثەضگۈچي ،ضوھٕي وۆجۈضگۈچي ؼۈضە ثوٌۇپ ،وەۋؼەض ؼۈضىؽىّۇ ثۇ وبجېگوضىَىگە وىطىسۇ .ثۇ ٔۇلحب ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا ،ؼۈضە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ـەذؽىَىحىٕي ـەوىٍٍۀسۈضگەْ ؼۈضىٍەضزىٓ ثىطى .ؼۈضۀ ،ۇثۇۋۋەجٕىڭ جبغالضزىّٕۇ ئېغىط ٍۈوي ئبؼحىسا لەززى پۈوۈٌگەْ ٔەثىگە جەؼەٌٍي ھەزىَەؼي ؼۈپىحىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ؼۈضىٕىڭ ئبٌسىٕمي ئبٍەجٍىطى ئبٌەٍِەضگە ضەھّەت ثوٌۇـٕىڭ ئبٌەِٕىڭ ٍۈوىٕي لەٌجىسە ئېٍىپ ِېڭىؿ ثىٍەْ ِۇِىىٓ ثوٌىسىغبٍٔىمىٕىڭ ثىط زەٌىٍي.
ْش ْح َ َِل َصسْ َركَ (َ )1و َوضَ ْـيَا َؾ ْي َم ِو ْز َركَ ( )2ه ِاَّلي َأهْلَ َض َػِ َْصكَ (َ )3و َرفَ ْـيَا َ َِل ِذ ْن َصكَ ()4 َأم َ ْم و َ ْ َ
« ؼېٕىڭ وۆوؽىڭٕي ( ھىساٍەت ،ھېىّەت ۋە لۇضئبٕٔىڭ ٔۇضى ثىٍەْ ) وەڭ لىٍّىسۇلّۇ؟ ثېٍىڭٕي ئىگىۋەجىەْ ئېغىط ٍۈوٕي ئۈؼحۈڭسىٓ ئېٍىپ جبـٍىّىسۇلّۇ؟ ؼېٕىڭ ـۆھطىحىڭٕي ئۈؼحۈْ لىٍّىسۇلّۇ؟ » ( .) 4 - 1 - 6 - 5ئبٍەجٍەض ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ذىحبة لىٍىٕغۇچىؽىسىٓ ئەڭ ئبذىطلي ذىحبة لىٍىٕغۇچىؽىغىچە ھەض وىفىٕىڭ وۆوؽىٕي وېڭەٍحىفىە ٍېحىسۇ:
َُسا ()6 َُسا ( )5ا هن َم َؽ امْ ُـ ْ ِ فَا هن َم َؽ امْ ُـ ْ ِ َس ٌ ْ ً َس ٌ ْ ً ّ ّ « ئەٌۋەجحە ،ھەض ثىط لىَىٕچىٍىمحىٓ وېَىٓ ثىط ئبؼبٍٔىك ثبض .ئەٌۋەجحە ھەض ثىط لىَىٕچىٍىمحىٓ
وېَىٓ ثىط ئبؼبٍٔىك ثبض » ( .) 6 - 5 ضىؽبٌەت ِەؼئۇٌىَىحىٕىڭ ئېغىطٌىمىٕي ثۇ ؼۈضىسىّٕۇ ٍبذفي چۈـۀسۈضۈپ ثېطىسىغبْ ٔەضؼە ٍوق .ثۇ ٍۈن ـۇٔساق ئېغىط ثىط ٍۈن ثوٌۇپ ،ئۇٔىڭ ئېغىطٌىمىٕي پەلەت ئبٌالھ ال ٍەڭگىٍٍىحەٌەٍسۇ. وىفىٕىڭ ٍۈوىٕي ئبٌالھ ٍەڭگىٍٍەجؽە ،ھەَ وۆڭٍي وۆوؽي ضاھەجٍەٍسۇ ،لەٌت زۇَٔبؼي ٍوضۇٍسۇ، ٍۈظى ٍوضۇق ثوٌىسۇ .ھەض وۈٔسۈظ ئىىىي وېچە ئبضىؽىسا ثوٌىسۇ .وېچىسىٓ وېَىٓ ھبِبْ جبڭ ئبجىسۇ. ئىٕؽبٕٔىڭ وۆڭٍي -وۆوؽي ضاھەجٍىٕىپٍ ،ۈوي ٍەڭگىٍٍىگەْ ۋالىححب ثۇ ٔېّەجٕي ثەذؿ ئەجىەْ ضەثجىگە ٍۈظٌىٕىپٔ ،ېّەجىە ثوٌغبْ ـۈوطىٕي وۆپەٍحىفي وېطەن .ـۇٔسىال ٔېّەجٕىڭ ھەلمىٕي ئبزا لىٍغبْ ثوٌىسۇ. ئبذىطىمي ئبٍەجٍەض لىَىٕچىٍىك ِەظگىٍىسە ضەثجىگە ٍبٌۋۇضغبْ ،لىَىٕچىٍىك وۆجۈضۋېحىٍگۀسە ،ثۇ ٔېّەجىە وۆپىٕچە ۋالىححب جۇظووضٌۇق لىٍىسىغبْ ئىٕؽبٔغب (ٍۇٔۇغ ٔ ،) 23 - 22ېّەت ھەلمىٕي لبٔساق ئبزا لىٍىؿ ٍوٌىٕي وۆضؼەجّەوحە.
فَا َذا فَ َص ْق َت فَاه َْص ْة (َ )7وا ََّل َ ِرت ّ َم فَ ْارقَ ْة ()8 « ّ ئۇٔسالحب ،لىَىٕ ّ چىٍىمحىٓ ذبٌىٌ ثوٌغبٔسا
ئىجبزەت لىٍىفمب جىطىفمىٓ ،ئۇٔىڭ ھەلمىٕي ئبزا لىٍىپ ضەثجىڭگە ٍۈظٌۀگىٓ ( ٔېّەت ثەضگۈچىٕي ٍبز ئەت )! » ( .) 8 - 7
لەنەو ضۈرىطي 31
ؼۈضە ئىؽّىٕي - 1ئبٍەجحىٓ ئبٌغبْ ثوٌۇپ ،ثەظى ضاٍۇٔالضزا « ٔۇْ » ئىؽّي ثىٍۀّۇ ئبجىٍىسۇ. « ٔۇْ .لەٌەَ ۋە ئۇالض ٍبظغبْ ٔەضؼىٍەض ثىٍەْ لەؼەِىي! » ( .) 1 ؼۈضە ھىجطى - 4ئەؼىطگىچە « ٔۇْ ۋەٌمەٌەَ » زەپ ئبجبٌغبْ ثوٌۇپ ،ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ثىطال ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجىٍىفمب ثبـالٔغبْ .ثەظى جبٍالضزا « ٔۇْ » ئىؽّي ثىٍەٍْ ،ۀە ثەظى جبٍالضزا « لەٌەَ » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبؾ ئوِۇِالـمبْ. ثۇ ٍەضزە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « لەٌەَ » ثىٍىُ ۋاؼحىٍىطىٕىڭ ھەِّىؽىگە ۋەوىٍٍىه لىٍىسۇ .ثۇٔىڭغب ئبؼبؼەْ ؼۈضىٕىڭ ئىؽّىٕي « ثىٍىُ ۋاؼحىٍىطى » زەپ چۈـۀؽەن ثوٌىسۇ .ئبٌالھ ٔىڭ لەٌەَ ثىٍەْ لەؼەَ لىٍىفي ،پەلەت ثىٍىُ ۋاؼحىٍىطىٕىڭ لىّّىحىٕىال وۆضؼىحىپ لبٌّبؼحىٍٓ ،ۀە ِەظوۇض ۋاؼحىالضٔىڭ زۇَٔب ۋە ئبذىطەجحە ـبھىحٍىك لىٍىسىغبٍٔىمىغب ثىفبضەت لىٍىسۇ. ؼۈضەِ ،ەوىىسە زەؼٍەپىي ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضزىٓ ثىطى .ؼۈضىٕىڭ - 52 - 17 ئبٍەجٍەض ئبضىؽىسىىي ثۆٌەن ،ئبٌسىٕمي ثۆٌەوحىٓ ثىط ِەظگىٍسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌىفي ِۇِىىٌٓ .ېىىٓ ؼۈضىٕىڭ جوْ ضېحىّي ۋە ِەظِۇٔىٕىڭ ثىط پۈجۈٍٔىىي ٔەظەضگە ئېٍىٕغبٔسا ثۇ ئېھحىّبٌٍىك ئبجىعٌىفىسۇ .ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپىسە ئوذفبؾ ثوٌّىغبْ لبضاـالض ِەۋجۇت ثوٌۇپ ٔۇظۇي جەضجىپىسە - 2ئوضۇٔغبٍ ،ۀي ئەٌەق ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍغبْ .ھەظضىحي ئوؼّبٔغب ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ ٔۇظۇي جەضجىپىسە ئەٌەق ِ -ۇظظەِّىً؛ ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە ئەٌەق - ظۇھب ؼۈضىٍىطىٕىڭ ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي ثۇ جىعىٍىفٕي جۆت ٔۇلحىسىٓ لوٌٍىّبٍسۇ: ِ .1ۇـطىىالضغب لبضىحب جبۋاة ۋە جەھىسىث ذبضاوحېطىغب ئىگە. .2ھەٍۋە لىٍىؿ /زىممىحىٕي جبضجىؿ ضوٌي ثوٌغبْ ِۇلبجحبئب ھەضىپي ثىٍەْ ثبـٍىغبْ جۇٔجي ؼۈضە. .3ئبذىطەجٕي ئىٕىبض لىٍغبْ ِۇـطىىالضٔىڭ « ثۇضۇٔمىالضٔىڭ ھېىبٍىٍىطى » ؼۆظى ٔەلىً لىٍىٕغبْ .ئۇالضٔىڭ ثۇ ؼۆظٔي لىٍىفي ئۈچۈْ ثۇ ؼۈضىسىٓ ثۇضۇْ ۋەھىٌ ئبذىطەت ھەلمىسە جوذحبٌغبْ ثوٌىفي وېطەن .ھبٌجۇوي - 8ئبٍەجحىىي « ضەثجىگە لبٍحىؿ »ٔي ٔەظەضگە ئبٌّىؽبق ،ئەٌەق ؼۈضىؽىسە ئېٕىك ھبٌسا ئبذىطەت ھەلمىسە جوذحبٌّبٍسۇ. ٍ .4ۇلىطىسىىي ئۈچ ٔۇلحب ئۈچۈْ ِۇـطىىالضىغب لبضىحب ئوچۇق زەۋەت ـەضت .ثۇ زەي فەجطەجي ۋەھىٌ ( ۋەھىَٕىڭ ئۈظۈٌۈپ لېٍىفي -ضەؼۇٌۇٌالھ ـۇٔساق زەپ ئوٍالپ لبٌغبْ ) زىٓ وېَىٕىي ِەظگىٍگە جوغطا وەٌّەوحە .فەجطەجي ۋەھىٌ ۋەلەؼي -ضەؼۇٌۇٌالھمب ۋەھىَؽىع لېٍىفٕىڭ ٔەلەزەض ثۈٍۈن ِەھطۇِىَەت ئىىۀٍىىىٕي ثىٍسۈضۈؾ ئۈچۈْ ثوٌغبٔىسى .ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئۈچىٕچي ئبٍىحىسىىي « ئىعچىٍٍىك » ثەٌىىُ ثۇ ۋەلۀي ئىّب لىٍغبْ ثوٌؽب وېطەن .ھەظضىحي ئبئىفە ِەظوۇض ؼۈضىٕي فەجطەجي ۋەھىَسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ زەٍسۇ .ثۇٔىڭغب ئبؼبؼەْ ثىع ثۇ ؼۈضىٕي ئىٕفىطاھ ؼۈضىؽىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ - 7ؼۈضە زەپ لبضاٍّىع. ؼۈضە ِۇـطىه /ئىٕىبضچىالضٔىڭ ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضاجمبْ ئبغعاوي ئەظىَەجٍىطىٕي ضەت لىٍىؿ ثىٍەْ ثبـالٔغبْ.
ون َما َأه َْت ِت ِي ْـ َم ِة َرت ّ َِم ِت َم ْج ُي ٍ
« ضەثجىڭٕىڭ ٔېئّىحي ؼبٍىؽىسا ؼەْ ھەضگىعِۇ جىٓ ِۇؼەٌٍەت ثوٌغبْ ثىطؼي ئەِەغ » ( .) 2 32
ؼۈضە ئبذىطىسا ٍۀە ثۇ ِەؼىٍىگە لبٍحمبْ ھبٌسا ئبذىطالـمبْ ( .) 52 - 48ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىؿ ئبٍەجٍىطى ئىالھىٌ ئىٍھبَ ۋە جەؼەٌٍىٌ ذبضەوحېطىغب ئىگە. ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ـەذؽىَىحىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسىغبْ ئبٍەت ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌغبْ:
َواه َهم م َ َـَّل ُذوُ ٍق َؾ ِؼ ٍمي « ّؼەْ ھەلىمەجەْ ثۈٍۈن ئەذاللمب ئىگىؽەْ » ( .) 4
ؼۈضىٕىڭ فەجط ؼۈضىؽىسىٓ ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي لوثۇي لىٍغبْ ۋالحىّىعزا ،لۇضئبٕٔىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضٍبٔىسا ثبٍبْ لىٍىٕغبْ جۇٔجي لىؽؽە ثۇ ؼۈضىسىىي « ثبغ ئىگىؽي » لىؽؽىؽي ثوٌۇپ ( ٍ ،) 32 - 17ەِەْ زىَبضىغب ذبغ ثوٌغبْ ثۇ لىؽؽە ئبضلىٍىك ِۇھبجبثي ( ذىحبة لىٍىٕغۇچي )زا « ٔېّەجحىٓ جەڭ ثەھطىّبْ ثوٌۇؾ » ئېڭىٕي /ئەذاللىٕي جۇضغۇظۇـٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب ۋە ِۇھبجبثىغب « ئەً ئىٕؽبْ! ئبٌالھ ٍولحەن ِۇئبِىٍىسە /چۈـۀچىسە ثوٌّب! » زېّەوحە.
ون َو ََل ٌ َْس خَثٌُْ َ
« ٌېىىٓ ئبٌالھ ٔىڭ ھبٍبجمب ِۇزاذىٍە ثوٌۇپ (ئبضىٍىفىپ) جۇضىسىغبٍٔىمىسىٓ ئىجبضەت ھەلىمەجٕي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍغبٔىسى » ( .) 18 ثۇ ئبٍەجحە ،ئبٌالھ ٔىڭ ھەض ۋالىث ھبٍبجمب ئبضىٍىفىپ ،ئىٕؽبْ ئىطازىؽىٕىڭ جبٌٍىفىغب لبضىحب ٍېڭي ٍبضىحىفحب ثوٌىسىغبٍٔىمي ئىّب لىٍىّٕبلحب. ثۇ ؼۈضۀ ،بظىً ثوٌۇؾ جەضٍبٔىسا ئبذىطەت ھەلمىسە جوذحبٌغبْ جۇٔجي ؼۈضە ثوٌۇپ ،ھەلىمەجىە لبضىحب ئبٌسىٕئبال چىمىطىۋاٌغبْ چۈـۀچىؽي ثىٍەْ ئىٕىبض لىٍىؿ پوظىحؽىَىؽىسە ثوٌغۇچىالضٔي ِەؼئۇٌىَىحىٕي جؤۇپ ٍېحىفىە چبلىطِبلحب ۋە ئۆظ ِەؼئۇٌىَىحىٕي جؤۇپ ٍەجّىگۀٍەضٔي وۈجۈپ جۇضغبْ زەھفەجٍىه ئبلىۋەجحىٓ ذەۋەض ثەضِەوحە ( .) 43 - 33 - 47 - 44ئبٍەجٍەضزە ،ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضىحىٍغبْ « ئۇالضٔي ِبڭب لوٍۇپ ثەض » ذىحبثي ئبضلىٍىك، ئۇالضٔىڭ ئەؼٍىسە ضەؼۇٌۇٌالھمب ( ھەلىمەجىە زەۋەت لىٍغۇچىغب ) ئەِەغ ،ئبٌالھ لب لبضـي چىمىۋاجمبٍٔىمي ئىّب لىٍىٕغبْ. - 50 - 48ئبٍەجٍەضزە ،ھەظضىحي ٍۇٔۇؼٕىڭ لەۋِىٕي ئبٌالھ لب چبلىطىفحىٓ ئىجبضەت ۋەظىپىؽىٕي، ئبٌالھ ٔىڭ ئىجبظىحىؽىع جبـالپ وېحىفي ئەؼىەضجىٍىپ ،ذىحبة لىٍىٕغۇچىغب ۋەظىپىٕىڭ ئېغىطٌىمي ئىّب لىٍىٕىپ ئىسىَە جەھەجحىٓ جەٍَبضٌىك لىٍسۇضۇٌۇؾ ثىٍەْ ثىطگە ،ھەظضىحي ٍۇٔۇغ ؼبزىط لىٍغبْ ذبجبٌىمحىٓ ؼبلٍىٕىفمب ثۇٍطۇپ « ھەضگىعِۇ چوڭ ثېٍىمٕىڭ ؼبھىجىغب ئوذفبؾ ثوٌّىغىٓ! » زەٍسۇ:
فَ ْاص ِ ّْب ِم ُح ْ ِْك َرت ّ َِم َو ََل حَ ُك ْن َن َصا ِح ِة امْ ُح ِ وت ا ْذ َنَ دَى َوُ َُو َم ْك ُؼو ٌم ( )48م َ ْو ََل َأ ْن ثَسَ َار َن َُ ِه ْـ َم ٌة ِم ْن َ ِرت ّ َِ م َ ُي ِح َش ِِبمْ َـ َصا ِء َوُ َُو ّ امصا ِم ِح َني ()51 َم ْش ُمو ٌم ( )49فَا ْجذَ َحا ٍُ َرت ُّ َُ فَ َج َـ َ َُل ِم َن ه
« ضەثجىڭٕىڭ ھۆوّىگە ؼەۋض لىٍغىٓ .ھەضگىعِۇ چوڭ ثېٍىمٕىڭ ؼبھىجىغب ئوذفبؾ ثوٌّىغىٓ! ئۆظ ۋالحىسا ئۇ غەِىىٓ ھبٌسا ضەثجىگە ئىٍحىجب لىٍغبٔىسى. ئەگەض ضەثجىڭٕىڭ چەوؽىع ٔېئّىحي ئۇٔىڭ ئىٍحىجبؼىغب جبۋاة ثوٌّىغبْ ثوٌؽب ئىسى ،ئۇ ذبض لىٍىٕغبْ ھبٌسا ثىط لبلبغ زاٌىغب جبـالٔغبْ ثوالجحيٌ .ېىىٓ ضەثجىڭ ئۇٔي ( لبٍحىسىٓ ئەٌچي ثوٌۇـمب ) جبٌٍىسى ۋە ئۇٔي ٍبذفىالض لبجبضىغب لوـحي » ( .) 50 - 48
33
- 52 - 51ئبٍەجٍەضزە ،وبپىطالض ( ئىٕىبض لىٍغۇچي ،ھەلىمەجٕي ٍوـۇضغۇچىالضٔىڭ ) ۋەھىَگە ۋە ئۇٔي ٍەجىۈظگۈچىگە جۇجمبْ پوظىحؽىَىؽي ثبٍبْ لىٍىٕىپ ،ثۇ ۋەظىپىگە جبٌىپ ثوٌغۇچىغب ئىسىَە جەھەجحىٓ جەٍَبضٌىك لىٍسۇضۇٌغبْ ۋە لۇضئبٕٔىڭ ئەۋەجىٍىؿ ِەلؽىحي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ.
ون (َ )51و َما ُ َُو ا هَل ِذ ْن ٌص ِنوْ َـام َ ِم َني ()52 ون اه ه َُ م َ َم ْج ُي ٌ َوا ْن ٍَ ََك ُد ه ِاَّل ٍَن َن َف ُصوا م َ ُ ْ ُِيم ُلوه ََم ِتبَتْ َص ِار ِ ِْه م َ هما َ َِس ُـوا ِّاَّل ْن َص َوً َ ُلومُ َ ّ ّ ّ ئىٕىبض لىٍغۇچىالض /وبپىطالض ظىىىط ( لۇضئبْ )ٔي ئبڭٍىغبْ چبغٍىطىسا ،ذۇززى ؼېٕي
ٍېۋەجىۈزەن ٍ /ېمىحىۋەجىۈزەن لبضىؽىّۇ ،ؼېٕي « ـۈثھىؽىع ثىط ِەجٕۇْ /جىٓ چبپٍىفىپ لبٌغبْ » زېؽىّۇ ( ٍۀىال ؼەۋض لىً! ). ظىىىط ( لۇضئبْ ) جبِبَ ئەھٍي جبھبْ ئۈچۈْ ۋەظ ٔ -ەؼىھەجحۇض ( .) 52 - 51
تەكۋىر ضۈرىطي ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ئىؽّي - 1ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ٍۆگەٌسىٍ ،ىغىۋېحىٍسى ،ئېٍىپ جبـالٔسى » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « وۇۋۋىطات » پېئىٍىسىٓ وەٌگەْ. « لۇٍبـٕىڭ ٔۇضى ئۆچىەْ ٍ /ۆگەٌگەْ چبغسا.) 1 ( » ... ثۇ ٍەض ٍۈظىٕىڭ ئەجىٍي ثوٌغبْ لىَبِەت ۋە ئبذىطلي ؼبئەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌۇپ، ثبـٍىٕىفي ثوٌغبْ ٔەضؼىٕىڭ ئبذىطى ثوٌىسۇ .پەٍسا ثوٌۇؾ ۋە ٍولىٍىؿِ ،ەذٍۇلبجٕي ٍبضاجمبْ ئبٌالھ ٔىڭ وبئىٕبجمب لوٍغبْ ؼۈٕٔىحىسۇض. لۇضئبٔسا ٍبضىحىٍىؿ ۋە ثۇظۇٌۇؾ ( وەۋْ ۋە فبؼبز ) ھەلىمىحىٕىڭ ئۆظى ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ٍبوي ثۇ ھەلحىىي ثىطەض ئبالھىسىٍىه ثىٍەْ ئبجبٌغبْ 14ؼۈضە ثبض ثوٌۇپ ،ثۇالضزىٓ ثىطى زۇذبْ ؼۈضىؽي، لبٌغبٍٔىطى جبؼىَە ،ۋالىئە ،ھبلمب ،لىَبِەتٔ ،ەثەئ ،جەوۋىط ،ئىٕفىحبض ،ئىٕفىمبق ،غبـىَە ،فەجط، ظەٌعەٌە ،لبضىئە ۋە فەٌەق ؼۈضىٍىطىسۇض. ثۇذبضى ۋە جىطِىعىسا ثۇ ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍىحي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .زەؼٍەپىي ِەظگىٍگە ئبئىث ِۇؼھبة ۋە جەپؽىطٌەضزە جەوۋىط ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضىٕىڭ ِەوىە ِەظگىٍىٕىڭ زەؼٍىپىسە ٔەجُ ؼۈضىؽىسىٓ ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ئېٕىك. ٔەجُ ؼۈضىؽي - 18 - 13ئبٍەجٍىطىسىىي ثبٍبٔالض ثۇ ؼۈضىٕىڭ - 23ئبٍىحىٕي ئىّب لىٍىسۇ. ؼۈضە ،زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي ٔۇظۇي جەضجىپٍىطىسە ئەئال ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٌسىغب - 7 ،ئوضۇٔغب جىعىٍغبْ .ثىعٔىڭچە ئىعاھبجٍىك ٔۇظۇي جەضجىپىّىعزە - 8ئوضۇٔسا جۇضىسۇ .چۈٔىي ،ثۇ ؼۈضىٕىڭ - 22 ئبٍىحىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ِەجٕۇْ ئەِەؼحۇض » جبۋاثي ،زەي ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ِەوىىٍىه ِۇـطىىالض جەضىپىسىٓ « ِەجٕۇْ ،ؼبضاڭ ،جىٓ چبپٍىفىپ لبٌغبْ » زەپ ئەٍىپٍىٕىۋاجمبْ زەۋض ئبضلب وۆضۈٔۈـىٕي ئەوىػ ئەجحۈضۈپ ثەضِەوحە .ثۇ ٍىپ ئۇچي ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ضىؽبٌەجٕىڭ زەؼٍەپىي ِەظگىٍىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىسۇ. ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي ،ئبذىطلي ؼبئەت ۋە ھېؽبپ وۈٔي ھەلمىسە ثوٌۇپ ،ؼۈضىٕىڭ ثېفىسا ٍەض ٍۈظىٕىڭ ئبذىطلي ؼبئىحىسىىي ئۇ ِۀعىطىٍەض جبٍٔىك ـەوىٍسە جەؼۋىطٌۀگەْ ۋە ثۇ ئبضلىٍىك ئبٌالھ لوٍغبْ لبٔۇٔىَەت زائىطىؽىسە وبئىٕبجٕىڭ ثۇظۇٌۇؾ ھەلىمىحي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ثۇ ثۇظۇٌۇـٕي « ِبٌىّبٔچىٍىك » زەپ ؼەٌجىٌ ٔۇلحىسىٓ ئىعاھٍىغىٍي ثوٌّبٍسۇ .چۈٔىي ثۇظۇٌۇؾ ئبٌالھ ٔىڭ ئەِطى 34
ثىٍەْ ثوٌىسىغبْ ئىالھىٌ لبٔۇٔىَەجىە جەۋە ثۇظۇٌۇـحۇض .ثۇ ئبٌالھ جىٓ غەٍطى جەؼۋىطٌەپ ثېطەٌّەٍسىغبْ ِىؽٍىؽىع ھەلىمەجحۇض. ئۀجىَب ؼۈضىؽي - 104ئبٍەجٕي ثۇ ئىالھ ٍۆگىٍىفٕىڭ جەپؽىطى زېَىفىە ثوٌىسۇ .ثۇ ئىالھىٌ ثۇظۇٌۇـحىٓ وېَىٓ ِەٍسأغب وېٍىسىغبْ ئىالھىٌ ٍېڭىسىٓ ٍبضىٍىؿ ثبؼمۇچي ئىٕفىحبض ؼۈضىؽىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ. ثۇ ؼۈضە ـۇ ئىىىي ھەلىمەجٕي ئەوػ ئەجحۈضِەوحە ،ثبـٍىٕىفي ثوٌغبْ ھەض ٔەضؼە ھبِبْ ثىط وۈٔي ئبذىطٌىفىسۇ .ئىٕؽبْ ثۇ زۇَٔبغب پەلەت ِېھّبٍْ ،ەض ٍۈظى ئۇٔىڭ ئۈچۈْ ثىط ئۆجەڭ ثوٌۇپال لبٌّبؼحىٓ ،ئۇِۇ ئىٕؽبٔغب ئوذفبؾ ثىط ِېھّبٍْ .ەض ٍۈظىٕىڭ ئۆِطىگە لبضىغبٔساٍ ،وق زېَەضٌىه ئۆِۈضگە ئىگەْ ثوٌغبْ « ئەً ئىٕؽبْ! ٔېّەڭگە ئىفىٕىپ جەوەثجۇضٌۇق لىٍىؽەْ؟ ». - 13 - 1ئبٍەجحە « ئىعا » ۋالىث ضەۋىفي زەي 12لېحىُ ئىفٍىحىٍگەْ ثوٌۇپ ،ثۇ ھەض جۈٍِىٕىڭ ِۀە جەھەجحىٓ ِۇؼحەلىً ئىىۀٍىىىٕي ثىٍسۈضۈؾ ثىٍەْ ثىطگە ،وۈچەٍحىؿ ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ثۇٔىڭ ئبٌحىؽي زۇَٔب ئۈچۈْ ،ئبٌحىؽي ئبذىطەت ئۈچۈْ ئىفٍىحىٍگەْ ثوٌۇپ « ،ئەً ئىٕؽبْ ،ثۇ ئبگبھالٔسۇضۇـحىٓ ذېٍي وۆپ ظاِبْ ئۆجحي زەپ ئبذىطەت ضىئبٌٍىمىٕي ئۇٔحۇپ لبٌّب! » زېّەوحە. ئبذىطلي ؼبئەجٕىڭ زەھفىحىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ ثىطىٕچي ثۆٌەن ،لۇضئبٔسا ثبٍبْ لىٍىٕغبْ لىَبِەت ؼەھٕىٍىطى ئبضىؽىسا ئۆظگىچە ئوضۇٕٔي ئىگىٍەٍسۇ:
ا َذا امشه ْم ُس ُن ّ ِو َر ْت (َ )1وا َذا اميُّ ُجو ُم اىْ َكسَ َر ْت (َ )2وا َذا امْجِ َح ُال ُس ِ ّ َْي ْت (َ )3وا َذا امْ ِـشَ ُار ؾ ُِّعوَ ْت (َ )4وا َذا امْ ُو ُح ُوش حِ ّ ْش ْت (َ )5وا َذا امْ ِح َح ُار ُ ِّْس َص ْت ّ (َ )6وا َذا اميُّ ُف ُوس ُز ِّو َج ْ ّت (َ )7وا َذا امْ َم ْو ُءو َد ُة ُس ّ ِئوَ ْت (ِ )8تبَ ِ ّي َذه ٍْة كُ ِذوَ ّ ْت (َ )9وا َذا ُ َ ت ( )11وا َذا ا همسماء ُن ِش ّ َع ْت ( )11وا َذا امْ َج ِح ُمي ُس ّ ِ ّـص ْت ( )12وا َذا امْ َجيه ُة ُأ ْ ِزم َف ْت ( )13ؿَ ِوم ْت ه َ ْف ٌس َماّ ْش ْ ّ ُّ امص ُح ُف و ُ ِ َ َ َ َ َ َ َ ُ ّ ّ ّ َض ْت ()14 َأ ْح َ َ
« لۇٍبـٕىڭ ٔۇضى ٍۆگەٌگەْ /ئۆچىەْ چبغساٍ ،ۇٌحۇظالض ئۆچۈپ جۆوۈٌگەْ چبغسا ،جبغالض گۇِطاْ ثوٌغبْ چبغسا ،ثوغبظ جۆگىٍەض جبـٍىۋېحىٍگەْ چبغساٍ ،بۋاٍي ھبٍۋأالض جوپالٔغبْ چبغسا، زېڭىعالض ثۇٌسۇلالپ لبٍٕىحىٍغبْ چبغسا ،پۈجۈْ ئىٕؽبٔالض ئبٍطىٍغبْ چبغسا ،جىطىه وۆِۈۋېحىٍگەْ لىعزىٓ ؼەْ لبٍؽي گۇٔبھ ثىٍەْ ئۆٌحۈضۈٌسۈڭ؟ زەپ ؼوضاٌغبْ چبغسا ( ،ئىٕؽبٔالضٔىڭ ) ئەِەي زەپحىطى ئېچىٍغبْ چبغسا ،ئبؼّبْ ئېچىپ جبـالٔغبْ چبغسا ،جەھۀٕەِٕىڭ ئوجي لىعىحىٍغبْ چبغسا ،جۀٕەت ٍېمىٕالـحۇضۇٌغبْ چبغسا ،ھەض ئبزەَ ئۆظىٕىڭ ٔېّە جەٍَبضٌىغبٍٔىمىٕي ( ٍېمىٕسىٓ ) ثىٍىسۇ » ( .) 14 - 1 - 14ئبٍەجحە ئىٕؽبٔغب ثېطىٍگەْ ئۆِۈض ۋە ثبضٌىك ئىّىبٔالضٔىڭ ھېؽبثي ئېٍىٕىسىغبٍٔىمي، ئۇٔىڭغب لبضىحب ئىٕؽبٔغب ِۇوبپبت -جبظا ثېطىٍىسىغبٍٔىمي ئەؼىەضجىٍىپ « ،لبظأسا ٔېّە ثوٌؽب، چۆِۈچىە ـۇ چىمىسۇ » زېّەوحە ۋە ئىٕؽبٔالضٔي ئۈؼحىگە ئبٌغبْ ِەؼئۇٌىَەجٕي ئبزا لىٍىفمب ۋە ھەض ئىفٕي لىٍغبٔسا ئبذىطەجحىىي جبۋاثىبضٌىمٕي ئۇٔحۇِبؼٍىممب زەۋەت لىٍّبلحب. - 25 - 15ئبٍەجٍەضزە ٍۇٌحۇظ ،وېچە ۋە ؼەھەض ـبھىث لىٍىٕىپ ،لۇضئبْ /ۋەھىَٕىڭ ئبٌالھ جەضىپىسىٓ ئەۋەجىٍگۀٍىىي ،ئۇٔي ضەؼۇٌۇٌالھمب ٍەجىۈظگۈچىٕىڭ جىجطىئىً ئىىۀٍىىي ۋە ئۇٔىڭ ِەضجىۋىؽي ھەلمىسە ِەٌۇِبت ثېطىٍگەْ ۋە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئۇٔي ئەؼٍي ھبٌىحىسە وۆضگۀٍىىي جەؼحىك لىٍىٕغبِْ .ۇـطىىالضٔىڭ لۇضئبْ ۋە ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضاجمبْ ئىٕىبؼٍىطىغب ضەززىَە ثېطىٍىپ،
35
ۋەھىَٕىڭ ئبٌالھ ٔىڭ ؼۆظى ئىىۀٍىىي ۋە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئبٌالھ ٔىڭ ئەٌچىؽي ئىىۀٍىىي جەوىحٍۀگەْ. - 26ئبٍەجحە پۈجۈْ ئىٕؽبٔىَەجىە ئوضجبق ذىحبة لىٍىپ « لەٍەضگە وېحىۋاجىؽىٍەض؟ » زەپ ؼوئبي لوٍغبْ ۋە ئىٕؽبٔالضٔي ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحي ۋە ِەؼئۇٌىَىحي ھەلمىسە ئوٍٍىٕىفمب چبلىطغبْ.
ون فَبٍَْ َن ث َْش َُ ُح َ
« لەٍەضگە وېحىۋاجىؽىٍەض؟ » ( .) 26 - 29 - 27ئبٍەجٍەضزە لۇضئبٕٔىڭ ئەۋەجىٍىؿ ِەلؽىحىٕىڭ ئىالھي ٍېحەوچي ۋە ٍوي وۆضؼەجىۈچي ئىىۀٍىىي ثبٍبْ لىٍىٕىپ ،ئەگىفىؿ -ئەگەـّەؼٍىه ئىرحىَبضىٕىڭ ئىٕؽبٔسا ئىىۀٍىىي ئىّب لىٍىٕغبْ .ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبٔالضٔي جوغطا ٍوٌغب ِېڭىفي ئۈچۈْ ئەلىً ،ئىطازە ۋە ٍېحەوچي ثەضگۀٍىىي ،ئەگەض ثۇالضٔي ثەضِىگەْ ثوٌؽب ئىٕؽبٔالضٔىڭ ھېچٕەضؼىٕي جبٌٍىَبٌّبٍسىغبٍٔىمي ئەؼٍىحىپ ئۆجۈٌگەْ.
اّلِل َر ُّب امْ َـام َ ِم َني ()29 ون ا هَل َأ ْن ٌَشَ َاء ه ُ ا ْن ُ َُو ا هَل ِذ ْن ٌص ِنوْ َـام َ ِم َني (ِ )27م َم ْن َش َاء ِمٌْ ُ ْْك َأ ْن ٌ َْس خَ ِل َمي (َ )28و َما جَشَ ا ُء َ ّ ّ ّ
« ئۇ ظىىىط ( لۇضئبْ ) پۈجۈْ ئەھٍي جبھبٔغب ٔەؼىھەجحۇض .ئىچىڭالضزىٓ جوغطا ٍوٌغب ِېڭىفٕي ذبالٍسىغبٔالضغب ( لۇضئبْ ) ٔەؼىھەجحۇض .ئبٌەٍِەضٔىڭ ضەثجي ئبٌالھ ( ؼىٍەضگە ئىطازە ثېطىفٕي ) ذبٌىّىغبْ ثوٌؽب ئىسى ،ؼىٍەض ھېچٕەضؼىٕي ذبٌىَبٌّبٍححىڭالض » ( .) 29 - 27
ئەئال ضۈرىطي ِەظوۇض ؼۈضە - 1ئبٍەجحە ئىؽّي ؼۈپەت ثوٌۇپ وەٌگەْ « ِۇجٍەق ئۈؼحۈْ ،ئۇٌۇغٍۇلحب جەڭسىفي ٍوق » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ئەئال » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ: « ھەِّىسىٓ ئۈؼحۈْ ضەثجىڭٕىڭ ٔبِىٕي پبن زەپ ئېحىمبز لىً! » ( .) 1 ؼۈضىٕىڭ ئىؽّي ئبٌالھ ٔىڭ ئەؼّبئي ھۇؼٕبؼىسىٓ ثىطىسۇض .ثۇ ئىؽىُ لۇضئبٔسا ثۇ ٍەضزىٓ ثبـمب ٍۀە ثىط ٍەضزەٍ ،ۀي ٌەًٍ ؼۈضىؽي - 20ئبٍەجحە ئبٌالھ ٔىڭ ؼۈپىحي ھبٌىحىسە ئىفٍىحىٍگەْ. ئەئال ؼۈضىؽي ،ئبٌالھ ٔىڭ ئەؼّبئي -ھۇؼٕبؼي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ٔۇض ،فبجىط ،غبفىط ( ِۇئّىٓ ) ۋە ضەھّبٔسىٓ ئىجبضەت ثەؾ ؼۈضىسىٓ ثىطى. ؼۈضەِ ،ۇؼھبپ ۋە جەپؽىطٌەضٔىڭ ِۇجٍەق وۆپچىٍىىىسە ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ؼبھبثىٍەضزىٓ وەٌگەْ ضىۋاٍەجٍەضزە ثىطىٕچي ئبٍەت ثىٍەْ ئبجبٌغبٍٔىمي ِەٌۇَ ثوٌّبلحب. ؼۈضە ضىؽبٌەجٕىڭ زەؼٍەپىي ِەظگىٍىسە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضزىٓ ثوٌۇپ ،ئىجٓ ئبثجبغ ،ئىىطىّە ضەظىَبٌالھۇئۀھۇ ۋە ھەؼەْ ئەٌجەؼىطىسىٓ وەٌگەْ ضىۋاٍەجٍەضزە « ئەٌەق ،لەٌەَ، ِۇظظەِّىًِ ،ۇززەؼؽىطِ ،ەؼەز ۋە جەوۋىط ؼۈضىٍىطىسىٓ » وېَىٓ - 7لېحىّسا ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضە لبجبضىغب جىعىٍغبْ .جبثىط ثىٓ ظەٍىس جەضجىپىسە فبجىھە جىعىٍّىىىە وىطگۈظۈٌگۀٍىىي ئۈچۈْ - 8 ئوضۇٔغب جىعىٍغبْ .ثىعٔىڭچە ثۇ ؼۈضە جەوۋىط ؼۈضىؽي ثىٍەْ ٌەًٍ ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا ٍۀي - 9 ئوضۇٔغب جوغطا وېٍىسۇ. 36
ؼۈضە ،ئىٕؽبْ ئۈچۈْ ھەَ ٔېّەت ھەَ ئبجىعٌىك ثوٌغبْ ئەؼحە جۇجۇؾ ۋە ئۇٔحۇؾ لبثىٍىَىحي ئبٔب جېّب لىٍغبْ. ؼۈضە زەؼٍەپىي ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثبـمب ؼۈضىٍەضگە ئوذفبؾ ،ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ِۇھبجبثي ثوٌغبْ ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ـەذؽىَىحىٕي ،زۇَٔب لبضىفىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍغبْ .ئبٌسىٕمي جولمۇظ ئبٍەجحە ذىحبة ثىۋاؼحە ھبٌسا جۇٔجي ِۇھبجبثمب لبضىحىٍغبْ .ثىطىٕچي ئبٍەت ثىط ئەِىط /ثۇٍطۇلحۇض:
اْس َرت ّ َِم ْ َاْلؿْ ََّل َس ّح ِِح ْ َ
« ھەِّىسىٓ ئۈؼحۈْ ضەثجىڭٕىڭ ٔبِىٕي پبن زەپ ئېحىمبز لىً! » ( .) 1 ھەض ٔبِبظزا ؼەجسىسە جەوطاضالٔغبْ ٔەثەۋى جەؼجىھبتِ ،ەظوۇض ؼۈضىٕىڭ - 1ئبٍىحىسە ثېطىٍگەْ ثۇ ئىالھىٌ ثۇٍطۇلٕىڭ ئېغىعزىىي جبٍٔىك جەزثىمىسۇض. - 5 - 2ئبٍەجٍەضزە ئبٌالھ ٔىڭ ِەذٍۇلبجٕي ٍبضىحىپال لبٌّبؼحىٓ ،ئۇٔي ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىگە ٍۈظٌۀسۈضگۀٍىىي ۋە ئۆگەجىۀٍىىي ثبٍبْ لىٍىٕىؿ ثىٍەْ ثىطگەٍ ،بضىحىٍىؿ ۋە ئبذىطٌىفىفحىٓ ئىجبضەت ئىالھىٌ لبٔۇٔىَەت ( ؼۈٕٔەجۇٌالھ ) ئەؼىەضجىٍىپ ،ئۆؼۈٍِۈوٍەض ِىؽبي لىٍىٕىؿ ئبضلىٍىك ئىٕؽبٕٔىڭّۇ ثىط وۈٔي ثۇ زۇَٔبزىٓ ذوـٍىفىسىغبٍٔىمي ئىّب لىٍىٕغبْ.
ه ِاَّلي َذوَ َق فَ َس هوى
« ئبٌالھ پۈجۈْ ِەذٍۇلبجالضٔي ٍبضاجحي ۋە ئۇالضٔي ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىٕي ئبزا لىٍغۇزەن ثىط لبثىٍىَەجىە ئىگە لىٍسى » ( .) 2 ؼۈضە ھەجىُ جەھەجحىٓ وىچىه ثوٌؽىّۇ ،لۇضئبٕٔىڭ ئبٔب جېّىؽي ثوٌغبْ ئبٌالھ -وبئىٕبت - ئىٕؽبْ ئبضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەت ھەلمىسە لىؽمىچە جوذحۇٌۇپ ،ثۇ ِۇٔبؼىۋەجٕىڭ ئېغىپ وەجّەؼٍىىىسە ۋەھىَٕىڭ ئوٍٕبٍسىغبْ ضوٌي جەوىحٍۀگەْ. ھەظضىحي ئەٌي ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ثۇ ؼۈضىٕي ٔبِبظالضزا وۆپ ئولۇـىٕي ،ضەؼۇٌۇٌالھ ثۇ ؼۈضىٕي ٍبذفي وۆضەجحي زەپ ئىعاھٍىغبْ .ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ثۇ ؼۈضىگە ئەھّىَەت ثېطىفىٕىڭ ؼەۋەثىٕي ؼۈضە ئۆظ ئىچىگە ئبٌغبْ ِەظِۇٔسىٓ ئىعزەـىە جوغطا وېٍىسۇ .ضىۋاٍەجٍەضگە لبضىغبٔسا ،ضەؼۇٌۇٌالھ ۋاپبجىسىٓ ثۇضۇْ ئەڭ ئبذىطلي لېحىُ جبِبئەت ثىٍەْ ئبزا لىٍغبْ ٔبِىعىسا ئەئال ۋە وبفىطۇْ ؼۈضىؽىٕي ئولۇغبْ. - 10 - 6ئبٍەجٍەضزە ،ضەؼۇٌۇٌالھمب ئىٍھبَ ثېطىٍگەْ ثوٌۇپ ،ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئبٌالھ ٔىڭ ٍېحەوچىٍىىىسە ئىىۀٍىىي جەوىحٍۀگەْ .ئبٌالھ ٔىڭ ٍوـۇضۇْ ۋە ئبـىبضا ھەض ٔەضؼىٕي ثىٍىپ جۇضغۇچي ئىىۀٍىىي ئەؼىەضجىٍىپ ،ئبٌالھ ھەلمىسە وىفىٍەض جەؼەۋۋۇضىسا ئوضٔبپ وەجىەْ ٔبجوغطا چۈـۀچىگە ضەززىَە ثېطىٍگەْ .ھەلىمەجىە لۇالق ؼبٌغۇچىالضغب لۇضئبْ ئبضلىٍىك ۋەظ ٔ -ەؼىھەت لىٍىفمب ثۇٍطۇٌغبْ. - 13 - 11ئبٍەجٍەضزە لۇضئبٔسىٓ ٍۈظ ئۆضىگۈچىٍەضٔىڭ ؼۈپىحي ۋە ئۇالضٔىڭ ثۇ لىٍّىفي ؼەۋەثٍىه ئبذىطەجحە زۇچبض ثوٌىسىغبْ ئبلىۋىحي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ. - 15 - 14ئبٍەجٍەضزە ئبذىطەجٍىه ِەلؽىحىگە ٍەجىۈچىٍەضٔىڭ ؼۈپىحي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ. - 17 - 16ئبٍەجحە ئىٕؽبٕٔىڭ زۇَٔبٌىك ٔەضؼىٍەضگە ثېطىٍىپ وېحىسىغبْ ئبجىعٌىمي جىٍغب ئېٍىٕىپ ،زۇَٔبٌىك ٔەضؼىٍەضٔىڭ ئىٕؽبٔغب ئېّحىھبْ لىٍىپ ثېطىٍگۀٍىىي ،ئۇٔىڭغب لۇي ثوٌۇپ لبٌّبؼٍىك جەۋؼىَە لىٍىٕىؿ ثىٍەْ ثىطگەِ ،ۇئّىٕٕىڭ ئۇپۇلىسا ھەض زائىُ ثبلىٌ ثوٌغبْ ئبذىطەت ثوٌىفي وېطەوٍىىي ئەؼىەضجىٍگەْ. 37
- 19 - 18ئبٍەجٍەضزە لۇضئبٔسىىي ۋەظ ٔ -ەؼىھەجٍەضٔىڭ لۇضئبٔسىٓ ثۇضۇٔمي ئىالھىٌ وىحبثالضزىّۇ ثبضٌىميٍ ،ۀي ھەظضىحي ئىجطاھىُ ۋە ِۇؼبٔىڭ زىٕي ثىٍەْ ِۇھەِّەز ئەٌەٍھىؽؽبالِٕىڭ زىٕىٕىڭ ثىط ئىىۀٍىىي ،ثۇالضٔىڭ ئبٌالھ جەضىپىسىٓ ئەۋەجىٍگەْ ئەٌچي ئىىۀٍىىي ئەؼىەضجىٍگەْ.
نەيم ضۈرىطي ؼۈضىٕىڭ ئىؽّي - 1ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « وېچە » ِۀىؽىسىىي « ٌەًٍ » ؼۆظىسىٓ ئېٍىٕغبْ: « لبضاڭغۇٌۇلي ئبٌەِٕي لبپٍىغبْ وېچە ثىٍەْ لەؼەِىي!.) 1 ( » ... ٌەًٍ ،لۇضئبْ جىٍىسا ئىچىسىٓ ٍوضۇجمىٍي ثوٌىسىغبْ لبضاڭغۇٌۇلٕىڭ ئىؽّي ثوٌۇپ ،وېچىٕىڭ لبضاڭغۇٌۇلىسىٓ لۇجۇٌۇؾ ئۈچۈْ وېچىسىٓ لۇجۇٌۇؾ ـەضت ئەِەغ .ئۇٔىڭ ئىچىسە جۇضۇپّۇ لبضاڭغۇٌۇلحىٓ لۇجۇٌغىٍي ثوٌىسۇ .ئبً ٍوضۇلي ثۇٔىڭ جىپىه زەٌىٍي. ٍۀە ـۇٔساق ثىط لبضاڭغۇٌۇق ثبضوي ،ئۇٔي ئىچىسىٓ ٍوضۇجمىٍي ثوٌّبٍسۇ .لۇضئبْ ثۇ ذىً لبضاڭغۇٌۇلٕي « ظۇٌۇِبت » زەپ ئبجبٍسۇ .ئۇٔىڭ ثىطٌىه ـەوٍي « ظاالَ » ثوٌۇپ ،ثۇ لبضاڭغۇٌۇق وېچە لبضاڭغۇٌۇلىغب ئوذفىّبٍسۇ .ئۇٔىڭسىٓ لۇجۇٌۇؾ ئۈچۈْ ئۇٔىڭ ئىچىسىٓ چىمىؿ الظىُ .ئۇ ذۇززى ثبجىٍغب ئوذفبٍسۇ .ثبجىٍٕىڭ ئىچىسە جۇضۇپ ھەلىمەجىە ئېطىفىىٍي ثوٌّبٍسۇ .ـۇڭب، ثبجىٍسىٓ لۇجۇٌۇؾ الظىُ .ظۇٌّەت ثىٍىّٕىگەْ ۋە وۆضۈّٔىگەْ ٔەضؼە ثوٌۇپ ،وېچە جبھىٍىَەت ئىٕؽبٔي ٔەظىطىسە ئىالھمب ئوذفبٍسۇ « .جبھبٌەت » -ئىٕؽبْ لوضلۇ ھېػ لىٍىسىغبْ ثىط ظاِبْ جىٍىّىسۇض .لۇضئبْ ثۇ جبھىٍىَەت چۈـۀچىؽىٕي ضەت لىٍىپ ،وېچىٕىڭّۇ ئبٌالھ ٔىڭ ثىط ِەذٍۇلي ئىىۀٍىىىٕي جەوىحٍەٍسۇ .ـۇٔساق وېچىٍەض ثبضويِ ،ىڭ ئبٍسىّٕۇ ذەٍطىٍىه ثوٌۇپِ ،بٔب ثۇ وېچىسە لۇضئبْ ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ .ثەؼىط ۋە ئبٌىُ ثوٌغبْ ئبٌالھ ئۈچۈْ وېچە ۋە وۈٔسۈظٔىڭ پەضلي ٍوق. ؼۈضە ثەظى جەپؽىطٌەضزە « ۋەٌٍەٍٍي » زەپ ئبجبٌغبْ .ثۇذبضى ۋە جىطِىعىسا ثىطىٕچي ئبٍىحي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ضىؽبٌەجٕىڭ زەؼٍەپىي ِەظگىٍىسە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ؼۈضىٕىڭ جېّىؽي ۋە ئۇؼٍۇثي ثۇٔي زەٌىٍٍىّەوحە .ؼۈضىٕي ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ زېگۈچىٍەض ثبؾ لەھطىّبٔي ئۀؽبضالضزىٓ ؼبثىث ثىٓ زاھساھ ئەي ثەٌەۋى ثوٌغبْ ثىط ئىٕفبق ۋەلەؼىٕي - 10 - 5ئبٍەجٍەضٔىڭ ٔۇظۇي ؼەۋەثي زەپ وۆضؼىحىسۇ .ثۇ جوغطا ئۇؼٍۇة ئەِەغ .چۈٔىيٍ ،ىٍالض ئىٍگىطى ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضە ٍبوي ئبٍەجٍەض ثىٍەْ ٍىٍالض وېَىٓ ٍۈظ ثەضگەْ ۋەلە ئبضىؽىسا ِۇٔبؼىۋەت لۇضۇؾ ،لۇضئبْ ٔەؼٍىٕىڭ ۋەھىَگە ثىط جبٍٔىك ذىحبة ٔۇلحىئىٕەظىطى ثىٍەْ لبضىغبٍٔىمىٕىڭ ٔەجىجىؽىسۇض. ؼۈضىٕىڭ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسىىي لبضاـٕي ئۀئبَ ؼۈضىؽىسە ئوجحۇضىغب لوٍغبْ ئۆٌچەٍِەض جەؼحىمٍىّبٍسۇ. 38
ؼۈضە زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي ٔۇظۇي جەضجىپٍىطىسە ئەئال -فەجط ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ؼۈضىٕىڭ وېچىگە لەؼەَ لىٍىؿ ثىٍەْ ثبـالٔغبْ جۇٔجي ؼۈضە ئىىۀٍىىىٕي ثىٍسۈضىسۇ .جىٍغب ئېٍىٕغبْ وېچىٕىڭ ِۇھبجبثمب ِەٌۇَ ئىىۀٍىىي ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ال » لوـۇِچىؽي ثىٍەْ « انو ه َْ ِل -ئەٌٍەًٍ » زەپ جىٍغب ئېٍىٕىفي ۋە ـبھىث لىٍىٕغبْ ھبٌسا ثبـٍىٕىفي، ِەظوۇض وېچىٕىڭ ذىحبة لىٍىٕغۇچي ( ضەؼۇٌۇٌالھ ) ثىٍىسىغبْ وېچە ئىىۀٍىىىٕي ثىٍسۈضِەوحە. ثۇٔىڭ لۇضئبْ ٔبظىً ثوٌغبْ وېچە ثوٌۇؾ ئېھحىّبٌٍىمي ٍۇلىطى .ثىعٔىڭ ئىعاھبجٍىك ٔۇظۇي جەضجىپىّىعزە ؼۈضە - 10ئوضۇٔغب ٍەضٌەـحۈضۈٌسى. ؼۈضە ذىحبة لىٍىٕغۇچىسا ِبي ِ -ۈٌۈوٕي لبٔساق ؼەضپ لىٍىؿ ئېڭىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍّبلحبِ .بي ِ -ۈٌۈن ئىٕؽبٔغب ئبٌالھ جەضىپىسىٓ ثېطىٍگەْ ثىط ئبِبٔەت ثوٌۇپ ،ئبِبٔەجىە ذىَبٔەت لىٍّبؼٍىك وېطەن .ـبھىث ثوٌۇؾ ِۇئّىٕٕىڭ ِەؼئۇٌىَىحىسىٓ ثىطىِ .ەظوۇض ؼۈضە ئىىىي جۈپ ـبھىحٕي گۇۋاھچي لىٍىؿ ثىٍەْ ثبـالٍسۇ .ثىطىٕچىؽيِ ،ەذپىٌ ۋە ئبـىبضا ثېطىٍگەْ ؼەزىمىٕي ئىّب لىٍغبْ وېچە ۋە وۈٔسۈظٔي؛ ئىىىىٕجىؽي ،پېمىطٌىك ۋە ثبٍٍىمٕي ھبٍبجٕىڭ لوـّبق لۇجۇپٍۇق لبٔۇٔىَىحي ئىچىسە چۈـىٕىفىّىع ئۈچۈْ ثۇ ِىعإٔىڭ ئەڭ جىپىه ِىؽبٌي ثوٌغبْ ئەضوەن -چىفىٍىمٕي ـبھىث لىٍىؿ ثىٍەْ ثبـٍىغبْ ( .) 3 - 1ثۇٔىڭغب ِبغ ھبٌسا ئىٕؽبٔالضٔىڭ وىفىٍىه ھبٍبجحىىي ئىجحىّبئىٌ ئوضٔي ،ذىعِەت ؼبھەؼي ۋە زائىطىؽىسىىي ئوذفبـّبؼٍىمالضغب وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ثۇضاٍسۇ .ئبٔسىٓ ئىٕؽبٕٔي ِبي ِ -ۈٌۈوٕىڭ لۇٌي ئەِەغ ،ئۇٔىڭ ذوجبٍىٕي ثوٌۇـمب چبلىطىسۇ ( .) 4
َُسى (َ )7و َأ هما َم ْن َ َِب َل َو ْاس خَل ََْن (َ )8و َن هش َب فَبَ هما َم ْن َأؾ َْعى َواثهلَى (َ )5و َصس َهق ِِبمْ ُح ْس ََن ( )6فَ َس ُيَُ ِ ّ ُ َس ٍُ ِنوُْ ْ َ َسى (َ )11و َما ًُل ِِْن َؾ ْي َُ َم ُ ُاَل ا َذا حَ َصدهى ()11 ِِبمْ ُح ْس ََن ( )9فَ َس ُيَُ ِ ّ ُ َس ٍُ ِنوْ ُـ ْ َ ّ « وىّىي ( ئبٌالھ ئۈچۈْ ) جەِەؼىع ھبٌسا ثەضؼە ۋە ئبٌالھ لب ِۇھحبج ئىىۀٍىىي چۈـۀچىؽي
ثىٍەْ ھەضىىەت لىٍؽب ھەِسە جېرىّۇ ٍبذفىؽي ثىٍەْ ( ِۇوبپبجٍىٕىسىغبٍٔىمىغب ) ئىفۀؽە، ئۇٔىڭغب ھوظۇض ۋە ذوـبٌٍىممب ئېطىفحۈضىسىغبْ ٍوٌٕي ئبؼبٔالـحۇضۇپ ثېطىّىع ». « وىّىي ثېرىٍٍىك لىٍؽب ۋە ئۆظىٕي ئۆظىگە ٍېحەضٌىه زەپ ثىٍؽە ( ئۆظىٕي ئبٌالھحىٓ ثىھبجەت ھېؽبثٍىؽب ) ھەِسە ئەڭ ٍبذفىؽىٕي ( ۋەھىَٕي ) ئىٕىبض لىٍؽب ،ئۇٔىڭغب لىَىٕچىٍىك ۋە پبالوەت ثىٍەْ جوٌغبْ ٍوٌٕي ئوڭبٍالـحۇضۇپ ثېطىّىع .ئۇ جەھۀٕەِگە ثېفىچىالپ جبـالٔغبْ ۋالىححب، ( ئبٌالھ ضاظىٍىمي ئۈچۈْ جەڭ ثەھطىّبْ ثوٌّىغبْ ) ِېٍي ئۇٔي لۇجمۇظۇپ لبالٌّبٍسۇ » ( .) 11 - 5 ثۇ ئبٍەجٍەضزە ئبٌالھ جەضىپىسىٓ ئىىطاَ لىٍىٕغبْ ِبي ِ -ۈٌۈوٕي ثبـمىالض ثىٍەْ جەڭ ثەھطىّبْ ثوٌۇؾ ٍبوي ثوٌّبؼٍىمٕىڭ ئەؼىٍىسە ئىٕؽبٕٔىڭ ظېھٕىسىىي ئبٌالھ جەؼەۋۋۇضى ،ئبذىطەجىە ئىّبْ ۋە ِەؼئۇٌىَەت ئەذاللي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئىىۀٍىىي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .ثېطىٍگەْ ٔېّەجٕي ) ئبٌالھ ٍوٌىسا ؼەضپ لىٍغۇچىغب جۀٕەجىە ٍەجىۈظىسىغبْ ٍوي ئبؼبٔالـحۇضۇپ ثېطىٍىسۇ ( .) 7ثۇ ؼەۋەثحىٓ ِۇئّىٓ ـۇٔي ئۇٔحۇِبؼٍىمي ۋە جۆۋۀسىىي ئبڭٕي ئۆظىسە ٍېحىٍسۈضۈؾ الظىُ: ئبٌالھ ثۀسىسىٓ ھەضگىعِۇ ئېٍىؿ ئۈچۈْ ثىط ٔەضؼىٕي جەٌەپ لىٍّبٍسۇ ،ئەوؽىچە ئۇٔىڭغب جېرىّۇ وۆپ ثېطىؿ ئۈچۈْ ؼەضپ لىٍىفمب ثۇٍطۇٍسۇ. « جوغطا ٍوٌٕي وۆضؼىحىفىە ـەن -ـۈثھىؽىع ثىع ِەؼئۇٌّىع » ( ) 12زېگەْ ئبٌالھ ِبي - ِۈٌۈن ئبِبٔىحىگە ذىَبٔەت لىٍغۇچىالضٔي ئبگبھالٔسۇضۇپ « :ؼىٍەضٔي الۋۇٌساپ جۇضغبْ ئوجحىٓ ئبگبھالٔسۇضىّەْ » ( ) 14زەٍسۇ. 39
ِبي ِ -ۈٌۈوٕي ثبـمىالض ثىٍەْ جەڭ ثەھطىّەْ ثوٌغبٔسا ،لبضـي جەضەپحىٓ جېرىّۇ وۆپ ٔەپىە ئىگە ثوٌۇؾ ۋە ٍبوي ثبـمب ثىط ٔىَەت ثىٍەْ ثەھطىّبْ ثوٌّبؼٍىك وېطەن .ثۇ « ھېؽبة ئەذاللي »غب ِۇٔبؼىۋەجٍىه .ھبٌجۇوي ،ۋەھىٌ ِۇھبجبثىسا « ھبؼجي ئەذالق » ئېڭىٕي ـەوىٍٍۀسۈضىسۇ .ئۇ ئبٌالھ ئۈچۈْ ذبٌىؽٍىمحۇضٍ .ۀي ،پەلەت ئبٌالھ ضاظىٍىمي ئۈچۈْ ثوٌىفي وېطەن.
ه ِاَّلي ًُ ْؤ ِِت َم َ ُاَل ً َ َ ََت هَّك (َ )18و َما ِ َْل َح ٍس ِؾ ْيسَ ٍُ ِم ْن ِه ْـ َم ٍة ُ ُْت َزى ( )19ا هَل اتْ ِخل ََاء َو ْج َِ َ ِرت ّ َِ ْ َاْلؿْ ََّل ()21 ّ « ئۇ ـۇٔساق وىفىسۇضويِ ،ېٍىٕي چىٓ زىٍىسىٓ ( ئبٌالھ ضاظىٍىمي ئۈچۈْ ) ؼەضپ لىٍىپ
پبوٍىٕىسۇ .ثۇٔي ئەِەٌگە ئبـۇضغبٔسا ھەضگىعِۇ ثىطاۋٔىڭ ٍبذفىٍىمىٕي ٍبٔسۇضۇؾ ئۈچۈْ ئەِەغ، پەلەت ئۇٌۇغ ضەثجىٕىڭ ضاظىٍىمىٕي لوٌغب وەٌحۈضۈؾ ئىفحىَبلي ثىٍەْ لىٍىسۇ » ( .) 20- 18 ؼۈضە زائىُ ئەؼىەضجىٍىفي وېطەن ثوٌغبْ ھەلىمەجٍەضٔي ئەؼٍەجىەْ ھبٌسا ئبذىطٌىفىسۇ. ئبٌالھ ئۈچۈْ ؼەضپ لىٍىؿ ئبٍطىٍىپ لېٍىؿ ئەِەغ ،ئەوؽىچە ھەؼؽىٍەپ ئېٍىفحۇض ( .) 21
فەجر ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍىحىگە ئبؼبؼەْ « فەجط » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ: « فەجط -لبضاڭغۇٌۇلٕي ٍېطىپ چىممبْ ؼەھەض ـبھىث ثوٌؽۇْ! » ( .) 1 فەجط وەٌىّىؽي ئەؼٍىسە پېئىً ثوٌۇپٍ « ،ېطىپ چىمىؿ » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسۇٍ .بذفي ثوٌغبْ « فەجط » ،ـەض ثوٌغبْ « فۇجۇض » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئىپبزىٍىٕىسۇ .ؼەھەض وېچىٕي ،ثۇالق ؼۈٍي ٍەضٔي ٍېطىپ چىممبٍٔىمي ئۈچۈْ « فەجط » زەپ ئبجىٍىسۇ .گۇٔبھ ئىٕؽبٕٔىڭ وىفىٍىىىٕي ٍېطىپ ،ئۇٔي ٍبضا لىٍغبٍٔىمي ئۈچۈْ « فۇجۇض » زەپ ئبجىٍىسۇ .جبھىٍىَەت ئۇضۇـٍىطى ئۇضۇؾ ھبضاَ لىٍىٕغبْ ئبٍٕىڭ ھۆضِىحىٕي زەپؽۀسە لىٍغبٍٔىمي ئۈچۈْ « فىجبض » زەپ ئبجبٌغبْ. فەجطٔىڭ ِۀىؽي ئىچىسە « ثبضٌىك ؼەھەضٌەض » ٍبوي « ئۇ ِەٌۇَ ؼەھەض » ۋە ٍبوي « ِەۋجۇزىَەجٕىڭ جۇٔجي ؼەھىطى » زېگۀسەن ِۀىٍەضِۇ ثبض .ثىطىٕچي ئبٍەجحىىي فەجط ِۀب جەھەجحىٓ ٍولٍۇق لبضاڭغۇٌۇلىٕي ٍېطىپِ ،ەۋجۇزٌۇق جبڭ ؼەھىطىگە چىمىفٕي ثىٍسۈضىسۇ .فەجط ؼۈضىؽىّۇ ئىٕفىحبض ۋە فەٌەق ؼۈضىؽىگە ئوذفبؾ « ثوٌۇؾ »ٔي ئىپبزىٍىگەْ ئىؽىّالضزىٓ ثىطى. ؼۈضە ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ زەؼٍەپىي ؼۈضىٍەضزىٓ ثىطى .زەؼٍەپىي ِەظگىٍگە ئبئىث ٔۇظۇي جەضجىپٍىطىسە ٌەًٍ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇٔىڭغب ئېحىطاظ لىٍغۇزەن لوٌىّىعزا ثىط ئبؼبغ ٍوق .ؼۈضە ٍۈظەوي لبضاـحب ثىط لېحىّسا ٔبظىً ثوٌّىغبٔسەن جۇٍغۇ ثېطىسۇٌ .ېىىٓ فبؼىال ھەضىپٍىطىٕىڭ وۆپٍىىي ( ؼەوىىع ھەضىپ ) ۋە ِەوىە ِ -ەزىٕە ِەوحىۋىٕىڭ 15ۋە - 16ئبٍەجٍەضٔي جۆت ئبٍەت زەپ لبضىغبٍٔىمي ٔەظەضگە ئېٍىٕغبٔسا ،ؼۈضىٕىڭ ئىىىي پەضلٍىك ظاِبٔسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسىىي لبضاؾ پۇت جېطەپ جۇضاٌّبٍسۇ .ؼۈضە ضىؽبٌەجٕىڭ زەؼٍەپىي ِەظگىٍىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ثۇ ؼۈضە ئىٕؽبٕٔىڭ ئىّىبٍٔىطى ۋە ئبجىعٌىمٍىطىٕي ئبؼبؼىٌ جېّب لىٍغبْ. - 5 - 1ئبٍەجىىچە ئبالھىسە ۋالىحالضغب لەؼەَ لىٍىؿ ئبضلىٍىك ،ثۇ لەؼەِٕىڭ ِەلؽىحي جەوىحٍۀگەْ. 40
ََس (َْ ُ )4ل ِِف َذ ِ َِل كَ َس ٌم ِ َِّلي ِح ْج ٍص ()5 َْش (َ )2وامشه ْفؽ ِ َوامْ َو ْح ِص (َ )3وانو ه َْ ِل ا َذا ٌ ْ ِ َوامْ َف ْج ِص (َ )1وم َ ََالٍ ؾ ْ ٍ ّ « لبضاڭغۇٌۇلٕي ٍېطىپ چىممبْ ؼەھەض ـبھىث ثوٌؽۇْ! ئۇ ئوْ وېچە ـبھىث ثوٌؽۇْ! جۈپ
ۋە ٍبٌغۇظ ـبھىث ثوٌؽۇْ! ؼەھەضگە لبضاپ ئىٍگىطٌىگەْ وېچە ـبھىث ثوٌؽۇْ! ٍۇلىطىمىالضٔىڭ ھەِّىؽىسە ؼبغالَ ئەلىً ئىگىٍىطى ئۈچۈْ ئىفۀچٍىه ثىط ـبھىحٍىك ٍولّۇ؟ » ( .) 5 - 1 - 14 - 6ئبٍەجٍەضزە ،ثبضٌىك ِۇھبجبثٍىطىغب لەزىّىي زەۋضزە ٍبـغبْ لەۋٍِەضٔىڭ ئېعىپ وېحىفي ِىؽبٌالض ثىٍەْ ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ئبز ،ؼەِۇز ۋە پىطئەۋىٓ لەۋٍِىطىٕىڭ ھبالوىحي ئىجطەت لىٍىپ وۆضؼىحىٍگەْ. ئبز ۋە ؼەِۇز لۇضئبٔسا 22جبٍسا ثىطٌىىحە ٍبوي ئبضلىّۇ -ئبضلب جىٍغب ئېٍىٕىسۇ .ثۇ ئبضلىٍىك ذبجب ۋە ئەٍىپٕي ئۆظىٕىڭ ۋەھىَگە جۇجمبْ پوظىحؽىَىؽىسە ئىعزىّەًِ ،ەؼىٍىٕي ئىٕفبئبت ِبجېطىَبٌٍىطىسا زەپ لبضىغبْ ۋە ئۇٔي ئۆظگەضجىەْ ثىط لەۋِٕي ،ئۇ ٔەضؼىٍەض ئبٌالھ ٔىڭ ئبظاثىسىٓ لۇجمۇظۇپ لبالٌّبٍسۇ ۋە ئىجطەت ئېٍىّٕىؽب جبضىد جەوطاضٌىٕىسۇ .لۇضئبْ ۋەھىَٕىڭ زەؼٍەپىي ِەظگىٍٍىطىسە ئوضۇْ ئبٌغبْ ھبالن لىٍىٕغبْ لەۋٍِەضٔىڭ لىؽؽەٌىطى ،ثۇ ؼۈضىسە لىؽمىچە جىٍغب ئېٍىپ ئۆجۈٌگەْ .ئۇالضٔي ھبالوەجىە ئېٍىپ ثبضغبْ ئبؼبؼٍىك ئبِىٍالضزىٓ ثىطؼي ،ئۇالضٔىڭ جەؼەۋۋۇضىسىىي ٔبجوغطا ِبي ِ -ۈٌۈن چۈـۀچىؽي ۋە ئۇٔىڭ ٔەجىجىؽي ثوٌغبْ ِبي -زۇَٔبغب ثېطىٍىپ وېحىؿ ۋە ٍىغىؿ ھېطىؽي ئىسى:
ول َر ِ ّّب َأ ْن َص َم ِن (َ )15و َأ هما ا َذا َما اتْخَ ًَل ٍُ فَلَسَ َر ؿَوَ َْ َِ ِر ْزكَ َُ فَ َِ ُل ُ فَبَ هما ْاَلو ْ َس ُان ا َذا َما اتْخَ ًَل ٍُ َرت ُّ َُ فَبَ ْن َص َم َُ َوه َ هـ َم َُ فَ َِ ُل ُ ول َر ِ ّّب ّ ّ ّ ون ون ُّ َ امَت َاث َأ ْ ًّلَك م َ اما (َ )19و ُ َِت ُّح َ ون ؿَ ََّل َظ َـا ِم امْ ِم ْس ِكنيِ (َ )18وثَبِ ُ ُُك َ ون امْ ََ ِد َمي (َ )17و ََل ََتَاضُّ َ َأَُاىَ ِن ( َ )16هّلَك تَل ََل حُ ْك ِص ُم َ امْ َما َل ُحداا َ اَجا ()21
ضەثجي لبچبْ ئىٕؽبٕٔي ؼىٕبپ ئۇٔي ئەظىع لىٍؽب ۋە ٔېّەجٍەضگە غەضق لىٍؽب ،ئۇ ( ئبٌالھ ٔىڭ ئۆظىگە ٍبضزەَ لىٍىۋاجمبٍٔىمىٕي ئوٍالپ ) « :ضەثجىُ ِېٕي ئەظىع لىٍسى » زەٍسۇ. ضەثجي لبچبْ ئىٕؽبٕٔي ( ٍولٍۇق /لىَىٕچىٍىك ) ثىٍەْ ئېّحىھبْ لىٍىپ وۈٔىٕي ئېغىطالـحۇضؼب ،ئۇ « :ضەثجىُ ِېٕي ذبض لىٍسى » زەٍسۇ. ٍبق ،ھەضگىع ئۇٔساق ئەِەغ .ؼىٍەض ٍېحىّٕي ھۆضِەت لىٍّبٍؽىٍەض .ثىط -ثىطىڭالضٔي ِىؽىىٕگە ئبؾٔ ،بْ ثېطىفىە جەضغىپ لىٍّبٍؽىٍەض .ئەجىطؼىع وەٌگۀٕي ھبالي -ھبضاَ زەپ ئبٍطىّبؼحىٓ ئبچىۆظٌۈن ثىٍەْ ٍەٍؽىٍەض .ھەجحب ِبي ِ -ۈٌۈوٕي ( ھېطىؽٍىك ثىٍەْ ) ٔبھبٍىحي ٍبذفي وۆضىؽىٍەض ( .) 20 - 15 - 26 - 21ئبٍەجٍەض ِۇـۇٔساق لىٍغۇچىالضغب ثۇ زۇَٔبزىىي ئبگبھالٔسۇضۇؾ ۋە ئبذىطەجحە وۈجۈپ جۇضغبْ زەھفەجٍىه ئبظاپحىٓ ذەۋەض ثەضِەوحە. - 30 - 27ئبٍەجٍەض زۇَٔبِ ،بي ِ -ۈٌۈوىە ثېطىٍىپ وەجّىگەْ ،ئۇالضٔىڭ لۇٌي ثوٌۇپ لبٌّبً، ئۇالضٔي ؼەضپ لىالٌىغبْ ،ئبٌالھ ۋەزە لىٍغبْ جۀٕەت ثىٍەْ ئۆظىٕي ثەذحىَبض لىالٌىغبْ وبِىً ۋە ِۇجحەلي وىفىٍەضگە ذىحبة لىٍّبلحب.
ََّي َأٍهُتُ َا اميه ْف ُس امْ ُم ْع َم ِئيه ُة (ْ )27ارجِ ِـي ا ََّل َرت ّ ِِم َر ِاض ََ ًة َم ْص ِض هَ ًة ( )28فَا ْدذ ُِِل ِِف ِؾ َحا ِدي (َ )29وا ْدذ ُِِل َجٌ ه ِِت ()31 ّ « ئي ( ئبٌالھ ثىٍەْ ) لبٔبئەت ھبؼىً لىٍغبْ ئىٕؽبْ! ؼەْ ضەثجىڭسىٓ ِەِٕۇْ ،ضەثجىڭ
ؼۀسىٓ ضاظى ثوٌغبْ ھبٌسا ،ئۇٔىڭ زەضگبھىغب لبٍحمىِٓ .ېٕىڭ ٍبذفي ثۀسىٍىطىُ لبجبضىغب لوـۇٌغىِٓ .ېٕىڭ جۀٕىحىّگە وىطگىٓ » ( .) 30 - 27 41
ضەثجىّىع ثىعٔي چەوؽىع ؼبئبزەجىە ٔبئىً ثوٌغبٔالض لبجبضىسىٓ ئەٍٍىگەً!
لەدر ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « لەزەض ،لىّّەت ،ئۆٌچەَ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « لەزض » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ: « ـۈثھىؽىعوي ،ثىع ئۇٔي ( لۇضئبٕٔي ) لەزض -لىّّەت وېچىؽىسە ٔبظىً لىٍىفمب ثبـٍىسۇق » ( .) 1 لەزض -ثىط ٔەضؼىٕىڭ ِىمساضىٕي ،لىّّىحىٕي ۋە ٔەجىجىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئىؽّي ثوٌغبْ لەزض ،لۇضئبْ ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ ِەظوۇض وېچىگە لوـمبْ لەزىط -لىّّەجٕي ئىّب لىٍّبلحب .ثۇ ِۀب ِەظوۇض ؼۈضىسە ٔبھبٍىحي ضوـەْ ھبٌسا ئىپبزىٍۀگەِْ « :ىڭ ئبٍسىٓ ئبضجۇق وېچە »ٍ .ۀي « ،ثىط ئۆِۈضگە جەڭ وېٍىسىغبْ وېچە ». ؼۈضە ثبضٌىك ِۇؼھبة ،جەپؽىط ۋە ھەزىؽٍەضزە ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ٔۇثۇۋۋەجٕىڭ زەؼٍەپىي ِەظگىٍىسە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ. ؼۈضە زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي ٔۇظۇي جەضجىپٍىطىٕىڭ ھەِّىؽىسە « ئەثەؼە » ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ ،ؼۈضىٕىڭ ئەڭ ثبٌسۇض زېگۀسە ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 4ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىسۇ .ثىعٔىڭچە ؼۈضە ئۇٔىڭسىٓ جېرىّۇ ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبْ .ذەجحبثي ،ؼبھبثىٍەضٔىڭ ؼۈضىٍەضٔي جىعغبٔسا ،لەزض ؼۈضىؽىٕي « ئەٌەق » ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعغبٍٔىمىٕي ئېَحمبْ ( ؼۇٍۇجي « ،ئىحىبْ » .) 334 ،III ،لوٌىّىعزىىي ِۇؼھبثالضزىّۇ ِۇـۇٔساق جىعىٍغبْ .ذەجحبثي« ، ؼبھبثە » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ِۇؼھبة جەضجىپ ھەٍئىحىٕي جەـىىً لىٍغبْ ـەذؽٍەضٔي ئىّب لىٍغبْ. ثۇ « ،ئۇٔي ثىع ٔبظىً لىٍسۇق » زىىي ئبٌّبؾ ثىٍەْ « ئولۇ! » ئەِطى ئبضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەجٕي جەوىحٍىگەْ لبضاـحۇض .ثىعٔىڭچە ِەظوۇض ؼۈضە ٌەًٍ ۋە فەجط ؼۈضىؽي ئبضىؽىغبٍ ،ۀي - 12ئوضۇٔغب جىعىٍىفي وېطەن .چۈٔىي ٌەًٍ ۋە فەجط ؼۈضىٍىطى ثىٍەْ لەزض ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا ِەظِۇْ پۈجۈٍٔىىي ۋە ئوچۇق ٍ -ېپىك ئىّبالض ِەۋجۇت. ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي لۇضئبْ ۋەھىَٕىڭ لەزض -لىّّىحي ھەلمىسە ثوٌۇپ ،ؼۈضە ثبضٌىك ِۇھبجبثىغب « :ئەً ئىٕؽبْ! لۇضئبْ /ۋەھىٌ ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ ثىط وېچىٕي ثىط ئۆِۈضگە ( ِىڭ ئبً جەذّىٕەْ ٍ 83ىً جۆت ئبٍغب جوغطا وەٌّەوحە ) جەڭ ھۆضِەجىە ئىگە لىٍسىِ .بٔب ثۇ ۋەھىٌ ؼېٕىڭ ھبٍبجىڭغب ٔبظىً ثوٌۇپ ،ئۆظىٕي ؼۀسە ٔبِبٍەْ لىٍىفمب ثبـٍىؽب ،ؼېٕىڭ ئۆِطۈڭ لبٔچە ئۆِۈضگە جەڭ ثوالض؟ » زېّەوحە. ِەظوۇض ؼۈضىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « وېچە » ذبغ ھبٌسا ۋەھىٌ ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ وېچىٕي ئىفبضەت لىٍّبلحب.
اَنه َأىْ َزمْيَا ٍُ ِِف م َ َْ َ َِل امْلَسْ ِر (َ )1و َما َأد َْراكَ َما م َ َْ َ َُل امْلَسْ ِر ( )2م َ َْ َ َُل امْلَسْ ِر ذ ْ ٌَْي ِم ْن َأمْ ِف َشِْ ٍص ()3 ّ « ـۈثھىؽىع ،ثىع ئۇٔي ( لۇضئبٕٔي ) لەزض -لىّّەت وېچىؽىسە ٔبظىً لىٍىفمب ثبـٍىسۇق .ئۇ
لەزض -لىّّەت وېچىؽىٕىڭ ٔېّە ئىىۀٍىىىٕي ثىٍەِؽەْ؟ ئۇ لەزض -لىّّەت وېچىؽي ( ـەضەپ ۋە پەظىٍەجحە ) ِىڭ ئبٍسىٓ ئبضجۇلحۇض » ( .) 3 - 1 42
ثۇ وېچە ئىّب لىٍغبْ ٍۀە ثىط ھەلىمەت جبھبٌەجٕىڭ ظۇٌّەجٍىه وېچىؽي ثوٌۇپٔ ،ۇضىٕي ئبٌالھ جىٓ ئبٌغبْ « لۇضئبْ جوٌۇْ ئېَي » ثۇ وېچىٕي ٍوضۇجمبٔىسى. ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ئىىىي ئبٍىحي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا ،زۇَٔب ھبٍبجىٕىڭ ثىط « وېچىگە » ئوذفىحىٍغبْ ثوٌۇـي ئېھحىّبٌسىٓ ٍىطاق ئەِەغ .زۇَٔب ھبٍبجىٕي ثىط وېچە زېؽەن ،ئبذىطەت ثۇ وېچىٕىڭ جبڭ ؼەھىطى .ئىٕؽبْ ئىالھىٌ ٍېحەوچىٍىه ثوٌّبً جۇضۇپ ،ثۇ ھبٍبت ؼەپىطىٕي ئوڭۇـٍۇق ھبٌسا ئبذىطالـحۇضۇپ ئەثەزىٌ ؼبئبزەجىە ئېطىفەٌّەٍسۇ .ۋەھىٌ ئىٕؽبٔىَەجىە ئەۋەجىٍگەْ ٍوي ذەضىحىؽي ثوٌۇپ ،ئىٕؽبٔغب جوغطا ٍوٌٕي وۆضؼىحىسۇٍ « .بلىٓ » زەپ جىٍغب ئېٍىٕغبْ ئبذىطەت ؼۈثھىؽي ٍېحىپ وەٌگۀسە ھەلىمەت ئوجحۇضىغب چىمىسۇٌ .ېىىٓ ،زۇَٔب ھبٍبجىسا ھەلىمەجىە وۆظىٕي ئېحىۋاٌغبٔالض ئۈچۈْ ھەلىمەجٕىڭ ئۇالضغب ھېچمبٔساق پبٍسىؽي ثوٌّبٍسۇ. ِبٔب ثۇ ۋەھىٌ ،زۇَٔب وېچىؽي ئبذىطٌىفىپ جبڭ ئبجمىچە ئەثەزىٌ ھوظۇض ،ذبجىطجەٍِىه ۋە ـبزٌىمٕىڭ ٍېحەوچىؽىسۇض ،ضېحؽىپىسۇض.
وح ِفْيَا ِِب ْذ ِن َر ِ ّ ِّب ْم ِم ْن ُ ِّ ِه َح هَّت َم ْعوَؽ ِ امْ َف ْج ِص ()5 ث َ هََن ُل امْ َم ًَلئِ َك ُة َو ُّامص ُ ك َأ ْم ٍص (َ )4س ًَل ٌم ِ َ ّ « پەضىفحىٍەض ۋەھىٌ ثىٍەْ ثىطگە ئۇ وېچىسە چۈـىسۇ ،ضەثجىٕىڭ ئىعٔي ثىٍەْ ھبٍبجٕىڭ ھەض
ؼبھەؼىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه جەضىپؽىع ثىط ـبزٌىمٕىڭ ( ضېحؽىپىٕي ئېٍىپ وېٍىسۇ ) .ثۇ ھبٌەت جبڭ ئبجمىچە زاۋاٍِىفىسۇ » ( .) 5 - 4 ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ئىفىٕىؿ ۋە ٍبـبؾ پەؼٍي ئبذىطٌىفىپ ،وۆضۈؾ ۋە ھوؼۇٌٕي ٍىغىؿ پەؼٍي ثبـٍىٕىسۇ. ئبٌالھ ثىعٔي ثۇ زۇَٔبزا ھبٍبت ئېىىٕعاضٌىمىغب وۈچىٕىڭ ٍېحىفىچە ئەجىط لىٍغبْ ۋە ھوؼۇي ظاِبٔىسا ئبٌالھ ٔىڭ ضەھّىحي ثىٍەْ ِوي ھوؼۇي ئبٌغۇچىالض لبجبضىسىٓ لىٍغبً! ( ئبِىٓ!!! ).
ئەضر ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ئەؼط » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ « .ئەؼط » ؼۆظى « ؼىمىپ ؼۈٍىٕي چىمىطىؿِ ،ېغىعىٕي ئېٍىپ ـبوىٍىٕي جبـالؾ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ پېئىً جوِۇضىسىٓ جۈضٌىٕىپ چىممبْ .ئبزەجحە چۈؾ ۋالحي ثىٍەْ ئبذفبَ ئبضىؽىسىىي ظاِبْ جىٍىّي « ئەؼط » زەپ ئبجىٍىسۇِ .بٔب ثۇ ۋالىث ئىفٍەٍسىغبْ ثىط وىفي ئۈچۈْ ھېطىپ ھبٌىسىٓ وەجىەْ ،ئېعىٍىپ ؼۈٍي چىممبْ ۋە ثىط وۈٍٔۈن ذىعِىحىٕىڭ ٔەجىجىؽي وۆضۈٌگەْ ۋالىححۇضٍ .ۈظ ٍىٍٍىك ثىط ِەظگىٍّۇ « ئەؼط » زەپ ئبجىٍىسۇ .چۈٔىي ئۇ ،ئىٕؽبٕٔىڭ ؼبپبؼىٕي ٔبِبٍەْ لىٍىسىغبْ ئۈچ ئەۋالزٔىڭ ئۆِطىٕي جەِؽىً لىٍىسۇ .ھېؽبپ وۈٔىّۇ « ئەؼط » زەپ ئبجىٍىسۇ .چۈٔىي ئۇ « ھوؼۇي » وۈٔىسۇض. ئىٕؽبٕٔىڭ لىٍّىفٍىطى ئۇ وۈٔي ئبٍطىٍىسۇ. ؼۈضە ،زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي ِۇؼھبة ۋە جەپؽىطٌەضٔىڭ ِۇجٍەق وۆپچىٍىىىسە ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ثۇذبضى ثۇ ؼۈضىٕي « ۋەٌئەؼط » زەپ ئبجىغبْ. ئەؼط ؼۈضىؽي ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ زەؼٍەپىي ؼۈضىٍەضزىٓ ثىطى .ھەظضىحي ئوؼّبٕٔىڭ ٔۇظۇي جەضجىپىسە ئىٕفىطاھ -ئبزىَبت ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا - 13ئوضۇٔسا ٍەض ئبٌغبْ .ئبزىَبجٕىڭ ئوضٔي جوغطا ثوٌغبْ ثوٌؽىّۇ ،ئىٕفىطاھ ؼۈضىؽىٕىڭ ئوضٔي جوغطا ئەِەغ .چۈٔىي ئىٕفىطاھ ،ظۇھب 43
ؼۈضىؽىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضە ثوٌؽب وېطەنِ .ەظِۇْ جەھەجحىٓ ظۇھب ؼۈضىؽىٕىڭ لوـّىمىغب ئوذفبٍسۇ .ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە ضەھّبْ -وەۋؼەض ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ جېرىّۇ جوغطا ئەِەغ .ثىعٔىڭچە لەزض -ئبزىَبت ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضىؽي ئەڭ ِۇۋاپىك ثوٌؽب وېطەن. ؼۈضە ٔبظىً ثوٌغبْ جبضىرٕي ئېٕىك وۆضؼىحىؿ لىَىٓ .ـۇٔسالحىّۇ ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 1ىٍىٕىڭ ئبذىطى ٍ - 2ىٍىٕىڭ ثبـٍىطىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ؼۈضە لۇضئبٔسىىي ئبٍەت ھەجىّي جەھەجحىٓ ئەڭ لىؽمب ئۈچ ؼۈضىسىٓ ثىطى .ثۇالضٔىڭ ھەِّىؽي ئۈچ ئبٍەجحىٓ جەضوىپ جبپمبْ ثوٌۇپ ،ئۇالض وەۋؼەض ،ئەؼط ۋە ٔبؼط ؼۈضىٍىطىسۇض. ئەؼط ؼۈضىؽي ھەجىُ جەھەجحىٓ وىچىه ،ئەِّب ِۀب جەھەجحىٓ ٔبھبٍىحي وەڭ ِەظِۇٔغب ئىگە ثوٌۇپ ،ثبؾ جېّىؽي ثوٌؽب لۇضئبْ ثەضپب لىٍّبلچي ثوٌغبْ ئۆضٔەن ئىٕؽبْ جىپىٕي جەؼۋىطٌەپ ثېطىؿ .ؼۈضىٕىڭ ثبالغەت جەھەجحىٓ جەڭسىفي ٍوق .ئىّبَ ـبفي « ،ئەگەض لۇضئبْ ثۇ ؼۈضىسىٕال ئىجبضەت ثوٌغبْ ثوٌؽب ئىٕؽبٔىَەت ئۈچۈْ ٍۀىال ٍېحەضٌىه ثوالجحي » زېگۀىىەْ ( ئبٌۇؼي ) .ثۇ ؼۈضە ثىٍەْ ثەٌەز ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا ِەظِۇْ جەھەجحىٓ ظىچ ِۇٔبؼىۋەت ثبض. ئبثسۇٌالھ ة .ھۇؼەٍٕسىٓ ٔەلىً لىٍىٕغبْ ثىط ضىۋاٍەت ئەؼط ؼۈضىؽىٕىڭ جۇٔجي لۇضئبْ ٔەؼٍىٕىڭ ھبٍبجىسا جۇجمبْ ئوضٔىٕي ئەڭ ٍبذفي ـەوىٍسە جەؼۋىطٌەپ ثەضِەوحە « :ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئەؼھبثىٍىطىسىٓ ئىىىي وىفي ثىط ٍەضزە جەَ ثوٌغبٔسا ثىطؼي ٍۀە ثىطؼىگە ئەؼط ؼۈضىؽىٕي ئولۇپ ثەضِەؼحىٓ ئبٍطىٍّبٍححي » ( جەثەضأي ). « ئولۇؾ »ٔي لۇضئبٔي ِۀىسە چۈـۀگەْ ۋالحىّىعزا ،ثۇ ضىۋاٍەجحىٓ ِۇٔساق ِۀب چىمىسۇ: ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ؼبھبثىٍىطى ثىط ٍەضزە جەَ ثوٌغبٔسا ثىط -ثىطىگە ھەلٕي ،ؼەثىطٔي جەۋؼىَە لىالجحي ۋە ئۇٔي ھبٍبجىغب جەزثىمالؾ ھەلمىسە ٔەؼىھەت لىالجحي .ئۇالضٔىڭ ثۇٔي ھبٍبت ـەوٍىگە ئبٍالٔسۇضۇـي « ،ئەؼط ؼۈضىؽٕي ئولۇؾ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ. ؼۈضە ئىٕؽبٕٔىڭ ؼبئبزىحىٕي ٍبوي پبالوىحىٕي ئۆظ لوٌي ثىٍەْ جەٍَبضالٍسىغبٍٔىمىٕي ثبٍبْ لىٍّبلحب .ئىٕؽبٕٔىڭ گۇٔبھٕي ظاِبْ ،زەۋضِ ،بوبٔغب ئبضجىپ لوٍۇپ ،ئۆظ ِەؼئۇٌىَىحىسىٓ لېچىفىٕي ضەت لىٍىپ ،ثۇ ثبھبٔىٕىڭ لوثۇي لىٍىّٕبٍسىغبٍٔىمىٕي ئەؼىەضجّەوحە. ٍبذفىٍىمٕي ثەٌگىٍىه ثىط جبضىرىٌ ِەظگىٍگە ِەھىۇَ لىٍىپ لوٍۇپ ،ئۆظى ٍبـبۋاجمبْ زەۋضزە ثبؾ وۆجۈضگەْ ٍبِبٍٔىمٕي « ظاِبْ ئبذىطى » زېگۀسەن ؼۆظٌەض ثىٍەْ زەۋضگە ئبضجىپ لوٍۇپ، ئۆظىٕي ئبلالؾ ِۀحىمىؽىٕي ضەت لىٍّبلحب. ذۇالؼىٍىگۀسە ،وبضاِەت ظاِبٔسا ئەِەغ ،ئىٕؽبٔسا زېّەوحە. ئەؼىط ؼۈضىؽي ثىط ئىالھي ئۇٌحىّبجۇَ ذبضاوحېطىگە ئىگە .ئۇ ِۇھبجبثىغب « ثۇٔچە ٍۇلىطى ؼەۋىَەزە پەلەت ئبٌالھ ال ؼۆظ لىالالٍسۇ » زېگۈظىسىغبْ ـەوىٍسە ذىحبة لىٍىسۇ ۋە ۋىجسإٔي ھەضىىەجىە وەٌحۈضۈؾ ،ئىٕؽبْ ـەذؽىَىحىٕي ثەضپب لىٍىؿ ِەلؽىحىسە ۋالىحٕي ـبھىث لىٍىپ جۇضۇپ ؼۆظ ثبـٍىغبْ:
ّص َوامْ َـ ْ ِ
« ( ؼۇزەن ئېمىپ وېحىۋاجمبْ ) ظاِبْ /ئەؼط ثىٍەْ لەؼەِىي ( ئەؼط ـبھىث ثوٌؽۇٔىي )!» ( - 1ئبٍەت ). ئبٔسىٓ پەلەت ئبٌالھ ال ئېَحبالٍسىغبْ ؼۆظٔي ئېَحمبْ:
َُس ا هن ْاَلو ْ َس َان م َ ِفي د ْ ٍ ّ ّ « ـۈثھىؽىعوي ،ئىٕؽبْ ظىَبْ ئىچىسە
» ( - 2ئبٍەت ). 44
ئبٔسىٓ ظىَبٔسىٓ ذبٌىٌ ثوٌغبٔالضٔىڭ ئبالھىسىٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
امصا ِم َح ِ ات َوث ََو َاص ْوا ِِبمْ َح ّ ِق َوث ََو َاص ْوا ِِب همص ْ ِّب ا هَل ه ِاَّل ٍَن َأ ٓ َمٌُوا َو َ َِعوُوا ه ّ « ئىّبْ ئېَحمبٍْ ،بذفي ئەِەٌٍەضٔي لىٍىپ ِەؼئۇٌىَىحىٕي ئبزا لىٍغبْ ،ثىط -ثىطىگە ھەلٕي
ۋە ؼەثىطٔي جەۋؼىَە لىٍغبٔالض ثۇٔىڭسىٓ ِۇؼحەؼٕب » ( - 3ئبٍەت ). ثۇ ئبٍەجحە جۆت ئبالھىسىٍىه جىٍغب ئېٍىٕغبٍْ ،ۀي ئىّبْ ئېَحىؿ ،ؼبٌىھ ئەِەي لىٍىؿ ،ھەلٕي ۋە ؼەثىطٔي جەۋؼىَە لىٍىؿ .ثۇالضٔي ئىفىٕىؿٍ ،بـبؾ ،ثەھطىّبْ ثوٌۇؾ ۋە ثەضزاـٍىك ثېطىؿ زەپ جەضىپٍىؽەوّۇ ثوٌىسۇ. ثىطىٕچىؽي ،ئبٌالھ ٔىڭ؛ ئىىىىٕجىؽي ،ھبٍبجٕىڭ؛ ئۈچىٕچىؽي ،ئىٕؽبٕٔىڭ؛ جۆجىٕجىؽي، ھەلىمەجٕىڭ ھەلمي. ئبٌسىٕمي ئىىىي ئبالھىسىٍىه وىفىٕىڭ ـەذؽىَحي ثىٍەْ؛ وېَىٕىي ئىىىي ئبالھىسىٍىه وىفىٕىڭ ئىجحىّبئٌ جەِىئىَەجحىىي ِەؼئۇٌىَىحي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه. ئىّبْ ئېَحىؿ ئەلىسە ،لبٌغبٍٔىطى ئەِەي ِەؼىٍىؽي ثوٌۇپ ،ئىٕؽبٔالضٔىڭ ٔىجبجٍىممب ئېطىفىفىٕىڭ ئبچمۇچي ِبٔب ثۇ جۆت ٔۇلحىسا ئىپبزىٍۀّەوحە .ئەوؽىچە ثوٌغبٔسا ،ئىٕؽبْ ھەلىمەجەْ ظىَبْ ئىچىسە ثوٌىسۇ. ٍب ضەثجي ثىعٔي ظىَبْ ئىچىسە ثوٌغۇچىالض لبجبضىسا ثوٌۇپ لېٍىفحىٓ ؼبلٍىغىٓ!
ئبدىيبت ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ھۇجۇَ لىٍغبٔالض » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ئبزىَبت » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ثوٌۇپِ ،ەظوۇض ئبٍەجحە ۋەھىٌ زۈـّۀٍىطىٕىڭ ۋەھىَگە ثوٌغبْ ئۆچّەغ زۈـّۀٍىىي ئىّب لىٍىٕغبْ: « غبٌجىطالـمبْ ھبٌسا ھۇجۇَ لىٍغبٔالضٔىڭ ھبٌىغب ۋاً! ». ثۇ ئبٍەجحە ذىحبة لىٍىٕغۇچىٕىڭ ئەلٍىگە ئەڭ ثبـحب « ٔېّىگە ھۇجۇَ لىٍغبٔالضغب؟ » زېگەْ ؼۇئبي وېٍىسۇ .ثۇ ئېٕىمٍىغۇچىؽي ٔبِەٌۇَ ثوٌغبْ ؼۆظٌەض ثىٍەْ ثبـٍىغبْ ؼۈضىٍەضزىٓ ثىطى« . ھۇجۇَ لىٍغبٔالض » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ئبزىَبت » وەٌىّىؽىٕي « ثەزىط ئۇضۇـىسىىي ِۇئّىٓ ِۇجبھىسالضٔىڭ ئبجٍىطىٕي وۆضؼىحىسۇ » زېگۀٍەضِۇ ثوٌغبْ .ھەظضىحي ئەٌي ثۇ چۈـۀسۈضۈـٕي ضەت لىٍىپ « ،ثەزىطزە ِىمحبت ۋە ظۇثەٍطزىٓ ثبـمىالضٔىڭ ئېحي ٍوق ئىسى » زەٍسۇ. ثەظى ِۇپەؼؽىطٌەض « ئبزىَبت » وەٌىّىؽي ثىٍەْ « ھبجىالضٔىڭ جۆگىؽي » وۆظزە جۇجۇٌغبْ زەٍسۇ .ثۇ ؼۈضە ٔبظىً ثوٌغبْ ِەظگىٍسە ھەج جېري پەضظ ثوٌّىغبٔىسى « .ئبزىَبت » ثىٍەْ ٔېّىٕىڭ ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٍٔىمي ھەلمىسە ثۇٔىڭغب ئوذفبٍسىغبْ لبضاـالضٔي وەٌىّىٕىڭ ِۀىؽي ضەت لىٍّبلحب. چۈٔىي ،وەٌىّە « زۈـّەْ ،زۈـّۀٍىه » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ئبزۋ ،ئبزۇۋ » ؼۆظ جوِۇضىسىٓ جۈضٌىٕىپ چىممبْ .ثۇ ٍەضزىٓ « ھۇجۇَ لىٍغۇچىالضٔىڭ » ۋەھىٌ زۈـّۀٍىطى ئىىۀٍىىي ئېٕىك ھبٌسا ِەٌۇَ ثوٌّبلحب. 45
لەزىّمي ِۇؼھبثالضزا ؼۈضە ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ثەظى ِۇپەؼؽىطٌەض ثېفىسىىي « ۋاۋ » ھەضىپي ثىٍەْ ثىطٌىىحە ئبجىغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە زەؼٍەپىي ِەظگىٍٍەضزە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضزىٓ ثىطى .ھەظضىحي ئوؼّبْ جەضجىپىسە ئەؼىط ۋە وەۋؼەض ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ ـەذؽٍەضٔي ٔىفبْ لىٍغبْ ھبٌسا ئېٍىپ ثېطىٍغبْ زەۋەت ِەظگىٍىگەٍ ،ۀي ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 2ىٍىغب جوغطا وېٍىسۇ. ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي ئبٌالھ ۋە ئىٕؽبْ ئبضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەت ثوٌۇپ ،ؼۈضە ذىحبة لىٍىٕغۇچىٕي ؼەگىحىؿ ِەلؽىحىسە « ھەٍطأٍىك ھېػ لىٍسۇضۇؾ » جۈغ ِۀىؽىگە ئىگە ثوٌغبْ لەؼەَ ۋاۋى ( و ) ثىٍەْ ثبـالٔغبْ .ذىحبة لىٍىٕغۇچىٕىڭ ثۇ ذىحبثالضٔي پۈجۈْ زىممىحي ثىٍەْ ئبڭٍىفي ،ئىٕؽبْ ۋىجسأىٕي ھەضىىەجىە وەٌحۈضۈؾ ۋە ئبوحىپ ۋىجساْ ئىگىٍىطىسىٓ لىٍىپ ٍېحىٍسۈضۈؾ ئۈچۈْ ِۇـۇٔساق لىٍغبْ .ؼۈضىٕىڭ ھەض ثىط وەٌىّىؽي ،ھەجحب ھەض ھەضىپي ذىحبة لىٍىٕغۇچىٕىڭ لەٌجىگە ھېؽبپ وۈٔىٕي ئۇؼحىٍىك ثىٍەْ ٔەلىؿ لىٍىپ ئوٍىسۇ .ؼۈضىسە ثۀسىٕىڭ ثۇ ضىئبٌٍىمٕي ھەض ۋالىث ھېػ لىٍىپ ٍېحىفي ِەلؽەت لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ئۇٔي وۆضۈپ جۇضغبٔسەن ئىّبْ ئېَحىؿ ئىّب لىٍىٕىسۇ .چۈٔىي ،ۋىجساْ پەلەت ثۇ ئبضلىٍىك ئۆظ ِەۋجۇجٍىمىٕي ؼبلالپ لبٌىسۇ .ئىٕؽبْ ِبٔب ثۇ ؼەۋەثحىٓ ئىٕؽبٍٔىمىٕي ؼبلالپ لبالالٍسۇ:
َوامْ َـا ِد ََّي ِت ضَ ْح ًحا ( )1فَامْ ُم ِور ََّي ِت كَسْ ًحا ( )2فَامْ ُم ِل َْي ِات ُص ْح ًحا ( )3فَبَث َْص َن ِت َِ ه َ ْل ًـا ( )4فَ َو َس ْع َن ِت َِ َ َْج ًـا ()5
« ئبٌالھ ـبھىحىي ( ،ۋەھىَگە ) غبٌجىطٌىك ثىٍەْ ھۇجۇَ لىٍغۇچىالضغب ۋە ( ئىچىسىىي ) غەظەپ ئوجىٕي ئەجطاپىسىىىٍەضگە جۇجبـحۇضغبٔالضغب ،ؼەھەضگىچە ھەؼەت ئوجىسا پۇچىالٔغبٔالضغب ۋە چبڭ - جوظاْ ( لۇضۇق گەپ ،جۆھّەت )ٌىطى ثىٍەْ پىحٕە چىمبضغبٔالضغب ،ثۇ زۈـّۀٍىه ثىٍەْ وىفىٍەض جوپي ئبضىؽىغب ثۆؼۈپ وىطگۈچىٍەضگە.) 5 - 1 ( » ... ؼۈضىٕىڭ ضىؽبٌەجٕىڭ زەؼٍەپىي ٍىٍٍىطىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا ،ؼۈضىٕىڭ ئېٕىمٍىغۇچىؽي ٍوق ھبٌسا ثبـالٔغبْ ئبٌسىٕمي ثەؾ ئبٍىحىٕي ئۇضۇـمب ِۇٔبؼىۋەجٍىه زەپ ـەضھىٍَىگىٍي ثوٌّبٍسۇ .ثۇ ئبٍەجٍەضزە وېٍەچەوٕي ئىفبضەت لىٍىسىغبْ ثىطەض ٌەثعى زەٌىٍّۇ ٍوق. ثىعٔىڭچە ثۇ ئبٍەجٍەض ۋەھىَٕي ئىٕىبض لىٍغۇچىالضٔىڭ ۋەھىَگە لبضىحب جۇجمبْ غەٌىحە ِۇئبِىٍىؽىٕي ئىپبزىٍىّەوحە .ثۇٔىڭ زەٌىٍي ئبضلىسا ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ـۇ ئبٍەجٍەضزۇض:
ا هن ْاَلو ْ َس َان ِم َ ِصت ّ َِ مَ َكٌُو ٌد (َ )6واه ه َُ ؿَ ََّل َذ ِ َِل م َشَ َِِ ٌس (َ )7واه ه َُ ِم ُح ِ ّة امْز ْ َِْي مَشَ ِسً ٌس ()8 ّ ّ ّ ٔېّەجٍىطىٕي ـەوؽىع ئىٕىبض لىٍىسۇ. « ئىٕؽبْ ھەلىمەجەْ ّضەثجىٕىڭ
ئىٕؽبْ ھەلىمەجەْ ضەثجىڭٕىڭ ثۇ ٔېّەجٍىطىگە ئەٌۋەجحە ئۆظى گۇۋاھحۇض .ئىٕؽبْ پۇي ِ -بٌغب ئىٕحبٍىٓ ھېطىؽحۇض » ( - 6 .) 8 زېّەوىي ،زەؼٍەپىي ثەؾ ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « جۇظ ووضٌۇق » ٔىڭ ذبضاوحېطى /ؼۈپىحىٕي ثۇ ئبٍەجٍەض ثبٍبْ لىٍغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ئبضلىٍىك ئبٌالھ ٔىڭ ثۀسىٍىطى ئۈؼحىسىىي ھەلمىٕي ئەؼٍەجّەوحە ۋە ھېؽبپ وۈٔي ئۈچۈْ ئبگبھالٔسۇضِبلحب. ذۇالؼىٍىگۀسە ،ئىٕؽبْ ئبٌالھ ٔي ھەضگىعِۇ ئبٌسىَبٌّبٍسۇ .وۆضۈٔۈـحە لبٔچىٍىه ؼەۋەثٕي ئوجحۇضىغب لوٍۇـىسىٓ لەجئىَٕەظەض ،ۋىجسأي ئۆظى ئوجحۇضىغب لوٍغبْ ثبضٌىك ئۆظىطٌەضٔي ضەت لىٍىپ، ھەلٕي جبوبضالٍسۇ « :زىٍالضزىىي ؼىطالضٔىڭ ئبـىبضا لىٍىٕىفي » ( - 10ئبٍەت ) ،ۋىجسإٔىڭ ظۇۋأغب وىٍىپ ھەلىمەجٕي ئوجحۇضىغب لوٍۇـىسۇض. ؼۈضە ئبذىطىسا ئبٌالھ ٔىڭ ذەثىط ئىؽّىٕي جىٍغب ئېٍىؿ ئبضلىٍىكِ ،ۇھبجبثىغب ئبٌالھ جىٓ ٍوـۇضۇْ ئىؿ لىٍىفٕىڭ ِۇِىىٓ ئەِەؼٍىىىٕي ئەؼٍىحىپ ئۆجىەْ. 46
ا هن َرّبه ُ ْم ّبِ ِ ْم ً َ ْو َم ِئ ٍش م َ َرحِْيٌ ّ « ئۇالضٔىڭ ھەِّە
ئەھۋاٌىسىٓ ضەثجىٕىڭ ھەلىمەجەْ ذەۋەضزاض ئىىۀٍىىىٕي ( ثۇ ٔبزاْ ئىٕؽبْ ) ثىٍّەِسۇ؟ » ( .) 11
كەۋضەر ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍىحىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ٔبھبٍىحي ذەٍىطٌىهِ ،وي ئىىطأَ ،ېّەت ٍبِغۇضى » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « وەۋؼەض » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ: « ثىع ؼبڭب ھەلىمەجەْ ٔۇضغۇْ ٍبذفىٍىمالضٔي ئبجب لىٍسۇق » ( .) 1 ئەي وەۋؼەض -جبِىس ئىؽىُ ( ِەٌۇَ ثىط ئىؽىُ ٍبوي پېئىٍسىٓ جۈضٌىٕىپ چىمّىغبِْ ،ۇؼحەلىً ئىؽىُ ) ثوٌۇپ ،گطاِّبجىىىٍىك لبئىسىگە ئبؼبؼەْ لبضىحىٍغبْ ئوثىَىححىٓ ثبـمب ثىط ِۀىگە زاالٌەت لىٍّبٍسۇ .ثۇٔىڭغب ئبؼبؼەْ ثۇ ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « وەۋؼەض » ضەؼۇٌۇٌالھمب ثېطىٍگەْ « ٔۇضغۇْ ٔېّەجٍەضٔىڭ » ئوِۇِىٌ ئىؽىّي ثوٌۇپ ،ثۇ ٔېّەجٍەضزىٓ وۆظگە وۆضۈٔگۀٍىطى لۇضئبْ ۋەھىٌٔ ،ەثىٍَىه ۋە ھېىّەت .ھەظضىحي ئۀەؼحىٓ وەٌگەْ ۋە ئبۋاَ ئبضىؽىسا وەڭ جبضلبٌغبْ « وەۋؼەض وۆٌي » ئىعاھبجي ،وەۋؼەض ئىؽّي زاالٌەت لىٍغبْ ٔەضؼە ئەِەغ ،ئۇ پەلەت وىفىٍەضٔىڭ ِەظوۇض وەٌىّە ھەلمىسىىي چۈـۀچىؽي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه .وەۋؼەضٔي « جۀٕەجحە ضەؼۇٌۇٌالھمب ذبغ لىٍىٕغبْ ثىط وۆي » زەپ ـەضھىٍَىگۀٍەضزىٓ ثبـمب ٍۀە « ،ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ٔەؼٍي، ؼبھبثىٍىطى ،ئۈِّىحي ،ئۈِّىحىٕىڭ ئبٌىٍّىطى ،جۀٕەجحىىي ثىط ئۆؼحەڭ ،جەۋھىس ئەلىسىؽي، ئىؽالَ ،پەظىٍەتِ ،بذحبـمب ؼبظاۋەض ِبلبَِ ،ۇھەِّەزى ـەضىئەجٕىڭ ٍەڭگىٍٍىىي ،لۇضئبْ، لۇضئبٕٔىڭ ئبؼبْ چۈـۀگىٍي ثوٌىسىغبٍٔىمي ،ضەؼۇٌۇٌالھمب ذبغ ثىط ٔۇض » ...زېگۀسەن ـەوىٍسە ئىعاھٍىغبٔالضِۇ ثوٌغبْ. ثبضٌىك ِۇؼھبة ۋە جەپؽىطٌەضزە ؼۈضە ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ثۇ وەٌىّە لۇضئبٔسا پەلەت ِۇـۇ ؼۈضىسىال جىٍغب ئېٍىٕغبْ. ِەظوۇض ؼۈضە ِەظِۇْ ۋە ئۇؼٍۇثي ٔۇلحىؽىسىٓ لبضىغبٔسا ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ھەظضىحي ئوؼّبْ ة .ئبففبْ ،جبثىط ة .ظەٍس ۋە ثبـمىالض ثۇ ؼۈضىٕي ئبزىَبت -جەوبؼۇض ؼۈضىٍىطى ئبضؼىغب جىعغبْ .ئىجٓ ئبثجبغ ئەؼط -جەوبؼۇض ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب ٍەضٌەـحۈضگەْ. ؼۈضە ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 2ىٍىٕىڭ ئبذىطٌىطىسا ٔبظىً ثوٌغبْ .ؼۈضىٕىڭ - 3ئبٍىحي ضەؼۇٌۇٌالھمب لبجحىك زۈـّۀٍىه لىٍىۋاجمبْ ثىط گۇضۇھٕىڭ ثبضٌىمىسىٓ ذەۋەض ثەضگەْ ثوٌۇپ ،ثۇٔىڭسىٓ زەۋەجٕىڭ زەؼٍەپىي ِەظگىٍٍىطىسە ضەؼۇٌۇٌالھمب ئىچ -ئىچىسىٓ زۈـّۀٍىه لىٍىۋاجمبْ وىفىٍەضٔىڭ ثبضٌىمي ِەٌۇَ ثوٌّبلحب. ؼۈضە لۇضئبٕٔىڭ ئەڭ لىؽمب ؼۈضىؽي ثوٌغبْ ثوٌؽىّۇِ ،ەظِۇٔي ٔبھبٍىحي چوڭمۇض ؼۈضىٍەضزىٓ ثىطى .ؼۈضە ِەظِۇْ جەھەجحىٓ ٔېّەجىە ـۈوۈض لىٍىؿ ئەذاللىٕي ٍېحىٍسۈضۈـٕي ۋە ئۇؼٍۇثىٕي وۆضؼىحىپ ثېطىفٕي ِەلؽەت لىٍغبْ ثوٌۇپِ ،ۇھبجبثىٕي ؼبٌىھ ئەِەي لىٍىفمب جەـۋىك لىٍىسۇ.
47
ؼۈضە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئۈِىسىٕي جېرىّۇ ٍۇلىطى وۆجۈضۈپِ ،ۀىۋىٌ وۈچىٕي جېرىّۇ ئبـۇضىسۇ. ئبٌەٍِەضگە ضەھّەت ثوٌغۇچىغب ۋەھىٌ ۋە ٔۇثۇۋۋەجٕىڭ پەلەت « ثىط ئېغىط ِەؼئۇٌىَەت » ثوٌۇپال لبٌّبؼحىٍٓ ،ۀە « ٔبھبٍىحي چوڭ ذەٍىطٌىه ئىؿ » ئىىۀٍىىىٕي ئەؼٍىحىسۇ:
اَنه َأؾ َْع َْيَاكَ امْ َك ْوث ََص ّ « ثىع ؼبڭب ھەلىمەجەْ ٔۇضغۇْ ٍبذفىٍىمالضٔي ئبجب لىٍسۇق » ( .) 1
ئبٌەٍِەضٔىڭ ضەثجي ئبٌالھ ٔىڭ ثۇ ذەٍىطٌىه ٔېّىحي ؼبٍىؽىسە ،ئبثسۇٌّۇجەٌٍىپٕىڭ ٍېحىّي « ئبٌەٍِەضگە ضەھّەت » ثوٌغبٔىسى .ثۇ ـەضەپٍىه ٔېّەت ئبٌەٍِەضٔىڭ ضەثجىگە ـۈوۈض لىٍىفٕي جەلەظظا لىٍىسۇ .ـۈوۈضٔىڭ ئەڭ چوڭي ،جەثىئىَىي ئىجبزەجٕي ئبٌەٍِەضٔىڭ ضەثجىگىال ذبغ لىٍىفحۇض:
فَ َص ِ ّل ِم َصت ّ َِم َو ْ َ اْن ْص
« ٔبِىعىڭٕي ،لۇضثبٍٔىمىڭٕي ئبٌەٍِەضٔىڭ ضەثجىگە ذبغ لىٍغىٓ! » ( .) 2 وەۋؼەض -ئەثەجەض وەٌىّىؽي ئبضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەت ؼۈضىٕىڭ ئبچمۇچىسۇض .ضەؼۇٌۇٌالھمب زۈـّۀٍىه لىٍىسىغبٔالض ثوٌىسۇٍ .ۀي ،ئبٌالھ ٔىڭ ٔۇضغۇْ ٍبذفىٍىمي ۋە وەضىّىگە ٔبئىً ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئۇٔىڭغب ٔەپطەت لىٍىؿِ ،ەۋجۇزٌىمي پۈجۈٍٔەً ذەٍىطٌىه ثوٌغبْ ثىطؼىسىٓ ِەھطۇَ ثوٌغبٍٔىمحۇض .ئۇ ئەي -ئەثەجەض ثوٌۇپٍ ،ۀي ئۇٔىڭسىٓ ٍۈظ ئۆضىگەْ ۋە ئۇٔىڭغب زۈـّەْ ثوٌغبْ ثىطؼي ،ئەِەٌىَەجحە ئەي -وەۋؼەضزىٓ ٍۈظ ئۆضۈپ ئۇٔىڭغب زۈـّەْ ثوٌغبْ ۋە ٍبذفٍىك ثۇٌىمىسىٓ ِەھطۇَ لبٌغبْ وىفىسۇض:
ا هن َشا ِهئَ َم ُ َُو ْ َاْلتْ َ َُت ّ « ھەلىمەجەْ ؼېٕىڭ
زۈـّىٕىڭٕىڭ ٔبَ ٔ -ىفبٔي لبٌّبٍسۇ ( ھەلىمەت ـۇوي ،ؼبڭب زۈـّۀٍىه لىٍغۇچي ٍبذفىٍىمحىٓ پۈجۈٍٔەً ِەھطۇَ لبٌغبْ وىفىسۇض ) » ( - 3ئبٍەت ). ضەثجىُ ثىعٔي ضەھّەتٍ ،بذفىٍىك ثۇٌىمىسىٓ ِەھطۇَ ثوٌغۇچىالض لبجبضىسىٓ لىٍّىغىٓ!
تەكبضۇر ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍىحىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ھېطىػ ثىٍەْ وۆپەٍحىؿ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « جەوبؼۇض » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. « ؼىٍەضگە جب ئۆٌۈَ ٍېحىپ لەثىطگە وىطگىچە وۆپەٍحىؿ ھېطىؽي ؼىٍەضٔي غەپٍەجحە لبٌسۇضزى » ( .) 2 - 1 جەوبؼۇض ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ثىط ؼۈضىٕىڭ لۇضئبٔسا ئوضۇْ ئېٍىفي ئۆجّۈؾ ،ثۈگۈْ ۋە وېٍەچەوحىىي ئىٕؽبٔالض ئۈچۈْ ثىط ِۆجىعىۋى جېّب ثوٌۇپ ،ئۈظٌۈوؽىع ِبي ِ -ۈٌىىٕي وۆپەٍحىؿ ھېطىؽي ِۇجٍەق وۆپ ؼبٍٔىك ئىٕؽبٔالض گىطىپحبض ثوٌغبْ ذەجەضٌىه ئىٍٍەجٍەضزىٓ ثىطى .ثۈگۈٔىي زەۋضىّىعزىّۇ ئىٕؽبٔالضزىىي ئەڭ چوڭ ئىٍٍەجٍەضزىٓ ثىطى جوذحىّبً وۆپەٍحىؿ ھېطىؽي ثوٌۇپ، لبٔبئەت لىٍّبؼحىٓ وۆپەٍحىؿ ،جېرىّۇ وۆپٍەپ ٍىغىؿ ۋە جېرىّۇ وۆپىە ئىگە ثوٌۇؾ ھېطىؽي ٔەجىجىؽىسە ذۇزىٕي ٍولىحىپ لوٍغبْ ئىٕؽبْ ثۇ ٍوٌسا ئۆظىٕي ٍولىحىپ ،ھەززىٕي ثىٍەٌّەً چەوحىٓ ئبـّبلحب. 48
ِۇجٍەق وۆپ ؼبٔسىىي ِۇؼھبة ۋە جەپؽىطٌەضزە ؼۈضە ِۇـۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئەؼھبثىٍىطىٕىڭ « ِەلجۇضا » زەپ ئبجىغبٍٔىمي ھەلمىسە ضىۋاٍەجٍەض ثبض ( ئبٌۇؼي ). ؼۈضە ثۇذبضىسا « ئەٌھبوۇَ » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضىٕىڭ ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسە ئىرحىالپ ٍوق .ؼۈضە ضىؽبٌەجٕىڭ زەؼٍەپىي ِەظگىٍىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،لەزىّمي ٔۇظۇي جەضجىپٍىطىسە وەۋؼەض ۋە ِبئۇْ ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا - 16ئوضۇٔسا ٍەض ئبٌغبْ .ثۇ جەذّىٕەْ ضىؽبٌەجٕىڭ ئىىىىٕجي ٍىٍىغب جوغطا وېٍىسۇ. گەضچە ثۇ ؼۈضىٕىڭ ِەوىىسىىي ئىىىي چوڭ ضەلىت لەثىٍە ئبضىؽىسىىي وۈچ -لۇۋۋەت ثەؼٍىفىفي ؼەۋەثٍىه ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ضىۋاٍەت لىٍىٕؽىّۇ ،ئەِّب ؼۈضە ئىّب لىٍىۋاجمبْ ِۀب ظاِبْ ۋە ِبوبٔالضٔي ھبٌمىغبْ ثوٌۇپ ،ھەض زەۋضزىىي « ِبي -زۇَٔب ٍىغىؿ ،ثىطٌەـحۈضۈؾ ھېطىؽي »غب گىطىپحبض ثوٌغبْ ئىٕؽبٔالضغب ذىحبة لىٍىپ ،ثۇ ئىٍٍەجحىٓ ھەظەض ئەٍٍەؾ ھەلمىسە ئبگبھالٔسۇضۇؾ ثەضِەوحە. ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي ،ھەض لبٍؽي زەۋض ئىٕؽبٍٔىطى ئىچىسە وۆضۈٌىسىغبْ ھەِّە جەھەجحە ثىطىٕچي ثوٌۇؾ ھەۋىؽىگە ئەؼىط ثوٌغبْ ئىٕؽبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ذىطىؽمب لۇي ثوٌۇؾ ؼەۋەثىسىٓ ئىٕؽبْ ئۈظٌۈوؽىع ٍىّەً -ئىچّەً ٍىغىسۇ ۋە ثبـمىالضغىّۇ ٍىگۈظِەً ثىطٌەـحۈضىسۇٔ .ەجىجىسە ثۇ ٍىغمبٍٔىطى ئبؼحىسا ِىجىٍىپ ذۇزىٕي ٍولۇجۇپ لوٍىسۇ ۋە ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىٕي ئۇٔحۇٍسۇِ .بٔب ثۇ ؼۈضە ،ئىٕؽبٕٔي زۇَٔبۋىٍَىفىپ وېحىؿ ثبالؼىغب زۇچبض ثوٌۇپ لبٌّبؼٍىك ئۈچۈْ وىفىٍەضٔي ئبگبھالٔسۇضۇپ « لبضۇٔالـّبؼٍىك »ٔي ئىّب لىٍغبْ ھبٌسا ؼۆظٔي ثبـالٍسۇ:
َأمِْ ُ َُاُك امخه ََكث ُُص (َ )1ح هَّت ُز ْر ُ ُُت امْ َملَا ِج َص ()2
« ؼىٍەضگە جب ئۆٌۈَ ٍېحىپ لەثطىگە وىطگىچە وۆپەٍحىؿ ھېطىؽي ؼىٍەضٔي غەپٍەجحە لبٌسۇضزى » ( .) 2 - 1 ثۇ ٍەضزە جىٍغب ئېٍىٕىۋاجمبْ ِەؼىٍە ،ئۆجىۈٔچي ثىٍەْ ئەثەزىٌ ،ثىجبھب ثىٍەْ ثبھبؼي ثوٌغبٕٔي ئبٍطىَبٌىغۇزەن ثىٍىّگە ئىگە ثوٌۇؾ ِەؼىٍىؽي ثوٌۇپ ،ثۇ ثىٍىُ ئىّبٕٔىڭ ئەؼەضى ثوٌىسۇٍ .ۀي، ثۇ ثىٍىُ ئىٕؽبٕٔي ئبٌالھ ٔي وۆضۈپ جۇضغبٔسەن جۇٍغۇ ثىٍەْ ئبٌالھ لب ئىجبزەت لىٍىفمب ٍۈظٌۀسۈضىسىغبْ جىطىه ۋە جىطىٍسۈضگۈچي ثىط ئىّبٕٔىڭ ـبھ ئەؼەضى ثوٌۇپ ،ثۇٔساق ثىط ئىّبْ ئىٕؽبٕٔىڭ زىٍىغب جەھۀٕەَ ذەۋپىسىٓ ذەۋەض ثېطىپ جۇضىسىغبْ ثىط ھۇـَبضٌىك ثەذؿ ئېحىسۇ. ئەگەض ئۇٔساق ثوٌّىؽب ،ئىچىسىٓ ٍبٌمۇٔالپ چىممبْ ٍبٔغىٓ ۋىجساْ پەضزىؽىٕي وۆٍسۈضۈپ جبـالپ، پۈجۈْ ھەلىمەت ِبٔب ِەْ زەپ وۆظ ئبٌسىسا پەٍسا ثوٌغبْ ئۇ وۈٔسە ،ئىٕؽبْ ئۇ ھەلىمەجٕي ثىٍىپ ٍېحىسۇٌ .ېىىٓ ،ثۇ ۋالىححب پۇضؼەت لوٌسىٓ وەجىەْ ثوٌىسۇ:
ون ِؿ ْ ََّل امْ ََ ِلنيِ ( )5م َ َ ََت ُو هن امْ َج ِح َمي ( ُ )6هُث م َ َ ََت ُوَّنه َا ؿَ ْ َني ون ( َ )4هّلَك م َ ْو ثَ ْـوَ ُم َ ون ( ُ )3هُث َ هّلَك َس ْو ََ ثَ ْـوَ ُم َ َ هّلَك َس ْو ََ ثَ ْـوَ ُم َ امْ ََ ِلنيِ ()7
« ٍبق ،ۋالحي وەٌگۀسە ھەلىمەجٕي ثىٍىپ لبٌىؽىٍەض .ئبٔسىٓ ۋالحي ؼبئىحي وەٌگۀسە ھەلىمەجٕي ( ئۇ جبٍسا ) ثىٍىپ لبٌىؽىٍەض .ئەگەض ثۇ (ھېطىؽٕىڭ لبٔساق ِۇؼىجەجٍەض ئېٍىپ وېٍىسىغبٍٔىمىٕي ) ئەجطاپٍىك جەپەوىۇض لىٍىپ ٍەجىەْ ثوٌؽبڭالض ،ئەٌۋەجحە ئۇٔىڭ ( زۇَٔبٔي ) جەھۀٕەِگە ( ئبٍالٔسۇضغبٍٔىمىٕي ) وۆضۈپ ٍېحەجحىڭالض ( .ثۇ ٍەضزە -زۇَٔبزا وۆضۈپ ٍېحەٌّىسىڭالض ) ،وۆپ ئۆجّەؼحىٓ ( ئبذىطەجحە ) ئۇٔي ھەلىمەجەْ ئۆظ وۆظۈڭالض ثىٍەْ وۆضىؽىٍەض.)7 - 3 ( » ... ، 49
ثۇ ئبٍەجٍەض ٔبظىً ثوٌغبْ زەۋضزىىي ئىٕؽبْ « وۆپەٍحىؿٍ ،ىغىؿ ھېطىؽىغب ِۇپحىال ثوٌغبْ ئىٕؽبٕٔىڭ زۇَٔبٔي جەھۀٕەِگە ئبٍالٔسۇضغبٍٔىمىٕي ثىع جېري وۆضِىسۇق » زېگەْ ثوٌؽب ِىڭ لېحىُ ھەلؽىعٌىك لىٍغبْ ثوالجحيٌ .ېىىٓ ،وۈٔىّىعزىىي ئىٕؽبْ ثۇٔي زېؽە ِىٍَبضز لېحىُ ھەلؽىعٌىك لىٍغبْ ،ضىئبٌٍىممب وۆظىٕي ٍۇِۇۋاٌغبْ ثوٌىسۇ .چۈٔىي ،ثۇٔىڭغب جېري ٍېمىٕمي ظاِبٔسا ثىط لبٔچە لېحىُ ـبھىث ثوٌسى. ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ئبٍىحي ِبي ِ -ۈٌۈوٕىڭ ثىع ئۆظ ئىرحىَبضىّىعچە ؼەضپ لىٍىسىغبْ ثىط ِۈٌىىَەت ئەِەغ ،ؼوضىمي ثبض ثىط ئبِبٔەت ئىىۀٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍىپ ئىٕؽبٕٔي ئبگبھالٔسۇضِبلحب:
ُ هُث مَدُ ْسبَمُ هن ً َ ْو َم ِئ ٍش َؾ ِن اميه ِـ ِمي
« ئەٌۋەجحە ئۇ وۈٔسە ( زۇَٔبزا ؼىٍەضگە ثېطىٍگەْ ) ثبضٌىك ٔېّەجٍەضزىٓ ؼوئبي -ؼوضاق لىٍىٕىؽىٍەض » (.) 8
يبئۇٌ ضۈرىطي ؼۈضە ئبذىطلي ئبٍىحىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « لىعغىٕىؿ ،ئبٍبؾ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ، لۇضئبٔسا پەلەت ِەظوۇض ؼۈضىسىال جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ِبئۇْ » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. « ئەڭ وىچىه ٍبضزەِٕىّۇ ئبٍبٍسۇ » ( - 7ئبٍەت ). ِبئۇِْ ،ەئۇٔەت پېئىٍىسىٓ جۈضٌۀگەْ ثوٌۇپ ،لۇضجۇثي ئېَحمبٔسەن ِبئۇْ وەٌىّىؽي « ئبظٌىك » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ .وۆپ ٔەضؼىٕىڭ ئبظ ثىط لىؽىّىغب ۋەوىٍٍىه لىٍغبٍٔىمي ئۈچۈْ ظاوبت ۋە ؼەزىمىّۇ « ِبئۇْ » زەپ ئبجبٌغبْ .ئبثسۇٌالھ ةِ .ەؼئۇز ِبئۇٕٔي « ثىط ئۆٌچەَ ،ثىط چىٍەن »وە ئوذفبؾ ِەھؽۇالجالض ئۆٌچۀگەْ ئۆٌچىگۈچٍەضٔىڭ ئەڭ جۆۋەْ ئۆٌچەَ ثىطٌىىي زەپ ئىعاھٍىغبْ. ثىع جبٌٍىغبْ ِۀبِۇ ٍۇلىطىمي ئىعاھبجٕي ئبؼبغ لىٍّبلحبِ .ۇجبھىس ثۇ وەٌىّىٕي « ئۆجٕە ثېطىؿ » زەپ ئبٌغبْ .ثۇٔىڭغب ئبؼبؼەْ ثۇ ئبٍەجٕىڭ ِۀىؽي « ئۆجٕە ثېطىفىىّۇ جوؼبٌغۇ ثوٌىسۇ » زېگۀٍىه ثوٌىسۇِ .بئۇْ ھبۋا ،لۇٍبؾ ،ـبِبيٍ ،بِغۇض ،ؼۇ ،ئوت ٍ -بؾ ،ئوجمب ئوذفبؾ ھېچىىّٕىڭ ثېطاۋزىٓ ئبٍبؾ ھەلمي ثوٌّىغبْ ئوضجبق ئىفٍىحىفىگە ثېطىٍگەْ ٔەضؼىٍەضٔي وۆضؼىحىسۇ زېگۀٍەضِۇ ثوٌغبْ .ثىعٔىڭچە ثۇ ِبئۇٕٔىڭ ئەڭ ٍبذفي ئىعاھبجٍىطىسىٓ ثىطؼي ثوٌؽب وېطەن .ثۇٔىڭغب ئبؼبؼەْ ؼۈضىگە ئىؽّي ثېطىٍگەْ ئبٍەجٕىڭ ِۀىؽي ِۇٔساق « :ئەِّب ( لۇٍبؾ، ھبۋا ،ؼۇ .ـبِبي ۋە ٍبِغۇضغب ) ئوذفبؾ ئىٕؽبٔىَەجىە ئوضجبق ثوٌغبْ ٔەضؼىٍەضٔىّۇ ئبٍبٍسۇ، لىعغىٕىسۇ ». ثەظى جەپؽىطٌەض ۋە ثۇذبضى ِەظوۇض ؼۈضىٕي جۇٔجي وەٌىّىؽي ثوٌغبْ « ئەضائەٍحە » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجىغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ھەظضىحي ئوؼّبٕٔىڭ ٔۇظۇي جەضجىپىسە جەوبؼۇض ثىٍەْ وبفىطۇْ ؼۈضىؽي ئبضىؽىغبٍ ،ۀي - 17ئوضۇٔغب جىعىٍغبْ .ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە جەوبؼۇض -فىً ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ ثوٌۇپ ،ثىعٔىڭچە ھەظضىحي ئوؼّبْ جەضجىپي جوغطا .ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي ثۇٔي جوغطىٍىّبلحب. 50
ثەظىٍەض ِبئۇْ ؼۈضىؽىٕىڭ ٍېطىّىٕي ِەوىىسە ،لبٌغبْ ٍېطىّىٕي ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ زېگەْ .ؼۈضىٕي ئىىىىگە ثۆٌۈپ - 3 - 1ئبٍەجٍىطىٕىڭ ِەوىىسە - 7 - 4 ،ئبٍەجٍىطىٕىڭ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسىىي لبضاـالض « ِۇؼەٌٍىٓ » وەٌىّىؽىگە « ٔبِبظ ئولۇغۇچىالض » ِۀىؽىٕي ثېطىفحە چىڭ جۇضۇـحىٓ وېٍىپ چىممبٌْ .ېىىٓ ثۇٔىڭ ئبؼبؼي ٍوق .ؼۈضە ِەظِۇْ جەھەجحىٓ ھېچمبٔساق ـەوىٍسە پبضچىٍىغىٍي ثوٌّبٍسىغبْ زەضىجىسە ثىط پۈجۈٍٔۈوىە ئىگە .ؼۈضە ئبذىطلي ئبٍىحىسە وىطىفحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ِەؼىٍىگە لبٍحىپ ،ئۇٔي ھەض جۈضٌۈن پبضچىالؾ لبضاضٌىطىٕي ثىىبض لىٍىسۇ .ؼۈضىسە ثىط -ثىطىگە « فب » ثېغي ثىٍەْ ئبٍطىٍّبغ ـەوىٍسە ثبغالٔغبْ ئىىىي ِەظِۇٕٔي ثىط -ثىطىسىٓ ئبٍطىؿ ،ؼۈضىٕىڭ ئۆظى ضەت لىٍغبْ ثىط لبضاـحۇض. ِبئۇْ ؼۈضىؽي ضىؽبٌەجٕىڭ ئىىىىٕجي ٍىٍىٕىڭ ئبٌسىٕمي ٍېطىّىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌىفي ِۇِىىِٓ .ەظِۇْ ئېحىجبضى ثىٍەْ ئۆظىسىٓ ئىٍگىطىىي جەوبؼۇض ؼۈضىؽي ثىٍەْ ظىچ ِۇٔبؼىۋەجٍىه. ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي ،ـەذؽي ئىجبزەت ( ِەؼئۇٌىَەت ) ثىٍەْ ئىجحىّبئىٌ ِەؼئۇٌىَەت ئبضىؽىسىىي ظىچ ِۇٔبؼىۋەجٕي جەوىحىٍەؾ ۋە وۆضؼىحىپ ثېطىؿ ثوٌۇپ ،ذىحبة لىٍىٕغۇچىغب ؼبالت ( ئىجبزەت ) ئۈؼحىسىٓ ،ھەؼۀبت ( ـەذؽي ئىجبزەت )ٔي لبٔساق لىٍىپ ؼبٌىھبت ( ؼبٌىھ ئەِەي، ٍبذفي ئىفالض )لب ئبٍالٔسۇضىسىغبٍٔىمىٕي ئۆگەجّەوحە .ذىحبة لىٍىٕغۇچىغب ثۀسىٕىڭ ئبٌالھ ۋە ئىجحىّبئىٌ جەِئىَەت ئبٌسىسىىي ِەؼئۇٌىَىحىٕىڭ ثىط -ثىطىسىٓ ئبٍطىٍّبغ ثىط پۈجۈْ گەۋزە ئىىۀٍىىي ثىٍسۈضۈٌّەوحە ۋە ثۇ ئبضلىٍىك « ٍېحىّٕي ھىّبٍە لىٍىؿ ،ئۇٔىڭغب ئبجىساضچىٍىك لىٍىؿ ثىٍەْ ئىجبزەجٕي ئبٍطىُ زەپ لبضاؾ ،ئبٌالھ ئبٌسىسىىي ِەؼئۇٌىَەت ئېڭي ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ " زىٓ "ٔي ئىٕىبض لىٍىؿ ثىٍەْ ئوذفبؾ » زېّەوحە:
َأ َر َأًْ َت ه ِاَّلي ٍُ َك ِّش ُب ِِب ّ ِل ٍِن ( )1فَ َش ِ َِل ه ِاَّلي ًَسُ ُّع امْ ََ ِد َمي (َ )2و ََل َ َُي ُّض ؿَ ََّل َظ َـا ِم امْ ِم ْس ِكنيِ ( )3فَ َوًْ ٌل ِنوْ ُم َص ِو ّ َني ()4 ُون ()7 ون امْ َماؾ َ ون (َ )6وً َ ْميَ ُـ َ ُون ( )5ه ِاَّل ٍَن ُ ِْه ٍُ َصا ُء َ ه ِاَّل ٍَن ُ ِْه َؾ ْن َص ًَلِتِ ِ ْم َساُ َ
« ئبٌالھ ئبٌسىسىىي ثبضٌىك ِەؼئۇٌىَىحي ( زىٓ )ٔي پۈجۈٍٔەً ئىٕىبض لىٍغبْ وىفىٕي وۆضزۈڭّۇ؟ ئۇ ـۇٔساق وىفىىيٍ ،ېحىّٕي زۆـىەٌەٍسۇِ ،ىؽىىٕگە جبِبق ثېطىفٕي جەضغىپ لىٍّبٍسۇِ .بٔب ثۇ ؼەۋەثحىٓ ،ثۇٔساق ئىجبزەت لىٍغبٔالضٔىڭ ھبٌىغب ۋاً! ِبٔب ثۇالض ئىجبزەجٕىڭ ھەلىمي ِەلؽىحىسىٓ غبپىً لبٌغبٔالضزۇض .ثۇالض ـۇٔساق وىفىٍەضزۇضوي ( ،ئىجبزەجٕي ) ضىَبغب ئبٍالٔسۇضىسۇ .ئۇالض ئەڭ وىچىه ٍبضزەِٕىّۇ ئبٍبٍسۇ » ( .) 7 - 1 ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ئبٌسىٕمي ئۈچ ئبٍىحي وىفىٕىڭ ثبـمب وىفىٍەض ثىٍەْ ،لبٌغبْ ئۈچ ئبٍىحي وىفىٕىڭ ئبٌالھ ثىٍەْ ثوٌغبْ ِۇٔبؼىۋىحىگە زائىط ثوٌۇپ ،ثۇ ئبضلىٍىك جەۋھىس ۋە ئبزاٌەت زىٕٕىڭ ئىىىي لبٔىحي زېّەوحە .ثۇالضزىٓ ثىطؼي ؼۇٔؽبٍ ،ۀە ثىط لبٔبت ئۆظ ضوٌىٕي جبضى لىٍسۇضاٌّبٍسۇ .ثۇ ؼۈضە وىفىٍەض ئبٌسىسىىي ِەؼئۇٌىَەجٕي ئبٌالھ ئبٌسىسىىي ِەؼئۇٌىَەجحىٓ ئبٍطىپ چۈـىٕىفىە ثوٌّبٍسىغبٍٔىمىٕي ئىّب لىٍّبلحب .ئەگەض وىفي ئىٕؽبٔالض ( ئىجحىّبئىٌ جەِىئىَەت ) ئبٌسىسىىي ِەؼئۇٌىَىحىٕي ئبزا لىٍّىؽب ،ئىجبزىحي ثىط ـەوىٍگە ئبٍٍىٕىپ لبٌىسۇ ( .) 4 ٍىغىٕچبلٍىغبٔسا ،ئىجبزەجٍەض گەضچە ئبٌالھ ثىٍەْ ثۀسە ئبضىؽىسا ثوٌؽىّۇ ،ئىجبزەجٍەضٔىڭ غبٍىؽي ثۀسىٕىڭ ثبـمب ثۀسىٍەض ثىٍەْ ثوٌغبْ ِۇٔبؼىۋىحىسە ئۆظىٕي ئەوػ ئەجحۈضىفي وېطەن. چۈٔىي ،ئىجبزەجٕىڭ پبٍسىؽي ئبٌالھ لب ئەِەغ ،ئىٕؽبٔغب ٍېحىسۇِ .بٔب ثۇ ئىجبزەجٕىڭ ھەلىمىٌ ِېۋىؽي. 51
كبفىرۇٌ ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « وبپىطالض » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « وبفىطۇْ » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ: « ئېَحمىٕىي :ئەً وبپىطالض! » ( .) 1 « وبفىطۇْ » وەٌىّىؽي ئىؽّي فبئىً ( ئىگە ) ـەوٍىسە وەٌگەْ ثوٌۇپ ،ثۇ ئىؽىُ ذىحبة لىٍىٕغۇچىٕىڭ ـۇ وەٌىّىسە ئىپبزىٍۀگەْ ئىؿ -ھەضىىەجٕي ئۆظىٕىڭ جۇضِۇؾ ئبزىحي لىٍىۋاٌغبٍٔىمىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ثۇٔىڭغب ئبؼبؼەْ ثىطىٕچي ئبٍەجٕىڭ ِۀىؽي ِۇٔساق ثوٌىسۇ: « ئەً وۇپۇض ۋە جۇظ ووضٌۇلٕي ئۆظىگە ئبزەت لىٍىۋاٌغبٔالض جەثىمىؽي /گۇضۇھي! ». وۇپۇضٔىڭ ئەلىسىۋىٌ ئىپبزىؽي ئىٕىبض لىٍىؿ ثوٌۇپ ،ئەذاللىٌ ئىپبزىؽي جۇظووضٌۇق لىٍىؿ. « وەفەضە » پېئىٍي « ٍېپىپ لوٍسى ،ئۈؼحىٕي ٍېپىپ لوٍسى » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ھەلىمەجٕىڭ ئۈؼحىٕي ٍېپىپ لوٍۇؾ وۇپۇضٌۇلحۇض .ۋىجسإٔىڭ ئۈؼحىٕي ثبؼحۇضۇپ ،ئۇٔىڭ ٔىساؼىغب لۇالق ؼبٌّبؼٍىك وۇپۇضزۇضٔ .ېّەجٕىڭ ئۈؼحىٕي ٍېپىپ ،ئۇٔي وۆضِەؼىە ؼېٍىؿ ۋە ئۇٔىڭغب جۇظووضٌۇق لىٍىفّۇ وۇپۇضزۇض .لەزىّي ِۇؼھبة ۋە جەپؽىطٌەضزە ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ثۇذبضىسا ثىطىٕچي ئبٍىحي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ھەظضىحي ئوؼّبْ ۋە جبثىط ثىٓ ظەٍسٔىڭ ٔۇظۇي جەضجىپىسە ِبئۇْ -فىً ؼۈضىؽي ئبضىؽىغبٍ ،ۀي - 18ئوضۇٔغب جىعىٍغبْ .ئىجٓ ئبثجبغ فىً -ئىرالغ ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعغبْ .ئبٌسىٕىمىؽىٕىڭ ئوضٔي وېَىٕىىؽىگە لبضىغبٔسا ِۇۋاپىك .ثىعٔىڭچە ِبئۇْ جەثجەجَەزا ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍؽب جوغطا ثوٌىفي ِۇِىىٓ .ؼۈضە ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 2ىٍي ٔبظىًثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي -ئىؽالَ ئەلىسىؽىٕىڭ ئۇٌي ثوٌغبْ جەۋھىس ثوٌۇپ ،ثۇ ؼۈضە ئىرالغ ؼۈضىؽي ثىٍەْ ثىطٌىىحە وەٌىّەئي جەۋھىسٔىڭ جەپؽىطىگە ئوذفبپ لبٌىسۇٍ .ۀي « ال ئىالھە » لىؽّىغب وبفىطۇْ ؼۈضىؽي « ،ئىٍٍەٌالھ » لىؽّىغب ئىرالغ ؼۈضىؽي ۋەوىٍٍىه لىٍىسۇ زېَىفىە ثوٌىسۇ. ِەضوىعى ئىسىَىؽي -ئىّبٔسا ثبظاضٌىك لىٍىفمب (ـەضت لوٍۇـمب) ثوٌّبٍسۇ ٍبوي ثبظاضٌىك لىٍىسىغبْ ٍەضزە ئىّبْ ثوٌّبٍسۇ .ؼۈضە ثىط ِۀىسە ئىّبٔسا لەجئىٌ ۋە ِۇؼحەھىەَ جۇضۇـٕي جەۋؼىَە لىٍىسۇِ .ەظوۇض ؼۈضەِ ،ۇھبجبثىسا ِۇؼحەھىەَ ئىّبٕٔي ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب .ثۇ ِەٍٍي زۇَٔبٔىڭ لەٍىطىسە ثوٌىفىسىٓ لەجىئىَٕەظەضِ ،ۇؼحەھىەَ ئىّبٔغب ئىگە ثوٌغبْ وىفىٍەضٔىڭ زۇَٔبزىىي ثبضٌىك وبپىطالضغب ؼۇٔغبْ ئۇٌحىّبجۇِىغب ئوذفبٍسۇٍ .ۀي:
ون َما َأ ْؾ ُحسُ (َ )3و ََل َأَنَ ؿَا ِت ٌس َما َؾ َحسْ ُ ُْت (َ )4و ََل َأه ُ ُْْت ون (َ )2و ََل َأه ُ ُْْت ؿَاتِسُ َ ون (ََ )1ل َأ ْؾ ُحسُ َما ثَ ْـ ُحسُ َ كُ ْل ََّي َأُّيُّ َا امْ ََك ِف ُص َ ون َما َأ ْؾ ُحسُ ( )5مَ ُ ْْك ِدً ُي ُ ْْك َو ِ ََي ِد ٍِن ()6 ؿَاتِسُ َ
« ئېَحمىٕىي ،ئي وبپىطالض! ؼىٍەض چولۇٔىۋاجمبْ ٔەضؼىٍەضگە ِەْ ھەضگىعِۇ چولۇّٔبٍّەْ. ؼىٍەضِۇ ِەْ ئىجبزەت لىٍىۋاجمبْ ئبٌالھ لب ئىجبزەت لىٍّبٍؽىٍەض! ِۀّۇ ئەظەٌسىٓ ؼىٍەض 52
چولۇٔىۋاجمبْ ٔەضؼىٍەضگە چولۇٔغىٕىُ ٍوق .ؼىٍەضٔىڭّۇ ِەْ ئىجبزەت لىٍىۋاجمبْ ئبٌالھ لب ئىجبزەت لىٍغىٕىڭالض ٍوق .ؼىٍەضٔىڭ زىٕىڭالض ئۆظەڭالض ئۈچۈِْ ،ېٕىڭ زىٕىّّۇ ئۆظەَ ئۈچۈْ! » ( .) 6 - 1 ثۇ ؼۈضە زۇَٔبٔىڭ ئەڭ جىّغۇض ئىٕؽبٔىٕي « ،ئي جبغب! ئبٌالھ ثىٍەْ لەؼەِىي! ئوڭ لوٌۇِغب وۈٕٔي ،ؼوي لوٌۇِغب ئبٍٕي ثەضؼىّۇ ،ئبٌالھ جىٓ ئەِىط وەٌّىگۈچە ِەْ ثۇ زاۋازىٓ ھەضگىعِۇ ۋاظ وەچّەٍّەْ! » ( ئىجٓ ھىفبَ ،ئەغ -ؼىطا ) 101 ، 2 ،زەٍسىغبْ جىٍالضغب زاؼحبْ لەجئىٌ ئىطازە ٔۇلحىؽىغب ئېٍىپ وەٌگەْ ثبؼمۇچٕىڭ ثىفبضەجٍىطىسىٓ ثىطى ئىسى. ۋاھىسى ۋە ئىجٓ ئىؽھبق ٔەلىً لىٍغبْ ٔبظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثۇ ضىۋاٍەجٕي ثىٍّەً جۇضۇپ ثۇ ؼۈضىٕي جوٌۇق چۈـۀگىٍي ثوٌّبٍسۇ: « ثىط وۈٔي ضەؼۇٌۇٌالھ وەثىٕي جبۋاپ لىٍىۋاجمبٔىسى .لەۋِىٕىڭ ئبلؽبلبٌٍىطىسىٓ ئەؼۋەز ثىٓ ِۇجحەٌٍىپ ،ۋەٌىس ثىٓ ِۇغىطە ،ئۇِەٍَە ثىٓ ذەٌەف ،ئبغ ثىٓ ۋائىً ئۇٔىڭ ئبٌسىٕي جوؼۇپ ِۇٔساق ثىط جەوٍىپ ثەضزى: ئي ِۇھەِّەز! ثىع ( ثىط ٍىً ) ؼېٕىڭ ضەثجىڭگە ئىجبزەت لىالٍٍي ،ؼۀّۇ ( ثىط ٍىً ) ثىعٔىڭ ئىالھٍىطىّىعغب ئىجبزەت لىً .ثۇ ؼبٍىسە ثىع ـېطىه ثوالٍٍي .ئەگەض ؼەْ ئىجبزەت لىٍىۋاجمبْ ئىالھ ثىعٔىڭىىسىٓ ذەٍىطٌىه ثوٌؽب ،ثىع ئۇ ذەٍىطزىٓ ئۆظىّىعگە جېگىفٍىه ٔېؽىۋىٕي ئبٌىّىع .ئەگەض ثىعٔىڭ ئىالھٍىطىّىع ؼېٕىڭ ئىالھىڭسىٓ ذەٍىطٌىه ثوٌؽب ،ؼەْ ئۇٔىڭسىٓ ِەھطۇَ لبٌّىغبْ ثوٌؽەْ. ـۇٔىڭ ثىٍەْ ئبٌالھ ثۇ ؼۈضىٕي ٔبظىً لىٍسى .ضەؼۇٌۇٌالھ ئەجىؽي ؼەھەضزە وەثىسە ئۇالضغب ثۇ ؼۈضىٕي ئولۇزى .ـۇٔىڭسىٓ ثبـالپ ئۇالض ضەؼۇٌۇٌالھحىٓ ئۈِىسىٕي ئۈظزى ». ئىجٓ ئبثجبغ ِۇٔساق زەٍسۇ « :ـۇٔىڭ ثىٍەْ ئۇالض ضەؼۇٌۇٌالھحىٓ ئۈِىسىٕي ئۈظزى ۋە ئۇٔىڭغب ،ؼبھبثىٍىطىگە ِبٔب ـۇ ۋالىححىٓ ثبـالپ ئەظىَەت ٍەجىۈظۈـىە ثبـٍىسى ». ثۇ ئىپبزىٍەض ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ذۇززى ٔەجُ ؼۈضىؽىگە ئوذفبؾ ِەوىە ِەظگىٍىٕىڭ ثۇضۇٌۇؾ ٔۇلحىؽىسىٓ ثىطؼي ثوٌۇپ ،ـۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ِۇـطىىالضٔىڭ ِۇؼۇٌّبٔالضغب لبضاجمبْ ؼۈوۈت لىٍىؿِ ،ەؼرىطەت لىٍىفحەن ِۇئبِىٍىؽي ضەؼّىٌ ئەظىَەت ٍەجىۈظۈؾ ،ظۇٌۇَ لىٍىؿ ،ثېؽىُ لىٍىفمب ئبٍالٔغبٔىسى.
يەضەد /تەببەت ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « لۇضۇپ وەجحي ( غەظەپىە ئۇچطىسى ) » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « جەثجەت » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ: « ئەثۇ ٌەھەثٕىڭ ئىىىي لوٌي ( پۈجۈْ وۈچي ) لۇضۇپ وەجؽۇْ ،ئەِەٌسە لۇضۇپ وەجحي! » ( .) 1 جەثجەْ ،ئەضەپچىسە ثىط ٌۀەجٍەؾ ئىپبزىؽي ثوٌۇپ ،ضەؼۇٌۇٌالھ ؼبفب جېغىسا لەۋِىٕي جەۋھىسوە چبلىطغبْ ۋالىححب ،ئۇٔىڭغب ثىطىٕچي ثوٌۇپ ئەثۇ ٌەھەة لبضـي چىممبْ ۋە ضەؼۇٌۇٌالھمب « جەثجەْ » زېگەْ .لۇضئبْ ئەثۇ ٌەھەثٕىڭ ثۇ ثەززۇئبؼىٕي ئۆظىگە لبٍحۇضغبْ. 53
زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي ِۇؼھبة ۋە جەپؽىطٌەضزە ؼۈضە ِۇـۇ ئىؽىُ ثىٍەْ جىٍغب ئېٍىٕغبْ. جىطِىعىسىّۇ ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ثەظى ِۇؼھبة ۋە جەپؽىطٌەضزە ؼۈضىٕىڭ ئەڭ ئبذىطلي وەٌىّىؽي ثوٌغبْ « ِەؼەز » ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ھەظضىحي ئوؼّبْ ۋە ئىجٓ ئبثجبؼٕىڭ ٔۇظۇي جەضجىپىسە فبجىھە ؼۈضىؽىسىٓ وېَىٕال - 6ۋە - 7لبجبضغب جىعىٍغبْ .ثۇ ئەھۋاٌسا ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ جبضىري زەۋەجٕىڭ ٍ - 1ىٍىٕىڭ ئبزىٕمي ٍېطىّىغب جوغطا وېٍىسۇٍ .ۀە ئىجٓ ئبثجبؼحىٓ وەٌگەْ ثۇذبضى ۋە ِۇؼٍىُ لبجبضٌىك ثىط لبٔچە ِۀجەزە ٔەلىً لىٍىٕغبْ ٔۇظۇي ؼەۋەثىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ضىۋاٍەجٍەضگە ئبؼبؼالٔغبٔساِ ،ەظوۇض ؼۈضە ئەڭ ثبٌسۇض زېگۀسە زەۋەجٕىڭ ٍ - 6بوي ٍ - 7ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ۋە 47 ئوضۇٔسىىي ـۇئەضا ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍىسۇٌ .ېىىٓ ،ثۇ ضىۋاٍەجٍەضٔىڭ ھەِّىؽي جەثجەتؼۈضىؽىٕىڭ ٔبظىً ثوٌىفىغب ؼەۋەة ثوٌغبْ ئبِىً « لەۋِىڭٕي ۋە ئۇضۇق -جۇلمبٍٔىطىڭٕي ئبگبھالٔسۇض » ( ـۇئەضا ) 214 ،ئبٍىحي ثىٍەْ ثبـالٍسۇ. ثىطىٕچي لبضاـمب لبضىؽبقٔ ،بظىً ثوٌۇؾ ۋالحي ثەن ثبٌسۇض .چۈٔىي ،ئەثۇ ٌەھەة ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ جبغىؽي ۋە ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي ثوٌۇپ ،ثۇ ؼۈضە جبغب ثىٍەْ جىَەْ ئبضىؽسىىي ٍىطىىٍىفىپ ئۈظۈٌەً زەپ لبٌغبْ ظىً ِۇٔبؼىۋەجٕي ثىطالال ئۈظۈپ جبـٍىغبْ .ثۇ ِۇٔبؼىۋەجٕىڭ ٍىطىىٍىفىفي ئۈچۈْ ثەٌگىٍىه ظاِبْ ئۆجىەْ ثوٌىفي ۋە ثىط لىؽىُ ۋەلەٌەض ٍۈظ ثەضگەْ ثوٌىفي وېطەن .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ٔبظىً ثوٌۇؾ ۋالحىٕي زەۋەجٕىڭ ٍ - 1ىٍي زېگىٍي ثوٌّبٍسۇ. ئىىىىٕجي ئېھحىّبي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔساٍ ،ۀي ِەظوۇض ؼۈضە ـۇئەضا ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍغبٔسا ثەن وېَىٓ ثوٌۇپ وېحىسۇ .زەۋەت ثبـالٔغبْ جۇٔجي ٍىً ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا ،ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽىغب ئەڭ ِۇۋاپىك ثوٌغبْ ٔبظىً ثوٌۇؾ ۋالحي زەۋەجٕىڭ ٍ - 2ىٍىغب ،وبفىطۇْ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جوغطا وەٌّەوحە. وبفىطۇْ ؼۈضىؽىسە ،ثبظاضٌىك لىٍىؿ (ـەضجٍىفىؿ) ھبٍبجىغب ؼېڭىپ وەجىەْ وبپىطالضزىٓ ؼۆظ لىٍىٕغبْ .ثۇ ؼۈضىسە ئۇالضٔىڭ ئبضىؽىسىىي ثبظاضٌىك لىٍىفمب ئەڭ ذۇـحبض جىپ ثوٌغبْ ثىط ئىؽىُ، ٍۀي ،ئەثۇ ٌەھەة وۇپۇضٔىڭ ۋەوىٍي ؼۈپىحىسە جؤۇـحۇضۇٌّبلحبٍ ،ۀي ئەثۇ ٌەھەة:
ثَخ ه ْت ًَسَ ا َأ ِّب مَِ ٍَة َوث هَة (َ )1ما َأ ْق ََن َؾ ْي َُ َم ُ ُاَل َو َما َن َس َة (َ )2س ََ ْص ََّل َنَ ًرا َذ َات مَِ ٍَة ()3
« ئەثۇ ٌەھەثٕىڭ ئىىىي لوٌي ( پۈجۈْ وۈچي ) لۇضۇپ وەجؽۇْ ،ئەِەٌسە لۇضۇپ وەجحي! ئۇٔىڭغب ِبي ِ -ۈٌىي ۋە ئېطىفىەْ ٔەضؼىٍىطى ئەؼمبجّبٍسۇ .ۋالحي وەٌگۀسە ئۇ جىً ثىٍەْ ئىپبزىٍىگىٍي ثوٌّبٍسىغبْ الۋۇٌساپ جۇضىسىغبْ ئوجمب ( ئوجۇْ ) ثوٌىسۇ » ( .) 3 - 1 ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ جبغىؽي ئبثسۇٌئۇظظا ،ؼۈضىسە وىٕبٍىٍىه ثىط ـەوىٍسە « الۋۇٌساپ جۇضغبْ ئوجٕىڭ زازىؽي » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ثىط ؼۈپەت ثىٍەْ جىٍغب ئېٍىٕغبْٔ .ۇظۇي ؼەۋەثىسىىي ضىۋاٍەجٍەضزىٓ ثىطؼىسە ،ثۇ ـەذىؽٕىڭ ذبضاوحېطىٕي وۆضؼىحىپ ثېطىسىغبْ ثىط ثبظاضٌىك لىٍىؿ ۋەلەؼي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ئەثۇ ٌەھەة ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ٍېٕىغب وېٍىپِ « :ەْ ِۇؼۇٌّبْ ثوٌؽبَ ِبڭب ٔېّە ( ِۇوبپبت ) ثبض؟ » زەپ ؼوضاٍسۇ .ضەؼۇٌۇٌالھ « ثبـمىالضغب ٔېّە ثوٌؽب ؼبڭىّۇ ـۇ ثبض » زەپ جبۋاة ثېطىسۇ .ـۇٔىڭ ثىٍەْ ئۇِ « :ېٕي ثبـمىالض ثىٍەْ جەڭ ئوضۇٔغب لوٍغبْ زىٓ زىٓ ثوالِسۇ؟ » زېگەْ .ئۇٔىڭ ِۀپەئەجپەضەؼحٍىىي ثەزىطزىّۇ وۆضۈٌگۀىسى .ئۇ جەڭ ِەٍسأىغب ثېطىپ ِەضجٍەضچە جەڭ لىٍىفٕىڭ ئوضٔىغب ،ئۆظىٕىڭ ئوضٔىغب ئبزەَ ٍبٌالپ ئەۋەجىەْ. لۇضئبْ ضەؼۇٌۇٌالھحىٓ ثبـمب ـۇ زەۋضزە ئۆجىەْ ئىىىي وىفىٕىڭال ئىؽّىٕيٍ ،ۀي ٍبذفىالضزىٓ ثوٌغبْ ھەظضىحي ظەٍسٔي ۋە ئەؼىىٍەضزىٓ ثوٌغبْ ئەثۇ ٌەھەثٕي جىٍغب ئبٌغبْ .ئەثۇ 54
ٌەھەة ثۇ ؼۈضىسە جبضىري ثىط ـەذػ ئەِەغ ،ئىّبٔغب لبضـي لبضىغۇالضچە ئۇضۇؾ لىٍغبْ ئىٕىبضچىالضٔىڭ جىپىه ۋەوىٍي ؼۈپىحىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ .ثۇ ئبضلىٍىك ذىحبة لىٍىٕغۇچىغب: « ئەثۇ ٌەھەة ئۆٌىسۇٌ ،ېىىٓ ئەثۇ ٌەھەثٍىه ِەۋجۇت ثوٌۇپ جۇضىسۇ » زەٍسۇ.
فىم ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « فىً » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ: « ضەثجىڭٕىڭ فىً لوـۇٔىٕي لبٔساق لىٍغبٍٔىمىٕي وۆضزۈڭّۇ؟ » ( .) 1 لۇضئبٔسا ھبٍۋاْ ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ثەؾ ؼۈضە ثبضٍ ،ۀي ثەلەضە ( وبال )ٔ ،ەھً ( ھەؼەي ھەضىؽي ) ،ئۀىەثۇت ( چىفي ئۆِچۈن )ٔ ،ەًِ ( چۈِۈٌە ) ۋە فىً ؼۈضىٍىطى ثوٌۇپ ،ثۇالضزىٓ ثىطى فىً ؼۈضىؽي .فىً ؼۈضىؽىگە ئەثطەھۀىڭ لوـۇٔىٕىڭ ئەڭ ئبٌسىسا ِبڭغبْ پىٍٕىڭ ئىؽّي ثېطىٍگەْ .پىٍٕىڭ لوـۇْ ؼۆظىگە ئەِەغ ،لوـۇٕٔىڭ پىٍغب ئېٕىمٍىغۇچي ثوٌۇپ وېٍىفىسە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسىغبْ ثىط ٔۇلحب ثبضٍ .ۀي ،پىٍالض ھەض لبٔچە ِەججۇضالٔغبْ ثوٌؽىّۇ وەثىگە ھۇجۇَ لىٍىفحىٓ لبچمبْ ثوٌۇپ ،پىً ،لوـۇْ ۋە ئۇٔىڭ لوِبٔسأٍىطىسىٓ ئەلىٍٍىك ئىسى. ـۇڭب ؼۈضىسە « لوـۇٕٔىڭ پىٍي » ٍبوي « ئەثطەھۀىڭ لوـۇٔي » زەپ ئېٍىّٕبً « ،پىً لوـۇٔي » زەپ ئبجبٌغبْ. ِەظوۇض ؼۈضە ثۇذبضىسا ۋە لۇضجۇثي ٔەلىً لىٍغبْ ضىۋاٍەجحە « ئەٌەِحەضا » ئىؽّي ثىٍەْ جىٍغب ئېٍىٕغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ھەظضىحي ئوؼّبْ ٔۇظۇي جەضجىپىسە وبفىطۇْ -فەٌەق ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جبٍالـمبْ .ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە ِبئۇْ -وبفىطۇْ ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جبٍالـمبْ. ثىعٔىڭ ئىعاھبجٍىك جەضجىپىّىعزە جەثجەت -لۇضەٍؿ ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جوغطا وەٌّەوحۀ .بظىً ثوٌۇؾ ۋالحي ٔۇلحىؽىسىٓ ثىع ئىگە ثوٌغبْ ِەٌۇِبجالضغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ؼۈضە ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 2ىٍىغب جوغطا وەٌّەوحە .لۇضەٍؿ ؼۈضىؽي ثىٍەْ ثۇ ؼۈضە ئبضىؽىسا ِەظِۇْ جەھەجحىٓ ظىچ ِۇٔبؼىۋەت ثبض. ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي ،ذىحبة لىٍىٕغۇچىسا وۈچ -لۇۋۋەت ئەذاللىٕي جىىٍەـٕي ِەلؽەت لىٍىسۇِ .ەظوۇض ؼۈضە جبضىري پىً ۋەلەؼىٕي ِىؽبي لىٍىپ جۇضۇپ ،وۈچىٕي ظۇٌۇِغب ئىفٍەجىەْ، وۈچ ئەذاللىسىٓ ٍولؽۇٔالضٔىڭ ئبلىۋىحىٕىڭ لبٔساق ثوٌىسىغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىپ ثەضگەْ. ئىفغبٌچي « پىً لوـۇٔي ( ئەؼھبثۇي فىً ) » ،ھەض زەۋضىسە ِەۋجۇت ثوٌىسىغبْ ظوضاۋاْ وۈچٕىڭ ؼىّۋوٌي .ئۇالض « ِەْ وۈچٍۈن ،ـۇڭب ِېٕىڭ ضاؼث ( ظاِبْ ظوضٔىڭ ) » زەٍسىغبْ ِۀحىك ثىٍەْ ھەضىىەت لىٍىسۇ .ثۇ ِۀحىك ثىٍەْ ھەضىىەت لىٍغۇچي ھبِبْ ثىط وۈٔي ظاۋاي جبپىسۇ:
َل ()2 َأم َ ْم حَ َص َن َْ َف فَ َـ َل َرت ُّ َم ِتبَ ْْص ِ َاب امْ ِف ِِل (َ )1أم َ ْم َ َْي َـ ْل َن َْسَ ُ ِْه ِِف ثَضْ ِو ٍ
« ضەثجىڭٕىڭ فىً لوـۇٔىٕي لبٔساق لىٍغبٍٔىمىٕي وۆضزۈڭّۇ؟ ئۇ ئۇالضٔىڭ ھىٍَە ِ -ىىطىٕي ثەضثبت لىٍّىسىّۇ؟ » ( .) 2 - 1 ؼۈضىسە پىً -ئەثبثىً ( لۇـالض )زىٓ ئىجبضەت ثىط -ثىطىگە ظىث لۇجۇپالض جىٍغب ئېٍىٕغبْ:
َل ()4 َو َأ ْر َس َل ؿَوَْيْ ِ ْم َظ ْ ًْيا َأ َِبتَِ َل ( )3حَ ْص ِم ِْي ْم ِ ِِب َج َار ٍة ِم ْن ِ ِّْس ٍ
55
« ضەثجىڭ ئۇالضٔىڭ ئۈؼحىگە جوپ -جوپ لۇـالضٔي ئەۋەجحي .لۇـالض ئۇالضغب ؼبپبي جبـالضٔي ئبجبجحي » ( .) 4 - 3 ثۇ ٍەضزىىي پىً ٍوغبْ ۋە وۈچٍۈنٌ ،ېىىٓ ھەلؽىع ظاٌىّٕىڭ؛ ئەثبثىً ( لۇـٍىطى ) ئۆظى وىچىه ،ئەِّب ظۇٌۇِغب ئۇچطىغۇچىٕىڭ ؼىّۋوٌي .ئبٌالھ ثىطزىٕجىط ۋە ھەلىمىٌ وۈچ -لۇزضەت ؼبھىجىسۇض. ذۇالؼىٍىگۀسە ،وۈچىە چولۇٔىسىغبْ ھەض لبٔساق ئەذاللؽىعالض ۋە وۈچىگە ئىفىٕىپ ظوِىگەضٌىه لىٍىسىغبْ ھبِبلەجٍەض ھبِبْ ثىط وۈٔي غەظەپىە ئۇچطاٍسۇ. سۈرىىىڭ تبرىخي ئبرقب كۆرۈوۈضي ؼۈضە ئىّب لىٍغبْ جبضىرىٌ ۋەلۀىڭ لىؽمىچە ِەظِۇٔي ِۇٔساق: ئۆظ ۋالحىٕىڭ ئىىىي چوڭ وۈچي ثوٌغبْ پبضغ ثىٍەْ ضىُ ئىّپېطىَىؽي ثىط -ثىطى ثىٍەْ ضىمبثەت ھبٌىحىسە ئىسىِ .ىالزى - 6ئەؼىطٔىڭ ئىىىىٕجي ٍېطىّىسا ثۇ ضىمبثەت جېرىّۇ وەؼىىٍٕەـىەْ .ثۇ ضىمبثەجٕىڭ لبضا ؼبٍىؽي ِەوىىگىّۇ چۈـىەْ ثوٌۇپٔ ،وپۇظٌۇق لەثىٍىٍەض ِۇجەٍَىجىٓ ۋە ھەٌىف ئىؽّي ثىٍەْ ئىىىي جەضەپىە ئبٍطىٍغبِْ .ۇجەٍَىجىٓ زەپ ئبجبٌغبٔالض پبضغ ئىّپېطىَىؽي جەضەپحبضٌىطى ثوٌۇپ ،جەذث جبٌىفىؿ وۆضەـٍىطى ؼەۋەثىسىٓ ئۆظ ئىچىسە ثوغۇـۇۋاجمبْ ـەضلىٌ ضىُ ئىّپېطىَىؽي ئبجىعالـمبْ ،پبضؼالض ئۇالضزىٓ ئۈؼحۈْ ئوضۇٔغب ئۆجىۀىسى .ثۇ ؼەۋەثحىٓ پبضؼالض ضىُ ئىّپېطىَىؽىٕىڭ ھبوىّىَىحي ئبؼحىسىىي ضاٍۇٔالضزىٓ ئۆظىگە ئىححىپبلساؾ ئىعزەۋاجمبٔىسى .ضىُ ئىّپېطىَىؽىٕىڭ ئوجحۇضا ـەضلحىىي ئەڭ وؤب ٔوپۇظ زائىطىؽي ھەثەـىؽحبْ ۋە ٍەِەْ ئىسى. ھىجبظ ضاٍؤي ثۇ ئىىىي وۈچٕىڭ ٔوپۇظى ئبؼحىغب وىطِىگەْ ثوٌۇپ ،لەزىّسىٓ جبضجىپ ھبوىُ وۈچٍەضٔىڭ ٔوپۇظى ئبؼحىمب وىطىپ ثبلّىغبْ .ھىجبظ ضاٍؤىٕىڭ زوضا -زەضِەن ،ذۇؾ -ثۇً ثبھبضات جىجبضەت ٍوٌي ئبضلىٍىك ـىّبي -جۀۇپ ئبضىؽىسىىي جىجبضەجحىٓ وېٍىسىغبْ پبٍسىٕىڭ ِۇجٍەق وۆپ لىؽّىٕي ثۇ ضاٍؤسىىي جىجبضەجچي ئبئىٍىٍەض ئبالجحي .ئۇالض جىجبضەت ٍوٌىسا پبت -پبت پەٍسا ثوٌۇپ جۇضىسىغبْ ِەؼىٍىٍەضٔي ھەي لىٍىؿ ۋە ٍوٌٕىڭ ثىرەجەضٌىىىٕي وبپبٌەجىە ئىگە لىٍىؿ ئۈچۈْ ـۇ زەۋضٔىڭ ھبوىُ وۈچٍىطىسىٓ ثىطؼىٕىڭ ھىّبٍىؽي ئبؼحىغب وىطىفىە ِەججۇض ثوٌغبٔىسىِ .بٔب ثۇ ؼەۋەثحىٓ ِەوىىٕىڭ ھۆضِەجىە ؼبظاۋەض جەِەجٍەضزىٓ ثىطى ثوٌغبْ ھبـىُ ئوغۇٌٍىطى ۋە ئىححىپبلساـٍىطىغب لبضـي وۈچٍۈن ثىط وۈچ ؼۈپىحىسە ئوجحۇضىغب چىمّبلچي ثوٌغبْ ئەثۇ ؼۇفَبٕٔىڭ ئبجىؽي ئۇِەٍَە ئوغۇٌٍىطى ۋە ئەثۇ جەھىٍٕىڭ ئبجىؽي ِەھعۇْ ئوغۇٌٍىطى ضەلىپٍىطىگە لبضـي ِەوىىسىىي ئوضٔىٕي ِۇؼحەھىەٍِەؾ ئۈچۈْ پبضؼالضغب ٍېمىٍٕىفىسۇ .ـۇٔىڭ ثىٍەْ ثىطگە ضىُ ئىّپېطىَىؽي ۋە ئۇٔىڭ ِەظوۇض ضاٍؤسىىي ۋەوىٍي ثوٌغبْ ھەثەـىؽحبْ ثىٍۀّۇ ٍېمىٓ ِۇٔبؼىۋەت ئوضٔبجّبلچي ثوٌىسۇ. ِىالزى ٍ - 570ىٍٍىطىسا ِەوىىسىىي ئىطاْ جەضەپحبضٌىطىٕىڭ ٔوپۇظى وۈچىَىفىە ثبـالٍسۇ .ثۇ ِەظگىٍسە ٍەِۀسە جەذحٕي جبضجىۋاٌغبْ ئەثطەھە ،ئوٌپبْ جبپفۇضۇؾ ـەضجي ثىٍەْ ذىطىؽحىَبْ ھەثەؾ زۆٌىحىگە ۋە ثۇ ئبضلىٍىك ـەضلىٌ ضىُ ئىّپېطىَىؽىٕىڭ ھىّبٍىؽي ئبؼحىغب وىطىسۇ .ئۇ جۀۇپ -ـىّبي ئبضىؽىسىىي جىجبضەجحىٓ وېٍىسىغبْ پبٍسىٕي لوٌغب وىطگۈظۈؾ ئۈچۈْ جىجبضەت ِەضوىعىٕي ِەوىىسىٓ ؼبٔبغب لبٍسۇضِبلچي ثوٌىسۇ ۋە وەثىگە ضەلىت ؼۈپىحىسە ثىط چىطوبۋ ٍبؼىحىسۇ .ئبٔسىٓ ثۇ چىطوبۋغب لىٍىٕغبْ ھۇجۇِٕي ثبھبٔە لىٍىپ ،وەثىٕي چېمىپ جبـالؾ ئۈچۈْ 56
پىٍالض ثىٍەْ جبثسۇٌغبْ لوـۇٔىٕي ئېٍىپ ِەوىىگە لبضاپ ٍوٌغب چىمىسۇ .پىً لوـۇٔي ِەوىىگە ٍېمىٕالـمبٔسا ئبٌالھ ئەۋەجىەْ لۇـالض جەضىپىسىٓ ٍەضٍەوؽبْ لىٍىٕىسۇ. ؼۈضە ِبٔب ثۇ ِەغٍۇثىَەت ثىٍەْ ئبذىطالـمبْ ؼەپەضٔي ِەوىىٍىه ِۇـطىىٍەضگە ئەؼٍىحىپ، ئۇالضٔي ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضـي ئەثطەھۀىڭ ضوٌىٕي ئوٍٕىّبؼٍىممب زەۋەت لىٍىسۇ ۋە ئبٌالھ لب لبضـي وۈچ وۆضؼەجّەوچي ثوٌغبٔالضٔىڭ ئبلىۋىحي ٔبھبٍىحي ئېٕىك ھبٌسا « :چبٍٕىۋېحىٍگەْ ؼبِبٔسەن ثوٌۇپ وېحىؿ » ۋە ھىّبٍىؽىع لېٍىؿ ئىىۀٍىىىٕي ئىّب لىٍىسۇ. ثۇ لىؽؽۀىڭ لۇضئبٕٔىڭ ثبـمب جبٍٍىطىسا لبٍحب جەوطاضالّٔبؼٍىمىسا ِۇٔساق ئىىىي ؼەۋەة ثبض: ثىطىٕچىؽي ،پىً لوـۇٔىٕىڭ ھبالوىحىٕىڭ ئبؼحىسا ثىط پەٍغەِجەضٔي ئىٕىبض لىٍىؿٍ ،بٌغبٔچي لبجبضىغب چىمىطىؿ ٍوق. ئىىىىٕجىؽيِ ،ۇـطىىالضٔىڭ ثۇ ۋەلەزىٓ ئۆظىگە ٔېؽىۋە چىمىطىپ ،ئۇٔي ؼۈٍئىؽحىّبي لىٍّبؼٍىمي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبْ.
لۇرەيش ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە ۋە لۇضئبٔسا پەلەت ِۇـۇ ئبٍەجحىال جىٍغب ئېٍىٕغبْ « لۇضەٍؿ » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ: « لۇضەٍؿ لوغساٌغبٍٔىمي ( ثىطٌىه ۋە جىطىىٍىه ھەلمي ) ئۈچۈْ ،ئۇالض ٍبظ ۋە لىفحب لىٍغبْ جىجبضەت ؼەپەضٌىطى لوغساٌغبٍٔىغي ئۈچۈْ ،ثۇ ئۆً ( ٍۀي ثەٍحۇٌالھ )ٔىڭ ضەثجي ئۈچۈْ ئىجبزەت لىٍؽۇْ! » ( .) 3 - 1 لۇضەٍؿ وەٌىّىؽي ئىىىي ؼۆظ جوِۇضىغب ٔىؽجەت لىٍىٕىسۇٍ .ۀي ،ثىطىٕچىؽي « ٌەھەڭ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « لىطؾ » ؼۆظ ٍىٍحىعى؛ ئىىىىٕجىؽيٍ « ،ىغىؿ ۋە ثىطىىحۈضۈؾ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « لبضؾ » وەٌىّىؽي .ئەضوىٍەجّە ـەوٍىسە وەٌگەْ لۇضەٍفٕىڭ ِۀىؽي ثىطىٕچي ئېھحىّبٌسا « ٌەھەڭ ثبٌىؽي »؛ ئىىىىٕچي ئېھحىّبٌسا « پبضچە پۇي ،ثىط لبٔچە جەڭگە » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ .فىھط ثىٓ ِبٌىه ۋەٍبوي ئۇٔىڭ زازىؽي لىٕبٔەٌي ٔبزضٔىڭ ٔەؼٍىسىٓ وەٌگەْ ِەوىە ۋە ئۇٔىڭ ئەجطاپىسا ِۇلىُ ِبوبٔالـمبْ لەثىٍىٍەضٔىڭ ئوِۇِىٌ ئىؽّي. ِۇؼھبثالضزا ،جەپؽىطٌەضزە ۋە ثۇذبضىسا ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ئىىىىٕجي ٔەؼىً ( جبثىئىٓ ) ثۇ ؼۈضىٕي « ٌي ئىالفي لۇضەٍؿ » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجىغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي ٔۇظۇي جەضجىپٍىطىٕىڭ ھەِّىؽىسە جىٓ - لبضىئە ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ ثىط لبٔچە ٔۇلحىسىٓ جوغطا ثوٌّىؽب وېطەن .ثىطىٕچىسىٓ ،جىٓ ؼۈضىؽي لبضىئە ؼۈضىؽىسىٓ وېَىٍٓ ،ۀي ئەڭ ئبظ ثىط ٍىً وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌىفي ِۇِىىٓ. ئىىىىٕچىسىٓ ،لۇضەٍؿ ؼۈضىؽي ثىٍەْ پىً ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا ِەظِۇْ جەھەجحىٓ ظىچ ِۇٔبؼىۋەت ثبض .ثىع ئىگە ثوٌغبْ ِەٌۇِبجالض ثۇ ؼۈضىٕىڭ فىً ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍؽب جوغطا ثوٌىسىغبٍٔىمىٕي وۆضؼەجّەوحەٍ .ۀي: زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي ئبٌىّالضزىٓ فەضضا ،ئبھفەؾ ۋە ثبـمىالض لۇضەٍؿ ؼۈضىؽىٕىڭ ثىطىٕچي ئبٍىحي ثىٍەْ فىً ؼۈضىؽىٕىڭ ئبذىطلي ئبٍىحي ئبضىؽىسا ظىچ ِۇٔبؼىۋەت ثبضٌىمىٕي ئوجحۇضىغب 57
لوٍغبْ .ثۇ لبضاـٕي ئبٍەت ِەظِۇٔىّۇ جوغطىٍىّبلحب .چۈٔىي ،ئىىىي ؼۈضىسە ئبٌالھ جۇٔجي ذىحبة لىٍىٕغۇچىالضغب ثەضگەْ ٔېّەجٍىطىٕي ئەؼٍەجّەوحە .ھەظضىحي ئۆِەض ثىط پەضظ ٔبِبظٔىڭ ئىىىىٕجي ضەوىحىسە ثبـحب فىً ؼۈضىؽىٕي ،ئبٔسىٓ لۇضەٍؿ ؼۈضىؽىٕي ئولۇغبْ ( جبثبضى ) .ئۇثەً ثىٓ وبئبة ِۇؼھبثىسا ثۇ ئىىىي ؼۈضىٕىڭ ئبضىغب ثىؽّىٍالھ لوٍّبؼحىٓ ئبضلىّۇ -ئبضلب ھبٌسا جىعىٍغبٍٔىمي ھەلمىسە ضىۋاٍەجٍەض ثبض .ثۇ ضىۋاٍەجٍەض ئىىىي ؼۈضىٕىڭ ثىط ؼۈضە ئىىۀٍىىىٕي ئەِەغِ ،ۀب ۋە ِەظِۇْ جەھەجحىٓ ثىط -ثىطى ثىٍەْ ظىچ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئىىۀٍىىىٕي وۆضؼەجّەوحە .ثۇ ِەٌۇِبجالض ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا ،ؼۈضە زەۋەجٕىڭ ئىىىىٕجي ٍىٍىٕىڭ ئبذىطى ٔبظىً ثوٌغبْ زېَىفىە ثوٌىسۇ. ؼۈضىٕىڭ ِەضوىعى ئىسزىَىؽي -ثۇ ؼۈضە فىً ؼۈضىؽىگە ئوذفبؾ جۇٔجي ذىحبة لىٍىٕغۇچىٍىطىغب ئبٌالھٕىڭ ثەضگەْ وبجحب ٔېّەجٍىطىٕي ئەؼٍىحىسۇ .چۈٔىيِ ،ەوىە ئبھبٌىؽي ثوٌغبْ لۇضەٍؿ لەثىٍىؽي ھەِّە ٔەضؼىؽىٕي جبٍٔىك ـبھىث ؼۈپىحىسە گۇۋاھچي ثوٌۇپ جۇضغبْ وەثىگە ،ئۇٔىڭ ئىگىؽي ثوٌغبْ ئبٌالھ لب لەضظزاض .جىجبضەجٕىڭ لۇضەٍؿ ئۈچۈْ لبٔچىٍىه ھبٍبجي ئەھّىَەجىە ئىگە ئىىۀٍىىىٕي ثىٍّەؼحىٓ ثۇ ؼۈضىٕي ٍبذفي چۈـۀگىٍي ثوٌّبٍسۇ .ثۇ ھەلىمەجٕي ِۇٔساق ئىپبزىٍەؾ ِۇِىىٓ ،جىجبضەت ثوٌّىؽب لۇضەٍؿ ٍوق ،ئىالف ثوٌّىؽب جىجبضەت ٍوق .ثۇ ھەلىمەجٕي لۇضەٍفٕىڭ ئەڭ چوڭ ؼوزىگەضٌىطىسىٓ ثىطى ثوٌغبْ ؼبففبْ ثىٓ ئۇِەٍَۀىڭ ِۇؼۇٌّبٔالضٔىڭ ئىالفٕىڭ ئىىىي لبٔىحىسىٓ ثىطىٕي جىعگىٕي ئبؼحىغب ئبٌغبٍٔىمىٕي ئىپبزىٍىگەْ ثۇ ؼۆظٌىطى ٔبھبٍىحي ضوـەْ ئىپبزىٍەپ ثەضِەوحە: « لبٔساق لىٍىّىع ،لەٍەضگە ثبضىّىع ،ثىٍەٌّەٍۋاجىّىع .ثۇ ٍەضزە ئوٌحۇضۇپ لبٌؽبق ،زەؼّبٍىّىعٔي ٍەپ جۈگىحىّىعِ .ەوىىسىىي ِەۋجۇزىَىحىّىع ٍبظ ـبَ ،لىفحب ھەثەـىؽحبْ ثىٍەْ ثوٌغبْ جىجبضەجىە جبٍىٕىسۇ » ( ۋالىسىِ ،ەغبظى ،ثەٍطۇت - 197 ،1404 ،ثەت ). ٌېىىٓ ،ثۇ ضىئبٌٍىمٕىڭ پەلەت ٍېطىّي .ھەلىمەجٕي ثۇ جۈٍِە ئەڭ ٍبذفي ـەوىٍسە ئىپبزىٍىگەْ « :ئەگەض وەثە ثوٌّىؽب ،جىجبضەجّۇ ،ئىالفّۇ ثوٌّبٍسۇ .وەثە ثەضىىىحىٕي ئۆظىسىٓ ئەِەغ ،ضەثجىسىٓ ئبٌىسۇ » .ؼۈضە ثۇ ھەلىمەجٕي ئەؼٍىحىسۇ:
فَوْ ََ ْـ ُحسُ وا َر هب ُ ََشا امْ َحُْ ِت ( )3ه ِاَّلي َأ ْظ َـ َمِ ُْم ِم ْن ُجوعٍ َو َأ ٓ َمْنَ ُ ْم ِم ْن د َْو ٍَ ()4
« ئىجبزەجٕي ثەٍث ( ثەٍحۇٌالھ )ٔىڭ ضەثجىگە لىٍؽۇْ .چۈٔىي ،ئۇ ( ئبٌالھ ) ئۇالضٔي ئبچٍىمحب جوٍغۇظزى ،ھەض ذىً ذېَىُ -ذەجەضزىٓ ؼبلالپ ئەِىٓ لىٍسى » ( .) 4 - 3 زىممەت لىٍىفمب جېگىفٍىه ٔۇلحب ،ئىجبزەجٕي ثەٍث ( ثەٍحۇٌالھ ) وە ئەِەغ ،ئۇٔىڭ ضەثجىگە لىٍؽۇْ ...ثۇ ئبضلىٍىك ٔبٔغب ئەِەغٔ ،بْ ثەضگۈچىگە ضەھّەت ئېَحؽۇْ زېّەوحە ثۇ ئبٍەت.
لبرىئە ضۈرىطي ؼۈضە ئبٌسىٕمي ئبٍەجٍەضزە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « زەھفەجٍىه پبضجالؾ ،پبجىئە » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « لبضىئە » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ: « ئبھ ئۇ زەھفەجٍىه پبضجالؾ! ( ئي ذىحبة لىٍىٕغۇچي ) ئۇ زەھفەجٍىه پبضجالـٕىڭ لبٔساق ئىىۀٍىىىٕي ( ئەگەض ثىٍؽەڭ ئىسىڭ )! جوغطا ،ؼەْ ئۇ زەھفەجٍىه پبضجالـٕىڭ لبٔساق ثوٌىسىغبٍٔىمىٕي لبٔسالّۇ ثىٍەٌەٍؽەْ؟ » ( .) 3 - 1 58
لۇضئبٔسا پەٍسا ثوٌۇؾ ۋە ثۇظۇٌۇپ ٍېڭي ثىط ثبؼمۇچمب وىطىفحىٓ ئىجبضەت ھەلىمەجٕىڭ ئۆظى ثىٍەْ ٍبوي ثىطەض ئبالھىسىٍىىي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ؼۈضىٍەضٔىڭ ؼبٔي 14ثوٌۇپ ،ئۇالض زۇذبْ، جبؼىَە ،ۋالىئە ،ھبلمب ،لىَبِەتٔ ،ەثە ،جەوۋىط ،ئىٕفىحبض ،ئىٕفىمبق ،غبـىَە ،فەجط ،ظەٌعەٌە ،فەٌەق ۋە لبضىئە ؼۈضىؽىسىٓ ئىجبضەجحۇض. ثبضٌىك ِۇؼھبثالضزا ،جەپؽىطٌەضزە ۋە ھەزىػ وىحبثٍىطىسا ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .زەؼٍەپىي ِەظگىٍسە جىعىٍغبْ ٔۇظۇي جەضجىپٍىطىٕىڭ ھەِّىؽىسە لۇضەٍؿ -لىَبِەت ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب ٍەضٌەـحۈضۈٌگەٌْ .ېىىٓ لىَبِەت ؼۈضىؽىٕىڭ ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍىفي جوغطا ثوٌّىؽب وېطەن .چۈٔىي لىَبِەت ؼۈضىؽي ثۇ ؼۈضىسىٓ ئەڭ ئبظ ثىط ٍىً وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن .ئبثسۇٌالھ ئىجٓ ِەؼئۇز ئىٕؽبْ ؼۈضىؽىٕي لىَبِەت ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٌسىغب جىعغبْ .ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئەڭ ِۇٔبؼىپ ٍېطى لۇضەٍؿ -فەٌەق ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضىؽىسۇض .ؼۈضە زەۋەجٕىڭ ٍ - 3ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن .ثۇ لۇضئبْ ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ذىحبة لىٍىٕغۇچىٍىطىٕي ضىؽبٌەجٕىڭ زەؼٍەپىي ِەظگىٍىسىٓ ثبـالپال لىَبِەت ۋە ئبذىطلي ؼبئەت ثىٍەْ ئبگبھالٔسۇضۇـمب ثبـٍىغبٍٔىمىٕىڭ ـبھىحي. ھەض ٍوٌۇچىٕىڭ ثىط ٍوٌي ،ھەض ٍوٌٕىڭ ثىط چېىي ثوٌىسۇ .زۇَٔبزىىي ئىٕؽبْ ٍوٌۇچي ثوٌغبْ ٍەضزە ،زۇَٔبِۇ ٍوٌۇچي ثوٌّبِسۇ؟ ئۇِۇ ثىط ٍوٌۇچي ،ئۇٔىڭّۇ ثىط ئبذىطلي ٔۇلحىؽي ثبضٌ .ېىىٓ، زۇَٔبٔىڭ ئبذىطلي چېىي ھبٍبجٕىڭ ئبذىطٌىفىفي ئەِەغ .چۈٔىي ،زۇَٔب ھبٍبجي ھبٍبجٕىڭ ۋۇجۇزىغب ئوذفبٍسۇ .ھەض ٔەضؼىٕىڭ ثىط ضوھي ثوٌغبٔسەن ،ثۇ زۇَٔب ھبٍبجىٕىڭّۇ ثىط ضوھي ثبض .ئۇ ضوھ ئبذىطەت ثوٌۇپ ،ئبذىطەجؽىع زۇَٔب ھبٍبجي ،ضوھؽىع ثىط ِېَىحمب ئوذفبٍسۇ .ؼۈضە ِبٔب ثۇ ضوھ ھەلمىسە ئىّبٌىك ـەوىٍسە جوذحىٍىسۇٍ .ۀي ،ئبذىطەت -لبٍحىسىٓ جىطىٍىؿ ۋە ھېؽبپ ئېٍىٕىسىغبْ وۈٔسىٓ ئىجبضەت ھەلىمەت ئۈؼحىسە جوذحىٍىسۇ ...ثىعگە ئبٌالھ جىٓ ثبـمب ھېچىىُ ذەۋەض ثېطەٌّەٍسىغبْ ئبذىطلي ؼبئەت ۋە لىَبِەت ھەلمىسە ثىۋاؼحە ھبٌسا ئۇچۇضالضٔي ثېطىسۇٍ .ۀي ،ثۇ ؼۈضىسە ئىٕؽبٔالض پەضۋأىسەن ثوٌۇپ وېحىسىغبْ ،ثىعگە لوظۇلحەن لېمىٍغبِْ ،ىسىطٌىّبغ زەپ ثىٍىٕىسىغبْ جبغالض ئېحىٍغبْ ٍۇڭسەن ثوٌۇپ وېحىسىغبْ ثىط ۋالىحٕىڭ زەھفىحىسىٓ ذەۋەض ثەضِەوحە.
ون اميه ُاس ََكمْ َف َص ِاش امْ َم ْحث ِ ون امْجِ َح ُال ََكمْ ِـِ ِْن امْ َم ْي ُف ِوش ()5 ُوث (َ )4وحَ ُك ُ ً َ ْو َم ٍَ ُك ُ
« ئۇ وۈٔي ئىٕؽبٔالض جبضىٍىپ وەجىەْ پەضۋأىسەن ثوٌۇپ وېحىسۇ .جبغالض ئېحىٍغبْ ٍۇڭسەن ثوٌۇپ وېحىسۇ » ( .) 5 - 4 ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ٍبذفىٍىك ۋە ٍبِبٍٔىمٕىڭ جەثىئىحىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەض وېٍىسۇ. ئىٕؽبٔسىٓ وەِچىٍىىؽىع ثوٌۇـٕي وۈجىىٍي ثوٌّبٍسۇ .ئبٌالھ ثۀسىٍىطىٕىڭ ذبجبٌىك ئۆجىۈظىسىغبٍٔىمىٕي ،وەِچىٍىىىٕىڭ ثبضٌىمىٕي ئوثساْ ثىٍىسۇ .ئبٌالھ ثۀسىٍىطىسىٓ وۈجىۋاجمبْ ٔەضؼە ٍبذفىٍىمي ٍبِبٍٔىمىسىٓ جېرىّۇ ئېغىط جوذحبٍسىغبْ ثىط ھبٍبت وەچۈضۈـي ثوٌۇپ، جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەض ثۇ ھەلىمەجٕي ئەؼٍىحىسۇ:
فَبَ هما َم ْن زَ ُلوَ ْت َم َو ِازً ُي َُ ( )6فَِ َُو ِِف ِؿُشَ ٍة َر ِاض ََ ٍة (َ )7و َأ هما َم ْن َدفه ْت َم َو ِازً ُي َُ ( )8فَبُ ُّم َُ َُا ِوً َ ٌة ()9
« ٍبذفىٍىمي ئېغىط جوذحىغبْ وىفىگە وەٌؽەن ،ئۇ ئۆظىٕي جىً ثىٍەْ ئىپبزىٍىگىٍي ثوٌّبٍسىغبْ وۆڭۈٌٍۈن جۇضِۇؾ ئىچىسە وۆضىسۇٍ .بذفىٍىمي ٍەڭگىً جوذحىغبْ وىفىگە وەٌؽەن، ئۇ ئۆظىٕي جېگي ٍوق ثىط ھبڭٕىڭ ئىچىسە وۆضىسۇ » ( .) 9 - 6 59
لۇضئبٔسىىي جىٍغب ئېٍىٕغبْ لىَبِەت ۋە ئبذىطلي ؼبئەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ؼەھٕىٍەضٔىڭ ِۇٔساق ئۈچ ئوذفبـٍىمي ثبض: ثىطىٕچي :لبجحىك ـىسزەجٍىه ۋە زەھفەجٍىه. ئىىىىٕجئ :بھبٍىحي ظىً ۋە ؼىىۇٔحٍىك ( ثەٌگىٍۀگەْ ۋالىث جوـمبٔسا جۇٍۇلؽىع ،ؼىىۇٔث وېچىىّەؼحىٓ ضىئبٌٍىممب ئبٍٍىٕىسۇ ). ئۈچىٕچي :ۋۇجۇزلب چىمبضغۇچي ئەِەغٍ ،ۈظ ثېطىؿ جەضٍبٔىسا ثوٌىسىغبْ ۋەلەٌەض جەوىحٍىٕىسۇ. ( ثۇ ئۈچ ٔۇلحب ئۈچۈْ ئۆضٔەن ؼۈپىحىسە ئىٕفىمبق ؼۈضىؽىگە لبضاڭ ). ثۇالضزىٓ ـۇ ذۇالؼىٕي چىمىطىؿ ِۇِىىٓ: ثىطىٕچي ،لىَبِەت ۋە ئبذىطلي ؼبئەجحىىي ۋەلە -ھبزىؽىٍەض ئبٌسىٓ ثەٌگىٍۀگەْ پطىٕؽىپ ثىٍەْ ۋۇجۇزلب چىمىسۇ. ئىىىىٕجي ،ثۇالضٔىڭ ضوٍبپمب چىمىفي ؼىطجمي وۈچٕىڭ جەؼىطىگە ِۇھحبج ثوٌّىغىسەن ـەوىٍسە ئبٌسىٕئبال ثەٌگىٍۀگەْ. ئۈچىٕچي ،لىَبِەت جۇٍۇلؽىع ،ثىفبضەت ثەضِەؼحىٓ ( ثبغحەجەْ ) ِەٍسأغب وېٍىسۇ. جۆجىٕچي ،ثۇ ثبؼمۇچٕىڭ ثبـٍىٕىفىسا ئىٕؽبٔسىٓ ئىجبضەت ئىطازىٍىه ِەذٍۇلالضٔىڭ لىٍغبْ لىٍّىفٍىطى ضوي ئوٍٕبٍسۇ .چۈٔىي ئىٕؽبٕٔىڭ لىٍّىفي ثىٍەْ ئبذىطلي ؼبئەت ئبضىؽىسا ؼەۋەة - ٔەجىجە ِۇٔبؼىۋىحي ثبضٍ .ۀي ،ئي ئىٕؽبْ! ـۇ وبئىٕبت ئىچىسىىىٍەض ِەۋجۇزىَەت ثىٍەْ ظىچ ِۇٔبؼىۋەجىە ئىگە .زۇَٔبٔىڭ چەت ثىط ٍېطىسە ِەٍسأغب وەٌگەْ ظۇٌۇَ ،وبئىٕبجٕىڭ ثىپبٍبْ ثىط ئۇچىغب جەؼىط وۆضؼىحىسۇ.
فەنەق ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ٍېطىپ چىمبضغۇچي » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « فەٌەق » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ: « ( ئي ذىحبة لىٍىٕغۇچي! )ٍ ( ،ولٍۇق ) لبضاڭغۇٌۇلٕي ٍېطىپ ِەۋجۇزٌۇق ( ٍوضۇلٍۇق )لب چىمبضغبْ ؼەھەضٔىڭ ضەثجىگە ؼېغىٕىّەْ ،زېگىٓ » ( .) 1 فەٌەق ئىؽّي ،ثبضٌىك ِەۋجۇزىَەت جەۋە ثوٌغبْ « ٍبضىحىٍىؿ ۋە ثۇظۇٌۇؾ » لبٔۇٔىَىحىسىٓ « ٍبضىحىٍىؿ » لبٔۇٔىَىحىٕي ئىّب لىٍغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ئىٕفىحبضغب ئوذفبؾ ثىط « ٍېڭىسىٓ پەٍسا ثوٌۇؾ »ٔي وۆضؼەجّەٍسۇ .ئەوؽىچە ،فەٌەق « فەجط »گە ئوذفبؾ زەؼٍەپىي ٍبضىحىٍىفٕي ئىپبزىٍەٍسۇ .ئۇ ٍولٍۇق وېچىؽىگە ذبجىّە ثەضگەْ ِەۋجۇزٌۇق ئۇضۇلىٕىڭ ثىد جبضجىفىسۇض. ثبضٌىك ِۇؼھبثالضزا ۋە جەپؽىطٌەضٔىڭ وۆپ لىؽّىسا ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ضەؼۇٌۇٌالھحىٓ ٔەلىً لىٍىٕغبْ ثىط ؼەھىھ ھەزىؽحە ،ثۇ ؼۈضە « ثىطىٕچي ئبٍەت » ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ؼۈضىسىىي جىً ئۇؼٍۇثي ۋە ِەظِۇٔي ثۇٔي جەؼحىمالٍسۇ. ئىجٓ ئبثجبؼحىٓ ئەثۇ ؼبٌىھ ئبضلىٍىك وەٌگەْ ثىط ضىۋاٍەجحە ،ؼۈضە ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ زەپ وۆضؼىحىٍگەْ .لۇضەٍت ٍۀە ئوذفبؾ ِۀجەزىٓ ثۇٔىڭ زەي ئەوؽىچە ثوٌغبْ ثىط ضىۋاٍەجٕي ٔەلىً 60
لىٍىسۇ .ئىجٓ ئبثجبؼٕىڭ لۇٌي ۋە جبٌىجي ثوٌغبْ ئىىطىّە ،ئبجب ثىٓ ئەثي ضاھب ۋە ھەؼەْ ئەٌجەؼطى ؼۈضىٕي ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ زەٍسۇ. ِەزىٕىسە ثىط ٍەھۇزىَٕىڭ ئبٌالھ ضەؼۇٌىغب لبضىحب ؼېھىط ئىفٍەجّەوچي ثوٌغبٍٔىمي ؼەۋەثىسىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ضىۋاٍەت لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ضىۋاٍەت ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌغبْ جبٍي ھەلمىسىىي ٔبجوغطا چۈـۀچىٕىڭ وېٍىپ چىمىفىغب ؼەۋەة ثوٌغبْ .ئەگەض چولۇَ ثىط ٔبظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثي ثبض زەپ لبضىؽبق ،ثۇ ِۇـطىىالضٔىڭ ضەؼۇٌۇٌالھ ئۈچۈْ ئېَحمبْ « ؼىٍەض ؼېھىطٌۀگەْ ئبزەِگىال ئەگىفىۋاجىؽىٍەض » ( ئىؽطا ) 47 ،زېگۀسەن جۆھّەجىە ئوذفبٍسىغبْ ثىطەض ؼەۋەة ثبض ثوٌؽب وېطەن. لۇضئبْ ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضىحىٍغبْ ثۇ ذىً جۆھّەجٍەضٔي وەؼىىٍٕىه ثىٍەْ ضەت لىٍّبلحب. ھەظضىحي ئوؼّبٔغب ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ ٔۇظۇي جەضجىپىسە فىً ٔ -بغ ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ. ئىجٓ ئبثجبؼمب ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ ٔۇظۇي جەضجىپىسە ؼۈضە ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض لبجبضىسا ئبذىطىسىٓ ؼبٔىغبٔسا - 2ؼۈضەٍ ،ۀي - 113ؼۈضە لىٍىپ جىعىٍغبْ .ثۇ جىعىٍىفٕىڭ ٍۇلىطىسا جىٍغب ئېٍىٕغبْ ضىۋاٍەجحىٓ ثبـمب ئىعاھبجي ٍوق. ھەظضىحي ئوؼّبْ جەضجىپىگە ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ثۇ ؼۈضە ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 3ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن .ثۇ ِەظگىً ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔىغب ِبغ وېٍىسۇ .جبھىٍىَەت وېچىؽىٕي ٍېطىپ چىممبْ لۇضئبْ جبڭ ؼەھىطىسىٓ ذۇؾ ثىفبضەجحىٓ ذەۋەض ثەضگەْ ثۇ ؼۈضىٕي ،غەٍىپحىٓ ثىط ذەۋەض زەپ لبضاـمب ثوٌىسۇ. فەٌەق ؼۈضىؽي زەؼٍەپىي ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثبـمب ؼۈضىٍەضگە ئوذفبؾ ذىحبة لىٍىٕغۇچىسا ثەٌگىٍىه ئبڭ ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب .ؼۈضىٕىڭ ثۇٍطۇق جەوطاضى ( لۇي ئېَحمىٕىي ) ثىٍەْ ثبـٍىٕىفي « ،ئي ِۇھبجبة ،ؼېٕي جەضثىَىٍەٍّەْ » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسۇۋە ِۇھبجبثٕىڭ زىممىحىٕي ئۆظىگە ِەضوەظٌەـحۈضىسۇ .ثۇ ؼۈضە ئىٕؽبْ ئىطازىؽىٕىڭ وۆضۈّٔەٍسىغبْ ۋە ثىٍىّٕەٍسىغبْ ٔەضؼە جەضىپىسىٓ ئەؼىط ئېٍىٕىفىغب لبضـي ئبالھىسە ثىط ِۇزاپىئە ئۇؼٍۇثىٕي وۆضؼىحىپ ثېطىسۇٍ .ۀي « ،ضەثجىڭگە ؼېغىٓ » .ثۇ ـۇٔىڭ ثىٍەْ ثىط ۋالىححب ،ئىٕؽبٔالضٔىڭ جبھىٍىَەجٕىڭ « ٍبِبٍٔىك جەڭطىؽي » چۈـۀچىؽي ثىٍەْ ئېڭىسا ئۆظٌەـحۈضگەْ ـەٍحبْ ۋە جىٓ جەؼەۋۋۇضىٕي ضەت لىٍغبٍٔىمحۇض .ثۇ ٔۇلحىسىٓ ئېٍىپ ئېَحمبٔساِ ،ەظوۇض ؼۈضە ئىجبز لىٍىٕغبْ ۋە ئىجبز لىٍغۇچىٕي ئەؼىط ئېٍىۋاٌغبْ لوضلۇٔچٍىطىٕي جەضثىَىٍەؾ ثىٍەْ ظىچ ِۇٔبؼىۋەجٍىه. ؼۈضە ،وۆضۈّٔەٍسىغبْ ۋە ثىٍگىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ِەۋجۇزىَەجٍەضزىٓ لوضلۇـٕىڭ ئىٕؽبٕٔىڭ ئبٌالھ ثىٍەْ ثوٌغبْ ِۇٔبؼىۋىحىسىىي ئبجىعٌىمحىٓ وېٍىپ چىمىسىغبٍٔىمىٕي ئەؼىەضجّەوحە .ؼۈضە، ئبٌالھ ٔىڭ وۆضۈٔىسىغبْ ۋە وۆضگىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ،ثىٍگىٍي ثوٌىسىغبْ ۋە ثىٍگىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ثبضٌىك ِەذٍۇلالضٔىڭ ضەثجي ئىىۀٍىىىٕي جەوىحٍەٍسۇ ۋە ِۇھبجبثىٕي ثبضٌىك ِەۋجۇزىَەجٕىڭ ٍبِبٍٔىمىسىٓ پبٔبھ جىٍەپ ضەثجىگە ؼېغىٕىفمب ثۇٍطىّبلحب:
ش َما َذوَ َق ()2 كُ ْل َأؾُو ُذ ِج َص ِ ّب امْ َفوَ ِق (ِ )1م ْن َ ّ ِ
« ( ئي ذىحبة لىٍىٕغۇچي! )ٍ ( ،ولٍۇق ) لبضاڭغۇٌۇلٕي ٍېطىپ ِەۋجۇزٌۇق ( ٍوضۇلٍۇق )لب چىمبضغبْ ؼەھەضٔىڭ ضەثجىگە ؼېغىٕىّەْ ،ئۇ ٍبضاجمبْ ثبضٌىك ـەٍئىٍەضٔىڭ ـەضضىسىٓ ئۇٔىڭغب ؼېغىٕىّەْ ،زېگىٓ » ( .) 2 - 1 ؼۈضە ،وۆضگىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ۋە ثىٍىّٕەغ ِەذٍۇلالض ئبٌسىسا ئبٌالھ جىٓ غەٍطىگە ؼېغىٕىفٕي ضەت لىٍىسۇ .چۈٔىيِ ،ۇـطىىالض جىٕالضغب ؼېغىٕبجحي ( ؼۈضە جىٓ.) 6 ، 61
ؼۈضە ،ئىّبْ ئېَحمبْ وىفىگە ئبٌالھ لب ؼېغىٕىفٕي ئۆگەجّەوحە ۋە جۀجىھٍىّەوحە .ئىٕؽبْ ٔېّە ئۈچۈْ ضەثجىگە ؼېغىٕىسۇ؟ ئىٕؽبْ پەلەت جىٓ ۋە ـەٍحبٔغب ئوذفبؾ وۆضۈّٔەٍسىغبْ ۋە ثىٍگىٍي ثوٌّبٍسىغبٔالض زۇَٔبؼي ؼەۋەة ثوٌغبْ ۋەھىّىسىٓ وېٍىپ چىممبْ لوضلۇٔچالض ؼەۋەثىسىٕال ئەِەغ « ،جبھبٌەت لبضاڭغۇٌىمي » زەن ئۆظىٕي ثىٍەٌّەً لبٌغبْ ئەھۋاٌسىّۇ « ضەثجىگە ؼېغىٕىسۇ » .لەٌجٕىڭ ئەلىً ثىٍەْ ثوٌغبْ ِۇٔبؼىۋىحىٕي ئۈظۈپ جبـالپ ئىٕؽبٔالضٔي « ثىٍىّٕىڭ ئوضٔىغب لوضلۇٔچمبِ ،ۇۋاپىك ثوٌغبْ ٔەضؼىگە ئەِەغِ ،ەذؽۇغ ثوٌغبٔغب؛ ِۀبٔىڭ ئوضٔىغب ھبٍبجبٔغب چبلىطغبْ زەَ ؼبٌغۇچىالض »غب ئوذفبٍسىغبْ ؼبذحىپەظٌەضزىٓ ۋە « ھەؼەجروضٔىڭ ھەؼىحي » گە ئوذفبؾ ٍبِبْ جۇٍغۇالضزىٓ پبٔبھٍىك جىٍەپ ضەثجىگە ؼېغىٕىسۇٍ .ۀي:
ش َح ِاس ٍس ا َذا َح َسسَ ()5 ش اميهفه َاَث ِت ِِف امْ ُـلَ ِس (َ )4و ِم ْن َ ّ ِ ش كَ ِاس ٍق ا َذا َوكَ َة (َ )3و ِم ْن َ ّ ِ َو ِم ْن َ ّ ِ ّ ّ
« ( ئەلىً -ئىطازىٕي ) ثبؼحۇضغبْ ۋالىحٕىڭ ،ظەھەضٌىه -ظۇٌّەجٍىه ثىط ( جبھبٌەت ) لبضاڭغۇٌۇلىٕىڭ ـەضضىسىٓ ۋە جۈگۈٍٔەضگە زەَ ؼبٌغۇچي ؼېھىطگەضٔىڭ ـەضضىسىٓ ۋە ھەؼەجروضٔىڭ ھەؼەت لىٍغبْ چبغسىىي ـەضضىسىٓ ( ئبٌالھ لب ) ؼېغىٕىپ پبٔبھ جىٍەٍّەْ » ( - 3 .) 5 ئبٌالھ ِۇئّىٓ ئۈچۈْ ثىطزىٕجىط ؼبغالَ پبٔبھٍىك ِەضوىعىسۇض.
كُ ْل َأؾُو ُذ ِج َص ِ ّب اميه ِاس (َ )1م ِ ِ ش امْ َو ْس َو ِاس امْ َريه ِاس ( )4ه ِاَّلي ًُ َو ْس ِو ُس ِِف ُصسُ ِور ِل اميه ِاس ( )2ا َ َِل اميه ِاس (ِ )3م ْن َ ّ ِ ّ اميه ِاس (ِ )5م َن امْجِ يه ِة َواميه ِاس ()6 َبش ضۈرىطي
« ئىٕؽبٔىَەت » ۋە « ئىٕؽبٔالض » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ؼۈضە ئىؽّي « ٔبغ » ِەظوۇض ؼۈضىسە ئۈچ لېحىُ جەوطاضالٔغبْ: « ( ئەً ذىحبة لىٍىٕغۇچي! ) ئىٕؽبٔالضٔىڭ ضەثجي ،ئىٕؽبٔالضٔىڭ ئىگىؽي ،ئىٕؽبٔالضٔىڭ ئىالھي ( ئبٌالھ )غب ؼېغىٕىّەْ ،زېگىٓ! » ( .) 3 - 1 ثبضٌىك ِۇؼھبثالضٔىڭ ئبٌالھ ٔىڭ ئىؽّي ثىٍەْ ثبـٍىٕىپ (ئەٌھەِسۇٌىٍالھي ضەثجىً ئبٌەِىَٓ)، « ئىٕؽبٔىَەت » ئىؽّي ثىٍەْ ئبذىطٌىفىفي ٔبھبٍىحي ِۀىٍىه ثوٌۇپ ،ثۇ جبؼبزىپىٍَىك ئەِەغ« . ضەة »ِ ،ەٌۇَ ثىط جبٌالٔغبْ جەثىمىٕىڭ ،ؼىٕىپٕىڭ ٍبوي ِەٌۇَ ثىط ئېحىمبز گۇضۇھىٕىڭ ،ثەٌگىٍىه جبِبئەجٍەضٔىڭ ۋە زىٓ ِۀؽۇثىٕىڭ ضەثجي ئەِەغ ،ثەٌىي پۈجۈْ ئىٕؽبٔالضٔىڭ ضەثجىسۇض. ِەظوۇض ؼۈضە ِۇؼھبة ۋە جەپؽىطٌەضٔىڭ وۆپىٕچىؽىسە « ٔبغ » ئىؽّي ثىٍەْ جىٍغب ئېٍىٕغبْ. ثۇ ؼۈضىٕي ضەؼۇٌۇٌالھ ثىطىٕچي ئبٍىحي ثىٍەْ ئبجىغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ثبضٌىك لۇضئبْ ٔۇظۇي جەضجىپىسە ثۇ ؼۈضە فەٌەق -ئىرالغ ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌغبْ .ؼۈضە ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 3ىٍي ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ضەؼّىٌ ِۇؼھبة جەضجىپٍىطىسە ِەظوۇض ؼۈضە - 114لبجبضغب جىعىٍغبْ .ثۇ ؼبٍىسە ئبٌالھ ٔىڭ ئىؽّي ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ِۇؼھبةٔ « ،بغ ( ئىٕؽبٔالض ) » ؼۈضىؽي ثىٍەْ ئبذىطٌىفىسۇ .ئبٌالھ ۋەھىَٕىڭ ِۀجەؼي ،ئىٕؽبْ ۋەھىَٕىڭ ٔىفبٔي .ۋەھىَٕىڭ ئىىىي ِەلىؽىحي ثبضٍ ،ۀي جەۋھىس ۋە ئبزاٌەت .ثىطىٕچىؽي ،ثۀسىسىٓ ئبٌالھ لب؛ ئىىىىٕجىؽي ،ثۀسىسىٓ ئىٕؽبٔغب لبضىحىٍغبْ .ئىالھىٌ 62
ذىحبة ثۇ ؼەۋەثحىٓ ثىط ئۇچي ( ثېفي ) ؼبِبزاٍ ،ۀە ثىط ئۇچي ( ئبٍىغي ) ٍەضزە ثوٌغبْ ثىط ذىحبثحۇض .ئۇٔىڭ ئبٍبلٍىطىٕي ئىٕؽبٔىَەت جەِؽىً لىٍّبلحب. ٔبغ ؼۈضىؽي ،زەؼٍەپىي ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثبـمب ؼۈضىٍەضگە ئوذفبؾ ذىحبة لىٍىٕغۇچىسا ثەٌگىٍىه ئبڭ ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب .فەٌەق ؼۈضىؽىسە « فەٌەق »ٔىڭ ضەثجىگە ؼېغىٕىؿ جەۋؼىَە لىٍىٕغبْ ثوٌؽب ،ثۇ ؼۈضىسە « ئىٕؽبٔىَەت »ٔىڭ ضەثجىگە ؼېغىٕىؿ جەۋؼىَە لىٍىّٕبلحب:
كُ ْل َأؾُو ُذ ِج َص ِ ّب اميه ِاس (َ )1م ِ ِ ِل اميه ِاس ( )2ا َ َِل اميه ِاس ()3 ّ « ( ئەً ذىحبة لىٍىٕغۇچي! ) ئىٕؽبٔالضٔىڭ
ضەثجي ،ئىٕؽبٔالضٔىڭ ئىگىؽي ،ئىٕؽبٔالضٔىڭ
ئىالھي ( ئبٌالھ )لب ؼېغىٕىّەْ ،زېگىٓ! » ( .) 3 - 1 فەٌەق ؼۈضىؽىسە وېچىٕي « ٍبِبٍٔىك ئىالھي » زەپ جەؼەۋۋۇض لىٍىؿ ضەت لىٍىٕىسۇٔ .بغ ؼۈضىؽىسە وۆضۈٔىسىغبْ ۋە وۆضۈّٔەٍسىغبْ ،ئىٕؽبْ ۋە جىٓ ـەٍحبٔالضٔىڭ « ٍبِبٍٔىك ئىالھي » زەپ جەؼەۋۋۇض لىٍىٕىفي ضەت لىٍىٕىسۇ:
ش امْ َو ْس َو ِاس امْ َريه ِاس ( )4ه ِاَّلي ًُ َو ْس ِو ُس ِِف ُصسُ ِور اميه ِاس (ِ )5م َن امْجِ يه ِة َواميه ِاس ()6 ِم ْن َ ّ ِ
« وىفىٍەضٔىڭ زىٍٍىطىسا زائىُ ۋەؼۋەؼە لىٍغۇچي جىٕالضزىٓ ۋە ئىٕؽبٔالضزىٓ ثوٌغبْ ـەٍحبٔالضٔىڭ ـەضضىسىٓ پبٔبھ جىٍەٍّەْ » ( .) 5 - 4 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ئبٍىحىسىٓ « ـەٍحبْ » ئىؽّىٕىڭ پەلەت وۆضگىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ِەۋجۇزىَەجٍەضٔىڭ ـەضضىگىال لبضىحىٍّبؼحىٓ ،ئىٕؽبٕٔىڭّۇ ٍبِبٍٔىك ئېٍىپ وەٌگۈچىٍىطىگە لبضىحىٍغبٍٔىمي چىمىپ جۇضىسۇ .ثۇ ئبضلىٍىك ئىٕؽبٔسىٓ ئىٕؽبٔالضٔىڭ ضەثجىگە ؼېغىٕىّىع .ؼۈضىسە ـەٍحبٕٔىڭ « ضەة »وە ئىعافەت ( ئېٕىمٍىغۇچي ) ثوٌۇپ وەٌّەؼٍىىي ،ـەٍحبٕٔىڭ ئىؽَبْ ؼەۋەثىسىٓ ئىالھىٌ جەضثىَىٕي ضەت لىٍغبٍٔىمي ،ئىٕؽبٕٔىڭ جەۋثە ثىٍەْ ئىالھىٌ جەضثىَٕي لوثۇي لىٍغبٍٔىمي ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ثۇ ؼۈضىٕىڭ جۇٔجي ذىحبة لىٍىٕغۇچىؽي ضەؼۇٌۇٌالھ ثوٌۇپ، ئۇٔىڭسا پەلەت وۆضۈّٔەٍسىغبْ ِەذٍۇلالضغىال ئەِەغ ،ئىٕؽبٔالض ئبضىؽىسىىي ـەٍحبٔالـمبْ وىفىٍەضٔىڭ ظىَبٔىەـٍىىىسىٓ پبٔبھ جىٍەپ ئبٌالھ لب ؼېغىٕىؿ ئېڭىٕي ثەضپب لىٍىفٕي ِەلؽەت لىٍغبْ .ثۇ ثىط ئىالھىٌ جەؼەٌٍي ثوٌۇـحىٓ ظىَبزە ،ثىط وبپبٌەت ِۀىؽىگە ئىگە .چۈٔىي ،ثۇ ئىالھىٌ وبپبٌەجٕىڭ ئەڭ ئېغىط ـبضائىححب لبٔساق ٔبِبٍەت ثوٌغبٍٔىمىغب جبضىد ـبھىث. ٍىغىٕچبلٍىغبٔسا ،ئبٌالھ ئۆظىگە ؼېغىٕىپ پبٔبھٍىك جىٍىگۈچىٕي پەلەت وۆضۈّٔەٍسىغبْ ِەذٍۇلالضٔىڭ ـەضضىسىٕال ؼبلالپ لبٌّبً ،پبٔبھٍىك جىٍىگۈچىٕىڭ ئۆظ جىٕؽىسىٓ ثوٌغبْ ثبضٌىك ٍبِبٍٔىمالضٔىڭ ـەضضىسىّٕۇ ؼبلالٍسۇ. ئبٌالھ ٔىڭ « ئىٕؽبٔالضٔىڭ ضەثجي » ثوٌىفي ،ئىٕؽبٔالض جەِئىَحىٕىڭّۇ ذۇززى ثىط ـەذؽىە ئوذفبؾ ئىالھىٌ جەضثىَىٕىڭ ٔىفبٔي ئىىۀٍىىىٕي وۆضؼەجّەوحە .ثۇ ھەلىمەت: « ـۈثھىؽىعوي ،ثىط لەۋِٕىڭ ئەظاٌىطى ئۆظىٕىڭ ھبٌىٕي ئۆظگەضجّىگۈچە ،ئبٌالھ ئۇالضٔىڭ ئەھۋاٌىٕي ئۆظگەضجّەٍسۇ » ( ضەئىس - 11 ،ئبٍەت ) ئبؼبؼىسا چۈـىٕىٍىفي وېطەن.
ئىخالش ضۈرىطي 63
ؼۈضەِ ،ۇھبجبثىٕىڭ « ئبٌالھ » جەؼەۋۋۇضىٕي ـېطىىحىٓ ذبٌىٌ لىٍغبٍٔىمي ئۈچۈْ « ئىرالغ » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبِْ .ەظِۇٔىغب ِۇٔبؼىپ ھبٌسا جەۋھىس ؼۈضىؽي زەپّۇ ئبجىٍىسۇ. ثەظى ضىۋاٍەجٍەضزە ثىطىٕچي ئبٍىحي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ؼۈضىٕىڭ ئۇؼٍۇثي ۋە ِەظِۇٔىّۇ ثۇ لبضاـٕي وۈچٍۀسۈضِەوحە .زەؼٍەپىي ٔۇظۇي جەضجىپٍىطىٕىڭ ھەِّىؽىسە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض لبجبضىغب جىعىٍغبِْ .ەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسىىي لبضاـالض ؼەۋەثي ٔۇظۇي ضىۋاٍەجٍىطىگە ئبؼبؼالٔغبْ ثوٌؽب وېطەن .ھەظضىحي ئوؼّبٔغب ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ ٔۇظۇي جەضجىپىسە فەٌەق ۋە ٔبغ ؼۈضىٍىطىٕىڭ ئبضلىؽىغبٔ ،ەجُ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٌسىغب جىعىٍغبْ .ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە وبفىطۇْ - ٔەجُ ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب ٍەضٌەـحۈضۈٌگەْ .ؼۈضە ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 3ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌىفي ِۇِىىٓ. ئىرالغ ؼۈضىؽي ،وەٌىّەئي جەۋھىس ( ال ئىالھە ئىٍٍەٌالھ )ٔىڭ جەپؽىطى ذبضاوحېطىسە ثوٌۇپ، ئۈچ ثوٌۇـٍۇق ۋە ئۈچ ثوٌۇـؽىعزىٓ ئىجبضەت ئبٌحە جۈٍِىسىٓ جەضوىپ جبپمبْ .ؼۈضىٕىڭ ئبؼبؼىٌ جېّىؽي جەۋھىس ثوٌۇپ ،ذىحبة لىٍىٕغۇچي ئېڭىسا جوغطا ثوٌغبْ ئبٌالھ جەؼەۋۋۇضىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب .ھەض جۈٍِە ئبضىؽىسا ؼەۋەة ٔ -ەجىجە ِۇٔبؼىۋىحي ثبض:
امص َمسُ ( )2م َ ْم ً َ ِ ِْل َوم َ ْم ًُ َ ْ ول (َ )3وم َ ْم ٍَ ُك ْن َ َُل ُن ُف ًوا َأ َح ٌس ()4 اّلِل َأ َح ٌس ( )1ه ُ كُ ْل ُ َُو ه ُ اّلِل ه
« ( ئي ِۇھبجبة! ) ئېَحمىٕىي ،ئۇ -ئبٌالھ ثىطزۇض ،ؼبِەزجۇض ( ھەِّە ئبٌالھ لب ِۇھحبجسۇض ). ئبٌالھ ثبال جبپمبّٔۇ ئەِەغ ،جۇغۇٌغبّٔۇ ئەِەغ .ھېچمبٔساق ِەۋجۇزىَەت ئۇٔىڭغب جەڭساؾ ثوالٌّبٍسۇ » ( .) 4 - 1 ئبٌالھ ثوٌىفي ٔەجىجە ،لبٌغبٍٔىطى ؼەۋەة ثوٌغبٔسا ثۇٔىڭ ِۀىؽي ِۇٔساق ثوٌىسۇ: ئۇ ئبٌالھ جۇض .چۈٔىي ،جەڭسىفي ۋە ئوذفىفي ٍولحۇض .ؼبِەزجۇض ،ثبال جبپمبّٔۇ ئەِەغ، جۇغۇٌغبّٔۇ ئەِەغ ،ھېچمبٔساق ثىط ِەۋجۇزىَەت ئۇٔىڭغب جەڭساؾ ثوالٌّبٍسۇ. ئبٌالھ ثوٌىفي ؼەۋەة ،لبٌغبٍٔىطى ٔەجىجە ثوٌغبٔسا ،ئۇٔىڭ جەڭسىفي ۋە ئوذفىفي ٍولحۇض .ئۇ ؼبِەزجۇض ،ئۇ ثبال جبپمبّٔۇ ئەِەغ ،جۇغۇٌغبّٔۇ ئەِەغ .ھېچمبٔساق ثىط ِەۋجۇزىَەت ئۇٔىڭغب جەڭساؾ ثوالٌّبٍسۇ .چۈٔىي ،ئۇ ئبٌالھ جۇض. ؼۈضە جەۋھىس ؼۈضىؽي ثوٌۇپ ،جەۋھىس ئبٌالھ ٔي ئبٌالھ جؤۇـحۇضغبْ ـەوٍىسە ثىٍىفحۇض. ئىرالغ ؼۈضىؽي ثىط پۈجۈْ ھبٌىحىسە ئبٌالھ ٔي جؤۇـحۇضىسۇ .ثۀسىٕىڭ ضەثجىگە ئىرالغ ثىٍەْ ٍۈظٌىٕىفىٕي ئىّب لىٍىسۇ .ضەؼۇٌۇٌالھ ِەظوۇض ؼۈضىٕي « لۇضئبٕٔىڭ ئۈچحىٓ ثىطىگە جەڭ وېٍىسۇ » زېگەْ ( ثۇذبضى ۋە ِۇؼٍىُ ) .ثۇ ِەزھىَە ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌۇپ ،لۇضئبٕٔىڭ ئبؼبؼٍىك جېّىٍىطى جەۋھىسٔ ،ۇثۇۋۋەت ۋە ئبذىطەجٕي ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسۇ. ضەؼۇٌۇٌالھ ثبِسات ٔبِىعىٕىڭ ئىىىي ضەوەت ؼۈٕٔىحي ۋە ھېَىث ٔبِبظٌىطىسا ثۇ ؼۈضىٕي وبفىطۇْ ؼۈضىؽي ثىٍەْ لوـۇپ ئولۇٍححي .ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثي ھەلمىسە جوغطا ثوٌغبْ ضىۋاٍەت، ئىجٓ ِەؼئۇز ،ئۇثەً ثىٓ وبئبة ۋە جبثىط ثىٓ ئبثسۇٌالھحىٓ ئبٍطىُ -ئبٍطىُ ھبٌسا وەٌگەْ جۆۋۀسىىي ضىۋاٍەجحۇض: « لۇضەٍؿ ضەؼۇٌۇٌالھمب " :ثىعگە ضەثجىڭٕي جؤۇـحۇضغىٓ! " زېسى .ـۇٔىڭ ثىٍەْ ثۇ ؼۈضە ٔبظىً ثوٌسى » ( جىطِىعى ،جەپؽىط .) 3361،3362
64
ثۇ ؼۈضە ئبٌالھ ٔي جؤۇـحۇضغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ؼەۋەثحىٓ ِەظوۇض ؼۈضە ۋەھىَٕىڭ ئەڭ ٍۇلىطى پەٌٍىؽي ثوٌۇپ ھېؽبثٍىٕىسۇِ .ەظوۇض ؼۈضە ِەۋجۇزىَەجٕىڭ ئەڭ ٍۇلىطىؽي ثوٌغبْ ئبٌالھ جىٓ ؼۆظ لىٍّبلحب. لۇضئبٔسا ئبٌالھ ٔي جؤۇـحۇضغبْ ئبٍىحەي وۇضؼي ۋە ھەـىط ؼۈضىؽىٕىڭ ئبذىطلي ئبٍەجٍىطىّۇ ثبضٌ .ېىىٓ ،ئىرالغ ؼۈضىؽي ئبٌالھ ٔي جؤۇـحۇضغبْ ِۇؼحەلىً ؼۈضىسۇض.
َەجى ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ٍۇٌحۇظ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ٔەجُ » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ؼبھبثە زەۋضىسىّۇ ٔەجُ ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْٔ .ەجُ گەضچە « ٍۇٌحۇظ » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضؼىّۇ ،ئەِّب ثۇ ؼۈضىسە ثۇ ِۀىٕي ئىپبزىٍىّىؽە وېطەن .چۈٔىي « ،ثىط پۈجۈْ گەۋزىٕىڭ پبضچىٍىطى »ِۇ ٔەجُ زەپ ئبجىٍىسۇ .لۇضئبٕٔىڭ جەزضىجىٌ ٔبظىً ثوٌىفي ئۈچۈْ ئوذفبؾ ؼۆظ ٍىٍحىعىسىٓ وەٌگەْ « جۀجىُ » ضەۋىفي ئىفٍىحىٍىسۇِ .ۇٔسالچە ئېَحمبٔسأ ،ەجّٕىڭ « ٍۇٌحۇظ » ِۀىؽي ،ثۇ ئەؼٍي ِۀىگە لىَبغ ثىٍەْ لوٍۇٌغبْ ثىط لوـۇِچە ِۀە ثوٌؽب وېطەن. ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ئۀٕەجُ » وەٌىّىؽي « ،لبضىغبْ ھەض لبٔساق وىفي وۆضەٌەٍسىغبْ ٍەضزە جۇضغبْ ،ھېچىىُ ئۇٔىڭسىٓ ثىگبٔە لبالٌّبٍسىغبْ زەضىجىسە وۆظ ئبٌسىسا جۇضغبْ ،وۆظٔي لبِبـحۇضۇپ جۇضىسىغبْ » زېگەْ ِۀىگە ئىگە .ـۇڭب ثۇ وەٌىّە ٍب لۇضئبْ ۋەھىَٕىڭ ثىط ئبالھىسىٍىىىٕي ۋەٍبوي جەزضىجىٌ ٔبظىً ثوٌۇـٕي ثىٍسۈضۈؾ ئۈچۈْ ئىفٍىحىٍگەْ. ِۇجبھىحٕىڭ ئىجٓ ئبثجبؼحىٓ ٔەلىً لىٍىفىچە ،ئۀٕەجىُ وەٌىّىؽي ئبضلىٍىك « ۋەھىَٕىڭ جەزضىجىٌ ٔبظىً ثوٌىفي » ٔەظەضزە جۇجۇٌغبْ. ئىجٓ ئبثجبغ ٔەجُ ؼۈضىؽي ضەؼۇٌۇٌالھ ِەوىىٍىىٍەضگە ۋەھىٌ ثىٍەْ « جەڭ ئېالْ لىٍغبْ » جۇٔجي ؼۈضە ئىسى ،زېگەْ ( ثۇذبضى ) .ئىجٓ ئبثجبؼٕىڭ ثۇ لبضىفىٕي لۇضئبْ جەؼحىمالٍسۇِ .ەوىە ِۇـطىىٍىطى زەؼٍەپحە ۋەھىَٕىڭ چبلىطىمىغب لۇالق ٍوپۇضۇپ وەٌگۀىسى .لوثۇي لىٍّىغبْ ثوٌؽىّۇ ،ئوچۇق -ئبـىبضا لوي ؼېٍىپ لبضـي جۇضِىغبٔىسى .ئىالھٍىطىٕي ئەٍىپٍەؾ ثىٍەْ جەڭ ِۇئبِىٍىؽىٕي ئۆظگەضجىپ ،ۋەھىَگە ۋە ئۇٔىڭ جەثٍىغچىؽىغب ئەظىَەت ٍەجىۈظۈـىە ثبـٍىسىِ .بٔب ثۇ ِۇئبِىٍىسىىي ئۆظگۈضۈـٕىڭ پەٍسا ثوٌىفىسا ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئوٍٕىغبْ ضوٌي چوڭ .لۇضئبٕٔىڭ ئۇؼٍۇثي ثىعگە ثىط ھەلىمەجٕي ئۆگىحىسۇٍ .ۀي ،ھەلىمەجٕىڭ ٍەجىۈظۈٌىفي ثبضٌىك ئىؽحىطاجېگىَىٍىه ۋە جبوحىه پىالٔالضزىٓ ئۈؼحۈْ جۇضىسۇِ .بٔب ثۇ ؼۈضىسىىي لەجئىٌ پوظىحؽىَىسىٓ ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌغبْ ۋالحىٕي جەذّىٓ لىٍىفمب ثوٌىسۇ .ثۇ ؼۈضە جەذّىٕەْ زەۋەجٕىڭ ٍ - 3بوي ٍ - 4ىٍىغب جوغطا وېٍىسۇ. ِۇھەِّەزى زەۋەجٕىڭ ِەوىىسىىي ِەظگىٍىٕي جۆت ثبؼمۇچمب ئبٍطىفمب ثوٌىسۇ: .1ـەذؽٍەض ٔىفبْ لىٍىٕغبْ زەۋەت ثبؼمۇچي .ۋەھىَٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىٕىفىسىٓ جبضجىپ ٔەجُ ؼۈضىؽي ٔبظىً ثوٌغىچە ثوٌغبْ ِەظگىً .ثۇ ِەظگىً ۋەھىَٕىڭ ثبـٍىٕىفىسىٓ جبضجىپ ٍ - 3بوي ٍ - 4ىٍغىچە زاۋاَ لىٍغبْ .فبجىھە ؼۈضىؽىسىٓ جبضجىپ ئىرالغ ؼۈضىؽىگىچە ثوٌغبْ 25 ؼۈضە ثۇ ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. 65
.2ئبۋاَ ذبضاوحېطٌىك زەۋەت ثبؼمۇچي .ثۇجالضٔىڭ ئىؽّي جىٍغب ئېٍىٕىپ ،ثۇجالض ئوچۇق - ئبـىبضا ئەٍىجٍۀگەْ ٔەجُ ؼۈضىؽي ٔبظىً ثوٌغبْ ٍ - 3بوي ٍ - 4ىٍسىٓ جبضجىپ لۇضەٍؿ ئېّجبضگوؼي ثبـالٔغبٔغب لەزەض زاۋاَ لىٍغبْ ِەظگىً .ثۇ ِەظگىٍّۇ ٍ 4 - 3ىً زاۋاَ لىٍغبْ .ثۇ ِەظگىٍسە ٔەجُ ؼۈضىؽىسىٓ ھبلمب ؼۈضىؽىگىچە 20ؼۈضە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. .3لۇضەٍفٕىڭ ِۇئّىٍٕەضگە لبضـي ئېٍىپ ثبضغبْ ئېّجبضگو ثبؼمۇچي .ثۇ ثبؼمۇچ ضىؽبٌەجٕىڭ 7 ٍىٍىسا ثبـالٔغبْ ثوٌۇپٍ - 9 ،ىٍٕىڭ ئبذىطىغىچە ٍ 3ىٍغب ٍېمىٓ زاۋاَ لىٍغبْ .ثۇ ِەظگىٍسەِەئبضىج ؼۈضىؽىسىٓ ضەئىس ؼۈضىؽىگىچە ثوٌغبْ 14ؼۈضە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. .4ثەٍئەت ثبؼمۇچي .ئېّجبضگوزىٓ وېَىٍٓ ،ۀي ٍ - 10ىٍىسىٓ جبضجىپ ٍ - 13ىٍىسىىي ھىجطەجٕىڭ ثبـٍىٕىفىغىچە ثوٌغبْ ِەظگىً .ثىطىٕچي ۋە ئىىىىٕجي ئەلەثە ثەٍئەجٍىطى ثۇ ِەظگىٍسە ثوٌغبْ .جۇٔجي ؼۈٍمەؼث ئىّبؼي ئىفبضەت لىٍىٕغبْ جۇض ؼۈضىؽىسىٓ ِەوىىسە ئەڭ ئبذىطلي لېحىُ ٔبظىً ثوٌغبْ ِۇجەففىفىٓ ؼۈضىؽىگىچە ثوٌغبْ 30ؼۈضە ثۇ ثبؼمۇچحب ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. لۇضەٍؿ ثۇجٍىطىٕىڭ ئىؽّي جىٍغب ئېٍىٕىپ ،ئوچۇق -ئبـىبضا ئەٍىجٍۀگەْ جۇٔجي ؼۈضە ثوٌغبْ ٔەجُ ،ـەذؽٍەض ٔىفبْ لىٍىٕغبْ زەۋەجحىٓ ئبۋاَ زەۋەت ٔىفبٔي ثوٌغبْ ثبؼمۇچمب ئۆجۈـحە ثۇضۇٌۇؾ ٔۇلحىؽي ثوٌۇپ ھېؽبثٍىٕىسۇ .ثۇ ؼۈضىٕىڭ پۈجۈٍٔەً ٍبوي ثىط لىؽّىٕىڭ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ضىۋاٍەجٍەضٔىڭ ئبؼبؼي ٍوق .زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي ٔۇظۇي جەضجىپٍىطىسە ِەظوۇض ؼۈضە ئىرالغ -ئەثەؼە ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب ٍەضٌەـحۈضۈٌگەْ .ثىعِۇ ثۇٔي جوغطا زەپ لبضاٍّىع. ثۇٔىڭغب لبضىغبٔساِ ،ەظوۇض ؼۈضە ثىطال لېحىّسا ٍبوي جەزضىجىٌ ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ثۇ ؼۈضە فەجط ؼۈضىؽىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض ئبضىؽىسا لىؽؽەٌەض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ئىىىىٕجي ؼۈضە .فەجط ؼۈضىؽىسە ئوضۇْ ئبٌغبْ لىؽؽەٌەضگە ثۇ ؼۈضىسە ھەظضىحي ِۇؼب ،ھەظضىحي ٔۇھ ۋە ِۇجەفىىە ( ٌۇت ) لەۋِي لىؽؽەٌىطى لوـۇٌغبْ. ؼۈضىٕىڭ ئبٌسىٕمي لىؽّىسا ۋەھىٌ ۋە ئۇٔىڭ ئىالھي ِۀجەؼي ھەلمىسە ثبٍبْ ثېطىٍگەْ ثوٌۇپ، ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ۋەھىٌ پەضىفحىؽي ثىٍەْ ئىىىي ٍەضزە ئۇچطاـمبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ثۇ ٔۇلحىسىٓ ئىؽطا ؼۈضىؽىٕىڭ ثبـٍىٕىؿ لىؽّىسىىي ئىؽطا ۋەلەؼي ثىٍەْ ثىۋاؼحە ِۇٔبؼىۋىحي ثوٌىفي ِۇِىىٓ. ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ۋەھىٌ پەضىفحىؽي ثىٍەْ ئۇچطىفىؿ ھەلىمىحىٕىڭ لۇضئبٔسىىي ثبٍبٔي جۆۋۀسىىىچە:
وَح ( )4ؿَو ه َم َُ ْح ًُ َ َواميه ْج ِم ّا َذا ُ ََوى (َ )1ما ضَ هل َصا ِح ُد ُ ْْك َو َما قَ َوى (َ )2و َما ً َ ْي ِع ُق َؾ ِن امِْ ََوى (ّ )3ا ْن ُ َُو ّا هَل َو ْ ٌ اب كَ ْو َس ْ ِني َأ ْو َأد ََْن ( )9فَبَ ْو ََح ا ََّل َش ِسًسُ امْ ُل َوى (ُ )5ذو ِم هص ٍة فَ ْاس خَ َوى (َ )6وُ َُو ِِب ْ ُْلفُ ِق ْ َاْلؿْ ََّل ( ُ )7هُث دََنَ فَذَسَ هَّل ( )8فَ ََك َن كَ َ ّ َؾ ْح ِس ٍِ َما َأ ْو ََح (َ )11ما َن َش َب امْ ُف َؤا ُد َما َر َأى (َ )11أفَ ُذ َم ُاروه َ َُ ؿَ ََّل َما ٍَ َصى (َ )12ومَلَسْ َر َأ ٓ ٍُ ىَ ْز َ ًَل ُأد َْصى (ِ )13ؾ ْيسَ ِسسْ َر ِة ّص َو َما َظلَى ( )17مَلَسْ َر َأى ِم ْن َأ ٓ ََّي ِت امسسْ َر َة َما ًَل ََْش (َ )16ما َزا َغ امْ َح َ ُ امْ ُم ْيُتَ َىى (ِ )14ؾ ْيسَ َُا َجٌ ه ُة امْ َمبِ َوى (ّ )15ا ْذ ًَل ََْش ِ ّ َ ِرت ّ َِ امْ ُك ْ َّبى ()18
« ۋەھىَٕىڭ جەزضىجىٌ ٔبظىً ثوٌىفي ـبھىث ثوٌؽۇْ! ؼىٍەضٔىڭ زوؼحۇڭالض /ھەِطاھىڭالض ( ٍۀي ِۇھەِّەز ئەٌەٍھىؽؽبالَ ) گۇِطاھ ثوٌّىسى ۋە ٍوٌسىٓ ئبزاـّىسى ( .ئۇ ) ئۆظ ٔەپؽي ذبھىفي ثوٍىچە ؼۆظٌىّەٍسۇ .ثۇ ( لۇضئبْ ) ئۇٔىڭغب ٔبظىً لىٍىٕغبْ ثىط ۋەھىَسىٓ ئىجبضەت. ۋەھىَٕي ئۇٔىڭغب وۈچٍۈن پەضىفحە ( جىجطىئىً ) ئۆگەجحي .ئۇٔىڭ ( جىجطىئىٍٕىڭ ) وۆضۈٔۈـي 66
چىطاٍٍىك ثوٌۇپٍ ،ۇلىطى ئۇپۇلحب ( ئۆظ ـەوٍىسە ) جۇضزى .ئبٔسىٓ ئۇ ئبؼحب -ئبؼحب ( ِۇھەِّەز ئەٌەٍھىؽؽبالِغب ) ٍېمىٕالـحي .ئۇ ( ِۇھەِّەز ئەٌەٍھىؽؽبالِغب ) ئىىىي ٍبچبق ِىمساضى ٍبوي ئۇٔىڭسىّٕۇ ٍېمىٕطاق ٍېمىٕالـحي .ئبٌالھ ثۀسىؽىگە ( جىجطىئىً ئبضلىٍىك جېگىفٍىه ) ۋەھىٍَەضٔي ۋەھىٌ لىٍسى .ئۇٔىڭ (ِۇھەِّەز ئەٌەٍھىؽؽبالِٕىڭ ) وۆضگىٕىٕي زىٍي ئىٕىبض لىٍّىسى ( ٍۀي ضاؼث وۆضزى ) .ؼىٍەض ( ئي ِۇـطىىالض جبِبئەؼي! ) ئۇٔىڭ وۆضگۀٍىطى ئۈؼحىسە ئۇٔىڭ ثىٍەْ ِۇٔبظىطە لىٍىفبِؽىٍەض؟ ئۇ جىجطىئىٍٕي ھەلىمەجەْ ئىىىىٕجي لېحىُ ؼىسضەجۇٌّۇٔحەھب ( زەضىرىٕىڭ ) ٍېٕىسا وۆضزى .جۀٕەجۇٌّەئۋا ثوٌؽب ؼىسضەجۇٌّۇٔحەھبٔىڭ ٍېٕىسۇض ( .ئۇ ) ؼىسضەجۇٌّۇٔحەھبٔي ( ئبٌەٍِەضٔىڭ ضەثجىٕىڭ ٔۇضى ) لبپٍىغبْ چبغسا ( وۆضزى ) ( .پەٍغەِجەضٔىڭ ) وۆظى ( ئوڭ -ؼوٌغب ) ثۇضۇٌّىسى ( ،وۆظٌۀگەْ ٔەضؼىسىٓ ) ئۆجۈپ وەجّىسى .ـۈثھىؽىعوي ،ئۇ ضەثجىڭٕىڭ ئەڭ چوڭ ئبٍەجٍىطىسىٓ ثىطىٕي وۆضزى » ( .) 18 - 1 ثۇ ئبٍەجٍەض ھەَ ِۇھەِّەز ئەٌەٍھىؽؽبالِٕي ۋە ِۇئّىٍٕەضٔي جەؼحىك ۋە جەـۋىك لىٍغبْ ھەَ ئىٕىبض لىٍغۇچىالضٔي جۀمىس لىٍىؿ ثىٍەْ ثىطگە ئۇالضٔي ئەٍىجٍىّەوحە .ؼۈضە ۋەھىَگە لبضىحىٍغبْ جۆھّەجٍەضگە جبۋاة ثېطىفىە « ۋۀٕەجُ » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ثبـٍىغبْٔ .ەجىّسىٓ ئىجبضەت وۆپ ِۀىٍىه ثىط وەٌىّىٕىڭ ئىفٍىحىٍىفي چوڭمۇض ِۀىگە ئىگە .ثۇ ۋەھىَٕىڭ ؼۆظ ؼبِبؼي ( ئبؼّىٕي )ٔىڭ ٍۇٌحۇظى ئىىۀٍىىىٕي ،ۋەھىَٕىڭ جەزضىجىٌ ٔبظىً ثوٌىسىغبٍٔىمىٕي « ،ؼبِب » ۋە ئۇٔىڭ وىفىٕي ھەٍطاْ لبٌسۇضىسىغبْ ھەـەِىحىٕي ئىّب لىٍّبلحبِ .ەظوۇض ؼۈضىگە ثۇ ذىً ئۇؼٍۇة ثىٍەْ وىطىؿ ئبضلىٍىك ،چوڭ ئبٌەَ ثوٌغبْ وبئىٕبت ثىٍەْ وىچىه ئبٌەَ ثوٌغبْ ئىٕؽبْ ئبضىؽىسا ثىط ِۇٔبؼىۋەت لۇضۇٌغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ٔۇلحىٕي چىمىؿ لىٍغبْ ئبؼبؼحب ،ئىٕؽبٕٔىڭ ثۇظۇٌۇـي ثىٍەْ وبئىٕبجٕىڭ ثۇظۇٌۇـي ئبضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەجٕي ئىفبضەت لىٍىسۇ .ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ لۇضەٍفٕىڭ ثۇظۇٌغبْ ئىالھ چۈـۀچىؽي ۋە ثۇ چۈـۀچىٕىڭ ئەؼىطى ثوٌغبْ ٍبٌغبْ ئىالھالض جىٍغب ئېٍىٕىسۇ ( .) 32 - 19ؼۈضە ئىٕؽبٕٔىڭ ئەثەزىٌ ئىؽحىمجبٌي ۋە ثۇ ئىؽحىمجبٌسا ئۆظىٕي وۈجىۋاجمبْ ِۇوبپبت ٍبوي جبظا جېّىؽىٕي ئبؼبغ لىٍغبْ ثبٍبٔالض ثىٍەْ ئبذىطٌىفىسۇ ( .) 62 - 33 ؼۈضىسە ،پۈجۈْ ظاِبْ ۋە ِبوبٔالض ئۈچۈْ وۈچىە ئىگە ثوٌغبْ ئىالھىٌ پطىٕؽىپ ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
َأ هَل حَ ِز ُر َو ِاز َر ٌة ِو ْز َر ُأد َْصى (َ )38و َأ ْن مَُْ َس ِم ًْلو ْ َس ِان ا هَل َما َس َـى ()39 ّ ّ « ھېچىىُ ثبـمب ثىط وىفىٕىڭ جبۋاثىبضٌىمىٕي ئۆظ ئۈؼحىگە ئبالٌّبٍسۇ .ئىٕؽبْ پەلەت ئۆظىٕىڭ
ئىفٍىگەْ ئىفىٕىڭ ( ئەِەٌىٕىڭ ) ٔەجىجىؽىٕي وۆضىسۇ » ( .) 39 - 38 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ثۆٌۈِسىىي ئىىىي ئبٍەجحە ،ثىط -ثىطىگە ظىحالضٔىڭ ۋە جۇپالضٔىڭ ثوٌىفىٕىڭ ئبٌالھ ٔىڭ ِەذٍۇلبت ئۈچۈْ ثەٌگىٍىگەْ لبٔۇٔي ئىىۀٍىىىٕي ٍۀە ثىط لېحىُ ئەؼٍىحىسۇ:
ات َو َأ ْحَِا ()44 َو َأه ه َُ ُ َُو َأ ْْض ََم َو َأجْ ََك (َ )43و َأه ه َُ ُ َُو َأ َم َ
« ئبٌالھ ئىٕؽبٕٔي وۈٌسۈضەٌەٍسۇ ۋە ٍىغٍىحبالٍسۇ .ئبٌالھ ئۆٌحۈضۈـىە ۋە جىطىٍسۈضۈـىە لبزىط » ( .) 44 - 43
ئەبەضە ضۈرىطي 67
ثۇ ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحىىي « جەضىٕي جۈضزى » ِۀىؽىٕي ئىپبزىٍەٍسىغبْ « ئەثەؼە » پېئىٍي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. «ٍېٕىغب ئەِب وەٌگۀٍىىي ئۈچۈْ جەضىٕي جۈضزى ۋە ٍۈظىٕي ئۆضۈۋاٌسى » ( .) 2 - 1 « ثۇ ئبٍەجحىىي جەضىٕي جۈضگەْ ۋە ٍۈظىٕي ئۆضىۋاٌغبْ وىُ؟ » زېگەْ ؼوئبٌغب ضىۋاٍەجٍەضٔي ئبضىالـحۇضِىغبْ ئبؼبؼحب ،پەلەت ئبٍەجٕىڭ ئۆظىگە ئبؼبؼٍىٕىپ جۇضۇپ جبۋاة ثەضؼەنِ ،ۇٔساق ئىىىي جۈضٌۈن ئېھحىّبٌٍىك ِەۋجۇت. ثىطىٕچي ئېحىّبٌٍىك ،جەضىٕي جۈضگەْ وىفي ضەؼۇٌۇٌالھحۇض .ئۇِ ،ەوىە ِۇـطىىٍىطىٕىڭ چوڭٍىطىسىٓ ثىطؼي ( ۋەٌىس ثىٓ ِۇغىطە ٍبوي ئۇثەً ثىٓ ذەٌەف ) گە زەۋەت لىٍىۋاجمبٔسا ئىجٓ ئۇِّي ِەوحۇَ وېٍىپ ضەؼۇٌۇٌالھحىٓ ئۆظىگە ٔەؼىھەت ( زەۋەت ) لىٍىفىٕي ؼوضاٍسۇ .ـۇٔىڭ ثىٍەْ ثۇٔىڭغب ئىچي پۇـۇپ جەضىٕي جۈضگەْ ۋە ٍۈظىٕي ئۆضىۋاٌغبْ. ئىىىىٕچي ئېھحىّبٌٍىك ،ئۇ جەضىٕي جۈضگۈچي ِەوىىٍىه ِۇـطىىالضٔىڭ چوڭي ثوٌۇپ ،ئۇ وىفي ضەؼۇٌۇٌالھ ثىٍەْ ِۇٔبظىطٌىفىۋاجمبٔسا ،زىٓ ئۆگۀّەوچي ثوٌۇپ ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ٍېٕىغب پېمىط ثىط ِۇئّىٓ ثوٌغبْ ئەِب ئبثسۇٌالھ ئىجٓ ئۇِّي ِەوحۇَ وەٌگەْ .ـۇٔىڭ ثىٍەْ وىجىطى ؼەۋەثىسىٓ ئۆظىٕي ٍولؽۇي ثىط وىفي ثىٍەْ جەڭ جۇجۇـٕي ذبٌىّىغبْ ئۇ ِۇـطىىٕىڭ ثۇ ئەھۋاٌغب ئىچي پۇـۇپ ئۇ ٍەضزىٓ ئبٍطىٍغبْ .ئۇ ِۇـطىه وىفي ئۈچۈْ ئېٍىپ ئېَحمبٔسا ،ثۇ ِۇئّىٓ وىفي ئۇٔىڭغب ٔىؽجەجەْ ثىط ِبالً ئىسى .جبھىٍىَەت ِۀحىمىؽي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا ،ثىط وبجحب وىفىٕىڭ ئبزەجحىىي ثىط وىفي ثىٍەْ جەڭ ئوضۇٔسا ثوٌىفي لوثۇي لىٍغىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ثىط ئىؿ ئىسى .ـۇڭب ئۇ ِۇـطىىّۇ ثۇٔي لوثۇي لىٍّىسى ۋە جەضىٕي جۈضۈپ ئۇ ٍەضزىٓ ئبٍطىٍسى. ؼۈضىٕىڭ جېىىؽحىٕي ٔەظەضزە جۇجؽبق ،ثۇ ئىىىي ئېھحىّبٌٍىك ئىچىسە ثۇضۇٔمي ئۀئۀىۋى چۈـۀچىسە ئبؼبؼىٌ ئوضۇٔسا جۇضىسىغبْ ثىطىٕچي ئېھحىّبٌٍىك ئەِەغ ،ئەوؽىچە ئىىىىٕچي ئېھحىّبٌٍىك جوغطا .ؼۈضە جېىىؽحىگە ئبؼبؼالٔغبْ ۋالحىّىعزا ثۇٔىڭ ِۇٔساق ئىىىي زەٌىٍي ثبض: .1زەؼٍەپىي ئىىىي ئبٍەجحە ئىفٍىحىٍگەْ ئبٌّبؾ ثىٍەْ - 3ۋە - 4ئبٍەجحە ئىفٍىحىٍگەْ ئبٌّبؾ ئبضىؽىسا ٔبھبٍىحي ئېٕىك پەضق ثبض - 1 .ۋە - 2ئبٍەجحە « ھۇۋە -ئۇ » - 3 ،ۋە - 4ئبٍەجحە ئېٕىك ھبٌسا « وە -ؼەْ » ئبٌّىفي ئىفٍىحىٍگەْ .ئبٌسىٕمي ئىىىي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ئۇ » ثىٍەْ وېَىٕىي ئىىىي ئبٍەجحە ئىفٍىحىٍگەْ « ؼەْ » ئبٌّىفي ئوذفبؾ ثىط وىفىٕي وۆضؼەجّىؽە وېطەن .ثوٌۇپّۇ ئبٌالھ جىٍغب ئېٍىٕغبٔسا ،گەضچە ئبٌّبـالض ئوذفبؾ ثۆٌەن ئىچىسە ئبٌّىفىپ وەٌؽىّۇٌ ،ېىىٓ ثۇ ئبضلىٍىك ئبٌالھ ٔي ھېچمبٔساق ثىط ئبٌّبؾ ثىٍەْ ئىپبزىٍىگىٍي ثوٌّبٍسىغبٍٔىمىٕي ۋە ئىٕؽبْ ظېھٕىسىىي ـەذؽىە ئبٍالٔسۇضۇـٕىڭ ھەض ذىً ـەوٍىسىٓ ذبٌىٌ ئىىۀٍىىىسىٓ ئىجبضەت چۈـۀچىٕي ئىٕؽبْ ئېڭىسا جۇضغۇظۇؾ ِەلؽەت لىٍىّٕبلحب .ثۇٔىڭسىٓ ثبـمب ،وىفىٍەض ئۈچۈْ ئىفٍىحىٍگەْ ئبٌّبـالضزىىي ئبٌّىفىؿ ،ذىحبة لىٍىٕغۇچىٕىڭّۇ ئبٌّبـمبٍٔىمي ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ثۇ ؼۈضىسىىي ئبٌسىٕمي جۆت ئبٍەجحىّۇ ئبٌّبـالض ئۆظگەضگەْ. ئبٌسىٕمي ئىىىي ئبٍەجحە ئىفٍىحىٍگەْ « ئۇ » ئبٌّىفي جەضىٕي جۈضۈپ ٍۈظىٕي ئۆضىۋاٌغبْ وىفىٕي وۆضؼەجّەوحە .ئۇ ـەذػ ِۇـطىه ئبلؽبلبٌٍىطىسىٓ ثىطؼي .زاۋاِىسىىي - 3ۋە - 4ئبٍەجحىىي « ؼەْ » ئبٌّىفي ضەؼۇٌۇٌالھٕي وۆضؼەجّەوحە .ضەؼۇٌۇٌالھ ثۇ ئبٍەجٍەضزە جەضىٕي جۈضۈپ ٍۈظ ئۆضۈۋېٍىفمب ؼەۋەثچي ثوٌغبْ ئەِبٔىڭ ثىئەپ ۋالىححب ٍېٕىغب وېٍىفىسىٓ ئبٔچە ذۇضؼەْ ثوٌّىغبْ. ـۇ ؼەۋەثحىٓ ئبٌالھ ضەؼۇٌۇٌالھمب وبٍىغبْ. 68
. 2ئەثەؼە ( جەضىٕي جۈضزى ) ۋە ۋەجەۋەٌٍە ( ٍۈظىٕي ئۆضۈپ ٍىطالالـحي ) پېئىٍي لۇضئبٔسا پەلەت ئىىىي ٍەضزە ثىطٌىىحە ئىفٍىحىٍىسۇ .ثىطىٕچىؽي ثۇ ؼۈضىسە .ئىىىىٕجىؽي ِۇززەؼؽىط ؼۈضىؽي 23 - 24ئبٍەجحۀ .بظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثٍىطىگە لبضىغبْ ۋالحىّىعزا ،ئىىىي ۋەلەزە ئوذفبؾ ئىىىيئىؽىّٕي وۆضىّىعٍ .ۀيِ ،ۇغىطە ثىٓ ـۇثە ٍبوي ئۇثەً ثىٓ ذەٌەف .ثۇ ؼەۋەثحىٓ لۇضئبٔسا پەلەت ئىىىي ٍەضزە ثىٍٍە ئىفٍىحىٍگەْ ثۇ پېئىٍالضٔي ئەؼجبثي ٔۇظۇي ( ٔبظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثي )زا ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ئىگە ( ـەذػ ) ئوذفبؾ ثىط وىفىٕي وۆضؼەجّەوحە .ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئىؽّي ثوٌغبْ ئەثەؼە ( جەضىٕي جۈضزى ) پېئىٍىٕىڭ ئىگىؽي ضەؼۇٌۇٌالھ ئەِەغ ،ئەوؽىچە ـۇ ِەظگىٍسىىي ِەوىىٍىه ِۇـطىىالضٔىڭ وبجحىۋاـٍىطىسىٓ ثوٌغبْ ئۇ ئىىىي وىفىسىٓ ثىطؼي ثوٌؽب وېطەن. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ؼۈضىٕىڭ ئبٌسىٕمي ثۆٌىىىسە ثبؾ لەھطىّبٔي ئەِب ئىجٓ ئۇِّي ِەوحۇَ ثوٌغبْ ۋەلە ثىعگە ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ۋالحي ھەلمىسە ٍىپ ئۇچي ثېطىسۇ .ثۇٔىڭغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ضەؼۇٌۇٌالھ ِۇـطىىالضٔىڭ وبجحىٍىطىٕي زەۋەت لىٍىؿ ئۈچۈْ ثىط ٍەضزە جەَ ثوٌغبْ. ثبضٌىك ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپٍىطىسە ٔەجُ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍغبْ ثوٌۇپِ ،ەوىىٍىه ِۇـطىىالض ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٕىڭ ئۈظۈٌۈؾ ھبضپىؽىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن .چۈٔىئ ،ەجُ ؼۈضىؽي ٔبظىً ثوٌۇپ ئۇظۇْ ئۆجّەؼحىٓ ِۇـطىىالض ثىٍەْ ثوٌغبْ ثبضٌىك زىئبٌوگالض جوذحىغبْ. ثۇالضغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ئەثەؼە ؼۈضىؽي ـەذؽٍەض ٔىفبْ لىٍىٕغبْ زەۋەت ثىٍەْ ھەثەـىؽحبٔغب ھىجطەجٕىڭ ثبـٍىٕىفي ئبضىؽىسىىي ثىط ِەظگىٍسەٍ ،ۀي زەۋەجٕىڭ ٍ - 4ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ؼۈضە ئبٌسىٕمي ثۆٌىىىسە ۋاؼحىٍىك ،لبٌغبْ ثۆٌىىىسە ثىۋاؼحە ھبٌسا ئىٕؽبٔالضغب ( ئەي -ئىٕؽبْ ) ذىحبة لىٍىسۇ .ئىگىؽىٕىڭ وىُ ئىىۀٍىىي ٔبِەٌۇَ ثوٌغبْ زەؼٍەپىي ئىىىي ئبٍەجٕي ٔەظەضگە ئبٌّىؽبق ،ؼۈضە ضەؼۇٌۇٌالھٕي ئبگبھالٔسۇضغبْ ثىط جىً ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ:
َو َما ًُسْ ِر َ ًم م َ َـ ه َُل ٍَ هز هَّك (َ )3أ ْو ً َ هشنه ُص فَذَ ْي َف َـ َُ ِّاَّل ْن َصى (َ )4أ هما َم ِن ا ْس خَل ََْن ( )5فَبَه َْت َ َُل ث ََصسهى (َ )6و َما ؿَوَ َْ َم َأ هَل ٍَ هز هَّك (َ )7و َأ هما َم ْن َج َاءكَ ٌ َْس َـى (َ )8وُ َُو َ َْي ََش ( )9فَبَه َْت َؾ ْي َُ ثَوَِهىى ()11
« ( ئي ٔەثي ؼبڭب وەٌؽەن! ) ئۇ ( ِۇـطىىٕىڭ گۇٔبھٍىطىسىٓ ) پبوٍىٕىؿ ئېھحىّبٌىٕىڭ ثبضٌىمىٕي ٍبوي ٔەؼىھەجٕىڭ ئۇٔىڭغب پبٍسىٍىك ثوٌىسىغبٍٔىمىٕي ؼەْ ٔەزىٓ ثىٍىؽەْ؟ ئۆظىٕي ( ئىّبٔسىٓ ) ثىھبجەت ھېؽبثالٍسىغبْ ئبزەِگە وەٌؽەن ،ؼەْ پۈجۈْ ۋۇجۇزۇڭ ثىٍەْ ئۇٔىڭغب ٍۈظٌىٕىؽەْ ( وۆڭۈي ثۆٌىؽەْ ) .ئۇ ( وۇفطىسىٓ ،گۇٔبھالضزىٓ ) پبوالّٔىؽب ،ثۇٔىڭغب ؼەْ جبۋاثىبض ئەِەغ .ئەِّب ،ؼبڭب ئىفحىَبق ثىٍەْ وەٌگەْ وىفي ھەلىمەجەْ ئبٌالھ جىٓ ئەٍّىٕىسۇ، ئۇٔي ھۆضِەجٍەٍسۇ .ؼەْ ئۇٔىڭغب لبضىّبً لوٍىؽەْ » ( .) 10 - 3 ثۇ ئبگبھالٔسۇضۇؾِ ،ەؼئۇٌىَەت ئەذاللي ۋە ِۇئبِىٍە لىٍىؿ ئەذاللي ئبضىؽىسىىي ؼبلٍىٕىفي وېطەن ثوٌغبْ ِۇۋاظىٕەجٕي ٔەظەضزە جۇجّبلحب .ـۇٔىڭ ثىٍەْ ثىطگە ،ئىجحىّبئىٌ جەِىئىَەجحە ِېَىپالضغب ئىحىجبض ثېطىفحىٓ ئىجبضەت ثىط گۈظەي ئەذاللٕي ئىّب لىٍّبلحب. ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ئبٌسىٕمي ثۆٌىىىسە ،ئىجحىّبئىٌ ئوضۇٕٔىڭ وىفىٕىڭ لىّّىحىٕي ثەٌگىٍەٍسىغبْ ئبِىً ئەِەؼٍىىي جەوىحٍۀگەْ .ثۇ ھەلىمەت ھۇِەظە ۋە ھۇجطات ؼۈضىٍىطىسىّۇ جەوىحٍىٕىسۇ .ثۇ ٔۇلحىسا ،ضەؼۇٌۇٌالھٕي ئبگبھالٔسۇضغبْ ئبٍەجٍەض ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئبٌسىٕمي ثۆٌىىي ثىٍۀال چەوٍىٕىپ لبٌّبٍسۇ .جەۋثە ؼۈضىؽي - 43ئبٍىحىسە ثىۋاؼحە ھبٌسأ ،ىؽب ؼۈضىؽي 107 - 105 ئبٍەجٍىطىسە ۋاؼحىٍىك ھبٌسا ضەؼۇٌۇٌالھ ئبگبھالٔسۇضۇٌغبْ.69
ؼۈضىٕىڭ ئىىىىٕجي ثۆٌىىىسە ،ؼۆظ ئىٕؽبٔغب لبضىحىٍىسۇ .چۈٔىي ،ؼۆظٌەض جبجي ۋەھىَسۇض، ئۇٔىڭ ٔىفبٔي ئىٕؽبْ ( ) 16 - 11؛ زۇَٔب ھبٍبجىٕىڭ ِەظوىعىسە ئىٕؽبْ ئوضۇْ ئبٌّبلحب ( - 17 .) 24 ؼۈضىٕىڭ ضەؼۇٌۇٌالھٕي ئبگبھالٔسۇضغبْ ثۆٌىىىٕىڭّۇ ِەلؽىسىٕي ئۆظ ئىچىگە ئبٌغبْ ئبٍەت ثۇ ثۆٌەوحە جىٍغب ئېٍىّٕبلحب:
َك اَّل لَ اما يَػ ْق ِ ض َما أ ََمَرهُ
« ( ھېچمبٔساق ثىط ئىٕؽبْ ) ئۇٔىڭ ( ئبٌالھ ٔىڭ ) ئەِطىٕي جوٌۇق ئبزا لىالٌّىغبْ » ( .) 23 ئىٕؽبٕٔي ثىط جۈٍِىسە چۈـۀسۈضگەْ ثبالغەت ۋە پبؼبھەت ئۆضٔىىي ثوٌغبْ ثۇ ئبٍەت « ،ثۀسە ٔۇلؽبٔؽىع ثوٌّبٍسۇ » ٔىڭ لۇضئبٔي ئىپبزىؽىسۇض. ئبذىطلي ؼۆظٌەض لبٍحب جىطىٍىفمب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌۇپ ،ثوٌۇپّۇ ئەڭ ٍېمىٓ ئۇضۇق - جۇلمبٔالضٔىڭّۇ ثىط -ثىطىسىٓ ٍۈظ ئۆضۈٍسىغبْ ھېؽبپ وۈٔي جەوطاض ئەؼٍىحىپ ئۆجۈٌگەْ:
ْش ٌة (َ )39و ُو ُجو ٌٍ ً َ ْو َم ِئ ٍش ؿَوَْيْ َا كَ َ َّب ٌة ( )41حَ ْص َُ ُلَِا كَ َ ََت ٌة ()41 ُو ُجو ٌٍ ً َ ْو َم ِئ ٍش ُم ْس ِف َص ٌة ( )38ضَ ا ِح َك ٌة ُم ْس خَخْ ِ َ
« ئۇ وۈٔسە ثەظى ٍۈظٌەضزىٓ ٔۇض ،جەثەؼؽۇَ ۋە ـبز -ذوضاٍِىك ٍېغىپ جۇضىسۇ .ثەظى ٍۈظٌەضٔي چبڭ -جوظاْ ثېؽىپ وەجىەْ ،لبضىساپ وەجىەْ ثوٌىسۇ » ( .) 41 - 38 ضەثجىُ! ٍۈظىّىعٔي ٔۇضٌۇق ،ئۆظىّىعٔي پبن ،ؼۆظىّىعٔي ھەق ئەٍٍىگىٓ!
شەيص ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « لۇٍبؾ » ِۀىؽىسىىي « ـەِػ » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. « لۇٍبؾ ۋە ئۇٔىڭ ٔۇضى ثىٍەْ لەؼەِىي ،لۇٍبـمب ئەگەـىەْ ئبً ثىٍەْ لەؼەِىي! » ( - 1 .) 2 ضەھّبْ ؼۈضىؽىسە لۇٍبـٕىڭ ؼەجسە لىٍغبٍٔىمي جىٍغب ئېٍىٕىسۇ .ثۇٔىڭ ِەلؽىحي ،لۇٍبـٕىڭ ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىگە ِبغ ھبٌسا ھەضىىەت لىٍىۋاجمبٍٔىمىٕي ئىپبزىٍەؾ ثوٌۇپ ،ثىطىٕچي ئبٍەجحە لۇٍبـٕىڭ ـبھىحٍىمي جىٍغب ئېٍىّٕبلحب .ئەٌۋەجحە ،لۇٍبؾ ئبٌسى ثىٍەْ ٔبظىً ثوٌۇؾ ِۇھىحىسا ئۆظىٕي ئىالھٍىك ؼۈپىحي ثىٍەْ ؼۈپەجٍىگۀٍەضٔىڭ ظىَىٕىغب گۇۋاھٍىك ثېطىسۇ .ئبٔسىٓ ھەض وۈٔي جۇغۇٌغبٔسىٓ وۈْ پبجمىچە ثوٌغبْ ئبضىٍىمحىىي ھەض ٔەضؼىگە گۇۋاھچي ثوٌىسۇ .لۇٍبؾ ۋە ئبٍٕىڭ ـبھىث ثوٌىفي وېچە ۋە وۈٔسۈظٔىڭ ـبھىث ثوٌىفي زېگۀٍىىحۇض .وېچە ۋە وۈٔسۈظٔىڭ ـبھىث ثوٌىفي ،ئۇالضٔىڭ ئىٕؽبٔالضٔىڭ ھەض لىٍّىفىغب ـبھىث ثوٌىسۇ زېگۀٍىىحۇض. ٍىغىٕچبلٍىغبٔسا ،ھېچىىُ ئبٌالھ جىٓ ثىط ٔەضؼىٕي ٍوـۇضاٌّبٍسۇ. ِەظوۇض ؼۈضە ثۇذبضىسا ثىطىٕچي ئبٍىحي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. لۇضئبٔساٍ ،ەض ٍۈظىسىىي ھبٍبجٍىمٕىڭ ئەڭ ِۇھىُ ئبِىٍي ثوٌغبْ « لۇٍبؾ » ٔىڭ ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ثىط ؼۈضىٕىڭ ثوٌىفي وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ .لۇٍبؾ وۆٍسۈضگۈچي ھبضاضىحي ۋە ظەھەضٌىه ٔۇضٌىطى ثىٍەْ جەالي ؼۈپەجٍىطىٕىڭ ،ھبٍبجٍىمٕىڭ ِۀجەؼي ثوٌۇـي ثىٍەْ جەِبي 70
ؼۈپىحىٕىڭ ئوضجبق جەجەٌٍىؽي ثوٌۇپٔ ،ۇض ۋە ٔبض ( ئوت )ِۇ ئۆظىٕي ئۇٔىڭسا ثىطٌىىحە ٔبِبٍەْ لىٍىسۇ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ؼۈضىٕىڭ ضېحىُ ۋە ِەظِۇْ پۈجۈٍٔىىىگە لبضىغبٔسا ثىط لېحىّسىال ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌىفي ِۇِىىٓ .ؼەِۇز لەۋِىٕىڭ ھبالوىحىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ِەظِۇٔالض ثېطىٍگەْ ئبذىطلي ثۆٌىىي ئۆظ ۋالحىسىىي ِەوىىٍىه ئىٕىبضچىالضٔىڭ ِۇؼۇٌّبٔالضغب لبضاجمبْ ئەظىَىحي ۋە ظۇٌۇِىٕىڭ ثبـالٔغبْ ِەظگىٍىٕي ئىّب لىٍّبلحب .ثۇ ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 6 - 3ىٍٍىطى ئبضىؽىسىىي زاضۇي ئەضلەَ ٍىٍٍىطىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي وۆضؼەجّەوحە .ثۇٔىڭغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ِەظوۇض ؼۈضە زەۋەجٕىڭ ٍ - 4ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌىفي ِۇِىىِٓ .ەظوۇض ؼۈضە زەؼٍەپىي ِەظگىٍٍەضزىىي ٔۇظۇي جەضجىپٍىطىسە ثۇضج ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٌسىغب جىعىٍغبْ. ؼۈضىسە فەجط ۋە ثەٌەز ؼۈضىٍىطىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبٔسەن ھەظضىحي ئىٕؽبْ ،ئۇٔىڭ ئەثەزىٌ ؼبئبزىحي ۋە پبالوىحي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ. ؼۈضىٕىڭ لۇٍبؾ ۋە ٔۇضىٕي لۇٍبـحىٓ ئبٌىسىغبْ ئبً ـبھىث لىٍىٕغبْ ھبٌسا ثبـٍىٕىفي ( - 1 ،) 2ثىط ِۀىسە ئبٌالھ ۋە ۋەھىَٕي ؼىّۋوي لىٍّبلحب .لۇٍبؾ ِبززىٌ ھبٍبت ئۈچۈْ ٔۇض ۋە ھبٍبجٍىك ِۀجەؼي ثوٌغبٔسەن ،ئبٌالھ ۋە ۋەھىَّۇ ِۀىۋىٌ ھبٍبت ئۈچۈْ ٔۇض ۋە ھبٍبت ِۀجەؼىسۇض .وېچىؽي ۋە وۈٔسۈظى ثىٍەْ ٍەض ٍۈظى لۇٍبؾ ۋە ئبٍغب ـبھىث ثوٌغبٔسەن ،ئىٕؽبْ فىحطىحىسىىي فۇجۇض ۋە جەلۋاؼي ثىٍەْ ئبٌالھ لب ۋە ۋەھىَگە ـبھىححۇض ( .) 8 - 3ثۇ ئبٍەجٍەض ثۆٌىىىٕىڭ ئبذىطلي ئبٍىحي ِۇٔساق ئبذىطالـمبْ:
َاب َم ْن د هَساَُا ()11 كَسْ َأفْوَ َح َم ْن َز هَكَُا (َ )9وكَسْ ذ َ
« وىّىي ئۆظ ٔەپؽىٕي پبوالپ گۇٔبھالضزىٓ ٍىطالالـؽب ،ئۇ چولۇَ ئەثەزىٌ ؼبئبزەجىە ئ ېطىفىسۇ؛ وىّىي ئۆظ ٔەپؽىٕي ئىرحىَبضىغب لوٍۇپ ثەضؼە ( ئىچىسىىي ٍبذفىٍىك ئۇضۇلىٕي ثىرالٔسۇضِبً چېطىحؽە) ،ئۇ چولۇَ ظىَبْ جبضجمۇچىالضزىٓ ثوٌىسۇ » ( .) 10 - 9 ثۇ ثۆٌەوحە لۇٍبؾ ،لۇٍبؾ ٔۇضى ،ئبً ،وۈٔسۈظ ،وېچە ،ئبؼّبْ ،ظېّىٓ ۋە ئىٕؽبٔسىٓ ئىجبضەت ؼەوىىع ٔەضؼىگە لەؼەَ لىٍىٕغبْ. ثۇ ؼەوىىع ٔەضؼىٕىڭ ئوضجبق ئبالھىسىٍىىي ـۇوي ،گەضچە ثۇ ٔەضؼىٍەضٔىڭ ھەِّىؽي ٍبضىحىٍغبْ ٔەضؼىٍەض ثوٌغبْ ثوٌؽىّۇ ،ئەِّب ئىٕؽبٔىَەت جبضىرىسا ئوذفبؾ ثوٌّىغبْ ِبوبْ ۋە ظاِبٔالضزا ثۇالضغب « ئىالھ » ٌىك ؼۈپىحي ثېطىٍىپ چولۇٔۇٌغبْ .ثۇ ئبضلىٍىك ثۇالضزىٓ ئبٌسىٕمي ئبٌحىؽي ئىٕؽبٕٔىڭ ئەِطىگە ( ذىعِىحىگە ) ثېطىٍگۀٍىىي ئەؼٍىحىٍىسۇ .ذىعِىحىگە ثېطىٍگەْ ٔەضؼىٍەضگە ئبٌالھ جىٓ ِۇؼحەلىً ھبٌسا ثىط « ئىالھ » ٌىك ؼۈپىحي ثېطىؿ ذۇززى چبوىطىٕىڭ ذىعِەجىبضى ثوٌغبْ ئەلىٍؽىع ذوجبٍىٓ ثوٌغبٔسەن ثىط ئىؿ ذبالغ. ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ثۆٌىىىسە « ظىَبْ جبضجمۇچىالض وىٍّەضگە ئوذفبٍسۇ؟ » زېگەْ ؼوئبٌغب، ؼەِۇز لەۋِي زۇچبض ثوٌغبْ ئبلىۋەت ِىؽبي لىٍىٕىؿ ئبضلىٍىك ضوـەْ ھبٌسا جبۋاة ثېطىٍگەْ ۋە ذىحبة لىٍىٕغۇچىالض ئبگبھالٔسۇضۇٌغبْ .زەؼٍەپىي ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ فەجط ؼۈضىؽىسە جىٍغب ئېٍىپ ئۆجۈٌگەْ ؼەِۇز لەۋِىٕىڭ ئبلىۋىحي ثۇ ؼۈضىسە ثىط لەزەض جەپؽىٍي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ئۇالض ۋەھىَسىٓ ئىالھي ٔۇض ئېٍىپ وەٌگەْ ثىط ئبٌالھ ضەؼۇٌىٕي ٍبٌغبٔغب چىمىطىپ ئىٕىبض لىٍغبٔىسى. ٔەجىجىسە ئۇالض ئۆظٌىطىٕي ظۇٌّەجىە ِەھىۇَ لىٍىپ ،ئەثەزىٌ ظىَبْ جبضجمۇچىالضزىٓ ثوٌغبٔىسى ( 11 .) 1571
بۇرۇج ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ثۇضۇج » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ: « ثۇضۇجالض ثىٍەْ جوٌغبْ ئبؼّبْ ـبھىث ثوٌؽۇْ! ». ثۇضۇج وەٌىّىؽي ئۀسۇٌۇغ ئبضلىٍىك ذىطىؽحىَبْ ٍبۋضوپبغب ئۆجىەٍْ .ۀي ،ثۇضژۇئب - ثۇضۇجالضزا ئوٌحۇضغبْ ثبٍالض جەثىمىؽىٕىڭ ئىؽّىسۇض .ثۇضژۇئبظىَە -ثۇ جەثىمە ھبؼىً لىٍغبْ ؼىٕىپىٕىڭ ئىؽّيٍ .بۋضوپبزىىي چوڭ ـەھەضٌەضٔىڭ وۆپ ؼبٍٔىمىسا ثۇ ئىؽىُ ئىفٍىحىٍّەوحە. ٌۇگؽىّجۇضگ ،ھبِجۇضگ ،زىؽجۇضگ ،ؼحبضاظثۇضگ ثۇالضزىٓ ثىط لبٔچىؽي. ثۇ ؼۈضە ؼبھبثىٍەضزىٓ وەٌگەْ ضىۋاٍەجٍەضزە ثىطىٕچي ئبٍەت ثىٍەْ جوٌۇق ئبجبٌغبْ. ِۇؼھبثالضزا ،ھەزىػ ۋە جەپؽىط وىحبثٍىطىسا ثۇضۇج ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپِ ،ەظِۇٔىسىٓ ِۇئّىٍٕەضگە لبضىحىٍغبْ ظۇٌۇَ ۋە ئەظىَەجٍەض ثبـالٔغبْ ثىط ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ِەٌۇَ .ثۇ ٔەجّسىٓ وېَىٓ ۋە ھبلمب ؼۈضىؽي ٔبظىً ثوٌۇـحىٓ ئىٍگىطىىي ِەظگىٍگەٍ ،ۀي زەۋەجٕىڭ ٍ - 4بوي ٍ - 5ىٍىغب جوغطا وەٌّەوحە. زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي ٔۇظۇي جەضجىپٍىطىسە ـەِػ ۋە جىٓ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ. ؼۈضىسە ئېحىمبزلب لبضىحىٍغبْ جەـىىٍٍىه ثېؽىُ چۆضىسەٌگەْ ھبٌسا لبٔچىٍىه ظۇٌۇَ لىٍىفحىٓ لەجىئىَٕەظەض ،وۈچ -لۇۋۋەت جىٍىٕىڭ ؼۆظٔىڭ وۈچىٕي ثوٍؽۇٔسۇضاٌّبٍسىغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ. ھەض لبٔساق ثىط ظاٌىُ ٍبلمبْ ظۇٌۇَ گۈٌربٔي ئىّبٕٔي وۆٍسۈضەٌّەٍسۇ .ئىّبٕٔىڭ ئىعظىحي ھەض زائىُ لىَىٓ -لىؽحبق ۋە ظۇٌۇِسىٓ غبٌىپ وېٍىسۇ .ئىّبٔغب لبضـي ئوت ثىٍەْ جوٌغبْ ئوضەوٍەضٔي جەٍَبضٌىغبٔالضٔىڭ ثۇ لىٍّىفىٕىڭ جبظاؼىٕي ئبذىطەجحىىي ئوت ثىٍەْ جوٌسۇضۇٌغبْ ئوضەوٍەضزە جبضجىسىغبٍٔىمىسىٓ ئىجبضەت ھەلىمەت ثبٍبْ لىٍىٕغبْ. ِۇپەؼؽىطٌەض ؼۈضىٕىڭ ئبٌسىٕمي ثۆٌىىىٕي جبضىري ثىط ضىۋاٍەجٍەض ئبؼبؼىسا چۈـۀسۈضگەْ. ثىعٔىڭچە جبضىري ثىط ۋەلە ئىّب لىٍىٕغبْ ئبٍەجٍەض - 8 - 7ئبٍەجٍەضزۇض:
ون ِِبمْ ُم ْؤ ِم ٌِ َني ُشُِو ٌد (َ )7و َما هَلَ ُموا ِمْنْ ُ ْم ا هَل َأ ْن ًُ ْؤ ِمٌُوا ِِب ه ِّلِل امْ َـ ِزٍ ِز امْ َح ِمَ ِس ()8 َو ُ ِْه ؿَ ََّل َما ً َ ْف َـوُ َ ّ « ئۇالضٔىڭ ِۇئّىٍٕەضگە لىٍغبٍٔىطى ئۆظٌىطىٕىڭ ثېفىغب وەٌسى .ئۇ ( ظاٌىّالض ) پەلەت غبٌىت،
ِەزھىَىگە الٍىك ئبٌالھ لب ئىّبْ ئېَىحمبٍٔىطى ئۈچۈٔال ِۇئّىٍٕەضٔي ٍبِبْ وۆضگۀىسى » ( .) 8 - 7 ثۇ ئبٍەجٍەضٔىڭ ئبٌسىسىىي - 6 - 1ئبٍەجٍەض ،پەلەت ئبٌالھ لب ئىجبزەت لىٍغبٍٔىمي ئۈچۈٔال ِۇئّىٍٕەضگە ظۇٌۇَ لىٍىپ ،ئۇالضزىٓ ئۆچ ئبٌّبلچي ثوٌغبٔالضٔىڭ ئبذىطەجحىىي ئەھۋاٌي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌؽب وېطەن .چۈٔىي ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ثۇ ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثبـمب ثىط لبٔچە ؼۈضىگە ئوذفبؾ لەؼەَ ۋە جبۋاثحىٓ جەـىىً لىٍىٕغبْ ئبٌحە ئبٍەجٍىه ثۆٌىىىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي ئبذىطەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه. ؼۈضە ئىّبٕٔي وۆٍسۈضِەوچي ثوٌغبْ ھەض زەۋضٔىڭ ظاٌىٍّىطىٕي جەۋثە لىٍىپ پۇـبٍّبٍٔىك ھېػ لىٍّىؽب ،ئبذىطەجحە جەھۀٕەَ ثىٍەْ جبظاٌىٕىسىغبٍٔىمي ثىٍەْ ئبگبھالٔسۇضِبلحب:
ا هن ه ِاَّل ٍَن فَذَ ُيوا امْ ُم ْؤ ِم ٌِ َني َوامْ ُم ْؤ ِمٌَ ِ ات ُ هُث م َ ْم ً َ ُخوتُوا فَوَِ ُْم ؿَ َش ُاب َ ََج ه ََّن َومَُِ ْم ؿَ َش ُاب امْ َح ِص ًِق ّ « ِۇئّىٓ ئەضٌەض ۋە ِۇئّىٓ ئبٍبٌالضغب ظىَبٔىەـٍىه لىٍغبٔسىٓ وېَىٓ وۇفطىسىٓ لبٍحّىغبٔالض،
ـۈثھىؽىعوي ،جەھۀٕەِٕىڭ ئبظاثىغب زۇچبض ثوٌىسۇ ،ئۇالضغب ئوت ثىٍەْ ئبظاپ لىٍىٕىسۇ » ( .) 10
72
ئېحىمبزلب لبضاجمبْ ثېؽىُ ۋە ظۇٌۇِٕي جەضن لىٍىپٍ ،بذفىٍىممب ٍۈظٌۀگۀٍەضگە جۀٕەت ثىٍەْ ذۇؾ ثىفبضەت ثېطىٍگەْ ( .) 11ثۇ ئبٍەجٍەض ئبٌالھ ٔىڭ ِەضھەِىحىٕىڭ ٔبھبٍىحي چەوؽىع ئىىۀٍىىىگە زاالٌەت لىٍىسۇ .ثۇ ِەضھەِەجٕىڭ جېگىسە ٍبجمبْ ئبؼبؼىٌ ئبِىً ،ئبٌالھ ٔىڭ « ھەَ زوؼث جۇجمۇچي ھەَ زوؼث جۇجۇٌۇـٕي ذبالٍسىغبْ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ئەي ۋەزۇز » ئىؽّىسۇض:
َوُ َُو امْلَ ُف ُور امْ َودُو ُد
« ئۇ ٔبھبٍىحي ِەغپىطەت لىٍغۇچىسۇض ،زوؼث جۇجمۇچىسۇض ۋە زوؼث جۇجۇٌۇـٕي ذبٌىغۇچىسۇض » ( .) 14 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطىسا ؼۆظ لۇضئبْ ۋەھىٌ ثىٍەْ ئبذىطالـمبْ ثوٌۇپ ،ؼۈضىٕىڭ ِەلؽىحىٕىڭ جبضىري ثىط ۋەلە ئبضلىٍىك ھەض ثىط ذىحبة لىٍىٕغۇچىٕىڭ « ھبظىطلي ۋالىث ۋە ـۇ جبٍٕىڭ ئۆظىسىىي » ضىئبٌٍىمٕي ثبٍبْ لىٍىؿ ئىىۀٍىىي ِەٌۇَ ثوٌّبلحب:
ت َ ْل ُ َُو كُ ْص َأ ٓ ٌن َمجِ َ ٌس (ِِ )21ف م َ ْو ٍح َم ْح ُف ٍ وظ ()22
« ثۇ ـبٔۇ -ـەۋوەجٍىه ثىط ذىحبثحۇضٌ ،ەۋھۇٌّەھپۇظزا ؼبلالٔغبٔسۇض » ( .) 22 - 21
تىٍ ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ٌەثعەْ « ئۀجۈض /ئۀجۈض زەضىري » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ئەت -جىٓ » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ: « ئۀجۈض زەضىري ۋە ظەٍحۇْ زىَبضى ـبھىث ثوٌؽۇْ! » ( .) 1 ئۀجۈض ئۇضۇلي وۆپ ،ظەٍحۇْ ثىط ئۇضۇلي ثبض ِېۋە .ثۇ ،ثىطىٕچىؽي ٍبضىحىٍغبٕٔىڭ وۆپٍىىي، ئىىىىٕجىؽي ٍبضاجمۇچىٕىڭ ٍەوىە ئىىۀٍىىىٕي ئىفبضەت لىٍّبلحب .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ئۀجۈض ۋە ظەٍحۇْ ئبضلىسا وەٌگەْ ئبٍەجٍەض زاالٌەت لىٍغبٔسەن ئىىىي ِبوبٕٔي ؼىّۋوي لىٍّبلحب .ئۀجۈض ئبضلىٍىك ھەظضىحي ٔۇھٕىڭ جوپبْ زىَبضى ثوٌغبْ ـبَ زىَبضىٕي ،ظەٍحۇْ ئبضلىٍىك ھەظضىحي ئىؽب ۋەھىٌ ئبٌغبْ پەٌەؼحىٓ زىَبضى ئىّب لىٍىٕغبْ ثوٌؽب وېطەن. ؼۈضە ئىؽّي ثوٌغبْ ئۀجۈض ،ثىط ِېۋىٕىڭ ئىؽّي ثوٌۇـحىٓ وۆضە ؼىّۋوٌٍۇق ِۀىگە ئىگە ثوٌؽب وېطەن. جىطِىعىسا « ئەت -جىٓ » ئىؽّي ثىٍەْ ،ثۇذبضىسا « ۋەت -جىٓ » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي ٔۇظۇي جەضجىپىٕىڭ ھەِّىؽىسە ثۇضۇج ۋە لۇضەٍؿ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .لۇضەٍؿ ؼۈضىؽىٕىڭ ثۇضۇج ؼۈضىؽىسىٓ وېَىٕىي ئوضۇٔغب جىعىٍىفي ثىعٔىڭچە جوغطا ئەِەغ .چۈٔىي لۇضەٍؿ ؼۈضىؽىسە ئىّب لىٍىؿ ٔۇلحىؽىسىٓ ثوٌؽىّۇ ئىٕىبض لىٍغۇچىالضغب لبضىحب ثىط ئىفبضەت ٍوق ثوٌۇپٔ ،بھبٍىحي ؼىٍىك ثىط ئۇؼٍۇپحب ئۇالضٔي « وەثىٕىڭ ضەثجىگە » ئىجبزەت لىٍىفمب زەۋەت لىٍغبْ .لۇضەٍؿ ؼۈضىؽىٕىڭ ثۇ ئۇؼٍۇثي ،ئۇٔىڭ زەؼٍەپىي ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض ئبضىؽىغب لوٍىفىّىعٔي جەلەظظا لىٍّبلحب. ثۇضۇج ؼۈضىؽي ٔىؽجەجەْ وېَىٕطەن ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثىط ؼۈضىسۇض. 73
ثىعٔىڭچە ثوٌغبٔسا ،ؼۈضىٕىڭ جىعىٍىفمب جېگىفٍىه ئەڭ ِۇۋاپىك جبً ثۇضۇج -ظەٌعەٌە ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضىؽي .ثۇٔساق ثوٌغبٔسا ؼۈضە زەۋەجٕىڭ ٍ - 4ىٍسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ؼۈضە ئىٕؽبْ ۋىجسأي ئىالھي ۋەھىٌ ثىٍەْ ھەضىىەجىە وەٌحۈضۈٌگەْ جۆت جبً ئىّب لىٍىٕغبْ ۋە ٌەثعى ـەوىٍسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ھبٌسا ثبـالٔغبْ:
ون (َ )1و ُظ ِور ِس َ ًِ َني (َ )2وُ ََشا امْ َح َ ِِل ْ َاْل ِمنيِ ()3 َوام ِخّنيِ َو هامزًْ ُخ ِ
« ئۀجۈض زەضىري ۋە ظەٍحۇْ ( زىَبضى ) ـبھىث ثوٌؽۇْ! ِۇثبضەن ؼىٕب جېغي ـبھىث ثوٌؽۇْ! ثۇ ئەِىٓ ( جىٕچ ) ـەھەض ـبھىث ثوٌؽۇْ! » ( .) 3 - 1 .1ئۀجۈض ٍبوي ئۀجۈض زەضىري ۋەٍبوي چۆي ئۀجۈضى ثوٌؽب ھەظضىحي ئىجطاھىُ ۋەھىٌ ئبٌغبْ ِۇثبضەن جبٍٕي ؼىّۋوي لىٍىسۇ .ھەظضىحي ٔۇھ ۋە ِۇؼب ئوذفبؾ ثىط ِبوبٔسا ۋەھىٌ ئبٌغبْ ( ئۀجىَب، 71؛ ئەئطاف.) 137 ، .2ظەٍحۇْ جېغي ،ظەٍحۇْ ٍبوي ظەٍحۇْ زەضىري ثوٌؽب ؼۇالٍّبْ ِەثەزى ثىٕب لىٍىٕغبْ جبغ ۋە ھەظضىحي ئىؽب ۋەھىٌ ئبٌغبْ ِۇثبضەن ۋە ِۇلەززەغ لىٍىٕغبْ جبٍٕي ؼىّۋوي لىٍىسۇ ( ِبئىسە.) 21 ، ھەظضىحي ئىجطاھىّّۇ ئۆظ ۋالحىسا ئۇ ِبوبٔسا ۋەھىٌ ئبٌغبٔىسى ( ئىؽطا.) 1 ، .3ؼىٕب جېغي :ھەظضىحي ِۇؼب ۋەھىٌ ئبٌغبْ ۋە ئىىىي لېحىُ ِۇثبضەن لىٍىٕغبْ ِبوبٔسۇض ( لەؼەغ30 ،؛ جبھب12 ،؛ ٔبظىئبت .) 16 ،ئەگەض ؼىٕب ِۇؼحەلىً ھبٌسا جىٍغب ئېٍىّٕىغبْ ثوٌؽب، ِۇئّىٓ ؼۈضىؽي - 20ئبٍەجٕىڭ زاالٌىحي ثىٍەْ ؼىٕب « ظەٍحۇْ » زىَبضى زائىطىؽىگە وىطەجحي. .4جىٕىچ ـەھەض :ھەظضىحي ِۇھەِّەز ۋەھىٌ ئبٌغبْ ِۇثبضەن جبٍسۇض ( ئبٌئىّطاْ.) 96 ، ـبھىث لىٍىٕىپ لەؼەَ لىٍىٕغبْ ثۇ ِبوبٔالضٔىڭ ھەِّىؽي لۇضئبٔسا « ِۇثبضەن » ۋە « ِۇلەززەغ » زەپ جىٍغب ئېٍىٕىسۇ .ثۇالض ِبوبٔالضٔىڭ ثەضىىىحي ۋە ِۇلەززەؼٍىىي ئۆظىسىٓ ئەِەغ، ثەٌىي ئۇ زىَبضالضزا ثوٌغبْ ۋەلەزىٓ وېٍىپ چىمّبلحب .ثۇ جبٍالض « ظېّىٕٕىڭ ئەڭ ـەضەپٍىه جبٍٍىطى ثوٌۇپ ،ئۇالضٔىڭ ـبْ -ـەضىپي ئۇ ِبوبٔالضزا ثوٌغبْ ۋەلۀىڭ ـبْ -ـەضىپىسىٓ وېٍىپ چىمّبلحب » .ثۇ زىَبضالضٔىڭ جىٍغب ئېٍىٕىپ لەؼەَ لىٍىٕىفىٕىڭ ؼەۋەثىّۇ ،ذىحبة لىٍىٕغۇچىٕىڭ ظېھٕىٕي ِبززى ٔەضؼىسىٓ ِۀىۋى ٔەضؼىگە ئبغسۇضۇؾ ثوٌۇپ ،ثەئەٍٕي « ئەً ذىحبة لىٍىٕغۇچي! ٔبظىً ثوٌغبْ زىَبضٔي ثۇٔچە ثەضىىەجٍىه لىٍغبْ ۋەھىٌ ئەگەض ؼېٕىڭ ھبٍبجىڭغب ٔبظىً ثوٌؽب ؼبڭب لىّّەت لوـّبؼّۇ؟ ؼېٕىڭ ئىعظىحىڭٕي ٍۇلىطى وۆجۈضِەؼّۇ؟ » زېّەوحەِ .بٔب ثۇ ؼەۋەثحىٓ ۋەھىٌ ئەلىٍگە ِىطاج لىٍسۇضۇؾ ئۈچۈْ ٔبظىً ثوٌغبْ. ثۇ ِۇثبضەن ذىحبثحىٓ وېَىٓ ؼۆظ ظېّىٕٕىڭ ضوھي ثوٌغبْ ئىٕؽبٔغب وېٍىسۇ .جۆۋۀسىىي ئبٍەجحە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ھەلىمەجٕي ئىٕؽبٔغب پەلەت ٍبضاجمۇچىال ثبٍبْ لىٍىپ ثېطەٌەٍسۇ:
مَلَسْ َذوَ ْلٌَا ْاَلو ْ َس َان ِِف َأ ْح َس ِن ثَ ْل ِو ٍمي ( ُ )4هُث َر َددَْنَ ٍُ َأ ْس َف َل َسا ِف ِو َني ()5 ّ « ثىع ئىٕؽبٕٔي ئەڭ چىطاٍٍىك ـەوىٍسە ٍبضاجحۇق ،ئبٔسىٓ زەؼٍەپىي ھبٌىحىگە لبٍحۇضزۇق » ( 4
.) 5جبوبِّۇٌٍىفىؿ ؼەپىطىٕي ئبذىطىالـحۇضۇـٕي ئبضظۇ لىٍىۋاجمبْ ،ثۇٔىڭ ئۈچۈْ ٍوٌسىٓ چىمىپ وەجّەؼٍىىىە جىطىفىۋاجمبٍْ ،وٌسا ؼەثىط ثىٍەْ ِېڭىۋاجمبٍْ ،وٌٕىڭ ئىگىؽىگە ئىفۀگەْ /ئىّبْ ئېَحمبْ وىفىٍەضگە ِۇٔساق ذىحبة لىٍىٕىسۇ:
امصا ِم َح ِ ون ات فَوَِ ُْم َأ ْج ٌص كَ ْ ُْي َم ْم ُي ٍ ا هَل ه ِاَّل ٍَن َأ ٓ َمٌُوا َو َ َِعوُوا ه ّ
74
« ( جبوبِّۇٌٍىفىؿ ؼەپىطىسە ) ئىّبٔسا ِۇؼحەھىەَ جۇضغبْ ۋە ئۇ ئىّبٔىغب ِبغ ئەِەٌٍەضٔي لىٍغۇچىالضغب چەوؽىع ِۇوبپبت ثېطىّىع » ( .) 6 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطىسىىي ذىحبة ،ئىٕؽبْ ثوٌۇـٕي زاۋا لىٍغۇچي ھەض وىفىگە لبضىحىٍغبْ ثوٌۇپ:
اّلِل ِتبَ ْح َ ِْك امْ َح ِ ِ اِك َني ()8 فَ َما ٍُ َك ِّشتُ َم ت َ ْـسُ ِِب ّ ِل ٍِن (َ )7أمَُْ َس ه ُ
« ئۇٔسالحب ( ئي ئىٕؽبْ ) پۈجۈْ ثۇ ھەلىمەت ( ضوـەْ زەٌىٍەض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ )زىٓ وېَىٓ ؼبڭب ھېؽبپ وۈٔىٕي ئىٕىبض لىٍغۇظۇۋاجمبْ ٔەضؼە ٔېّە؟ ( ئي ئىٕؽبْ ) ئبٌالھ ئەڭ ئبزىً ھۆوۈَ لىٍغۇچي ئەِەؼّۇ؟ » ( .) 8 - 7
زەنسەنە ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ٍەض جەۋضەؾ » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ظەٌعەٌە » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ: « ظېّىٓ جۇٍۇلؽىع لبجحىك جەۋضىحىٍگۀسە » ( .) 1 ثۇ ٍەض جەۋضەؾ ثىط ـەھەض ،ثىط ضاٍوْ ٍبوي ثىط لىحئە ئەِەغ ،ثەٌىي پۈجۈْ ٍەض ـبضى ذبضاوحېطٌىك ثوٌۇپ ،ثۇ لۇضئبٔسا « ئبذىطلي ۋالىححىىي ٍەض جەۋضەؾ » زەپ ئبجبٌغبْ .ثۇ ؼۈضىسىٓ ثبـمب ،لۇضئبٔسا لىَبِەت ۋە ئبذىطلي ؼبئەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثىط لبٔچە ؼۈضە ثبض .لۇضئبٔسا ئىؽّي ئىالھي ثبضٌىممب وېٍىؿ ۋە ثۇظۇٌۇؾ ھەلىمىحي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه زۇذبْ ،جبؼىَە، ۋالىئە ،ھبلمب ،لىَبِەتٔ ،ەثە ،جەوۋىط ،ئىٕفىحبض ،ئىٕفىمبق ،غبـىَە ،فەجط ،ظەٌعەٌە ،لبضىئە ۋە فەٌەق لبجبضٌىك 14ؼۈضە ثبض. ِۇؼھبثالضزا ۋە زەؼٍەپىي لۇضئبْ جەپؽىطٌىطىسە « ظەٌعەٌە » ٍبوي « ظىالي » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ثۇذبضى ۋە جىطِىعىسا جىٍغب ئېٍىٕغبْ ضىۋاٍەجٍەضزىٓ ؼبھبثىٍەضٔىڭ « ئىعاظۇي ظىٍەت » زەپ ئبجىغبٍٔىمىٕي وۆضىۋاٌغىٍي ثوٌىسۇ. ِەظوۇض ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ؼۈضىٕىڭ ئۇؼٍۇثي ۋە جېّىؽي ثۇٔي ئېٕىك وۆضؼەجّەوحە. ئىجٓ ِەؼئۇز ،ئىجٓ ئبثجبغِ ،ۇجبھىث ،لبجبزە ۋە زاھھبق لبجبضٌىك ؼبھبثىٍەض ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ زەٍسۇ .ثەغبۋى ،ئىجٓ وەؼىط ۋە ٔىؽبثۇضى لبجبضٌىك ِۇپەؼؽىطٌەضِۇ ِۇـۇٔساق لبضاٍسۇ .ؼۈضىسە ئبذىطەت ثبٍبْ لىٍىٕغبِْ .ەظِۇْ جەھەجحىٓ ِەظوۇض ؼۈضىگە ئوذفبٍسىغبْ لبضىئە ،ظاضىئبت، جەوۋىط ،ئىٕفىحبض ،ئىٕفىمبق ،غبـىَە ،جەوبؼۇض ،ئبزىَبت ،فەجطٔ ،بظىئبتِ ،ۇضؼەٌەتٔ ،ەثە ،لىَبِەت، ِەئبضىج ،ھبلمب ۋە ۋالىئە لبجبضٌىك ؼۈضىٍەض ثىٍەْ ئوذفبؾ ثىط وبجېگوضىَىگە لوٍۇـمب ثوٌىسۇ. ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسىىي لبضاؾ ئەثۇ ؼەئىس ئەي ذۇزضى ۋەلەؼىٕي ئبؼبغ لىٍّبلحب .ثۇ ؼبھبثە ضەؼۇٌۇٌالھحىٓ « لىٍغبْ چوڭ -وىچىه ھەِّە ئىفٍىطىّٕي وۆضەِسىُ؟ » زەپ ؼوضىغبٔسا ،ضەؼۇٌۇٌالھ « ـۇٔساق » زەپ جبۋاة ثەضگەْ .ـۇٔىڭ ثىٍەْ ئۇ« : ۋاً ِېٕىڭ ھبٌىّغب! » زېگەْ .ضەؼۇٌۇٌالھ ئۇٔىڭغب ِبئىسە ؼۈضىؽىٕىڭ - 9ئبٍىحي ثىٍەْ جەؼەٌٍي ثەضگەْ ( ئىجٓ ئەثۇ ھبجەَ ). 75
ثۇ ضىۋاٍەت ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ۋالحىٕي وۆضؼەجّەٍسۇ .ئەوؽىچەِ ،ەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ئەثۇ ؼەئىسٔىڭ ئېڭىغب ٔبظىً ثوٌغبْ ۋالحىٕي ھەجحب ؼبھبثىٕىڭ لۇضئبٔغب ئىعچىً ٔبظىً ثوٌۇپ جۇضغبْ ئىالھي ذەۋەض ؼۈپىحىسە لبضىغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىپ ثېطىسۇ. گەضچە ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ لبچبْ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ئېٕىك ـەوىٍسە وۆضؼەجىىٍي ثوٌّىؽىّۇ، زەۋەجٕىڭ ٍ - 4ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ زېَىفىە ثوٌىسۇ. ؼۈضىسە ئبذىطەت ۋە ئىالھىٌ ئبزاٌەت ئبؼبؼىٌ جېّب لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ذۇززى « ئەً ئىٕؽبْ! ئبٌالھ جىٓ ھېچمبٔساق ٔەضؼىٕي ٍوـۇضاٌّبٍؽەْ! ٍەض ٍۈظىٕىڭ ئىچىٕي جېفىغب ئۆضۈـىە لبزىط ثوٌغبْ ئبٌالھ جىٓ ثىط ٔەضؼىٕي ٍوـۇضاٌّبٍؽەْ! ظېّىٕٕي ظۇۋأغب وەٌحۈضۈپ ئۇٔىڭغب ھەلىمەجٕي ثبٍبْ لىٍسۇضغبْ ئبٌالھ ٔىڭ وۈچ -لۇزضىحىٕي ثىط جەؼەۋۇۇض لىٍىپ ثبق! » زەٍسۇ:
ا َذا ُزمْ ِزم َ ِت ْ َاْل ْر ُض ِزمْ َزامََِا (َ )1و َأد َْص َج ِت ْ َاْل ْر ُض َأزْلَامََِا (َ )2وكَا َل ْاَلو ْ َس ُان َما مََِا (ْ َ ً )3و َم ِئ ٍش ُ ََت ِّس ُث َأ ْد َد َارَُا (ِ )4تبَ هن ّ ّ َرت ه َم َأ ْو ََح مََِا (ْ َ ً )5و َم ِئ ٍش ً َ ْصسُ ُر اميه ُاس َأ ْش خَاًتً ِم ُ َْي ْوا َأ ْ ََعامَُِ ْم ()6
« ظېّىٓ جۇٍۇلؽىع لبجحىك جەۋضىحىٍگۀسە ،ظېّىٓ لوٍٕىسىىي ثبضٌىك ٔەضؼىٍەضٔي چىمبضغبٔسا، ئىٕؽبْ ئۇٔىڭغب ( ٍۀي ظېّىٕغب ) ٔېّە ثوٌسى؟ زېگۀسەِ ،بٔب ثۇ ئېغىط وۈٔسە ظېّىٓ ظۇۋأغب وېٍىپ ئۆظىٕىڭ ذەۋەضٌىطىٕي ( ٍۀي ئۇٔىڭ ئۈؼحىسە ئىفٍۀگەْ ٍبذفي ٍ -بِبْ ئىفالضٔي ) ِەٌۇَ لىٍىسۇ. ضەثجىڭ ئۇٔي ـۇٔساق لىٍىفمب ئەِط لىٍغبِْ .بٔب ثۇ ئېغىط وۈٔسە ثبضٌىك وىفىٍەض لىٍغبْ ئەِەٌٍىطىٕي وۆضۈؾ ئۈچۈْ جوپ -جوپ ثوٌۇپ جبضىٍىپ وېحىسۇ » ( .) 6 - 1 ٍۇلىطىسا ثبٍبْ لىٍىٕغبٔالض ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا ،ـۇ ھەلىمەجٕي جېرىّۇ ٍبذفي چۈـۀگىٍي ثوٌىسۇ:
شا ٍَ َص ٍُ ()8 فَ َم ْن ً َ ْـ َم ْل ِمثْلَا َل َذ هر ٍة ذ ْ ًَْيا ٍَ َص ٍُ (َ )7و َم ْن ً َ ْـ َم ْل ِمثْلَا َل َذ هر ٍة َ ا
« وىّىي ظەضضىچىٍىه ٍبذفي ئىؿ لىٍىسىىەْ ،ئۇٔىڭ ِۇوبپبجىٕي وۆضىسۇ .وىّىي ظەضضىچىٍىه ٍبِبْ ئىؿ لىٍىسىىەْ ،ئۇٔىڭ جبظاؼىٕي جبضجىسۇ » ( .) 8 - 7 ؼۈضە گەضچە لىؽمب ثوٌؽىّۇ ؼەوىىع ٔۇلحىٕي جەوىحٍەٍسۇ .ثۇ لۇضئبْ ثبالغىحىٕىڭ جىپىه ئۆضٔەوٍىطىسىٓ ثىطى .ۋەھىَٕىڭ ِەلؽىحي ٔبھبٍىحي ئېٕىك ،ثەـەض جىٍىٕىڭ ثبضٌىك ئىّىبٍٔىطىٕي ذىحبة لىٍىٕغۇچىٕىڭ ھىساٍىحي ئۈچۈْ ؼەپەضۋەض لىٍىؿ .ثۇ ئىالھىٌ ـەپمەت ئبٌسىسا ثىع ئىٕؽبٔالض لىٍىفمب جېگىفٍىه ثىط ئىؿ ثبضٍ .ۀي: ئي ِەضھەِّىحي چەوؽىع ثوٌغبْ ضەثجىُ! ؼبڭب الٍىك ـەوىٍسە ـۈوۈض لىٍىفحب ئبجىعِىع، ـۈوطىّىعٔي لوثۇي لىٍغىٓ!
ئىُطبٌ ضۈرىطي ِەذٍۇلبجٕىڭ ئەڭ ھۆضِەجٍىىي ثوٌغبْ « ئىٕؽبْ » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ثۇ ؼۈضە ،ئىؽّىٕي ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ثىطىٕچي ئبٍىحىسىٓ ئبٌغبْ: « ئىٕؽبْ جبضىد ؼەھٕىؽىگە چىممۇچە ثوٌغبْ ئبضىٍىمحب ٔبِەٌۇَ ۋە ئۇظۇْ ثىط ۋالىث ثېفىسىٓ ئۆجّىسىّۇ؟ ئۇ ثۇ ِۇززەت ئىچىسە جىٍغب ئېٍىفمب ئەضظىگۈزەن ِەذٍۇق ئەِەغ ئىسى » ( .) 1 76
لۇضئبٔسا ئىٕؽبْ ئىؽّي ثېطىٍگەْ ثىط ؼۈضىٕىڭ ثوٌىفي ھەلىمەجەْ وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ. ثۇذبضىسىىي ثىط ضىۋاٍەجحىٓ ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ضەؼۇٌۇٌالھ زەۋضىسە « ھەي ئەجب ئەٌەي ئىٕؽبْ » ؼۈضىؽي زەپ ئبجبٌغبٍٔىمىٕي ثىٍەٌەٍّىع .ثەظى ِۇؼھبثالضزا « ثبضٌىك زەۋضٌەض » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « زەھط » ئىؽّي ثىٍۀّۇ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبّٔۇ ٍبوي ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبّٔۇ؟ ثۇ ھەلحە ئۆٌىّبالض ئبضىؽىسا ئوذفبؾ ثوٌّىغبْ لبضاـالض ِەۋجۇت .ئىجٓ ئبثجبغ ،ئىجٓ ئەثي جەٌھە ،لبجبزە ۋە ِۇلبجىً ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ زېگەْ .ھبفبجي ثۇ لبضىفىٕي جۇِھۇض ئۆٌىّبالضزىٓ ئبٌغبٍٔىمىٕي ئىّب لىٍغبْ. ِۇجبھىس ۋە ثبـمىالض ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ئېَحمبِْ .ەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ زېگۈچىٍەض - 8 ،ئبٍەجحىىي « ئەؼىطاْ » وەٌىّىؽىٕي « ئۇضۇؾ ئەؼىطى » زەپ چۈـۀگەْ ۋە ئۀؽبضالضزىٓ وەٌگۀٍىىي ئىٍگىطى ؼۈضۈٌگەْ ٔۇظۇي ؼەۋەثي ضىۋاٍەجٍەضٔي ئىحىجبضغب ئبٌغبْ. ـۇٔىڭ ثىٍەْ لوٌىّىعزىىي ِۇؼھبثالضزا ؼۈضە ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ جبالق ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٌسىغب جىعىٍغبْ. ھبٌجۇوي ،ؼبھبثىٍەض ثەظىسە ثىط ئبٍەت ٍبوي ثىط ثۆٌەن ھەلمىسۀ ،بظىً ثوٌۇپ ٔەچچە ٍىً ئۆجىۀسىٓ وېَىٓ ِەزىٕىسە ٍۈظ ثەضگەْ ثىط ۋەلۀي ٔۇظۇي ؼەۋەثي زەپ وۆضؼەجىەْ .ثۇٔىڭ ھەٍطاْ لبٌغۇچىٍىىي ٍوق .ؼبھبثىٍەض ثۇ ئبضلىٍىك لۇضئبٔغب ثىط لېحىُ ٔبظىً ثوٌۇپ جۈگىگەْ جېىىؽث ٔەظىطى ثىٍەْ ئەِەغ ،ئەوؽىچە جېىىؽحي ثىط لېحىُ ٔبظىً ثوٌغبِْ ،ۀىؽي چەوؽىع ٔبظىً ثوٌىسىغبْ جبٍٔىك ثىط ذىحبة ٔەظىطى ثىٍەْ لبضىغبٍٔىمىٕي ئىؽپبجٍىغبْ .ثۇ ذىً ضىۋاٍەجٍەضٔي ٔبظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثي زەپ چۈـۈٔىۋېٍىؿ ،ؼبھبثىٍەضٔىڭ ثۇ چۈـۀچىؽىٕي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍىۋېحىفحىٓ ثبـمب ،ضىۋاٍەجٍەضگە ـەضجؽىع جەؼٍىُ ثوٌۇؾ پوظىحؽىَىؽىٕىڭ جبٍٔىك ٔبِبٍۀسىؽىسۇض .ؼبھبثىٍەضٔىڭ ثۇ ذىً پوظىحؽىَىؽي ئبؼبؼىسا ،ثىعِۇ ثىط ِۇٔچە ئبٍەجٕىڭ ٔۇظۇي ؼەۋەثىٕىڭ ئۆظىّىع ئىىۀٍىىىٕي وۆضؼىحەٌەٍّىع. ثۇ ٔۇلحىسا ِۇٔساق ثىط ؼۇئبي جۇغۇٌىفي ِۇِىىٓ :ثۇ ئەھۋاٌسا لۇضئبْ ئىٍىٍّىطى پطىٕؽىپىٕىڭ ثىط پبضچىؽي ثوٌغبْ « ئەؼجبثي ٔۇظۇي ( ٔبظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثي ) » وېطەوؽىع ٔەضؼىگە ئبٍٍىٕىپ لبٌّبِسۇ؟ ثۇ ؼۇئبي ضىۋاٍەت ھبوىّىَىحىٕي لوغساؾ غېّىگە چۈـۈپ لبٌغبْ ثىط ئبلىٍٕىڭ لبٍغۇؼىٕىڭ ئىپبزىؽىسىٓ ثبـمب ٔەضؼە ئەِەغ .ثىعٔىڭ ئېَحمبٍٔىطىّىع ھبٍبجٕي لۇجمۇظۇپ لېٍىؿ ووٍىغب چۈـىەْ ثىط ئبلىٍٕىڭ زەضزىٕي ٔبِبٍەْ لىٍّبلحب « .وىُ ٔېّىٕي لۇجمۇظِبلچي ثوٌؽب ،ئۇٔىڭ پېَىسا ثوٌؽۇْ » زېَىفحىٓ ثبـمب ثىط جبۋاثىّىع ٍولحۇض. ؼۈضىٕىڭ ئۇؼٍۇثيِ ،ەظِۇٔي ۋە ثبالغىحي ـۈثھىؽىع ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ،ھەجحب زەؼٍەپىي ِەظگىٍٍەضزە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ئىپبزىٍىّەوحە .ؼۈضە ئىجٓ ِەؼئۇز ضەظىَەٌالھۇ ئۀھۇٔىڭ ِۇؼھبثىسا لىَبِەت ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٌسىغب جىعىٍغبْ .ثۇ ،ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئىٕؽبْ ۋە ل ىَبِەت ؼۈضىٍىطىٕي ٔبِبظزا ثىطگە ئولۇغبٍٔىمي ضىۋاٍىحىٕي وۈچٍۀسۈضِەوحە ( ئەثۇ زاۋۇز ) .ؼۈضە ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 5ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ؼۈضە ئۆجّۈـي ،ثۈگۈٔي ۋە وېٍەچىىي ثىٍەْ ئىٕؽبْ ۋە ئىٕؽبْ ئىطازىؽىٕىڭ ثەٌگىٍىگۈچي ضوٌىٕي ئبؼبؼىٌ جېّب لىٍغبْ. 77
ؼۈضە جبوبِۇٌٍىفىؿ لبٔۇٔي ئىّب لىٍىٕغبْ ھبٌسا ثبـالٔغبْ ثوٌۇپِ ،ەذٍۇلبجالضٔىڭ ئەڭ ھۆضِەجٍىىي ثوٌغبْ ئىٕؽبٕٔىڭّۇ جبوبِۇٌٍىفىؿ لبٔۇٔىَىحىگە جەۋە ئىىۀٍىىىٕي ئىّب لىٍغبْ ( -1 ئبٍەت) .ئبٔسىٓ ئىٕؽبْ ئەۋالزىٕىڭ « ٔۇجفە ( ئەض -ئبٍبي ِۀىؽىٕىڭ ثىطٌەـّىؽي ) » زىٓ ٍبضىحىٍغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
اَنه َذوَ ْلٌَا ْاَلو ْ َس َان ِم ْن ه ُْع َف ٍة َأ ْمشَ اجٍ هَخْذَ ِوَ َِ فَ َج َـوْيَا ٍُ َ َِسَ ًـا ت َ ِص ًْيا ّ ّ « ئىٕؽبْ ئەۋالزىٕي ئبضىالـّب ِۀىَسىٓ ثىع ٍبضاجحۇق .ئۇٔي ئېّحىھبْ لىٍىفٕي ( ذبٌىسۇق )،
ـۇٔىڭ ئۈچۈْ ئۇٔي ئبڭالٍسىغبْ ۋە وۆضىسىغبْ لىٍىپ ٍبضاجحۇق » ( .) 2 ئىالھي جبوبِۇٌٍىفىؿ لبٔۇٔىَىحىگە جەۋە ثوٌغبْ ئىٕؽبٕٔىڭ پەلەت ثىطال جەلسىطى ثبضٍ ،ۀي « جبٌالؾ »ِ .بٔب ثۇ ھەلىمەجٕي جۆۋۀسىىي ئبٍەت جبوبضٌىّبلحب:
امسخِِ َل ا هما َشا ِن ًصا َوا هما َن ُف ًورا ّاَنه َُسَ ًْيَا ٍُ ه ّ « ئەٌۋەجحە ثىع ئۇٔىڭغب ّ ( ۋەھىٌ
ۋە ضەؼۇي ئەۋەجىؿ ئبضلىٍىك ٍبذفي ٍ -بِبْ ) ٍوٌٕي وۆضؼەجحۇق .ئىّبْ ئېَحىپ ـۈوۈض لىٍغۇچي ثوٌۇؾ ٍبوي ئىٕىبض لىٍىپ وۇپۇضٌۇق لىٍغۇچي ثوٌۇـٕي ( ئۇٔىڭ ئىرحىَبضىغب ثەضزۇق ) » ( .) 3 ھەض ٔەضؼىٕىڭ ضوھي ثوٌغبٔسەن ،ئبذىطەجّۇ ثۇ زۇَٔبٔىڭ ضوھىسۇض .ئىٕؽبْ ئبذىطەجحە ثۇ زۇَٔبزىىي جبٌالـٍىطىٕىڭ ٔەجىجىؽىٕي وۆضىسۇ .جبظا ٍبوي ِۇوبپبت ،ئىٕؽبٕٔىڭ ئۆظ ئەِەٌٍىطى ثىٍەْ لوٌغبْ وەٌحۈضگەْ ٔەجىجىؽىسۇض ( ٍۀي لبظأسا ٔېّە ثوٌؽب ،چۆِۈچىە ـۇ چىمىسۇٔ .ېّە جېطىؽىڭىع ،ـۇٔي ئبٌىؽىع ) ( .) 22 - 4 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطىسا ثىۋاؼحە ھبٌسا ضەؼۇٌۇٌالھمب ،ۋاؼحىٍىك ھبٌسا ِۇئّىٍٕەضگە لبضىحىٍغبْ ذىحبة ئبضلىٍىك وۇفطىغب لبضـي ِۇؼحەھىەَ جۇضۇؾ ئېڭىٕي وۈچەٍحىەْ ( .) 28 - 23ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ئىطازە ھەلمىسە جوذحىٍىپ ،ئىٕؽبٕٔىڭ ذبٌىفي ( جبٌٍىفي )ٔي ئبٌالھ ٔىڭ ئىطازە لىٍغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
ا هن َُ ِش ٍِ ث َْش ِن َص ٌة فَ َم ْن َش َاء ه َ اّلِل ََك َن ؿَ ِوميًا َح ِكميًا (ًُ )31سْ ِذ ُل ون ا هَل َأ ْن ٌَشَ َاء ه ُ اّلِل ا هن ه َ اَّت َش ا ََّل َ ِرت ّ َِ َسخ ًًِِل (َ )29و َما جَشَ ا ُء َ ّ ّ ّ َم ْن ٌَشَ ّا ُء ِِف َر ْ َْح ِخ َِ َو ه امؼا ِم ِم َني َأؿَ هس مَُِ ْم ؿَ َش ًاِب َأ ِهميًا ()31
« ثۇالض ( ئبٍەجٍەض ) ثىط ۋەظ ٔ -ەؼىھەت ۋە ئبگبھالٔسۇضۇـحۇض .ئۇٔسالحب ( ثۇ ۋەظ ٔ -ەؼىھەجحىٓ پبٍسىٍىٕىفٕي ) ذبٌىغبْ ئبزەَ ضەثجىگە ٍەجىۈظىسىغبْ ٍوٌٕي جۇجؽۇْ .ئەگەض ئبٌالھ ( جبٌٍىفىڭالضٔي ) ذبٌىّىغبْ ثوٌؽب ئىسى ،ؼىٍەض ھەضگىعِۇ جبٌٍىَبٌّبٍححىڭالض .ئبٌالھ ھەلىمەجەْ ھەِّىٕي ثىٍگۈچىسۇض ،ھېىّەت ثىٍەْ ئىؿ لىٍغۇچىسۇض .ئۇ ضەھّەجىە ئېطىفىفٕي ئبضظۇ لىٍغۇچىٕي ضەھّەت زائىطىؽىگە وىطگۈظىسۇ .ئبٌالھ ظاٌىّالضغب لبجحىك ئبظاپ جەٍَبضٌىسى » ( - 29 .) 31 وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئىطازىگە ثۇضىغبْ ھبٌسا ثبـالٔغبْ ثۇ ؼۈضەٍ ،ۀە ئىطازىگە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىؿ ثىٍەْ ئبذىطالـمبْ.
لىيبيەت ضۈرىطي
78
ِەظوۇض ؼۈضە « ثۈٍۈن لىَبَ » ٍبوي لبٍحىسىٓ جىطىٍىؿ ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « لىَبِەت » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ثۇ وەٌىّە ؼۈضىٕىڭ ثىطىٕچي ئبٍىحىسە جىٍغب ئېٍىٕىپال لبٌّبؼحىٓ، ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔىّۇ لىَبِەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه .لۇضئبٔسا لىَبِەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه 14 ؼۈضىٕىڭ ثبضٌىمىٕي ِۇٔبؼىۋەجٍىه ؼۈضىٍەضزە لەٍث لىٍىپ ئۆجىۀىسۇق. ؼۈضە زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي ِۇؼھبة ۋە جەپؽىطٌەضزە ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. لىَبِەت وەٌىّىؽي ئىپبزىٍىگەْ ِۀب زائىطىؽىگە « ئەڭ ئبذىطلي ۋالىث -ئەغ ؼبئەھ »« ، ھېؽبپ وۈٔي ٍ -ەۋِۇز زىٓ » « ،ثۈٍۈن پەضٍبز ٍ -ەۋِۇي فەظەئىً ئەوجەض » لبجبضٌىك ئىؽىّالضِۇ وىطىسۇ ،ثۇ وەٌىّىٍەض لۇضئبٔسا جىٍغب ئېٍىّٕبلحب. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپِ ،ەظِۇٔي جەھەجحىٓ ؼېٍىفحۇضۇپ ئولۇغبْ ۋالحىّىعزا لبضىئەِ ،ۇضؼەالت ،ثەٌەز ،جبضىك ،ـەِػ ۋە جىٓ ؼۈضىٍىطىگە ئوذفبؾ ـەذػ ٔىفبْ لىٍىٕغبْ زەۋەت ثبؼمۇچىسىٓ وېَىٓ ۋە ِۇؼۇٌّبٔالضغب لبضىحىٍغبْ ئېّجبضگو ِەظگىٍىسىٓ ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي وۆضىۋاٌغىٍي ثوٌىسۇ. زەؼٍەپىي ِەظگىٍٍەضزىىي ِۇؼھبثالضزا لبضىئە ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍغبِْ .ەظوۇض ؼۈضىسە ئىٕىبضچىالضغب لبضىحب لبجحىك ضەززىَە ثېطىٍّىگەْ ثوٌؽىّۇِ ،ەـھۇض ثوٌغبْ لۇضئبْ ؼۈضىٍىطىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپٍىطىسە ٔەجُ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍغبِْ .ەظوۇض ؼۈضە زەۋەجٕىڭ ٍ - 4بوي ٍ - 5ىٍي ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. لۇضئبٔسا لىَبِەت ۋە ئبذىطلي ؼبئەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثبضٌىك ثۆٌەوٍەض ۋە ؼۈضىٍەضزە وۆضۈٌگەْ ئۇؼٍۇة ثۇ ؼۈضىسىّۇ ضوـەْ ھبٌسا ئۆظىٕي ٔبِبٍەْ لىٍّبلحب ( ئىٕفىمبق ؼۈضىؽىگە لبضاڭ ). ؼۈضە لىَبِەجىە لەؼەَ لىٍىؿ ثىٍەْ ثبـٍىغبْ جۇٔجي ؼۈضە ثوٌۇپ ،لىَبِەت ئبؼبؼىٌ جېّب لىٍىٕىؿ ئبضلىٍىك ثىۋاؼحە ھبٌسا ئىٕؽبٔغب ذىحبة لىٍّبلحب .چۈٔىي ِەظوۇض ؼۈضىسە ثبضٌىك ئىٕؽبٔالض وۆظزە جۇجۇٌغبْ ھبٌسا ئبٌحە لېحىُ « ئەي -ئىٕؽبْ » وەٌىّىؽي ئىفٍىحىٍگەْ ۋە ثۇ ئبضلىٍىك « ئەً ئىٕؽبْ! ئۆٌگۀسىٓ وېَىٓ لبٔساق ثوٌۇـٕي ئوٍالۋاجىؽەْ؟ » زېگەْ ؼوئبٌٕي ؼوضاۋاجىسۇ زېؽەوّۇ ذبجبالـّبٍّىع. ِەظوۇض ؼۈضىسە جبْ ئۈظۈۋاجمبْ ۋالىححىىي ِۀعىطە ئەڭ جبٍٔىك ـەوىٍسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
امَت ِ َ امس ُاق ِِب همس ِاق ( )29ا ََّل َرت ّ َِم ً َ ْو َم ِئ ٍش اِق (َ )26و ِكِ َل َم ْن َر ٍاق (َ )27و َػ هن َأه ه َُ امْ ِف َص ُاق (َ )28وامْخَفه ِت َ هّلَك ا َذا تَوَل َِت ه َ ه ّ ّ امْ َم َس ُاق ()31
ـۇٔساق ،جبْ ھەٌمۇِغب ٍەجىۀسە ( « ،ثۇ وېؽەٌگە ) وىُ ئىالج لىالالٍسۇ؟ » پەضٍبزٌىطى وۆجۈضۈٌىسۇ ( .ؼەوطاجحب ٍبجمبْ ئبزەَ ) ثۇٔىڭ ( زۇَٔبزىٓ ) ئبٍطىٍىؿ ئىىۀٍىىىٕي جەظىُ لىٍىسۇ. ( ؼەوطاجٕىڭ لبجحىمٍىمىسىٓ ) پبچبق پبچبلمب وىطىفىپ وېحىسۇ .ثۇ وۈٔسە ھەٍسەپ ثېطىٍىسىغبْ جبً ضەثجىڭٕىڭ زەضگبھىسۇض ( .) 30 - 26 ؼۈضىسە لبٍحىسىٓ جىطىٍىؿ ِەلؽىحي ثوٌغبْ ِۇوبپبت ۋە جبظا ،ئۇٔىڭ ئۇٌىسا ٍبجمبْ ٍبذفىٍىك ۋە ٍبِبٍٔىك ئبضىؽىسىىي پەضق ھەلمىسە ِەٌۇِبجالض ثېطىٍگەْ .ئەڭ ٍبذفي ثۇظۇٌؽب ئەڭ ئەؼىي ثوٌىسۇ .ـۇڭب ئەڭ ٍبذفي ثوٌغبْ ئىٕؽبْ ـۇ ٍبذفي ھبٌىحىٕي ؼبلالپ لبٌؽۇْ زەپ جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەض ئەڭ ٍبذفىٕي ئبگبھالٔسۇضِبلحب:
َأ ْو ََّل َ َِل فَبَ ْو ََّل ( ُ )34هُث َأ ْو ََّل َ َِل فَبَ ْو ََّل ()35
79
« ۋاً ؼېٕىڭ ھبٌىڭغب! ۋاً ؼېٕىڭ ھبٌىڭغب! ۋاً ؼېٕىڭ ھبٌىڭغب! ۋاً ؼېٕىڭ ھبٌىڭغب ( ٍېمىٍٕىفىپ وېٍىۋاجمبْ ئۇ وۈْ جېرىّۇ ٍېمىٕالـحي ) !» ( .) 35 - 34 ثۇ ئبٍەجٍەض ئبضلىٍىك ئەجىٍىٕىڭ ٍېمىٍٕىفىۋاجمبٍٔىمي ،ئېّحىھبْ ۋالحىٕىڭ جوـۇـمب لبضاپ ئىٍگىطىٍەۋاجمبٍٔىمي ئەؼىەضجىٍىؿ ثىٍەْ ثىطگە ،ئەڭ ٍبذفىغب ( ِۆجىۋەض ِەذٍۇلمب ) ئبِبٔەت لىٍىٕغبْ ٔەضؼىٍەضٔي ئەؼٍي ِەلؽىحىٕىڭ ئەوؽىچە ئىفٍىحىۋاجمبْ ئىٕؽبٔغب ثىۋاؼحە ھبٌسا ذىحبة لىٍىسۇ ۋە ئىٕؽبٕٔىڭ ئۆظ ئىرحىَبضىغب لوٍۇپ ثېطىٍّەٍسىغبْ ھۆضِەجٍىه ،ئېحىجبضى ثبض ِەذٍۇق ئىىۀٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ:
َأ َ َْي َس ُة ْاَلو ْ َس ُان َأ ْن ًُ َْتَكَ ُسسًى ّ « ئىٕؽبْ ئۆظىٕي ثىىبض لوٍۇپ
ثېطىٍىسۇ ( ٍۀي ـەضىئەت ئىفٍىطىغب جەوٍىپ لىٍىّٕبً، ِەٍٍىگە لوٍىۋېحىٍگەْ ھبٍۋأغب ئوذفبؾ ) زەپ ئوٍالِسۇ؟ » ( .) 36
ھۇيەزە ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ؼۇذۀچىٍىه لىٍىؿ ،ئەٍىپٍەؾ » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ھۇِەظە » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. « ئبـىبضا ٍ -وـۇضۇْ ،ئبٌسى -ئبضلىؽىسىٓ زائىُ جۆھّەت لىٍىپ لبضا چبپٍىغبْ ،چېمىفحۇضۇپ ئەٍىپٍىگەْ ۋە ئەٍىپ ئىعزەپ ٍۈضگەْ وىفىٍەض ئۆظىگە ظۇٌۇَ لىٍسى ،ئۇالضٔىڭ ھبٌىغب ۋاً! » ( .) 1 « ھۇِەظە ٌ -ۇِەظە »گە ئوذفبٍسىغبْ ثىط جۇپ ئۇلۇِالض ذۇززى « ِۇظظەِّىً ِ -ۇززەؼؽىط » ثىط جۇپمب ئوذفبؾ ثىط ِۀىٕىڭ ئىىىي لۇجۇپىٕي ئىپبزىٍەٍسۇ « .ئبـىبضا ٍ -وـۇضۇْ ،ئبٌسى - ئبضلىسىٓ » ِۀىؽي ِەظوۇض وەٌىّىٕىڭ ثۇ ئبالھىسىٍىىىسىٓ وېٍىپ چىممبْٔ .ېّە ئۈچۈْ ثۇ ٍەضزە ِەظوۇض وەٌىّىٕىڭ « ھەِّبظ ۋە ٌەِّبظ » ـەوٍي ئىفٍىحىٍّىگەْ زەپ ؼوضاٌغبٔسا ،ثۇٔىڭ جبۋاثي ٔبھبٍىحي ئېٕىك .جبٔبثي ئبٌالھ ثىعٔىڭ گۇٔبھىبضٔي ئەِەغ ،گۇٔبھٕي ٔىفبْ لىٍىفىّىعٔي ئىّب لىٍّبلحب .ثىعٔىڭ گۇٔبھىبضٔي جۈگىحىفىّىعٔي ئەِەغ ،گۇٔبھٕي جۈگىحىفىّىعٔي ،گۇٔبھىبضٔي ئەِەغ ،گۇٔبھٕي ٔۇلحب لىٍىفىّىعٔي ئىّب لىٍّبلحب. ثۇذبضى ۋە ثەظى جەپؽىطٌەضزە ِەظوۇض ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍىحي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي ٔۇظۇي جەضجىپٍىطىسە لىَبِەت ۋە ِۇضؼەالت ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇٔىڭغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ثۇ ؼۈضە ٔۇثۇۋۋەجٕىڭ - 4 ٍىٍىٕىڭ ئبذىطٌىطىسا ٍبوي ٍ - 5ىٍىٕىڭ ثبـٍىطىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌىفي ِۇِىىِٓ .ەوىە ِۇـطىىٍىطىٕىڭ ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ زەۋىحىگە لبضىحب جۇجمبْ ئىٕىبض پوظىحؽىَىؽىٕي ِۇٔساق جۆت ثبؼمۇچمب ئبٍطىفمب ثوٌىسۇ: .1ؼۈوۈت لىٍىؿ ِ .2ەؼرىطە لىٍىؿ .3جۆھّەت لىٍىؿ .4ضەؼّىٌ ئەظىَەت ٍەجىۈظۈؾ 80
ِەظوۇض ؼۈضە ِۇـطىه ِەوىىٍىىٍەضٔىڭ ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ زەۋىحىگە لبضىحب جۇجمبْ « ِەؼرىطە لىٍىؿ ثبؼمۇچي »زىٓ ئىجبضەت زەۋض ئبضلب وۆضۈٔۈـىٕي ئەوػ ئەجحۈضِەوحە. ھۇِەظە ؼۈضىؽي ئىٕؽبٕٔىڭ ئۆظ جىٕؽىسىٓ ثوٌغبْ ئىٕؽبْ لېطىٕساـٍىطىغب لبضىحب جۇجمبْ جەضثىَىؽىع لىٍّىفٍىطىٕي ضوھىٌ جەھەجحىٓ ِۇھبوىّە لىٍىسۇ .ذوضالؾ ،ھبلبضەجٍەؾِ ،ەؼرىطە لىٍىؿ ،لبضا چبپالؾ ،ئىعظەت -ئبثطوٍىٕي جۆوۈؾ ،غەٍۋەت لىٍىؿ ،وەِچىٍىه ۋە ئەٍىپٍىطىٕي ئىعزەؾ لبجبضٌىك لىٍّىفالضٔي ئەذاللؽىعٌىك ،ضوھي وېؽەٌٍىه زەپ لبضاٍسۇ .ثۇ ئەذاللؽىع لىٍّىفالضٔي ضەت لىٍغبْ ِەظوۇض ؼۈضە ثۇ لىٍّىفالضٔىڭ ۋە ئىٍٍەجٕىڭ جېگىسە « ئۆظىٕي ثىٍّەؼٍىه » ئبِىٍىٕىڭ ٍبجمبٍٔىمىٕي ٍوضۇجۇپ ثەضِەوحە .چۈٔىي ،ئۆظىٕي ثىٍّىگۀٍەض « ئەثەزىٌ ٍبـبٍّەْ » زەپ ئوٍالپ لبٌىسۇ:
َوًْ ٌل ِم ُ ِّ ك ُ َُه َز ٍة مُ َم َز ٍة ( )1ه ِاَّلي َ ََج َؽ َم ًاَل َوؿَ هس َد ٍُ (َْ َ )2ي َس ُة َأ هن َم َ ُاَل َأذ َ َِْل ٍُ ()3
« ئبـىبضا ٍ -وـۇضۇْ ،ئبٌسى -ئبضلىؽىسىٓ زائىُ جۆھّەت لىٍىپ لبضا چبپٍىغبْ ،چېمىفحۇضۇپ ئەٍىپٍىگەْ ۋە ئەٍىپ ئىعزەپ ٍۈضگەْ وىفىٍەض ئۆظىگە ظۇٌۇَ لىٍسى ،ئۇالضٔىڭ ھبٌىغب ۋاً! ِبٔب ثۇ ِبي -زۇَٔب جوپٍىغبْ ۋە ئۇالضٔي ثبٍٍىك زەپ ئوٍالپ لبٌغبٔالض ،ئۇ ِېٍي ئۆظىٕي ( زۇَٔبزاِەڭگۈ لبٌسۇضىسۇ زەپ ئوٍالٍسۇ ) » ( .) 3 - 1 ثۇ ؼۈضىٕىڭ ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض ئبضىؽىسىىي لېطىٕسىفي لەٌەَ ؼۈضىؽي ثوٌۇپ، ِەزىٕە ؼۈضىٍىطى ئبضىؽىسىىي جەپؽىطى ھۇجطات ؼۈضىؽىسۇض. ؼۈضىٕىڭ ئبؼبؼىٌ جېّىؽي ئەذالق ثوٌۇپ ،ؼۈضە وىجىطٌىه ،ھبوبۋۇض وىفىٍەضٔىڭ پىؽروٌوگىَىٍىه ئبالھىسىٍىىي ئۈؼحىسە ِۇھبوىّە ئېٍىپ ثبضىسۇ .ؼۈضىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ِبي » ئەؼٍىسە جەلۋا ( ِەؼئۇٌىَەت جۇٍغۇؼي )زىٓ ؼىطت ،ثبـمب وىفىٍەضزىٓ پەضلٍىك ھبٌسا ئىگە ثوٌغبْ ثبضٌىك ٔەضؼىٍىطىّىعگە ۋەوىٍٍىه لىٍّبلحب .ثبـمىالضغب لبضىغبٔسا وۆپطەن ئىگە ثوٌغبْ ٔەضؼىٍەضٔي ئۇالضغب ئىگە ثوٌّىغبٔالضغب لبضىحب ئۇالضٔي وەِؽىحىؿ ۋە ذوض وۆضۈؾ ،ئۇالضٔىڭ ھەلمىٕي زەپؽۀسە لىٍىؿ ۋە ئىعظەت -ئبثطوٍىغب جىً جەوىۈظۈؾ ؼەۋەثي زەپ لبضىغبٔالض « ئىؽث ؼېٕىڭ ھبٌىڭغب! » زېَىٍگەْ « ھۇِەظە ۋە ٌۇِەظە » ؼىٕىپىغب وىطىسۇ .ثۇ جۈضزىىي وىفىٍەض ئەٌىّي ٍۈضەوٍەضگە ٍېحىپ ثبضىسىغبْ ئبظاپمب زۇچبض لىٍىٕىپ ،لبجحىك ذبضٌىٕىسۇ ،ئبظاپٍىٕىسۇ:
َ هّلَك م َ ًَُْدَ َش هن ِِف امْ ُح َع َم ِة (َ )4و َما َأد َْراكَ َما امْ ُح َع َم ُة (َ )5نَ ُر ه ِ اّلِل امْ ُموكَسَ ُة ()6
« ھەضگىع ئۇٔساق ئەِەغ ،زەي ئەوؽىچە ٍىالٔسەن جوٌغبٔسۇضىۋېحىسىغبْ ۋە ئەٌىّي ٍىٍىىىسىٓ ئۆجۈپ وېحىسىغبْ الۋۇٌساپ جۇضغبْ ئوجمب جبـٍىٕىسۇ .ؼەْ ٍىالٔسەن جوٌغبٔسۇضىۋېحىسىغبْ ئۇ ئوجٕىڭ ٔېّە ئىىۀٍىىىٕي لبٔساق ثىٍەٌەٍؽەْ؟ ئۇ ئبٌالھ ٍبٔسۇضغبْ ئوجحۇض » ( .) 6 - 4 جۆھّەت ۋە لبضا چبپالؾ ؼەۋەثىسىٓ ثۇ ھەلؽىعٌىممب زۇچبض ثوٌغبٔالضٔىڭ ٍۈضىىي لبٔساق ئەٌەَ جبضجمبْ ۋە ئبظاپالٔغبْ ثوٌؽب ،ثۇ جىٕبٍەجٕىڭ جبظاؼىّۇ ھۇجەِەزە ثۇ جىٕبٍەجٕي ؼبزىط لىٍغۇچىالضٔىڭ ٍۈضىىىسە ـۇٔساق جۇٍغۇٔي پەٍسا لىٍىسۇ:
ام ه ِِت ث هَع ِو ُؽ ؿَ ََّل ْ َاْلفْ ِئسَ ِة
« ئۇ ـۇٔساق ثىط ئوجىي ،ئۇٔىڭ ئەٌىّي ٍۈضەوٍەضگە ٍېحىپ ثبضىسۇ » ( .) 7 ٍۀي ذىَبٔەت لىٍغبْ فىحطىحي ،ثبؼحۇضۇٌغبْ ۋىجساْ چۇلبٔي ،ھبۋاٍي -ھەۋىؽىٕىڭ ئىرحىَ بضىغب جبپفۇضغبْ ئىسضاوي ۋە ٍبِبٍٔىممب ِبٍىً لىٍىٕغبْ ٍوـۇضۇْ ئېڭي ،ئبٌالھ جىٓ ِەھطۇَ لبٌسۇضۇٌغبٍٔىمٕىڭ ئبظاثي ثىٍەْ ئىگىؽىٕي وۆٍۈپ پۇچىالٔسۇضغبْ ثىط جەھۀٕەِگە ئبٍٍىٕىسۇ: 81
اَّنه َا ؿَوَْيْ ِ ْم ُم ْؤ َصسَ ٌة (ِِ )8ف َ ََع ٍس ُم َم هس َد ٍة ()9 ّ « ِبٔب ثۇ ئوت ئۇالضٔىڭ ئۈؼحىگە
جبـٍىٕىسۇ .ئۇالض ئېگىع جۈۋضۈوٍەضگە ثبغٍىٕىسۇ ( ئۆظى ٍبضاجمبْ ظىٕسأالضغب ِەھىۇَ لىٍىٕىسۇ ) » ( .) 9 - 8 ثەٌىىُ ثۇ ٔۇلحىسا « ثۇ لىٍّىؿ ٔېّە ئۈچۈْ ئبٌالھ ٔي ثۇٔساق غەظەپٍۀسۈضىسۇ؟ » زېگەْ ؼوئبي جۇغۇٌىفي ِۇِىىٓ .لىؽمىچە لىٍىپ ئېَحؽبق ،ثۇ ِۇئبِىٍە وىفىٕىڭ ئۆظىٕي ئبٌالھ ٔىڭ ئوضٔىغب لوٍغبٍٔىمىسۇض .چۈٔىي ،ئىٕؽبٔالضٔىڭ ئەِەي زەپحىطىٕي ئبٌالھ جۇجىسۇ .ذبجبٌىمٍىطىٕي ۋە ئەٍىپٍىطىٕي ئبٌالھ ذبجىطىٍەٍسۇ ( پەضىفحىٍەض ئبٌالھ ٔىڭ ئەِطى ثىٍەْ ثۇ ئىفالضٔي ئبزا لىٍىسۇ ). ثبـمىالضٔىڭ ذبجبٌىمٍىطىٕي ۋە ئەٍىپٍىطىٕي ئىعزىگۈچىٍەض ئبٌالھ لب ذبغ ثوٌغبْ ئىفمب جبٌىك ثوٌّبلچي ثوٌغبٔالض ثوٌۇپ ،ثۇالض ھەززىسىٓ ئبـمبٍٔىك ثوٌىسۇ.
يۇرضەالت ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ئەۋەجىٍگۀٍەض » ِۀىؽىسىىي « ِۇضؼەالت » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ: « ئبضلب -ئبضلىسىٓ ئەۋەجىٍگەْ ( ثۇ ۋەھىٍَەض ) ثىٍەْ لەؼەِىي » ( .) 1 ِەظوۇض ؼۈضە ئبزىَبت ،ظاضىَبتٔ ،بظىئبت ۋە ؼبففبت ؼۈضىٍىطى ثىٍەْ ئىؽىُ ۋە ثبـٍىٕىؿ جەھەجحىٓ ئوذفبـٍىممب ئىگە .ئىجٓ ِەؼئۇز ۋە ئىجٓ ئبثجبغ ضەظىَەٌالھۇ ئۀھۇزىٓ وەٌگەْ ضىۋاٍەجٍەضزە ؼۈضە « ۋەي ِۇضؼەالجي ئۇضفەْ » زەپ ئبجبٌغبْ ( ثۇذبضى ۋە ِۇؼٍىُ ) .ئىجٓ ئبثجبغ ثۇ ؼۈضىٕي ئولۇغبٔسا « ٔبِبظ ـبِسا ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئبغعىسىٓ ئەڭ ئبذىطلي لېحىُ ئبڭٍىغبْ ؼۈضە ثۇ ئىسى » زەپ وۆظ ٍېفي لىٍغبٍْ .ۀە ئىجٓ ِەؼئۇز ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ٔبِبظالضزا ؼۈضىٍەضٔي ثىٍٍە ئولۇغبٍٔىمىٕي ،ثەظىسە ثىط ضەوەجحە ضەھّبْ ثىٍەْ ٔەجُ ؼۈضىؽىٕي ،ئىىىىٕجي ضەوەجحە ئىمحەضاثە ( ئۀجىَب ) ثىٍەْ ھبلمب ؼۈضىؽىٕي ،ثەظىسە ئەِّە ٍەجەؼبئەٌۇْ ( ٔەثە ) ثىٍەْ ِۇضؼەالت ؼۈضىؽىٕي ثىطگە ئولۇغبٍٔىمىٕي ئېَحمبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي ۋە ئۇؼٍۇثىسىٓ ثۇٔي وۆضۈۋاٌغىٍي ثوٌىسۇ .ئىجٓ ِەؼئۇزجىٓ وەٌگەْ ضىۋاٍەت ثىعگە ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌغبْ ۋالحي ھەلمىسە ٍىپ ئۇچي ثېطىسۇ .ئۇ ِۇٔساق زېگەْ: « ثىع ِىٕبزىىي ثىط غبضزا ( ِەذپىٌ ھبٌسا ) ضەؼۇٌۇٌالھ ثىٍەْ ئۇچطىفبجحۇق ،ثۇ ؼۈضە ٔبظىً ثوٌسى » ( ثۇذبضى ). ثۇ ضىۋاٍەجحىٓ ثۇ ۋالىحٕىڭ زەۋەجٕىڭ زەؼٍەپىي ِەظگىٍي ئىىۀٍىىىٕي ثىٍگىٍي ثوٌىسۇ .ثۇ ِەظگىً ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 5ىٍىغب جوغطا وەٌّەوحە .ثۇ ؼۈضە زەؼٍەپىي ِەظگىٍٍەضزە جىعىٍغبْ ٔۇظۇي جەضجىپىسە ھۇِەظە -لبف ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ. ِەظوۇض ؼۈضىسە ۋەھىٌ ۋە لبٍحىسىٓ جىطىٍىؿ ئبؼبؼىٌ جېّب لىٍىٕغبْ .ۋەھىٌ ئەلىٍٕىڭ، ئبذىطەت زۇَٔبٔىڭ ضوھىسۇض .ؼۈضە ثۇ ئىىىي ئبِىٍغب جبْ ثەضگەْ ئبٍەجٍەضزىٓ جەضوىپ جبپمبْ ثوٌۇپ ،ئبذىطلي ؼبئەت ،لىَبِەت ،لبٍحىسىٓ جىطىٍىؿ ،ھېؽبپ وۈٔيِ ،ۇوبپبت ۋە جبظا لبجبضٌىك جەپؽىالجالض ثىٍەْ ئىٕؽبٕٔىڭ ئەثەزىٌ ئىؽحىمجبٌي ھەلمىسە جوذحبٌغبْ. 82
ؼۈضە ئبزىَبتٔ ،بظىئبت ،ظاضىئبت ۋە ؼبففبت ؼۈضىٍىطىگە ئوذفبؾ ئېٕىمٍىغۇچىؽىع ؼۈپەجٍەض ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ:
ات فَ ْصكًا ( )4فَامْ ُموْ ِلَِ ِ ْشا ( )3فَامْ َف ِاركَ ِ َوامْ ُم ْص َس ًَل ِت ؾ ُْصفًا ( )1فَامْ َـ ِاص َف ِ ات ِذ ْن ًصا ( )5ؿُ ْش ًرا َأ ْو ات َؾ ْص ًفا (َ )2واميه ِ َ اش ِات و َ ْ ً ه ُْش ًرا ()6
« ئبضلب -ئبضلىسىٓ ئەۋەجىٍگەْ ( ثۇ ۋەھىٍَەض ) ثىٍەْ لەؼەِىي! ئبٔسىٓ ثىط ثوضأغب ئوذفبؾ ھەِّىٕي ئۇچۇضغبٔالض ( ئوضٔىسىٓ لوظغىۋەجىەْ ،جەِئىَەجحە چبٌمىٍىٕىؿ پەٍسا لىٍغبٔالض )! ۋە ( ئىالھىٌ ۋەھىٌ )ٔي پۈجۈْ وۈچي ثىٍەْ جبضلبجمۇچىالض! ئبٔسىٓ ( ھەق ثىٍەْ ثبجىٍٕي ) جبٌالپ ئبٍطىغۇچى الض! ( ئىٕؽبٕٔي ) جەضىپٍەـىە جىً ئبجىعٌىك لىٍىسىغبْ ( ثىجبھب ) ثىط ٔەؼىھەت ثىٍەْ ئۇچطاـحۇضغۇچىالض! ( ئۇ ٔەؼىھەت ثىٍەْ ) ئىّبٔغب ٍۈظٌۀگۈچىٕي ِەغپىطەجىە الٍىك لىٍغبْ ۋە جەۋثە لىٍغۇچىغب ِەغپىطەت لىٍىٕغبٍٔىك ذۇـرەۋىطىٕي ثەضگۈچىٍەض » ( .) 6 - 1 ؼۈضىسە لىَبِەت ۋە ئبذىطەت لبٍحب -لبٍحب جەوطاضالٔغبْ ثوٌۇپ ،جۆۋۀسىىي ئبٍەت ِەظوۇض ؼۈضىسە زەي ئوْ لېحىُ جەوطاضٌىٕىپ ئۆظىسىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ثبٍبٔالضٔي جېرىّۇ وۈچەٍحىسۇ:
َوًْ ٌل ً َ ْو َم ِئ ٍش ِنوْ ُم َك ِّشت َِني
« ثۇ وۈٔسە ( ئۇ وۈٕٔي /ھەلىمەجٕي ) ئىٕىبض لىٍغۇچىالضٔىڭ ھبٌىغب ۋاً! » ( .) 15 ؼۈضىسە ئبذىطلي ؼبئەجحە ِەٍسأغب وېٍىسىغبْ ئىالھىٌ ثۇظۇٌۇؾ ئبالِەجٍىطى جبٍٔىك جەؼۋىطٌۀگەْ ( .) 10 - 7 ئبٔسىٓ وېٍىفي ِۇجٍەق ثوٌغبْ ھۆوۈَ وۈٔي ھەلمىسە جوذحىٍىپ ،ثۇ ئېغىط وۈٕٔىڭ لبجحىمٍىمي ئەؼىەضجىٍىؿ ثىٍەْ ثىطگە ،ئىٍگىطىىي ئىٕىبض لىٍغۇچي لەۋٍِەضٔىڭ ئبلىۋىحي ،ئىٕؽبٕٔىڭ ئەؼٍي، لبٍحىسىٓ جىطىٍىؿ ۋە ثېطىٍگەْ ٔېّەجٍەض جىٍغب ئېٍىٕىپ ،ئبٌالھ جىٓ وەٌگەْ ھەلىمەت ( ۋەھىٌ )ٔي ئىٕىبض لىٍغۇچىالضٔي ئبذىطەجحە وۈجۈپ جۇضغبْ ئبظاپ جبٍٔىك جەؼۋىطٌەض ثىٍەْ ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ،ئىٕىبضچىالض ئبگبھالٔسۇضۇٌغبْ ۋە ِەؼئۇٌىَەت جۇٍغۇؼىغب ئىگە ثوٌۇپ ٍبذفي ئەِەي لىٍغۇچىالضغب ئبذىطەجحە ثېطىٍىسىغبْ ِۇوبپبجحىٓ ذۇؾ ثىفبضەت ثېطىٍگەْ ( .) 49 - 11 ۋاؼحىٍىك ھبٌسا ۋەھىَٕي ئىّب لىٍىپ ثبـٍىغبْ ؼۈضە ٍۀە ۋەھىٌ ئىّب لىٍىٕغبْ ھبٌسا ئبذىطٌىفىسۇ:
فَ ِدبَ ِ ّي َح ِس ٍ ون ًر ت َ ْـسَ ٍُ ًُ ْؤ ِمٌُ َ
« ئۇالض ثۇ ؼۆظٌەضگە ( ۋەھىَگە ) ئىفۀّىگەْ ثوٌؽب ،ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب لبٍؽي ؼۆظٌەضگە ئىفىٕىسۇ؟ » ( .) 50
لبف ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ق ( لبف ) » ھەضىپي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ِەظوۇض ؼۈضىسە ئىچىسە « ق » ھەضىپي ثوٌغبْ وەٌىّىٍەضٔىڭ وۆپٍىىي وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ .ثىعگىچە ٍېحىپ وەٌگەْ ضىۋاٍەجٍەضزىٓ ؼبھبثىٍەضٔىڭ ثۇ ؼۈضىٕي « لبف » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجىغبٍٔىمي ِەٌۇَ ثوٌّبلحب. 83
ئۇِّۇ ھىفبَ ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ « ذۇججىسە » ِۇئّىٍٕەضگە ثۇ ؼۈضىٕي پبت -پبت ئولۇغبٍٔىمىٕي ۋە ئۆظىٕىڭّۇ ثۇ ؼۈضىٕي ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ذۇججىٍىطىسە لبٍحب -لبٍحب ئبڭالپ ٍبزا ئبٌغبٍٔىمىٕي لەٍث لىٍغبْ ( ِۇؼٍىُ )ٍ .ۀە ھەظضىحي ئۆِەض ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ھەض ھېَىث ٔبِبظٌىطىسا ثۇ ؼۈضىٕي ئولۇغبٍٔىمىٕي ئېَحمبْ ( ِۇۋەجحب ۋە ِۇؼٍىُ ). ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ئۆظ ئىچىگە ئبٌغبْ ِەظِۇٔسىٓ ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 5ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ثىٍگىٍي ثوٌىسۇ .لەٌەَ ،فەجط ۋە ـەِػ ؼۈضىؽىسىٓ لبٌؽب لىؽؽە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ - 4ؼۈضە ثوٌۇپ ،ئبٌسىٕمي ؼۈضىٍەضزىٓ ئۆظگىچە ھبٌسا ٔۇھ ،ضەغٌ ،ۇت ۋە جۈثجە لەۋٍِىطىٕىڭ لىؽؽەٌىطى ثبٍبْ لىٍىٕغبِْ .ەظوۇض ؼۈضە ِۇھەِّەز ئەٌەٍھىؽؽبالِٕىڭ زەۋىحىگە لبضىحب ِەوىە ِۇـطىىٍىطى ِۇئّىٍٕەضٔي ئېحىمبزىسىٓ ۋاظ وەچحۈضۈؾ ئۈچۈْ لبجحىك لوٌٍۇق لىٍىۋاجمبْ ،ئۇالضغب ھەض ذىً ئەظىَەجٍەضٔي ٍەجىۈظۈؾ ئەۋج ئبٌغبْ ثىط ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ لىؽؽەٌەض ئبضلىٍىك ئىٕىبض لىٍغۇچىالضٔي ئبگبھالٔسۇضۇؾ ِەلؽەت لىٍىٕغبْ. ِەظوۇض ؼۈضە ثبضٌىك لەزىُ ٔۇظۇي جەضجىپىسە ِۇضؼەالت -ثەٌەز ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ. ؼۈضىٕىڭ ئبؼبؼىٌ جېّىؽي ئبذىطەت ثوٌۇپِ ،ەظِۇْ جەھەجحىٓ ثىط پۈجۈٍٔۈوىە ئىگە .ؼۈضە ِۇلەجحبئب ھەضىپٍىطىسىٓ وېَىٓ ئۆظىگە ئوذفبؾ ثبـمب ؼۈضىٍەضزىىىسەن ۋەھىٌ جىٍغب ئېٍىٕغبْ ھبٌسا ثبـالٔغبْ ثوٌۇپ ،زەؼٍەپىي ئبٍەجٍىطىسىال ئبذىطەت ھەلمىسە جوذحبٌغبْ. ئىؽالَ ئېحىمبزى جەۋھىسٔ ،ۇثۇۋەت ( ئەٌچىٍىه ) ۋە ئبذىطەت چۈـۀچىؽي ئۈؼحىگە لۇضۇٌغبْ. ثۇالضٔىڭ ئىچىسە ئبذىطەجىە ئىّبْ ئېَحىؿ ئۆظگىچە ؼبٌّبلٕي ئىگىٍەٍسۇ .چۈٔىيٍ ،ەض ٍۈظىسە ئۆظ ۋالحىسىىي ِەوىىٕىڭ ھبوبۋۇض چوڭٍىطىغب ئوذفبؾ ئبٌالھ ٔىڭ ثبضٌىمىغب ئىفۀؽىّۇ ئبذىطەجىە ئىفۀّەٍسىغبْ ٔۇضغۇْ وىفي ثبض ثوٌۇپ ،ئبذىطەجىە ئىفىٕىپ جۇضۇپ ئبٌالھ ٔي ئىٕىبض لىٍىسىغبٔالض ٍوق .ثۇٔىڭ ؼەۋەثي ،ئبذىطەجٕىڭ ئبٌالھ جىٓ جېرىّۇ غەٍت ،ھېػ لىٍغىٍي ثوٌّبٍسىغبٍٔىمىسىٓ وېٍىپ چىمّبلحبِ .ەۋجۇزىَەت غەٍت ٔۇلحىؽىسىٓ ِۇٔساق ئۈچ جۈضگە ثۆٌىٕىسۇ: .1ئۆظى ۋە ثبضٌىممب وەٌحۈضگەْ ئەؼەضٌىطىّۇ غەٍت ثوٌّىغبْ ِەۋجۇزىَەتِ .بززى ئبٌەِٕىڭ ھەِّىؽي ثۇ وبجىگوضىَگە وىطىسۇ. .2ئۆظى غەٍت ثوٌغبْ ثوٌؽىّۇ ئەؼەضٌىطى ِەٌۇَ ثوٌۇپ جۇضىسىغبْ ِەۋجۇزٌۇق .ئبٌالھ ٔىڭ ظاجي غەٍت ،ئەؼەضٌىطى ظاھىطى ( وۆضۈٔۈپ جۇضىسىغبْ ) ثوٌغبٍٔىمحىٓ ،ئبٌالھ ثۇ وبجېگوضىَەگە وىطىسۇ. .3ئۆظى ۋە ئەؼەضى غەٍت ثوٌغبْ ِەۋجۇزىَەت .ئبذىطەت ِبٔب ثۇ وبجېگوضىَىگە وىطىسۇ .ثۇ زۇَٔبزىٓ ئبذىطەجىە ئبئىث ھېچمبٔساق ثىط ٔەضؼىٕي وۆضؼەجىىٍي ثوٌّبٍسۇِ .بٔب ثۇ ؼەۋەثحىٓ ئبذىطەجىە ئىفىٕىؿ ئبٌالھ لب ئىفىٕىفحىّٕۇ لىَىٓ .لۇضئبٔسىىي ئبذىطەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثۆٌەوٍەض ثۇ ھەلىمەجٕي ئىّب لىٍّبلحب .چۈٔىي ،لۇضئبْ ئبذىطەجىە ئىّبْ ئېَحىفمب زەۋەت لىٍىٕىۋاجمبْ ِەوىە ِۇـطىىٍىطىٕىڭ ئبٌالھ لب ئىفىٕىسىغبٍٔىمىسىٓ ذەۋەض ثەضِەوحە. ثۇ ؼۈضىسە ثبـحىٓ ئبذىط لبٍحىسىٓ جىطىٍىؿ ۋە ھېؽبپ وۈٔي ئبؼبؼىٌ جېّب لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ جېّىٕي چۆضىسىگەْ ھبٌسا ثۇ ھەلىمەجٕي ئەؼٍىحىسىغبْ ثبٍبٔالض ثېطىٍگەْ .ؼۈضىٕىڭ وىطىؿ لىؽّىسىىي ئبٍەجٍەضزە ٍەض ۋە ئبؼّبٔغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه زەٌىٍٍەضٔي ثبٍبْ لىٍىپ ِۇٔساق زەٍسۇ: « ئۇالض ئبؼّبٕٔي لبٔساق ثەضپب لىٍغبٍٔىمىّىعغب ،ئۇٔي ( ٍۇٌحۇظالض ثىٍەْ ) ثېعىگۀٍىىىّىعگە، ئۇٔىڭسا ھېچمبٔساق ٍوچۇق ٍولٍىمىغب لبضىّبِسۇ؟ » ( .) 6 84
« ٍەض ٍۈظىٕي ( جوغطىؽىغب ۋە ئۇظۇٔىؽىغب ؼوظۇپ ) وەڭ ٍبضاجحۇقٍ ،ەض ٍۈظىسە جبغالضٔي لىٍسۇق ۋە ئۇٔىڭسا جۈضٌۈن چىطاٍٍىك ئۆؼۈٍِۈوٍەضٔي ئۆؼحۈضزۇق » ( .) 7 « ئبؼّبٔسىٓ ِۇثبضەن ؼۇٔي چۈـۈضزۇق ،ئۇٔىڭ ثىٍەْ ثبغالضٔي ۋە ئبـٍىمالضٔي ،ئېگىع ئۆؼىەْ، ِېۋىٍىطى ؼبٔجبق -ؼبٔجبق ثوٌۇپ وەجىەْ ذوضِىالضٔي ئۆؼحۈضزۇق » ( .) 10 - 9 ِبٔب ثۇ ھەلىمەجٍەضٔي ئەؼٍەجىەْ ئبٍەجٍەض ِۇھبجبثىسىٓ ٔېّە جەٌەپ لىٍىۋاجمبٍٔىمىٕىّۇ ثبٍبْ لىٍّبلحب: « ئىرحىَبضى ھبٌسا ئبٌالھ لب ٍۈظٌۀگۈچي ھەض ثىط ثۀسىٕىڭ ئۆظىگە لبٍحىفي ۋە ھۇـىٕي جېپىۋېٍىفىغب ۋەؼىٍە ثوٌىفي ئۈچۈْ ( ـۇٔساق لىٍسۇق ) » ( .) 8 ٍۇلىطىسا جىٍغب ئېٍىٕغبٔالضٔىڭ ئبذىطەجٕىڭ ثبضٌىمي ثىٍەْ ٔېّە ِۇٔبؼىۋىحي ثبض؟ زېگەْ ؼوئبي جۇغۇٌىفي ِۇِىىٓ .ثۇ ؼۇئبٌغىّۇ ۋەھىٌ ِۇٔساق جبۋاة ثەضِەوحە: « ثىع ئۆٌۈن ( ٍۀي لبلبغ ) ظېّىٕٕي ؼۇ ثىٍەْ جىطىٍسۈضزۇق ،ئىٕؽبٔالضٔىڭ لبٍحىسىٓ جىطىٍىفىّۇ ِبٔب ـۇٔىڭغب ئوذفبـحۇض » ( .) 11 ۋەھىٌ ٔبھبٍىحي ئبززىٌ ثىط ھەلىمەجٕي ئىٕىبض لىٍغۇچىغب ئەؼٍەجّەوحە « :ھەض ٍىٍي ؼەْ ـبھىث ثوٌۇۋاجمبْ لىفٕىڭ وەٍٕىسىٓ وەٌگەْ جۀٕەت ِىؽبٌي ثبھبض لبٍحىسىٓ جىطىٍىفٕىڭ جەثىئەجحىىي ٔبِبٍۀسىؽي ئەِەؼّۇ؟ ِىڭ ٍىٍسىٓ ثۇٍبْ ٍېفىٍٍىممب پۈضوىٕىپ ثبلّىغبْ لبلبغ چۆي ِۇۋاپىك ـبضائىحمب ئىگە ثوٌغبٔسا ثوؼحبٍٔىممب ئبٍالٔغبٍٔىمىٕي وۆضِەٍۋاجبِؽەْ؟ ثۇالضٔي وۆظۈڭ ثىٍەْ وۆضۈپ جۇضۇپّۇ لبٍحىسىٓ جىطىٍىفٕي لبٔسالّۇ ئىٕىبض لىٍىؽەْ؟ ثۇٔي ئبٌالھ ئۈچۈْ لىَىٓ، لىالٌّبٍسۇ زەپ ئوٍالۋاجبِؽەْ؟ ئەگەض ثۇٔىڭغب لبزىط ئەِەغ زەپ ئوٍالپ لبٌغبْ ثوٌؽبڭ ئۇٔسالحب ذۇززى جىؽّىڭغب ئوذفبؾ ضوھىڭغىّۇ جەۋە ثوٌغبْ جبوبِۇٌٍىفىؿ لبٔۇٔىَىحىٕي ضەت لىٍىسىغبْ لبٔساق ئبؼبؼىڭ ثبض؟ جىؽّىڭ ِەۋت ( ئۆٌگۀسە ) ضوھىڭٕىڭّۇ ِەۋت ثوٌىسىغبٍٔىمىغب زائىط لبٔساق ئەلەٌٍىٌ ثىط زەٌىٍىڭ ثبض؟ ضوھ ضەثجىگە لبٍحىپ ئۇٔىڭغب ۋاپب لىٍىسۇ .ثۇ ذۇززى ئىگىؽىگە وۆٔگەْ لۇـالض چبلىطىٍغبٔسا ئىگىؽىگە لبٍحىپ وەٌگۀگە ئوذفبٍسۇ .ضەثجىڭ چبلىطغبٔسا ضوھالضِۇ ئۇٔىڭ چبلىطىمىغب ۋاپب لىٍىسۇ ». لبٍحىسىٓ جىطىٍىفٕي ئىٕىبض لىٍىفٕىڭ « ئۆظىسىٓ ٍىطاق ئىالھ » چۈـۀچىؽىسىٓ وېٍىپ چىممبٍٔىمىٕي ئىپبزىٍىگەْ ِەـھۇض ئبٍەت ِبٔب ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌّبلحب:
َومَلَسْ َذوَ ْلٌَا ْاَلو ْ َس َان َوه َ ْـ َ َُّل َما ث َُو ْس ِو ُس ِت َِ ه َ ْف ُس َُ َو َ ْْن ُن َأ ْك َص ُب ام َ َْ َِ ِم ْن َح ْد ِل امْ َو ِرً ِس ّ ّ « ثىع ھەلىمەجەْ ئىٕؽبٕٔي ٍبضاجحۇق ۋە ئۇٔىڭ وۆڭٍىگە وەٌگۀٕي ثىٍىّىع ،ثىع ئۇٔىڭغب جبْ
جوِۇضىسىّٕۇ ٍېمىّٕىع » ( .) 16 ئبٔسىٓ لبٍحىسىٓ جىطىٍىفٕي ئىٕىبض لىٍغۇچىالضٔي وۈجۈپ جۇضغبْ ئبذىطەت ئبظاثي جەؼۋىطٌۀگەْ ( .) 30 - 19ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ثۇ ھەلىمەجىە ئىّبْ ئېَحىپ ،ھېؽبثي ثېطىٍىسىغبْ ثىط ھبٍبجٕي ثبـحىٓ ئۆجىۈظگۀٍەضٔي وۈجۈپ جۇضغبْ ِۇوبپبجالض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 35 - 31 لۇضئبٔسا لەٌت زېَىٍگۀسە ئەلىً ٍۈضگۈظىسىغبْ لەٌت ٔەظەضزە جۇجۇٌّبلحب .ھېػ -جۇٍغۇ ۋە چۈـۀچە ِەضوەظٌىطىٕي لۇضئبْ ثىط -ثىطىسىٓ ئبٍطىۋەجّەٍسۇ .لۇضئبٕٔىڭ لەٌت ئبضلىٍىك ۋۇجۇزلب لبْ جبضلىحىسىغبْ ثىط ئوضگبٕٔي ئىّب لىٍّىغبٍٔىمىٕىڭ ئەڭ جبٍٔىك ئىپبزىؽي ٍۀە ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌّبلحب:
85
« ئەٌۋەجحە ثۇٔىڭسا ( ھەلىمەت ئۈؼحىسە پىىىط ٍۈضگۈظىسىغبْ ) لەٌجىە ئىگە ئبزەَ ٍبوي ( ۋەظ - ٔەؼىھەجىە ) ھۇظۇضىٌ لەٌت ثىٍەْ لۇالق ؼبٌىسىغبْ ئبزەَ ئۈچۈْ ئەٌۋەجحە ۋەظ ٔ -ەؼىھەت ثبض » ( .) 37 ٍۀي ۋەھىٌ ئۆظىگە ئبوحىپ ۋە جبٍٔىك ھبٌسا ئىفٍەٍسىغبْ ثىط ئەلىً ۋە ۋىجساْ جەٌەپ لىٍّبلحب .ۋەھىٌ ثۇالضزىٓ ذبٌىٌ ھبٌسا ئبٌسىغب وەٌگۈچىٕي لەٌجؽىع ۋە ۋىجسأؽىع زەپ لبضىّبلحب. ئىٕؽبْ ئۆٌۈِسىٓ لبچبٌّبٍسۇ .ئۇٔسالحب ئبلىۋەجىە جەٍَبضٌىك لىٍىفي وېطەن .لبٔسالال ثوٌّىؽۇْ « ئبذىطى ثبضىسىغبْ جبً ئبٌالھ ٔىڭ زەضگبھىسۇض » ( .) 43چۈٔىيٍ « ،ەض ٍېطىٍغبْ ئۇ وۈٔسە ئۇالض ( لەثطىٍىطىسىٓ ) جېع چىمىپ وېٍىسۇ ،ئۀە ـۇ ٍىغىؿ ثىعگە ئبؼبٔسۇض » ( .) 44 ؼۈضىسىىي ئبذىطلي ذىحبة ثىۋاؼحە ئبٌالھ ضەؼۇٌىغب ۋە ئۇٔىڭ ِىطاؼىغب ۋاضىؽٍىك لىٍىسىغبْ ثبضٌىك وىفىٍەضگە ثوٌۇپِ ،ۇٔساق زەٍسۇ:
ون َو َما َأه َْت ؿَوَْيْ ِ ْم ِ َِبحه ٍار فَ َش ِنّ ْص ِِبمْ ُل ْص َأ ٓ ِن َم ْن َ ََي ُاَ َو ِؾَ ِس َ ْْن ُن َأؿْ َ َُّل ِت َما ً َ ُلومُ َ
« ثىع ئۇالضٔىڭ ( ئىٕىبض لىٍغۇچىالضٔىڭ ) ئېَحىسىغبْ ؼۆظٌىطىٕي ئوثساْ ثىٍىّىع ،ؼەْ ئۇالضٔي ( ئىؽالِغب ) ظوضٌىغۇچي ئەِەؼؽەِْ ،ېٕىڭ ئبگبھالٔسۇضۇـۇِسىٓ لوضلىسىغبٔالضغب لۇضئبْ ثىٍەْ ۋەظ ٔ -ەؼىھەت لىٍغىٓ » ( .) 45
بەنەد ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە ِەوىە وۆظزە جۇجۇٌغبْ ھبٌسا جىٍغب ئېٍىٕغبْ « جبًٍ ،ەض » ِۀىؽىسىىي « ئەي -ثەٌەز » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ: « ثۇ ـەھەض ( ِەوىە ) ثىٍەْ لەؼەَ لىٍىّۀىي » ( .) 1 ثەٌەز وەٌىّىؽي ثىٍەْ ِەوىە ٔەظەضزە جۇجۇٌغبْ .چۈٔىي لۇضئبٔسا « ھبظەي ثەٌەز » ئىپبزىؽي ئبؼبؼەْ ِەوىىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ثۇ ئىپبزە ٍۇلىطىسا ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ِەلؽەجحە ئىجطاھىُ ؼۈضىؽي - 35 ئبٍەت ۋە جىٓ ؼۈضىؽي - 3ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىّٕبلحب .ثەٌەز ئىپبزىؽي ثىٍەْ ٔەظەضزە جۇجۇٌغبْ ِەوىە ئىٕؽبْ جۇٔجي لېحىُ ئوجحۇضىغب چىممبْ جبً .ـۇٔىڭ ثىٍەْ ثىطگە ٍەض ٍۈظىٕىڭ ذەٌىپىؽي ثوٌغبْ ئىٕؽبٕٔىڭ ظېّىٕسا جۇٔجي ِېّبضچىٍىك ھەضىىىحىٕىڭ ٔبِبٍۀسىؽي ثوٌغبْ جۇٔجي ئۆً ِبٔب ثۇ ِبوبٔسا ثىٕب لىٍىٕغبْ .ئبٌالھ ئىٕؽبٕٔىڭ جۇٔجي ِېّبضچىٍىك پبئبٌىَىحىٕي « ئبٌالھ ٔىڭ ئۆٍي » ؼۈپىحىسە لوثۇي لىٍىپ ،ئۇٔي « ثەٍحۇٌالھ » زەپ ئبجىغبْ .ثەٍحۇٌالھٕي ظىَبضەت لىٍىؿ پبئبٌىَىحي ثوٌغبْ ھەج ئىجبزىحي ئىٕؽبٔىَەجٕىڭ ئبجب ٍۇضجىغب لبٍحىفٕي ؼىّۋوي لىٍّبلحب. ؼۈضە جەپؽىط ۋە ِۇؼھبثالضزا « ثەٌەز » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ثۇذبضىسا « ال ئۇلؽىّۇ » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،زەؼٍەپىي ٔۇظۇي جەضجىپٍىطىسە لبف -جبضىك ؼۈضىٍىطى ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ھەظضىحي ئوؼّبْ جەضجىپىسە - 35لبجبضزا ،ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە - 33لبجبضزا ئوضۇْ ئبٌغبْ .لبف ؼۈضىؽىٕىڭ زەۋەجٕىڭ ٍ - 5ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي لوثۇي لىٍؽبق ،ثۇ ؼۈضىٕىّۇ ٍ - 5ىٍسا ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض لبجبضىسا زەپ لبضاؾ ذبجب ثوٌّىؽب وېطەن .ؼۈضە ٔبظىً ثوٌغبْ ِەظگىً ِۇؼۇٌّبٔالض ئۈچۈْ ئېغىط وۈٍٔەض ثبـٍىغبْ زەۋض ئىسىِ .ەوىە ِۇـطىىٍىطى ئىّبْ 86
ئېَحىپ ِۇؼۇٌّبْ ثوٌغبْ ِۇئّىٍٕەض ئىچىسىىي لۇي ۋە ٍولؽۇٌالضغب لبضىحب ؼىؽحېّىٍىك ھبٌسا لبجحىك ظۇٌۇَ ۋە ئېحىمبزىسىٓ ۋاظ وەچحۈضۈؾ ؼىَبؼىحي ٍۈضگۈظۈۋاجمبٔىسى .ؼۈضىسە لۇٌالضغب ۋە ٍولؽۇٌالضغب ٍبضزەَ لىٍىؿ ھەلمىسە جوذحبٌغبْ ئبٍەجٍەضٔىڭ ثوٌۇـي ثۇ زەۋض ئبضلب وۆضۈٔۈـىٕي ئەوػ ئەجحۈضِەوحە. ِەظوۇض ؼۈضە ِەؼئۇٌىَەت جۇٍغۇؼي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌۇپ ،ئىٕؽبْ ۋە ِەؼئۇٌىَەجٕي ئبؼبؼىٌ جېّب لىٍغبْ ئبؼبؼحب ثىۋاؼحە ھبٌسا ئىٕؽبْ ۋىجسأىغب ذىحبة لىٍىسۇ. ؼۈضە ظېّىٕسا ئىٕؽبٕٔي وۈجۈۋاٌغبْ جبٍٕىڭ ِەضوىعى ثوٌغبْ ِەوىە ۋە ئۇ ٍەضٔي جبضىرٕىڭ ؼولۇۋاجمبْ لەٌجىگە ئبٍالٔسۇضغبْ ھەظضىحي ئىجطاھىُ ۋە ھەظضىحي ئىؽّبئىٍغب ( ٍبوي ھەظضىحي ئبزەَ ۋە ثبٌىٍىطىغب ) لەؼەَ لىٍىؿ ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ:
ََل ُأ ْك ِس ُم ّبِ َ َشا امْ َح َ ِِل (َ )1و َأه َْت ِح ٌّل ّبِ َ َشا امْ َح َ ِِل (َ )2و َو ِ ٍال َو َما َو َ َل ()3
« ثۇ ـەھەض ( ٍۀي ِەوىە ) ثىٍەْ لەؼەِىي ،ؼۀّۇ ثۇ ـەھەضٔىڭ ( ھۆضِەجٍىه ) ئبھبٌىؽىسىٓ ثىطى .ئبجب ۋە ( ئۇٔىڭ ٍبذفي ) پەضظۀحٍىطى ثىٍەْ لەؼەِىي! » ( .) 3 - 1 ئبٔسىٓ - 7 - 4ئبٍەجٍەضزە ھەظضىحي ئىٕؽبٕٔىڭ ئبجىعٌىمٍىطى ھەلمىسە جوذحبٌغبْ .ئبٔسىٓ ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبٔغب ثەذؿ ئەجىەْ لبثىٍىَەت ۋە ئىمحىساضالض ئەؼٍىحىٍگەْ ( .) 10 - 8 ئىٕؽبْ ثۇ ئىمحىساض ۋە لبثىٍىَەجٍىطى ثىٍەْ ئبذىطى جۀٕەجىە جۇجبـمبْ « ئبلبثە -زاۋاْ »ٔي ئېفىفي وېطەن .ئىٕؽبْ ئىٕؽبٕٔي ھەض ذىً لۇٌٍۇلحىٓ لۇجۇٌسۇضۇؾ ۋە ِبي ِ -ۈٌۈوٕي ِۇھحبجالض ثىٍەْ جەڭ ثەھطىّبْ ثوٌۇـحىٓ ئىجبضەت ئىىىي پۇت ئبضلىٍىك ثۇ زاۋأسىٓ ئبـبالٍسۇ .ئبٍەجٍەض ثۇ ھەلىمەجٕي ثبٍبْ لىٍّبلحب:
فَ ًَل ا ْكذَ َح َم امْ َـلَدَ َة (َ )11و َما َأد َْراكَ َما امْ َـلَدَ ُة ( )12فَ ُّم َركَدَ ٍة ()13
« ٌېىىٓ ،ئۇ ( ئبذىطى جۀٕەجىە جۇجىفىسىغبْ ) زاۋإٔي ئېفىؿ ئۈچۈْ ھېچمبٔساق ثىط لۇضثبٍٔىك ثەضِىسى /پىساوبضٌىك وۆضؼەجّىسى .ئۇ زاۋاْ ئېفىفٕىڭ ٔېّە ئىىۀٍىىىٕي ثىٍەِؽەْ؟ ثىط وىفىٕي لۇٌٍۇلحىٓ ئبظات لىٍىفحۇض » ( .) 13 - 11 لۇٌٍۇلحىٓ لۇجمۇظۇؾ پەلەت ثىط وىفىٕىڭ ئىٍىىسىىي ثىط ذىعِەجىبضٔي ؼېحىۋېٍىپ ئۇٔىڭ ثوٍۇٔحۇضىمىسىٓ لۇجمۇظۇپ جىؽّبٔىٌ ئەضوىٍٕىىىە ئىگە لىٍىفٕىال وۆضؼەجّەٍسۇ .ثۇٔىڭسىٓ ثبـمب ٍۀە ،وىفىٕي ئۆظ ـەذؽىَەجچىٍىىىگۀ ،ەپىػ -ذبھىفىغب ،ھەۋەؼٍىطىگە ،ـەٍحبٔغب ،گۇٔبھمب، ثۇجالضغب ۋە ئىٕؽبٔالضغب لۇي ثوٌۇـحىٓ لۇجۇٌسۇضۇپ ،پەلەت ئبٌالھ لب ثۀسە لىٍىفّۇ « لۇي ئبظات لىٍىؿ » زائىطىؽىگە وىطىسۇ .جىؽّبٔىٌ لۇٌٍۇلمب لبضىغبٔسا ٍۇلىطىسا ؼبٔبپ ئۆجىەْ ِۀىۋىٌ لۇٌٍۇق ھەض ظاِبْ ۋە ِبوبٔسا ِەۋجۇت ثوٌۇپ جۇضىسۇ. « ٍبوي ئبچبضچىٍىك وۈٔسە جۇغمبٔچىٍىمي ثوٌغبْ ٍېحىّگە ٍبوي جوپىسا ٍبجمبْ ِىؽىىٓ ( ھبٌي ٔبچبض وەِجەغەي )گە جبِبق ثېطىفحۇض » ( .) 16 - 14 پەلەت ثۀسىگە ۋە ِبي ِ -ۈٌۈوىە لۇي ثوٌۇـحىٓ ئۆظىٕي لۇجمۇظۇپ لبالٌىغبْ وىفىٍەضال ِبي - ِۈٌۈوىٕي ِۇھحبجالضٔىڭ ئېھحىَبجىٕي لبِساؾ ئۈچۈْ ؼەضپ لىالالٍسۇِ .بي ِ -ۈٌۈوٕىڭ لۇٌىغب ئبٍٍىٕىپ لبٌغبٔالض ثۇٔي لىالٌّبٍسۇ .چۈٔىي ،ھەض لبٔساق ثىط لۇي ذوجبٍىٕىٕي ثبـمىالضغب ثېطىۋېحەٌّەٍسۇ. ِبٔب ثۇ زاۋأالضٔي ئېفىفٕىڭ ئۆظى ثىٍۀال وۇپبٍىٍىٕىپ لبٌّبً ،ئبوحىپ ٍبذفىالضزىٓ ثوٌۇؾ، ٍبذفىٍىك ۋە ِەضھەِەت لىٍىفٕي جەۋؼىَە لىٍىپ ئۇٔي ئوِۇِالـحۇضۇؾ وېطەن ( .) 17 87
ِبٔب ثۇ ئبٍەجٍەض لۇضئبٕٔىڭ زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىٓ جبضجىپال لۇٌٍۇلٕي ثىىبض لىٍىفٕي وۆظٌىگۀٍىىىٕي وۆضؼىحىپ ثەضِەوحەِ .ەظوۇض ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ زاۋاْ ئەؼٍىسە ئبزىّىٍَىه زاۋىٕي ثوٌۇپ ،ئەگەض ئىٕؽبٔالض ثۇ زاۋأسىٓ ئبـّىؽب ،ئىٕؽبٔىَەت ظۇٌۇَ ۋە ئبزاٌەجؽىعٌىه ئىچىسە لبٌىسۇ .ئەگەض ثۇ زاۋاْ ئېفىٍؽب ،ئىٕؽبٔىَەت جۈظٌەڭٍىىىە چىمىسۇٔ ،ىجبجٍىممب ئېطىفىسۇ. جۆۋۀسىىي ئبٍەت ِبٔب ثۇ زاۋإٔي ئبـبٌىغبٔالضغب ذۇـرەۋەض ثەضِەوحە: « ئۀە ـۇالض ۋىجسأٍىك ،ؼبئبزەجّەْ وىفىٍەضزۇض » ( .) 18 ئىٕؽبٔىَەت ۋىجسأىٕي ئوٍغۇجۇؾ ئۈچۈْ ؼبِبۋى زاؼحىربْ ؼۈپىحىسە ئىٕؽبٔىَەت ۋىجسأىغب ٔبظىً لىٍىٕغبْ لۇضئبٔي ۋەھىَٕي ئىٕىبض لىٍىؿ ،ئەؼٍىسە ئىٕؽبٔىٌ لەزىط -لىّّەجٕي ئىٕىبض لىٍغبٍٔىمحۇض .ثۇ ئىٕؽبٔغب ۋە ِبي ِ -ۈٌۈوىە لۇي ثوٌۇـٕي ٍبلىٍىغبٍٔىمحۇض « .ئۇالض ئبٍەجٍىطىّىعٔي ئىٕىبض لىالجحي » ( .) 19ئىٕؽبٔىَەجٕي ظۇٌۇِغب ِەھىۇَ لىٍغۇچىالض ئبذىطەجحە ثۇ لىٍّىفىٕىڭ جبظاؼي ؼۈپىحىسە زوظاذمب جبـٍىٕىسۇ ( .) 20
تبرىك ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « وېچىسە وەٌگەْ ِېھّبْ » ِۀىؽىسىىي « جبضىك » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ: « ئبؼّبْ ۋە وېچىسە وەٌگەْ ِېھّبْ ثىٍەْ لەؼەَ لىٍىّەْ » ( .) 1 ؼەھەضزىٓ ذەۋەض ثەضگۀٍىىي ئۈچۈْ ؼەھەض ٍۇٌحۇظىّۇ « جبضىك » زەپ ئبجبٌغبْ .ئەت -جبضىك، « ئبڭٍىحىؿ ئۈچۈْ لبجحىك ئۇضۇؾ ،وەٌگۀٍىىىٕي ثىٍسۈضۈؾ ئۈچۈْ ئبۋاظ چىمىطىؿ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « جبضق » وەٌىّىؽىسىٓ جۈضٌىٕىپ چىممبْ .ؼۈضىٕىڭ پۈجۈْ ِەظِۇٔي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا ،جبضىك ئبضلىٍىك « ۋەھىٌ »ٔىڭ ئىّب لىٍىٕغبٍٔىمي ِەٌۇَ .چۈٔىي ۋەھىٌ « وېچە وەٌگەْ ِېھّبْ »زۇض .ئۇ لەزىط وېچىؽىسە ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْٔ ،بظىً ثوٌغبْ وېچىٕي ِىڭ ئبٍسىٓ جېرىّۇ لىّّەجٍىه لىٍغبْ .ئىٕؽبٔىَەت جبھبٌەجٕىڭ ظۇٌّەت لبضاڭغۇٌۇلىغب چۆِگەْ ثىط وېچىسە ئىٕؽبٔىَەجٕىڭ لەٌت ئىفىىىٕي لبلمبْ ثۇ ِېھّبْ ئىٕؽبٔىَەجىە ئەثەزىٌ ؼبئبزەجٕىڭ جبڭ ؼەھىطىسىٓ ذۇـرەۋەض ثەضگۀىسى. ؼبھبثىٍەضزىٓ وەٌگەْ ثىط ضىۋاٍەجحە ۋە ثەظى زەؼٍەپىي ِەظگىٍٍەضزىىي جەپؽىطٌەضزە « ۋەؼؽبِبئي ۋەت جبضىك » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ثبـمب جەپؽىط ،ھەزىػ ۋە ِۇؼھبثالضزا « جبضىك ؼۈضىؽي » زەپ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌغبْ ۋالحىٕي ثەٌگىٍەؾ ؼەي لىَىٓ. زەؼٍەپىي ٔۇظۇي جەضجىپىٍىطىسە ثەٌەز ۋە لەِەض ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇٔىڭغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ؼۈضە زەۋەجٕىڭ ٍ - 5ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ؼۈضە ثۇضۇج ،ئىٕفىمبق ۋە ئىٕفىحبض ؼۈضىٍىطىگە ئوذفبؾ ؼبِبغب لەؼەَ لىٍىؿ ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ؼۈضىٍەض لبجبضىغب وىطىسۇ. ؼۈضە ثبـحىٓ ئبذىطى ئىٕؽبٔىَەجٕىڭ جوغطا ٍوٌغب لبٍحىفي ئۈچۈْ ئەۋەجىٍگەْ ئبذىطلي ئىالھىٌ ۋەھىٌ لۇضئبْ ھەلمىسە ثوٌۇپ ،ؼۈضە ئوذفىحىؿ ثىٍەْ ثبـٍىٕىپ لۇضئبْ ثبالغىحىٕي ٔبِبٍەْ 88
لىٍغبْ .ۋەھىٌ ؼەھەضزىٓ ذەۋەض ثېطىؿ ئۈچۈْ وېچىسە چىممبْ چبلٕبپ جۇضغۇچي ٍۇٌحۇظغب ئوذفىحىٍغبْ .ثۇ ٍېحىپ وېٍىۋاجمبْ ئبزىّىٍَىه جبڭ ؼەھىطىٕىڭ ئبٍبق جىۋىفىٕىڭ ـەپىؽي ئىسى .ۋەھىٌ ٍۇٌحۇظىٕىڭ ٔۇضى وېچىٕىڭ لبضاڭغۇٌىمىسىٓ ھبٌمىپ ئۆجۈپِ ،ۇئّىٍٕەضٔىڭ لەٌت وۆظىگە ئۇالـمبٔىسى .چۈٔىي ،ئبٌالھ ئىٕؽبٕٔي ثبـپبٔبھؽىع ،ھىّبٍىؽىعٍ ،ېحەوچىؽىع ھبٌسا جبـالپ لوٍّىغبٔىسى .جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەض ِبٔب ثۇ ھەلىمەجٕي ئەوػ ئەجحۈضِەوحە:
امع ِار ِق (َ )1و َما َأد َْراكَ َما ه امس َما ِء َو ه امع ِار ُق ( )2اميه ْج ُم امث ها ِك ُة ( )3ا ْن ُ ُّ ك ه َ ْف ٍس م َ هما ؿَوَْيْ َا َحا ِفغٌ ()4 َو ه ّ « ئبؼّبْ ۋە وېچىسە وەٌگەْ ِېھّبْ ثىٍەْ لەؼەَ لىٍىّەْ .وېچىسە وەٌگەْ ِېھّبٕٔىڭ وىُ
ئىىۀٍىىىٕي ثىٍەِؽەْ؟ ئۇ ( ئىٕىبض لىٍغۇچي ئەلىٍٕىڭ ظۇٌّەت لبضاڭغۇٌىمىٕي ) جېفىپ ئۆجىەْ ٍوضۇق ٍۇٌحۇظزۇض .ھەض ئىٕؽبٕٔي وۆظىحىپ ۋە ئۇٔي ؼبلالپ جۇضغۇچي ثبضزۇض » ( .) 4 - 1 ثۇ ئبٍەجٍەضزىٓ وېَىٓ ئىٕؽبْ ھەززىٕي ۋە ئۆظىٕي ثىٍىفىە زەۋەت لىٍىٕغبْ ( .) 7 - 5ئەگەض ثۇٔىڭغب الٍىمىسا ئەِەي لىالٌىؽب ،ضەثجىٕىڭ ئۇٌۇغٍىمىٕي ،ضەثجىٕىڭ ثىھۇزە ،ئەھّىَەجؽىع ئىؿ لىٍّبٍسىغبٍٔىمىٕي ثىٍىپ ٍېحىسۇ ۋە ھېؽبپ وۈٔىگە جەٍَبضٌىك لىٍىسۇ ( .) 12 - 8ئەثەزىٌ ؼبئبزەجٕىڭ ٍوي ذەضىحىؽي ِبٔب ثۇ ۋەھىَسۇض .ثۇ ھەلىمەجىە ئىٕؽبْ ـبھىث ثوٌّىؽب ،ئبؼّبْ ۋە ٍەض ـبھىححۇضِ ،بٔب ثۇ وۇپبٍە:
امصسْ ِع ( )12اه ه َُ مَلَ ْو ٌل فَ ْص ٌل (َ )13و َما ُ َُو ِِبمِْ َْزلِ ()14 امس َما ِء َذ ِات هامص ْجؽ ِ (َ )11و ْ َاْل ْر ِض َذا ِت ه َو ه ّ
« ٍبِغۇضٌۇق ثۇٌۇت ثىٍەْ لەؼەِىي ( ھبٍبجمب ؼەھٕە ثوٌغبْ ئبؼّبْ گۇۋاھ ثوٌؽۇْ )! ٍېطىٍىپ ( گىَبھالضٔي ئۈٔسۈضۈپ ثېطىسىغبْ ) ظېّىٓ ثىٍەْ لەؼەِىي! ئەٌۋەجحە ثۇ ۋەھىٌ ھەلٕي ثبجىٍسىٓ ئبٍطىغۇچي ثىط ؼۆظزۇض ،ئۇ چبلچبق ئەِەؼحۇض » ( .) 14 - 11 ثۇ ھەلىمەجٕي ئىٕىبض لىٍىپ ٍبِبٍٔىمٕىڭ ئبضلىؽىسىٓ ِبڭغبٔالض ئۆجىۈٔچىٕي ئەثەزىَگە جېگىفىۈچىٍەضزۇض .ئبذىطلي ئبٍەت ثۇ ئىٕىبضچي ئەلىٍگە ئۆٌّەغ ثىط ھەلىمەجٕي ئەؼٍىحىسۇٍ .ۀي، ئبٌالھ ئۇالضٔىڭ لىٍّىفىٕي ئۇٔحۇپ لبٌّبٍسۇ ،ئۇٔىڭسىٓ ثىرەۋەض ئەِەغ ،پەلەت ئۇالضغب ثىط ئبظ ِۆھٍەت ثېطىسۇ:
فَ َمِّ ِِل امْ ََك ِف ِص ٍَن َأ ْمِِوِْ ُْم ُر َوًْسً ا
« ئۇٔسالحب وبپىطالضٔىڭ ھبالن ثوٌۇـىغب ئبٌسىطِىغىٓ ،ئۇالضغب ثىط ئبظ ِۆھٍەت ثەضگىٓ » ( .) 17
يبضىٍ ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ئي ئىٕؽبْ » ( ئىجٓ ئبثجبغ ) ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ٍبؼىٓ » ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ثۇ ؼۈضىٕي « ٍبؼىٓ » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجىغبٍٔىمي ھەلمىسە ثىط ضىۋاٍەت ثبض ( ئەثۇ زاۋۇز؛ ثۇذبضى جەفؽىط1 ،؛ جىطِىعى ،ؼەۋاثۇي لۇضئبْ.) 7 ، ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .زەؼٍەپىي ٔۇظۇي جەضجىپٍىطىسە جىٓ -فۇضلبْ ؼۈضىٍىطى ئبضىؽىغب جىعىٍغبٍْ .بؼىٓ ؼۈضىؽىٕىڭ فۇضلبْ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٌسىغب جىعىٍىفي ھەض جەھەجحىٓ جوغطاٌ .ېىىٓ جىٓ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍىفىٕىڭ ئىعاھبجي لىَىٓ .چۈٔىيٍ ،بؼىٓ ؼۈضىؽي ئەڭ ثبٌسۇض ثوٌغبٔسا ٔۇثۇۋەجٕىڭ ٍ - 6 - 5ىٍٍىطىسا ٔبظىً ثوٌغبْ .جىٓ ؼۈضىؽي ثۇ جبضىرحىٓ ثىط لبٔچە ٍىً 89
وېَىٍٓ ،ۀي ٍ - 10ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌىفي ِۇِىىٓ .چۈٔىي ؼۈضىسە ٔبظىً ثوٌۇؾ ۋالحىٕي ئەوىػ ئەجحۈضىسىغبْ ئىىىي ئىفبضەت ثبض .ثىطىٕچىؽي ،ئبٌالھ ضەؼۇٌىٕىڭ جبئىف ؼەپىطىٕي ئىّب لىٍغبْ ٍىپ ئۇچي ثبض .ئىىىىٕجىؽي ،ئەھمبپ ؼۈضىؽي - 32 - 29ئبٍەت ثىٍەْ ئوذفبؾ ثىط جېّب ھەلمىسە جوذحبٌّبلحب. ثۇ ِەٌۇِبجالضغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ثۇ ؼۈضە ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 5بوي ٍ - 6ىٍي ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌىفي ِۇِىىٓ. ؼۈضىٕىڭ ِەضوىعى ئىسىَىؽي -لبٍحىسىٓ جىطىٍىؿ .ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ثۇ ؼۈضىٕي جبْ ئۈظۈؾ ئبٌسىسىىي وىفىٍەضگە ئولۇپ ثېطىؿ ھەلمىسىىي جەۋؼىَەؼىٕي ثۇ ِەضوىعى ئىسىَە ئبؼبؼىسا چۈـىٕىؿ وېطەن ( ئەثۇ زاۋۇز ۋە ئىجٓ ھىججبْ ) .ؼۈضە ئبؼبؼي جەھەجحىٓ ئبذىطەت ھەلمىسە جوذحبٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ « لۇضئبٕٔىڭ ٍۈضىىي » زەپ ئبجبٌغبْ .چۈٔىي ئبذىطەجىە ئىّبْ ثوٌؽب ئېحىمبز ئبؼبؼٍىطىٕىڭ ٍۈضىىىسۇض .ھەض ئبٍەجىە ثۇ ٍۈضەوحىٓ لبْ ِبڭغبٍٔىمي ئۈچۈْ ؼۆظ ٍۀە ئبٍٍىٕىپ ئبذىطەجىە وېٍىپ جوذحبٍسۇ .ثۇ ٔۇلحىسىٓ ئېٍىپ ئېَحمبٔسا ،ئبذىطەجىە ثوٌغبْ ئىّبْ جوغطا ثىط ئىّبٕٔىڭ ئبؼبؼىٌ ثوٌۇپال لبٌّبؼحىٓ ،ئبٌالھ لب ثوٌغبْ ئىّبٕٔىڭ ئۇٌىسۇض « .ئەگەض ثىط ٍبضاجمۇچي ثوٌغبْ ثوٌؽبٍ ،ەض ٍۈظىسە ثوٌۇۋاجمبْ ثۇٔچە ظۇٌۇِغب ٍوي لوٍّبٍححي » زەٍسىغبْ ثىط ئەلىٍسىىي ئەؼٍي ذبجبٌىك ،ئبٌالھ لب ئىفىٕىفحە پەلەت ئىٕؽبٔىٌ ۋە زۇَٔبۋىٌ ِۀپەئەت ٔۇلحىؽىسىٓ لبضاؾ، ھېؽبپ وۈٔىسىٓ ئىجبضەت ھەلىمەجٕي ٔەظەضگە ئبٌّبؼٍىمحىٓ وېٍىپ چىمّبلحبِ .بٔب ثۇ ؼۈضە ثىط زۇَٔبٌىك چۈـۀچە ثىٍەْ ھبٍبجمب ٔەظەض جبـالٍسىغبْ ئەلىٍگە ثېطىٍگەْ ئىالھىٌ جبۋاثحۇض. ثىط ِۇئبِىٍىٕي ئەذاللٍىك لىٍغبْ ٔەضؼە ئۇٔىڭ جېگىسە ٍبجمبْ ِەؼئۇٌىَەت ئېڭىسۇض. ِەؼئۇٌىَەجچبٍٔىك ثىٍەْ ِەؼئۇٌىَەجؽىعٌىه ئبضىؽىسىىي پەضق ھەلمبٔىَەجٕىڭ جەلەظظاؼىسۇض .ثۇ ِۀىسىٓ ئېٍىپ ئېَحمبٔسا ،ئبذىطەجىە ئىّبْ ھەلمبٔىَەجٕىڭ جەجەٌٍىؽىگە ئىّبٔسۇض .چۈٔىي ئبذىطەت ثۇ زۇَٔب ھبٍبجىٕىڭ ھېؽبثي ثېطىٍىسىغبْ ٍۀە ثىط ھبٍبجحۇض .ثۇٔىڭغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ھېؽبپ وۈٔىٕي ئىٕىبض لىٍىفٕىڭ ئبؼحىسا ھبٍبجىٕي ِەؼئۇٌىَەجؽىعٌىه ثىٍەْ ئۆجىۈظۈؾ ئبضظۇؼي ٍبجّبلحب. ِەؼئۇٌىَەجؽىعٌىه ثىٍەْ ئۆجىۈظۈٌگەْ ثىط ھبٍبجٕىڭ ھېؽبثىٕي ثەضگىٍي ثوٌّبٍسۇ. ِەؼئۇٌىَەجؽىعٌىه ثىٍەْ ئۆِطىٕي ئۆجىۈظگۀٍەضٔىڭ جبۋاثىبضٌىمحىٓ لېچىؿ ئبضظۇؼي « ئىٕىبض لىٍىؿ » ـەوٍىسە ئۆظىٕي ٔبِبٍەْ لىٍىسۇٌ .ېىىٓ « ،ئىٕىبض لىٍىؿ » ھېؽبپ وۈٔىسىٓ ئىجبضەت ھەلىمەجٕىڭ ئۈؼحىٕي ٍبپبٌّبٍسۇ. ؼۈضە ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضىحىٍغبْ ذىحبة ثىٍەْ ثبـالٔغبْ .ذىحبة ئۇؼٍۇثي ھەلىمەجەْ وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ: « ئي ئىٕؽبْ! » ( .) 1 لۇضئبٔسا ضەؼۇٌۇٌالھمب « ئي ٔەثي! » ۋە « ئي ضەؼۇي »زىٓ ثبـمب ثىۋاؼحە لىٍىٕغبْ ثىطزىٕجىط ذىحبة « ئي ئىٕؽبْ! » ـەوٍىسە ثوٌۇپ ،ثۇ ذىحبة « ئېَحمىٕىيِ ،ۀّۇ ؼىٍەضگە ئوذفبؾ ثىط ئىٕؽبّٔەْ! » ئىالھىٌ ئەِطى ثىٍەْ ثىطزەوٍىىىە ئىگە .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب « جبھب »ِۇ ثەظى ئەضەة ـىۋىٍىطىسە « ئي ئىٕؽبْ! » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ضەثجىّىعٔىڭ ئبٌەٍِەضگە ضەھّەت ثوٌغبْ ٔەثىَگە « ئي ئىٕؽبْ! » زەپ ذىحبة لىٍىفي ،پەلەت ئۇٔىڭ ثىط ئىٕؽبْ ئىىۀٍىىىٕي ئەؼىەضجىفٕي ِەلؽەت لىٍىپال لبٌّبؼحىٓ ،ـۇٔىڭ ثىٍەْ ثىطگە « ئىٕؽبْ » ثوٌۇـٕىڭ ئۇٌۇغٍىمي، ٔبھبٍىحي ثۈٍۈن ـەضەپ ئىىۀٍىىىٕي ئەؼىەضجىفٕي ِەلؽەت لىٍىسۇ. 90
ۋەھىَٕىڭ ثۇ ذىحبثي ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئىٕؽبْ ثوٌۇـىٕي ٍېحەضٌىه وۆضِەٍۋاجمبٔالضغب لبضىحب ئىالھىٌ ئبظاض ِبھىَىحىگە ئىگە .ثۇ ذىً چۈـۀچىسىىي وىفىٍەض لەزىط -لىّّەجىە لبٔبئەت لىٍّبٍسۇ .ئبٌالھ ئەجىۋاضٌىغبْ ٔەضؼىگە ،ـەذؽىە ھۆضِەت وۆظى ثىٍەْ لبضىّبٍسۇ .ثۇ ثىط ثىٕوضِبٌٍىك ثوٌۇپ ،ئېعىؿ ِبٔب ثۇ ٔۇلحىسىٓ ثبـٍىٕىسۇ ۋە ثۇٔىڭ ثىٍەْ چەوٍىٕىپ لبٌّبٍسۇ .ثىط ئىٕؽبْ ثىط ٔەضؼىٕىڭ لىّّىحىگە لبٔبئەت لىٍّىغبْ ۋالىححب وۆپحۈضۈؾ ۋە ِۇثبٌىغىٍەـحۈضۈؾ ِەٍسأغب وېٍىسۇ .وۆپحۈضِىچىٍىه ۋە ِۇثبٌىغە ئبؼحب -ئبؼحب جۇِبٔغب ئبٍٍىٕىپ ھەلىمەجٕىڭ ئۈؼحىٕي ٍېپىفمب ثبـالٍسۇ ۋە ھەلىمەت وۆضۈّٔەغ ھبٌغب وېٍىسۇ .ئۇٔىڭ ئوضٔىٕي ھېؽؽىَبت ۋە وۆٌەڭگۈ ئېٍىفمب ثبـالٍسۇٍ .ىغىٕچبلٍىغبٔسا ،ئىٕىبضچي ئەلىٍٕىڭ ئۇٌىسا ئبٌالھ ثەٌگىٍىگەْ ٔەضؼىگە ضاظى ثوٌّبؼٍىك ٍبجّبلحب .ئبٌالھ لوٍغبْ ئۆٌچەِگە ضاظى ثوٌّىغبٔالض ئۆظٌىطى ثەٌگىٍىگەْ ئۆٌچەِٕي ئبٌالھ ثەٌگىٍىگەْ ئۆٌچەِسىٓ ئۈؼحۈْ وۆضۈـىە ثبـالٍسۇ .ھەظضىحي ئىؽبغب ثوٌغبْ ِۇھەثجىحىٕي چەوحىٓ ئبـۇضۇپ ظەھەضٌەپ لوٍغبٔالضٔىڭ ئبلىۋىحي ثۇٔىڭ زەٌىٍي .ئۇالض پەلەت ھەظضىحي ئىؽبٔىڭ ھەلىمىحىٕي ظەھەضٌەپال لبٌّبؼحىٓ ،ئۇ ئېٍىپ وەٌگەْ ھەلىمەجٕىّۇ ظەھەضٌىسى ( ئۆظگەضجىۋەجحي ). ھبٌجۇوي ،ثىط ٔەثىگە ھەض لبٔساق زۈـّىٕي ثۇٔچە چوڭ ظىَبْ ٍەجىۈظەٌّەٍححي. جەثجەت ؼۈضىؽي ئەثۇ ٌەھەثٕىڭ ئىّبْ ئېَحّبٍسىغبٍٔىمىسىٓ ذەۋەض ثەضگەْ ثىط ؼۈضە ئىسى. ثۇ ؼۈضىٕىڭ - 7ئبٍىحي ثۇٔىڭغب ئوذفبؾ ثىفبضەجٍەضٔىڭ جوغطا چىممبٍٔىمىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ِەظِۇٔغب ئىگە: « ئۇالضٔىڭ وۆپچىٍىىي ھەلمىسە ھۆوۈَ ثېطىٍىپ ثوٌسى ،ئۇالض ئىّبْ ئېَحّبٍسۇ » (.) 7 جىطِىعىسا ضەؼۇٌۇٌالھمب ٔىؽجەت لىٍىٕىپ ٔەلىً لىٍىٕغبْ ھەزىؽحىىي « جبْ ئۈظۈؾ ئبٌسىسىىي وىفىگە ٍبؼىٓ ؼۈضىؽىٕي ئولۇڭالض » ؼۆظىٕىڭ ئەؼٍي ِەلؽىحىٕي ئەوػ ئەجحۈضگەْ ئبذىطەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەت جۆۋۀسىىي ئبٍەت ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ:
ك َ اَنه َ ْْن ُن ُ ْْن ِِي امْ َم ْو ََت َوىَ ْك ُذ ُة َما كَ هس ُموا َو َأ ٓ ََث َر ُ ِْه َو ُ ه َش ٍء أ ْٔح َص َْيَا ٍُ ِِف ا َما ٍم ُمدِنيٍ ْ ّ ّ « ثىع ،ـۈثھىؽىعوي ئۆٌۈوٍەضٔي جىطىٍسۈضىّىع ،ئۇالضٔىڭ ( زۇَٔبزا ) لىٍغبْ ( ٍبذفي ٍ -بِبْ )
ئەِەٌٍىطىٕي ۋە ئىفٍىطىٕي ذبجىطىٍەپ لوٍىّىع ،ھەِّە ـەٍئىٕي ضوـەْ زەپحەضزە جوٌۇق ذبجىطىٍەپ لوٍىّىع » ( .) 12 ـەھەضٔىڭ « وبجحىٍىطىسىٓ » ٍبوي « ٍىطاق جبٍىسىٓ » ٍۈگۈضگەْ ھبٌسا وەٌگەْ وىفىٍەض... ثۇ ؼۈضە ِبٔب ثۇ وىفىٍەضزىٓ ثىطؼىٕىڭ ئبٌالھ ٔي لبٔساق لىٍىپ ضاظى ۋە ذۇضؼەْ لىٍغبٍٔىمي لىؽؽىؽىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ .ثەظى ئبٌىٍّىطىّىع ثۇ لىؽؽە لەھطىّبٔىٕىڭ ئبٔحبوَبٌىك ( جۈضوىَەزىىي ثىط جبٍٕىڭ ئىؽّي ) ٍبغبچچي ھەثىت ئىىۀٍىىىٕي ئېَحىفمبْ .ؼۈضىسە جؤۇـحۇضۇٌغبْ لەھطىّبْ « ٍىطالحىٓ وەٌگەْ زەۋەجچىٍەض » ثوٌۇپ ،زۇَٔبٔىڭ لەٍىطىسە ثوٌىفىسىٓ لەجئىَٕەظەض ،ھەلىمەجٕىڭ جبوبضچىؽي ثوٌغبْ وىفىٍەضٔي جەؼحىمالؾ ئۈچۈْ ئۆظ لەۋِي ثىٍەْ ظىسزىَەجٍىفىپ لېٍىفحىٓ لوضلّىغبْ ۋە ھەلٕي ھىّبٍە لىٍغبْ ھەض لبٔساق ثىط وىفي ثوٌۇپ ۋە ثۇ ؼۈضىسە جؤۇـحۇضۇٌغبْ ئۇ لەھطىّبْ ئۆظ زەۋضىسىىي ـۇ ذىً وىفىٍەضٔىڭ جىپىه ۋەوىٍىسۇض ( ٍۀي ،ثۇ لەھطىّبٕٔي جبضىرمب ِەھىۇَ لىٍىپ لوٍغىٍي ثوٌّبٍسۇ ). ؼۈضىسە ئبظغۇْ لەۋَ ثىٍەْ ئەٌچىٍەضٔىڭ « لەزەض » چۈـۀچىؽىسىىي ظىحٍىك جەوىحٍۀگەْ. ئبظغۇْ لەۋَ ھەلىمەجىە چبلىطغبْ ھەق ٍوٌسىىي پىساوبض وىفىٍەضگە « :ثىعگە ثبالٍىئبپەت ( ـۇٍِۇق ) ئېٍىپ وەٌسىڭالض » ،زېَىفىسۇ ( .) 18ھەق ٍوٌسىىي وىفىٍەض « ـۇٍِۇق ئەؼٍىسە 91
ؼىٍەضزە » ـەوٍىسە جبۋاة ثەضِەٍسۇ .ئۇٔسالحبٔ ،ېّە زەپ جبۋاة ثېطىسۇ؟ « ـۇٍِۇق ؼىٍەضٔىڭ جبٌٍىفىڭالضغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه » زەپ جبۋاة ثېطىسۇ .ئبٍەجٕي ثىط پۈجۈْ ھبٌسا ئولۇٍٍي:
ون كَامُوا َظائِ ُصُ ُْك َم َـ ُ ْْك َأئِ ْن ُذ ِنّ ْص ُ ُْت ت َ ْل َأه ُ ُْْت كَ ْو ٌم ُم ْ ِ َسفُ َ
« ئەٌچىٍەض :ـۇٍِۇلۇڭالض ئۆظەڭالض ثىٍەْ ثىٍٍىسۇض .ؼىٍەضگە ۋەظ ٔ -ەؼىھەت لىٍىٕؽب ( ـۇَ پبي ئبالِؽىٍەض؟ ) ھەضگىع ئۇٔساق ئەِەغ ،ؼىٍەض ھەززىسىٓ ئبـمۇچي لەۋِؽىٍەض » ( .) 19 ـەھەضٔىڭ « ٍىطاق جبٍىسىٓ » ٍبوي « ـەھەضٔىڭ ِۆجىۋەضٌىطىسىٓ » ٍۈگۈضۈپ وەٌگەْ وىفي « :ئي لەۋِىُ! ئەٌچىٍەضگە ئەگىفىڭالض » زېسى ( .) 20ـەھەضٔىڭ ٍىطاق جبٍىسىٓ وەٌگەْ وىفىٍەض ِبڭغبْ ھبٌسا ئەِەغٍ « ،ۈگۈضگەْ » ھبٌسا وېٍىسۇ .چۈٔىي ،جۀٕەجىە ئبٌسىطىّبً الغبٍالپ ِېڭىپ وىطگىٍي ثوٌّبٍسۇ .ئىٕؽبْ جۀٕەجٕي وۆضگەْ ۋالىححب ٍۈگۈضۈـي وېطەن .وىفي جۀٕەجٕي وۆضۈپ الغبٍالپ ِبڭؽب جوغطا ثوالِسۇ؟ ئىٕؽبْ جۀٕەجٕىڭ ھىسىٕي ئبٌغبْ ظاِبْ ٍۀە ئبٌسىطىّبً ِبڭبِسۇ؟ ثىط ئىعىسا جۇضۇپ لبٌغبٔالضغب ،ئوٌحۇضغبٔالضغبٍ ،بجمبٔالضغب ٔېّە زەٍّىع؟ ئۇالضٔىڭ ثىط ئىعاھبجي ثوٌىفي ِۇِىىّٕۇ؟ ـەھەضٔىڭ ٍىطاق جبٍىسىٓ ٍۈگۈضۈپ وەٌگەْ جەؼۇض وىفي ٍۈضىىىٕي ،ئەلٍىٕي ۋە ئبغعىٕي ھەلىمەجٕىڭ ِبوبٔي ھبٌىغب وەٌحۈضگۀٍىىي ئۈچۈْ ئبذىطلي ثېىىحىّۇ ھەلىمەجٕىڭ ِبوبٔي ثوٌىسۇٍ ،ۀي جۀٕەت:
ون (ِ )26ت َما قَ َف َص َِي َر ِ ّّب َو َج َـوَ ِِن ِم َن امْ ُم ْك َص ِم َني ()27 ِكِ َل ا ْدذ ُِل امْ َجيه َة كَا َل ََّي م َ َْ َت كَ ْو ِمي ً َ ْـوَ ُم َ
« ئۇٔىڭغب جۀٕەجىە وىطگىٓ » زېَىٍسى ،ئۇ « :وبـىي لەۋِىُ ضەثجىّٕىڭ ِبڭب ِەغپىطەت لىٍغبٍٔىمىٕي ۋە ِېٕي ھۆضِەجٍىىٍەضزىٓ لىٍغبٍٔىمىٕي ثىٍؽە ئىسى » زېسى ( .) 27 - 26 ئۀفبي ؼۈضىؽىسە ،ثەزضى ئۇضۇـىٕىڭ ئۇ ئېغىط ۋە لىَىٓ وۈٍٔىطىسە « ؼىٍەضگە ئبضلىّۇ -ئبضلب ( چۈـىسىغبْ ) ِىڭ پەضىفحە ثىٍەْ ٍبضزەَ ثېطىّەْ » ( ) 8:9زېگەْ ئىالھىٌ جبؼبضەجٍۀسۈضۈـي لبٔساق چۈـىٕىٍىفي وېطەن؟ ِۇـۇٔساق ۋە ِۇـۇٔىڭغب ئوذفبؾ ؼوئبٌالض ئبٌالھ ٔىڭ لبٔۇٍٔىطى زائىطىؽي ئىچىسە ئىعاھٍىٕىفي وېطەن .ئۇ لبٔۇٔالضٔي ٍۀە لۇضئبٔسىٓ جبپىّىع .ثۇ زائىطىسە « ئبٌالھ ھبالن لىٍىسىغبْ لەۋِٕي ئبٌالھ ئۇالضٔىڭ ئۈؼحىگە ئبؼّبٔسىٓ ثىط لوـۇْ ئەۋەجىپ ھبالن لىالِسۇ؟ » ؼوئبٌىٕىڭ جبۋاثي ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌّبلحب:
()29
ون َو َما َأىْ َزمْيَا ؿَ ََّل كَ ْو ِم َِ ِم ْن ت َ ْـ ِس ٍِ ِم ْن ُجٌْ ٍس ِم َن امس َما ِء َو َما ُنيها ُم ْ َِنم َني ( )28ا ْن ََكه َْت ا هَل َص َْ َح ًة َوا ِحسَ ًة فَا َذا ُ ِْه ذَا ِمسُ َ ه ّ ّ ّ
« ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ئۇٔىڭ لەۋِىٕي ( جبظاالؾ ئۈچۈْ ) ئبؼّبٔسىٓ لوـۇْ ( ٍۀي پەضىفحىٍەض ) چۈـۈضِىسۇق ،ئۇٔىڭسىٓ ثۇضۇّٔۇ ثۇٔساق لىٍّىغبٔىسۇق .ئەگەض ثۇ ظۆضۈض ثوٌغبْ ثوٌؽب ثىط ئبۋاظ ٍېحەضٌىه ثوٌىسۇ .ئۇ ۋالىححب ئۇالض ئۆچۈپ لبٌغبْ چوغسەن لبپمبضا وۈٌگە ئبٍٍىٕىپ لبالجحي » ( .) 29 - 28 ئۆٌۈن ظېّىٕٕي جىطىٍسۈضگەْ ئۇ ( ئبٌالھ )زۇضٍ .ەض ٍۈظىسىىي ثبضٌىك ئۆؼۈٍِۈوٍەضٔي ئۆؼحۈضگەْ ئۇ ( ئبٌالھ )زۇض ( .) 34 - 33ئىٕؽبٔالض ثەظى ٔەضؼىٍەض ھەلمىسە جېري ھېچمبٔساق ِەٌۇِبجمب ئىگە ئەِەغ ( .) 36وېچە ۋە وۈٔسۈظٔي ثەٌگىٍىه ثىط ِەلؽەت ثىٍەْ ٍبضاجمبْ ئبٌالھ جۇض. لۇٍبؾ ۋە ئبٍٕي ثەٌگىٍۀگەْ جبٍغب لبضاپ ؼەٍط لىٍسۇضغبْ ئبٌالھ جۇض ( .) 40 - 37ئىٕؽبٔالض ٔەؼٍىٕىڭ لۇضۇپ وېحىفىسىٓ ؼبلالپ لبٌغۇچي ئۇ ( ئبٌالھ )زۇض ( ) 41ۋە ئىٕؽبٔالض ٍوٌسىٓ چىمىپ ئېعىپ وەجّىؽۇْ زەپ ئەٌچىٍەض ئەۋەجىؿ ئبضلىٍىك ئۇالضغب ٍوي وۆضؼىحىپ وەٌگەْ ئۇ ( ئبٌالھ )زۇض
92
( .) 46ثۇ ٔېّەجٍەضٔىڭ ـۈوطىؽي ثوٌؽۇْ زەپ ئبٌالھ ئۇالضغب ِبي ِ -ۈٌۈوىٕي ٍولؽۇٌالض ثىٍەْ جەڭ ثەھطىّبْ ثوٌۇـمب ثۇٍطىغبْ ( .) 47 ئىٕؽبْ ھېؽبپ وۈٔي ئبِبٔەت ثېطىٍگەْ ھەض ٔەضؼىسىٓ جبۋاثىبضٌىممب جبضجىٍىسۇٌ .ېىىٓ ئۇالض ئبذىطەت وۈٔىٕي ئىٕىبض لىٍّبلحب. ؼۈضىٕىڭ ٔېّە ئۈچۈْ ؼەوطاجحب ٍبجمبٔالضغب ئولۇپ ثېطىٍىفىٕي جەۋؼىَە لىٍىٕغبٍٔىمىٕىڭ جبۋاثي جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەضزە ثبٍبْ لىٍىّٕبلحب:
ون ( )51كَامُوا ََّي َوًْوَيَا َم ْن ت َ َـثَيَا ِم ْن َم ْصكَ ِسَنَ ُ ََشا َما َوؿَسَ هامص ْ َْح ُن َوه ُ ِفخَ ِِف ُّ امص ِور فَا َذا ُ ِْه ِم َن ْ َاْل ْجسَ ِاث ا ََّل َر ِ ّ ِّب ْم ًًَ ْ ِسوُ َ ّ ّ ون ( )53فَامْ ََ ْو َم ََل ث ُْؼ َ َُّل ه َ ْف ٌس َشُْئًا َو ََل ُ ُْت َز ْو َن ون ( )52ا ْن ََكه َْت ا هَل َص َْ َح ًة َوا ِحسَ ًة فَا َذا ُ ِْه َ َِجَ ٌؽ َ َلًْيَا ُم ْح َ ُ َض َ َو َصسَ َق امْ ُم ْص َسوُ َ ّ ّ ّ ُون (ِْ ُ )55ه َو َأ ْز َو ُ ُ ُون ()56 ون ( )54ا هن َأ ْْص َ اَج ْم ِِف ِػ ًَللٍ ؿَ ََّل ْ َاْل َرائِ ِم ُمذه ِكئ َ َاب امْ َجيه ِة امْ ََ ْو َم ِِف ُشل ٍُل فَا ِنِ َ ا هَل َما ُن ْي ُ ُْت ثَ ْـ َموُ َ ّ ّ ون (َ )59أم َ ْم َأ ْؾَِسْ ام َ َْ ُ ْْك ََّي ت َ ِِن ُون (َ )57س ًَل ٌم كَ ْو ًَل ِم ْن َر ٍ ّب َر ِح ٍمي (َ )58وا ْمذَ ُازوا امْ ََ ْو َم َأُّيُّ َا امْ ُم ْج ِص ُم َ مَِ ُْم ِفْيَا فَا ِنَِ ٌة َومَِ ُْم َما ً َ هسؾ َ ّ َأ ٓ َد َم َأ ْن ََل ثَ ْـ ُحسُ وا ه ِص ٌاط ُم ْس خَ ِل ٌمي (َ )61ومَلَسْ َأضَ هل ِمٌْ ُ ْْك جِ د اًِل نَ ِث ًْيا َأفَ َ َّْل امش َْ َع َان اه ه َُ مَ ُ ْْك ؿَسُ ٌّو ُمد ٌِني (َ )61وأَ ِن ا ْؾ ُحسُ ِوِن ُ ََشا ِ َ ّ ون ( )64امْ ََ ْو َم َ َْن ِ ُُت ؿَ ََّل أَفْ َوا ُِِ ِْم َوحُ َ ِكّ ُميَا ون (ْ )63اصوَ ْوَُا امْ ََ ْو َم ِت َما ُن ْي ُ ُْت حَ ْك ُف ُص َ ون (ِ َُ )62ش ٍِ َ ََج ه َُّن ام ه ِِت ُن ْي ُ ُْت ثُوؿَسُ َ حَ ُكوهُوا ثَ ْـ ِلوُ َ ون ()65 َأًْ ِس ُِّي ْم َوج َ ْشَِسُ َأ ْر ُجوُِ ُْم ِت َما ََكهُوا ٍَ ْك ِس ُح َ
ؼۇ ض چېٍىٕغبْ ھبِبْ ئۇالض لەثطىٍىطىسىٓ چىمىپ ضەثجي جەضەپىە ٍۈگۈضىسۇ .ئۇالض « ۋاً ئىؽىث! ثىعٔي ئۇذالۋاجمبْ ٍېطىّىعزىٓ ( ٍۀي لەثطىّىعزىٓ ) وىُ ئوٍغبجحي؟ » زەٍسۇ ( چۈٔىي ئۇالض ئىىىي ؼۇض ئبضىؽىسا ئۇٍمۇزا ثوٌۇپ ئبظاپحىٓ ذبٌىٌ ثوٌىسۇ ) ۋە ( جبۋاثٕي ئۆظٌىطى ثېطىسۇ )« : ضەھّبْ ۋەزە لىٍغىٕي ِۇـۇ ( وۈْ ) ثوٌؽب وېطەن ،ئەٌچىٍەض ھەلىمەجەْ ضاؼث ئېَحمبٔىىەْ » زەٍسۇ .پەلەت ثىط ئبۋاظ ثىٍۀال ئۇالضٔىڭ ھەِّىؽي ھوظۇضىّىعغب ھبظىط لىٍىٕىسۇ .ئۇ وۈٔسە ھېچجىط ئىٕؽبٔغب لىٍچە ظۇٌۇَ لىٍىّٕبٍسۇ ،ؼىٍەض پەلەت لىٍغبْ ئىفىڭالضزىٓ جبۋاثىبضٌىممب جبضجىٍىؽىٍەض ( ِۇوبپبت ٍبوي جبظاغب الٍىك ثوٌىؽىٍەض ) .ـۈثھىؽىعوي ،ئۇ وۈٔسە جۀٕەت ئەھٍىٍىطى ٔېّەت ئىچىسىسۇض .ئۇالض ۋە ئۇالضٔىڭ جۈپحىٍىطى ( جۀٕەجٍەضٔىڭ ) ؼبٍىٍىطى ئبؼحىسا جەذحٍەضگە ٍۆٌۀگەْ ھبٌ سا ئوٌحۇضىسۇ .ئۇالض ئۈچۈْ جۀٕەجحە ( جۈضٌۈن ) ِېۋىٍەض ثبض ،ئۇالض ئۈچۈْ جۀٕەجحە ( ئۇالضٔىڭ ) وۆڭٍي جبضجمبْ ٔەضؼىٍەض ثوٌىسۇِ .بٔب ثۇ ِېھطى -ـەپمىحي چەوؽىع ضەثجىڭٕىڭ ؼۆظى ثىٍەْ وەٌگەْ ،جىً ثىٍەْ ئىپبزىٍىگۈؼىع ؼبئبزەجحۇض .ئەِّب ( گۇٔبھىبضالضغب ) « :ئي گۇٔبھىبضالض! ثۈگۈْ ( ثىط جەضەپىە ) ئبٍطىٍىڭالض! » زېَىٍىسۇ .ؼىٍەضگە ( ئەٌچىٍەض ئبضلىٍىك ) « :ئي ئبزەَ ثبٌىٍىطى! ـەٍحبٔغب چولۇّٔبڭالض ،ئۇ ھەلىمەجەْ ؼىٍەضگە ئبـىبضا زۈـّۀسۇضِ ،بڭىال ئىجبزەت لىٍىڭالض ،ثۇ جوغطا ٍوٌسۇض زەپ جەۋؼىَە لىٍّىسىّّۇ؟ ـۈثھىؽىعوي ،ـەٍحبْ ؼىٍەضزىٓ ٔۇضغۇْ وىفىٍەضٔي ئبظزۇضزى ،ثۇٔي چۈـۀّەِؽىٍەض؟ ؼىٍەضگە ۋەزە لىٍىٕغبْ جەھۀٕەَ ِبٔب ثۇ .ؼىٍەض ئىٕىبض لىٍىفحب چىڭ جۇضغبٍٔىمٕىڭ ٔەجىجىؽي ؼۈپىحىسە ثۈگۈْ جەھۀٕەِگە وىطىڭالض » .ـۇ وۈٔسە ئۇالضٔىڭ ئېغىعٌىطىٕي پېچەجٍىۋېحىّىع ،ئۇالضٔىڭ لىٍّىفٍىطىٕي لوٌٍىطى ثىعگە ؼۆظٌەپ ثېطىسۇ، پۇجٍىطى گۇۋاھٍىك ثېطىسۇ ( .) 65 - 51 جبوبِۇٌٍىفىؿ ِەۋجۇزىَەت جەۋە ثوٌغبْ لبٔۇٔسۇض .ثۇ لبٔۇْ پەلەت ِەۋجۇزىَەجٕىڭ ِبززىٌ جەضىپي ئۈچۈٔال ئەِەغِ ،ۀىۋىٌ جەضىپي ئۈچۈّٔۇ وۈچىە ئىگە .ئېٍېّېٕىحالض ،ئۆؼۈٍِۈوٍەض، ھبٍۋأالض ۋە ئىٕؽبٔالضٔي ئۆظ ئىچىگە ئبٌغبْ ثۇ لبٔۇْ ،ضوھي ثىٍەْ ئۇالضزىٓ ثىط زەضىجە ٍۇلىطى ئوضۇٔسىىي ئبٌەِگە جەۋە ثوٌغبْ ئىٕؽبٔسا ثىط ِۀىۋىٌ ِبھىَەت پەٍسا لىٍىسۇ .ئبذىطەت ِبٔب ثۇ ِۀىۋىٌ جەضەپٕىڭ ٍۀە ثىط ٍۈظىٕي وۆضؼىحىسۇ .جۀٕەت ئەؼٍىسە ئىٕؽبٕٔىڭ جبوبِۇٌٍىفىفىٕىڭ 93
ئبذىطلي ثېىىحىسۇض .ۋەھىٌ ھبٍبت ٍوٌۇچىؽىٕي ھەض ذىً ئېعىفحىٓ ئبگبھالٔسۇضىسۇ .ثۇ ئبگبھالٔسۇضۇـالض ِەؼئۇٌىَەت جۇٍغۇؼىغب ئىگە ثوٌغبٔالضغبٍ ،ۀي « لەٌت جەھەجحىٓ ) جىطىه ثوٌغبٔالضغب » ( ) 70پبٍسا لىٍىسۇ. ؼۈضە ئبٌالھ ٔىڭ ئەظىّىحي ۋە لۇزضىحىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ ثىط ئبثعاغ ثىٍەْ ئبذىطٌىفىسۇ. ئىجٓ ئبثجبؼحىٓ ثۇ ؼۈضىٕىڭ پەظىٍىحي ؼوضاٌغبٔسا « ،ثۇٔي ثىٍّەٍّەْ ،ثەٌىىُ ئبذىطلي ئبٍىحي ئۈچۈْ ثوٌؽب وېطەن » زېگەْ:
وت ُ ِّ فَ ُس ْح َح َان ه ِاَّلي ِت ََ ِس ٍِ َموَ ُك ُ ون َش ٍء َوام َ َْ َِ حُ ْص َج ُـ َ ك َْ « ھەض ٔەضؼىٕىڭ ئىگىٍىه ّ ھولولي ئىٍىىسە
ئۇٔىڭ زەضگبھىغب لبٍحۇضۇٌىؽىٍەض » ( .) 83
ثوٌغبْ ئبٌالھ پبوحۇض ( ،ئۆٌگۀسىٓ وېَىٓ )
فۇرلبٌ ضۈرىطي ؼۈضە « ٍبذفىٕي ٍبِبٔسىٓ ئبٍطىغبْ »ٍ « ،بذفي ثىٍەْ ٍبِبٕٔي ئبٍطىپ ثەضگەْ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « فۇضلبْ » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .فۇضلبْ لۇضئبٔسا ثبضٌىك ۋەھىٍَەضٔىڭ ھەَ ؼبغالَ ئەلىٍٕىڭ ؼۈپىحي لىٍىپ ئىفٍىحىٍگەْ .چۈٔىي ئىفۀچٍىه ٔەلىٍّۇ ،ؼبغالَ ئەلىٍّۇ ئىگىؽىگە ٍبذفىٕي ٍبِبٔسىٓ ،چىطاٍٍىمٕي ؼەجحىٓ ،ھەلٕي ثبجىٍسىٓ ،جوغطىٕي ئەگطىسىٓ ئبٍطىفمب ٍبضزەَ لىٍىسۇ .ثۇ ؼۈضە ؼبھبثىٍەضزىٓ جبضجىپ « فۇضلبْ » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجىٍىپ وەٌگەْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ؼۈضىٕىڭ ئۇؼٍۇثي ۋە جېّىؽي ثۇٔىڭغب زەٌىً ثوالالٍسۇ .ئىجٓ ئبثجبؼحىٓ ضىۋاٍەت لىٍىٕغبْ - 70 - 68ئبٍەجٍەضٔىڭ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسىىي لبضاـٕي ٍۀە ئىجٓ ئبثجبؼحىٓ ٔەلىً لىٍىٕغبْ لبؼىُ ثىٓ ئەثي ثەضظە ضىۋاٍىحي ضەت لىٍّبلحب ( ثۇذبضى ) .چۈٔىي ،ثۇ لبضاـٕي ئۀئبَ ؼۈضىؽىسە جىٍغب ئبٌىسىغبْ ئۆٌچەٍِەضِۇ ضەت لىٍّبلحب. ِەظوۇض ؼۈضە زەؼٍەپىي ِەظگىٍسە جىعىٍغبْ لۇضئبْ ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپٍىطىسە ٍبؼىٓ -فبجىط ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ؼۈضىٕىڭ ئىؽّي ۋە ئىّبْ ثىٍەْ وۇپطى ئبضىؽىسىىي جەڭٕي چۆضىسىگەْ ِەظِۇٔي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا ،ثۇ ؼۈضىٕىڭ زەۋەجٕىڭ ٍ - 5بوي ٍ - 6ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي جەذّىٓ لىٍغىٍي ثوٌىسۇ .ثۇ ِەظگىٍسە ئىٕىبض لىٍغۇچىالض ؼېپىسە زۈـّۀٍىه پوظىحؽىَىؽي جېرىّۇ گەۋزىٍىٕىفىە ثبـٍىغبْ ثوٌۇپ ،ئۇالض ۋەھىَٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ئۇؼٍۇثىغب ئېحىطاظ لىٍىفمبٔىسى ( .) 32 - 31 ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي ئىالھىٌ جىطىٍسۈضۈؾ الھىَەؼي ثوٌغبْ ۋەھىٌ ثوٌۇپ ،ؼۈضىسە ۋەھىَٕىڭ ِبھىَىحئ ،بظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثي ،ھېىّىحيِ ،ەلؽىحي ۋە ئەھّىَىحي لبجحىك جەوىحٍۀگەْ .ثۇ ٔۇلحىسىٓ ئېٍىپ ئېَىحمبٔسا ،ؼۈضە ِەظِۇْ جەھەجحىٓ ثىط پۈجۈٍٔۈوىە ئىگە. فۇضلبْ ؼۈضىؽي « ٍبذفىٕي ٍبِبٔسىٓ ،ھەلٕي ثبجىٍسىٓ ،جوغطىٕي ذبجبزىٓ » ئبٍطىغۇچي ۋەھىَٕي جىٍغب ئېٍىؿ ثىٍەْ ثبـالٔغبْ .فۇضلبْ پەلەت ۋەھىَٕىڭ ؼۈپىحي ثوٌۇپال لبٌّبؼحىٓ، ۋەھىٌ ثىٍەْ ـەوىٍٍۀگەْ ئەلىٍٕىڭّۇ ؼۈپىحىسۇض .چۈٔىي ۋەھىٌ ئەلىٍٕي ثۇ ؼۈپەجىە ئىگە لىٍىؿ ئۈچۈْ ٔبظىً ثوٌغبْ. 94
جەۋھىس جېّىؽي ھەض ؼۈضىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ئبٔب جېّب .ثۇ جېّب ثەظىسە جۇؾ ئۇضۇپ ئبلمبْ زەضٍبزەن ثىط لبضاـحب ئېٕىك ِەٌۇَ ثوٌىسۇ .ثەظىسە ٍەض ئبؼحىسا ئبلمبْ وبضىع ؼۈٍىسەن ؼبزاؼىع، وۆضۈّٔەغ ھبٌسا جىٍغب ئېٍىٕىسۇ .ثۇ ؼۈضىٕىڭ ثىطىٕچي ثۆٌىىىسە جەۋھىس ۋە ئبذىطەجىە ئىّبْ چبلىطىمي ئېٕىك ھبٌسا ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 19 - 2ئبذىطەجىە ئىفۀّەٍسىغبٔالض ثىط وۈٔي ثۇ ھەلىمەت ثىٍەْ ٍۈظٌىفىسۇ .ئۇ وۈٔسە ئۇالضغب زېَىٍىسىغبْ ؼۆظٌەض ثۇ ؼۈضىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەض ئولۇغبٔالضٔىڭ ٍۈضىىىٕي جىحطىحىسۇ:
ََل ثَسْ ُؾوا امْ ََ ْو َم زُ ُح ًورا َوا ِحسً ا َوا ْد ُؾوا زُ ُح ًورا َن ِث ًْيا
« ( ئۇالضغب ) ثۈگۈْ ؼىٍەض ثىط ئۆٌۈِٕي ئەِەغ ،جبالً ئۆٌۈٍِەضٔي جىٍەڭالض ( زېَىٍىسۇ ) » ( .) 14 ٍۀۀ ،ەثىٕىڭ ئىٕؽبٍٔىمىغب لبضىحىٍغبْ ئېحىطاظ ۋە ۋەھىَٕىڭ ثۇ ذىً ئېحىطاظالضغب ثبـمب ؼۈضىسىىىٍەضگە ئوذفبؾ ثەضگەْ ئەِّب ئۆظگىچە ثوٌغبْ جبۋاثي ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌغبْ: « ثىع ؼۀسىٓ ئىٍگىطى ئەۋەجىەْ ٔەثىٍەضٔىڭ ھەِّىؽىال ئەٌۋەجحە جبِبق ٍەٍححي ،ثبظاضالضزا ِېڭىپ ٍۈضەجحي » ( .) 20 ِەوىىٍىه ِۇـطىىٍەضٔىڭ وۆظى ،پىً چىفىسىٓ ٍبؼبٌغبْ جەذححە ئوٌحۇضغبْ ،ئىٕؽبٔالضغب « ِەْ ؼىٍەضزىٓ پەضلٍىك ثىطى » زەپ ِەغطۇضالٔغبِْ ،ۇئبِىٍىؽي ،ھبٌي ۋە جەضظى ثىٍەْ « ِېٕي ئۆظەڭالضغب ئوذفبؾ زەپ ئوٍالپ لبٌّبڭالض » زېگۀسەن ِۇئبِىٍىسە ثوٌىسىغبْ ثىطؼىٕي ئىعزەۋاجمبٔىسىٌ .ېىىٓ ِۇھەِّەز ئەٌەٍھىؽؽبالِسا ئۇالض ئىعزەۋاجمبْ ثۇ ئۆظگىچىٍىه ٍوق ئىسى .ئۇ ئبٌسىسا لوضلۇپ جىحطەپ جۇضغبْ وىفىگۀ « ،ېّىگە ثۇٔچە جىحطەٍؽەْ؟ ِۀّۇ ؼبڭب ئوذفبؾ لۇضۇجۇٌغبْ گۆؾ ٍېگەْ ثىط ئبٍبٌٕىڭ ئوغٍي » زېگەْ « ثۀسە » ۋە « ئىٕؽبْ » ئىسى .ئۇٔسالحب « ثىعگە ثىط ئىٕؽبٕٔىڭ ئوضٔىغب ثىط پەضىفحە ئەۋەجىٍگەْ ثوٌؽىچۇ » زېگۈچىٍەضٔىڭ ِەلؽىحي ٔېّە؟ ( .) 21ئۇالضٔىڭ ِەلؽىحىٕىڭ ٔېّە ئىىۀٍىىىٕي جبٔبثي ئبٌالھ ثۇ ئبٍەجٕىڭ ئبذىطىسا ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍغبْ « :ـۈثھىؽىعوي ،ئۇالض ئىچىي زۇَٔبؼىسا ئۆظٌىطىٕي چوڭ جۇجحي ۋە جوٌىّۇ ھەززىسىٓ ئبـحي » ( .) 21 ئي ئبٌالھ! ؼبڭب لۇضثبْ ثوٌّبً وىّگە لۇضثبْ ثوٌىّىع؟ ئبٌالھ ضەؼۇٌىٕىڭ « ثۀسە »ٌىىي ۋە « ئبزىّىٌ » ٌىىىگە جبٍبٔغبْ ئەذاللىٕي جبـالپ ،ئۆظىگە پىطئەۋٍٔەضٔىڭ ۋە ٔەِطۇجالضٔىڭ جەضظىٕي ٍبلحۇضغبٔالض ثىط وۈٔي « ئىؽىث! ٔەثي ثىٍەْ ( ٔىجبجٍىك ) ٍوٌىٕي جۇجؽبِچۇ .ئىؽىث! پبالٔىٕي زوؼث جۇجّىغبْ ثوٌؽبِچۇ؟ لۇضئبْ ِبڭب ٍەجىۀسىٓ وېَىٓ ،ئۇ ( ٍۀي پبالٔچي ) ِېٕي لۇضئبٔسىٓ ،ـەن -ـۈثھىؽىعوي ،ئبظزۇضزى » زەٍسۇ ( .) 28 - 27ئبٍەجٕىڭ ئبذىطىسا پۇـبٍّبْ لىٍّبؼٍىمٕىڭ ثىطزىٕجىط ٍوٌي ،ۋەھىَگە چىڭ ٍېپىفىؿ ئىىۀٍىىي وۆضؼىحىٍگەْ .ھەِّىّىعٔىڭ ٍىٍىىٍىطىّىعٔي لوـۇپ جىحطىحىسىغبْ ئۇ ِۆجىعىۋىٌ ئبٍەت ثۇ ٍەضزە جىٍغب ئېٍىٕىسۇ .ئىٕؽبٕٔىڭ ھەلىمەت ئىعزەؾ ٍوٌىسا ۋەھىَٕىڭ ِۇٔبظىطە جەٌەپ لىٍّىغۇزەن ئوضٔي جەوىحٍۀگەْ ثۇ ئبٍەت ،ھېؽبپ وۈٔىسە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ثۇ ـىىبٍىحىٕي ثبٍبْ لىٍّبلحب:
َوكَا َل هامص ُس ُ ول ََّي َر ِ ّب ا هن كَ ْو ِمي ه َ اَّت ُشوا َُ َشا امْ ُل ْص َأ ٓ َن َمِْ ُج ًورا ّ « ٍب ضەثجي! ـۈثھىؽىعويِ ،ېٕىڭ لەۋِىُ ثۇ لۇضئبٕٔي جبـالٔسۇق لىٍىپ لوٍسى » ( .) 30
ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ِەھجۇض » وەٌىّىؽيِ ،ەجطۇق ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضِەٍسۇِ .ەجطۇق« ، جەضن لىٍىٕغبْ » « ،ئۆظىسىٓ ٍىطالالـمبْ » « ،لوٌسىٓ چىمىطىۋەجىەْ » ٔەضؼە ئۈچۈْ ئىفٍىحىٍىسۇٌ .ېىىِٓ « ،ەھجۇض » وەٌىّىؽي ،لوٌىسا ثوٌؽىّۇ « ضوٌي لبٌّىغبْ » « ،وېطەوىە 95
وەٌّەٍسىغبْ » « ،لوٌىسا ثوٌؽىّۇ ذۇززى ٍولحەن ِۇئبِىٍە لىٍىٕغبْ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇِ .بٔب ثۇ لۇضئبٕٔىڭ ِەھجۇض لىٍىٕىفي ثوٌۇپ ،ضەؼۇٌۇٌالھ زەضگبھي ئىالھىَسە ثۇ ئەھۋاي ئۈؼحىسىٓ ـىىبٍەت لىٍىسۇ. ضەؼۇٌۇٌالھ ،ئۈِّىحي جەضىپىسىٓ ۋەھىٌ ِەھجۇض لىٍىٕغبْ ثىطزىٕجىط ٔەثي ئەِەغ .ثۇ ئبٍەجٕىڭ ئبضلىؽىسا ھەظضىحي ِۇؼب ۋە ھبضۇْ ثىٍەْ پىطئەۋْ ۋە لەۋِىگە ئەۋەجىٍگەْ ،ـۇٔسالال ھەظضىحي ٔۇھ ثىٍەْ لەۋِىگە ،ئبز ۋە ؼەِۇزلب ،ضەغ ئبھبٌىؽىگە ئەۋەجىٍگەْ ۋەھىٍَەض جىٍغب ئېٍىٕىپ ثۇ ضىئبٌٍىك ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 39 - 35 ۋەھىَٕي ٍەجىۈظگەْ ئەٌچي ئبضلىٍىك ثۇ ۋەھىَگە لبضـي چىممۇچىالضٔىڭ « ٔەپؽي ذبھىفىٕي ئىالھالـحۇضىۋاٌغبٍٔىمىٕي » ئېَحىپ ( ،) 43ثۇالضٔىڭ « ئەلٍىٕي ئىفٍەجّەٍسىغبْ وىفىٍەض » ئىىۀٍىىي ،ـۇڭب « چبھبض پبٍالضغب ئوذفبپ لبٌغبٍٔىمي » ( ) 44جەوىحٍۀگەْ. ؼۈضىسە ضەھّبْ ٍبذفي وۆضىسىغبْ ثۀسىٍىطىٕىڭ ئۇٔىڭغب لبٔساق زۇئب لىٍىسىغبٍٔىمىٕي وۆضىّىع .پەلەت لبٔساق زۇئب لىٍىسىغبٍٔىمىٕىال ئەِەغٍ ،ۀە ئۇالضٔىڭ ؼۈپەجٍىطىسىّٕۇ ذەۋەضزاض ثوٌىّىع:
ون ِم َص ِ ّ ِّب ْم ُْسهسً ا َو ِك َِا ًما ون كَامُوا َس ًَل ًما (َ )63و ه ِاَّل ٍَن ًَحُِ ُذ َ ون ؿَ ََّل ْ َاْل ْر ِض َُ ْوَنً َوا َذا ذ ََاظَبَ ُ ُم امْ َجا ُِوُ َ َو ِؾ َحا ُد هامص ْ َْح ِن ه ِاَّل ٍَن ً َ ْمشُ َ اِص َْ َؾيها ؿَ َش َاب َ ََجَّنه َ ا ّ هن ؿَ َشاّبَ َا ََك َن قَ َصا ًما ( )65اَّنه َا َس َاء ْت ُم ْس َخلَ اصا َو ُملَا ًما (َ )66و ه ِاَّل ٍَن ا َذا ون َرتهيَا ْ ِ (َ )64و ه ِاَّل ٍَن ً َ ُلومُ َ ّ ِّ ّ اّلِل ا هَل ُون َم َؽ ه َأهْ َف ُلوا م َ ْم ٌ ْ ِ ون اميه ْف َس ام ه ِِت َح هص َم ه ُ اّلِل امًَِا َأ ٓد ََص َو ََل ً َ ْل ُذوُ َ َُسفُوا َوم َ ْم ً َ ْل ُ َُتوا َو ََك َن ت َ ْ َني َذ ِ َِل كَ َوا ًما (َ )67و ه ِاَّل ٍَن ََل ًَسْ ؾ َ َٓ ّ ّ ُون َو َم ْن ً َ ْف َـ ْل َذ ِ َِل ًَوْ َق َأ ََث ًما (ًُ )68ضَ ا َؾ ْف َ َُل امْ َـ َش ُاب ً َ ْو َم امْ ِلَِا َم ِة َو َ َْي ُ ِْل ِفِ َِ ُمَِاَنً ( )69ا هَل َم ْن ًتَ َب َوأ َم َن ِِبمْ َح ّ ِق َو ََل ٍَ ْ هز َ ّ اّلِل َس ُِ ّئَاِتِ ِ ْم َح َس يَ ٍ وب ا ََّل اّلِل قَ ُف ًورا َر ِحمي ًا (َ )71و َم ْن ًتَ َب َو َ َِع َل َصا ِم ًحا فَاه ه َُ ً َ ُخ ُ ات َو ََك َن ه ُ َو َ َِع َل َ ََع ًًل َصا ِم ًحا فَبُوم َ ِئ َم ًُ َح ِّس ُل ه ُ هِ ون ُّامز َور َوا َذا َم ُّصوا ِِبنو ه ْل ِو َم ُّصوا ِن َصا ًما (َ )72و ه ِاَّل ٍَن ا َذا ُذ ِنّ ُصوا ِتبَ ٓ ََّي ِت َر ِ ّ ِّب ْم مَ ْم َ َِي ّ ُّصوا ؿَوَْيْ َا ّ ُ ا ُصا اّلِل َمذَ ًاِب (َ )71و ه ِاَّل ٍَن ََل ٌ َْشَِسُ َ ّ ون َرتهيَا ُ َْة مَيَا ِم ّ ْن َأ ْز َواجِ ٌَا َو ُذ ِّر هَّي ِثيَا كُ هص َة َأؿْ ُ ٍني َوا ْج َـوْيَا ِنوْ ُمخه ِل َني ا َما ًما (ُ )74أوم َ ِئ َم ُ َْي َز ْو َن امْل ُْصفَ َة ِت َما َو ُ َْع ََاَنً (َ )73و ه ِاَّل ٍَن ً َ ُلومُ َ ّ َص َ ُّبوا َوًُوَله ْو َن ِفْيَا َ َِت هَ ًة َو َس ًَل ًما ( )75ذ ِ ِ َال ٍَن ِفْيَا َح ُسً َ ْت ُم ْس َخلَ اصا َو ُملَا ًما ()76
« ِەضھەِەجٍىه ئبٌالھ ٔىڭ ( ٍبذفي وۆضىسىغبْ ) ثۀسىٍىطى ظېّىٕسا ئۆظٌىطىٕي جۆۋەْ جۇجۇپ جەِىىٍٕىه ثىٍەْ ِبڭىسۇٔ ،بزأالض ئۇالضغب ( ٍبلحۇضِبٍسىغبْ ) ؼۆظ لىٍؽب ،ئۇالض « :ؼىٍەضگە ئبِبٍٔىك جىٍەٍّىع » زەٍسۇ ( ٍۀي گۇٔبھ ثوٌّبٍسىغبْ ؼۆظٌەضٔي لىٍىسۇ ) .ئۇالض وېچىٍەضٔي پەضۋەضزىگبضىغب ؼەجسە لىٍىؿ ۋە لىَبِسا جۇضۇؾ ثىٍەْ ئۆجىۈظىسۇ .ئۇالض « :ضەثجىّىع! ثىعزىٓ جەھۀٕەَ ئبظاثىٕي زەپئي لىٍغىٓ ،جەھۀٕەِٕىڭ ئبظاثي ھەلىمەجەْ ٔبھبٍىحي لبجحىك ،ـىسزەجٍىىحۇض .ئۇ ھەلىمەجەْ ٍبِبْ لبضاضگبھحۇضٍ ،بِبْ جبٍسۇض » زەٍسۇ .ئۇالض ئىٕفبق لىٍغبٔسا ،ئىؽطاپچىٍىمّۇ لىٍّبٍسۇ، ثېرىٍٍىمّۇ لىٍّبٍسۇ ،ئوجحۇضاھبي ثوٌىسۇ .ئۇالض ئبٌالھ لب ئىىىىٕچي ثىط ِەثۇزٔي ـېطىه لىٍّبٍسۇ، ئبٌالھ ھبضاَ لىٍغبْ ٔبھەق ئبزەَ ئۆٌحۈضۈؾ ئىفىٕي لىٍّبٍسۇ ،ظىٕب لىٍّبٍسۇ .وىّىي ثۇ ( گۇٔب ھالض )ٔي لىٍىسىىەْ ،گۇٔبھمب چۈِگەْ ثوٌىسۇ ،ئبذىطەجحە جبظاغب الٍىك ثوٌىسۇ .لىَبِەت وۈٔي ئۇٔىڭغب ھەؼؽىٍەپ ئبظاپ لىٍىٕىسۇ ،ئۇ ِەڭگۈ ئبظاپ ئىچىسە ذبضالٔغبْ ھبٌسا لبٌىسۇ .پەلەت ( ئۇالضٔىڭ ئىچىسىٓ ) ( ثۇ زۇَٔبزىىي ۋالحىسا ) جەۋثە لىٍغبْ ،ئىّبْ ئېَحمبْ ۋە ٍبذفي ئەِەٌٍەضٔي لىٍغبٔالضال ثۇ ھبٌسا لبٌّبٍسۇ ،ئبٌالھ ئۇالضٔىڭ گۇٔبھٍىطىٕي ٍبذفىٍىممب ئبٌّبـحۇضىسۇ ،ئبٌالھ جوٌىّۇ ِەغپىطەت لىٍغۇچىسۇض ۋە ِەضھەِەت لىٍغۇچىسۇض .وىّىي ( گۇٔبھٍىطىغب ) جەۋثە لىٍىسىىەْ ۋە ئەِەٌىٕي جۈظەٍسىىەْ ( ِەؼئۇٌىَەجچبْ ثوٌؽب ) ،ئۇ ئبٌالھ لب ٍۈظٌۀگەْ ثوٌىسۇ ( ٍۀي ئبٌالھ ئۇٔىڭ جەۋثىؽىٕي لوثۇي لىٍىپ ،ئۇٔىڭسىٓ ضاظى ثوٌىسۇ ) .ئۇالض ٍبٌغبْ گۇۋاھٍىك ثەضِەٍسۇٍ ،بِبْ 96
ؼۆظٌەضٔي ئبڭالپ لبٌغبْ چبغسا ئبٌىَجبٔبپٍىك ثىٍەْ ئۆجۈپ وېحىسۇ .ئۇالضغب ضەثجىٕىڭ ئبٍەجٍىطى ئەؼٍىحىٍگەْ ،ئۇٔىڭ ثىٍەْ ۋەظ ٔ -ەؼىھەت لىٍىٕغبٔسا ،گبغ ،ووضالضزەن ئبڭالپ ،چۈـۀّەؼحىٓ ٍۈضِەٍسۇ .ئۇالض « :ئي ضەثجىّىع! ثىعگە ئبٍبٌٍىطىّىع ۋە ئەۋالزٌىطىّىع ئبضلىٍىك ـبزٌىك ثېغىفٍىفىڭٕي ( ٍۀي ثىعگە ؼبڭب ئىحبئەجّەْ ئبٍبي ۋە پەضظۀث ئبجب لىٍىفىڭٕي ) جىٍەٍّىع ،ثىعٔي جەلۋازاضالضٔىڭ پېفىۋاؼي ( ٍۀي جەلۋازاضالضٔىڭ ٔەِۇٔىؽيٍ ،بذفىٍىممب زەۋەت لىٍغۇچي ) لىٍغىٓ » زەٍسۇ .ئۀە ـۇالض لىَىٕچىٍىمالضغب ؼەثىط لىٍغبٍٔىمي ئۈچۈْ جۀٕەت ثىٍەْ ِۇوبپبجٍىٕىسۇ ،ئۇالض جۀٕەجحە جىً ثىٍەْ ئىپبزىٍەـىە ئبجىع وېٍىسىغبْ ـبزٌىك ۋە ؼبالَ ثىٍەْ لبضـي ئېٍىٕىسۇ .ئۇالض جۀٕەجحە ِەڭگۈ لبٌىسۇ ،جۀٕەت ٔېّە زېگەْ گۈظەي لبضاضگبھ! ٔېّە زېگەْ گۈظەي جبً! » ( .) 76 - 63 ؼۈضە ئىّبْ ئېَحمبْ ۋە ئىّبْ ئېَحّىغبْ وىفىٍەضگە ئوضجبق ذىحبة لىٍغبْ ھبٌسا ئبذىطٌىفىسۇ:
ون ِم َزا ًما كُ ْل َما ً َ ْـ َحبُ ِج ُ ْْك َر ِ ّّب م َ ْو ََل ُدؿَ ُاؤ ُ ُْك فَلَسْ َن هشتْ ُ ُْت فَ َس ْو ََ ٍَ ُك ُ
« ئەگەض ؼىٍەضٔىڭ زۇئبٍىڭالض ثوٌّىؽب ،ضەثجىُ ؼىٍەضگە پەضۋا لىٍّبٍسۇ » ( .) 77 ثۀسە ئۆظىسىٓ ثىط ٔەضؼىٕىڭ ؼوضىٍىفىٕي ئبٔچە ٍبلحۇضۇپ وەجّەٍسۇٌ .ېىىٓ ئبٌالھ ئۆظىسىٓ ثىط ٔەضؼە جەٌەپ لىٍىٕىفىسىٓ ذۇضؼەْ ثوٌىسۇ.
رەھًبٌ ضۈرىطي ثۇ ؼۈضە لۇضئبٔسا ئبٌالھ ٔىڭ ئىؽّي ثىٍەْ ثبـٍىغبْ ٍىگبٔە ؼۈضە ثوٌۇپ ،ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغبْ ئېٍىٕغبْ ئبٌالھ ٔىڭ « ِەضھەِەجٕىڭ چەوؽىع ِۀجەؼي » ئىىۀٍىىىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ضەھّبْ » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ زەۋضىسىّۇ « ضەھّبْ » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ضەھّبْ ؼۈضىؽي ئىٕىبض لىٍغۇچىالضٔىڭ فۇضلبْ ؼۈضىؽي - 60ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ضەھّبْ زېگەْ ٔېّە؟ » ؼوئبٌىغب جبۋاة ثوٌۇپ ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن .ؼۈضىٕىڭ ئۇؼٍۇثي ۋە ِەظِۇٔي ثبـحىٓ ئبذىطى ۋاؼحىٍىك ھبٌسا ِۇـۇٔساق ثىط جبۋاة ذبضاوحېطىگە ئىگە .ثۇٔىڭسىٓ ثبـمب ئىىىي ؼۈضە ئبضىؽىسىىي ٍۀە ثىط ِۇٔبؼىۋەت ثۇ ؼۈضىٕىڭ - 20 - 19ئبٍەجٍىطى ثىٍەْ فۇضلبْ ؼۈضىؽىٕىڭ - 53ئبٍىحي ئبضىؽىسىىي ِەظِۇْ ئوذفبـٍىمي .ھەظضىحي ئەؼّبزىٓ وەٌگەْ ۋە ھىجط ؼۈضىؽىٕىڭ - 94ئبٍىحي ئىّب لىٍىٕغبْ ئەھّەت ثىٓ ھۀجەي ضىۋاٍىحىگە ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ثۇ ؼۈضە ھىجط ؼۈضىؽىسىٓ ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبْ. ئىجٓ ئبثجبؼٕىڭ ٔۇظۇي جەضجىپىسە ـەضھ -ئەؼىط ؼۈضىؽي ئبضىؽىغبٍ ،ۀي - 13ئوضۇٔغب جىعىٍغبْ .ھەظضىحي ئوؼّبْ جەضجىپىسە ضەئىس -ئىٕؽبْ ؼۈضىؽي ئبضىؽىغبٍ ،ۀي - 97ئوضۇٔغب جىعىٍغبْ .ثىطىٕچىؽي ثەن ثبٌسۇض ،ئىىىىٕجىؽىسە ثەن وىَىٓ ثوٌۇپ لبٌغبْ .جبثىط جەضجىپىسە فۇضلبْ ؼۈضىؽىسىٓ وېَىٓ وېٍىسۇ ،ئەڭ جوغطىؽي ثۇ. ئىجٓ ھىفبِٕىڭ ٔەلىً لىٍىفىچە ،ئىجٓ ِەؼئۇز ثۇ ؼۈضىٕي وەئجىسە ئوچۇق -ئبـىبضە ئولۇغبْ ۋە ِۇـطىىالضٔىڭ ھۇجۇِىغب ئۇچطىغبْ ثوٌۇپ ،ئۇ ثۇ ھەلحە ِۇٔساق زېگەْ « :ئبٌالھ ٔىڭ زۈـّۀٍىطىٕي ثۇٔىڭسىٓ ئىٍگىطى ثۇٔچە ئبجىع ،ثىچبضە ھبٌەجحە وۆضِىگۀىسىُ » ( ئەغ -ؼىطەجۇْ ٔەثەۋىََە ). 97
ٔەجُ ؼۈضىؽي ـېطىىٕي ئەٍىپٍەؾ زەۋضىٕي ئبچمبٔىسى .ضەھّبْ ؼۈضىؽي ئولۇٌغبٔسا ِۇـطىىالضٔىڭ غبٌجىطٌىك ثىٍەْ ھۇجۇَ لىٍىفىٕي ثۇ ثبؼمۇچحب جېرىّۇ گۈٌٍۀگەْ لۇضئبْ زەۋىحىىە لبضىحب ِۇـطىىالضٔىڭ ھەٍۋە لىٍىفي زەپ چۈـۀؽەن ثوٌىسۇ. ثۇ ِەٌۇِبجالضغب ئبؼبؼالٔغبٔساِ ،ەظوۇض ؼۈضە ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 5بوي ٍ - 6ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ثبالغەت جەھەجحىٓ وىفىٕي ھەٍطاْ لبٌسۇضىسىغبْ ثۇ ؼۈضە ـبۋلۇٔؽىع ئبلمبْ زەضٍبغب ئوذفبؾ ئۆظگىچە ثىط ئۇؼٍۇة ثىٍەْ وىفىٕىڭ ضوھي زۇَٔبؼىغب ذىحبة لىٍىسۇ .ؼۈضە ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبٔغب ثوٌغبْ ضەھّىحيِ ،ېھطى -ـەپمىحىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ .ثۇ ضەھّەجٕي ثبٍبْ لىٍغبٔسا ۋەھىٌ ٔېئّىحىٕي ثىطىٕچي ئوضۇٔغب لوٍغبْ .ثۇ ئبضلىٍىك « ھىساٍەجٕىڭ ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبٔغب ثەضگەْ ٔېّەجٍىطى ئىچىسە ثىطىٕچي ئوضۇٔسا جۇضىسىغبٍٔىمي » ٔي جەوىحٍىّەوحە. ؼۈضە لۇضئبٔسا ئەؼّبئي -ھۇؼٕبزىٓ ثىطؼي ثىٍەْ ثبـٍىغبْ ٍىگبٔە ؼۈضە ثوٌۇپ ،ثۇ ئىؽىُ ئىالھىٌ وىٍّىه ؼۈپىحىسە ئىفٍىحىسىغبْ « ثىؽّىٍالھىط ضەھّبٔىط ضەھىُ » وەٌىّىؽىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ئىىىي ئىؽىّسىٓ ثىطؼي ثوٌغبْ « ئەض ضەھّبْ »زۇض .ثىط ِۀىسە ِۇـطىىالضٔىڭ « ضەھّبْ زېگەْ ٔېّە؟ » زېگەْ ؼوئبٌىغب جبۋاثحۇض .ثۇ جبۋاثٕي ٍبذفي چۈـىٕىؿ ئۈچۈْ، ِۇـطىىالضٔىڭ ئۆظ ۋالحىسىىي ضوھي ھبٌىحىٕي ۋە ۋەھىَگە جۇجمبْ ِۇئبِىٍىؽىٕي ثىٍىفىّىع ظۆضۈض. ِۇـطىىالض ثبـحىٓ جبضجىپ « ضەھّبْ » ئىؽّىغب ؼوغۇق ٔەظەضزە لبضىغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ وەٌىّىٕي ئىفٍىحىفحىٓ ئۆظىٕي جبضجمبْ ھەجحب ثۇ ئىؽىّسىٓ ٔەپطەجٍۀگەْ .ثۇ پوظىحؽىَىؽىٕي ئبذىطلي ٔەپؽىگىچە زاۋاِالـحۇضغبْ. ھىجطەجٕىڭ ٍ - 6ىٍىسىىي ھۇزەٍجىَە ؼۈٌھىؽىسە ثۇ ِۇئبِىٍىٕي ئېٕىك وۆضەٌەٍّىعِ .ەوىە ھەٍئىحىٕىڭ ضەئىؽي ؼۇھەًٍ ثىٓ ئبِط ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ؼۈٌىھ وبجىجي ثوٌغبْ ھەظضىحي ئەٌىگە ٍبظزۇضغبْ « ثىؽّىٍالھىط ضەھّبٔىط ضەھىُ » وەٌىّىؽىگە لبضـي چىممبْ ۋە: « ضەھّبْ زېگەْ ٔېّە؟ ثىؽّىىەٌالھۇِّە زەپ ٍبظ! » زېگەْ. ضەھّبْ ؼۈضىؽىٕىڭ جۇٔجي ئبٍەجٍىطى جبھىٍىَەت ئىٕؽبٍٔىطىٕىڭ « ضەھّبْ »ٔي ئىٕىبض لىٍىفىغب ثېطىٍگەْ ثىط جبۋاة ذبضاوحېطىغب ئىگە .ئۇالضغب لۇٍبؾ ثىٍەْ ئبٍٕىڭٍ ،ەض ثىٍەْ ئبؼّبٕٔىڭ ،وېچە ثىٍەْ وۈٔسۈظٔىڭ ،زەضٍب ثىٍەْ زېڭىعالضٔىڭ ۋە جبغالضٔىڭ ئىٕؽبٕٔىڭ ئەِطىگە ثېطىٍگۀٍىىي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ. ئەگەض ئىٕؽبْ ئۆظىٕي ئوضاپ جۇضغبْ جەثىئەت زۇَٔبؼىغب ضەھّەت ٔەظىطى ثىٍەْ لبضىؽب، ضەھّبٕٔىڭ ضەھّىحىٕي وۆضىسۇ .جۆۋۀسە ضەھّبٕٔىڭ ضەھّىحىٕىڭ جەجەٌٍىٍىطىٕي ضەھّبٕٔىڭ وبالِىسىٓ ثىطٌىىحە ئولۇٍٍي:
هامص ْ َْح ُن ( )1ؿَ ه ََّل امْ ُل ْص َأ ٓ َن (َ )2ذوَ َق ْاَلو ْ َس َان ( )3ؿَو ه َم َُ امْ َح ََ َان ( )4امشه ْم ُس َوامْلَ َم ُص ِ ُِب ْس َح ٍان (َ )5واميه ْج ُم َوامشه َج ُص ّ ٌ َْس ُجسَ ِان ()6
« ضەھّبْ .لۇضئبٕٔي ئۆگەجحي ،ئىٕؽبٕٔي ئۇ ٍبضاجحي .ئۇٔىڭغب ِەلؽىحىٕي ئۇلحۇضۇـٕي ئۆگەجحي. وۈْ ثىٍەْ ئبٍٕي ( ئۆظ ثۇضجٍىطىسا ) ِۇئەٍَەْ ھېؽبة ثوٍىچە ؼەٍط لىٍسۇضغبْ ئۇزۇض .ئوت - چۆپٍەض ،زەي -زەضەذٍەض ئۇٔىڭغب ؼەجسە لىٍىسۇ ( ٍۀي ضەھّبٕٔىڭ ئەِطىگە ثوٍؽۇٔىسۇ ) » ( - 1 .) 6 ئەض -ضەھّبْ « ،ضەھّەت لىٍغۇچيِ ،ۇجٍەق ضەھّەجٕىڭ ِۀجەؼي » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ثۇ وەٌىّە « ضەھىُ » ؼۆظ جوِۇضىسىٓ جۈضٌىٕىپ چىممبْ ثوٌۇپ ،ذۇززى « ئبٌالھ » ئىؽّىغب ئوذفبؾ 98
ذبغ ؼۈپەجحۇض .ئەؼّبئي ھۇؼٕب ئىچىسە ثۇ ؼۈپەت پەلەت ئبٌالھ ئۈچۈٔال ئىفٍىحىٍىسۇ .ذۇززى « ئبٌالھ » ئىؽّي ثىطٌىه ۋە وۆپٍۈن ـەوٍىسە ئىفٍىحىٍّىگۀسەن ذبغ ؼۈپەت ثوٌغبْ « ضەھّبْ » وەٌىّىؽىّۇ ثىطٌىه ۋە وۆپٍۈن ـەوىٍسە ئىفٍىحىٍّەٍسۇ « .ضەھىُ » ؼۈپىحي ذبغ ؼۈپەت ثوٌّىغبٍٔىمي ئۈچۈْ لۇضئبٔسا ضەؼۇٌۇٌالھ ۋە ِۇئّىٍٕەض ئۈچۈّٔۇ ئىفٍىحىٍگەْ « .ئبٌالھ پبالٔچىغب ضەھّەت لىٍؽۇْ » زېگۀٍىه « ئبٌالھ پبالٔچىغب ضەھّبْ ۋە ضەھىُ ئىؽىٍّىطى ثىٍەْ جەجەٌٍي لىٍؽۇْ » زېگۀٍىه ثوٌىسۇ .ضەھّبْ ئىؽّىٕىڭ ؼۈپەجٍەض ئىچىسە ذبغ ؼۈپەت ثوٌىفي ؼەۋەثىسىٓ ثبـمب ؼۈپەجٍەض ئىچىسە ئبالھىسە ئوضۇْ جۇجىسۇ .ثۇ ئبٍەت ضەھّبْ ؼۈپىحىٕىڭ ؼۈپەجٍەض ئىچىسە ئۆظگىچە ئوضٔىٕىڭ ثبضٌىمىٕىڭ ثىط ئىپبزىؽي: « ئبٌالھ زەپ ئبجىؽبڭالضِۇ ثوٌىسۇ ،ضەھّبْ زەپ ئبجىؽبڭالضِۇ ثوٌىسۇ ،لبٍؽىٕي ئبجىؽبڭالض ( ھەِّىؽي ٍبذفىسۇض ) .ـۇٔي ئۇٔحۇِبڭالضوي ،ئەڭ ٍبذفي ؼۈپەجٍەض ۋە ثبضٌىك ِۇوەِّەٌٍىىٍەض ئۇٔىڭغب ذبؼحۇض » ( ئىؽطا.) 110 ، ضەھّبْ ؼۈضىؽي ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ئىالھىٌ ضەھّەجٕىڭ جەجەٌٍىٍىطىٕي ثبٍبْ لىٍغبِْ .ەظوۇض ؼۈضىسە « ضەثجىڭالضٔىڭ لبٍؽي ٔېّەجٍىطىٕي ئىٕىبض لىٍىؽىٍەض؟ » ئبٍىحي 31لېحىُ جەوطاضالٔغبْ ثوٌۇپ ،ھەض لېحىُ جەوطاضالٔغبٔسا ئبٌسىسىىي ئبٍەجٕي جەوىحٍەؾ ضوٌىٕي ئوٍٕبٍسۇ. چۈٔىي ،ثۇ ئبٍەجحە جەوطاضالٔغبْ « ٔېّەت » ِەظوۇض ئبٍەجحىٓ ئىٍگىطىىي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثىط ثىطىسىٓ پەضلٍىك ٔېّەجٍەضٔي وۆضؼىحىسۇِ .ەظوۇض ئبٍەجحىىي « وۇِب » ئبٌّىفي ئىٕؽبْ ۋەجىٕالضٔي وۆضؼىحىسۇ زەپ لبضاٌغبْ .ثەٌىىُ ثۇ ئبٌّبؾ ئبضلىٍىك ئىٕؽبٕٔىڭ وۆضۈٔىسىغبْ ۋە وۆضۈّٔەٍسىغبْ جەضىپي ٍبوي زۇَٔب ثىٍەْ ئبذىطىحي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبْ ثوٌىفي ِۇِىىٓ. ضەھّبْ ئىؽّي ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ثۇ ؼۈضىسە 31لېحىُ « ضەثجىڭٕىڭ ٔېّىحي » ئىجبضىؽىٕىڭ ئىفٍىحىٍىفي ضەثٕىڭ ضۇثۇثىََىحىٕي ضەھّبٔىََىحىسىٓ ئبٍطىپ چۈـىٕىفىە ثوٌّبٍسىغبٍٔىمىٕىڭ ثىط ئىپبزىؽي. ؼۈضىسە ضەھّبْ ئىؽّىسىٓ وېَىٓ وەٌگەْ « لۇضئبٕٔي ئۇ ئۆگەجحي » ئبٍىحي ۋەھىَٕىڭ ضەھّبٕٔىڭ ئىٕؽبٔىَەجىە ثەذؿ ئەجىەْ ئەڭ چوڭ ضەھّىحي ئىىۀٍىىىٕي وۆضؼىحىسۇ .ئبٍەجحە ئىىىي ٔەضؼە جىٍغب ئېٍىٕغبٍْ .ۀي ،لۇضئبْ ۋە ئۆگىٕىؿ .لۇضئبْ ئۆظ ئبٌسىغب ثىط ضەھّەت، ئۆگىٕىؿ لبثىٍىَىحىّۇ ئۆظ ئبٌسىغب ثىط ضەھّەجحۇض .ضەھّبٕٔىڭ ئۆگىحىفي ئۆظگىچە ثىط ضەھّەجحۇض .ثۇ ضەھّەجٍەض ئىٕؽبٕٔىڭ ٍبضىحىٍىفىسىّٕۇ ئبٌسىٕمي ئوضۇٔسا جۇضىسۇ .ـۇٔساق ،ئىٕؽبٕٔىڭ ٍبضىحىٍىفي چوڭ ثىط ضەھّەجحۇضٌ .ېىىٓ ،ۋەھىٌ ۋە ئۆگىٕىؿ لبثىٍىَىحي ثوٌّىغبْ ثوٌؽب ،ئىٕؽبْ « ثەـەض »ٌىىحىٓ « ئىٕؽبْ »ٌىك زەضىجىؽىگە ٍۈوؽىٍەٌّىگەْ ثوالجحي. ؼۈضىسە ئىٕؽبٕٔىڭ ضوھي زۇَٔبؼىغب ذىحبة لىٍىسىغبْ جۀٕەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ٔبھبٍىحي ٍبضلىٓ جەؼۋىطٌەض ثېطىٍگەْ ثوٌۇپ ،ئىّبْ وۆظى ثىٍەْ لبضىغبْ ثىط ِۇئّىٓ ئۆظىٕي ذۇززى جۀٕەجحە وۆضگۀسەن ثوٌىسۇ. ؼۈضە ثبـحىٓ ئبذىطى ِەۋجۇزىَەجٕىڭ لوـّبق لبٔۇٔىَىحىٕي ذىحبة لىٍىٕغۇچىٕىڭ ئېڭىغب ؼىڭسۈضىسۇ .ئبٌالھ ٔىڭ ھبٍبجمب ھەض ۋالىث ِۇزاذىٍە لىٍىپ (ئبضىٍىفىپ) جۇضىسىغبٍٔىمي ھەلىمىحىٕىڭ ئەڭ جبٍٔىك ئىپبزىؽي ثۇ ؼۈضىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
امس َم َاو ِات َو ْ َاْل ْر ِض ُ ه ك ً َ ْو ٍم ُ َُو ِِف َشبِ ٍن ٌ َْسبَ ُ َُل َم ْن ِِف ه
« ئۇ ( ضەھّبْ ) ھەض ۋالىث ھبٍبجمب ۋە ِەۋجۇزىَەجىە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ھەض ئىفمب ِۇزاذىٍە لىٍىپ جۇضىسۇ » ( .) 29 99
ضەھّبْ ئىؽّي ثىٍەْ ثبـٍىغبْ ثۇ ؼۈضە ،ئەؼّبئي ھۇؼٕب ئىچىسە ئۆظگىچە ئوضٔي ثوٌغبْ « ظۇٌجەالٌي ۋەٌئىىطاَ ( ئەظىّەجٍىه ۋە وەضەٍِىه )» ئىؽّي ثىٍەْ ئبذىطٌىفىسۇ.
فبتىر ضۈرىطي ؼۈضە ئبٌالھ ٔىڭ ئبؼّبْ ۋە ظېّىٕٕي ٍبضىحىفي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « فبجىط » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .فبجىط ئبٌالھ ٔىڭ لۇضئبٔسا جىٍغب ئېٍىٕغبْ ؼۈپەجٍىطىسىٓ ثىطؼي ثوٌۇپ ،ئۇ « ثىط ئۇضۇلٕي ثىد ئۇضۇپ ،ـبوىٍىٕي ٍېطىپ چىمبضغۇظۇؾ » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسۇ. ثۇ ؼۈپەت ئبٌالھ ئۈچۈْ ئىفٍىحىٍگۀسە « ثىط ئۇضۇلٕي ـبوىٍىٕي ٍېطىپ ثىد جبضجمۇظۇپ چىمبضغبٔسەنِ ،ەۋجۇزىَەت ئۇضۇلىسىٓ ٍولٍۇق ـبوىٍىٕي ٍېطىپ ئوجحۇضىغب چىمبضغبْ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ثۇ ؼۈضىسە ئبٌالھ ٔىڭ ئبؼّبٔالضٔىڭ ۋە ٍەضٔىڭ فبجىطى ئىىۀٍىىي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ثۇ « ئبؼّبٔالضٔي ۋە ٍەضٔيٍ ،ۀي پۈجۈْ ثىط وبئىٕبجٕي ٍولٍۇلحىٓ ِەۋجۇت ثوٌۇـمب ،ذۇززى ثىط ئۇضۇلٕىڭ ئىچىسىٓ ثىد جبضجمۇظۇپ چىمبضغبٔسەن ٍبضاجمبْ ئۇٌۇغ ظات » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ. ؼۈضە ثۇذبضى ،جىطِىعى ۋە ثەظى جەپؽىطٌەضزە « ِەالئىىە ؼۈضىؽي » زېگەْ ئىؽىُ ثىٍەْ جىٍغب ئېٍىٕغبْ .چۈٔىي ،پەضىفحىٍەض لۇضئبٔسا ِۇـۇ ؼۈضىٕىڭ ثىطىٕچي ئبٍىحىسە ثېطىٍگەْ جەؼۋىط ثىٍەْ ٍبز لىٍىٕىسۇ: « ئىىىي لبٔبجٍىك ،ئۈچ لبٔبجٍىك ۋە جۆت لبٔبجٍىك ئەٌچىٍەض » ( .) 1لبٔبت ِبززىٌ زۇَٔبضىّىعزا لۇـالضغب ذبغ ئوضگبْ ثوٌۇپ ،ۋەظىپىؽي ئۆظى ئوضۇٔالـمبْ گەۋزىٕي ھەض ذىً لىَىٕچىٍىمالضغب لبضىّبً ،ئەڭ جېع ـەوىٍسە ثبضىسىغبْ ِۀعىٍىگە ٍەجىۈظۈـحۇض .ثۇٔي « ئۇچۇؾ » زەپ ئبجبٍّىع. پەضىفحىٍەضِۇ ِۀىۋىٌ زۇَٔبٔىڭ ِبھىَىحىسە پەلەت ئبٌالھ ثىٍىسىغبْ ِۀىۋىٌ لۇـالضغب ئوذفبؾ ثىط ِەذٍۇلحۇض .وۆپ لبٔبجٍىك ثوٌىفي جېع ئۇچىسىغبٍٔىمىٕي ئىّب لىٍؽب وېطەن .ضەؼۇٌۇٌالھ ثىط ھەزىؽىسە ئىؽطا ۋەلەؼىسە ئۆظى ِۇاللبت ثوٌغبْ جىجطىئىٍٕي ِ 600ىڭ لبٔىحي ثىٍەْ وۆضگۀٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ .ھەزىؽحىىي ِ 600ىڭ ؼبٔي ثىط ئوذفىحىؿ ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .جۇٔجي جەضجىپٍەضٔىڭ ھەِّىؽىسە فۇضلبْ ِ -ەضٍەَ ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ ِەٌۇِبجمب لبضىغبٔسا ،ؼۈضە لۇضەٍؿ ئېّجبضگوؼي ثبـٍىٕىفحىٓ ثۇضۇٍْ ،ۀي زەۋەجٕىڭ ٍ - 6ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن .ثۇ ِەوىىسىىي جەضەپٍەض ئۆظ ؼېپىٕي ئېٕىك ٔبِبٍەْ لىٍغبْ ،ؼەپٍەض ئبٍطىٍغبْ ،ۋەھىٌ ۋە ئۇٔىڭ ٍەجىۈظگۈچىؽي ثوٌغبْ ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضـي لىٍىچالض ثىٍەٍٍىٕىفىە ثبـٍىغبْ ثىط ِەظگىً ئىسى .ثۇ ِەظگىٍسە ِەوىىسىىي ثېؽىُ ۋە ظۇٌۇَ ؼەۋەثىسىٓ ثىط لىؽىُ ِۇؼۇٌّبٔالض ھەثەـىؽحبٔغب ھىجطەت لىٍىپ ثوٌغبٔىسى .ھىجطەت لىٍىفمب لبزىط ثوالٌّىغبٔالضغب لبضىحب ضەھىّؽىعٌىه ثىٍەْ لبجحىك ظۇٌۇَ لىٍىّٕبلحب ،ھەض ذىً لىَىٓ -لىؽحبق، ئەظىَەت ضاۋا وۆضۈٌّەوحە ئىسى .ؼۈضىٕىڭ ئىؽّي ثوٌغبْ فبجىط ثەٌىىُ ِۇؼۇٌّبٔالضغب ٍ « :ولٍۇق لبضاڭغۇٌۇلىغب ٔۇضى ثىٍەْ جەجەٌٍي لىٍىپِ ،ەۋجۇزىَەجٕي ثبضٌىممب وەٌحۈضگەْ ئبٌالھِ ،ەوىىسىىي وۇپطى لبضاڭغۇٌۇلىغب ٔۇضى ثىٍەْ جەجەٌٍي لىٍىپ ،ئىّبْ لۇٍبـىٕي چىمبضِبؼّۇ؟ » زەپ ِۇئّىٍٕەضگە ئۈِىس ثېغىفالپ جەؼەٌٍىٌ ثەضگەْ ثوٌؽب وېطەن. 100
فبجىط ؼۈضىؽي لۇضئبٔسا « ئەٌھەِس » ثىٍەْ ثبـٍىغبْ فبجىھە ،ئۀئبَ ،وەھف ۋە ؼەثە لبجبضٌىك ثەؾ ؼۈضىٕىڭ ثىطؼي. ؼۈضە ِەۋجۇزىَەجٕىڭ وۆضۈٔۈـحىىي ضەڭگب -ضەڭٍىىي ،ثىط -ثىطىگە ئوذفبؾ ثوٌّبؼٍىمىغب لبضىّبً ،ئۇالض ئبضىؽىسىىي وىفىٕي ھەٍطاْ لبٌسۇضىسىغبْ ظىچ ِۇٔبؼىۋەت ۋە ِبؼٍىفىفٕي ئبؼبؼىٌ جېّب لىٍغبْ. ؼۈضە وۆضۈٔىسىغبْ ۋە وۆضۈّٔەٍسىغبْ جەضەپٍىطى ثىٍەْ ٍبضىحىٍىؿ جىٍغب ئېٍىٕغبْ ھبٌسا ثبـالٔغبْ: « جىّي ھەِسۇؼبٔب ئبؼّبٔالضٔي ۋە ظېّىٕٕي ئۆضٔەوؽىع ٍبضاجمۇچي ،پەضىفحىٍەضٔي ئىىىي لبٔبجٍىك ،ئۈچ لبٔبجٍىك ،جۆت لبٔبجٍىك ئەٌچىٍەض لىٍغۇچي ئبٌالھ لب ذبؼحۇض! » ( .) 1 ؼۈضە ثۇ وبئىٕبت ۋە ئۇٔىڭ ٍبضاجمۇچىؽىٕي جؤىّبؼحىٓ ئۆظ ِەٍٍىچە ٍبـبۋاجمبْ ئىٕؽبٔغب ِەؼئۇٌىَىحىٕي ئەؼٍىحىسۇ ( .) 7 - 2ثۇ ٍەضزە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثىط ئبٍەت ھەِّىّىع ھبٍبت ۋالحىّىعزا ثىط ٍبوي ثىط لبٔچە لېحىُ ـبھىث ثوٌغبْ ثىط ؼۈٕٔەجۇٌالھٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ:
اّلِل ِنويه ِاس ِم ْن َر ْ َْح ٍة فَ ًَل ُم ْم ِس َم مََِا َو َما ًُ ْم ِس ْم فَ ًَل ُم ْص ِس َل َ َُل ِم ْن ت َ ْـ ِس ٍِ َوُ َُو امْ َـ ِز ٍُز امْ َح ِك ُمي َما ً َ ْفذَ ِح ه ُ
« ئبٌالھ ضەھّىحىسىٓ وىفىٍەضگە ئبچمبْ ٔەضؼىٕي ھەضگىعِۇ جوؼۇپ لبالٌىغۇچي ثوٌّبٍسۇ، ئبٌالھ ضەھّىحىسىٓ جوؼمبْ ٔەضؼىٕي ئبٌالھ جوؼمبٔسىٓ وېَىٓ ئۇٔي ھېچ لوٍۇپ ثەضگۈچي ثوٌّبٍسۇ .ئبٌالھ غبٌىجحۇض ،ھېىّەت ثىٍەْ ئىؿ لىٍغۇچىسۇض » ( .) 2 ثۇ ئبٍەجحىٓ وېَىٕال « ئبٌالھ جىٓ ثبـمب ؼىٍەضگە ئبؼّبٔسىٓ ۋە ظېّىٕسىٓ ضىعىك ثېطىپ جۇضىسىغبْ ٍبضاجمۇچي ثبضِۇ؟ » ( ) 3زەپ ؼوضاٍسۇ .ثۇ ؼۇئبي زەِبٌٍىممب ئبزەجحىىىسەن جۇٍۇٌىسۇ. ٌېىىٓ ،ئىٕؽبْ ئىؽحىّبي لىٍىۋاجمبْ غىعاالضٔىڭ ِۆجىعىۋى ٍبضىحىٍىفي ھەلمىسە ثىط ئبظ جەپەوىۇض لىٍغبْ ۋالىححب ،ثۇ ؼۇئبي ئبٌسىسا وىفي جىحطەـىە ثبـالٍسۇ .چۈٔىي ،ثۇ ئبٍەجٍەضٔىڭ ِەلؽىحي، ئىٕؽبٔغب ِۇـۇٔساق ؼېرىٍَىك لىٍىۋاجمبْ ضەثجىگە لبٔساق لىٍىپ جۇظووضٌۇق لىٍىۋاجمبٍٔىمىٕي ئەؼٍىحىپ ئىٕؽبٕٔي ئبگبھالٔسۇضِبلحب .ثۇٔىڭ ثىٍەْ ئۆظ ۋالحىسا ِەوىىسە ظۇٌۇَ ۋە ثېؽىُ ئبؼحىسا لبٌغبْ ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ لەٌت زۇَٔبؼىسا ثىط وۆظٔەن ئېچىٍىپ ،ذۇززى « ثۇٔچە ٔېّەت ثەضگەْ ئبٌالھ ٔي ٍبٌغبٔغب چىمبضغبٔالضٔىڭ ؼېٕي ئىٕىبض لىٍغبٍٔىمىغب ھەٍطاْ لبٌّىغىٓ ،ؼۀسىٓ ئىٍگىطى ئۆجىەْ ٔۇضغۇْ پەٍغەِجەضٌەضٔىڭ ثېفىغىّۇ ثۇالض وەٌگەْ » زەپ جەؼەٌٍىٌ ثېطىۋاجمبٔسەن لىالجحي:
ِل َوا ََّل ه ِ َوا ْن ٍُ َك ِّشتُوكَ فَ َلسْ ُن ِّشت َ ْت ُر ُس ٌل ِم ْن كَ ْد ِ َ اّلِل حُ ْص َج ُؽ ْ ُاْل ُم ُور « ّ ( ئي ِۇھەِّەز! ) ئەگەض ئۇالض ّؼېٕي ئىٕىبض لىٍؽب ( لبٍغۇضۇپ وەجّە ) ،ھەلىمەجەْ ؼۀسىٓ
ئىٍگىطىىي پەٍغەِجەضٌەضِۇ ئىٕىبض لىٍىٕغبْ ،ئبلىۋەجحە ھەِّە ئىؿ ئبٌالھ ٔىڭ زەضگبھىغب لبٍحۇضۇٌىسۇ » ( .) 4 لۇضئبٕٔىڭ ئۆظگىچە ئىپبزە ـەوىٍٍىطىسىٓ ثىطؼي ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌغبٍْ .ۀي « ،ئبٌالھ ٔبِىسىٓ ئبٌساؾ! » ( .) 5ئبٌساـٕىڭ ِىڭ جۈضٌۈن ٍوٌي ،ئۇؼۇٌي ثبضٌ .ېىىٓ ،ئبٌالھ ٔبِىسىٓ ئبٌساؾ ئبٌساِچىٍىمٕىڭ ئەڭ ضەظىً ـەوٍي ثوٌۇپ ،ثۇٔساق لىٍغۇچي ئۆظىٕىڭ ؼبذحىپەظٌىىىگە ئبٌالھ ٔي ۋاؼىحە لىٍّبلچي ثوٌغبْ ۋە ئبٌالھ ٔىڭ ئىؽّىٕي ؼۈٍئىؽحىّبي لىٍىفحىّٕۇ لوضلّبٍسىغبْ ثىطىسۇض. ضىَبذوض زىٕساضٌىمحىٓ جبضجىپ ؼبذحب ئىّبٔغب ،ئىجبزەجٍەضزىىي ضىَبزىٓ جبضجىپ ـەوىٍۋاظ زىٕساضٌىممىچە ثوٌغبْ وەڭ زائىطىسىىي ئبٌساؾ ـەوٍىٕي ضەثجىّىع ِۇٔساق پبؾ لىٍغبْ « :ھەض لبٔساق ثىط ؼبذحىپەظ ؼىٍەضٔي ئبٌالھ ٔىڭ ٔبِىسىٓ ئبٌساپ لوٍّىؽۇْ! » ( .) 5 101
ؼۈضىسىىي لىَبِەت ۋە ئبذىطەجىە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثبٍبٔالض وۆپىٕچىّىعٔىڭ ٔەظىطىسىٓ ؼبلىث ثوٌغبْ ثىط ھەلىمەجٕي ئەؼٍىحىسۇ « :ھېچمبٔساق ثىط ئەھەزى ؼبڭب ھەِّىسىٓ ذەۋەضزاض ثوٌغبْ ئبٌالھ ثەضگەْ ذەۋەضگە ئوذفبؾ ثىط ذەۋەضٔي ثېطەٌّەٍسۇ » ( .) 14ـۇٔساق ئەِەؼّۇ؟ لىَبِەت ۋە ئبذىطەت ھەلمىسە ئبٌالھ جىٓ ثبـمب ِەٌۇِبت ثەضگۈچي ثبضِۇ؟ ِەۋجۇزىَەت ئىچىسە ئۆظىگە ئۆظى ٍېحەضٌىه ثوٌغبْ ٍىگبٔە ظات ئبٌالھحۇض .ئىٕؽبٔسىٓ جبضجىپ ثبضٌىك ِەذٍۇلالض ئبٌالھ لب ِۇھحبج .ثۇ ئەظەٌي ۋە ئەثەزى ھەلىمەجٕي لۇضئبْ جىٍىسىٓ ئبڭالؾ وىفىگە ثبـمب ثىط جۇٍغۇ ثېطىسۇ:
ََّي َأُّيُّ َا اميه ُاس َأه ُ ُُْت امْ ُفلَ َصا ُء ا ََّل ه ِ اّلِل ُ َُو امْل ِ َُِّن امْ َح ِمَسُ اّلِل َو ه ُ ّ « ئي ئىٕؽبٔالض! ؼىٍەض ئبٌالھ لب ِۇھحبجؽىٍەض ،ئبٌالھ ( ھەِّىسىٓ ) ثىھبجەجحۇضِ ،ەزھىَىگە
الٍىمحۇض » ( .) 15 ٍۇلىطىسىىي ثۇ ئبٍەجحىٓ ثەٌىىُ وىفىٕىڭ ئەلٍىگە ِۇٔساق ثىط ؼۇئبي وېٍىفي ِۇِىىٓ « :ثۇ ھەلىمەجىە لبضىغبٔسا ،ئبٌالھ ئۈچۈْ ئىٕؽبْ ۋاظ وەچىىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ثىط ِەذٍۇلّۇ؟ » .ئەٌۋەجحە ئۇٔساق ئەِەغ « .ئەگەض ئبٌالھ ذبٌىؽب ؼىٍەضٔي ھبالن لىٍىپ ،ئوضٔىڭالضغب ٍېڭي ثىط ذەٌمٕي پەٍسا لىٍىسۇ » ( .) 16 ذبٌىؽب... ذبالِسۇ؟ ئۆجّۈـحە ئىٕؽبٔالض ئىچىسىىي ثەظى لەۋٍِەض ئۈچۈْ ذبٌىغبْ .ثۇ زۇَٔبضىّىع ئەثەزىٌ ثوٌۇـٕي زاۋا لىٍغبْ ؼبٔؽىعٌىغبْ ذبٔسأٍىك ،زۆٌەت ۋە ئىّپېطىَۀي وۆضزى .ھەِّىؽىٕىڭ جبٍىسا ثۈگۈْ ـبِبٌالض ئەگىپ ئۆجّەوحە .ئىٕؽبْ ئبٌالھ ٔىڭ ئۈِىسىٕي ٍەضزە لوٍؽب ،ثەٌىىُ ثىط وۈٔي ئۇالضٔي ھبالن لىٍىپ ئوضٔىغب ثبـمىالضٔي ٍبضىحىفي ِۇِىىٓ .ثۇ ئبٍەت ثۇ ھەلىمەجٕي ئەؼىەضجّەوحە. ؼۈضە ِەضوىعى ئىسىَىؽىگە ِبغ ھبٌسا ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ذىحبة لىٍىٕغۇچىؽي ئېڭىغب ھبٍبجٕىڭ ضەڭساض ،ھەض جۈضٌۈن ۋە لوـّبق لۇجۇپٍۇق لبٔۇٔىَىحىٕي ٔەلىؿ لىٍىپ ئىفٍىّەوحە .ئىّبْ ۋە وۇپطى زائىُ ِەۋجۇت ثوٌۇپ جۇضىسۇ .ؼىٍەضٔىڭ ئۆظەڭالضٔي ثۇٔچە ئبۋاضە لىٍىفىڭالض ئبٌالھ ٔىڭ لبٔۇٔىٕي ئۆظگەضجەٌّەٍسۇ « :ؼەْ ئۇالض ئۈچۈْ ( ٍۀي ئىّبْ ئېَحّىغبٍٔىمٍىطى ئۈچۈْ ) لبٍغۇضۇپ ئۆظەڭٕي ھبالن لىٍىۋاٌّىغىٓ ،ئبٌالھ ھەلىمەجەْ ئۇالضٔىڭ لىٍّىفٍىطىٕي ثىٍىپ جۇضغۇچىسۇض » ( ٍ .) 8ۀي ،وۇپطىٕىڭ ٍەض ٍۈظىسىىي ِەۋجۇزٌىمي ئبٌالھ ٔىڭ ئىٍّي زائىطىؽىسەٌ ،ېىىٓ ضاظىٍىمي زائىطىؽي ئىچىسە ئەِەغ .چۈٔىي ،ئبٌالھ ٔىڭ ثىط ِۇئبِىٍىگە ضۇذؽەت لىٍىفي ثىٍەْ ئۇٔىڭغب ضاظى ثوٌىفي ئوذفبؾ ٔەضؼە ئەِەغ .ئىٕؽبٔغب ئىطازە ۋە ئەلىً ثەضگۀٍىىي ٍبذفي ۋە ٍبِبٕٔي ئبٍطىفىغب ضۇذؽەت لىٍغبٍٔىمىسۇضٍ .بذفي ۋە ٍبِبْ ،چىطاٍٍىك ۋە ؼەت ئبضىؽىسىىي پەضق ثۇ ئبؼبؼحب ۋۇجۇزلب چىمىسۇ .ـۇڭب ھەضوىُ ٔېّىٕي ذبٌىؽب ئۇٔىڭ ووٍىسا ثوٌىفي وېطەن .ـەضەپ ۋە ئېحىجبضٔىڭ ھەلىمي ثوٌغىٕىغب جبٌىپ ثوٌغۇچي ثۇالضٔىڭ ئىالھىٌ ِۀجەؼي ثوٌغبْ ئبٌالھ لب ٍۈظٌىٕىفي وېطەن:
َم ْن ََك َن ٍُ ِصًسُ امْ ِـ هز َة فَ ِو ه َِل امْ ِـ هز ُة َ َِجَ ًـا
« وىّىي ـەضەپ ئىعزەٍسىىەْ ،ـەضەپٕىڭ ھەِّىؽي ئبٌالھ غب ِۀؽۇپ ( ئۇٔي ئبٌالھ جىٓ جىٍىؽۇْ ) » ( .) 10 ئبٍەجٕىڭ زاۋاِي « ؼۆظ -ھەضىىەت ئبضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەجىە لبضىحب ئىالھىٌ لبٔۇْ ٔېّە؟ » زېگەْ ؼۇئبٌغب ِۇٔساق جبۋاة ثېطىسۇ: 102
ام َ َْ َِ ً َ ْص َـسُ امْ َ ِك ُم ه امصا ِم ُح ٍَ ْصفَ ُـ َُ امع َّ ُِة َوامْ َـ َم ُل ه ّ « پەلەت ٍبذفي ؼۆظ ئبٌالھ ٔىڭ زەضگبھىغب ئۆضٌەٍسۇٍ ،بذفي ئەِەي ئۇٔي ٍۇلىطىغب ئۆضٌىحىسۇ »
( .) 10 ؼۈضەٍ ،بضىحىٍىفحىىي ضەڭساضٌىك ئىچىسىىي ِبؼٍىفىؿ لبٔۇٔىغب زېڭىعٔي ( ،) 12وېچە ۋە وۈٔسۈظٔي ( ، ) 13ئۆؼۈٍِۈوٍەض ۋە ِېحبٌالض ( ِېٕېطاي ئېٍېّېٕىحالض )ٔي ( ،) 27ھبٍۋأالضٔي ( ) 28 ِىؽبي لىٍىپ وۆضؼىحىسۇ. ؼۈضىٕىڭ ِەضوىعى ئىسىَىؽىٕي جەـىىً لىٍغبْ ثۇ ئبٍەجٍەض ضەثجىّىعٔىڭ ٍبضىحىفحىىي ۋە ئىٕؽبٔالضزىىي ئوذفىّبؼٍىمالضغب لبٍؽي ٔۇلحىسا جۇضۇپ لبضىفىّىع وېطەوٍىىىٕي جۆۋۀسىىي ئبٍەجحە ئۆگەجّەوحە:
َو َما ٌ َْس خَ ِوي امْ َح ْح َص ِان ُ ََشا ؿَ ْش ٌب فُ َص ٌ شاتُ َُ َوُ ََشا ِموْ ٌح ُأ َج ٌاج َو ِم ْن ُ ٍّ ون ِحوْ ََ ًة ون م َ ْح ًما َظ ِص اَّي َوج َ ْس خَ ْر ِص ُج َ ك ثَبِ ُ ُُك َ ات َسائِ ٌف َ َ ثَوْخَ ُسوَّنَ َا َوحَ َصى امْ ُف ْ َ ون ِل ِفِ َِ َم َوا ِد َص ِم َخخْذَ ُلوا ِم ْن فَضْ ِ َِل َومَ َـو ه ُ ْْك ج َ ْش ُك ُص َ
« ئىىىي زېڭىع ( ٍۀي زېڭىع ۋە زەضٍب ) ئوذفبؾ ئەِەغ .ثىطىٕىڭ ؼۈٍي جبجٍىك ،جەٍِىه ثوٌۇپ ( گبٌسىٓ ) ؼىٍىك ئۆجىسۇٍ ،ۀە ثىطؼي ٔبھبٍىحي ئبچچىك ،جۇظٌۇق .ئۇالضٔىڭ ھەض ئىىىىؽىسىٓ ٍېڭي گۆـٍەضٔي ( ٍۀي ثېٍىمالضٔي ) ٍەٍؽىٍەض ،ؼىٍەض جبلبٍسىغبْ ظىٕٕەت ثۇٍۇٍِىطى ( ٍۀي ئۈٔچە ِ -بضجبٔالض ) ٔي چىمىطىؽىٍەض ،ئبٌالھ ٔىڭ ٔېّىحىٕي جەٌەپ لىٍىفىڭالض ئۈچۈْ، ـۈوۈض لىٍىفىڭالض ئۈچۈْ ئۇٔىڭ ثبغطىسا زوٌمۇْ ٍېطىپ وېحىۋاجمبْ وېّىٍەضٔي وۆضىؽىٍەض » ( .) 12 ثۇ لبٔۇْ جەلەظظاؼي ؼەۋەثىسىٓ ئىٕؽبٔالضٔىڭّۇ ھەلىمەجىە لبضىحب ِەؼئۇٌىَەت ،ثىٍىُ ۋە چۈـۀچە ٔۇلحىؽىسا ئوذفبؾ ثوٌّىغبْ زەضىجىسە ئىٕىبغ لبٍحۇضىسىغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( 18 22؛ 28؛ .) 32ثۀسىٍەض ئىچىسە ثەظىٍىطى ئبٌالھ ٔىڭ لبٔۇٍٔىطىٕي ثبٍمبپ ئۇٔىڭغب لبضىحب ئەِەي لىٍىسۇ .ثۇ ھەلىمەجٕي جۆۋۀسىىي ئبٍەت ثبٍبْ لىٍّبلحب: « ئبٌالھ ٔىڭ ثۀسىٍىطى ئىچىسە پەلەت ثىٍىُ ۋە ثىٍىّىٕىڭ ِەلؽىحىٕي چۈـىٕىپ ٍەجىەْ وىفىٍەضال ئبٌالھ ٔي ھەلىمىٌ ضەۋىفحە ھۆضِەجٍەٍسۇ » ( .) 28 پەضلٍىك ثوٌۇؾ لبٔۇٔىَىحىٕي ثبٍمىَبٌّىغبْ ئىٕؽبٕٔىڭ پەضلٍىك ئېحىمبز ۋە چۈـۀچىؽىٕي « ٍبجالـحۇضۇپ » ،ئۇٔي لبضىغۇالضچە ٍوق لىٍىفمب ئۇضۇٔغبٍٔىمىٕي ضەؼۇٌۇٌالھمب ئەظىَەت ٍەجىۈظگەْ ِۇـطىىالضٔىڭ چۈـۀچىؽي ئبؼبؼىسا ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 43 ،42 ،25 ، 10 ،2ئىٕىبض لىٍغۇچىالض ھەضگىعِۇ ئبٌالھ لب ظىَبْ ٍەجىۈظەٌّەٍسۇ ،ئىٕىبض ؼەۋەثىسىٓ ظىَبْ جبضجمۇچي ٍۀىال ئىٕىبض لىٍغۇچىٕىڭ ئۆظى ثوٌىسۇ ( .) 39ئبٔسىٓ ثىط -ثىطىٕىڭ ئىٕىبضىٕي وۈچەٍحىۈچي ھبِبلەت وىفىٍەض ئۈچۈْ ِۇٔساق زېَىٍىسۇ « :ثۇ ھەززىٕي ثىٍّەٍسىغبٔالض ثىط -ثىطىگە پەلەت ئبٌسىٕىفٕي ۋەزە لىٍىفىسۇ » ( .) 40 ثۇ ـەوىٍسە ،ئېحىمبجحىىي ئوذفىّبؼٍىك ۋە ئىّبْ -وۇپطى ئوجحۇضىؽىسىىي وۆضەـٕىڭّۇ ثۇ لبٔۇْ زائىطىؽىسە چۈـىٕىٍىفي وېطەوٍىىي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ: « ؼەْ ئبٌالھ ٔىڭ ؼۈٕٔىحىسە ھېچمبٔساق ثىط ئۆظگىطىفٕي وۆضِەٍؽەْ .ئبٌالھ ٔىڭ ؼۈٕٔىحىسە ھېچمبٔساق ٍۆٔىٍىؿ ئۆظگەضجىفٕي ( ئۆظگىطىفٕي ) وۆضِەٍؽەْ » ( .) 43ثۇ ھەلىمەت ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ - 4ئبٍىحىسىّۇ جىٍغب ئېٍىٕغبْ .ئىالھىٌ ضەھّەجٕىڭ ثىط ئەؼەضى ثوٌغبْ ئىٕؽبْ ئۈچۈْ 103
ثەٌگىٍۀگەْ ٍۀە ثىط لبٔۇْ ثبضٍ .ۀي ئىٕؽبٔغب جىٕىمي جوذحىغىچە ثوٌغبْ ئبضىٍىمحب ذبجبزىٓ لبٍحىؿ پۇضؼىحي ثېطىٍگەْ ( .) 44 ؼۈضىسە ۋەھىَٕىڭ ھەِّىؽىگە ؼىڭسۈضۋېحىٍگەْ ئىالھىٌ ھەلىمەجٍەضٔي ثىط جۈٍِىسە ئىپبزىٍىگەْ ٔۇضغۇْ ئىجبضىٍەض ئوضۇْ ئبٌّبلحب .ثۇ ٔۇلحىسىٓ ؼۈضە « ئبٍەجٍەض ؼەضزاضى »زۇض .ثۇ ئبٍەجٍەضٔىڭ ھەض ثىطى ثىطەض وىحبة ثوٌغۇزەن ھەلىمەجٕي ثىط جۈٍِە ثىٍەْ ئىپبزىٍەٍسۇ .ثۇ ئبٍەجٍەض لۇضئبٔسىىي ھەلىمەجٕىڭ ئەڭ ئىرچبَ ئىپبزىؽي ثوٌۇپ ،ئۇالض ذۇززى ِۇثبضەن لۇضئبْ لەٌجىّىعگە ئبؼمبْ ثوالپىىغب ئوذفبٍسۇ .ئۇ ئبٍەجٍەضزىٓ ثىط لبٔچىؽىغب لبضاپ ثبلبٍٍي:
ام َ َْ َِ ً َ ْص َـسُ امْ َ ِك ُم ه امصا ِم ُح ٍَ ْصفَ ُـ َُ امع َّ ُِة َوامْ َـ َم ُل ه ّ « پەلەت ٍبذفي ؼۆظ ئبٌالھ ٔىڭ زەضگبھىغب ئۆضٌەٍسۇٍ ،بذفي ئەِەي ئۇٔي ٍۇلىطىغب ئۆضٌىحىسۇ »
( .) 10
َو ََل ًُيَ ِخّئ َُم ِمثْ ُل َد ِد ٍْي
« ھېچمبٔساق ثىط ئەھەزى ؼبڭب ھەِّىسىٓ ذەۋەضزاض ثوٌغبْ ئبٌالھ ثەضگەْ ذەۋەضگە ئوذفبؾ ثىط ذەۋەضٔي ثېطەٌّەٍسۇ » ( .) 14
ََّي َأُّيُّ َا اميه ُاس َأه ُ ُُْت امْ ُفلَ َصا ُء ا ََّل ه ِ اّلِل ُ َُو امْل ِ َُِّن امْ َح ِمَسُ اّلِل َو ه ُ ّ « ئي ئىٕؽبٔالض! ؼىٍەض ئبٌالھ لب ِۇھحبجؽىٍەض ،ئبٌالھ ( ھەِّىسىٓ ) ثىھبجەجحۇضِ ،ەزھىَىگە
الٍىمحۇض » ( .) 15
ا ْن ٌَشَ بِ ًُ ْش ُِ ْح ُ ْْك َوًَبِ ِت ِ ََبوْ ٍق َج ِسً ٍس ّ « ئەگەض ئبٌالھ ذبٌىؽب ،ؼىٍەضٔي ھبالن لىٍىپ ،ئوضٔىڭالضغب ٍېڭي ثىط ذەٌمٕي پەٍسا لىٍىسۇ »
( .) 16
اّلِل ِم ْن ِؾ َحا ِد ٍِ امْ ُـوَ َما ُء اه ه َما َ َْي ََش ه َ ّ
« ئبٌالھ ٔىڭ ثۀسىٍىطى ئىچىسە پەلەت ثىٍىُ ۋە ثىٍىّىٕىڭ ِەلؽىحىٕي چۈـىٕىپ ٍەجىەْ وىفىٍەضال ئبٌالھ ٔي ھەلىمىٌ ضەۋىفحە ھۆضِەجٍەٍسۇ » ( .) 28
اّلِل ثَ ْح ِس ًًًل َوم َ ْن َُتِسَ ِم ُس يه ِة ه ِ فَوَ ْن َُتِسَ ِم ُس يه ِة ه ِ اّلِل َ َْت ِو ًًًل
« ؼەْ ئبٌالھ ٔىڭ ؼۈٕٔىحىسە ھېچمبٔساق ثىط ئۆظگىطىفٕي وۆضِەٍؽەْ .ئبٌالھ ٔىڭ ؼۈٕٔىحىسە ھېچمبٔساق ٍۆٔىٍىؿ ئۆظگەضجىفٕي ( ئۆظگىطىفٕي ) وۆضِەٍؽەْ » ( .) 43
يەريەو ضۈرىطي ؼۈضىسە ھەظضىحي ِەضٍەَ ۋە ئوغٍي ئىؽبٔىڭ جۇغۇٌىفي ھەلمىسە جەپؽىٍىٌ جوذحبٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ « ِەضٍەَ » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ثەظى ضىۋاٍەجٍەضگە لبضىغبٔسا ،ثۇ ؼۈضە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ زەۋضىسىال « ِەضٍەَ » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ثۇذبضىسا ؼۈضە ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىفىسىىي ِۇلبجحب ھەضىپٍىطى ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. لۇضئبٔسا ِەٍٍي ئوچۇق ٍبوي ئىّب ـەوٍي ثىٍەْ ثوٌؽۇْ ،لۇضئبْ ۋەھىٌ ثىۋاؼحە ٔبظىً لىٍىٕغبْ ِۇھەِّەز ئەٌەٍھىؽؽبالِٕىڭ ئبٔىؽي ھەلمىسە ثىطِۇ ئبٍەت ٍوق .ئەِّب ،ئىؽب 104
ئەٌەٍھىؽؽبالِٕىڭ ئبٔىؽي ھەظضىحي ِەضٍەَ ھەلمىسە 98ئبٍەجٍىه ئۇظۇْ ثىط ؼۈضە ئوضۇْ ئبٌغبْ. ئۇٔىڭ ؼىطجىسا ثبـمب ؼۈضىٍەضزىّۇ ٔەچچە ئوْ ئبٍەجحە ِەضٍەَ ھەلمىسە جوذحبٌغبْ .پەلەت ثۇٔىڭ ئۆظىال ،ۋەھىٌ ِۀجەؼىٕىڭ ِۇھەِّەز ئەٌەٍھىؽؽبالِٕىڭ ثەـەضى ( ئىٕؽبٔي ) وىٍّىىىسىٓ ِۇؼحەلىً ئىىۀٍىىىٕىڭ ئېٕىك زەٌىٍي .لۇضئبٔساِ ،ۇھەِّەز ئەٌەٍھىؽؽبالِٕىڭ ـەذؽىٌ ھبٍبجىسىىي ذۇـبٌٍىك ٍبوي لبٍغۇؼىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثىطِۇ ئبٍەت جبپمىٍي ثوٌّبٍسۇِ .بٔب ثۇ ٔۇلحب وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ. ثۇ ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپِ ،ەٌۇَ ثوٌغبْ ضىۋاٍەجٍەضگە لبضىغبٔسا ھەثەـىؽحبٔغب ھىجطەت لىٍغبْ ِۇھبجىطالضٔىڭ ضەئىؽيِ ،ۇھەِّەز ئەٌەٍھىؽؽبالِٕىڭ جبغىؽىٕىڭ ئوغٍي جبفەض ة .ئەثۇ جبٌىپ ھەثەـىؽحبْ ھۆوۈِساضىغب ِەضٍەَ ؼۈضىؽىٕىڭ ثىط لىؽّىٕي ئولۇپ ثەضگەْ .ثۇ جبضىرىٌ ِەٌۇِبجمب ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ؼۈضە پەٍغەِجەضٌىىٕىڭ ٍ - 6ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ زېؽەن ذبجبالـّبٍّىعِ .ەضٍەَ ؼۈضىؽي زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي لۇضئبْ جەضجىپىسە فبجىط -جبھب ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب ٍەضٌەـحۈضۈٌگەْ. لۇضئبْٔ ،بظىً ثوٌغبْ جىٍسىىي ئەڭ ٍۇلىطى ئەزىجي جېىىؽثٌ .ېىىٓ ،لۇضئبٕٔي ثىط ئەزىجي ئەؼەض زەپ لبضاـمب ثوٌّبٍسۇ .چۈٔىي ،لۇضئبٕٔىڭ لىّّىحي ۋە وۈچىٕي ئەزەثىٍَىىىسىٓ ئەِەغ، ئەثەزىٍَىىىسىٓ ئبٌىسۇ .لۇضئبٔسا ئەزەثىٌ ئەؼەضٌەضزە وۆضۈٌىسىغبْ ئىؽحىٍىؽحىىىٍىك ۋاؼحىٍەضٔىڭ ھەِّىؽي ئىفٍىحىٍگەْ ثوٌۇپ ،لۇضئبٕٔي « ِەجبظٔىڭ ئەڭ ٍۇلىطى پەٌٍىؽي » زېَىفىە ثوٌىسۇ. لۇضئبٔسا ئوذفىحىؿ ،ئىؽحىئبضە ،وىٕبٍە لبجبضٌىمالض ئىؽحىٍىؽحىىىٍىك ۋاؼحىٍەض ئىفٍىحىٍگەْ. لۇضئبٔسا ئەزەثىَبجٕىڭ ثۇٔچە ٍۇلىطى ؼەۋىَەزە ئىفٍىحىٍىفي ئىالھىٌ ۋەھىٍَەضٔىڭ ئوِۇِىٌ ِبھىَىحىگە ِۇۋاپىك ثوٌۇپ ،ھەض زەۋضٔىڭ پەٍغەِجىطى ئۆظ زەۋضىسە ئەڭ جەضەلمىٌ لىٍغبْ ئىٍىُ ۋە ؼۀئەجىە ذىطىػ لىٍىسىغبْ ؼەۋىَەزە لوضاٌالٔسۇضۇٌغبْ ھبٌسا ئەۋەجىٍگەِْ .ۇھەِّەز ئەٌەٍھىؽؽبالَ ٍبـىغبْ زەۋض ۋە جەِئىَەجحە ـېئىط ۋە ثبـمب جۈضزىىي ئېغىع ئەزەثىَبجي ئەڭ جەضەلمىٌ لىٍغبْ ۋە جەؼىط وۈچي ٍۇلىطى ثوٌغبْ ثىط زەۋض ئىسى .ـېئىطالض ئىچىسە جبٌالٔغبْ ئەڭ ٍبذفي ـېئىطالض وەئجىٕىڭ جبٍِىطىغب ئېؽىالجحي .لۇضئبْ ،ـېئىطٔي « ثۇت »ٔىڭ ئوضٔىغب ،ـبئىطٔي ـبِبٕٔىڭ ئوضٔىغب لوٍغبْ ِۇـطىه ِەوىىگە ثبالغىحي ثىٍەْ ھەٍۋە لىٍغبٔىسى .لۇضئبْ ئەزەثىَبت ٔۇلحىؽىسىٓ ـېئىطغب ٍبوي ٔەؼىطگە ئوذفىّبٍسىغبْ ثوٌۇپ ،ئۆظىگە ذبغ ثىط ئۇؼٍۇثمب ئىگە. لۇضئبْ ئۆظىّۇ ئۆظىٕىڭ ـېئىط ئەِەؼٍىىىٕي جەوىحٍەٍسۇ .لۇضئبْ لۇٌىمي ـېئىطغب وۆٔۈپ لبٌغبْ چۆي ئەضەپٍىطىگە لۇضئبٕٔي ئبڭٍىغبْ ھبِبْ ؼەجسە لىٍسۇضغىسەن زەضىجىسە ثبالغەجٕي ئىفٍىحىسۇ. لۇضئبٔسا ئىچىي ذىحبة ثىٍەْ ئىٕؽبْ زىٍىٕىڭ ئەڭ چوڭمۇض لبجٍىّىغب ذىحبة لىٍىسىغبْ ضەھّبْ ۋە ِەضٍەِسىٓ ئىجبضەت ئىىىي ؼۈضە ثبضِ .ەضٍەَ ؼۈضىؽىسە « ضەھّبْ » وەٌىّىؽي 16لېحىُ جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ئىچىي ذىحبة ٔۇلحىؽىسىٓ ضەھّبْ ؼۈضىؽي ثىٍەْ ئوذفبؾ ئبالھىسىٍىىىە ئىگە .لۇضئبٔسىىي ئىچىي ذىحبة ؼۇٔىڭ ـىٍسىطٌىفىغب ،ـبِبٌٕىڭ پىچىطٌىفىغب ئوذفبٍسىغبْ ثوٌۇپ ،ئۇٔىڭ چبلىطىمي لەٌجحىٓ لۇالق ؼبٌغۇچىٕىڭ لەٌت زۇَٔبؼىٕىڭ ئەڭ ئىچىي ثۇٌۇڭٍىطىغب ٍېحىپ ثبضىسۇ .وىفىٕي ئۆظىگە جەٌپ لىٍىسۇ. ؼۈضە ھەظضىحي ٍەھَب ثىٍەْ زازىؽي ھەظضىحي ظەوەضىَب ،ھەظضىحي ئىؽب ثىٍەْ ئبٔىؽي ھەظضىحي ِەضٍەَ ۋە ھەظضىحي ئىجطاھىّٕىڭ ھبٍبت ھېىبٍىؽىٕي چۆضىسىگەْ ھبٌسا ثىط لىؽىُ ۋەلەٌەضٔي ثبٍبْ لىٍىسۇ .ثۇ ئبضلىٍىك لۇضئبْ ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ذىحبة لىٍىٕغۇچىٍىطى ثوٌغبْ ِۇئّىٍٕەضگە جەؼەٌٍي ثېطىسۇ .ئىّبٔي ؼەۋەثٍىه ٍۇضجىٕي جەضن لىٍىفمب ِەججۇض ثوٌغبْ ھەظضىحي ئىجطاھىُ ،لۇضئبْ ۋەھىٌ 105
ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضٍبٔىسا جۇٔجي لېحىُ ثۇ ؼۈضىسە جىٍغب ئېٍىٕىسۇ .ؼۈضە ضەؼۇٌۇٌالھ ثىٍەْ ئۇٔىڭغب ئەگەـىەْ ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ـەذؽىَىحىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍىسۇ. ؼۈضىٕىڭ ثىطىٕچي لەھطىّبٔي ظەوەضىَب ئەٌەٍھىؽؽبالَ ثوٌۇپ ،ئۇ ِەثەزٔىڭ ؼبزىك ۋە ِۇجحەلي ذىعِەجچىؽيِ ،ەضٍەِٕىڭ ھبِّىؽي ئېٍعاثىحٕىڭ ئېطى ،ھەظضىحي ٍەھَبٔىڭ زازىؽي، ئىّطاْ ئبئىٍىؽىٕىڭ ضەئىؽي ئىّطإٔىڭ ثبجىؽيِ ،ەضٍەِٕىڭ ئبٔىؽي ھبٕٔۀىڭ لېَىٕئبوىؽي ۋە ئبجبق ( لۇضثبٍٔىك ٔ /ەظىط ) لىٍىٕغبْ ثىغۇثبض ِەضٍەِٕىڭ ِەثەزجىىي ھبِىَؽي ئىسى .ئۇ ئوغٍي ٍەھَب ثىٍەْ ثىطٌىىحە جېٕىٕي ئبٌالھ لب ـبھىث لىٍىپ ـېھىث ثوٌغبْ پەٍغەِجەضٌەض ئبضىؽىسىٓ ئوضۇْ ئبٌغبٍْ .ەھۇزىَالض ئۆظ ئىچىسىٓ چىممبْ ثۇ پەٍغەِجەضٔي زەۋىحي ؼەۋەثٍىه ذوضٌىغبْ ۋە ئبذىطىسا ئۆٌحۈضىۋەجىۀىسى .ضەثجي ثۇ ؼۈضىٕي ئۇٔىڭغب ھەزىَە لىٍغبٔىسى:
ِذ ْن ُص َر ْ َْح ِة َرت ّ َِم َؾ ْحسَ ٍُ َز َن ِص هَّي
« ثۇ ،ضەثجىڭٕىڭ ثۀسىؽي ظەوەضىَبغب لىٍغبْ ِەضھەِىحىٕىڭ ثبٍبٔىسۇض » ( .) 2 ھەظضىحي ظەوەضىَبٔىڭ پەضظۀحي ٍوق ثوٌۇپ ،ئبٌالھ ئۇٔي ثۇ ئبضلىٍىك ئېّحىھبْ لىٍغبٔىسى. ئۆظىٕىڭ ٍېفي چوڭىَىپ لبٌغبْ ،ئبٍبٌي جۇغّبغ ئىسى ( ِ .) 5ەضٍەِٕىڭ ئېھحىَبجي ؼەۋەثٍىه ٍېٕىغب وىطىپ چىممبْ ۋالىححب ،ئبٌالھ لب ثېغىفالٔغبْ ٔەظىط ِەضٍەِٕىڭ ئىالھىٌ ئىىطاِغب ٔبئىً ثوٌغبٍٔىمىغب ـبھىث ثوٌىسۇ .ثۇٔىڭغب ھەۋىؽي وېٍىسۇ ۋە ضەثجىسىٓ ئۆظىگە ثىط پەضظۀث جىٍەٍسۇ .ثۇ زۇئبؼىٕي لىٍغبٔسا چىٓ ٍۈضىىىسىٓ ضەثجىگە ِۇٔبجبت لىٍىسۇ .ھەَ « ضەثجىُ! ؼبڭب زۇئب لىٍىپ ئۈِىسؼىع ثوٌۇپ لبٌغىٕىُ ٍوق » ( ) 4زەٍسۇ .ئۇ ئۆظىسىٓ وېَىٓ زاۋاؼىٕي زاۋاِالـحۇضىسىغبْ ثىط پەضظۀحىە ئىگە ثوٌۇـٕي ئبضظۇ لىٍغبٔىسىٍ .ۀي ،ھەظضىحي ظەوەضىَب زۇَٔبۋىٌ ِەلؽەت ئۈچۈْ ئبٌالھ جىٓ پەضظۀث جىٍىّىگەْ ثوٌۇپ ،ثۇٔىڭ چىٓ لەٌجىسىٓ لىٍغبْ زۇئبؼىغب ِۇٔساق جبۋاة ثېطىٍگۀىسى:
اَس َُ َ َْي ََي م َ ْم َ َْن َـ ْل َ َُل ِم ْن كَ ْد ُل َ َِس اَا ْشكَ ِتل ًَُل ٍم ْ ُ ََّي َز َن ِص هَّي اَنه هُخَ ِ ّ ُ ّ «( پەضىفحىٍەض ئبضلىٍىك ) :ئي ظەوەضىَب! ثىع ھەلىمەجەْ ؼبڭب
ٍەھَب ئىؽىٍّىه ثىط ئوغۇي ثىٍەْ ذۇؾ ذەۋەض ثېطىّىع ،ئىٍگىطى ھېچ وىفىٕي ئۇٔىڭغب ئىؽىّساؾ لىٍّىسۇق » ( .) 7 ظەوەضىَب زۇئب لىٍغبْ ،ئبٌالھ ئۇٔىڭ ثۇ ؼبٌىھ زۇئبؼىٕي لوثۇي لىٍغبٔىسى. زۇئبٔىڭ لوثۇي لىٍىٕغبٍٔىمي ذەۋىطىٕي ئەڭ ئىفۀچٍىه ِۀجەزىٓ ئبٌغبْ ظەوەضىَب ثۇ ذەۋەضٔي ئبال -ئبٌّبً ،ئىرحىَبضؼىع ثۇ ؼۇئبٌٕي ؼوضىسى:
ون َِي كُ ًَل ٌم َو ََكه َِت ا ْم َص َأ ِِت ؿَا ِك ًصا َوكَسْ تَوَل ُْت ِم َن ْام ِك َ ِّب ِؾ ِخ اَا كَا َل َر ِ ّب َأ هَن ٍَ ُك ُ
« ظەوەضىَب ئېَححي :ئبٍبٌىُ جۇغّبغ جۇضؼبِ ،ەْ لېطىپ ِۈوچىَىپ وەجىەْ جۇضؼبَِ ،ېٕىڭ لبٔسالّۇ ئوغٍۇَ ثوٌؽۇْ؟ » ( .) 8 ثۇ ٍەضزە ئىىىي ٔۇلحب ثبض .ثىطؼي لەٌتٍ ،ۀە ثىطؼي ئەلىً .زۇئب لەٌجحىٓ چىممبٔىسى .زۇئب لەٌجٕىڭ ئبٌالھ ثىٍەْ ؼۆظٌىفىفي ،ـۇٔساق ئەِەؼّۇ؟ ھەظضىحي ظەوەضىَبِۇ ئبٌالھ ثىٍەْ لەٌجي ئبضلىٍىك ؼۆظٌەـىەْ ۋە زۇئبؼي لوثۇي ثوٌغبٔىسى .ئۇ ئبٌالھ جىٓ پەضظۀث جىٍىگۀسە ئۆظىٕىڭ لېطىپ ِۈوچىَىپ لبٌغبْ ،ئبٍبٌىٕىڭّۇ جۇغّبغ ئىىۀٍىىىٕي ٔبھبٍىحي ئوثساْ ثىٍەجحي ۋە ثۇ ھەلىمەجٕي ئۆظىّۇ ثبٍبْ لىٍغبٔىسى .ثۇ ھەلىمەجٕي ثىٍىپ جۇضۇپٍ ،ۀىال ئبٌالھ جىٓ پەضظۀث جىٍىگۀىسى .زۇئبؼي لوثۇي ثوٌغبٔسا ٔېّە ئۈچۈْ « ضەثجىُ! ئبٍبٌىُ جۇغّبغ جۇضؼبِ ،ەْ لېطىپ ِۈوچىَىپ وەجىەْ جۇضؼبَِ ،ېٕىڭ لبٔسالّۇ ئوغٍۇَ ثوٌؽۇْ؟ » زەپ ؼوضىسى؟ ِبٔب ثۇ ٔۇلحىسا 106
ئەلىً ئۆظىٕي وۆضؼەجىۀىسى .ھەظضىحي ظەوەضىَب زۇئبٔي چىٓ زىٍىسىٓ لىٍغبْ ،ؼۇئبٌٕي ئەلىً ٔۇلحىؽىسىٓ ؼوضىغبٔىسىِ .بٔب ثۇ ئىىىي ٔۇلحب ئبضىؽىسا ٔبھبٍىحي چوڭ پەضق ثبض .ثۇ پەضلٕي چۈـۀّىگەْ ۋالىححب ،ثىط -ثىطىگە ظىححەن وۆضۈٔگەْ ثۇ ئىىىي ٔۇلحىٕي ھەضگىعِۇ چۈـۀگىٍي ثوٌّبٍسۇ. ؼۈضىٕىڭ ئىىىىٕجي لەھطىّبٔي ٍەھَب ئىسى .ذىطىؽحىَبٔالض ئۇٔي « ۋاپحىع ٍەھَب » ( جوْ ) زەپ ئبجىؽىّۇ ،ثىع ئۇٔي « جەھبضەجچي ٍەھَب » زەپ چۈـۀؽەن ثوٌىسۇ .چۈٔىي ،ئۇ ثبضٌىمىٕي پبن ثىط جەِ ئىَەت ۋە پبن ثىط زۇَٔب ئۈچۈْ پبن ـەذؽىَەجٕىڭ لوٌغب وەٌحۈضۈٌىفىگە ثېغىفٍىغبٔىسى. ئۇٔىڭ ثۇ پبوٍىمىغب جىؽّي پبوٍىمىّۇ وىطەجحي .ئۇ ؼۇٔي ثەزۀٕىڭ پبوٍىمي ئۈچۈْ ،ئىجبزەجٕي ئەذاللٕىڭ پبوٍىمي ئۈچۈْ ،ھېچمبٔساق زۇَٔبۋى ثبٍٍىممب ئىگە ثوٌّبؼٍىمٕي ِبٌٕىڭ پبوٍىمي ئۈچۈْ ،ۋەھىَٕي لەٌجٕىڭ پبوٍىمي ئۈچۈْ ئىفٍەجىۀىسى. ئۇٔىڭ ئىؽّىٕي ئبٌالھ لوٍغبٔىسى ( ٍ .) 7ەھَب « زائىُ ٍبـبٍسىغبْ » ِۀىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ثىط پېئىٍسۇضٌ .ېىىٓ ،پېئىً ثۇ ٍەضزە ئىؽىُ ثوٌغبٔىسى ،ھەِسە ثۇ ئىؽىّٕي ئبٌالھ ثەضگۀىسىٍ .ەھَب گۇٔبھمب چۆِگەْ ئىٕؽبٔالض جەِئىَىحىسىٓ ئبٍطىٍىپ چۆٌسە ٍبـىغبْ ،ئۆظ جبِبئىحىٕي لۇضغبْ، ئۇالضٔي ٍەھۇزىٍَەـىەْ ئىؽطائىً ئەۋالزٌىطىٕىڭ وىطٌىطىسىٓ ٍىطاق جۇجمبِْ ،ەضٍەِٕي ۋە ئۇٔىڭ لۇچىمىسىىي ثبٌىؽٕي ھىّبٍە لىٍغبٔىسى. ئىؽّي « زائىُ ٍبـبٍسىغبْ » ثوٌغبْ ٍەھَبٔىڭ ئبلىۋىحي لبٔساق ثوٌسى؟ ظاٌىُ ھېطوزەغ ،ئۆظ ؼىڭٍىؽي ثىٍەْ جوً لىٍىفىغب پەجىۋا ثەضِىگۀٍىىي ئۈچۈْ ،ئۇٔي ھبٍبجىٕىڭ ثبھبضىسا ثوغۇظالپ وبٌٍىؽىٕي ئېٍىپ ئبـىمىغب ھەزىَە لىٍغبٔىسى. ئۇ زائىُ ٍبـبٍححىغۇ؟ ـۇٔساق ،ئۇ زائىُ ٍبـىسىٌ .ېىىٍٓ ،بـبـحب ثىع ثىٍىسىغبْ ِۀىسە ٍبـىّىسى .ئبٌالھ ثەضگەْ ِۀىسە ٍبـىسى .زائىُ ٍبـىسىٍ ،بـبۋاجىسۇ ۋە ٍبـبٍسۇ .زۇَٔب ِەۋجۇت ثوٌغبْ ِۇززەجچە ٍبـبـٕي زاۋاِالـحۇضىسۇِ .بٔب ثۇ ئبٍەجٍەض ،ثۇ لۇضالض ئۇٔىڭ زۇَٔبزىّۇ ٍبـبۋاجمبٍٔىمىٕىڭ زەٌىٍي .ئبذىطەجحە ثوٌؽب ئۇ ئەڭ ٍبذفىالض لبجبضىسا ٍبـبٍسۇ. ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ئۈچىٕچي لەھطىّبٔي ؼۈضىگە ئىؽّي ثېطىٍگەْ ِەضٍەَ ئىسىِ .ەضٍەِٕىڭ ھبٍبجىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثەظى ِەٌۇِبجالض ئبٌئىّطاْ ؼۈضىؽي - 34ئبٍىحىسىٓ ثبـالٔغبْ ثۆٌەوحە ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ .ثۇ ؼۈضىسە ھەظضىحي ِەضٍەِگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثبٍبٔالض ئبٌئىّطاْ ؼۈضىؽىسىىي ثبٍبٔالضٔىڭ زاۋاِىغب ئوذفبپ لبٌىسۇ .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ھەظضىحي ِەضٍەِٕىڭ ھبٍبجىٕي ئولۇغبٔسا ،ئبٌسى ثىٍەْ ئبٌئىّطاْ ؼۈضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەضٔي ،ئبٔسىٓ ِەضٍەَ ؼۈضىؽىٕىڭ ثۇ ئبٍەجٍىطىٕي ئولۇؾ وېطەن. ھەظضىحي ِەضٍەِٕىڭ ئىؽبغب ھبِىٍە ثوٌۇؾ ۋە ئۇٔي زۇَٔبغب وەٌحۈضىفي ثۇ ؼۈضىسە جەپؽٍي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 29 - 18 ؼۈضىسە ھەظضىحي ِەضٍەَ ئىپپەجٕىڭ ؼىّۋوٌي ؼۈپىحىسە جەؼۋىطٌۀگەْ ثوٌۇپ ،ئۇٔىڭغب چبپالٔغبْ جۆھّەجٍەض وەؼىىٍٕىه ثىٍەْ ضەت لىٍىٕغبْ .ثۇ ئبٍەجٍەضٔي ئولۇغبٔسا ،ثبال زېگۈزەن ٍبـحىىي ثىط لىعٔىڭ لبٔساق ئېغىط وۈٍٔەض ثىٍەْ ؼىٕبٌغبٍٔىمىغب ـبھىث ثوٌىّىع .ثۇ ـۇٔساق ئېغىط ئېّحىھبْ ثوٌۇپ ،ثۇ وىچىه لىعغب ٔبھبٍىحي ئېغىط وەٌگەْ ۋە ئبذىطىسا ِەضٍەِٕي ِۇٔساق زېگۈظىۋەجىۀىسى: 107
« وبـىي ِەْ ثۇٔىڭسىٓ ئىٍگىطى ئۆٌۈپ وەجىەْ ثوٌؽبِچۇ؟ وىفىٍەض جەضىپىسىٓ ئۇٔحۇٌۇپ وەجىەْ ( ئەضظىّەغ ) ٔەضؼىگە ئبٍٍىٕىپ وەجؽەِچۇ! » ( .) 23 « ھەض لىَىٕچىٍىمحىٓ وېَىٓ ثىط ئبؼبٍٔىك ثبضزۇض » ئبٍىحىٕىڭ ؼىطى جەجەٌٍي لىٍىسۇ ِەضٍەِٕىڭ ھبٍبجىغب .ثىط ثىغۇثبضٔىڭ ئىپپىحىگە لبضىحىٍغبْ ئەڭ ئېغىط ئەٍىپٍەؾ ثىط جەضەپحەٍ ،ەض ٍۈظىٕىڭ ئەڭ ِۇؼحەؼٕب ۋەلەؼىٕي جەِؽىً لىٍغبْ ئىؽبٔىڭ ِۆجىعىۋى جۇغۇٌۇـي ٍۀە ثىط جەضەپحە جۇضِبلحب ئىسى .ئېّحىھبْ لبٔچە ئېغىط ثوٌؽب ،ئۇٔىڭ ِۇوبپبجىّۇ ـۇٔىڭغب ِبغ ھبٌسا چوڭ ثوٌىسۇ. ِەضٍەَ جۇغۇت جەضٍبٔىسا جبضجمبْ ئبظاپ ،ثۇ ؼۈضىسە جەپؽىٍي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ئەؼٍىسە ثۇ ٔۇلحىساِ ،ەضٍەِّۇ ھەض ئبٔىغب ئوذفبؾ جۇغۇت ئبظاثىٕي جبضجىپ ٍەڭگىسى ،زېَىٍگۀىسىٍ .ۀي ِەضٍەِٕي ۋە ئىؽبٔي ھەززىسىٓ ظىَبزە ئۇٌۇغالپ چەوحىٓ ئبـّبڭالض! ئبٌالھ ئۇالضٔي لوٍغبْ ٍەض، ئۇالض ئۈچۈْ پەذىطٌىٕىفىە ٍېحىپ ئبـىسۇ! ِەضٍەَ ؼۈضىؽىٕىڭ جۆجىٕجي لەھطىّبٔي ھەظضىحي ئىؽب ثوٌۇپ ،ئبٌئىّطاْ ؼۈضىؽي ثىٍەْ لوـۇپ ئولۇٌغبٔسا ،ئىؽب ،ئۈچ ٔەؼىٍٕىڭ ئبٌالھ لب ثېغىفالؾ جەضٍبٔىٕىڭ ٔەجىجىؽي ثوٌۇپ ئبٌسىّىعغب چىمّبلحب .ؼۈضىسە ؼۆظ ھەظضىحي ئىؽب ئۈؼحىسىٓ ِەظھەثٍەضٔىڭ ثبجىً ؼۈضوىٍىفٍىطىگە وېٍىپ جوذحبٍسۇ .ئەؼٍىسە ثۇ ئبضلىٍىك ِۇھەِّەز ئۈِّىحىگە :ذىطىؽحىَبٔالض ئىؽبٔي ئۇٌۇغالپ ئىالھالـحۇضغبٔسەن ،ؼىٍەضِۇ پەٍغەِجىطىڭالضٔي ئۇٌۇغالپ ئىالھالـحۇضۇۋاٌّبڭالض! ،زەپ ذىحبة لىٍىسۇ. ھەظضىحي ٍەھَب ۋە ھەظضىحي ٍەھَب ئۆضٔىىي ئبضلىٍىك ضەؼۇٌۇٌالھ لب ئبٌالھ ٔىڭ ئەڭ ثۈٍۈن ئىّىبْ ئىىۀٍىىي ٍۀە ثىط لېحىُ ئەؼٍىحىٍىسۇ: « ئبٌالھ ثىط ٔەضؼىٕىڭ ۋۇجۇجمب چىمىفىٕي ئىطازە لىٍؽب ،ئۇ پەلەت < ۋۇجۇجمب وەي! > زەٍسۇ - زە ،ئۇ ٔەضؼە ۋۇجۇجمب وېٍىؿ ثبؼمۇچىغب وىطىسۇ » ( .) 35 ئبٔسىٓ ؼۈضىسە ھەظضىحي ئىجطاھىّٕىڭ زازىؽىغب لىٍغبْ ٔەؼىھەجٍىطى ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( - 41 .) 50پەضظۀحٍەض زازىؽىٕي ھىساٍەجىە چبلىطاٌّبٍسۇ زەپ وىُ ـۇٔساق زەٍسۇ؟ پەضظۀحٍەض زازىؽىغب ٔەؼىھەت لىالٌّبٍسۇ زەپ وىُ ـۇٔساق زەٍسۇ؟ ثۇٔساق زېگۈچىٍەضٔي ئبٍەجٍەض ئىٕىبض لىٍّبلحب .ئەِّب، ثۇت ٍبؼىغۇچي ئبجب ئوغٍىٕىڭ ؼۆظىگە لۇالق ؼبٌّىغبٔىسى .ثۇ ٍەضزە :پەضظۀحىڭ پەٍغەِجەض ثوٌغبْ جەلسىطزىّۇ ؼبڭب ثىط پبٍسىؽي ٍوق .ئبجب پەلەت ئۆظىٕىڭ جبٌٍىفي ثىٍەْ ھىساٍىحىٕي جبپىسۇ .ئەگەض ھىساٍەت ئىٕؽبٔالضٔىڭ ئىرحىَبضٌىمىسىٓ ئۆظ ئبٌسىغب ثوٌىسىغبْ ثوٌؽب ئىسى ،پەٍغەِجەضٌەض ئۆظ ئبجىؽي ۋە ئوغۇٌٍىطىغب ئۇٔي ھەزىَە لىالجحي .ئەِّب ،ثۇٔي لىالٌّىسى ،زېَىٍّەوحە. ؼۈضىسە ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ جۇض جېغىسا ۋەھىٌ ئېٍىفي ،ھەظضىحي ئىؽّبئىٍٕىڭ ۋەزىؽىگە ۋاپب لىٍىسىغبْ ثىطى ئىىۀٍىىي ،ھەظضىحي ئىسضىؽٕىڭ ضاؼحچىً ثىطى ئىىۀٍىىي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ ( 51 .) 57ثۇ جىٍغب ئېٍىٕغبْ پەٍغەِجەضٌەضزىٓ وېَىٓ ،ئۇالضٔىڭ ٍوٌىٕي زاۋاِالـحۇضغبْ ذەٍطۇيذەٌەف ٔەؼىٍٍەض ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ ( .) 58 ئبٔسىٓ ثۇ ئبٍەجٍەضزىٓ وېَىٓ ،ئۇالضٔىڭ ذەٍطٌىه ِىطاؼىغب ذىَبٔەت لىٍغبْ ثىط جۈضوۈَ وىفىٍەض ھەلمىسە جوذحۇٌۇپ « :ئۇالضزىٓ وېَىٓ وەٌگۀٍەض ئىجبزەجٕىڭ ئىچىٕي لۇضۇغساپ لۇضۇق ـەوىٍگە ئبٍالٔسۇضۇپ لوٍسى ۋە ٔەپؽي -ذبھىفٍىطىغب ئەگەـحي » ( ) 59زەٍسۇ .ثۇالضٔىڭ ئىچىسىٓ ذبجبٌىمىسىٓ لبٍحىپ جەۋثە لىٍغبٔالضغب جۀٕەت ثىٍەْ ذۇؾ ذەۋەض ثېطىٍىسۇ ( - 60 .) 63ؼۈضىسە ئبٌالھ ٔىڭ ئىعچىً ھبٌسا « ضەھّبْ » ؼۈپىحي ثىٍەْ جىٍغب ئېٍىٕىفىٕىڭ ثىط ؼەۋەثي ثۇ ثوٌؽب وېطەن. 108
ئبٔسىٓ ئبذىطەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثۆٌەوحىٓ وېَىٓ ،ؼۆظ ۋەھىَٕىڭ چبلىطىمىغب وېٍىپ جوذحبٍسۇ .پۇضؼەت لوٌسا ثبض ۋالىححب ثۇ چبلىطىممب لۇالق ؼېٍىؿ وېطەن. ؼۈضىسە ئبٌالھ ئىعچىً ھبٌسا « ضەھّبْ » ؼۈپىحي ثىٍەْ جىٍغب ئېٍىٕىسۇ. ٍبذفىالضٔي ئىالھالـحۇضىۋېٍىؿ ،ھەَ ٍبذفىالضغب ھەَ ئۇالضٔىڭ ٍبذفىٍىمىغب ذىَبٔەت لىٍغبٍٔىك ثوٌىسۇ .ثۇ ئبٍەت ذىَبٔەجٕىڭ وېٍىپ چىمىؿ ؼەۋەثىٕي ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىسۇ: « ئۇالض ئۆظىگە ِۀپەئەت ۋە ٔوپۇظ ئېٍىپ وېٍىفي ئۈچۈْ ئبٌالھ جىٓ غەٍطىٕي ئىالھ لىٍىۋاٌىسۇ » ( .) 81 لۇضئبٕٔىڭ ئەڭ ؼەض ذىً ئبٍەجٍىطىسىٓ ثىطؼي ثۇ ِەؼىٍە ِۇٔبؼىۋىحي ثىٍەْ ثۇ ٍەضزە جىٍغب ئېٍىٕغبْ:
امس َم َو ُات ًَخَفَ هع ْص َن ِمٌْ َُ َوثًَْشَ ُّق ْ َاْل ْر ُض َو َ َِّت ُّص امْجِ َحا ُل َُساا ()91 مَلَسْ جِ ئ ُ ُْْت َشُْئًا ّاداا ( )89حَ ََك ُد ه « ؼىٍەض ـەن -ـۈثھىؽىعوي لەثىھ ثىط ؼۆظٔي لىٍسىڭالض! ثۇ ؼۆظٔىڭ ٍبِبٍٔىمىسىٓ ئبؼّبٔالض
پبضچىٍىٕىپ وەجىىٍيٍ ،ەض ٍېطىٍىپ وەجىىٍي ،جبغالض گۇِطاْ ثوٌۇپ وەجىىٍي جبغ لبٌسى » ( - 89 .) 90 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطىسا ئەثەزى ِۇھەثجەجٕىڭ ئەثەزىٌ ِەۋجۇت ثوٌۇپ جۇضغۇچي ثەذؿ ئەجىەْ ثىط ِۇھەثجەت ئىىۀٍىىي جۆۋۀسىىي ئبٍەجحە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
امصا ِم َح ِ ات َس ََ ْج َـ ُل م َ ُِ ُم هامص ْ َْح ُن ُوداا ا هن ه ِاَّل ٍَن َأ ٓ َمٌُوا َو َ َِعوُوا ه ّ « ئىّبٔسا چىڭ جۇضغبْ ،ئۇ ئىّبٔىغب ِبغ ثىط ھبٍبت وەچۈضگۀٍەضگە ئۇ چەوؽىع
ضەھّەجٕىڭ
ِۀجەؼي ( ئبٌالھ ) ئۇالضٔىڭ زىٍٍىطىسا ِۇھەثجەت پەٍسا لىٍىسۇ » ( .) 96 ئبٌالھ ٔي ئىعچىً ھبٌسا « ضەھّبْ » ؼۈپىحي ثىٍەْ جىٍغب ئبٌغبْ ؼۈضىٕىڭ ئەؼٍىسە « ضەھّبْ » پەٍسا لىٍغبْ ِۇھەثجەت جىٍغب ئېٍىٕغبْ ھبٌسا ئبذىطٌىفىفي ،ئۇٔىڭ « ضەھّەت ؼۈضىؽي » زەپ ئبجىفىّىع ئۈچۈْ ٍېحەضٌىه زەٌىً ثوالالٍسۇ.
تبھب ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەت ثىٍەْ ئبجبٌغبْ « .جبھب » ئىؽّي ھەلمىسە ِۇٔساق ئىىىي ذىً لبضاؾ ثبض: ِ -1ۇلبجحبئب « ئىؽىُ »زۇض .ثەظى ِۇپەؼؽىطٌەض ثىط لبٔچە ؼۈضىٕىڭ ثېفىسا وەٌگەْ ِۇلبجحبئب « ئىؽىُ » ھەضىپٍىطىسىٓ ثىطؼىٕىڭ « جب -ھب » ئىىۀٍىىىٕي ئېَحمبْ. « -2ئي ئىٕؽبْ! » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ؼبھبثىٍەضزىٓ ئىجٓ ئبثجبغ ضەظىَەٌالھ ئۀھۇ، جبثىئىٍٕەضزىٓ ئىىطىّە ،ؼبئىس ة .جۇثەٍط ،زاھھبق ،لبجبزە ۋە ھەؼەْ ئەٌجەؼطىگە ئوذفبؾ وىفىٍەضٔىڭ ِۇجٍەق وۆپ لىؽّي « ئي ئىٕؽبْ! » ِۀىؽٕي ثىٍسۈضىسۇ زەپ لبضىغبْ .ثۇ وەٌىّىٕىڭ ٔەثبجچە ٍبوي ؼۈضىَبٔچىسە ثۇ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسىغبٍٔىمي ٍۇلىطىسا جىٍغب ئبٌغبْ وىفٍەض جەضىپىسىٓ جەوىحٍۀگەْ .ثۇ لبضاـٕي لوٌٍىغبْ جبثبضى « جبھب »ٔىڭ « ئبلك » ٌۇغىحىسە « ئي ئىٕؽبْ » ِۀىؽىسە ئىفٍىحىٍگۀٍىىىٕي ئېَحمبْ .جبثبضى ٍۀە ثۇ وەٌىّىٕىڭ ِۇلبجحب ھەضىپٍىطىسىٓ ثىطى زەپ لبضىغبٔالضٔىڭ لبضاـٍىطىغب ئېحىطاظ لىٍغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ وەٌىّىٕىڭ « ئي ئىٕؽبْ! » زېگەْ 109
ِۀىٕي ثىٍسۈضىسىغبٍٔىمىٕي ئىؽپبجالؾ ئۈچۈْ والؼؽىه ئەضەة ـېئىطٌىطىسىٓ ِىؽبٌالض وەٌحۈضگەْ. « ئي ئىٕؽبْ! » زېگەْ ثۇ ذىحبثحىىي ئىٕؽبْ وىُ؟ ثۇ ؼۇئبٌٕىڭ جبۋاثي ؼۈپىحىسە ئەلٍىّىعگە ئەڭ ثبـحب « ھەظضىحي ِۇھەِّەز ئەٌەٍھىؽؽبالَ » وېٍىسۇ .ؼۈضىٕىڭ ئىىىىٕجي ئبٍىحي ثىۋاؼحە ضەؼۇٌۇٌالھمب ذىحبة لىٍّبلحبٌ .ېىىٓ ،ثىطىٕچي ئبٍەجحىىي « ئي ئىٕؽبْ! » ذىحبثىٕي ضەؼۇٌۇٌالھ ئبضلىٍىك پۈجۈْ ئىٕؽبٔالضغب لىٍىٕغبْ زەپ چۈـىٕىؿ ذبجب ئەِەغ .ثۇ لۇضئبٕٔىڭ پۈجۈْ ئىٕؽبٔىَەجىە لىٍىٕغبْ ذىحبة ئىىۀٍىىىٕي جېرىّۇ وۈچەٍحىسۇ. ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي ۋە جېّىؽي ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ ھبٍبجىٕي جەپؽىٍي ثىط ـەوىٍسە ثبٍبْ لىٍغبٍٔىمي ئۈچۈْ ،ثۇ ؼۈضىٕي « ِۇؼب ؼۈضىؽي » زەپ ئبجىغبٔالضِۇ ثوٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ئىجٓ ئىؽھبق ۋە زاضالۇجٕي لبجبضٌىك زەؼٍەپىي ِەظگىٍسە ٍبـىغبْ وىفىٍەض ھەظضىحي ئۆِەضٔىڭ ِۇؼۇٌّبْ ثوٌۇـىغب ثۇ ؼۈضىٕىڭ ؼەۋەة ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسە ھەِپىىىطزە ثوٌغبْ .ثۇ ۋەلە ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا ،ؼۈضە پەٍغەِجەضٌىىٕىڭ ٍ - 6ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ. ؼۈضەِ ،ەضٍەَ -ـۇئەضا ٍبوي ِەضٍەَ -ۋالىئە ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبِْ .ەضٍەَ ؼۈضىؽي - 96 ئبٍەت ثىٍەْ ثۇ ؼۈضىٕىڭ - 39ئبٍىحي ئبضىؽسىىي ِۇٔبؼىۋەت وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ .ثۇ، ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ۋالحي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثىط زەٌىٍسۇض. ٍۀە ثىط زەٌىً ثوٌؽب ،ؼۈضىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ِۇؼب لىؽؽىؽي ثوٌۇپ ،ثۇ لىؽؽە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ؼۈضىٍەض ئىچىسە جبھب ؼۈضىؽىسە ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ ثېفىسىٓ ئۆجىەْ ۋەلەٌەض جەپؽىٍي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ئەئطاف ،ـۇئەضا ،لەؼەغٍ ،ۇٔۇغِ ،ۇئّىٓٔ ،بظىئبت ۋە ثەلەضە ؼۈضىٍىطىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ). ؼۈضىسە ھەظضىحي ِۇؼب ۋە ئۇٔىڭ لەۋِي ثوٌغبْ ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ لىؽؽەٌىطى ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،لۇضئبْ جبضىرحب ثوٌۇپ ئۆجىەْ ئۆضٔەوٍەض ئبضلىٍىك جۇٔجي ذىحبة لىٍىٕغۇچىٍىطىغب ؼبۋاق ثېطىفٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب. ؼۈضە ضەؼۇٌۇٌالھمب « جبھب -ئي ئىٕؽبْ! » ذىحبثي ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ثوٌۇپ ،ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ضەؼۇٌۇٌالھمب جەؼەٌٍىٌ ثېطىسىغبْ جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەض وەٌگەْ:
ظَ (َ )1ما َأ ْى َزمْيَا ؿَوَ َْ َم امْ ُل ْص َأ ٓ َن ِمد َ ْشلَى ( )2ا هَل ث َْش ِن َص ًة ِم َم ْن َ َْي ََش ()3 ّ « ثىع ؼبڭب ثۇ ئىالھىٌ ذىحبة -لۇضئبٕٔي ؼېٕي جبپبغب ؼېٍىؿ ئۈچۈْ ئەِەغ ،پەلەت ئبٌالھ
ٔىڭ ٍبذفي وۆضۈـىسىٓ /زوؼث جۇجۇـىسىٓ ئبٍطىٍىپ لېٍىفحىٓ لوضلىسىغبٔالضغب ۋەظ ٔ -ەؼىھەت، چىمىؿ ٍوٌي ثوٌؽۇْ زەپ ٔبظىً لىٍسۇق » ( .) 3 - 2 ئبٌسىٕمي ؼەوىىع ئبٍەجحە ثىۋاؼحە ھبٌسا ضەؼۇٌۇٌالھمب ذىحبة لىٍىٕغبْ ۋە ئۇٔىڭ ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ ذەٌەپي ( ئىعىسىٓ ِبڭغۇچي ) ئىىۀٍىىي ئەؼٍىحىٍگەْ .چۈٔىي ،ضەؼۇٌۇٌالھ ئىٕؽبٔىَەت ثىٍەْ جەڭحۇؾ ثوٌغبْ پەٍغەِجەضٌىه ظۀجىطىٕىڭ ئەڭ ئبذىطلي ھبٌمىؽي ثوٌۇپ ،ئۇ ثۇ ظۀجىطٔىڭ ئۆظىسىٓ ثۇضۇٔمي ھبٌمىؽىٕي ثىٍىفي وېطەن ئىسىِ .بٔب ثۇ « ِۇؼبٔىڭ لىؽؽىؽىسىٓ ذەۋىطىڭ ثبضِۇ؟ » ( ) 9ئبٍىحي ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ۋە ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ ھبٍبجىٕي ئىرچبَ ـەوىٍسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثۆٌەن ۋەھىٌ ئىّب لىٍىٕغبْ وىطىؿ ؼۆظ ( - 3 - 2ئبٍەت ) زىٓ وېَىٓ وەٌگەْ. ھەظضىحي ِۇؼبغب ضىؽبٌەت ۋەظىپىؽىٕىڭ جبپفۇضۇٌۇـي جەؼۋىطٌۀگەْ ئبٍەجٍەض ثىٍەْ لىؽؽە ثبـٍىٕىسۇ .ئۇٔىڭغب ئوجٕىڭ ٍوضۇلىغب ئوذفبؾ ثىط ٔەضؼە وۆضۈٔگەْ ئىسى ( .) 10ثۇ ،ئەؼٍىسە ئوت ٍېمىپ ئبئىٍىؽىٕي ئىؽؽىحّبلچي ثوٌۇپ ئەجطاپمب لبضاۋاجمبْ ِۇؼبغب ثېطىٍگەْ ثىط ئىفبضەت 110
ئىسى .ئوت ھەَ ٔبض ( ئوت ٍبٌمۇٔي ) ھەَ ٔۇضٔي ئۆظ جىؽّىسا ِۇجەؼؽەٍِەـحۈضگەْ .ئۇ ٔبضغب لبضاپ ِب ڭغبٔىسى ،ئەِّب ٔۇض ثىٍەْ ئۇچطاـحي .لۇضئبٔساِ ،بٔب ئۇ ٍەضزە ـۇ ۋالىححب ٍۈظ ثەضگەْ جبضىري ثۇضۇٌۇؾ ٔۇلحىٍىطىسىٓ ثىطى ثوٌغبْ ۋەلە ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىٕغبْ: « ِۇؼب ئوجٕىڭ ٍېٕىغب وەٌگۀسە ٔىسا لىٍىٕسىىي < ،ئي ِۇؼب! ِەْ ھەلىمەجەْ ؼېٕىڭ ضەثجىڭسۇضِەْ ،وەـىڭٕي ؼبٌغىٓ ،ؼەْ ھەلىمەجەْ ِۇلەززەغ ثوٌغبْ جوۋا ۋازىؽىسا ؼەِْ .ەْ ؼېٕي ئەٌچىٍىىىە جبٌٍىسىُ ،ؼەْ ۋەھىَگە لۇالق ؼبٌغىِٓ .ەْ ھەلىمەجەْ ( ئىجبزەجىە الٍىك ) ئبٌالھ زۇضِەْ ،پەلەت ِبڭىال ئىجبزەت لىٍغىِٓ ،ېٕي ظىىطى لىٍىؿ ئۈچۈْ ٔبِبظ ئولۇغىٓ > » ( .) 14 - 11 ؼۈضە ِبٔب ثۇ جەؼۋىط ثىٍەْ لىؽؽۀي ثبـالٍسۇ ۋە ِۇؼب ثىٍەْ ئبٌالھ ئبضىؽىسىىي زىئبٌوگ زاۋاَ لىٍىپِ ،ۇؼبغب ۋەظىپە ثېطىٍىسۇ « :پىطئەۋٔگە ثبضغىٓ ،ئۇ ھەلىمەجەْ ھەززىسىٓ ئبـحي » ( .) 24 ھەظضىحي ِۇؼب ئۆظىگە ثىط ٍبضزەِچي جەٌەپ لىٍىسۇ ھەجحب ئۇٔىڭ ئىؽّىٕىّۇ ئېَحىسۇٍ .ۀي، لېطىٕسىفي ھبضۇْ ( .) 30 - 29ئۇٔىڭ ثۇ جەٌىپي لوثۇي لىٍىٕىسۇ ،ثۇ ئۇٔىڭغب ثېطىٍگەْ ثىط ئىالھىٌ ِۇوبپبت ئىسى. ثۇ ئەٌۋەجحە ،ھەظضىحي ِۇؼب ٔبئىً ثوٌغبْ جۇٔجي ئىالھىٌ ئىىطاَ ئەِەغ ئىسى .لىؽؽەزە ئبٌالھ ٔىڭ ئۇٔي جۇغۇٌغبْ ۋالحىسا پىطئەۋٕٔىڭ ئبزەٍِىطى ئۆٌحۈضِەوچي ثوٌغبٔسا لبٔساق لۇجمۇظۇپ لبٌغبٍٔىمي ،پىطئەۋْ ؼبضىَىسا ئىالھىٌ ھىّبٍە ئبؼحىسا لبٔساق لوغساٌغبٍٔىمي ئەؼٍىحىٍىسۇ. پىطئەۋٔگە ئەٌچي ثوٌۇپ ثېطىؿ ئۆظىٕي ثېمىپ چوڭ لىٍغبْ ھۆوۈِساضغب لبضـي چىمىؿ زېگۀٍىه ئىسى .ھەظضىحي ِۇؼب ثۇٔي ثىٍەجحي .ـۇٔسالحىّۇ ئۇ ضەثجىٕىڭ ثۇٍطىمىغب ثوٍۇْ ئېگىسۇ ۋە ئەٌچىٍىه ۋەظىپىؽىٕي ئبزا لىٍىسۇ. ئبٌالھ ھەظضىحي ِۇؼبغب ئىىىي ِۆجىعە ثىٍەْ ٍبضزەَ لىٍغبْ ثوٌۇپ ،ئۇالضزىٓ ثىطى ٍەزى ثەٍعا ( ٔۇضٌۇق /پبضلىطاق لوي )ٍ ،ۀە ثىطؼي ھبؼب ئىسىٍ .ەزى ثەٍعا ثىط ؼىّۋوي ئىسى .ھەظضىحي ِۇؼب ٍبؾ ۋالحىسا ئۆظى ذبٌىّبؼحىٓ ثىط جىٕبٍەت ؼبزىط لىٍغبٔىسى .ئۇ ثىط جىسەٌگە ئبضىٍىفىپ لبٌغبْ ۋە ثىط ِۇـث ثىٍەْ ثىط ِىؽىطٌىمٕي ئۆٌحۈضۈپ لوٍغبٔىسىِ .بٔب ثۇ « ٔۇضٌۇق لوي » ئبزەَ ئۆٌحۈضگەْ لوي ئىسى .ھەظضىحي ِۇؼب جەۋثە لىٍغبْ ،ئبٌالھ ئۇٔىڭ جەۋثىؽىٕي لوثۇي لىٍىپ ،جىٕبٍەت ؼبزىط لىٍغبْ لوٌىٕي ٔۇضٌۇق ھبٌغب وەٌحۈضگۀىسى .جۈٔۈگۈْ ( ئۆجّۈـحە ) جىٕبٍەجىە ؼەۋەة ثوٌغبْ لوي، ثۈگۈْ ھىساٍەجىە ۋەؼىٍە ثوٌۇؾ ئۈچۈْ ٔۇضغب ئوذفبؾ چبلٕىّبلحب ئىسى .ھبؼب ،پىطئەۋٕٔىڭ ھۆوۈِطأٍىك ؼىّۋوٌي ثوٌغبْ لبِچىغب لبضـي ثېطىٍگەْ ثىط ؼىّۋوي ئىسى .ئۇ لبِچب ثۈگۈّٔۇ ثبضٌىك پىطئەۋْ ھەٍىەٌٍىطىٕىڭ لوٌىسا جبضىرىٌ ثىط ئىجطەت ؼۈپىحىسە جۇضِبلحب .ثۇ ھبؼب ئبضلىٍىك ئبٌالھ « :ئبٌالھ جبٌٍىغبْ ثىط پبزىچىٕىڭ ھبؼىؽي ٍەض ٍۈظىسىىي ثبضٌىك ؼبذحب ئىالھٍىك زەۋاؼي لىٍغبْ پىطئەۋٍٔەضٔىڭ لبِچىؽىسىٓ ئۈؼحۈْ » زېگۀسەن لىالجحي. ٔەجىجىسىّۇ ـۇٔساق ثوٌسى .پىطئەۋٕٔىڭ ؼېھىطگەضٌىطى ئۈؼحىسىٓ ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ ھبؼىؽي غبٌىپ وېٍىسۇ ۋە ؼېھىطگەضٌەض ئۆٌىسىغبٍٔىمىٕي ثىٍىپ جۇضۇپ ئىّبْ ئېَحىسۇ. ؼېھىطگەضٌەضٔىڭ ئىىىىٍۀّەؼحىٓ ئىّبْ ئېَحىفي ئىّبٕٔىڭ جبضىري ئۆضٔەوٍىطىسىٓ ثىطؼىسۇض. ؼېھىطگەضٌەض لىَىٓ -لىؽحبق ثىٍەْ ئۆٌحۈضۈٌۈؾ جەھسىحىگە « پەضۋاٍىّىع پەٌەن » زەپ لەجئىٍَىه ثىٍەْ جبۋاة ثېطىسۇ ( .) 72پىطئەۋٕٔىڭ ؼېھىطگەضٌىطى ئىّبْ ئېَححيٌ ،ېىىٓ پىطئەۋْ ئىّبْ ئېَحّىسى .ؼەۋەثي ٔبھبٍىحي ئوچۇق .ؼېھىطگەضٌەض ؼېھىط ثىٍەْ ِۆجىعىٕي ئبٍطىَبٌىغۇزەن ثىٍىّگە 111
ئىگە ئىسىٌ .ېىىٓ ،پىطئەۋْ ؼېھىط ثىٍەْ ِۆجىعىٕي ثىط -ثىطىسىٓ ئبٍطىغۇزەن ثىٍىّگە ئىگە ئەِەغ ئىسى .ثىٍگۈچىٍەض ئىّبْ ئېَححئ ،بزاْ ( ثىٍىّؽىع ) ئىٕىبضزا چىڭ جۇضزى. ئبٔسىٓ ؼۈضىسە ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ « ئىؽطا » ؼي جەپؽىٍىٌ ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .پىطئەۋٕٔىڭ ظۇٌۇِىسىٓ لۇجۇٌغبٌْ ،ېىىٓ پىطئەۋٔسىّٕۇ ثەجحەض ثوٌغبْ « ِەْ » ٌىه ۋە ـەذؽىَەجچىٍىه جۇٍغۇٌىطىسىٓ لۇجۇالٌّىغبْ ثۀي ئىؽطائىً لەۋِي ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ ۋەھىٌ ئېٍىؿ ئۈچۈْ وەجىەْ ۋالحىٕي غۀىّەت ثىٍىپ ،ثىط ِوظاٍغب چولۇٔۇـمب ثبـالٍسۇ .ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ ٍەھۇزىٍَىفىؿ جەضٍبٔي ِبٔب ِۇـۇٔساق ثبـٍىٕىسۇٔ « .ېّە ئۈچۈْ وبٌىغب ئەِەغِ ،وظاٍغب چولۇٔىسۇ؟ » .ثۇ ئۇالضزىىي ئۆظىٕي جۆۋەْ وۆضۈؾ ئىٍٍىحىٕىڭ ثىط ئىپبزىؽي ئىسى .ثۀي ئىؽطائىً پىطئەۋْ لەۋِي ئبٌسىسا ـۇٔساق ذوضٌۇق جۇٍغۇؼىغب چۆِگەْ ثوٌۇپ ،ئۆظٌىطىگە ئىطلي لىطغىٕچىٍىك ؼىَبؼىحي ٍۈضگۈظگەْ زۈـّىٕىٕىڭ جەڭطىٍىطىگە چولۇّٔبلچي ثوٌغبْ ۋالحىسا « ،ثىع وؤب ذوجبٍىٍٕىطىّىعٔىڭ جەڭطىٍىطىگە چولۇٔىۋاجىّىع ،ئەِّب ئۇ ئىالھٕىڭ ئبٔىؽىغب چولۇٔۇـمب الٍىك ئەِەغ ،ـۇڭب ثىع ئۇٔىڭ ثبٌىؽىغب چولۇٔبٍٍي » زېگەْ جۇٍغۇ ئبؼحىسا ھەضىىەت لىٍغبْ ( پىطئەۋْ لەۋِي وۆپ ئىالھٍىك زىٕغب ئېحىمبز لىٍىسىغبْ ثوٌۇپ ،ئۇالضٔىڭ ئىچىسە وبال ؼۈضەجٍىه ثىط ئىالھ ثبض ئىسى ). ثۇ ،ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ ٍەھۇزىٍَىفىؿ جەضٍبٔىٕىڭ ثبـٍىٕىفي ثوٌۇپ ،لۇضئبْ ۋەھىٌ ثۇ ئبضلىٍىك « :ئي ِۇھەِّەز ئۈِّىحي ،ؼىٍەضِۇ ِۇؼب ئۈِّىحىسەن ٍەھۇزىٍَەـّەڭالض .ئەگەض ئۇالضزەن ثوٌؽبڭالض ،ئۇالض زۇچبض ثوٌغبْ ئبلىۋەجىە لبٌىؽىٍەض! » زېّەوحە. ئۇٔىڭسىٓ وېَىٕىي ئبٍەجٍەضزە ،ثۇ ئىىىي جەضەپٍىّىٍىه ثبٍبٔالضٔىڭ ِەلؽىحىگە ِبغ ھبٌسا جۇٔجي ذىحبة لىٍىٕغۇچىٍىطى ثوٌغبْ ِۇـطىىالضغب ھەَ ِۇئّىٍٕەضگە ذىحبة لىٍىسۇِ .ۇـطىىالضغب « پىطئەۋىٕگە ئوذفبؾ ثوٌّبڭالض »ِ ،ۇئّىٍٕەضگە « ٍەھۇزىٍَەـّەڭالض » زەپ ئبگبھالٔسۇضىسۇ ( - 99 .) 112ئەؼٍىسە ثۇ ثۆٌەوٍەض ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌغبْ ئبزەَ -ـەٍحبْ لىؽؽىؽىّۇ ( ) 127 - 115 ئبٌسىٕمي ئۆضٔەوٍەضٔي جېرىّۇ ٍبذفي چۈـۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍّبلحبٍ .ۀيٍ ،بٌغۇظ ئىٕؽبْ ٍبوي ئىٕؽبٔالض جەِئىَحي ئبٌالھ ٔىڭ چبلىطىمىغب لۇالق ؼبٌّىؽبٔ ،ەجىجە ئېحىجبضى ثىٍەْ ـەٍحبْ ئۇ ئىٕؽبٕٔي ٍبوي ئىٕؽبٔالض جەِئىَحىٕي ٍوٌسىٓ چىمىطىپ جبـالٍسۇ .ثۇ ٍوٌسىٓ چىمىؿ ثەظىسە ئبظغۇٍٔۇلحب چىڭ جۇضۇؾ ـەوٍىسە ،ثەظىسە ھەلحىٓ ئبظغۇٍٔۇلمب ِبٍىً ثوٌۇپ وېحىؿ ـەوٍىسە ئىپبزىٍىٕىسۇ .ـەٍحبٕٔىڭ ئبزەِٕي ٍوٌسىٓ چىمىطىفي « ،ئبجب -ثوۋىؽىٕىڭ زىٕي » زا چىڭ جۇضغبْ پىطئەۋْ ۋە پىطئەۋىٓ چۈـۀچىؽىٕي ضەت لىٍىؿ ئۈچۈْ ثوٌۇپ ،ـەٍحبْ -ئبزەَ لىؽؽىؽي ئبجب - ثوۋىٍىطىٕي ھەلىمەجٕىڭ ِۀجەؼي لىٍىپ وۆضؼىحىسىغبْ چۈـۀچىگە « ئبجىالضِۇ ذبجبٌىفىسۇ » جبۋاثىٕي ثېطىفٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب. ۋەھىَٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضٍبٔىسا ثەؾ ۋالىث ٔبِبظغب زاالٌەت لىٍىسىغبْ جۇٔجي ئبٍەجٍەض ثۇ ؼۈضىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ:
ون َو َس ّح ِْح ِ َِب ْم ِس َرت ّ َِم كَ ْد َل ُظوُو ِع امشه ْم ِس َوكَ ْد َل قُ ُصوّبِ َا َو ِم ْن َأ َٓنَ ِء انو ه َْ ِل فَ َس ّح ِْح َو َأ ْظ َص َاَ اهْنه َ ِار م َ َـ ه َ ِل فَ ْاص ِ ّْب ؿَ ََّل َما ً َ ُلومُ َ حَ ْص ََض ()131
« ئۇالضٔىڭ ؼۆظٌىطىگە ؼەثطى لىٍغىٓ ،وۈْ چىمىفحىٓ ئىٍگىطى ،وۈْ پېحىفحىٓ ثۇضۇْ، وېچە ۋالىحٍىطىسا ۋە وۈٔسۈظٔىڭ ثەٌگىٍىه ( وۈٔسۈظٔىڭ زەؼٍەپىي ۋە ئبذىطلي ) ۋالىحٍىطىسا ضەثجىڭگە جەؼجىھ ئېَحمىٓ ( ٍۀي ٔبِبظ ئولۇغىٓ ) ۋە ھەِس ئېَحمىٓ ،ثۇ ئبضلىٍىك ئۇٔىڭ ( ئبٌالھ )زىٓ ضاظى ثوٌغبٍٔىمىڭ ِەٌۇَ ثوٌؽۇْ » ( .) 130 112
ئبٌسى ثىٍەْ ـۇٔي ئېَحىؿ وېطەوىي ،لۇضئبٔسا جەؼجىھ ئەِطى ۋالىث ـەضجي ثىٍەْ ثىطٌىىحە وەٌؽە ،ـۈثھىؽىعوي ٔبِبظٔي ثىٍسۈضىسۇ .ثۇٔىڭ ِىؽبٌٍىطى وۆپ .ئبٍەجحە ۋالىث ِۇٔساق ثەٌگىٍۀگەْ: .1وۈْ چىمىفحىٓ ثۇضۇْ .2وۈْ پېحىفحىٓ ثۇضۇْ .3وېچىٕىڭ ثەظى ۋالىحٍىطىسا .4ۋە . 5وۈٔسۈظ ۋالىحٍىطىسا .ثۇ ؼۈضىٕىڭ ھەظضىحي ئۆِەضٔىڭ ھىساٍىحىگە ۋەؼىٍە ثوٌغبْ ؼۈضە ئىىۀٍىىي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا ،ثەؾ ۋالىث ٔبِبظغب زاالٌەت لىٍغبْ ثۇ ئبٍەجٕىڭ پەٍغەِجەضٌىىٕىڭ 5 ٍبوي ٍ - 6ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ِەٌۇَ ثوٌّبلحب.ؼۈضە ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىگە ِۇۋاپىك ثىط ھبٍبجٕي ضوٍبپمب چىمىطىؿ ۋەظىپىؽي جبپفۇضۇٌغبْ ئىٕؽبٔغب ۋەھىَٕىڭ « ئىالھىٌ ئىٕفب ( ـەوىٍٍۀسۈضۈؾ ،ثەضپب لىٍىؿ ) الھىَىؽي » ئىىۀٍىىىٕي ئەؼٍىحىسۇ .ـۇڭب ،ؼۈضىسە ثىط -ثىطىگە ظىث ثوٌغبْ ظىىط ( ئەؼٍەؾ ) ۋە ٔىؽَبْ ( ئۇٔحۇؾ ) ئۇلۇِي وۆپ ئىفٍىحىٍىسۇ ( - 115،124 ،113 ،99 ،88 ،52 ،44 ،42 ،34 ،14 ،3ئبٍەجٍەض ). ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ٍېمىٍٕىطى جۆۋۀسىىي ئبٍەت ٔبظىً ثوٌغبٔسىٓ وېَىٓ ،ضەؼۇٌۇٌالھ ئبت ۋە لىعىً جۆگە لبجبضٌىك ثۇضۇٔسىٓ جبضجىپ ٍبذفي وۆضىسىغبْ زۇَٔبٌىمالضغب لبضىّبٍسىغبْ ،ئۇچطاپ لبٌؽب ئۇالضغب لبضىّبؼحىٓ ٍەضگە لبضاپ ئۆجۈپ وېحىسىغبْ ثوٌغبٍٔىمىٕي ئېَحىفىسۇ:
َو ََل ثَ ُمس ههن َؾ ًَْ َ ِْ َم ا ََّل َما َمذه ْـيَا ِت َِ َأ ْز َوا ًجا ِمْنْ ُ ْم َزُ َْص َة امْ َح ََا ِة الُّ هْ ََا ِميَ ْف ِذْنَ ُ ْم ِفِ َِ َو ِر ْز ُق َرت ّ َِم ذ ْ ٌَْي َو َأتْلَى (.)131 ّ « ثىع ئۇالضزىٓ ثەظىٍەضگە ثەھطىّەْ لىٍغبْ زۇَٔبٔىڭ ٔېّەجٍىطى ۋە ظىجۇظىٕٕەجٍىطىگە
وۆظ لىطىڭٕي ؼبٌّىغىٓ ،ثۇٔىڭ ثىٍەْ ئۇالضٔي ؼىٕبٍّىع ،ضەثجىڭ ( ؼبڭب ثەضگەْ ) ٔېّەت ئۇٔىڭسىٓ جېرىّۇ ٍبذفي ۋە ئەڭ ثبلىَسۇض » ( .) 131
ھبلمب ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەت ثىٍەْ ئبجبٌغبْ: « ( ثوٌىفي ئېٕىك ) لىَبِەت ،لىَبِەت ٔېّىسۇض؟ لىَبِەجٕىڭ ٔېّە ئىىۀٍىىىٕي لبٔساق ثىٍەٌەٍؽەْ؟ » ( .) 3 - 1 پەلەت ثۇ ٍەضزىال ئىفٍىحىٍگەْ « ئەي -ھبلمب » وەٌىّىؽي « ھەلىمەجٕىڭ پۈجۈْ ئبِىٍٍىطى ثىٍەْ ضوٍبپمب چىمىفي » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ھەلىمىٌ ِبھىَىحي ثىٍەْ ئەِەٌىٍَىفىسىغبْ ثىط ھەلىمەجحىٓ ئبٌسىٕئبال ِەٌۇِبت ثېطىسۇِ .ەظوۇض ؼۈضە لۇضئبٔسىىي لىَبِەت ۋە ئبذىطلي ؼبئەت ٍبوي ئىالھىٌ ثبضٌىممب وېٍىؿ ۋە ثۇظۇٌۇؾ ( وەۋْ ۋە فەؼبز ) ھەلىمىحىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ 14 ؼۈضىسىٓ ثىطى. ٔبظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثي ھەلمىسىىي ضىۋاٍەجٍەضگە لبضىغبٔسا ،ثۇ ؼۈضە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ظاِبٔىسىال « ھبلمب » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجىٍىفمب ثبـٍىغبْ .زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي لۇضئبْ ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپٍىطىسە پەٍغەِجەضٌىىٕىڭ ٍ - 9ىٍىغب ئبئىث ثوٌغبْ ِۈٌه ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغبِ ،ۈٌه - ِبئبضىج ؼۈضىٍىطى ئبضىؽىغب جىعىٍغبٌْ .ېىىٓ ،ؼۈضە ِەظِۇٍٔىطى ئبؼبغ لىٍىٕغبْ ٍۀە ثىط 113
جىعىٍىفحبٍ - 9 ،ىٍسىٓ ثۇضۇٔمي جبضىرمب ئېٍىٕغبْ .ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىفىسا لىؽؽەٌەضٔىڭ ٔبھبٍىحي ئىرچبَ ثىط ـەوىٍسە جىٍغب ئېٍىٕىفي ،فەجط ؼۈضىؽىٕي ئىّب لىٍىسۇ .ؼۈضىٕىڭ - 42 - 41ئبٍىحي ھەظضىحي ئۆِەضٔىڭ ِۇؼۇٌّبْ ثوٌۇـي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه زەپ لبضاٌغبْ. ٍۇلىطىسىىي ِەٌۇِبجالضغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ثۇ ؼۈضىٕي ٔەجُ ؼۈضىؽي ثىٍەْ ثبـٍىٕىپ ،جبھب ؼۈضىؽي ثىٍەْ ئەڭ ٍۇلىطى پەٌٍىگە چىممبْ ِۇـطىىالضغب لبضىحب « ذىطىػ لىٍغبْ /ھەٍۋە وۆضؼەجىەْ » ؼۈضىٍەضٔىڭ ئبذىطلىؽي زەپ لبضاـمب ثوٌىسۇ .ثۇ جەذّىٕەْ پەٍغەِجەضٌىىٕىڭ - 6 ٍىٍىغب جوغطا وېٍىسۇ. ؼۈضە ،ئبذىطلي ؼبئەت ۋە ئبذىطەجٕي ئبؼبؼىٌ جېّب لىٍغبْ ثوٌۇپ ،ئبذىطلي ؼبئەجٕىڭ ھبالن لىٍغۇچي ِۀعىطىؽي جەؼۋىطٌۀگەْ ( 3- 1؛ .) 17 - 13 ئبذىطەجٕي ئىٕىبض لىٍغبْ ۋە ۋەھىَگە لۇالق ؼبٌّىغبْ ئۆجّۈؾ لەۋٍِەضٔىڭ ھبالن ثوٌۇـي ئوثطاظٌىك ھبٌسا ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 12 - 4 ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ھېؽبپ وۈٔي ھەلمىسە جوذحبٌغبْ ( ِ .) 18 - 13ۇوبپبت ۋە جبظا ،ھېؽبثٕىڭ جەثىئىٌ ثىط ٔېّىحي ئىىۀٍىىي جىٍغب ئېٍىٕغبْ ( .) 37 - 19ثۇ ئبضلىٍىك ئىٕؽبٔسا زۇَٔب ھبٍبجىسا ِەؼئۇٌىَەجچبٍٔىك ثىٍەْ ھەض ئىفٕي ھېؽبثىٕي ثېطەٌەٍسىغبْ ھبٌسا لىٍىؿ ،ئبذىطەجٕي ئۇٔحۇِبؼٍىك ئېڭىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍغبْ .ؼۈضە ئبذىطەجحە ِۇوبپبجي جۀٕەت ثوٌغبٔالضٔىڭ ذۇـبٌٍىمىٕي جىطىه ٍبـبۋاجمبٔالضغب ئبٌسىٓ ثبٍبْ لىٍىپ ثېطىسۇ:
وِت ِنخَات َ َُ ِت ََ ِمَيِ َِ فََِ ُلو ُل ُ َُاؤ ُم ا ْك َص ُءوا ِنخَا ِت ََ َْ ( )19ا ِ ِّن َػيًَ ْ ُت َأ ِ ِّن ُم ًَل ٍق ِح َسا ِت ََ َْ ()21 فَبَ هما َم ْن ُأ ِ َ ّ « ٔبِە -ئەِبٌي ئوڭ لوٌىغب ثېطىٍگەْ ئبزەَ ( ذۇـبٌٍىمحىٓ ) < :ثۇ ِېٕىڭ ٔبِە -ئەِەٌىّٕي
ئېٍىپ ئولۇپ ثېمىڭالضِ ،ەْ ھېؽبثبجىّغب ِۇاللبت ثوٌىسىغبٍٔىمىّغب ِۇلەضضەض ئىفۀگەْ ئىسىُ > زەٍسۇ » ( .) 20 - 19 جبظاؼي جەھۀٕەَ ثوٌغبٔالضٔىڭ ـۇ ۋالىححىىي ئەھۋاٌي ھەلمىسە ِۇٔساق ثبٍبٔالض ثېطىٍگەْ:
وِت ِنخَات َ َُ ث ِِش َم ِ ِاَل فَ َِ ُل ُ وت ِنخَا ِت ََ َْ (َ )25وم َ ْم َأد ِْر َما ِح َسا ِت ََ َْ (ََّ )26يم َ َُْتَ َا ََكه َِت امْلَ ِاض ََ َة ()27 ول ََّي م َ َْد َ ِِن م َ ْم ُأ َ َو َأ هما َم ْن ُأ ِ َ َما َأ ْق ََن َؾ ِ ِّن َما ِم ََ َْ (َ َ ُ )28 َِل َؾ ِ ِّن ُسوْ َعا ِه ََ َْ ()29
« ٔبِە -ئەِبٌي ؼوي لوٌىغب ثېطىٍگەْ ئبزەَ ئېَحىسۇويِ < ،بڭب ٔبِە -ئەِبٌىُ ثېطىٍّىگەْ ثوٌؽىچۇ! ھېؽبثىّٕىڭ ٔېّە ثوٌغبٍٔىمىٕي ثىٍّىؽەَ ئىسىُ! زۇَٔبزا ئۆٌۈِىُ ھبٍبجىّٕي ( ئبذىطەجحە لبٍحب جىطىٍّەغ لىٍىپ ) ئبذىطالـحۇضؼىچۇ! ِېٕىڭ ِبي ِ -ۈٌىۈَ ِبڭب ھېچ ٔەضؼىگە ئەؼمبجّىسى. ِېٕىڭ ھولۇلۇَ لوٌۇِسىٓ وەجحي > » ( .) 29 - 25 ۋەھىٌ ِۀجەؼىٕىڭ پەٍغەِجەض ئەِەغ ،ئبٌالھ ئىىۀٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ ئىپبزە ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌغبْ:
َوم َ ْو ثَلَ هو َل ؿَوَ َْيَا ت َ ْـ َض ْ َاْلكَا ِو ًِل (َْ َ )44لذ َْشَنَ ِم ٌْ َُ ِِبمْ ََ ِمنيِ ( ُ )45هُث مَلَ َع ْـيَا ِم ٌْ َُ امْ َو ِث َني ( )46فَ َما ِم ٌْ ُ ْْك ِم ْن َأ َح ٍس َؾ ْي َُ َحاجِ ِز ٍَن ()47
« ئەگەض ئۇ ( پەٍغەِجەض ) ثىعٔىڭ ٔبِىّىعزىٓ ٍبٌغبٕٔي جولۇٍسىغبْ ثوٌؽب ،ئەٌۋەجحە ئۇٔي ئوڭ لوٌىسىٓ لبجحىك جۇجبجحۇق ،ئبٔسىٓ ئۇٔىڭ ئبؼبؼىٌ لىعىً جوِۇضىٕي وېؽىپ جبـالٍححۇق ،ؼىٍەضزىٓ ھېچجىط ئبزەَ ئۇٔي لوغساپ لبالٌّبٍححي » ( .) 47 - 44
114
ؼۈضە ؼۆظٌەضٔىڭ ؼۇٌحبٔي ثوٌغبْ ۋەھىٌ ھەلمىسىىي ثبٍبٔالض ثىٍەْ ئبذىطٌىفىسۇ .چۈٔىي، ۋەھىٌ « ئېٕىك ھەلىمەجحۇض » ( .) 51ثۇ ؼەۋەثحىٓ ئىٕؽبْ ئەظىّەجٍىه ضەثجىٕىڭ ٔبِىٕي ٍبز لىٍغبْ ھبٌسا ھەضىىەت لىٍىفي وېطەن:
ْس َرت ّ َِم امْ َـ ِؼ ِمي ()52 فَ َس ّح ِْح ِِب ْ ِ
« ( ئي ذىحبة لىٍىٕغۇچي ) ؼەْ ،ئەظىّەجٍىه ضەثجىڭٕىڭ ٔبِىٕي ٍبز لىٍىپ ئەِەي لىٍغىٓ! » ( .) 52
يبئبرىج ضۈرىطي « ٍۇلىطى ئۆضٌەؾ ،وۆجۈضٌۈؾ » ٍبوي « ٍۇلىطى ئۆضٌەؾ ثبؼىّبلٍىطى » ۋە ٍبوي « ٍۇلىطى ئۆضٌەؾ ۋاؼىحىٍىطى » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ِبئبضىج » وەٌىّىؽي ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ - 3 ئبٍىحىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ؼۈضە ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ثۇ وەٌىّە ئبٌالھ ٔىڭ ئۇٌۇغٍىمي ۋە ِۇلەززەؼٍىىىٕي ھەَ ئىٕؽبٕٔىڭ ئبٌالھ لب ٍېمىٍٕىفىؿ ئىّىبٍٔىطىٕىڭ وۆپ ذىً ئىىۀٍىىىٕي ئىپبزىٍەٍسۇ. « ئبٌالھ جىٓ وېٍىسۇ ،جبوبِۇي ِەضجىۋىؽىٕىڭ ئىگىؽي ثوٌغبْ ئبٌالھ جىٓ وېٍىسۇ » ( .) 3 ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەت ٔىؽجەت ثېطىٍگەْ ھبٌسا « ؼەئەٌە ؼبئىٍۇْ ۋە ۋالي » زەپّۇ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ھەظضىحي ئوؼّبٔغب ٔىؽجەت ثېطىٍگەْ ِەـھۇض لۇضئبْ ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپىسە ھبلمب ٔ -ەثە ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ھبلمب ؼۈضىؽي ثىٍەْ ثۇ ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇْ جەھەجحىىي ٍېمىٍٕىمي ٔبھبٍىحي ئېٕىك .ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي ِەوىە ِۇـطىىٍىطىٕىڭ ضەؼۇٌۇٌالھمبِ ،ۇؼۇٌّبٔالضغب ۋە ھىّبٍىچىٍىطىغب لبضىحىٍغبْ ئېّجبضگوزىٓ ثىط ئبظ ثۇضۇْ ٍبوي ئېّجبضگؤىڭ زەؼٍەپىي ِەظگىٍىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي وۆضؼەجّەوحە .ثۇٔىڭغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ثۇ ؼۈضە پەٍغەِجەضٌىىٕىڭ ٍ - 7ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ. ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي ئبذىطەت ثوٌۇپ ،ذىحبة لىٍىٕغۇچىسا ئبزاٌەت ئېڭىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب .ؼۈضە ئبذىطەجٕي ئىٕىبض لىٍغۇچىالضٔىڭ ئبذىطەجحە زۇچبض ثوٌىسىغبْ ٍۈضەن زاغٍىغۇچي ئبظاپحىٓ ذەۋەض ثەضگەْ ھبٌسا ثبـٍىٕىسۇ ( .) 2 - 1ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ، ئىالھىٌ لۇزضەجٕىڭ چوڭٍۇلي ۋە ئىالھي ِۇزاذىٍىٕىڭ جېعٌىىي ئىّب لىٍىٕىسۇ ( .) 4 - 3ئبٔسىٓ ئىٕىبض لىٍغۇچي ئىٕؽبٕٔىڭ ؼۈپەجٍىطى ۋە ئبذىطەجحىىي ٍبٌغۇظٌۇلي ئوثطاظٌىك ھبٌسا ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ ( .) 18 - 6ثۇ ثۆٌەوٕىڭ ئبذىطلي ئبٍىحىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ پىرؽىمٍىمٕىڭ ؼەۋەثي ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ثبـالٔغبْ ثۆٌەوٕىڭ ثىطىٕچي ئبٍىحىسە ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ:
امْش َج ُزوؿًا (َ )21وا َذا َم هس َُ امْز ْ َُْي َمٌُوؿًا ()21 ا هن ْاَلو ْ َس َان ُذ ِو َق َُوُوؿًا ( )19ا َذا َم هس َُ ه ُّ «ّ ّ ئىٕؽبْ ھەلىمەجەْ ّچىساِؽىع ٍبضىحىٍسىّ . ئۇٔىڭغب ( ٍولؽۇظٌۇق ٍبوي
وېؽەٌٍىه ٍبوي لوضلۇٔچحەن ) ثىطەض وۆڭۈٌؽىعٌىه ٍەجىەْ چبغسا ظاضالٔغۇچىسۇض .ثىطەض ٍبذفىٍىك ٍەجىەْ چبغسا ئۇٔي ثبـمىالضزىٓ لىعغبٔغۇچىسۇض » ( .) 21 - 19 115
ثۇ وېؽەٌٍىىٕىڭ زاۋاؼي ٍوق ئەِەغ .ثۇ ؼۈضىٕىڭ - 35 - 22ئبٍەجٍىطى ثۇ وېؽەٌٍىىٕىڭ زاۋاؼىغب ئبٍطىٍغبْ. ؼۈضىسە ٍۀە ،ئىٕىبضچىالضٔىڭ ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضاجمبْ ئبغعاوي ئەظىَەجٍىطىگە لبضىحب ضەؼۇٌۇٌالھمب جەؼەٌٍي ثېطىٍگەْ ( 5؛ .) 42 - 36 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطىسا ؼۆظ ٍۀە ثبـمب لبٍحىپ ،لىَبِەجحە ئىٕىبض لىٍغۇچي ئىٕؽبٕٔىڭ ھبٌىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثبٍبٔالض ثېطىٍگەْ ثوٌۇپ ،ئىٕىبض لىٍغۇچىالض ئبگبھالٔسۇضۇٌغبْ:
ػون ( )43ذ َِاشػ َـ ًة َأتْ َص ُػار ُ ِْه حَ ْػص َُ ُلِ ُْم ِذ ه ٌَل َذ ِ َِل امْ ََ ْػو ُم ه ِاَّلي ََكهُػوا ِساؿًا َ ََكَّنه ُ ْم ا ََّل ه ُُص ٍة ًُو ِفضُ َ ً َ ْو َم َ َْي ُص ُج َ ون ِم َن ْ َاْل ْجسَ ِاث ِ َ ّ ون ()44 ًُوؿَسُ َ « ئۇ وۈٔسە ئۇالض لەثطىٍىطىسىٓ چىمىپ ذۇززى جىىٍەپ لوٍغبْ ثۇجٍىطىغب لبضاپ ٍۈگۈضگۀسەن ( ِەھفەضگبھمب ) ٍۈگۈضىسۇ .ئۇالض ( ئبٌالھ جىٓ ئۇٍىٍىپ ) ٍۇلىطى لبضىَبٌّبٍسۇ ،ئۇالضٔي ذوضٌۇق ئوضىۋاٌىسۇ ،ئۀە ـۇ ئۇالضغب ۋەزە لىٍىٕغبْ وۈٔسۇض » ( .) 44 - 43
َەبە ضۈرىطي ؼۈضە لەزىّي ِۇؼھبة ،جەپؽىط ۋە ھەزىػ وىحبثٍىطىٕىڭ وۆپىٕچىؽىسە « ٔەثە » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبِْ .ەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ئىىىىٕجي ئبٍىحىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ٔەثە » وەٌىّىؽي « ِۇھىُ ۋە ثۈٍۈن ذەۋەض » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ « .ذەۋەض » وەٌىّىؽىّۇ ئەضەپچە ؼۆظ ثوٌۇپ ،ثۇ ئىىىي ؼۆظ ئبضىؽىسىىي پەضق ِۇٔساق: ذەۋەض وەٌىّىؽي ِۇھىُ ثوٌؽۇْ ثوٌّىؽۇْ ھەض ذىً ذەۋەضٌەض ئۈچۈْ ئىفٍىحىٍىسۇ. ٔەثە وەٌىّىؽي ،پەلەت ِۇھىُ ۋە ئبڭٍىغۇچىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌغبْ ،ئبڭٍىغۇچىٕي ِەٍسأىٕي ئىپبزىٍەـىە ،ئىٕىبغ ثىٍسۈضۈـىە ِەججۇض لىٍىسىغبْ ذەۋەضٌەض ئۈچۈْ ئىفٍىحىٍىسۇ. ؼۈضە ئىؽّي ثوٌغبْ « ٔەثە » ئەٌۋەجحە ئبذىطلي ؼبئەت ھەلىمىحىٕي ثىٍسۈضىسۇ. ؼۈضە ثۇذبضى ۋە ثەظى جەپؽىطٌەضزە ثىطىٕچي ئبٍىحي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .لۇضجۇثي « ؼۇضەجۇ ئبِّە » زەپ ئبجىغبْ. ٔەثە ۋە ٔبظىئبت ؼۈضىٍىطى ِۇؼھبپحب ۋە ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپىسە ئبضلىّۇ -ئبضلب جىعىٍغبْ. ِەـھۇض ثوٌغبْ لۇضئبْ ؼۈضىٍىطىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپىسە ِبئبضىج ٔ -بظىئبت ؼۈضىٍىطى ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ؼۈضىسە ِەظِۇْ جەھەجحىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ ۋالحىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثىط ٍىپ ئۇچي ٍوق. ئەِّب ،ؼۈضىٕىڭ ئىٕىبض لىٍغۇچىالضٔىڭ زىممىحىٕي جبضجمبْ ئبذىطەجٕي ئىٕىبض لىٍىؿ ھەلمىسىىي ثبٍبْ ثىٍەْ ثبـٍىٕىفىٕي ٔبظىً ثوٌۇؾ ِەظگىٍي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ٍىپ ئۇچي زەپ لبضىؽبق ذبجبالـّبٍّىع. ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپىگە ئبؼبؼەْ ؼۈضىٕىڭ ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 7ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ئېَحىفمب ثوٌىسۇ .ئىجٓ ئبثجبغ ضەظىَەٌالھۇ ئۀھۇزىٓ وەٌگەْ ثىط ضىۋاٍەت ثۇ لبضىفىّىعٔي وۈچٍۀسۈضىسۇ: 116
« لۇضەٍفٍىىٍەض ئوٌحۇضۇپ ٔبظىً ثوٌغبْ لۇضئبْ ئبٍەجٍىطى ھەلمىسە ِۇٔبظىطە لىٍىفىۋاجبجحي. ئۇالضٔىڭ ئىچىسە جەؼحىك لىٍغبٔالضِۇٍ ،بٌغبٔغب چىمبضغبٔالضِۇ چىمبجحيِ .بٔب ثۇ ۋالىححب ثۇ ؼۈضە ٔبظىً ثوٌسى ». ؼۈضىٕىڭ ئبؼبؼىٌ جېّىؽي ئىٕؽبٕٔىڭ ئەثەزى ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌۇپ ،ئىٕؽبٔسا ھېؽبثىٕي ثېطەٌەٍسىغبْ ثىط ھبٍبجٕي ٍبـىفي ئۈچۈْ ،ئۇٔي جىعگىٍٕەپ جۇضىسىغبْ جبۋاثىبضٌىك - ئبذىطەت ئېڭىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي؛ ثۇ ئبضلىٍىك ئىٕؽبٕٔي ِەٍٍي ؼۆظ -ھەضىىىحي ٍبوي چۈـۀچىؽي جەھەجحىٓ ثوٌؽۇْ ،ئبذىطەجٕي ئىٕىبض لىٍّبؼٍىك ھەلمىسە ئبگبھالٔسۇضۇـٕي ِەلؽەت لىٍغبْ. ؼۈضە لبٍحىسىٓ جىطىٍىفمب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئوثطاظٌىك ثىط ثبالغەت جىٍي ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ:
ون ()5 ون ( ُ )4هُث َ هّلَك َس ََ ْـوَ ُم َ ون ( َ )3هّلَك َس ََ ْـوَ ُم َ ون (َ )1ؾ ِن اميه َحا امْ َـ ِؼ ِمي ( )2ه ِاَّلي ُ ِْه ِفِ َِ ُم ْرخَ ِو ُف َ َ هع ًَد َ َس َاءمُ َ ّ « ئۆظ ئبضا ٔېّە جوغطۇٌۇق ؼوضىفىۋاجىسۇ؟ ئۇ چوڭ ۋەلۀىڭ ذەۋىطىٕي ؼوضاۋاجبِسۇ؟ ئۇالض ـۇ
( ذەۋەض -لىَبِەت ) ھەلمىسە ثبـمىچە ئوٍسا ثوٌۇۋاجىسۇ .ھەضگىع ئۇالض ئوٍٍىغبٔسەن ئەِەغ، وېٍەچەوحە ( ھەلىمەجٕي ) ثىٍىپ لبٌىسۇ .ھەضگىع ئۇالض ئوٍٍىغبٔسەن ئەِەغ ،ئۇالض ( ھەلىمەجٕي ) وەٌگۈؼىسە ثىٍىسۇ » ( .) 5 - 1 ثۇ ئبٍەجٍەضزىٓ وېَىٓ ،ئىٕؽبٔغب ثېطىٍگەْ ٔېّەجٍەض ئەؼٍىحىٍىسۇ « :ئۇٍمۇڭالضٔي ئۆٌۈَ (ٔىڭ ؼىّۋوٌي ) لىٍسۇق » ( ) 9ۋە « وۈٔسۈظٔي ھبٍبجمب ( ؼىّۋوي ) لىٍسۇق » ( ) 11زېگەْ ئبٍەجٍەض ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌّبلحب. ؼۈضىسە ئىالھىٌ ِۇوبپبت ۋە جبظا جەپؽىٍىٌ جەؼۋىطٌىٕىسۇ ( .) 40 - 21ثۇ ثۆٌەوحە وىفىگە لبجحىك جەؼىط لىٍىسىغبْ جۀٕەت ۋە جەھۀٕەَ ھەلمىسە جەؼۋىطٌەض ثېطىٍگەْ ثوٌۇپ ،ثۇ جەؼۋىطٌەضٔىڭ ھەِّىؽي ئىالھىٌ ضەھّەجٕىڭ ثىط ئەؼەضى .چۈٔىي ،ۋەھىٌ پۇضؼەت لوٌسىٓ وېحىفحىٓ ثۇضۇْ ،ذبجبزىٓ لبٍحىفمب پۇضؼەت ثبض ۋالىححب ئىٕؽبٕٔي ئەلٍي -ھۇـىٕي جېپىفمب ۋە ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىگە ٍۈظٌىٕىفىە زەۋەت ئۈچۈْ ٔبظىً لىٍىٕغبْ. ؼۈضە ،ئىٕىبض لىٍغبْ ھېؽبپ وۈٔي ثىٍەْ ٍۈظٌەـىەْ ثىط ئىٕىبضچىٕىڭ پۇـبٍّبٍٔىك چىمىپ جۇضىسىغبْ ـۇ ئبچچىك ٔىساؼي ثىٍەْ ئبذىطالـمبْ:
ََّي م َ َْد َ ِِن ُن ْي ُت حُ َص ًاِب
« وبـىي ِەْ جۇپطاق ثوٌۇپ وەجىەْ ثوٌؽبِچۇ! » ( .) 40
َبزىئبت ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ؼۆوۈپ چىمبضغۇچىالض » ٍبوي « جبضجىپ چىمبضغۇچىالض » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ٔبظىئبت » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ: « ( ذىحبة لىٍىٕغۇچىٕىڭ لەٌجىگە ) وىطىپ ( وۇپطىٕي ئۇ ٍەضزىٓ ) لبجحىك جبضجىپ چىمبضغبْ ( ئبگبھالٔسۇضغۇچي /غەظەپ ئبٍەجٍەض ) ثىٍەْ لەؼەِىي! » ( .) 1 117
جىطٔبق ئىچىسە ثېطىٍگەْ ئىگىسىٓ ِەٌۇَ ثوٌغبٔسەن ،ؼۈضىگە ئىؽّي ثېطىٍگەْ ئبٍەت ،ئىگىؽي ٔبِەٌۇَ ثۆٌەوٕىڭ ثىطىٕچي ئبٍىحىٕي جەـىىً لىٍّبلحبِ .ۇپەؼؽىطٌەض « جبضجىپ چىمبضغۇچىالض » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ٔبظىئبت »ٔىڭ وىُ ئىىۀٍىىي ھەلمىسە پەضلٍىك لبضاـالضٔي ئوجحۇضىغب لوٍغبْ ۋە ـۇ ـەوىٍسە چۈـۀسۈضگەْ .ئۇالض « پەضىفحىٍەضٍ ،ۇٌحۇظالض ،ئوق ئبجمۇچي ِۇجبھىحالض » ٍبوي « لەثعى لىٍىٕغبْ ضوھالض » زەپ چۈـۀسۈضگەْ .ثۇ وەٌىّىسە ئىپبزىٍۀگەْ ٔبِەٌۇَ ئىگىٕي « پەضىفحىٍەض » زەپ چۈـۀسۈضۈؾ لۇضئبٔغب ظىث وېٍىسۇ .چۈٔىي ،لۇضئبْ پەضىفحىٍەضٔي « چىفي لىع » زەپ لبضاٍسىغبْ ِۇـطىىالضٔىڭ ثبجىً ئېحىمبزىٕي ظۇذطۇف - 19ئبٍەجحە ضەت لىٍىسۇ« .ٍۇٌحۇظالض » ٍبوي « ضوھالض » زەپ چۈـۀسۈضۈـّۇ ٍۇلىطىمىسەن ذبجب .چۈٔىي ،ثۇالضٔي ؼۇثَېىحىپٍىممب ( ئىگەِ ،ەٌۇَ وۈچ -لۇزضەجىە ) ئىگە لىٍىؿ ٍۇٌحۇظالضغب چولۇٔغۇچىالضٔىڭ ئېحىمبزىسۇض .ھبٌجۇوي ئبٍەجحە « ِۇزەثجىطات » زېَىٍّەوحەِ .ۇزەثجىط « ثبـمۇضغبْ ،ئىساضە لىٍغبْ، ئىساضە لىٍغۇچي » زېگۀٍىه ثوٌىسۇ .ثىعٔىڭچە ،ثۇ ؼۈپەجٍەضٔىڭ ئېٕىمٍىغۇچىؽي ثۇ ؼۈضىگە ئوذفبؾ ثوٌغبْ ظاضىَبت ،ئبزىَبت ،ؼبففبتِ ،ۇضؼەٌەت ؼۈضىٍىطىٕىڭ ثبـٍىٕىفىسا ئوضۇْ ئبٌغبْ ئىگىؽي ٔبِەٌۇَ ؼۈپەجٍەضگە ئوذفبؾ ۋەھىٌ ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه. ؼۈضە زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىٓ جبضجىپ ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،زەؼٍەپىي ٔۇظۇي جەضجىپٍىطىٕىڭ ھەِّىؽىسە ٔەثە - ئىٕفىحبض ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇٔىڭغب ئبؼبؼالٔغبٔساِ ،ەظوۇض ؼۈضە لۇضەٍؿ ئېّجبضگوؼي ثبـالٔغبْ ثىطىٕچي ٍىٍساٍ ،ۀي ٔۇثۇۋەجٕىڭ ٍ - 7ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي ئبذىطەت ثوٌۇپ ،ثبـمب ؼۈضىٍەضگە ئوذفبؾ ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽىٕىڭ ئبذىطەت ثوٌۇـىٕىڭ ؼەۋەثي ثبض .چۈٔىي ،ھەض ٔەضؼىٕىڭ ثىط ضوھي ثبض ،زۇَٔبٔىڭ ضوھي ئبذىطەجحۇض. ؼۈضە ثبـمب ؼۈضىٍەضگە ئوذفبؾ ۋەھىٌ ئىّب لىٍىٕغبْ ھبٌسا ثبـالٔغبٔسىٓ وېَىٓ ،ئبذىطەجىە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثىط ثۆٌەن ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 14 - 6ۋەھىٌ ثۇ ئبضلىٍىك ذىحبة لىٍىٕغۇچىٍىطىٕي « ئبذىطەجىە ئىّبْ ئېَحىفمب » چبلىطِبلحب .ثۇ ئبضلىٍىك ٍبذفىالضزىٓ ثوٌۇـٕي ثىط ؼىؽحېّىغب ثبغالـحۇضِبلحب .ذىحبة لىٍىٕغۇچىٕي ٍەوىە زۇَٔبٌىك چۈـۀچىسىٓ لۇجۇٌسۇضۇپ ،ئىىىي زۇَٔبٌىك چۈـۀچىگە ئىگە لىٍىفٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب .چۈٔىي ،ئبذىطەجىە ئىّبْ ئىٕؽبٔغب ئبٌالھ لب ئىفىٕىفٕي جۀجىھٍەٍسۇ .ئەگەض ئبٌالھ لب ثوٌغبْ ئىفۀچ ثوٌّىؽب ،ئىّبْ ئەذاللىّۇ ثوٌّبٍسۇ .ئبٌالھ لب ئىفۀچ لىٍّبٍسىغبْ ثىط وىفىٕىڭ ئبٌالھ لب ثوٌغبْ ئىّبٔىٕىڭ لىّّىحي ثوٌّبٍسۇ .ئبٌالھ لب ثوٌغبْ ئىفۀچٕىڭ ئەڭ ِۇھىُ ـەضجٍىطىسىٓ ثىطؼي ئبذىطەجىە ئىّبْ ئېَحىؿ .وىفي فىحطىحىگە ؼبزىك ثوٌغبْ ئەھۋاٌسا ٍبذفىالضزىٓ ثوالالٍسۇٌ .ېىىٓ ،ثۇ ٍبذفىالضزىٓ ثوٌۇـٕىڭ ئىعچىٍٍىمي ھەلمىسە ثىط ٔېّە زېَىؿ لىَىٓ .ثۇالض ثوٌّبؼحىٓ ٍبذفىالضزىٓ ثوٌۇؾ ھبٍبت ـەوٍىگە ئبٍٍىٕبٌّبٍسۇٍ .بذفىٍىمٕي ھبٍبجىغب ئبٍالٔسۇضۇؾ ئۈچۈْ « ئىّبْ » ـەضت .ئىّبٕٔىڭ جەۋھىس - ٔۇثۇۋۋەت ِ -ەئبزجىٓ جەـىىً جبپمبْ ئۈچ ئبِىٍىسىٓ ئەڭ غەٍت ثوٌغىٕي « ِەئبز » ثوٌۇپ ،ئۇ ئبذىطەجىە ئىّبٔسۇض .ئبذىطەجىە ئىّبْ ،ثىط وىفىٕىڭ ثىط ٍبذفىٍىمٕي ثىطەض غەضەظ ٍبوي ِۀپەئەت جەِەؼىسىٓ ذبٌىٌ ھبٌسا لىٍىفىٕىڭ ۋە زاۋاِالـحۇضۇـىٕىڭ وبپبٌىحي ثوٌىسۇ .ئبذىطەجىە ئىّبْ ثوٌّبؼحىٓ لىٍىٕغبْ ٍبذفىٍىكٍ ،ب ثىطەض غەضەظ ٍبوي ِۀپەئەت ئۈچۈْ ثوٌىسۇ .ئبذىطەجىە ئىّبْ ئېَحمبْ ثىطؼي ٍبذفىٍىمٕي « ذەٍىط » ئۈچۈْ لىٍىسۇ .ئبذىطەجىە ئىّبْ ئېَحّبؼحىٓ ٍبذفىٍىك 118
لىٍغۇچىغب ئبذىطەجحىٓ ثىط ٔېؽىۋە ٍوق .چۈٔىي ،ھېچىىُ ئبچمۇظِىغبْ ثىط ھېؽبپحىٓ وىطىُ جەٌەپ لىالٌّبٍسۇ. ؼۈضە ئىگىؽي ٔبِەٌۇَ ؼۈپەجٍەض ثىٍەْ ۋەھىَٕي ئىّب لىٍغبْ ھبٌسا ثبـٍىٕىسۇ:
امسا ِتلَ ِ اِب ِ ات قَ ْصكًا (َ )1واميه ِاش َع ِ َواميه ِازؿَ ِ امس ِ َ ات َس ْحلًا ( )4فَامْ ُمسَ ِجّ َص ِات َأ ْم ًصا ()5 ات َس ْح ًحا ( )3فَ ه ات و َ ْش ًعا (َ )2و ه
« ( ذىحبة لىٍىٕغۇچىٕىڭ لەٌجىگە ) وىطىپ ( وۇپطىٕي ئۇ ٍەضزىٓ ) لبجحىك جبضجىپ چىمبضغبْ ( ئبگبھالٔسۇضغۇچي /غەظەپ ئبٍەجٍەض ) ثىٍەْ لەؼەِىيِ ( ،ۇئّىٍٕەضٔىڭ لەٌجىگە ) ضەھّەت ثىٍەْ جوٌۇپ جبـمبْ ثىط ئۈِىسٔي ئۇؼحىٍىك ثىٍەْ ؼبٌغبْ ( ضەھّەت ئبٍەجٍىطى ) ثىٍەْ لەؼەِىي! ( ئۇ ئۈِىث ثىٍەْ ھبٍبت زېڭىعىسا ) ئۈظگۀؽېطى جبٍٔىٕىپ ئىٍگىطٌىگەْ ( ِۇئّىٍٕەض ) ثىٍەْ لەؼەِىي! ( ٍبذفىٍىك ٍوٌىسا ) ئۆظئبضا ثەؼٍەـىەْ ثبـالِچىالض ثىٍەْ لەؼەِىي! ئۇالضٔىڭ ئبضلىؽىسىٓ ئىفٍىطىٕي ئىعىغب چۈـۈضگۈچىٍەض ثىٍەْ لەؼەِىي! » ( .) 5 - 1 ئبٔسىٓ ئبذىطەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثۆٌەن ثبـٍىٕىسۇ ،ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ھەظضىحي ِۇؼب ۋە ئۇٔىڭ زەۋىحىٕي ضەت لىٍغبْ پىطئەۋىٕٕىڭ لىؽؽىؽي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ: « ئبٌالھ ئۇٔي زۇَٔب ۋە ئبذىطەجىە ئىجطەت ثوٌؽۇْ زەپ جبظاٌىسى » ( .) 25 ؼۈضىسە ٍۀە ،ؼۆظ ئبضلىٍىك ٍەجىۈظۈٌگەْ ئبٍەجٍەضگە ئىفۀّەٍسىغبٔالضغب جەثىئەت ۋە وبئىٕبت ئبٍەجٍىطى وۆضؼىحىٍگەْ ( .) 33 - 27 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطىسا ؼۆظ ٍۀە لىَبِەجىە وېٍىپ جوذحبٍسۇ ۋە ئىٕؽبٔغب ئبٌالھ جىٓ ثبـمب ھېچىىُ ذەۋەض ثېطەٌّەٍسىغبْ ،وىفىٕي چۆچۈجىسىغبْ ئبٍەجٍەض ثىٍەْ ؼۈضە ئبذىطٌىفىسۇ .ثۇ ئبضلىٍىك ِۇھبجبة ئېڭىسا ھېؽبثىٕي ثېطەٌەٍسىغبْ ثىط ھبٍبت ٍبـبؾ ئېڭىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍىسۇ:
امساؿَ ِة َأ هَّي َن ُم ْص َساَُا (ِ )42ف َمي َأه َْت ِم ْن ِذ ْن َصاَُا ( )43ا ََّل َرت ّ َِم ُمٌُْتَ َاَُا ( )44اه ه َما َأه َْت ُمٌْ ِش ُر َم ْن َ َْيشَ ػاَُا ٌ َْسبَمُوه ََم َؾ ِن ه ّ ّ (ََ َ )45كَّنه ُ ْم ً َ ْو َم ٍَ َص ْوَّنَ َا م َ ْم ًَوْ َحثُوا ا هَل ؾ َِش هَ ًة َأ ْو ُْضَاَُا ()46 ّ
« ( ئي ضەؼۇي! ) ؼۀسىٓ لىَبِەجٕىڭ لبچبْ ثوٌىسىغبٍٔىمىٕي ؼوضاٍسۇ .ؼەْ ئۇٔي لبٔسالّۇ ثبٍبْ لىٍىپ ثېطەٌەٍؽەْ؟ ئۇٔي ثىٍىؿ پەضۋەضزىگبضىڭغب ذبؼحۇض .ؼېٕىڭ ۋەظىپەڭ پەلەت لىَبِەجحىٓ لوضلىسىغبْ ئبزەِٕي ئبگبھالٔسۇضۇـحۇض .ئۇالض لىَبِەجٕي وۆضگەْ وۈٔسە گوٍب ئۆظٌىطىٕي ( زۇَٔبزا ) پەلەت ثىط وەچمۇضۇْ ٍبوي ثىط ئەجحىگەْ جۇضغبٔسەن ( گۇِبْ لىٍىسۇ ) » ( .) 46 - 42
ئىُفىتبر ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ئىٕفەجەضات پېئىٍي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ: « ئبؼّبْ ذۇززى ئۈچىىٕي ٍېطىپ ثىد جبضجىپ چىممبْ ئۇضۇلحەن ٍېڭىسىٓ ٍبضىحىٍىفمب ثبـٍىغبْ چبغسا » ( .) 1 ئبٍەجحىىي ئىٕفەجەضات پېئىٍي « ئىالھىٌ ثۇٍطۇلمب ثوٍۇْ ئىگىپ ،ذۇززى ثىط ئۇضۇلٕىڭ ثىد جبضجىؿ ئۈچۈْ ئۈچىىٕي ٍېطىپ چىممىٕىسەن ٍېڭىسىٓ ٍبضىحىٍىؿ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ثۇ وەٌىّىٕىڭ ئىؽّي فبئىً ـەوٍي « فبجىط » ثوٌۇپ ،ثۇ ئىؽىُ لۇضئبٔسىىي - 35ؼۈضىگە ثېطىٍگەْ. 119
ثۇ ئىؽىُ ،جەضجىّە ۋە جەپؽىطٌەضگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ِۀجەٌەضزە وبئىٕبت جەۋە ثوٌغبْ وەۋْ ۋە فەؼبز ( ثبضٌىممب وېٍىؿ ۋە ثۇظۇٌۇؾ ) لبٔۇٔىسىٓ « فەؼبز /ثۇظۇٌۇؾ »لب جەۋە زەپ لبضاٌغبْ. ٌېىىٓ ،ثۇ وەٌىّە « وەۋْ /ثبضٌىممب وېٍىؿ » لبٔۇٔىٕي وۆضؼىحىسۇ .چۈٔىي ،ئىٕفىحبض ؼۈضىؽي « جۇٔجي ثبضٌىممب وېٍىفي »ٔي ئەِەغ ،ئىٕفىئبٌٕي وۆضؼەجىۀسەن « ٍېڭىسىٓ ثبضٌىممب وېٍىؿ »ٔي ثىٍسۈضىسۇ .جۇٔجي ثبضٌىممب وېٍىفٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ئىؽىّالض فەجط ۋە فەٌەلحۇض. ضەؼۇٌۇٌالھمب ٔىؽجەت ثېطىٍگەْ ثىط ضىۋاٍەجحە ،ؼۈضە ثىطىٕجي ئبٍىحي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ؼۈضە ثۇذبضىسا ثىطىٕچي ئبٍىحي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ھەظضىحي ئوؼّبٔغب ٔىؽجەت ثېطىٍگەْ ٔۇظۇي جەضجىپىسە ٔبظىئبت - ئىٕفىمبق ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ ؼۈضە ضەؼۇٌۇٌالھ « چېچىّٕي ئبلبضجحي » زېگەْ ؼۈضىٍەض ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌّبلحب .ثۇ ؼۈضىٕىڭ لۇضەٍؿ ئېّجبضگوؼىٕىڭ ثبـالٔغۇچ ِەظگىٍىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي وۆضؼەجّەوحە .ؼۈضە پەٍغەِجەضٌىىٕىڭ ٍ- 7ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي ئبذىطەت ثوٌۇپ ،ئبذىطەجٕي ئىٕىبض لىٍىپ ئبٌالھ لب ئبؼىٍَىك لىٍىۋاجمبْ، ئۆظ ِەٍٍىچە ٍبـبۋاجمبْ ئىٕؽبْ ئېڭىسا جبۋاثىبضٌىمىٕي ثېطەٌەٍسىغبْ ثىط ھبٍبت ئېڭىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب ،ئىٕؽبْ گەپ -ؼۆظ ۋە ئەِەٌٍىطىسە ِەؼئۇٌىَەجچبْ ثوٌۇـمب چبلىطِبلحب. ؼۈضە ٍېڭىسىٓ ٍبضىحىٍىفمب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەض ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ئبضلىٍىك ئىٕؽبٔغب لبٍحب جىطىٍىفٕي ئەؼىەضجّەوحە .ؼۈضىٕىڭ ئبٌسىٕمي ئبٍەجٍىطىسە لۇضئبٔسىٓ ثبـمب ھېچمبٔساق ثىط ِۀجەزىٓ ثىٍەٌّەٍسىغبْ لبٍحىسىٓ ٍبضىحىٍىؿ ؼەھٕىؽي جەؼۋىطٌۀگەْ ثوٌۇپ، ٍۇٌحۇظالضٔىڭ ٍېڭىسىٓ ٍبضىحىٍىفي ۋە زېڭىعالضٔىڭ لبٍحىسىٓ ئوجحۇضىغب چىمىفي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
امس َما ُء اهْ َف َع َص ْت (َ )1وا َذا امْ َك َوا ِن ُة اهْخَ َ َِث ْت (َ )2وا َذا امْ ِح َح ُار فُ ِ ّج َص ْت ()3 ّا َذا ه « ئبؼّبْ ذۇززى ّئۈچىىٕي ٍېطىپ ثىد ّ جبضجىپ چىممبْ
ئۇضۇلحەن ٍېڭىسىٓ ٍبضىحىٍىفمب ثبـٍىغبْ چبغساٍ ،ۇٌحۇظالض لبٍحىسىٓ چېچىٍغبْ چبغسا ،زېڭىعالض لبٍحىسىٓ وۆجۈضٌۈپ زوٌمۇٍٔىغبْ چبغسا.) 3 - 1 ( » ... ثۇ ئبٍەجٍەضٔىڭ ِەلؽىحي ئىٕؽبٕٔىڭ ئبٌالھ جىٓ ٍۈظ ئۆضۈپ ذىَبٔەت لىٍىفىٕىڭ ئبٌسىٕي ئېٍىؿ ثوٌۇپ ،وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسىغبْ ئبٍەت ثۇالضزىٓ وېَىٓ وەٌّەوحە:
ََّي َأُّيُّ َا ْاَلو ْ َس ُان َما قَ هصكَ ِج َصت ّ َِم امْ َك ِص ِمي ّ
« ئي ئىٕؽبْ! ؼېٕي ِەضھەِەجٍىه ضەثجىڭگە ئبؼىٍَىك لىٍىفمب ٔېّە ئبٌسىسى؟ » ( .) 6 ئىٕؽبٕٔىڭ ٍبضىحىٍىفي ثبٍبْ لىٍىٕىپ ئبٌالھ ٔىڭ ثەضگەْ ثۇ ٔېّەجٍىطى ئەؼٍىحىٍگۀسىٓ وېَىٓ ،ثۇ ٔېّەجىە جۇظووضٌۇق لىٍّبؼٍىممب چبلىطىٍغبْ ( .) 9 - 7ئبٔسىٓ ئىٕؽبٕٔىڭ زائىُ وۈظىحىٍىپ ۋە ٔبظاضەت لىٍىٕىپ جۇضىسىغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕغبٔسىٓ وېَىٓ ( ٍ ،) 12 - 10بذفىالضغب ِۇوبپبتٍ ،بِبٔالضغب جبظا ثېطىٍىسىغبٍٔىمي ثىٍسۈضۈٌگەْ ( .) 16 - 13 ثۇالضٔىڭ ھەِّىؽىٕىڭ ثىط ِەلؽىحي ثوٌۇپ ،ئۇ ئىٕؽبٔغب ھېؽبة وۈٔىٕي ئەؼٍىحىؿ .چۈٔىي، ئۇ وۈٔسە ثىط ئىٕؽبٕٔىڭ ثبـمب ثىط ئىٕؽبٔغب ھېچمبٔساق پبٍسىؽي ثوٌّبٍسۇ:
ً َ ْو َم ََل ثَ ْم ِ ُ ِل ه َ ْف ٌس ِميَ ْف ٍس َشُْئًا َو ْ َاْل ْم ُص ً َ ْو َم ِئ ٍش ِ ه ِّلِل
« ئۇ ،ثىط ئبزەِٕىڭ ٍۀە ثىط ئبزەِگە ٍبضزەَ ثېطىفيِ ،ۀپەئەت ٍەجىۈظۈـي ِۇِىىٓ ثوٌّبٍسىغبْ وۈٔسۇض .ثۇ وۈٔسە ھۆوۈَ پۈجۈٍٔەً ئبٌالھ لب ذبؼحۇض » ( .) 19 120
ۋالىئە ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ۋەلە ،ۋەظىَەت » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ۋالىئە » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ:
ا َذا َوكَ َـ ِت امْ َوا ِك َـ ُة ّ « ٍۈظ ثېطىفي ـۈثھىؽىع ثوٌغبْ ئۇ لوضلۇٔچ ۋەلە ِەٍسأغب وەٌگەْ چبغسا » ( .) 1
ؼۈضە ئبٌالھ ثەٌگىٍىگەْ ثۇظۇٌۇؾ ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ؼۈضىٍەض لبجبضىغب وىطىسۇ. ؼۈضىگە ثۇ ئىؽىّٕي ضەؼۇٌۇٌالھ لوٍغبْ ثوٌۇپ ،ثبضٌىك ِۇؼھبة ۋە ھەزىػ جوپالٍِىطىسا ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔىّۇ ثۇٔىڭغب زاالٌەت لىٍىسۇ .ضەؼۇٌۇٌالھ ثىٍەْ ھەظضىحي ئەثۇ ثەوىط ئبضىؽىسا ئۆجىەْ ثىط زىئبٌوگ ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ظاِبٔي ھەلمىسە ثىعگە ٍىپ ئۇچي ثېطىسۇ: « ئەثۇ ثەوىط: چبچٍىطىڭ ئبلىطىپ وېحىپحۇ ٍب ضەؼۇٌۇٌالھ. چبچٍىطىّٕي ھۇز ،ۋالىئەِ ،ۇضؼەالت ،ئەِّە ٍەجەؼبئەٌۇْ ،ئىعەـفەِؽۇ وۇۋۋىطات( ؼۈضىٍىطىسىىي ھەلىمەجٍەض ) ئبلبضجىۋەجحي ،زەپ جبۋاة ثەضزى ضەؼۇٌۇٌالھ » ( جىطِىعى ). ثۇ ِەٌۇِبجمب ئبؼبؼەِْ ،ەظوۇض ؼۈضىٕي زەۋەجٕىڭ ٍ - 8ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ زېؽەن ذبجبالـّبٍّىع .ثۇ لۇضەٍؿ ئېّجبضگوؼي ثبـٍىٕىپ ثىط ٍىً ئۆجىەْ ِەظگىً ئىسى .ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ٔبؼىط ؼۈضىؽي ثىٍەْ ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ئبزىَبت ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثبـمب جەضجىپٍەضزە جبھب -ـۇئەضا ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ھەظضىحي ئۆِەضٔىڭ ِۇؼۇٌّبْ ثوٌۇـي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌغبْ جبھب ؼۈضىؽي ثۇ ؼۈضىسىٓ ذېٍىال ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبْ .ثىعچە ئىٕفىحبض -ـۇئەضا ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍؽب ِۇۋاپىك ثوٌىسۇ. ؼۈضە ئۆظ ئىچىگە ئبٌغبْ ِەظِۇْ ٔۇلحىؽىسىٓ ئېٍىپ ئېَحمبٔسا ،ثۇ ؼۈضە لۇضئبٕٔىڭ ِۇٔسەضىجىؽىگە ئوذفبپ لبٌىسۇ .ؼۈضىٕىڭ پەظىٍىحي ھەلمىسە ثىط لىؽىُ ضىۋاٍەجٍەض ِەۋجۇت. ؼۈضىٕىڭ ثۇ ھەلحىىي ئبالھىسىٍىىىٕي ئىىىىٕجي ٔەؼىً ( جبثىئىٓ ) ئىچىسە ئۆجىەْ ِەـھۇض ظاھىسى ِەؼطۇلحىٓ ٔەلىً لىٍىٕغبْ جۆۋۀسىىي ئىپبزە ئەڭ ٍبذفي ـەوىٍسە ثبٍبْ لىٍغبْ: « وىُ ثۇضۇٔمىالضٔىڭ ۋە وېَىٕىىٍەضٔىڭ ،جۀٕەت ئەھٍي ۋە جەھۀٕەَ ئەھٍىٕىڭ ،زۇَٔب ۋە ئبذىطەت ئەھٍىٕىڭ ھبٌىسىٓ ذەۋەضزاض ثوٌّبلچي ثوٌؽب ،ۋالىئە ؼۈضىؽىٕي ئولۇؼۇْ » ( ئىجٓ ئبـۇض ). ثۇ ٍەضزە ئەؼىەضجىفىە جېگىفٍىه ٔۇلحب ـۇويِ ،ەؼطۇلٕىڭ ؼۈضىٕىڭ پەظىٍىحي ھەلمىسىىي ثۇ ؼۆظٌىطى ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي وۆظزە جۇجۇٌغبْ ھبٌسا ئېَحىٍغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ پەظىٍەجىە ئېطىفىؿ ئۈچۈْ ؼۈضىٕي جىالۋەت لىٍىؿ وۇپبٍە لىٍّبٍسۇ ،ئۇٔي چۈـىٕىؿ ـەضت .چۈـىٕىؿ پەلەت ٌەثعىٕي جەٌەپپۇظ لىٍىؿ ثىٍەْ ۋۇجۇجمب چىمّبٍسۇِ .ۀىؽىٕي ئۆظٌەـحۈضۈؾ وېطەن. 121
ؼۈضە ئبذىطلي ؼبئەت ھەلمىسىىي ئبگبھالٔسۈضۈؾ ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ثوٌۇپ ،پەلەت ِېھّبْ ( ئىٕؽبْ )ال ئەِەغ ،ئۆجەڭ ( زۇَٔب )ٔىڭّۇ ئۆٌۈٍِۈن ئىىۀٍىىي ئىّب لىٍىٕىسۇ .ثۇ ئبضلىٍىك زۇَٔبغب ثېطىٍىپ وېحىؿ ذەۋپىگە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ثۇضاٍسۇ ( .) 6 - 1ھبٍبت ٍبذفىالض ثىٍەْ ٍبِبٔالض ئبضىؽىسىىي ثىط ِۇؼبثىمە ثوٌۇپ ( ،) 14 - 7ثۇ ِۇؼبثىمە ثىط وۈٔي ئبذىطٌىفىسۇ .وىفي جبٌٍىفىغب لبضىحب ٍۀە ثىط ئبٌەِسە ِۇوبپبت ٍبوي جبظاؼىٕي ئبٌىسۇ ( .) 56 - 15ئىٕىبض لىٍىفٕىڭ جۇظووضٌۇق ئىىۀٍىىي ثبٍبْ لىٍىٕىپ ،ئىالھ ٍبضىحىٍىؿ ۋە ئىٕؽبٕٔىڭ ئەجطاپىٕي ئوضاپ جۇضغبْ ٔېّەجٍەضگە وىفىٕىڭ زىممىحي ئبغسۇضۇٌىسۇ .ئىٕىبض لىٍىفٕىڭ جېگىسە ـۈوطىؽىعٌىه ،ئۇٔىڭ جېگىسە لىّّىحىٕي ثىٍّەؼٍىه ٍبجمبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ ( .) 74 - 57 ؼۈضىس ە ئىٕؽبٔالض ٍبذفىالضٍ ،بِبٔالض ،ئبۋأگبضت ٍبذفىالض زەپ ئۈچ جۈضگە ئبٍطىٍىسۇ .ثۇ ئۆٌچەَ ثىعٔىڭ ئۀئۀىۋىٌ ٍبذفي ٍ -بِبْ چۈـۀچىّىعٔي ئۆضۈپ جبـالٍسۇٍ .بذفىالضٔىڭ ٍبذفي ھبٌىحىسە ِەۋجۇت ثوٌۇپ جۇضۇـي ئەؼٍىسە ئبۋأگبضت ٍبذفىالضٔىڭ ثوٌۇـي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه .چۈٔىي، ھەض لبٔساق ثىط ئەؼىي ،ئبٔىؽىسىٓ ئەؼىي ثوٌۇپ جۇغۇٌّبٍسۇ ،ئەجطاپىسىىي ِۇھىحٕىڭ جەؼىطى ثىٍەْ ۋالىحٕىڭ ئۆجۈـىگە ئەگىفىپ ئەؼىي ثوٌىسۇٔ ،بچبض ِىجەظ -ذۇٍٕي ئۆظىگە ٍۇلحۇضۇۋاٌىسۇ. ثۇ ٔۇلحىسىٓ لبضىغبٔساٍ ،بذفىالضِۇ ئەؼىىٍەضزىٓ ثوٌۇپ لېٍىفي ِۇِىىٓ .ئۇالضٔىڭ ٍبذفي ھبٌىحىٕي ؼبلالپ لېٍىفي ئبۋأگبضت ٍبذفىالضٔىڭ جىطىفچبٍٔىمي ٔەجىجىؽىسە ثوٌّبلحب .ثبضٌىك پەٍغەِجەضٌەض ئبۋأگبضت ٍبذفىالض لبجبضىغب وىطىسۇ .ؼۈضە ثۇ ئۈچ جۈضٔي ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىسۇ:
ون (ُ )11أوم َ ِئ َم َاب امْ َم ْشبَ َم ِة َما َأ ْْص ُ َاب امْ َم َْ َميَ ِة (َ )8و َأ ْْص ُ َاب امْ َم َْ َميَ ِة َما َأ ْْص ُ فَبَ ْْص ُ امسا ِت ُل َ امسا ِت ُل َ ون ه َاب امْ َم ْشبَ َم ِة (َ )9و ه ون (ِِ )11ف َجٌ ه ِ ِس ٍر َم ْوضُ وه َ ٍة (ُ )15مذه ِك ِئ َني ؿَوَْيْ َا ات اميه ِـ ِمي ( )12زُ ه ٌَل ِم َن ْ َاْل هو ِم َني (َ )13وكَ ِوَ ٌل ِم َن ْ َاْل ٓ ِد ِص ٍَن ( )14ؿَ ََّل ُ ُ امْ ُملَ هصتُ َ ون ()17 ُمذَلَا ِت ِو َني (ُ َ ً )16ع ُوَ ؿَوَْيْ ِ ْم ِو ْ َل ٌان ُمز ه َُِل َ
« ( ثىط جۈضوۈَ وىفىٍەض ) ؼبئبزەجّۀٍەضزۇض ،ؼبئبزەجّۀٍەض لبٔساق ئبزەٍِەض؟ ( ئۇالض ٔبِە - ئەِبٌي ئوڭ جەضىپىسىٓ ثېطىٍىسىغبْ ) ئبزەٍِەضزۇض ( .ثىط جۈضوۈَ وىفىٍەض ) ثەذحؽىع ئبزەٍِەضزۇض، ثەذحؽىع ئبزەٍِەض لبٔساق ئبزەٍِەض؟ ( ئۇالض ٔبِە -ئەِبٌي ؼوي جەضىپىسىٓ ثېطىٍىسىغبْ ) ئبزەٍِەضزۇضٍ ( .ۀە ثىط جۈضوۈَ وىفىٍەض ٍبذفي ئىفالضٔي ) ئەڭ ئبٌسىسا لىٍغۇچىالض ثوٌۇپ ( ،ئۇالض جۀٕەجىە ) ئەڭ ئبٌسىسا وىطگۈچىٍەضزۇض .ئۇالض چەوؽىع ٔېّەجٍەض ثىٍەْ جوٌغبْ جۀٕەجٍەضزە ئبٌالھ لب ٍېمىٓ ثوٌغۇچىالضزۇض .ثۇالضٔىڭ ثىط لىؽّي ئىٍگىطىىىٍەضزىٓ ،ثىط لىؽّي وېَىٕىىٍەضزىٓ ثوٌىسۇ .ئۇالض ئەِىٍىٕىڭ ِەھؽۇٌي ثوٌغبْ جەذحٍەض ئۈؼحىسە ٍۆٌۀگەْ ھبٌسا ثىط -ثىطىگە لبضىفىپ ئوٌحۇضىسۇ ( .لېطىّبً ) ھەِىفە ثىط ذىً جۇضىسىغبْ ٍبـالض ئۇالضٔي وۈجۈپ جۇضىسۇ » ( .) 17 - 8 ئبۋأگبضت ٍبذفىالض ٍبذفىٍىمحب ھەِىفە ئبٌسىٕمي لبجبضزا جۇضغۇچىالضزۇض .ئۇالض ئبٌالھ لب ٍېمىٓ ثوٌغبٔالضزۇضٍ ،ۀي « ِۇلەضضەثۇْ » زۇض .ئۇالض چەوؽىع ٔېّەجٍەض ثىٍەْ جوٌغبْ جۀٕەجٍەضگە الٍىك ثوٌغۇچىالض ثوٌۇپ ،ئۇالضٔىڭ ثىط لىؽّي ئۆجّۈـحىىىٍەضزىٓ ،ثىط لىؽّي وېَىٕىىٍەضزىٓ ثوٌىسۇ. چۈٔىي ،ئۇ « ثىط لىؽّىغب » ٔەثىٍەضِۇ وىطىسىغبْ ثوٌۇپٔ ،ەثي /ضەؼۇي ئەۋەجىٍىؿ ئبذىطالـحي. ـۇڭب ،ئۇالضٔىڭ وۆپىٕچىؽي ثۇضۇٔمىالضزىٓ ،ثىط لىؽّي وېَىٕىىٍەضزىٓ ثوٌىسۇ .ئۇٔىڭسىٓ وېَىٕىي ئبٍەجٍەضزە ،چەوؽىع ٔېّەجٍەض ثىٍەْ جوٌغبْ ۋە ئەثەزىٌ ؼبئبزەت ِەضوىعى جۀٕەت ھەلمىسىىي جەؼۋىطٌەض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 26 - 18ثۇ ٍەضزە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ٔېّەجٍەض ذۇززى ئبۋأگبضت ٍبذفىالضٔىڭ زۇَٔبزىىي ئەِەٌٍىطىگە ئوذفبپ لبٌىسۇ .زۇَٔبزا ٍبذفىٍىممب ئبٌسىطاپ ئبلبضجمبْ چبچٍىطى ئبذىطەجحە ئۆٌۈِؽىع ٍىگىحٍىه ثوٌۇپ ئۇالضٔي وۈجّەوحە .زۇَٔبزا ٍبذفىٍىك 122
وۆپەٍؽۇْ زەپ ئۆظىٕي ِەھطۇَ لىٍغبْ ٔۇضغۇْ ِۇثبھالض ئبذىطەجحە ئۇالضغب ئەثەزىٌ ۋە ِۇجٍەق گۈظەٌٍىه ثوٌۇپ لبٍحىسۇ .زۇَٔبزا ٍبذفىٍىممب ئبٌسىطاپ ئوٌحۇضۇـمب پۇضؼەت جبپبٌّىغبْ ئوضۇٔسۇلالض ئبذىطەجحە ئۇالضغب « ئەثەزىٌ ھوظۇض جەذحٍىطى » ثوٌۇپ لبٍحىسۇ .ئىپبزىٍەـىە جىً ئبجىعٌىك لىٍىسىغبْ ـبزٌىمٍىطىٕي ئۇ جەذحٍەضگە ٍۆٌۀگەْ ھبٌسا جەڭ ثەھطىّبْ ثوٌۇـىسۇ .زۇَٔبزا ئبۋأگبضت ٍبذفىالضزىٓ ثوٌۇؾ ئۈچۈْ ۋاظ وەچىەْ ھبالۋەت ۋە ئبٌىٌ جۇضِۇؾ ئبذىطەجحە جۀٕەت ھبٍبجىٕي جبِبِالٍسىغبْ چەوؽىع ھەزىَە ؼۈپىحىسە ئۇالضغب ثېطىٍىسۇ. ئبٔسىٓ پەلەت « ٍبذفىالضٔىڭ » ِۇوبپبجٍىطى ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 40 - 27ئۇالضغب ثېطىٍىسىغبْ ِۇوبپبجالض ئبضىؽىسا ئەڭ ٍبذفىالضغب ثېطىٍىسىغبْ ِۇوبپبجالض جىٍغب ئېٍىّٕىغبْ. ئۇالضٔىڭ ِۇوبپبجٍىطى ئبۋأگبضت ٍبذفىالضٔىڭىي ثىٍەْ ئوذفبؾ ئەِەؼٍىىي ثۇٔىڭسىٓ چىمىپ جۇضىسۇ .ئبٔسىٓ ٍبِبٔالضٔىڭ ئەھۋاٌي ھەلمىسە ثبٍبْ ثېطىٍگەْ .ئۇالضٔىڭ زۇَٔب ھبٍبجىسا لىٍغبْ ٍبِبٍٔىمٍىطى جبٍٔىٕىپ ئبٌسىغب وەٌگۀىسى .زۇَٔب ھبٍبجىسا ثوغۇظىسىٓ ئۆجىەْ ھەض ثىط ھبضاَ ٌولّب ۋە ظۇٌۇَ ،ھەض ثىط ھبضاَ ٍېّەن -ئىچّەن ئبذىطەجحە ئۇالضغب ئىچىسىٓ ئبظاپالٍسىغبْ وۆٍسۈضگۈچي ثىط ئوتٍ ،ۈضەن زاغٍىغۇچي ئۈِىسؼىعٌىه ثوٌۇپ ئىگىؽىگە لبٍحىسۇ .ھەض ثىط ٍبِبٍٔىمي ئىچىٕي ثوغۇزىغبْ ثىط ؼبٍىسەن ئۇالضغب ھەِطاھ ثوٌىسۇ ( .) 44 - 41 ئۇالضزىىي ئبؼبؼٍىك ِەؼىٍە ثىط زۇَٔبٌىك چۈـۀچىؽي ثوٌۇپ ،ھېؽبپ وۈٔىگە ئىفۀّىگۀٍىىي ئۈچۈْ ِەؼئۇٌىَەت جۇٍغۇؼي ئىچىسە ھېؽبثىٕي ثېطەٌەٍسىغبْ ثىط ھبٍبت ئىچىسە ٍبـبـٕي ئوٍالـّىغبٔىسى .زۇَٔبزا زەپؽۀسە لىٍغبْ ئىالھىٌ چەوٍىّىٍەض ئۆٌۈِسىٓ وېَىٓ ضوھٍىطىغب ظەھەضٌىه جەھۀٕەَ زەضىرىٕىڭ ِېۋىؽي غىعا ؼۈپىحىسە ثېطىٍىسۇ ( .) 52 - 51چۈٔىي، ئۇالض ئىچىگە ئبٌالھ ئىّحبھبْ ِەلؽىحي ثىٍەْ جۇغۇٌۇـحىال فىحطىحىگە جىىىەْ جۀٕەت زەضىرىٕي ؼۇغۇضۇـٕىڭ ئوضٔىغب جەھۀٕەَ زەضىرىٕي ؼۇغبضزى .زۇَٔبزا لەٍەضگە ِەثٍەغ ؼبٌغبْ ثوٌؽب ئبذىطەجحە ئۇٔىڭ ِېۋىؽىٕي ئبٌىسۇ .ئۇالض زۇَٔبزا گۇٔبھمب جوٍّىغبٔىسى .ئبذىطەجحە زۇَٔب ھبٍبجىسا لىٍغبْ ٍبِبٍٔىمٍىطىٕىڭ ظەھەضٌىه ـەضثەجٍىطىٕي ذۇززى ؼۇغب جەـٕب ثوٌغبْ جۆگىٍەضزەن ئىچىسۇ ( .) 55 - 54 ضەھّىحي چەوؽىع ثوٌغبْ ضەھّبْ ثۀسىٍىطىٕىڭ ظەھەضٌىٕىفىگە ضاظى ئەِەغ .ـۇڭب ثۇ ثۆٌەوحىٓ وېَىٓ پۈجۈْ ئىٕؽبٔالضغب ذىحبة لىٍىسۇ:
ون (ْْ َ )59ن ُن كَس ْهرَنَ تٌََُْ ُ ُْك امْ َم ْو َت ون (َ )58أ َأه ُ ُْْت َ َّْتوُ ُلوه َ َُ َأ ْم َ ْْن ُن امْزَا ِم ُل َ ون (َ )57أفَ َص َأًْ ُ ُْت َما ثُ ْم ُي َ َ ْْن ُن َذوَ ْلٌَ ُ ْاُك فَوَ ْو ََل ث َُص ِّسكُ َ َو َما َ ْْن ُن ِت َم ْس ُحو ِك َني ()61
« ثىع ؼىٍەضٔي ٍبضاجحۇق ( .ئي ئىٕؽبٔالض ) ثۇ ھەلىمەجٕي ٔېّە ئۈچۈْ لوثۇي لىٍّبٍؽىٍەض؟ ؼىٍەض ( ئبٍبٌالضٔىڭ ثەچچىسأىغب ) جۆوۈٌگەْ ِۀي ھەلمىسە ئوٍالپ ثبلحىڭالضِۇ؟ ئۇٔي ؼىٍەض ٍبضاجحىڭالضِۇ ٍبوي ثبضٌىك ٍبضىحىفٕىڭ ِۀجەؼىّۇ ثىعِۇ؟ ؼىٍەضٔىڭ ئبضاڭالضزا ئۆٌۈَ لبٔۇٔىٕي ثىع ثەٌگىٍىسۇق ،ثىع ئۇٔي ھەضگىع ثۇظِبٍّىع » ( .) 60 - 57 ثۇ ٔېّەجٍەض ئەؼٍىحىٍگۀسىٓ وېَىٓ ثىط جەٌەپ ئوجحۇضىغب لوٍۇٌىسۇ: « ئۇٔسالحب ھەض ئىفٕي ئەظىّەجٍىه ضەثجىڭٕىڭ ٔبِي ثىٍەْ لىٍغىٓ! » ( .) 74 ثۇٔىڭغب ئەِەي لىٍغبْ وىفي ضەثجىٕىڭ ۋەھىَؽىٕي ئۆظىگە ٍېحەوچي لىٍىسۇ .چۈٔىي ،ئۇ « ذىحبة لىٍىٕغۇچىٕي /ئەِەي لىٍغۇچىٕي لىّّەجىە ئىگە لىٍغۇچي ثىط ذىحبثحۇض » ( .) 77
123
ۋەھىَٕىڭ ٔبظىً لىٍىٕىؿ ِەلؽىحي ئىٕؽبٔغب ٔېّەجٕي ثەضگۈچىٕي ئەؼٍىحىفحۇضِ .بٔب ثۇ ؼەۋەثحىٓ ۋەھىَٕي ئىٕىبض لىٍىؿ ،ئىٕىبض لىٍغبٔسىٓ ِۀپەئەجٍىٕىفحۇض « ؼىٍەض ِبٔب ِۇـۇٔساق لىٍىپ ھەلىمەجٕي ئىٕىبض لىٍىفٕي ئۆظەڭالضغب ئوظۇلٍۇق لىٍىۋاٌىؽىٍەض » ( .) 82 ِبٔب ثۇ ٍەضزە ثىط ثۆٌەن ثبـٍىٕىسۇ ۋە لۇضئبٔسا ٔبھبٍىحي ئبظ ئۇچطاٍسىغبْ ؼەوطات ِۀعىطىؽي جەؼۋىطٌىٕىسۇ:
ون (َ )84و َ ْْن ُن َأ ْك َص ُب ام َ َْ َِ ِمٌْ ُ ْْك ون ( )82فَوَ ْو ََل ا َذا تَوَل َِت امْ ُحوْ ُلو َم (َ )83و َأه ُ ُْْت ِحِيَ ِئ ٍش ثَ ْي ُؼ ُص َ ون ِر ْزكَ ُ ْْك َأى ه ُ ْْك حُ َك ِّشتُ َ َو َ ُْت َـوُ َ َ ِ ْ َ ّ ّ ون ( )85فَوَ ْو ََل ا ْن ُن ْي ُ ُْت كَ ْ َْي َم ِسً ِي َني ( )86حَ ْصجِ ُـوَّنَ َا ا ْن ُن ْي ُ ُْت َصا ِد ِك َني ( )87فَبَ هما ا ْن َك َن م َن ام ُمل هصت َِني ()88 َومَ ِك ْن ََل ثُ ْح ِ ُ ّص َ ّ ّ ّ َاب امْ ََ ِمنيِ (َ )91و َأ هما ا ْن ََك َن ِم َن َاب امْ ََ ِمنيِ ( )91فَ َس ًَل ٌم َ َِل ِم ْن َأ ْْص ِ فَ َص ْو ٌح َو َر ْ ََي ٌان َو َجٌ ه ُة ه َ ِـ ٍمي (َ )89و َأ هما ا ْن ََك َن ِم ْن َأ ْْص ِ ّ ّ امْ ُم َك ِّشت َِني امضه ا ِم ّ َني ( )92فَ ُ َُن ٌل ِم ْن َ ِْح ٍمي (َ )93وث َْص ِو ََ ُة َج ِح ٍمي ( )94ا هن ُ ََشا مَِ َُو َح ُّق امْ ََ ِلنيِ ()95 ّ
« ِۇـۇٔساق ثىط ذەۋەض /ؼۆظ ( لۇضئبْ )ٔي ؼىٍەض وىطٌەجّەوچىّۇ؟ ثۇ ئبضلىٍىك ؼىٍەض ھەلىمەجٕي ٍبٌغبٔغب چىمىطىفٕي ئۆظەڭالضغب غىعا ھبٌىغب وەٌحۈضِەوچي ـۇٔسالّۇ؟ ئۇٔسالحب جبْ ھەٌمۇِغب ٍەجىەْ چبغسا ( ؼەوطاجمب چۈـىەْ ۋالىححب ) ٔېّە ثوٌىسۇ؟ ؼىٍەض ئۇٔىڭ ( ھەلىمەجٕي / لۇضئبٕٔي ئىٕىبض لىٍغۇچىٕىڭ) ثېفىسا لبضاپ جۇضىؽىٍەض .ثىع ئۇٔىڭغب ؼىٍەضزىّٕۇ ثەوطەن ٍېمىٓ ثوٌىّىعٌ ،ېىىٓ ؼىٍەض ثىعٔي وۆضەٌّەٍؽىٍەض .ئەگەض ؼىٍەض ثىعگە جۇغۇٌۇـحىٓ لەضظزاض ئەِەؼٍىىىڭالضغب ئىفۀؽەڭالض ،ثۇ ئېحىمبزىڭالضزا ضاؼحچىً ثوٌؽبڭالض ،لېٕي ئۇٔسالحب ھبٍبجٕي ِېَىحمب لبٍحۇضۇپ ثېطىڭالض .ئەگەض ئبٌالھمب ِۇلەضضەثىَٓ ٍ /ېمىٓ ( جبئەت -ئىجبزەت ۋە ٍبذفي ئىفالضٔي ئەڭ ئبٌسىسا لىٍغۇچي )الضزىٓ ثوٌؽبڭالض ( ،جبٍىڭالض ) ئىپبزىٍەـىە جىً ئبجىعٌىك لىٍىسىغبْ ھوظۇض، چەوؽىع ضىعىك ۋە ـبزٌىممب جوٌغبْ جۀٕەجحە ثوٌىؽىٍەض .ئەگەض ؼبئبزەجّۀٍەضزىٓ ثوٌؽبڭالض ( ،ئي ) ۋەزىؽىگە ۋاپب لىٍغۇچي ثەذحىَبض وىفي :ؼبڭب ؼبالَ ثوٌؽۇْ! ئەگەض ئۇ ،ئىٕىبض لىٍىپ جوغطا ٍوٌسىٓ چىمىپ وەجىەْ ثىطى ثوٌغبْ ثوٌؽب ،ئۇٔىڭ جبظاؼي ٍۈضەن زاغالٍسىغبْ ( ئۈِىحؽىعٌىه ) زاؼحىرېٕىسا وۈجۈۋېٍىٕىؿ ۋە ـىسزەجٍىه ئوجمب ( جەھۀٕەِگە ) جبـٍىٕىؿ ثوٌىسۇ .ـەن - ـۈثھىؽىعوي ،ثۇ ئېٕىك ھەلىمەجحۇض » ( .) 95 - 82 ؼۆظ ھبٌىحىسە ئبٌسىّىعغب لوٍۇٌغبْ ھەلىمەجٕي ٍبٌغبٔغب چىمىطىپ ئىٕىبض لىٍغبْ وىفي ،ثىط وۈٔي چولۇَ ذەۋەض ثېطىٍگەْ ثۇ ھەلىمەت ثىٍەْ ٍۈظٌىفىسۇ ( .) 95ؼۈضىٕىڭ ئبذىطىسا ئىٕؽبٔالض ثۇ ھەلىمەجٕي لوثۇي لىٍفمب چبلىطىٍغبْ:
ْس َرت ّ َِم امْ َـ ِؼ ِمي ()96 فَ َس ّح ِْح ِِب ْ ِ
ئۇٔسالحب ( ئي ئىٕؽبْ! ) ھەض ئىفٕي ئەظىّەجٍىه ضەثجىڭٕىڭ ئىؽّي ثىٍەْ لىٍغىٓ.
شۇئەرا ضۈرىطي ؼۈضە - 224ئبٍىحىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ـبئىطالض » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ـۇئەضا » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ئبٍەجحە ـبِبٍٔىمٕي ـبئىطٌىمٕىڭ ئبٌسىغب ئۆجىۈظگەْ ،جىً ؼۀئىحىٕي ئبٌالھ لب ثوٌغبْ ھەٍطأٍىمي ٍوٌىسا ئىفٍەجّەً ،ئۇٔىڭغب لبضـي چىممبْ ـبئىطالض ئەٍىجٍۀگەْ. ون -ـبئىطالضغب گۇِطاھالض ئەگىفىسۇ ( .) 224 َوامشُّ َـ َصا ُء ًَد ه ِد ُـُِ ُم امْل َُاو َ 124
ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ئىجٓ ئبثجبؼٕىڭ لۇضئبْ ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپىسە جبھب ٔ -ەًِ ؼۈضىٍىطى ئبضىؽىغب ،ثبـمب جەضجىپٍەضزە ۋالىئە ٔ -ەًِ ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ جەضجىپٍەضگە ئبؼبؼالٔؽبقِ ،ەظوۇض ؼۈضە زەۋەجٕىڭ ٍ - 5بوي ٍ - 6ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌىسۇٌ .ېىىٓ ،ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا ،ثۇ ؼۈضە لۇضەٍؿ ثبٍمۇجىٕي زەۋض ئبضلب وۆضٔۈـي لىٍغبْ .ثەٌىىُ، ثۇٔىڭسىٓ ثىط ِەظگىً وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌىفىّۇ ِۇِىىٓ .ثۇ ٔۇلحب ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔساِ ،ەظوۇض ؼۈضە ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 8ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ؼۈضە ئەئطاف ،ھۇز ،ھىجط ۋە ئۀجىَب ؼۈضىٍىطىگە ئوذفبؾ ئبٌالھ ٔىڭ ئەٌچىٍىطى ھەلمىسە جوذحىٍىسۇٌ .ېىىٓ ،ھېچمبٍؽىؽىسا لىؽؽەٌەضزە جەوىحٍۀگەْ ِەؼىٍىٍەض ئوذفبؾ ئەِەغ .ثۇ ؼۈضىسىىي لىؽؽەٌەضٔىڭ ِەضوىعىسە ٔەثىٍەض ئوضۇْ ئبٌغبْ .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ،ثۇ ؼۈضىسە ثۀي ئىؽطائىً ثبضٌىك ِۇھبجبثٍىطىغب ئىجطەت لىٍىپ وۆضؼىحىٍگەْ .ؼۈضىسە ثىۋاؼحە ھبٌسا ضەؼۇٌۇٌالھمب ذىحبة لىٍىٕغبْ .ـۇڭب ،ؼۈضىسە ئىىىىٕجي ـەذػ ثىطٌىه ئبٌّىفي ( ؼەْ ) ٔبھبٍىحي وۆپ ئىفٍىحىٍگەْ .ثۇ ذىحبة ثىۋاؼحە ھبٌسا ضەؼۇٌۇٌالھمب ،ۋاؼحىٍىك ھبٌسا ثبضٌىك وىفىٍەضگە ثوٌۇپ، ئۇالضٔىڭ ـەذؽىَىحىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب .ؼۈضىٕىڭ ئۈچىٕچي ئبٍىحىسە ئىٕىبض لىٍغۇچىالض ئۈچۈْ وۆڭٍي ٍېطىُ ثوٌغبْ ،ئۇالضٔىڭ ھبٌىغب ئېچىٕغبْ پەٍغەِجەضگە جەؼەٌٍىٌ ثېطىٍگەْ:
م َ َـ ه َ ِل َِب ِد ٌؽ ه َ ْف َس َم َأ هَل ٍَ ُكوهُوا ُم ْؤ ِم ٌِ َني
« ئۇالضٔىڭ ئىّبْ ئېَحّىغبٍٔىمىسىٓ ئۆظەڭٕي ھبالن لىٍىۋېحەً زەپ لبٌسىڭ » ( .) 3 ثبـمىالضٔىڭ ئىّبٔي ئۈچۈْ ئۆظىٕي ھبالن لىٍىؿ … ئبٌەٍِەضگە ضەھّەت ثەٌىىُ ِبٔب ِۇـۇٔساق ثىط ئىؿ ثوٌؽب وېطەن .ئىؽالِٕىڭ ثىط ـەپمەت ھەضىىىحي ئىىۀٍىىىگە ثۇٔىڭسىّٕۇ ٍبذفي ثىط ئۆضٔەن ثبضِۇ؟ ٌېىىٓ ،ئبٌالھ لوٍغبْ ثىط لبٔۇْ ثبض .ثۇ لبٔۇٔغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ؼىطجحىٓ وەٌگەْ ثىط جەٌەپ ثىطاۋٔىڭ ھىساٍىحي ئۈچۈْ وۇپبٍە لىٍّبٍسۇ .چولۇَ وىفي ئۆظى جەٌەپ لىٍىفي، جوغطا ٍوٌغب ٍۈظٌىٕىفي ،ئبٌالھ جىٓ جوغطا ٍوٌغب ثبـٍىفىٕي جىٍىفي الظىُ .ئەگەض ثۇٔىڭ ئەوؽىچە ثوٌغبْ ثوٌؽب ئىسى ،ئبٌالھ ٔىڭ ٍەض ٍۈظىسىىي ئىٕؽبٔالضٔىڭ ھەِّىؽىٕي ئىّبٔغب ِەججۇض لىٍىفي ھەضگىعِ ۇ جەغ ئەِەغ .ئىٕؽبٔالض ئىّبٔغب ِەججۇض ۋە ِەھىۇَ لىٍىٕغبْ ثوٌؽب ئىسى ،ئىّبْ ئېَحمۇچىغب ِۇوبپبجي ثېطىفٕىڭ ئەھّىَىحي ثوالجحىّۇ؟ ِۇوبپبت ٍبوي جبظا ،ئەضوىٓ ئىطازە ثىٍەْ جبٌالـٕىڭ ٔەجىجىؽىسۇض .جۆۋۀسىىي ئبٍەجحە ثۇ ھەلىمەت ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
امس َما ِء َأ ًٓ َ ًة فَ َؼو ه ْت َأ ْؾيَاكُُِ ْم مََِا ذ َِاض ِـ َني ّا ْن وَشَ بِ ه َ َُِّن ْل ؿَوَْيْ ِ ْم ِم َن ه « ئەگەض ثىع ذبٌىؽبق ئۇالضغب ئبؼّبٔسىٓ ـۇٔساق ثىط ئبٍەت ( ئبالِەت ) چۈـۈضەجحۇق ،ئۇالض
ئۇٔىڭغب ( ِەججۇضىٌ ) ثوٍۇْ پۈوۈپ ،ثبؾ ئىگەجحي » ( ) 4 ثۇ ٔۇلحىسا - 3ئبٍەجٕىڭ ِەظِۇٔىغب ئبؼبؼەْ وىفىٕىڭ ئەلٍىگە « ضەؼۇٌۇٌالھ لەۋِىٕىڭ ثېفىغب ثۇضۇٔمي ئۈِّەجٍەضگە وەٌگۀسەن ثىطەض ثبال وېٍىفىسىٓ ئۀؽىطەۋاجمبْ ثوٌغىَّىسى؟ » زېگەْ ؼۇئبي وېٍىفي ِۇِىىٓ. ضەؼۇٌۇٌالھ ئۈچۈْ ھەظضىحي ِۇؼب ۋە ئىجطاھىُ پەٍغەِجەضٌەض ئۆضٔەن لىٍىپ وۆضؼىحىٍگەْ، ئىٕىبض لىٍغۇچىالض ئۈچۈْ ٔۇھ ،ئبز ،ؼەِۇزٌ ،ۇت ۋە ئەٍىە لەۋِىٕىڭ ئبلىۋىحي ئىجطەت لىٍىپ وۆضؼىحىٍگەْ .ؼۈضىسە ئىجطەت لىٍىپ وۆضؼىحىٍگەْ لەۋٍِەض ئبؼبؼەْ ئىٕؽبٔىَەت جبضىرىسىىي ثىط ئبظغۇٍٔۇق جۈضىٕي ئىفبضەت لىٍّبلحب. 125
ؼۈضىسە ثىط لبٔچە ضەؼۇٌٕىڭ ئبٌالھ لب زەۋەت لىٍىؿ ٍوٌىسا وۆضؼەجىەْ جىطىفچبٍٔىمي ۋە لەۋِىٕىڭ ئۇالضغب جۇجمبْ ئىٕىبض لىٍىؿ پوظىحؽىَىؽي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ثوٌۇپّۇ ثۇ لەۋٍِەضٔىڭ ِۆجىعىٍىه ئىفبضەجٍەض ئبٌسىسىّۇ ئىٕىبض لىٍىفحب چىڭ جۇضۇـي ثبٍبْ لىٍىٕىپ - 4 ،ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ھەلىمەجٕي ئىّب لىٍىپ ئۆجىەْ .ثۇ ئۆضٔەوٍەض ئبضلىٍىك لەۋِىٕىڭ ِۇئّىٓ ثوٌّىغبٍٔىمي ؼەۋەثىسىٓ ،ئۇالض ئۈچۈْ لبٍغۇضۇپ ھبالن ثوٌۇپ وېحەً زەپ لبٌغبْ ضەؼۇٌۇٌالھمب جەؼەٌٍىٌ ثېطىٍگەْ .ثۇ ئۆضٔەوٍەض ئبضلىٍىك ئىٕىبضچىٍىمحب چىڭ جۇضغبْ لەۋٍِەضٔىڭ ھېچجىطىسە ئۈِىس ٍوق ئىىۀٍىىي وۆضؼىحىپ ئۆجۈٌگەْ .ثۇ لىؽؽەٌەضٔىڭ ِەلؽىحي ھەض ثىط لىؽؽەزىٓ وېَىٓ جىٍغب ئېٍىٕغبْ ۋە ؼۈضىسە ؼەوىىع لېحىُ جەوطاضالٔغبْ ثۇ ئبٍەجىە ِۇجەؼؽەٍِۀگەْ:
ا هن ِِف َذ ِ َِل َ َْل ًٓ َ ًة َو َما ََك َن َأ ْن َ ُِث ُ ِْه ُم ْؤ ِم ٌِ َني (َ )67وا هن َرت ه َم مَِ َُو امْ َـ ِز ٍُز هامص ِح ُمي ()68 « ّ ـۈثھىؽىعوي ،ثۇ لىؽؽەزە ؼبۋاق ّ ئبٌغۇچىالض ئۈچۈْ چوڭ ئىجطەت ثبضٌ .ېىىٓ ئىٕؽبٔالضٔىڭ
جوٌىؽي ٍۀىال ئىفۀّەٍسۇ .ئبٌالھ غبٌىجحۇضٔ ،بھبٍىحي ِېھطىجبٔسۇض » ( )68 - 67 ثۇ ئبگبھالٔسۇضۇؾ: .1ئىٕؽبٔالضٔىڭ وۆپ ؼبٍٔىمىٕىڭ پەضۋاؼىع ِۇئبِىٍىؽىٕي ئۆٌچەَ لىٍىفمب ثوٌّبٍسۇ .ؼەْ ئىجطەت ۋە ؼبۋاق ئبي! .2ئبٌالھ لب ئىفۀچ لىً ،ئۇٔىڭ ِەضھەِىحي چەوؽىع ثىط ضەثجي -ضەھىُ ئىىۀٍىىىٕي ئۇٔحۇِب. ئبٔسىٓ ؼۆظ ٍۀە ثبضٌىك زەۋضٌەضٔىڭ ئەڭ ٍۇلىطى پەٌٍىؽي ثوٌغبْ لۇضئبٔغب وېٍىپ جوذحبٍسۇ« . لۇضئبْ ٔېّە؟ لبٔساق وەٌگەْ؟ وىّگە وەٌگەْ؟ لەٍەضزىٓ وەٌگەْ؟ ٔېّە ئۈچۈْ ٔبظىً ثوٌغبْ؟ لبٔساق ذىحبة؟ » زېگۀسەن ثىط لبجبض ؼوئبٌغب جۆۋۀسىىي جۆت ئبٍەت ثىٍەْ جبۋاة ثېطىٍگەْ:
ون ِم َن امْ ُم ْي ِش ِر ٍَن (ِ )194ت ِو َس ٍان َؾ َص ِ ٍ ّّب َواه ه َُ مَخَ ْ َِن ًُل َر ِ ّب امْ َـام َ ِم َني ( )192ىَ َز َل ِت َِ ُّامص ُ وح ْ َاْل ِم ُني ( )193ؿَ ََّل كَوْح َِم ِمخَ ُك َ ُمدِنيٍ ( ّ)195 « ـۈثھىؽىعوي ،لۇضئبْ ئبٌەٍِەضٔىڭ ضەثجي جەضىپىسىٓ ٔبظىً لىٍىٕغبٔسۇض. ئبگبھالٔسۇضغۇچىالضزىٓ ثوٌۇـۇڭ ئۈچۈْ ،ئىفۀچٍىه جىجطىئىً ئۇٔي ؼېٕىڭ لەٌجىڭگە ئېٍىپ چۈـحي ( .لۇضئبْ ) ئوچۇق ئەضەثي جىٍسا ( ٔبظىً ثوٌسى ) » ( .)195 - 192 ؼۈضىسە ٍۀە ئىٕؽبٔىَەت ؼەزىمىؽي ثوٌغبْ ٔەثىٍەضٔىڭ ـۇ ذىحبثي ثەؾ لېحىُ جەوطاضالّٔبلحب:
َو َما َأ ْسبَمُ ُ ْْك ؿَوَ َْ َِ ِم ْن َأ ْج ٍص ا ْن َأ ْج ِص َي ا هَل ؿَ ََّل َر ِ ّب امْ َـام َ ِم َني ّ ّ « جەثٍىغ لىٍغبٍٔىمىُ ئۈچۈْ ؼىٍەضزىٓ ھېچمبٔساق
ھەق جەٌەپ لىٍّبٍّەْ ،ئۇٔي پەلەت
ئبٌەٍِەضٔىڭ ضەثجىسىٓ جىٍەٍّەْ » ( .) 127 ٔەثىٍەض ھەق ؼەزىمىؽي ثوٌۇپ ،ئۇالض ھبٍبجىٕي ئىٕؽبٔىَەجٕىڭ ؼبئبزىحي ئۈچۈْ ئبٌالھ لب ئبجىغبْ وىفىٍەضزۇض .ھەلٍىطىٕي ۋە ِۇوبپبجىٕي زەۋەت لىٍغبْ ئىٕؽبٔالضزىٓ ئەِەغ ،ئبٌالھ جىٓ ئبٌغبٔىسى .ئبٌغبْ زېسۇق ،چۈٔىي ٍبذفي ثوٌۇؾ ۋە ٍبذفىٍىك لىٍىؿ ئۈچۈْ ھەق ئېٍىؿ ۋە ِۇوبپبت ئېٍىفٕىڭ ھبجىحي ٍوقٍ .بذفي ثوٌۇـٕىڭ ئۆظىال ثىط ِۇوبپبت ئەؼٍىسۀ .ەثىٍەضٔىڭ ھبٍبجي ثۇ ھەلىمەجٕىڭ جبٍٔىك ـبھىحي. ؼۈضىگە « ـبئىطالض » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ئىؽىّٕىڭ ثېطىٍىفىغب ؼەۋەة ثوٌغبْ ئبٍەجٍەض ؼۈضىٕىڭ ئبذىطىسا ئوضۇْ ئبٌغبْ .ثۇ ئبٍەجٍەضزە ئەٍىجٍۀگەْ ـبئىطالض ؼبذحب ضەؼۇي لېٍىپىغب وىطىۋاٌغبْ « ـبِبْ » ـبئىطٌىطى ثوٌۇپ ،ئەٍجٍۀگەْ ـېئىطالضِۇ ۋەھىَٕىڭ جەذحىگە وۆظ
126
جىىىەْ ۋە ِۇھبجبثىٕىڭ ئەلٍىٕي ئەِەغ ،ھېؽؽىٌ جۇٍغۇؼىٕي ٔىفبْ لىٍغبْ ؼېھىط -ئەپؽۇٕٔىڭ لېطىٕسىفي ھېؽبثٍىٕىسىغبْ جۈضزىىي ـېئىطالضزۇض.
امش ََا ِظ ُني ( )221ث َ هََن ُل ؿَ ََّل ُ ِّ ُ َْل ُأه َ ِخّئ ُ ُْْك ؿَ ََّل َم ْن ث َ هََن ُل ه ون ()223 امس ْم َؽ َوأَ ْن َ ُِث ُ ِْه ََك ِذتُ َ ك َأف ه ٍاك َأ ِز ٍمي (ًُ )222وْ ُل َ ون ه ون (َ )224أم َ ْم حَ َص َأَّنه ُ ْم ِِف ُ ِّ ون ()226 ون َما ََل ً َ ْف َـوُ َ ون (َ )225و َأَّنه ُ ْم ً َ ُلومُ َ ك َوا ٍد ُّيَ ِ مي ُ َ َوامشُّ َـ َصا ُء ًَد ه ِد ُـُِ ُم امْل َُاو َ
« ؼىٍەضگە ِەْ ـەٍحبٔالضٔىڭ وىّگە چۈـىسىغبٍٔىمىٕي ئېَحىپ ثېطەٍّۇ؟ ئۇالض ئۆظىٕي ئبٌساـٕي ئبزەجىە ئبٍالٔسۇضۇۋاٌغبْ ھەض گۇٔبھىبضغب چۈـىسۇٍ ( ،بٌغبٔغب ) لۇالق ؼبٌىسۇ ۋە ئۇالضٔىڭ جوٌىؽي ( ثبـمىالضغىّۇ ) ٍبٌغبْ ئېَحىسۇ ( .ـبِبٍٔىك لىٍىۋاجمبْ ) ـبئىطالضغب گۇِطاھالض ئەگىفىسۇ. ئۇالضٔىڭ ( ذىَبي ۋە ھېػ ) ۋازىٍىطىسا جېڭىطلبپ ٍۈضگۀٍىىىٕي وۆضِىسىڭّۇ؟ ئۇالض لىٍّىغبْ ٔەضؼىٍەضٔي لىٍسۇق زەپ ؼۆظٌەٍسۇ » ( .) 226 - 221 ھەلىمەجٕي ئىعزىگەْ ـېئىط ھېىّەت ،ھەلىمەجٕي ئىعزىگەْ ـبئىط ھەوىّسۇض .ھەلىمەجٕىڭ ئوضٔىغب وۆظ جىىىەْ ـېئىط ھەززىٕي ئبـمبْ ؼۆظزۇض .ؼۆظٔىڭ ھەززىسىٓ ئبـمىٕي ھەززىسىٓ ئبـمبْ ئىٕؽبٔسىٓ ۋۇجۇزلب وېٍىسۇ .ھەززىسىٓ ئبـمبْ ـبئىط ـبِبٍٔىممب ِبٍىً ثوٌغبْ وىفىسۇض. لەزىّمي ھەض ئېعىفحب ۋە ھەض ذىً ثبجىً ئېحىمبزجب ـبِبٍٔىمحىٓ ثىط ئىع ثبض .ئىؽالِسىٓ ئىجبضەت ھەق زىٓ ئىٕؽبٔىَەت ثىٍەْ جەڭحۇؾ ثوٌغبٔسەن ،ـبِبٍٔىمّۇ ئىٕؽبٔىَەت ثىٍەْ جەڭحۇؾ ثبضٌىك ذۇضاپبجٍىمٕىڭ ئىؽّىسۇض .ئەٌۋەجحە ،لۇضئبْ ئۆظىٕي ثىٍىسىغبْ ـبئىط ۋە ؼۆظگە ثىط ٔەضؼە زېّەٍسۇ. ثۇٔىڭ زەٌىٍي - 227ئبٍەجحۇض. ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ئبٍىحي ئبٌالھ لب ،ئۆظىگە ۋە ـەٍئىٍەضگە ٍبجالـمبْ ھەض لەۋَ ۋە ِەزۀىَەجٕي وۈجۈپ جۇضغبْ ئۆظگەضِەغ ثىط لبٔۇٔىَەجحىٓ ذەۋەض ثەضِەوحە:
ون َو َس ََ ْـ َ َُّل ه ِاَّل ٍَن َػوَ ُموا َأ هي ُمٌْلَوَ ٍة ً َ ْيلَ ِو ُح َ
« ظۇٌۇَ پبجمىمىغب پبجمبٔالض ئۇظالمب لبٌّبً لبٍؽي جبٍغب لبٍحىسىغبٍٔىمىٕي ثىٍىپ لبٌىسۇ » ( .) 227 ئبِۀٕب ۋە ؼەززەلٕب زەٍّىع ٍب ضەثجي! ثىعٔي ئۇ ظاٌىّالض لبجبضىسىٓ لىٍّىغىٓ ،ئۇ ظاٌىّالضغب ٍۆٌۀگەْ ظاٌىّالضزىٓ لىٍّىغىٓ!
ئىُشىمبق ضۈرىطي ؼۈضە « ٍېطىٍىؿ ،پبضچىٍىٕىؿ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ئىٕفىمبق وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ وەٌىّە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغبْ ئېٍىٕغبْ: « ئبؼّبْ ٍېطىٍغبْ چبغسا » ( .) 1 ثۇ ؼۈضە ئىالھىٌ جەضجىپٕىڭ ثۇظۇٌۇـىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ؼۈضىٍەضزىٓ ثىطى. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ؼۈضىسىىي 14 - 13 ،6ۋە - 24 - 20ئبٍەجٍەضگە لبضىغبٔسا ،ثۇ ؼۈضە لۇضەٍؿ ثبٍمۇجي ئەڭ ٍۇلىطى پەٌٍىگە چىممبْ ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ثۇ ئبٍەجٍەضزە ِۇـطىىالض ظۇٌۇِىٕىڭ وۈچىَىپِ ،ۇئّىٍٕەضٔىڭ لبجحىك ئېغىط وۈٔسە لبٌغبٍٔىمي ئىّب لىٍىٕغبْ.
127
ھەظضىحي ئوؼّبْ ۋە ئىجٓ ئبثجبغ ضەظىَەٌالھۇ ئۀھۇٔىڭ ٔۇظۇي جەضجىپٍىطىسە ئىٕفىحبض -ضۇَ ؼۈضىٍىطى ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ ؼۈضىٕي ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 8ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض لبجبضىغب جىعىفمب ثوٌىسۇ. ؼۈضىسە ثۇ زۇَٔب ھبٍبجىٕىڭ ٍۀە ثىط ٍۈظى ثبضٌىمي ئبؼبؼىٌ جېّب لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،وىفي ٔېّە جېطىغبْ ثوٌؽب ـۇٔي ئبٌىسىغبٍٔىمي ،ـۇ ِەھؽۇالجي ثىٍەْ ئبٌالھ ٔىڭ ھوظۇضىغب چىمىسىغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕغبٍْ .ىغىٕچبلٍىغبٔسا ،وبئىٕبجٕىڭ ٍوٌۇچىؽي ثوٌغبْ ئىٕؽبْ ٍوٌٕىڭ ئبذىطىسا جبٌٍىفىٕىڭ ٔەجىجىؽىٕي وۆضىسۇ.
امس َما ُء اوْشَ له ْت (َ )1و َأ ِذه َْت ِم َص ِ ّّبَا َو ُحله ْت (َ )2وا َذا ْ َاْل ْر ُض ُمس ْهت (َ )3و َأمْلَ ْت َما ِفْيَا َو َ ََّتو ه ْت (َ )4و َأ ِذه َْت ِم َص ِ ّّبَا ّا َذا ه َو ُحله ْت (ََّ )5ي َأُّيُّ َا ْاَلو ْ َس ُان اه َهم ََك ِد ٌح ا ََّل َرت ّ َِم َنسْ ًحا فَ ُم ًَل ِكِ ِ َّ ()6 ّ ّ ّ « ئبؼّبْ ٍېطىٍغبْ ،ضەثجىڭٕىڭ ذىحبثىغب لۇالق ؼبٌغبْ ۋە ئۇٔىڭ ٔەجىجىؽي ئېٍىٕغبْ ،ظېّىٓ
ؼوظۇٌۇپ ثىپبٍبْ ثىط جۈظٌەڭٍىىىە ئبٍالٔسۇضۇٌغبْ ،ئىچىسىىي ھەِّە ٔەضؼىٕي ؼىطجىغب چىمىطىپ ئىچىٕي لۇضۇلسىغبْ ،ضەثجىڭٕىڭ ذىحبثىغب لۇالق ؼبٌغبْ ۋە ئۇٔىڭ ٔەجىجىؽي ئېٍىٕغبْ ۋالىحمىچە، ئي ئىٕؽبْ! ضەثجىڭگە ِۇاللبت ثوٌىسىغبْ ۋالىحمىچە ؼەْ ( ِەٍٍي ذبال -ذبٌىّب ) ھبٍبت ٍوٌىسا جېع ؼۈضئەجحە ؼەپىطىڭٕي زاۋاِالـحۇضىؽەْ » ( .) 6 - 1 ثۇ ھبٍبت ؼەپىطىسە ھەض وىفىٕىڭ ئبضذىپي ئىفٍىٕىۋاجمبْ ثوٌۇپٍ ،بذفىالض زۇَٔب ھبٍبجىسا ِەؼئۇٌىَەجچبٍٔىك ثىٍەْ ئەِەي لىٍغبٍٔىمي ئۈچۈْ ٔبِە -ئەِەي زەپحىطى ئوڭ لوٌىغب ثېطىٍىسۇ. جبظاغب الٍىك ثوٌغۇچىالض زۇَٔب ھبٍبجىسا فىحطىحىگە ِبغ ثوٌغبْ ھبٌسا ِەؼئۇٌىَىحىٕي ئبزا لىٍّىغبْ، ۋىجسأىٕىڭ چۇلبٔىغب لۇالق ؼبٌّىغبٍٔىمي ئۈچۈْ ٔبِە -ئەِەي زەپحىطى ؼوي لوٌىغب ثېطىٍىسۇ ( - 7 .) 15 ئەڭ چوڭ ـبھىث وىُ؟ ـۈثھىؽىعوي ،ئبٌالھ جۇض .ئەڭ ثۈٍۈن گۇۋاھٍىك وىّٕىڭ گۇۋاھٍىمي؟ ئەٌۋەجحە ،ئبٌالھ ٔىڭ گۇۋاھٍىمىسۇض .ئۇٔسالحب ،ئەڭ ثۈٍۈن ـبھىحٕىڭ وبالِىغب لۇالق ؼېٍىفٕىڭ ئىٕؽبْ ضوھىسا پەٍسا لىٍغبْ ئۆظگۈضۈـىّۇ ھەلىمەجەْ ئەڭ چوڭ ثوٌىسۇ:
فَ ًَل ُأ ْك ِس ُم ِِبمشه َف ِق (َ )16وانو ه َْ ِل َو َما َو َس َق (َ )17وامْلَ َم ِص ا َذا اج ه َس َق ( )18م َ َ َْت َن ُ هُب َظ َحلًا َؾ ْن َظ َح ٍق ()19 ّ « ـەپەق ۋالحىٕي ـبھىث لىٍىّەْ! وېچە ۋە ئۇ ذبجىطٌىگەْ ٔەضؼىٍەضٔي ـبھىث لىٍىّەْ!
ٔۇضى وبِبٌەجىە ٍەجىەْ ئبً ثىٍەْ لەؼەِىي! ئي ئىٕؽبٔالض! ؼىٍەض جەظِەْ ثىط ھبٌىحىڭالضزا جۇضِبٍؽىٍەض ،لەزەِّۇ -لەزەَ ھبٍبت ؼەپىطىٕىڭ ئبذىطلي ثېىىحىگە لبضاپ ئىٍگىطىٍەٍؽىٍەض » ( 16 .) 19ئۇٔىڭسىٓ وېَىٕىي ئبٍەجٍەضزە ھبٍبت ؼەپىطىٕىڭ ئبذىطلي ثېىىحىسىىي ِۇوبپبت ۋە جبظا جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ئبزاٌەجٕىڭ ٍۀە ثىط ئىؽّىسۇض ( .) 25 - 24
َەيم ضۈرىطي ٔەًِ وەٌىّىؽي ذبغ ئىؽىُ ثوٌغبٔسا « چۈِۈٌە » ،ئوِۇِىٌ ئىؽىُ ثوٌغبٔسا « ثىط ٍەضگە جەَ ثوٌۇؾ لبثىٍىَىحىگە ئىگە ئەڭ وىچىه ۋە ئبجىع جبٍٔىك » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ثوٌۇپ، ؼۈضىٕىڭ - 19 - 18ئبٍىحىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ لىؽؽەزە جىٍغب ئېٍىٕغبْ. 128
ثۇذبضى ۋە جىطِىعزا ثۇ ؼۈضە لىؽؽە جېّىؽىغب ٔىؽجەت ثېطىٍگەْ ھبٌسا « ؼۇالٍّبْ ؼۈضىؽي » زەپ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .زەؼٍەپىي ٔۇظۇي جەضجىپٍىطىٕىڭ ھەِّىؽىسە ـۇئەضا -لەؼەغ ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ؼۈضىٕىڭ ثىۋاؼحە ھبٌسا ِۇھبجبثىٕىڭ زۇَٔب ۋە ئبذىطەت ،وۈچ ۋە ئبزاٌەت ئەذاللىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍغبْ ِەظِۇٔي ثۇ جەضجىپٕي جوغطىالٍسۇ .لۇضەٍؿ ثبٍمۇجي ِەظگىٍي ۋە ئۇٔىڭسىٓ وېَىٕىي زەۋضزە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضٔىڭ ھەِّىؽىىسە پەٍغەِجەضٌەض لىؽؽىٍىطى ،ثوٌۇپّۇ ثۀي ئىؽطائىً ئۆضٔىىي ئبضلىٍىك ؼبۋالالض ثېطىٍگەْ ثوٌۇپ ،ثۇ ِەظوۇض زەۋضزە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضٔىڭ ئوضجبق ئبالھىسىٍىىىسۇض .ؼۈضە زەۋەجٕىڭ ٍ - 8ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ؼۈضىسە پەٍغەِجەضٌەضٔىڭ ئىؽىٍّىطىٕي چۆضىسىگەْ ھبٌسا لىؽؽەٌەض ۋە ۋەلەٌەض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ئبضلىٍىك ضەؼۇٌۇٌالھ ۋە ثبضٌىك ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ـەذؽىَىحىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈؾ ِەلؽەت لىٍىٕغبْ .ثۇ ِەلؽەت ؼۈضىسە ٔبھبٍىحي ضوـەْ ھبٌسا ئۆظىٕي ئەوػ ئەجحۈضگەْ ثوٌۇپ ،لىؽؽەٌەض ئبذىطالـمبٔسا ئبٌالھ لب ھەِس ،پەٍغەِجەضٌەضگە ؼبالَ لىٍىفمب ثۇٍطۇٌغبْ ( .) 59 ؼۈضە ِۇلبجحبئب ھەضىپٍىطى ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ؼۈضىٍەض لبجبضىسىٓ ثوٌۇپ ،ۋەھىٌ ئىّب لىٍىٕغبْ ھبٌسا ثبـالٔغبْ .ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىفىسىال ٔبِبظٔي جەئسىً ئەضوبْ ثىٍەْ ئبزا لىٍغبْ ۋە ظاوبجٕي چىٓ وۆڭٍىسىٓ چىمىطىپ ثەضگەْ ِۇئّىٍٕەضگە ذۇؾ ذەۋەض ثېطىٍگەْ ( .) 3 ؼبالت ( ٔبِبظ ) ۋە ظاوبت لۇضئبٕٔىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ثبؼمۇچىٕىڭ ھەِّىؽىسە ثىعگە وۆپ ئۇچطاٍسىغبْ ئىىىي ئىجبزەجحۇضٔ .ەچچە ئوْ ئبٍەجحە ثىطٌىىحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ .ثىطىٕچىؽي ( ؼبالت ) ثۀسىٕىڭ ئبٌالھ ئبٌسىسىىي ِەؼئۇٌىَىحىٕي؛ ئىىىىٕجىؽي ( ظاوبت ) ثۀسىٕىڭ ئىجحىّبئىٌ جەِىئىَەت ئبٌسىسىىي ِەؼئۇٌىَىحىٕي وۆضؼىحىسىغبْ ثوٌۇپٔ ،بِبظ ھېػ -جۇٍغۇ ۋە چۈـۀچىگە جوغطا ٍوٌٕي وۆضؼىحىپ ثېطىسۇ .ظاوبتِ ،بي ۋە ثبٍٍىك ھەلمىسە جوغطا ٍۆٔىٍىفٕي وۆضؼىحىپ ثېطىسۇ. ٔبِبظ ثۀسىٕي ٍبِبٍٔىمالضزىٓ جوؼىسۇ ،ظاوبت زۇَٔبغب ثېطىٍىپ وېحىفحىٓ ؼبلالٍسۇٔ .بِبظ ۋە ظاوبت ثىط لۇـٕىڭ ئىىىي لبٔىحىغب ئوذفبٍسىغبْ ثوٌۇپ ،ئىٕؽبْ ھبٍبت ؼەپىطىسە ثۇ ئىىىي لبٔبت ثىٍەْ ئۇچبالٍسۇ. ئبٍەجحىىي « ظاوبت ثېطىسۇ » ئىپبزىؽىسىٓ ،ذېٍي ثىط ِەظگىٍسىٓ وېَىٓ ضەؼۇٌۇٌالھ جەضىپىسىٓ لبئىسىؽي ۋە ٔىؽجىحي ئېٕىك ھبٌسا ثەٌگىٍۀگەْ ثىط ئىجبزەت ٔەظەضزە جۇجۇٌغبْ زەپ لبضاٌّبؼٍىك وېطەن .ثۇ ِەظگىٍسە ظاوبت ئىمحىؽبزىٌ ِەججۇضىَەجحىٓ ثبـمب « پبوٍىٕىؿ ئۈچۈْ ظۆضۈض ثوٌغبْ ھەض ذىً پىساوبضٌىمٕي » ئۆظ ئىچىگە ئبٌغبْ .وەٌىّىٕىڭ ؼۆظ ٍىٍحىعىسىٓ ِەٌۇَ ثوٌغبٔسەن ،ئبـۇضۇؾ ئۈچۈْ پبوٍىٕىؿ ...ـۇڭب ظاوبت ثېطىؿٍ ،بۋا ـبذالضٔي پۇجبـمب ئوذفبٍسۇ. ٍبۋا ـبذالض پۇجبٌغبٔسا ،وۆضۈٔۈـحە ـبخ ئبظاٍغبٔسەن لىٍؽىّۇ ،ؼبپبلحىىي ئۈظۈَ وۆپىَىسۇ .ظاوبت زەي ثۇٔىڭغب ئوذفبٍسۇ .ضاجؽىئؤبي ِبجېّبجىىسا 40جىٓ ثىطٔي ئېٍىۋەجىۀسە 39لبٌىسۇٌ .ېىىٓ، ئىّبْ ِبجېّبجىىىؽىسا 400لبٌىسۇ. ؼۈضىسە لىؽؽەٌەض ثۆٌىىي ثبـالٔغبٔسا ،زاۋۇت ۋە ؼۇالٍّبْ ئىؽّي جىٍغب ئېٍىٕغبْ .ثۇ ئىىىي ـەذػ پەلەت پەٍغەِجەض ثوٌۇپال لبٌّبؼحىٓ ثەٌىي ئۆظ زەۋضىٕىڭ ھۆوۈِطأٍىطى ثوٌۇپ ،ؼۈضە ثۇ پەٍغەِجەضٌەض ھەلمىسە جوذحبٌغبٔسا ،ثۇالضغب « ِۈٌۈن » ثېطىٍگۀٍىىىٕي ئەِەغ ،ئەوؽىچە « ئىٍىُ » ثېطىٍگۀٍىىىٕي جىٍغب ئبٌىسۇ:
َومَلَسْ َأ ٓثٌََُْا د َُاوو َد َو ُسوَ َْ َم َان ِؿوْ ًما َوكَ َاَل امْ َح ْمسُ ِ ه ِّلِل ه ِاَّلي فَضه وَيَا ؿَ ََّل َن ِث ٍْي ِم ْن ِؾ َحا ِد ٍِ امْ ُم ْؤ ِم ٌِ َني
129
ثىع ھەلىمەجەْ زاۋۇزلب ،ؼۇالٍّبٔغب ئىٍىُ ئبجب لىٍسۇق .ئۇالض « :جىّي ھەِسۇؼبٔب ثىعٔي ٔۇضغۇْ ثۀسىٍىطىسىٓ ئبضجۇق لىٍغبْ ئبٌالھ لب ذبؼحۇض! » زېگۀىسى ( .) 15 ئۇالض ئۆظٌىطىگە ثېطىٍگەْ ئىٍىّٕىڭ ـۈوطىؽىٕي ئبزا لىٍغبٔىسى .ئۇالض ئۆظٌىطىگە ثېطىٍگەْ ئىٍىُ ثىٍەْ ئبٌالھ لب ھەِسۇؼبٔب ئېَحمبٔىسى .ئۇٔسالحب ،ئىگىؽىگە ھەِسۇؼبٔب ئېَحىفٕي ئۆگەجّىگەْ ئىٍىُ ،ئىٍىُ ثوالِسۇ؟ زازىؽي زاۋۇزلب ۋاضىػ ثوٌغبْ ؼۇالٍّبٔغب « لۇـالضٔىڭ ِۀحىمىؽي ( َم ٌْ ِع َق ه امع ْ ِْي )» ئۆگىحىٍگۀىسى ( .) 16ئبٍەجحە لۇـالضغب ِۀحىك ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ؼۇالٍّبْ ئۇالضٔىڭ ِۀحىمىؽىٕي ثىٍەجحي .ثىطؼي ثىط ٔەضؼىسىٓ ِۀب چىمبضغبْ ثوٌؽب ،ئۇ وىفىسە ـۇ ٔەضؼىٕىڭ جىٍي ثبض ثوٌغبْ ثوٌىسۇ .ثىطؼي ثىط ٔەضؼىسىٓ ھېچمبٔساق ثىط ِۀب چىمىطاٌّىغبْ ثوٌؽب ،ئۇ ـۇ ٔەضؼىٕىڭ جىٍىٕي ۋە ؼۆظىٕي ثىٍىفىسىٓ لەجئىَٕەظەض ،ئۇ جىٍؽىعزۇض. ئبٍەجحە لۇـالضغب ؼۇالٍّبٕٔىڭ جىٍىٕي ئەِەغ ،ؼۇالٍّبٔغب لۇـالضٔىڭ جىٍي ِ /ۀحىمي ئۆگىحىٍگۀٍىىي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .وبضاِەت لۇـٕىڭ ظاۋأغب وېٍىفىسە ئەِەغ ،ؼۇالٍّبٕٔىڭ پبضاؼەت ۋە ئەلىٍٍىك ثوٌغبٍٔىمىسا ئىسى. ؼۈضىسە ؼۇالٍّبْ ۋە ثىٍمىػ ھەلمىسىىي لىؽؽەگە وەڭ زائىطىسە ئوضۇْ ثېطىٍگەْ ( ) 44 - 16 ثوٌۇپ ،ثۇ ئبضلىٍىك « ثىط چۈِۈٌىگىّۇ ظۇٌۇَ لىٍّبؼٍىك » ٔەؼىھەت لىٍىٕىپ ،ھولۇق ۋە وۈچ ئەذاللي ٍبوي وۈچ ۋە ھېىّەت ِۇٔبؼىۋىحىٕي لبٔساق ـەوىٍٍۀسۈضۈؾ ئۆگىحىٍگەْ .ؼۇٌحبْ ؼۇالٍّبْ ثوٌۇپ زۇَٔبغب ھۆوۈِطاْ ثوالٌىفىڭىع ِۇِىىٌٓ .ېىىٓ ،ؼىعٔي لۇزضەجٍىه لىٍغبْ ٔەضؼە ؼەٌحۀەجىڭىع ئەِەغ ،ئەوؽىچە وۈچ ۋە ھولوق لوٌىڭىعزا ثوٌۇـىغب لبضىّبً ،ثىط چۈِۈٌىگىّۇ ظۇٌۇَ لىٍّبؼٍىمحەن ئبزاٌەجٕي ثەضپب لىالٌىفىڭىعزۇض .ؼۈضىگە ئىؽّي ثېطىٍگەْ « چۈِۈٌە » ِبٔب ثۇ ظۇٌۇِغب ئۇچطىّىغبْ چۈِۈٌىسۇض. ؼۈضىسە ھەض ضەؼۇٌٕىڭ ئۆظگىچە ئبضجۇلچىٍىك ۋە لبثىٍىَەجىە ئىگە لىٍىٕغبٍٔىمي ئىّب لىٍىٕغبْ. ھەظضىحي ؼۇالٍّبٔغىّۇ ثۇ ؼۈضىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ئبضجۇلچىٍىمالض ئبٌالھ جەضىپىسىٓ ثېطىٍگۀىسى .ثۇ لىؽؽۀىڭ ئبٌسىسا ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ِۇؼب ( ، ) 14 - 7ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ؼبٌىھ ( 45 ) 53ۋە ٌۇت لەۋِي ( ) 58 - 54لىؽؽەٌىطى ئبضلىٍىك ئىٕىبضچي ضوھىَەت ئبگبھالٔسۇضۇٌغبْ.ؼۈضىسە جەۋھىس ئەلىسىؽي ھەلمىسە ئبگبھالٔسۇضۇـالض ثېطىٍگەْ ثوٌۇپ ،ئبٌالھ جىٓ غەٍطىگە ئىالھٍىك ؼۈپىحي ثېطىفٕىڭ ئبٌالھمب لىٍىٕغبْ ئەڭ چوڭ جۇظووضٌۇق ئىىۀٍىىي جەوىحٍۀگۀسىٓ وېَىٓ ،ثۇ ذىً جۇظووض وىفىٍەضگە ِۇٔساق ذىحبة لىٍىٕغبْ:
ُون كُ ْل ََل ً َ ْـ َ َُّل َم ْن ِِف امس َم َاو ِات َو ْ َاْل ْر ِض امْلَ َْ َة ا هَل ه ُ ون َأ هَّي َن ًُ ْح َـث َ اّلِل َو َما ٌ َْش ُـ ُص َ ه ّ ئېَحمىٕىي « :ئبؼّبٔالضزا ۋە ظېّىٕسا ئبٌالھ جىٓ ثبـمب
ھېچىىُ ئىسضاوحىٓ ھبٌمىغبْ ھەلىمەجٍەضٔي ( غەٍىجٕي ) ثىٍّەٍسۇ ،ھېچىىُ ئۆٌگۀسىٓ وېَىٓ لبچبْ جىطىٍىسىغبٍٔىمىٕىّۇ ثىٍّەٍسۇ » ( .) 65 ؼۈضىسە ذبضاثىگە ئبٍٍىٕىپ وەجىەْ ِەزۀىَەجٍەضزىٓ لبٌغبْ ئىعٔبالضغب ئىجطەت ٔەظىطىسە لبضاپ ئۇالضزىٓ ؼبۋاپ ئېٍىفمب ثۇٍطۇٌغبْ:
كُ ْل ِس ُْيوا ِِف ْ َاْل ْر ِض فَاه ُْؼ ُصوا نَ َْ َف ََك َن ؿَا ِك َد ُة امْ ُم ْج ِص ِم َني
ئېَحمىٕىي « :ظېّىٕسا ؼەٍط لىٍىڭالض ،گۇٔبھىبضالض ( پەٍغەِجەضٌىطىٕي /ۋەھىَٕي ئىٕىبض لىٍغۇچىالض )ٔىڭ ئبلىۋىحىٕىڭ لبٔساق ثوٌغبٍٔىمىغب لبضاڭالض » ( .) 69
130
ئبٔسىٓ ؼۈضە ثبـٍىٕىفحىىىگە ئوذفبؾ ؼۆظٔي ۋەھىَگە /لۇضئبٔغب وەٌحۈضۈپ ،ۋەھىَٕىڭ ذىحبة لىٍىٕغۇچىسا ـەوىٍٍۀسۈضِەوچي ثوٌغبْ ئبذىطەت چۈـۀچىؽىٕي جەوىحٍىگەْ:
ون ()72 ون َر ِد ََ مَ ُ ْْك ت َ ْـ ُض ه ِاَّلي ج َ ْس خَ ْـجِ وُ َ ون َم ََّت ُ ََشا امْ َوؿْسُ ا ْن ُن ْي ُ ُْت َصا ِد ِك َني ( )71كُ ْل َؾ ََس َأ ْن ٍَ ُك َ َوً َ ُلومُ َ ّ ئۇالض « :ئەگەض ( ؼۆظۈڭالضزا ) ضاؼحچىً ثوٌؽبڭالض ( ،ؼىٍەض ثىعگە ۋەزە لىٍغبْ ) ئبظاة لبچبْ
چۈـىسۇ » زېَىفىسۇ « .ؼىٍەض ئبٌسىطاپ وەجىەْ ئبظاثٕىڭ ثىط لىؽّي ؼىٍەضگە ٍېمىٕالـمبْ ثوٌىفي ِۇِىىٓ » زېگىٓ ( .) 72 - 71 ئبٔسىٓ ثىطزىٕال ثۀي ئىؽطائىً ھەلمىسە ثبٍبٔالض ثبـٍىٕىسۇ .لۇضئبْ ثۀي ئىؽطائىً ئىرحىالپ لىٍىفمبْ ثىط ِۇٔچە ِەؼىٍىٕىڭ ھەلىمىحىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ ثوٌۇپ ،ئەگەض ٍەھۇزىَالض لۇضئبٔغب ِۇضاجەت لىٍؽب ئۆظئبضا ئىرحىالپ لىٍىفمبْ ثىط ِۇٔچە ِەؼىٍىٕىڭ ھەلىمىحىسىٓ ذەۋەضزاض ثوالجحي ( .) 76 لۇضئبْ ثىع ثىٍىسىغبْ ئۇلۇِالضٔي ٍېڭىۋاـحىٓ ئىعاھالپ جوغطا ثوٌغبْ ِۀىؽىٕي ثبٍبْ لىٍىپ ثېطىسۇ .ثۇ ِۀىٍەض ثىطال زۇَٔبٌىك ئەِەغ ،ئىىىي زۇَٔبٌىك ِۀىٍەض ثوٌۇپ ،ثۇ ِۀىٍەض ئبؼبؼىسا ۋۇجۇزلب وەٌگەْ ئەلىً ئبٌالھ « ٔەظەض جبـال » زېگەْ ٔۇلحىسا جۇضۇپ ۋەلە -ھبزىؽىٍەضگە ٔەظەض جبـالٍسۇ ۋە ئبٌالھ وۆضؼەجّەوچي ثوٌغبْ ٔەضؼىٕي وۆضىسۇ .ھبٍبت ۋە ئۆٌۈَ لۇضئبْ ٍېڭىۋاـحىٓ ئىعاھٍىغبْ ئۇلۇِالضزىٓ پەلەت ثىط ئۆضٔەن ،ذبالغ .لۇضئبْ ثىع « ئۆٌۈن » زېگۀٍەضگە « ئۆٌۈن » زېّەٍسۇ ،ئەوؽىچە ثىع « جىطىه » زېگۀٍەضگە « ئۆٌۈن » زەٍسۇ .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ثىع « وۆظى ئوچۇق » زەپ ثىٍگۀٍىطىّىعٔي « ووض » زەٍسۇ .ثۇ ھەلىمەت جۆۋۀسىىي ئبٍەجحە ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
امص هم الُّ ؿَ َاء ا َذا َوم ه ْوا ُمسْ ِج ِص ٍَن (َ )81و َما َأه َْت ّبِ َا ِدي امْ ُـ ْم ِي َؾ ْن ضَ ًَله َُتِ ِ ْم ا ْن ج ُ ْس ِم ُؽ ا هَل َم ْن اه َهم ََل ج ُ ْس ِم ُؽ امْ َم ْو ََت َو ََل ج ُ ْس ِم ُؽ ُّ ّ ّ ّ ّ ون ()81 ًُ ْؤ ِم ُن ِتبَ ٓ ََّي ِثيَا فَِ ُْم ُم ْس ِو ُم َ
« ـۈثھىؽىعوي ،ؼەْ ئۆٌۈوٍەضگە ئبڭٍىحبٌّبٍؽەْ .ثوٌۇپّۇ ثۇ زەۋەجحىٓ ٍۈظ ئۆضۈگەْ گبؼالضغب زەۋىحىڭٕي ئبڭٍىحبٌّبٍؽەْ .جوغطا ٍوٌسىٓ چىمىپ وەجىەْ ووضالضٔي جوغطا ٍوٌغب ؼەْ ثبـٍىَبٌّبٍؽەْ .ؼەْ پەلەت ثىعٔىڭ ئبٍەجٍىطىّىعگە چىٕپۈجىەْ وىفىٍەضگىال ئبڭٍىحبالٍؽەْ » ( .) 81 - 80 ۋەھىٌ ،ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبٔالضٔىڭ لىٍّىفٍىطىسىٓ غبپىً ئەِەؼٍىىىٕىڭ ٔبِبٍۀسىؽىسۇض .ئبٌالھ ٔىڭ غبپىً ئەِەؼٍىىي ،ھبوىّي پەلەت ئبٌالھ ال ثوٌغبْ ِەھفەض وۈٔىسىىي ِەھىىّىسە ھەلىمىٌ ضەۋىفحە ئۆظ ئىپبزىؽىٕي جبپىسۇ:
ون َو َما َرت ُّ َم ِتلَا ِف ٍل َ هَعا ثَ ْـ َموُ َ
« ضەثجىڭالض ؼىٍەضٔىڭ لىٍغبْ ئەِەٌٍىطىڭالضزىٓ غبپىً ئەِەؼحۇض » ( .) 93
لەيەر ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ،ئبٍٕىڭ جىؽّي ِەۋجۇجٍىمىغب زاالٌەت لىٍىسىغبْ « ئبً » ِۀىؽىسىىي « لەِەض » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. امسا َع » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجىغبْ ( ثۇذبضى ،جەفؽىط ). ؼبھبثىٍەض ؼۈضىٕي « ا ْك َ ََتت َ ِت ه 131
ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ھەلحە ھەظضىحي ئبئىفەزىٓ ِۇٔساق ثىط ضىۋاٍەت ٔەلىً لىٍىٕغبْ « :ثۇ ؼۈضە ِۇھەِّەز ( ئەٌەٍھىؽؽبالَ )وە ٔبظىً ثوٌغبْ ۋالىححب ئوٍۇْ ئوٍٕبٍسىغبْ ثىط وىچىه لىع ئىسىُ » ( ثۇذبضى ،جەپؽىط ). زەؼٍەپىي ِەظگىٍسە جىعىٍغبْ لۇضئبْ ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپٍىطىسە ثۇ ؼۈضە جبضىك -ؼبز ؼۈضىٍىطى ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ ؼۈضىٕي زەۋەجٕىڭ ٍ - 5ىٍي ٔبظىً ثوٌغبْ جبضىك ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىؿ جوغطا ئەِەغ .چۈٔىي ،ؼۈضە لۇضەٍؿ ثبٍمۇجي ِۇؼۇٌّبٔالضزا لبٌسۇضغبْ ٍبضىالضٔي ؼبلبٍحىسىغبْ ثىط ئۇؼٍۇثمب ئىگە .ثۇ ؼۈضە ئۇ ٍبضىالض جېري ٍېڭي چىممبْ جىطە ثىٍەْ ئىحىٍىۋاجمبْ ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. « ؼۈضە ئبذىطلي ؼبئەت ٍېمىٕالـحي ۋە ئبً ٍېطىٍسى » ( ) 1زەپ ثبـٍىٕىسۇ .لۇضئبٔسا ئبذىطلي ؼبئەت ھەلمىسىىي ِەٌۇِبجالضٔىڭ ِۇجٍەق ئىىۀٍىىىٕي ئىپبزىٍەؾ ئۈچۈْ ئۆجّۈؾ ظاِبْ ـەوٍي ئىفٍىحىٍىسۇ .ثۇ لبئىسە ئبؼبؼىسا ثىطىٕچي ئبٍەجٕي ِۇٔساق چۈـىٕىؿ وېطەن: « ئبذىطلي ؼبئەت ٍېمىٍٕىفىسۇ ۋە ئبً ٍېطىٍىسۇ ». جبثىئىٕالض ئىچىسىٓ چىممبْ ِەـھۇض ئبٌىُ ھەؼەْ ئەٌجەؼطى ۋە ئبجب ثىٓ ئەثي ضاثبھ ثۇ ئبٍەجٕي لىَبِەت ٍېمىٕالـمبٔسا ٍۈظ ثېطىسىغبْ وېٍەچەن ھەلمىسە ئبٌسىٓ ثېطىٍگەْ ذەۋەض زەپ چۈـۀگەْ. جبثىئىٕالضزىٓ ثبـمب وىفىٍەض ۋە ئۇالضٔي ئۆظىگە ئۇؼحبظ جۇجمبٔالض ثۇ ھەلىمىٌ ٍۈظ ثەضگەْ ثىط ِۆجىعە ھەلمىسە ثېطىٍگەْ ِەٌۇِبت زەپ لبضىغبِْ .ۇـۇٔساق ثىط ِۆجىعىٕىڭ ِەٍسأغب وېٍىفي ھەلىمەجەْ چوڭ ۋەلەزۇض. ِۆجىعىٍەض ھەلمىسە لۇضئبْ ثىعگە لبٍحب -لبٍحب ثىٍسۈضگەْ ،ئىالھي لبٔۇْ لۇضئبٔسا ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىٕغبْ: ئىٕىبضچي لەۋَ ِۆجىعە جەٌەپ لىٍىسۇ .ئەگەض ثۇ جەٌەپ ئبزا لىٍىٕىپ ِۆجىعە ئەۋەجىٍؽە، ئۇالضزىٓ ثۇ ِۆجىعىگە جبۋاثەْ ئىّبْ ئېَحىفي جەٌەپ لىٍىٕىسۇ .ئەگەض ِۆجىعە وەٌگۀسىٓ وېَىّٕۇ ئىّبْ ئېَحّبؼٍىمحب چىڭ جۇضغبٔالضٔىڭ ھبالن لىٍىٕىؿ ثبؼمۇچي ثبـٍىٕىپ ،ھەلمىسە ثېطىٍگەْ ھۆوۈَ لەجئىٍَىىىە ئبٍٍىٕىپ ،جبظاٌىطى ئىجطا لىٍىٕىسۇ .پىطئەۋْ ۋە ئۇٔىڭ لوـۇٔىٕىڭ ئبلىۋىحي ِۇـۇٔساق ثوٌغبٔىسى .ئبز ۋە ؼەِۇز لەۋٍِىطىٕىڭّۇ ھبالوىحي ٍۇلىطىسا ثبٍبْ لىٍىٕغبٔسەن ثوٌغبٔىسى .ئەگەض ِۇـۇٔساق ثىط ِۆجىعە وۆضؼىحىٍگەْ ثوٌؽب ،ئۇٔسالحب ثۇٔىڭسىٓ ِۇـطىىالض ثۇ ِۆجىعىگە ئىفۀّىگەْ زېگەْ ِۀب چىمىسۇ .ئىفۀّىگەْ ثوٌؽب ،ؼۈٕٔەجۇٌالھ جەلەظظاؼي ثوٍىچە ِۇـطىىالضٔىڭ ھبالن ثوٌّبؼٍىمي لۇضئبْ ثىعگە وۆضؼەجىەْ ئۆضٔەوٍەضگە ظىث وېٍىسۇِ .ۇٔساق ثىط ِۆجىعە زۇَٔبٔىڭ ھەض جبٍىسىٓ وۆضۈٌىفي وېطەن ۋە ثۇٔىڭغب ٔۇضغۇْ وىفىٕىڭ ـبھىث ثوٌغبٍٔىمي ئبـىبضىٍىٕىفي وېطەنٌ .ېىىٓ ،ثۇٔساق ثىط ـبھىحٍىك ٍوق .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ،ثۇٔساق ثىط ِۆجىعە ثۇ ھەلحىىي ضىۋاٍەجٍەضٔي ِۇجىۋاجىط زەضىجىؽىگە وەٌحۈضۈـي وېطەن ئىسى .ئەِّب ،ثۇٔىّۇ وۆضگىٍي ثوٌّبٍسۇ .ثۇٔي ثىط جەضەپىە لبٍطىپ لوٍۇپ ،جبثىئىٕالضغب لبضاٍسىغبْ ثوٌؽبق ،ئۇالضٔىڭ ئىچىسىٓ ھەؼەْ ۋە ئبجبغب ئوذفبؾ ٔوپۇظٌۇق وىفىٍەض ثۇ ئبٍەجٕي لىَبِەجحە ٍۈظ ثېطىسىغبْ ثىط ھبزىؽە زەپ جەپؽىط لىٍغبْ .ئەگەض ِۇـۇٔساق ثىط ِۆجىعە ٍۈظ ثەضگەْ ثوٌؽب ،ثۇ ئبٌىّالضٔىڭ ثۇٔساق چۈـىٕىفىگە ھېچمبٔساق ثىط پۇضؼەت ۋە ئېھحىّبٌٍىك ثەضگىٍي ثوٌّبٍسۇ. ثۇ ؼۈضىسىىي لىؽؽەٌەض ذۇززى ئولمب ئوذفبؾ ؼۆظ لوضاٌىسا ،ؼۆظٔىڭ وۈچىگە لبضـي وۈچٕىڭ ثبٍبٔبجچىٍىمىٕي لىٍىۋاجمبْ ئىٕىبضچىالضغب لبضىحىپ ئېحىٍغبْ .ؼۈضىسە ثۇ ئبٍەت جۆت لېحىُ جەوطاضالٔغبْ: 132
« ٌېىىٓ ،ئبگبھالٔسۇضۇـۇِغب ( لۇالق ؼبٌّىغبٔسا ) ئبظاثىّٕىڭ لبٔساق ثوٌىسىغبٍٔىمىٕي وۆضزى. ھەلىمەجەْ ثىع لۇضئبٕٔي ئىجطەت ئبٌؽۇْ زەپ ئبؼبٔالـحۇضۇپ ( چۈـۈٔۈـٍۈن لىٍىپ ) ثەضزۇق. ئىجطەت ئبٌغۇچىالض ٍولّۇ؟ » ( .) 17 چۈٔىي ،لۇضئبْ ئبٌالھ ٔىڭ ئىساضىؽىسىىي ھبٍبت ِەوحىپىٕىڭ ئبٌالھ جەضىپىسىٓ جۈظۈٌگەْ زەضؼٍىىي ثوٌۇپ ،لۇضئبٔسىٓ زەضغ ئبٌّىغبٔالض ئبٌالھ جىٓ زەضغ ئبٌّىسى زېگۀٍىه ثوٌىسۇ. ۋەھىٌ ئۆظىٕي « زەضغ ئبٌىسىغبْ جەِىئىَەجىە » ثېغىفالٍسۇ .زەضؼٕي ۋەھىٌ ئبضلىٍىك ھبٍبجىٕىڭ ٍۆٔىٍىفىٕي ثەٌگىٍەـٕي ئبضظۇ لىٍىسىغبٔالض ئبٌىسۇ. ھەظضىحي ئۆِەض ِۇٔساق زېگەْ « :ثىطؼىٕىڭ لۇضئبْ ئولۇـي ؼىٍەضٔي ئبٌساپ لوٍّىؽۇْ .ئۇ پەلەت جىٍىّىعزىىي ؼۆظزۇض .وىّىي لۇضئبٕٔي ھبٍبجىٕىڭ ئىچىگە ئېٍىپ وىطگەْ ثوٌؽب ،ؼىٍەض ئۇٔىڭغب ئېحىجبض لىٍىڭالض ». فۇزاًٍ ثىٓ ئىَبظ ِۇٔساق زېگەْ « :لۇضئبْ پەلەت ئۇ ئبضلىٍىك ئەِەي لىٍىؿ ئۈچۈْ ٔبظىً لىٍىٕسى .ئەِّب ،ئىٕؽبٔالض ئۇٔي لىطائەت لىٍىفٕي ئەِەي زەپ لبضاٍسىغبْ ثوٌۇۋاٌسى ». ِەظوۇض ؼۈضىٕي ِەظِۇْ جەھەجحىٓ ئۈچ ثۆٌەوىە ئبٍطىفمب ثوٌىسۇ. ثىطىٕچي ثۆٌەوٕي جەـىىً لىٍغبْ ئبٍەجٍەضزە ( ٍ ) 8 - 1ېمىٍٕىفىۋاجمبْ لىَبِەت ھەلمىسە ِەٌۇِبجالض ثېطىٍگەْ. ئىىىىٕجي ثۆٌەوحە ،ئىٕىبضچي لەۋٍِەضٔىڭ ھبالن ثوٌۇـي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 42 - 9ھەظضىحي ٔۇھٕىڭ « ِېٕىڭ جبلىحىُ لبٌّىسى » زېگەْ ٔۇلحىغب وەٌگۀٍىىي ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىٕغبْ: ئۇ ضەثجىگە « :ھەلىمەجەْ ِەْ ثوظەن لىٍىٕسىٍُ ،بضزەَ لىٍغىٓ! » ( .) 10 ثۇ ئبضلىٍىك ضەؼۇٌۇٌالھمب « ثۀسىٕىڭ جبلىحي جۈگىگەْ ٍەضزە ،ئبٌالھ ٔىڭ ٍبضزىّي ٍېحىپ وېٍىسۇ » زېگەْ ذۇـرەۋەض ثېطىٍگەْ. ئۈچىٕچي ثۆٌەنِ ،ۆجىعىۋى ثىط ذەۋەض ثىٍەْ ۋەھىَگە لبضـي چىممبٔالضٔىڭ ِەغٍۇپ ثوٌىسىغبٍٔىمي ھەلمىسىىي ثبٍبٔالض ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ ( ِ .) 45ەۋجۇزىَەجٕىڭ ئىالھىٌ ثىط پىالْ ئۈؼحىسە ٍبضىحىٍغبٍٔىمي جەوىحٍىٕىسۇ: « ھەلىمەجەْ ثىع ھەض ٔەضؼىٕي ئىالھىٌ ثىط لەزەض ( ئۆٌچەَ ) ثىٍەْ ٍبضاجحۇق » ( .) 49 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطىمي لىؽّىسا ئبٌالھ لب لبضـي ثوٍۇٔحبۋٌىك لىٍغبٔالض ِۇٔساق زەپ ئبگبھالٔسۇضۇٌغبْ:
َومَلَسْ َأُْوَ ْكٌَا َأ ْش ََا َؾ ُ ْْك فَِ َْل ِم ْن ُم هس ِن ٍص
« ثىع ھەلىمەجەْ ؼىٍەضزىٓ ئىٍگىطىىي ئۈِّەجٍەضزىٓ ؼىٍەضگە ئوذفبؾ ظېھٕىَەجىە ئىگە ثوٌغبٔالضٔي ھبالن لىٍسۇق ،جېرىچە ئىجطەت ئبٌىسىغبٔالض ٍولّۇ؟ » ( .) 51 ثۇ ئبٍەجٕىڭ ئبضلىؽىسىٓ ئىٕؽبٔالضغب « ئي ئىٕؽبْ زىممەت لىً! ـۇٔي ئۇٔحۇِب ،لىٍغبْ ھەض ئىفىڭ ٍېعىٍىپ ِبڭىسۇ! » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ئبٍەجٍەض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
امزُ ِص (َ )52و ُ ُّ َو ُ ُّ ك َص ِل ٍْي َو َن ِح ٍْي ُم ْس َخ َع ٌص ()53 َش ٍء فَ َـوُو ٍُ ِِف ُّ ج ك َْ
« ئۇالضٔىڭ لىٍغبْ ( ٍبذفي ۋە ٍبِبْ ) ئىفٍىطىٕىڭ ھەِّىؽي ٔبِە -ئەِەي زەپحىطىگە ٍېعىٍىپ ِبڭىسۇِ .ەٍٍي ئۇ ئىؿ چوڭ ثوٌؽۇْ ٍبوي وىچىه ثوٌؽۇْ ھەِّىؽي ٍېعىٍغبٔسۇض » ( .) 53 - 52
133
ضبد ضۈرىطي ؼۈضە ثبـٍىٕىفحىىي « ؼبز » ھەضىپي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ،ؼۈضىسە زاۋۇت ئەٌەٍھىؽؽبالَ ھەلمىسىىي لىؽؽە ثبٍبْ لىٍىٕغبٍٔىمي ئۈچۈْ « زاۋۇز ؼۈضىؽي » زەپّۇ ئبجبٌغبْ. ٌېىىٓ ثۇ ئىؽىُ وەڭ زائىطىسە جبضلبٌّىغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،زەؼٍەپىي ِەظگىٍٍەضزە جىعىٍغبْ لۇضئبْ ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپٍىطىسە لەِەض -ئەئطاف ؼۈضىٍىطى ئبضىؽىغب جىعىٍغبٌْ .ېىىٓ ،ثۇ ٔبظىً ثوٌۇؾ ِەظگىٍىگە ِبغ وەٌّەٍسۇ. ئىجٓ ئبثجبؼحىٓ ٔەلىً لىٍىٕغبْ ثىط ضىۋاٍەجىە ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ؼۈضىٕىڭ - 7 - 5ئبٍەجٍىطى ِەوىە ِۇـطىىٍىطىٕىڭ وبجحىٍىطى ئەثۇ جبٌىپٕىڭ ٍېٕىغب ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ جەۋھىس زەۋىحي ھەلمىسە ـىىبٍەت لىٍىپ وەٌگەْ ۋالىححب ئۇالضٔىڭ ئېحىطاظٌىطىغب جبۋاة ثوٌۇپ ٔبظىً ثوٌغبِْ .ۇـطىىالضٔىڭ وبجحىٍىطى ئېغىط وېؽەي ثوٌۇپ ٍبجمبْ ئەثۇ جبٌىپٕىڭ ٍېٕىغب وېٍىپ جىَۀىٕي زاۋاؼىسىٓ ۋاظ وېچىفىە لبٍىً لىٍىفٕي جەٌەپ لىٍغبْ ۋە ئۇٔىڭغب ثەظى ٔەضؼىٍەضٔي جەوٍىپ لىٍغبْ .ئۇ جەوٍىپ لىٍىٕغبْ ٔەضؼىٍەض « :ئەگەض ئۇ ذبٌىؽب ئۇٔي ئۆظىّىعگە پبزىفبھ لىالٍٍيٍ .بوي ئۇٔي ئىچىّىعزىىي ئەڭ ثبً وىفىگە ئبٍالٔسۇضاٍٍي .ذبٌىؽب ئۇٔي ِەوىىسىىي ئەڭ چىطاٍٍىك لىعالضغب ئۆٍٍەپ لوٍبٍٍي. ئەگەض ثۇالضٔي لوثۇي لىٍّىؽب ،ئۇٔي ثىعگە جبپفۇضۇپ ثېطىپ ،ئىچىّىعزىٓ ذبٌىغبْ ثىطؼىٕي ٍبوي ٍېمىٍٕىطىّىعزىٓ ثىطؼىٕي ئۇٔىڭ ئوضٔىغب ئبي! » ( جىطِىعى ،ئەھّەز ۋە ئىجٓ ؼبز ). ئەثۇ جبٌىپ ِۇـطىه وبجحىٍىطىٕىڭ ثۇ جەوٍىپىٕي ضەؼۇٌۇٌالھمب ٍەجىۈظگۀسە ،ضەؼۇٌۇٌالھ ِۇٔساق زەپ جبۋاة ثەضگۀىسى: « ئي جبغب! ئبٌالھ ثىٍەْ لەؼەِىي ،لۇٍبـٕي ئوڭ لوٌۇِغب ،ئبٍٕي ؼوي لوٌۇِغب ثېطىپِ ،ېٕي ثۇ زاۋازىٓ ۋاظوەچ زېؽە ،ئبٌالھ جىٓ ثىط جەٌىّبت وەٌّىگۈچە ثۇ زاۋاٍىّسىٓ ھەضگىع ۋاظوەچّەٍّەْ ». ئىجٓ ھىفبَ ٔەلىً لىٍغبْ ثىط ضىۋاٍەت ؼۈضىٕىڭ ئەثۇ جبٌىپٕىڭ ئېغىط وېؽەي ثوٌۇپ ۋاپبت ثوٌۇؾ جەضٍبٔىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسە ِەٌۇِبت ثېطىسۇ .ئەثۇ جبٌىپ ٔۇثۇۋۋەجٕىڭ ٍ - 9ىٍىسا ( ِىالزى ) 619ۋاپبت ثوٌغبٔىسى .ثۇ ئەھۋاٌسا ؼۈضىٕي ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 9ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض لبجبضىغب جىعىفمب ثوٌىسۇ. لىؽمب ۋە ئىرچبَ ھبٌسا ٔەلىً لىٍغبْ لىؽؽەٌەض ئبضلىٍىك ذىحبة لىٍىؿ ثۇ ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضٔىڭ ئوضجبق ئبالھىسىٍىىي ثوٌۇپ ،ثىط جەضەپحىٓ ھبالن ثوٌغبْ لەۋٍِەض ئبضلىٍىك ِۇـطىىالض ئبگبھالٔسۇضۇٌغبْ ثوٌؽبٍ ،ۀە ثىط جەضەپحىٓ وۈچ ۋە ؼەٌحۀەت ثېطىٍگەْ پەٍغەِجەضٌەض ئبضلىٍىك ضەؼۇٌۇٌالھ ۋە ِۇئّىٍٕەضگە جەؼەٌٍىٌ ثېطىٍگەْ .ـۇٔىڭ ثىٍەْ ثىط ۋالىححب ،ثۇ ضەؼۇٌۇٌالھمب ئبٌسىٓ ثېطىٍگەْ ثىفبضەت ثوٌۇپ ،ثۇ ثىفبضەت ضەؼۇٌۇٌالھ ھەظضىحي ئەٍَۇثٕىڭ ؼەثطى ثىٍەْ ؼەثىط لىٍغبٔسىٓ وېَىٓ ئەِەٌگە ئبـمبٔىسى ( .) 44 - 41ئەٍَۇة لىؽؽەؼي ئبضلىٍىك ضەؼۇٌۇٌالھمب ؼەثىط جەۋؼىَە لىٍىٕغبْ .لىؽؽە ثبٍبٔىسىىي ثۇ لوؾ ٍۆٔىٍىفٍىه ئۇؼٍۇة ثۇ ؼۈضىسىٓ وېَىٕال ٔبظىً ثوٌغبْ ئەئطاف ؼۈضىؽي ثىٍەْ جېرىّۇ جەپؽىٍىٌ ھبٌغب وەٌگەْ .ؼەثەئ، وەھف ۋە ٍۈؼۈپ ؼۈضىؽي ثىٍەْ زاۋاِالـمبْ. ؼۈضە ذبجبزىٓ لبٍحىؿ ثىٍەْ ذبجبٌىمحب چىڭ جۇضۇؾ ئبضىؽىسىىي پەضلٕي ئبؼبؼىٌ جېّب لىٍغبْ .ئىالھىٌ جەضثىَىٍەؾ الھىَەؼي ثوٌغبْ ۋەھىٌ ئىّب لىٍىٕغبْ ھبٌسا ثبـالٔغبْ ۋە 134
ئبذىطالـمبْ .ثۇ ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىفي ئۆظىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ ؼبففبت ؼۈضىؽىٕىڭ ئبذىطىسىىي لوثۇي لىٍىّٕبٍسىغبْ ثبھبٔىگە ( ) 169 - 168ثىط جبۋاة ِبھىَىحىگە ئىگە .ؼۈضىسە ھەززىٕي ثىٍّەؼٍىه ۋە ئەجسازالضٔي لبضىغۇالضچە جەلٍىس لىٍىپ ئېعىپ وەجىەْ ِۇـطىىالضغب ذبجبٌىمىسا چىڭ جۇضۇۋاٌّبؼٍىمي جۀجىھٍۀگەْ ( .) 12 - 1چۈٔىي ،ذبجبٌىمىسا چىڭ جۇضغبٔالضٔىڭ ئبلىۋىحي ئېچىٕىفٍىك ثوٌغبٔىسى ( .) 16 - 13 ھەظضىحي زاۋۇز ذبجبٌىمحب چىڭ جۇضۇۋاٌّبؼٍىمٕىڭ ،ھەظضىحي ؼۇالٍّبْ ِبي ِ -ۈٌۈن ۋە ؼەٌحۀەجحە ( ھبوىّىَەجحە ) ئۆظىٕي ثىٍىؿ ،ھەززىسىٓ ئبـّبؼٍىمٕىڭ ثىط ئۆضٔىىىسۇض ( - 17 .) 40 ثۇ ئىىىي لىؽؽە ئبضلىٍىك وۈچ -لۇزضەت ۋە وۈچ ئەذاللي ِۇالھىعە لىٍىٕغبْ .ھبوىّىَەت ۋە پبضاغەجٕىڭ وىفىٕي ثىرۇزالـحۇضۇپ ٍوٌسىٓ چىمىطىپ جبـالٍسىغبْ جەضىپي ثبٍبْ لىٍىٕىپ ،ثۇٔىڭغب جبلبثىً جۇضاٌىغبٔالض ثىٍەْ جبلبثىً جۇضاٌّىغبٔالضٔىڭ ئبٌالھ ھوظۇضىسا جەڭ ئەِەؼٍىىي جەوىحٍۀگەْ ( .) 28 ھەظضىحي زاۋۇز لىؽؽەؼي ئبضلىٍىك ضەؼۇٌۇٌالھ ۋە ِۇئّىٍٕەضگە ِۇٔساق زەٍسۇ « :ئبٌالھ ؼىٍەضگە 99لوً ثەضگەْ ثوٌؽبٍ ،ۀە ثبـمىالضٔىڭ ئىٍىىسىىي ثىط لوٍغب وۆظ جىىّەڭالض! » .ثۇ ئىجطەجٍىه لىؽؽە ثۇ ؼۈضىسە ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ:
َوُ َْل َأًتَ كَ ه َ َحبُ امْر َْص ِم ا ْذ ج َ َس هو ُروا امْ ِم ْح َص َاب ( )21ا ْذ َد َذوُوا ؿَ ََّل د َُاوو َد فَ َف ِز َع ِمْنْ ُ ْم كَامُوا ََل َ ََّت ْف د َْص َم ِان تَلَى ت َ ْـضُ يَا ؿَ ََّل ّ ّ ون ه َ ْـ َج ًة َو ِ ََي ه َ ْـ َج ٌة َوا ِحسَ ٌة ت َ ْـ ٍض فَ ْاح ُ ْْك ت َ ًٌَََْا ِِبمْ َح ّ ِق َو ََل ج ُ ْش ِعطْ َوا ُْ ِسَنَ ا ََّل َس َوا ِء ِ ّ َ امّص ِاط ( )22ا هن ُ ََشا َأ ِِخ َ َُل ِج ْس ٌؽ َو ِج ْس ُـ َ ّ ّ فَلَا َل َأ ْن ِفوْ ِيْيَا َو َؾ هز ِِن ِِف امْ ِر َع ِاب ( )23كَا َل مَلَسْ َػوَ َم َم ث ُِس َؤالِ ه َ ْـ َج ِخ َم ا ََّل ِه َـاجِ َِ َوا هن نَ ِث ًْيا ِم َن امْ ُزوَ َعا ِء م َ ََ ْح ِلي ت َ ْـضُ ُِ ْم ؿَ ََّل ّ امصا ِم َح ِ ات َوكَ ِوَ ٌل َما ُ ِْه َو َػ هن د َُاوو ُد َأه ه َما فَذَيها ٍُ فَ ْاس َخ ْل َف َصّ َرت ه َُ َود هَص َرا ِن ًـا َو َأَنَ َب ( )24فَلَ َف ْصَنَ َ َُل ت َ ْـ ٍض ا هَل ه ِاَّل ٍَن َأ ٓ َمٌُوا َو َ َِعوُوا ه ّ َذ ِ َِل َوا هن َ َُل ِؾ ْيسَ َنَ م َ ُزمْ َفى َو ُح ْس َن َم َب ٓ ٍب (ََّ )25ي د َُاوو ُد اَنه َج َـوْيَاكَ َذ ِوَ َف ًة ِِف ْ َاْل ْر ِض فَا ْح ُ ْْك ت َ ْ َني اميه ِاس ِِبمْ َح ّ ِق َو ََل ثَد ه ِدؽ ِ امِْ ََوى ِّ فَ ُِ ِض ه َ ّ ِِل ه ِ اب َش ِسً ٌس ِت َما و َ ُسوا ً َ ْو َم امْ ِح َس ِاب ()26 اّلِل مَِ ُْم ؿَ َش ٌ ِِل ه ون َؾ ْن َسخ ِ ِل َؾ ْن َسخ ِ اّلِل ا هن ه ِاَّل ٍَن ً َ ِضو ُّ َ ّ (ئي ِۇھەِّەز!) زەۋا لىٍغۇچىالضٔىڭ لىؽؽەؼي ؼبڭب ٍەجحىّۇ؟ ئۆظ ۋالحىسا ئۇالض (زاۋۇز
ئىجبزەت لىٍىۋاجمبْ) ِەؼجىسٔىڭ جېّىسىٓ ئبضجىٍىپ چۈـۈـحي .ئەٍٕي ۋالىححب ئۇالض زاۋۇزٔىڭ ٍېٕىغب وىطزى .زاۋۇز ئۇالضزىٓ لوضلحي ،ئۇالض (زاۋۇزلب) « :لوضلّىغىٓ ،ثىع ثىطىّىع ـ ثىطىّىعٔىڭ ھەلمىگە جبجبۋۇظ لىٍغبْ ( ھەلمىٕي ٍېگەْ ) ئىىىي زەۋاگەضِىع ،ثىعٔىڭ ئبضىّىعزا ئبزىٍٍىك ثىٍەْ ھۆوۈَ لىٍغىٓٔ ،بھەق ھۆوۈَ چىمبضِىغىٓ ،ثىعٔي جوغطا ٍوٌغب ثبـٍىغىٓ » زېسى ( .ئۇالضٔىڭ ثىطى ) « ـۈثھىؽىعويِ ،ېٕىڭ ثۇ لېطىٕسىفىّٕىڭ 99ؼبغٍىمي ثبضِ ،ېٕىڭ ثىط ؼبغٍىمىُ ثبض، لېطىٕسىفىُ ئۇ ثىط ؼبغٍىمٕىّۇ ِبڭب ثەضگىٓ زېسى ۋە زېگىٕىٕي ئەِەٌگە ئبـۇضزى » زېسى .زاۋۇز ئېَححي « :ئۇ ؼېٕىڭ ؼبغٍىمىڭٕي ئۆظىٕىڭ ؼبغٍىمٍىطىغب لوـۇۋېٍىپ ضاؼحال ؼېٕي ثوظەن لىٍىپحۇ، ٔۇضغۇْ ـېطىىٍەض (ٍۀي زوؼحالض) ،ـۈثھىؽىعوي ،ثىط ـ ثىطىٕىڭ ھەلمىگە جبجبۋۇظ لىٍىسۇ ( ھەلمىٕي ٍەٍسۇ ) ،پەلەت ئىّبْ ئېَحمبْ ۋە ٍبذفي ئەِەي لىٍغبٔالضال ( ثۇٔىڭسىٓ ِۇؼحەؼٕب ) ثۇالض ئبظزۇض » .زاۋۇز ثىعٔىڭ ئۇٔي ؼىٕىغبٍٔىمىّىعٔي ثىٍسى .پەضۋەضزىگبضىسىٓ ِەغپىطەت جەٌەپ لىٍسى ،ؼەجسىگە ثبضزى( .اﷲ لب) جەۋثە لىٍسى .ثىع ئۇٔىڭ ذبجبٌىمىٕي ئەپۇ لىٍسۇق ،ئۇ ثىعٔىڭ زەضگبھىّىعزا ئەٌۋەجحە ٍېمىٍٕىممب ۋە ٍبذفي ئبلىۋەجىە ئىگە ثوٌىسۇ .ئي زاۋۇز! ؼېٕي ثىع ھەلىمەجەْ ٍەض ٍۈظىسە ذەٌىپە لىٍسۇق ،وىفىٍەضٔىڭ ئبضىؽىسا ئبزىٍٍىك ثىٍەْ ھۆوۈَ چىمبضغىٓٔ ،ەپؽي ذبھىفمب ئەگەـّىگىٕىي ،ئۇ ؼېٕي اﷲ ٔىڭ ٍوٌىسىٓ ئبظزۇضىسۇ ،اﷲ ٔىڭ ٍوٌىسىٓ ئبظغبٔالض ھېؽبة 135
وۈٔي (ٍۀي لىَبِەت وۈٔي) ٔي ئۇٔحۇغبٍٔىمٍىطى ئۈچۈْ ھەلىمەجەْ لبجحىك ئبظاثمب زۇچبض ثوٌىسۇ ( .) 26 - 21 لىؽؽەزە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ئىىىي زاۋاگەض ،ئەؼٍىسە ھەظضىحي زاۋۇزٔىڭ ِۇئبِىٍىؽىٕىڭ ذبجب ئىىۀٍىىىٕي ؼەِىگە ؼېٍىپ ،جەۋثە لىٍىفي وېطەوٍىىىٕي ثىٍسۈضۈؾ ئۈچۈْ وەٌگەْ ئبگبھالٔسۇضغۇچىالض ئىسى .ثۇ لىؽؽەزىٓ ئىجطەت ئبٌغۇچىالضغب وۆپ ؼبۋاق ثبض .زاۋۇزلب ئوذفبؾ جبھبٔغب ھۆوۈِطاْ ثوٌؽىڭىعِۇ ثېطىٍگەْ ٔەؼىھەجىە لۇالق ؼېٍىڭ ۋە ذبجبزىٓ ٍېٕىڭ .ذبجبؼىع ثۀسە ثوٌّبٍسۇ .ھەض ثۀسىسىٓ ذبجبٌىك ؼبزىط ثوٌىسۇٌ .ېىىٓ ،پەظىٍەت ذبجبزىٓ ِۇؼحەؼٕب ثوٌۇؾ ئەِەغ ،ثەٌىي ذبجبؼىسىٓ ٍېٕىفحۇضٍ .بذفي وىفىٍەض ذبجبٌىك ئۆجىۈظِىگۀٍەض ئەِەغ ،ئەوؽىچە ذبجبٌىمىٕي جؤۇپ ئۇٔىڭسىٓ لبٍحمبْ وىفىٍەضزۇض .ئىٍىىسىىي وۆپٕي وۆضەٌّىگۀٍەض ثبـمىالضٔىڭ ئىٍىىسىىي ئبظغب وۆظ جىىىسۇ .ئىٕؽبٕٔىڭ وۆظىٕي ثىط ؼىمىُ جوپب جوٍغۇظىسۇ .ثۇ چوڭمۇض ِۀىگە ئىگە لىؽؽەزىٓ وېَىٓ ثۇ ئبگبھالٔسۇضۇؾ ثبٍبْ لىٍىٕغبْ: « ئبؼّبٕٔي ،ظېّىٕٕي ۋە ئۇالضٔىڭ ئبضىؽىسىىي ـەٍئىٍەضٔي ِەلؽەت ۋە ِۇززىئبؼىع ھبٌسا ثىىبضغب ٍبضاجّىسۇق » ( .) 27 ثۇ ئبضلىٍىك « ئي ئىٕؽبْ ،ئبٌالھ ٍبضاجمبْ ئبؼّبْ ۋە ظېّىٕٕىڭ ِەلؽىحي ؼەْ ئۈچۈْ ذىعِەت لىٍىؿ .ئۇٔسالحب ؼېٕىڭ ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىڭ ٔېّە؟ وىُ ئۈچۈْ ٍبضىحىٍسىڭ؟ » زېّەوحە. ثۇ ؼۇئبٌغب جوغطا جبۋاة ثېطىؿ وۇپبٍە لىٍّبٍسۇ .جوغطا جبۋاة ثىٍەْ ثىطگە ،ثۇ جبۋاثمب الٍىك ـەوىٍسە ٍبـبؾ ـەضت .ئىٕؽبْ ثۇٔساق ثىط ھبٍبت ـەوٍىگە ئىگە ثوٌۇؾ ئۈچۈْ ٍوي وۆضؼەجىۈچىە ِۇھحبج .ثۇ ٍوي وۆضؼەجىۈچ زەي ۋەھىَسۇض .ؼۆظ ثۇ ٔۇلحىغب وەٌگۀسە ؼۈضىسىىي ثۇ جبۋاة زىممىحىڭىعٔي جبضجىسۇ:
اب َأىْ َزمْيَا ٍُ ام َ َْ َم ُم َد َاركٌ ِم ََسهج ه ُصوا َأ ٓ ََّي ِث َِ َو ِم ََخَ َشنه َص ُأومُو ْ َاْلمْ َح ِاب ِنخَ ٌ ّ
« ئۇالضٔىڭ ئبٍەجٍەضٔي جەپەوىۇض لىٍىفٍىطى ئۈچۈْ ،ئەلىً ئىگىٍىطىٕىڭ ۋەظ ٔ -ەؼىھەت ئېٍىفٍىطى ئۈچۈْ ثىع ؼبڭب ثۇ ِۇثبضەن وىحبة ( لۇضئبْ )ٔي ٔبظىً لىٍسۇق » ( .) 29 ثۇ ئبٍەجحىٓ وېَىٓ ثبٍبْ لىٍىٕغبْ پەٍغەِجەض لىؽؽەٌىطى ئبضلىٍىك ـەذؽەْ ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ جەؼەۋۋۇضى ـەوىٍٍۀسۈضۈٌگەْ .ھەظضىحي زاۋۇت ۋە ؼۇالٍّبْ ،ھەظضىحي ئەٍَۇة ،ھەظضىحي ئىجطاھىُ ،ھەظضىحي ئىؽھبق ،ھەظضىحي ٍبلۇپ ،ھەظضىحي ئىؽّبئىً ،ھەظضىحي ئەٌَەؼب ثۇ ؼۈضىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ پەٍغەِجەضٌەضزۇض ( .) 48 - 41 ھەظضىحي ئەٍَۇثٕىڭ لىؽؽەؼي ثبٍبْ لىٍىٕغبٔسا ،ئۇٔىڭ ئېغىعىسىٓ ـۇ ؼۆظٌەض ٔەلىً لىٍىٕغبْ « :ضەثجىُ! ـەٍحبْ ِبڭب ھەلىمەجەْ ثىعاضٌىك ۋە جەضن ئېحىٍگۀٍىه جۇٍغۇؼي ثېطىۋاجىسۇ » ( .) 41ثۇ ٍەضزە ھەظضىحي ئەٍَۇثٕىڭ ثىحبپٍىمحىٓ ئەِەغ ،ثەٌىي ثىحبپٍىمحىٓ جۇغۇٌغبْ ثىعاضٌىمحىٓ ـىىبٍەت لىٍىفي ۋە ثۇٔي ـەٍحبٔغب ٔىؽجەت ثېطىفي ھەلىمەجەْ وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ .ثىط وىفىٕىڭ ذبجبٌىمىٕي ـەٍحبٔغب ٔىؽجەت ثېطىفي ،ذبجبٌىمٕي ؼبزىط لىٍغۇچىٕي ئەِەغ ،ثەٌىي ذبجبٌىمٕي ٔىفبٔغب ئبٌغبٍٔىمىٕىڭ ئىپبزىؽىسۇض ( ؼىعٔىڭ ٔىفبٔىڭىعزا ذبجبٌىك ؼبزىط لىٍغۇچي ئەِەغ ،ئۇ ؼبزىط لىٍغبْ ذبجبٌىمٕي جۈظىحىؿ ثوٌؽۇْ ) .ۋەھىٌ ثۇ ئبضلىٍىك ذبجبٌىمىّىع ثىٍەْ ثىطٌىفىپ وەجّەؼٍىىىّىعٔي ثىعگە ئۆگەجّەوحە .ثۇٔىڭغب ئەِەي لىٍغۇچي ذبجبٌىمي ثىٍەْ ثىط گەۋزىگە ئبٍٍىٕىپ وەجّەٍسۇ .ثۇٔساق ثوٌغبٔسا ،وىفي ذبجبٌىمىٕي ئۆظىسىٓ ئېٍىپ جبـٍىَبالٍسۇ، ئۇٔي لبٍحب ؼبزىط لىٍّبؼٍىممب جىطىفىسۇ .ذبجبٌىمي ثىٍەْ ٍۈظٌىفىپ ،جەۋثە -ئىؽحىغفبض ئبضلىٍىك ئۇٔي ٍېڭىسۇ. 136
ئۇٔىڭسىٓ وېَىٕىي ئبٍەجٍەضزە ٍبذفىالض ثىٍەْ ٍبِبٔالضٔىڭ ئبذىطەجحىىي ِۇوبپبت ۋە جبظاؼي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ ( .) 64 - 49ئىجٍىػ لىؽؽەؼي ئبضلىٍىك ذبجبٌىمحب چىڭ جۇضۇـٕىڭ وىفىٕي لبٔساق ھبٌغب چۈـۈضۈپ لوٍىسىغبٍٔىمي وۆضؼىحىپ ثېطىٍىسۇ .ۋەھىَٕىڭ ِەلؽىحي ئىٕؽبٕٔي ئىجٍىؽٍىفىپ لېٍىفحىٓ ئبگبھالٔسۇضۇؾ ثوٌۇپ ،ثۇ ئبگبھالٔسۇضۇـمب ٔىؽجەجەْ ووض ۋە گبغ ثوٌۇۋاٌغبٔالض ثۇ ئبٍەت ثىٍەْ ئبگبھالٔسۇضۇٌغبْ: « ثىط ِۇززەجحىٓ وېَىٓ ئۇ ( لۇضئبْ ) ذەۋەض ثەضگۀٍەضٔىڭ ضاؼحٍىمىٕي چولۇَ ثىٍىؽىٍەض » ( .) 88
ئەئراف ضۈرىطي ؼۈضە - 46ۋە - 48ئبٍەجٍەضزە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ئەي -ئەئطاف » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ثوٌۇپ « ،ئەئطاف » وەٌىّىؽي « جؤۇؾ ،ثىٍىؿ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ئۇضف » وەٌىّىؽىسىٓ جۈضٌىٕىپ چىممبْ. ئبجٕىڭ ٍبٍٍي ،ذوضاظٔىڭ جبجي ثۇ ھبٍۋأالضٔىڭ ئەڭ جؤۇـٍۇق ثەٌگىٍىطى ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئەضەپچىسە « ئۇضف » زېَىٍىسۇ « .جبَ ،ؼېپىً ،لەٌئەِ ،ۇٔبضِ ،ۇٔجەض ،ؼەھٕە » گە ئوذفبؾ وۆظگە ئبؼبْ چېٍىمىسىغبْ ۋە ثىط لبضاـحىال وۆضگىٍي ثوٌىسىغبْ ـەٍئىٍەض ئۈچۈّٔۇ ثۇ وەٌىّە ئىفٍىحىٍىسۇ. ئبزەجحە ئەئطاف « جۀٕەت ثىٍەْ جەھۀٕەَ ئبضىؽىسىىي ثىط جبً » زەپ چۈـۀسۈضۈٌىسۇ. جبثىئىٕالض ئىچىسىٓ چىممبْ ِەـھۇض ئبٌىُ ھەؼەْ ئەٌجەؼطى ۋە ثبـمب ثەظى ئبٌىّالض - 46ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ئەٌەي ئەئطاف » وەٌىّىؽىٕي « ِەضىپەت لبثىٍىَىحي » « ،ئەؼھبثۇي ئەئطاف » ٔي « ِەضىپەت ئىگىٍىطى » زېگەْ ِۀىسە چۈـۀگۀىىەْ .ثۇٔىڭغب ئبؼبؼەْ « ئەئطاف » ئىؽّىٕىڭ ثىط ِبوبْ ئىؽّي ئەِەغ ،ئبضجۇلچىٍىممب ئىگە ثوٌغبْ ثىط جۈضوۈَ وىفىٍەضٔىڭ ؼۈپىحىٕي ثىٍسۈضىسۇ زەپ چۈـىٕىؿ جېرىّۇ جوغطا ثوٌىسۇ .ثۇٔساق ثوٌغبٔسا ثۇ ئىؽىّٕىڭ ِۀىؽي « ٍبذفىالض ثىٍەْ ٍبِبٔالضٔي ئبٍطىَسىغبْ لبثىٍىَەت » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسۇٔ .ەؼبئىٕىڭ ھەظضىحي ئبئىفەزىٓ ٔەلىً لىٍغبْ ثىط ضىۋاٍىحىگە ئبؼبؼەْ ثۇ ؼۈضىٕىڭ ضەؼۇٌۇٌالھ زەۋضىسە « ئەئطاف » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبٍٔىمي ِەٌۇَ. ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ،ؼۈضىگە « جەٍىٓ لىٍىٕغبْ ظاِبْ -جەٍىٓ لىٍىٕغبْ ِبوبْ » زېگۀسەن ئىىىي ِۀىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ِىمبت » ئىؽّي ثېطىٍگەْ .ثۇ ئىؽىُ ِەظوۇض ؼۈضىسىىي - 143 ئبٍەجحىٓ ئېٍىٕغبٍْ ،ۀي « ِۇؼب ثىع ۋەزە لىٍغبْ ۋالىححب وەٌگەْ ۋە ضەثجي ئۇٔىڭغب ؼۆظ لىٍغبْ چبغسا » .ـۈثھىؽىعوي ،ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبٔغب ؼۆظ لىٍىفي جبضىد جەضەلمىَبجي جەضٍبٔىسىىي ِۇھىُ ثىط ثۇضۇٌۇؾ ٔۇلحىؽىسۇض .ھەظضىحي ِۇؼب ثۇ ئىالھىٌ ذىحبثمب ثىۋاؼحە ٔبئىً ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ وەٌىّۇٌالھ ( ئبٌالھ ؼۆظ لىٍغبْ وىفي ) زېگەْ ٌەلەَ ثىٍەْ ٍبز ئېحىپ وىٍىٕگەْ. ثۇ ؼۈضە ٍۀە « ِىؽبق ( ۋەزە ) » ئىؽّي ثىٍۀّۇ ئبجبٌغبْ .ثۇ ئىؽىُ ؼۈضىگە « ِىؽبق ئبٍىحي » زەپ ئبجبٌغبْ ئبٌالھ -ثۀسە ئبضىؽىسىىي ئەھسىسىٓ ئىٍھبَ ئېٍىٕغبْ ئبؼبؼحب ثېطىٍگەٍْ .ۀي: 137
ئۆظ ۋالحىسا ضەثجىڭ ئبزەَ ثبٌٍىطىٕي ( ٍۀي ٔەؼٍىٕي ) ئۇالضٔىڭ ( ئبجىٍىطىٕىڭ ) پۇـحىسىٓ چىمبضزى ۋە ئۇالضٔي ئۆظٌىطىگە گۇۋاھ لىٍىپِ « :ەْ ؼىٍەضٔىڭ ضەثجىڭالض ئەِەؼّۇ؟ » زېسى .ئۇالض: « ھەئە ،ؼەْ ثىعٔىڭ ضەثجىّىعزۇضؼەْ ،گۇۋاھٍىك ثەضزۇق » زېسى ( .) 172 ۋالىحٕىڭ ئۆجۈـي ثىٍەْ وېَىٕىي ئىىىي ئىؽىُ ئۇٔحۇٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ثەظى ئبٍەجٍەضٔي ٔەظەضگە ئبٌّىغبٔسا 206 ،ئبٍەجٍىه ثۇ ؼۈضىٕىڭ ٔۇْ ھەضىپٍىه لبپىَىؽي ؼۈضىٕىڭ ثىط لېحىّسا ٍبوي ثۆٌەوٍەض ھبٌىحىسە ئبضلىّۇ -ئبضلب ھبٌسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىغب زاالٌەت لىٍّبلحب .ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔىّۇ ثۇٔي وۆضؼەجىەْ ثوٌۇپِ ،ەظِۇْ جەھەجحىٓ ثىط پۈجۈٍٔۈوىە ئىگە .ؼۈضە زېّەوچي ثوٌغبْ ِەلؽەجٕي ھەَ ِبھىَەت جەھەجحىٓ ھەَ ِەظِۇْ جەھەجحىٓ ئۈظٌۈوؽىع ئبلمبْ ثىط زەضٍبزەن ٌىطىه ئۇؼٍۇة ثىٍەْ ثبٍبْ لىٍّبلحب. ثۇ ؼۈضە زەؼٍەپىي ِەظگىٍسە جىعىٍغبْ ٔۇظۇي جەضجىپٍىطىٕىڭ ھەِّىؽىسە ؼبز -جىٓ ؼۈضىٍىطى ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ھەظضىحي ئوؼّبْ جەضجىپىسە - 39ئوضۇٔغب ،ھەظضىحي ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە 37 ئوضۇٔغب ،ئىّبَ جبفەض جەضجىپىسە - 39ئوضۇٔغب جىعىٍغبْ .ئبضىسىىي ثۇ پەضق ظاِبٔسىىي پەضلىٕيوۆضؼەجّەٍسۇ .ثىعٔىڭ ئىعاھبجٍىك جەضجىپىّىعزە ؼبز -ؼەجسە ؼۈضىؽي ئبضىؽىساٍ ،ۀي - 57ئوضۇٔغب جوغطا وەٌّەوحە .ثۇ ئوضۇْ لەزىّىي جەضجىپٍەضگە لبضىغبٔسا جېرىّۇ ئبضلىغب جوغطا وەٌّەوحە .ثىعٔىڭ جەضجىپىّىعگە ئبؼبؼالٔغبْ ۋالحىّىعزا ،ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ۋالحي ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 9ىٍىغب جوغطا وىٍىسۇ .ؼبز ۋە جىٓ ؼۈضىٍىطى ئبضىؽىغب جىعىٍىفي ،ئەئطاف ؼۈضىؽىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ۋالحي ھەلمىسىىي لبضىفىّىعٔي وۈچٍۀسۈضِەوحەِ .ەظوۇض ؼۈضە لۇضئبٔسىىي ئەڭ ئۇظۇْ ٍەجحە ؼۈضىٕىڭ ثىطى. ئەئطاف ؼۈضىؽي ضەؼۇٌۇٌالھمب جەؼەٌٍي ثەضگەْ ھبٌسا ثبـٍىٕىسۇٍ .ۀي ،ضەؼۇٌۇٌالھمب « ٍۈضىىىڭ ؼىمىٍّىؽۇْ » زېَىٍگەْ:
اب ُأ ْى ِز َل ام َ َْ َم فَ ًَل ٍَ ُك ْن ِِف َصسْ رِكَ َح َص ٌج ِم ٌْ َُ ِم ُخ ْي ِش َر ِت َِ َو ِذ ْن َصى ِنوْ ُم ْؤ ِم ٌِ َني ( )2اث ه ِح ُـوا َمػا ُأ ْىػ ِز َل امَػ َْ ُ ْْك ِم ْػن َ ِجرّ ُ ْ ػْك َو ََل ثَد ه ِد ُـػوا ِم ْػن ِن َخ ٌ ّ ّ ون ()3 ُدو ِه َِ َأ ْو ِم ََ َاء كَ ِو ًًَل َما ث ََشنه ُص َ
« (ئي ِۇھەِّەز! وبپىطالضٔي) ئبگبھالٔسۇضۇـۇڭ ئۈچۈِْ ،ۆِىٍٕەضگە ۋەظ ـ ٔەؼىھەت لىٍىفىڭ ئۈچۈْ ،ثۇ وىحبة (ٍۀي ؼۈضە) ؼبڭب ٔبظىً لىٍىٕسى ،ئۇٔىڭسىٓ (ٍۀي ئۇٔي جەثٍىغ لىٍىفحب لەۋِىڭٕىڭ ئۇٔي ئىٕىبض لىٍىفىسىٓ ئۀؽىطەپ) ٍۈضىىىڭ ؼىمىٍّىؽۇْ( .ئي ئىٕؽبٔالض!) ؼىٍەض پەضۋەضزىگبضىڭالض جەضىپىسىٓ ؼىٍەضگە ٔبظىً لىٍىٕغبْ وىحبثمب (ٍۀي لۇضئبٔغب) ئەگىفىڭالض ،اﷲ ٔي لوٍۇپ( ،جىٕالضزىٓ ۋە ئىٕؽبٔالضزىٓ ثوٌغبْ ،ؼىٍەضٔي ئبظزۇضىسىغبْ) زوؼحالضغب ئەگەـّەڭالض، ؼىٍەض ۋەظ ـ ٔەؼىھەجٕي ئبظ لوثۇي لىٍىؽىٍەض » ( .) 3 - 2 لۇضئبٕٔىڭ ئۆظىگە ذبغ ئۇؼٍۇثٍىطى ئىچىسە ئەڭ وۆپ ئىفٍىحىٍگەْ « ِەؼبٔي » ئۇؼٍۇثي ،ثۇ ؼۈضىسىّۇ ئۆظىٕي ئەوػ ئەجحۈضِەوحە .ضەؼۇٌۇٌالھمب جەؼەٌٍىٌ ثەضگەْ ئبٍەجٍەضٔىڭ ٍېٕىسا ۋەھىٍَەضگە زۈـّۀٍىه لىٍىۋاجمبٔالضٔي لوضلۇجىسىغبْ ثۇ جەھسىث ئبٍەجٍىطىّۇ ئوضۇْ ئبٌّبلحب. لۇضئبْ ھەِّە وىفي ئۈچۈْ ھىساٍەجحۇضِ .ۇئّىٕگە ۋەزە ئبضلىٍىك ھىساٍەتِ ،ۇٔىىطٌەضگە ۋائىس ( جەھىسىث ؼېٍىؿ ) ئبضلىٍىك ھىساٍەت لىٍىّٕبلحب ...ثۇ ٔۇلحىسىٓ ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىفي وىفىگە جبھب ؼۈضىؽىٕىڭ ثبـٍىٕىفىسىىي « ثىع ؼبڭب ثۇ لۇضئبٕٔي ؼېٕي جبپبغب ؼېٍىؿ ئۈچۈْ ٔبظىً لىٍّىسۇق » ئبٍىحىٕي ئەؼٍىحىسۇ .جبھب ؼۈضىؽىسە لۇضئبٕٔىڭ ٔبظىً لىٍىٕىفي ئىّب لىٍىٕغبْ ،ئەِّب ثۇ ؼۈضىسە ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇـي ئىّب لىٍىٕغبْ .ثۇ ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىؿ ئۇؼٍۇثىغب 138
ئبؼبؼەْ ِەظوۇض ؼۈضىٕي ظۇھب ،ئىٕفىطاھ ،جبھب لبجبضٌىك جەؼەٌٍي ۋە ئىٍھبَ ثېطىؿ ِبھىَىحىسىىي ؼۈضىٍەض لبجبضىغب جىعىفمب ثوٌىسۇ. ؼۈضە ثۇ ثبـٍىٕىفحىٓ وېَىٓ ؼۆظٔي ئىالھي وبالِٕي ئىّب لىٍغبْ ئبؼبؼحب ئبزەَ ۋە ئىجٍىػ لىؽؽىؽىگە وەٌحۈضىسۇ .ثۇ لىؽؽە ئبضلىٍىك ئبزەَ گۇٔبھ ئۆجىۈظزى ،ئىجٍىؽّۇ گۇٔبھ ئۆجىۈظزى. ٌېىىٓ ،ئبزەَ گۇٔبھىٕي ئېحىطاپ لىٍىپ « ئبزەَ » ثوٌسى ،ئىجٍىػ گۇٔبھىسا چىڭ جۇضۇپ « ـەٍحبْ » ثوٌسى .ثۇ ئىىىىؽي پۈجۈْ ئىٕؽبٔالض ئۈچۈْ ٍبذفي ۋە ٍبِبٕٔىڭ جۇٔجي ئۆضٔەوٍىطى ثوٌسى زەپ ٔەؼىھەت لىٍّبلحب ( .) 30 - 10 ثۇ لىؽؽەزىٓ ـۇ ؼبۋاق چىمّبلحب :ـەٍحبٍٔىفىؿ ثىٍەْ ٔەجىجىٍۀگەْ جەضٍبٕٔىڭ ثىطىٕچي ثبؼمۇچىسا ئبٌالھ جىٓ ئۈِىسىٕي ئۈظۈؾ وەٌّەوحە .چۈٔىي ،ئىجٍىػ ئىؽّي « ئۈِىسىٕي ئۈظگەْ » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسۇ ۋە ئبٌالھ جىٓ ئۈِىسىٕي ئۈظگۈچىسىٓ ئبٌالھ ِۇ ئۈِىسىٕي ئۈظىسۇِ .بٔب ثۇ ھەلىمىٌ ثەذحؽىعٌىىحۇض ،پبالوەجحۇض. لۇضئبٔسا ئبزەَ -ئىجٍىػ لىؽؽىؽي ٍەجحە جبٍسا جەپؽىٍىٌ ھبٌسا ثبٍبْ لىٍىٕىسۇٌ .ېىىٓ ،ثۇ لىؽؽەٌەضزە جەوىحٍۀگەْ ِەؼىٍە ثىط -ثىطى ثىٍەْ ئوذفبؾ ئەِەغ .ثىطؼىسە پەضىفحىٍەضٔىڭ ئىحبئىحي جەوىحٍۀگەْ ثوٌؽبٍ ،ۀە ثىطؼىسە ـەٍحبٕٔىڭ ئىؽَبٔي گەۋزىٍۀسۈضۈٌگەٍْ .ۀە ثىطىسە ئبزەِٕىڭ « جەۋثىؽي » ئبؼبؼىٌ جېّب لىٍىٕغبْ ثوٌؽبٍ ،ۀە ثىطىسە ئىجٍىؽٕىڭ ئۈِىسؼىعٌىىي ٔۇلحب لىٍىٕغبْ .ئەئطاف ؼۈضىؽىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ئبزەَ -ئىجٍىػ لىؽؽىؽىٕىڭ ئبؼبؼىٌ جېّىؽي ثىعٔىڭچە ئىجٍىؽٕىڭ ئبوحىپ ٍبِبٔالضزىٓ ثوٌۇؾ ٍوٌىسا چىڭ جۇضۇـي ثوٌۇپ ،جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەض ثۇٔي وۆضؼەجّەوحە:
ِص َاظ َم امْ ُم ْس خَ ِل َمي ( ُ )16هُث َ َْل ٓ ِثَُْنه ُ ْم ِم ْن ت َ ْ ِني َأًْ ِس ُِّي ْم َو ِم ْن َذوْ ِفِ ِْم َو َؾ ْن َأًْ َماَّنِ ِ ْم َو َؾ ْن َ ََشائِ ِوِِ ْم َو ََل َُتِسُ كَا َل فَ ِد َما َأ ْق َوًْد َ ِِن َ َْل ْك ُـسَ هن مَُِ ْم ِ َ َأ ْن َ َِث ُ ِْه َشا ِن ِص ٍَن ()17
ئىجٍىػ ئېَححي « :ؼەْ ِېٕي ئبظزۇضزۇڭ .لەؼەَ لىٍىّۀىي ،ئۇالض (ٍۀي ئبزەَ ئەٌەٍھىؽؽبالَ ۋە ئۇٔىڭ ئەۋالزىغب ۋەؼۋەؼە لىٍىؿ) ئۈچۈْ چولۇَ ؼېٕىڭ جوغطا ٍوٌۇڭ ئۈؼحىسە ئوٌحۇضىّەْ. ئبٔسىٓ ھەَ ثىۋاؼحە ۋە ئبـىبضا ھەَ ۋاؼحىٍىه ۋە ٍوـۇضۇْ ھبٌسا ،ھەَ ؼۈضىحي ھەلحىٓ وۆضۈٔۈؾ ئبضلىٍىك ،ھەَ ئۇالضٔىڭ ئبجىعٌىمي ۋە ٔەپؽي -ذبھىفىسىٓ پبٍسىٍىٕىپ ئۇالضغب چولۇَ ھۇجۇَ لىٍىّەْ ،ئۇالضٔىڭ وۆپچىٍىىىٕىڭ (ٔېّىحىڭگە) ـۈوۈض لىٍغۇچىالض ئەِەؼٍىىىٕي وۆضىؽەْ » ( 16 .) 17ثۇ لىؽؽەزىٓ ثبضٌىك ئبزەَ ثبٌىٍىطى ئىجطەت ئېٍىفي وېطەن ئەِەؼّۇ؟ لۇضئبّٔۇ ِبٔب ثۇ ٔۇلحىسا ئىٕؽبٔالضٔىڭ ھەِّىؽىٕي ثۇ لىؽؽەزىٓ ؼبۋاق ئېٍىفمب چبلىطىسۇ:
ِػََل ِم ْػن َح ِْ ُ ََّي ت َ ِِن َأ ٓ َد َم ََل ً َ ْف ِذيَيه ُ ُْك ه امش َْ َع ُان َ َمَك َأد َْص َج َأت َ َو ٍْ ُ ْْك ِم َن امْ َجيه ِة ً َ ْ َِن ُع َؾْنْ ُ َما ِم َح َاسُِ َما ِم ُ ِْيُّيَ ُ َما َس ْو َأ ِٓتِ ِ َما اه ه َُ ٍَ َػص ُ ْاُك ُ َُػو َوكَد ُ ُ ػر ََل ّ حَ َص ْوَّنَ ُ ْم اَنه َج َـوْيَا ه ون امش ََا ِظ َني َأ ْو ِم ََ َاء ِن ه َِّل ٍَن ََل ًُ ْؤ ِمٌُ َ ّ
« ئي ئبزەَ ثبٌىٍىطى! ـەٍحبْ ؼىٍەضٔىڭ ئبجب ـ ئبٔبڭالضٔي (ئبظزۇضۇپ) جۀٕەجحىٓ چىمىطىۋەجىۀسەن ؼىٍەضٔىّۇ ئبظزۇضِىؽۇْ ،ـەٍحبْ ئۇالضٔىڭ ئەۋضەجٍىطىٕي ئۆظٌىطىگە وۆضؼىحىؿ ئۈچۈْ وىَىٍّىطىٕي ؼبٌغۇظۇۋەجىەْ ئىسى (ٍۀي ئۇالضٔىڭ ٍبٌىڭبچ ثوٌۇپ لېٍىفىغب ـەٍحبْ ؼەۋەثچي ثوٌغبْ ئىسى) .ـەٍحبْ ۋە ئۇٔىڭ لوي ئبؼحىسىىىٍىطى ؼىٍەضٔي وۆضەٌەٍسۇ ،ؼىٍەض ئۇالضٔي وۆضەٌّەٍؽىٍەض ،ـۈثھىؽىعوي ،ثىع ـەٍحبٔالضٔي ئىّبْ ئېَحّبٍسىغبٔالضٔىڭ زوؼحي لىٍسۇق » ( .) 27 139
ئبزەَ -ئىجٍىػ لىؽؽەؼي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ئبٍەجٍەضزىٓ وېَىٓ ِۇٔساق ثىط ئبٍەجٕىڭ وېٍىفي چولۇَ ثىط ھېىّەجىە جۈضجىە ثوٌۇـي وېطەن:
كُ ْل َم ْن َح هص َم ِزًيَ َة ه ِ امع ِ َّ َح ِ اّلِل ام ه ِِت َأد َْص َج ِم ِـ َحا ِد ٍِ َو ه ِه ِن ه َِّل ٍَن َأ ٓ َمٌُوا ِِف امْ َح ََػا ِة الُّ هْ ََػا ذَا ِم َصػ ًة ً َ ْػو َم امْ ِل َِا َمػ ِة َنػ َش ِ َِل ات ِم َن ّ ِامص ْز ِق كُ ْل ِ َ ون ه ُ َف ّ ِص ُل ْ َاْل ٓ ََّي ِت ِملَ ْو ٍم ً َ ْـوَ ُم َ
« اﷲ ثۀسىٍىطى ئۈچۈْ ٍبضاجمبْ گۈظەٌٍىىٍەضٔي ،ـېطىٓ ،پبن ضىعىمالضٔي وىُ ھبضاَ لىٍسى؟ » زەپ ؼوضىغىٓ .ۋە جبۋاة ثېطىپ ئېَىحمىٕىي « ،ئۇالض ثۇ زۇَٔبزا ِۆِىٍٕەض ئۈچۈْ ٍبضىحىٍغبْ (گەضچە ئۇالضغب وۇففبضالض ـېطىه ثوٌؽىّۇ) ،ئبذىطەجحە ثوٌؽب ِۆِىٍٕەضگىال ذبؼحۇض» .اﷲ ٔىڭ ثىط ۋە ـېطىىي ٍوق ئىىۀٍىىىٕي ثىٍىسىغبْ لەۋَ ئۈچۈْ ئبٍەجٍەضٔي ِۇـۇٔساق جەپؽىٍي ثبٍبْ لىٍىّىع » ( .) 32 ئۇٔسالحب ،ئۇ ھېىّەت ٔېّە؟ ئۇ ھېىّەت ،ثىطىٕچىسىٓ ،ئۆظ ذبھىفي ثوٍىچە ھبالي لىٍىٕغبْ ٔەضؼىٍەضٔىڭ زائىطىؽىٕي جبضاٍحىپ ،ھبضاِالضٔىڭ زائىطىؽىٕي وېڭەٍحىؿ جەـەثجۇؼٍىطىٕىڭ ئبضلىؽىسا ـەٍحبٕٔىڭ ٍبجمبٍٔىمىٕي وۆضؼەجّەوحە .ھبالٌٕي ھبضاَ زەپ لبضاـٕي وبپىطالضٔىڭ وۇپطى ثىٍەْ ،ھبضإِي ھبالي لىٍىفٕي ِۇٔبپىمٕىڭ ٔىفبلي ثىٍەْ لىَبؼالـمب ثوٌىسۇ. ئىىىىٕجىؽي ،ؼۈضىحي ( وۆضۈٔۈـي ) ھەلحىٓ ثوٌۇؾ ثوٌۇپٔ ،بھبٍىحي ٍوـۇضۇْ ثوٌىسۇ .ثۇ ـەٍحبٕٔىڭ « ئۇالضٔي ئبظزۇضۇؾ ئۈچۈْ ئوڭسىٓ وېٍىّەْ /ھۇجۇَ لىٍىّەْ » زېگەْ جۈضزىىي ئېعىؿ ثوٌۇپ ،ثۇ ذىً ئېعىؿ ـەٍحبْ ئبظزۇضىسىغبْ ئوڭالضزىٓ ثىطؼىسۇض .ثۇٔىڭ جەوحىسە ؼبذحب زىٕساضٌىك ٍبجىسۇ .ئۇٔىڭ ئۇٌىسا ھبالي ۋە ھبضإِي ثەٌگىٍەـحە ٍىگبٔە ھبوىُ ثوٌغبْ ئبٌالھ ٔىڭ ثۇ ھەلمىسىٓ ئۆظىگە ٔېؽىۋە ئېٍىؿ ئبضظۇؼي ٍبجّبلحب .ثۇ لۇضئبْ ـېطىه زېگەْ ئىفالض لبجبضىغب وىطىسۇ .ثۇ ـېطىه ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئۇ ئەڭ ٍبضلىٓ ئىپبزىؽي ثىٍەْ « لبپمبضاڭغۇ وېچىسە ،لبپمبضا چۈِۈٌىٕىڭ لبپمبضا جبؾ ئۈؼحىسە ِېڭىفىغب ئوذفبٍسىغبْ » زەضىجىسە ٍوـۇضۇْ ثوٌىسۇ. ئبزەَ -ئىجٍىػ لىؽؽەؼىسىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ثۆٌەوٍەضزە « ئبزەَ ۋە ئىجٍىػ ثىطەض ؼىّۋوٌسۇض. ثىطؼي ٍبذفىٍىمٕيٍ ،ۀە ثىطؼي ٍبِبٍٔىمٕي ؼىّۋوي لىٍّبلحب .ثىطؼي ئبوحىپ ٍبذفىٕىڭٍ ،ۀە ثىطؼي ئبوحىپ ٍبِبٍٔىمٕىڭ ئوثطاظى .ئبزەِٕي ئبوحىپ ٍبذفي لىٍغبْ ئبِىً ئۇٔىڭ لۇؼۇضؼىع ثوٌۇـي ئەِەغ .چۈٔىي ،ئۇ لۇؼۇضؼىع ئەِەغ ،ثۀسە ذبجبٌىمحىٓ ذبٌىٌ ثوالٌّبٍسۇ .لۇؼۇضؼىعٌىك ئبٌالھ لب ذبؼحۇض .ثۀسە ذبجبٌىمىٕي جؤۇپ ،ئۇٔي ئېحىطاپ لىٍؽب « ئبزەَ » ثوٌىسۇ ۋە ٍولىحىپ لوٍغبْ جۀٕىحىگە ئېطىفىسۇ .ئبزەَ ذبجبالـحي ،ئىجٍىؽّۇ ذبجبٌىك ئۆجىۈظزىٌ .ېىىٓ ،ئبزەَ ذبجبٌىمىٕي ئېحىطاپ لىٍىپ ئبزەَ ثوٌسى ،ئىجٍىػ ذبجبٌىمىٕي ثوٍٕىغب ئبٌّبً ،ئۆظىٕي ئبلالپ ـەٍحبْ ثوٌسى .ئي ثۇ ۋەھىٌ ذىحبة لىٍىٕغۇچي! وىّٕي ئۆظەڭگە ئۆضٔەن لىٍؽبڭ ،ئۇٔىڭغب ئوذفبؾ ثوٌىؽەْ .وىّگە ئوذفبؾ ثوٌؽبڭ ،ئۇٔىڭغب ئوذفبؾ ٔەجىجىگە ئېطىفىؽەْ » زېگەْ ھەلىمەت ئوجحۇضىغب لوٍۇٌغبْ ( .) 58 - 31 لىؽؽەزىٓ ئېٍىٕغبْ ثۇ ؼبۋالٕىڭ ثىطِۇ -ثىط ِىؽبٌي جبضىرحب ثبض .جبضىرحب ئبزەِٕىڭ ئىعىسىٓ ِبڭغبْ ئبۋأگبضت ٍبذفىالضزىٓ ثوٌغبْ پەٍغەِجەضٌەض ۋە ـەٍحبٕٔىڭ ئىعىسىٓ ِېڭىپ ئبوحىپ ٍبِبْ ثوٌۇـٕي جبٌٍىغبْ ئىؽَبٔىبض لەۋٍِەض ئۆجىەْ .ئەگەض « ـەٍحبٕٔىڭ ئىعىسىٓ ِبڭغبْ ثۇ لەۋٍِەضٔىڭ ئبلىۋىحي ٔېّە ثوٌسى؟ » زەپ ؼوضىؽىڭىع ،ثۇ ؼۈضىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ لەۋٍِەضٔىڭ ئبلىۋىحىگە ٔەظەض ؼبٌؽىڭىع ثۇ ؼۇئبٌٕىڭ جبۋاثىٕي جبپبالٍؽىع .ـەٍحبٕٔىڭ ئىعىسىٓ ِبڭغبْ ئبز ،ھۇز ،ؼەِۇزٌ ،ۇت ۋە ِەزٍەْ لەۋٍِىطى ھبالن ثوٌغبٔىسى ( .) 102 - 59 140
ئۇٌۇھىََەت ،ضۇثۇثىََەتٔ ،ۇثۇۋۋەت ۋە ۋەھسأىَەت زەٌىٍٍىطىسىٓ وېَىٓ - 117 - 108 ئبٍەجٍەضزە ثۇ زەٌىٍٍەضٔي ضەت لىٍغبْ ئىٕىبضچىالضٔىڭ وېؽەٌٍىه ثىٍەْ جوٌغبْ ئىچىي زۇَٔبؼي ِۇالھىعە لىٍىٕغبْ - 118 .ئبٍەجحىٓ جبضجىپ ؼۈضىٕىڭ ئبذىطىغىچە ٍېّەن -ئىچّەن ٔۇلحىؽىسا ثبجىً ئېحىمبز ۋە ذۇضاپبجٍىمالض ئبضلىٍىك ئىٕؽبٔالض جوپىسىىي پبزا پىؽرىىىؽي جەھٍىً لىٍىٕىسۇ ۋە ذۇضاپبجٍىمٕىڭ جەۋھىسٔىڭ زۈـّىٕي ئىىۀٍىىي ِىؽبٌالض ئبضلىٍىك ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ. لۇضئبٕٔىڭ لەٍىطىسە ھبالن لىٍىٕغبْ لەۋٍِەضٔىڭ لىؽؽەٌىطى جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثوٌؽب ،ئۇ ٍەضزە ئبزەَ -ئىجٍىػ لىؽؽەؼىسە زېَىٍگەْ ِۇززىئب ئەوػ ئەجّەوحە .ثۇ لىؽؽەٌەضزىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ِۇؼب -پىطئەۋْ لىؽؽىؽىٕىّۇ ئوذفبؾ ثىط ئىجطەت ٔۇلحىؽىسىٓ ئولۇؾ وېطەنِ .ۇؼب ئبزەِٕىڭ ئىعىسىٓ ،پىطئەۋْ ـەٍحبٕٔىڭ ئىعىسىٓ ِبڭسىٍ .بذفىالض ثىٍەْ ٍبِبٔالض ۋالىحٕىڭ ثۇ جىٍىّىسا ٍۀە ثىط لېحىُ ٍۈظ جۇضأە ئۇچطاـحي .ئبلىۋەجحە ئبٌالھ ٔىڭ لبٔۇٔىٕىڭ جەلەظظاؼي ثىٍەْ ٍبذفىالض غبٌىپ وەٌسى ( .) 137 - 103 ٌېىىٓ ،ظەپەض لۇچمبْ ٍبذفىالض ئۇجۇلٕي ئبٌالھ ٔىڭ ٍبذفىٍىممب ثېطىٍگەْ ثىط ِۇوبپبجي زەپ لبضاـٕىڭ ئوضٔىغب ئىجطأي ئىطلي ئۇٔي ئۆظى لوٌغب وەٌحۈضگەْ ھەق زەپ لبضاپ ـەٍحبْ چۈـىەْ جوظالمب چۈـحيِ .ۇؼب جەۋثىؽي ثىٍەْ ،ثۀسىٍىىي ۋە جەؼٍىّىَىحي ثىٍەْ ئبزەِٕىڭ ٍوٌىسىٓ ِبڭغبٔسا ،لەۋِي ئىطلچىٍىك ثىٍەْ ،ذبجبٌىمىسا چىڭ جۇضۇؾ ۋە ئبٌالھ لب ئىؽَبْ لىٍىؿ ثىٍەْ ـەٍحبٕٔىڭ ئىعىسىٓ ِبڭسىٔ .ەجىجىسە ،ۋەھىٌ ٍەجىۈظۈؾ ـەضىپىگە ٔبئىً ثوٌغبْ ِۇؼۇٌّبْ ثۀي ئىؽطائىً لەۋِي ٍەھۇزىٍَەـحي ( .) 178 - 103 ثۇ ئبگبھالٔسۇضۇـالضغب لۇالق ؼبٌّىغبٔالض ِۇٔساق جەؼۋىطٌۀگەْ:
ون ّبِ َػا ُأوم َ ِئ َ ػم َومَلَسْ َذ َر ِأَنَ ِم َجََِّنه َ َن ِث ًْيا ِم َن امْجِ ِّن َو ْاَلو ْ ِس مَُِ ْم كُوُ ٌ ُون ّبِ َا َومَِ ُْم َأؿْ ُ ٌني ََل ًُ ْح ِ ُ ػون ّبِ َػا َومَُِػ ْم َأ ٓ َذ ٌان ََل ٌ َْسػ َم ُـ َ ّص َ وب ََل ً َ ْفلَِ َ ّ ون ََك ْ َْلهْ َـا ِم ت َ ْل ُ ِْه َأضَ ُّل ُأوم َ ِئ َم ُ ُِه امْلَا ِفوُ َ
« ـەن ـ ـۈثھىؽىعوي ،جىٓ ۋە ئىٕؽبٔالضزىٓ ئەلىً ٍۈضگۈظىسىغبْ لەٌجٍىطى ثوٌغبْ ثىٍۀّۇ، ئۇ ئبضلىٍىك ھەلٕي چۈـۀّەٍسىغبْ ،وۆظٌىطى ثوٌغبْ ثىٍۀّۇ ،ئۇ ئبضلىٍىك (اﷲ ٔىڭ لۇزضىحىٕىڭ زەٌىٍٍىطىٕي) وۆضِەٍسىغبْ ،لۇاللٍىطى ثوٌغبْ ثىٍۀّۇ ،ئۇ ئبضلىٍىك (اﷲ ٔىڭ ئبٍەجٍىطىٕي ئىجطەت ئىٍىپ) جىڭفىّبٍسىغبٔالضٔي زوظاذمب (ٍېمىٍغۇ) ِەھىۇَ لىٍسۇق .ئۇالض گوٍب ھبٍۋأغب ئوذفبٍسۇ، ھبٍۋأسىّٕۇ ثەجحەض گۇِطاھحۇض ،ئۀە ـۇالض غبپىٍالضزۇض » ( .) 179 ٍۇلىطىسىىي ثۆٌەوحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثىط ئبٍەت ،وبالَ ئىٍىّىگە ِۀؽۇپ ئبٌىّالض ئبضىؽىسا « ِىؽبق ئبٍىحي » زەپ ئبجبٌغبْ:
َوا ْذ َأ َذ َش َرت ُّ َم ِم ْن ت َ ِِن َأ ٓ َد َم ِم ْن ُػِ ُِور ِ ِْه ُذ ِّرٍهُتَ ُ ْم َو َأ ْشَِسَ ُ ِْه ؿَ ََّل َأهْ ُف ِسِِ ْم َأم َ ْس ُت ِج َ ِجصّ ُ ْْك كَامُوا ت َ ََّل َشِِسْ َنَ َأ ْن ثَ ُلومُوا ً َ ْػو َم امْ ِل َِا َمػ ِة اَنه ُنيهػا ّ َؾّ ْن ُ ََشا كَا ِف ِو َني
ئۆظ ۋالحىسا ضەثجىڭ ئبزەَ ثبٌٍىطىٕي ( ٍۀي ٔەؼٍىٕي ) ئۇالضٔىڭ ( ئبجىٍىطىٕىڭ ) پۇـحىسىٓ چىمبضزى ۋە ئۇالضٔي ئۆظٌىطىگە گۇۋاھ لىٍىپِ « :ەْ ؼىٍەضٔىڭ ضەثجىڭالض ئەِەؼّۇ؟ » زېسى .ئۇالض: « ھەئە ،ؼەْ ثىعٔىڭ ضەثجىّىعزۇضؼەْ ،گۇۋاھٍىك ثەضزۇق » زېسى .لىَبِەت وۈٔي ئۇالضٔىڭ« : ثىع ثۇٔىڭسىٓ غەپٍەجحە لبٌغبْ ئىىۀّىع » زېّەؼٍىىٍىطى ئۈچۈْ ( ئۇالضغب ثۇٔي ئەؼٍەجحۇق ) ( .) 172 ثۇ ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ۋە ئبۋاَ ئبضىؽىسا « لبٌۇ -ثەال » زەپ ئبجبٌغبْ ِىؽبلٕىڭ ِبھىَىحي وبالِچىالض ئبضىؽىسا ِۇٔبظىطە جېّىؽي ثوٌغبْ .ئەـئەضى وبالَ ئىٍّىگە ِۀؽۇپ ئبٌىّالض ثۇ ِىؽبلٕي 141
« ضوھالض ئبٌىّي » زەپ ئبجبٌغبْ ثىط ئبٌەِسە ئىٕؽبْ ٍبضىحىٍىفحىٓ ثۇضۇْ ئەھسە ئېٍىٕغبْ زەپ لبضاٍسۇ .ئەـئەضى وبالِچىٍىطى ٍبلىٍىغبْ « جۇٔجي ِىؽبق » لبضىفىٕي ئىّبَ ِبجۇضىسى ضەت لىٍىسۇِ .بجۇضىسىٕىڭ لبضىفىچە ،ثۇ ئبٍەت ئىٕؽبٕٔىڭ جۇغۇٌىفىسىٕال ثىط ٍبضاجمۇچىٕىڭ ثبضٌىمىٕي لوثۇي لىٍىفمب ِبٍىً فىحطىحي ثبضٌىمىٕي وۆضؼىحىسۇٍ .ۀي ،ثۇ ئبٍەجحە ئەؼٍىسە « ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبٕٔي ٍبضاجمبٔسا ئۇٔىڭغب ٍەضٌەـحۈضگەْ فىحطىحي » ( ضۇَ ) 30 ،ئىّب لىٍىٕغبْ. ئەـئەضى وبالِىٕىڭ جۇٔجي « ضوھالض ئبٌىّي »ٔي لوثۇي لىٍغبْ چۈـۀچىؽي ئبؼبؼىغب لۇضۇٌغبْ ثۇ لبضىفي ئەؼٍىسە ئىؽالَ وبالَ ئىٍّىگە پىالجؤچىٍىمحىٓ ،ئۇ ٍەضگە لەزىُ ِىؽىطٔىڭ ھەضِەؼچي جەٌىّبجىسىٓ وىطگەْ .ثۇ پەٌؽەپە ئېٕىك ھبٌسا ثىط « ضوھ -ثەزەْ ئبٍطىّي » ئۈؼحىگە لۇضۇٌغبْ .ئبٍەجحىىي ئىالھي ِىؽبق ثۇٔساق ثىط پەٌؽەپە ئۈؼحىگە لۇضۇٌغبْ ۋالىححب ،ثۇ ئبٍەجٕىڭ ئىٕؽبٔغب زەٍسىغبْ وۆپ ٔەضؼىؽي لبٌّبٍسۇ .چۈٔىي ،ثۇٔساق ثىط ئىعاھبت ،ئبٍەت جىٍغب ئبٌغبْ ِەؼىٍىٕي ئىٕؽبٕٔىڭ ِەؼئۇٌىَەت زائىطىؽىٕىڭ ؼىطجىغب چىمىطىپ جبـالٍسۇ .ثۇ ِەؼىٍىسە ھەي لىٍغۇچ ؼۇئبي ِۇٔساق :ثۇ ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ضەثجىڭ ئبزەَ ثبٌٍىطىٕىڭ پۇـحىسىٓ ئۇالضٔىڭ ٔەؼٍىٕي چىمبضغبْ ھەض لېحىّسا » ئىجبضىؽىٕي لبٔساق چۈـىٕىؿ وېطەن؟ » .ئەگەض ثۇ ئىجبضە ئىٕؽبٕٔىڭ ئەلىً ۋە ثبٌىغ ثوٌۇؾ ِەؼىٍىؽي زەپ لبضاٌغبْ ۋالىححب ،ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ « ئۈچ وىفىسىٓ لەٌەَ وۆجۈضۈٌسى :ئېھحىالَ ِەظگىٍىگە لەزەَ لوٍّىغبْ ثبٌىالضزىٓ » ...ھەزىؽىسە ثەضگەْ ثۇ ِەٌۇِبت زەي جبٍىغب چۈـىەْ ثوٌىسۇ .ثۇٔساق ثوٌغبٔسا ،ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ثۇ ھەزىؽي، لۇضئبٕٔىڭ ٔەثەۋى ثىط جەپؽىطى ثوٌىسۇ. ِؽبق ئبٍىحىٕىڭ ٔېّە زېّەوچي ثوٌغىٕىٕي چۈـىٕىفىە جىطىفىۋاجمبٔسا ،جېّىٕىڭ ئەڭ ئبذىطىسا ٍەض ئبٌغبْ ثۇ ئبٍەت وۆظىّىعگە چېٍىمّبلحب ۋە زىٍىّىعٔي -وۆظىّىعٔي ٍوضۇجّبلحب:
ُذ ِش امْ َـ ْف َو َو ِأ ُم ْص ِِبمْ ُـ ْص َِ َو َأ ْؾ ِص ْض َؾ ِن امْ َجا ُِ ِو َني
« ؼەْ ئىٕؽبْ فىحطىحىگە ئەڭ ِۇۋاپىك ثوٌغبْ ٍوٌٕي جۇجمىٍٓ ،بذفىٍىممب (ٍۀي ٍبذفي ؼۆظ لىٍىفمبٍ ،بذفي ئىؿ لىٍىفمب) ثۇٍطۇغىٓٔ ،بزأالض ثىٍەْ جەڭ ثوٌّىغىٓ (ٍۀي ٔبزأالضٔىڭ لىٍغىٕىٕي لىٍّبً ،ئۇالضغب ِۇالٍىُ ثوٌغىٓ) »( .) 199 ٍۇلىطىسىىي ئبٍەت ،غبپىٍالضزىٓ ثوٌۇپ لبٌّبؼٍىمٕىڭ ٍوٌىٕي وۆضؼىحىپ ثەضگەْ ئبٍەجٍەض گۇضۇپپىؽي ئىچىسىٓ ئوضۇْ ئبٌغبْ ( .) 206 - 180ؼۈضىٕىڭ ضەثجىّىعگە لبٍؽي ئۇؼٍۇپحب ثۀسىچىٍىه لىٍىفٕىڭ ئەزەة لبئىسىؽىٕي ئۆگەجىەْ ئبذىطلي ئبٍەجٍىطى ؼۈضىٕىڭ ثېفىسا ٍەض ئبٌغبْ ئبزەَ -ئىجٍىػ لىؽؽەؼىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ِەوىبض ئىجٍىؽحەن ثوٌۇپ لبٌّبؼٍىمٕىڭ ٍوٌٍىطىٕي ثبٍبْ لىٍّبلحب:
ُون امْ َجِْ ِص ِم َن امْلَ ْولِ ِِبمْلُسُ ِّو َو ْ َاْل ٓ َصالِ َو ََل حَ ُك ْن ِم َن امْلَا ِف ِو َني ( )215ا هن ه ِاَّل ٍَن ِؾ ْيسَ َرت ّ َ ِػم َو ْاذ ُن ْص َرت ه َم ِِف ه َ ْف ِس َم ث َ ُّ ََضؿًا َو ِدِ َف ًة َود َ ّ ون ()216 ون َؾ ْن ِؾ َحا َد ِث َِ َوٌ َُس ِ ّح ُحوه َ َُ َو َ َُل ٌ َْس ُجسُ َ ََل ٌ َْس خَ ْك ِ ُّب َ « ضەثجىڭٕي ٍېٍىٕغبْ ۋە ئۇٔىڭسىٓ لوضلمبْ ھبٌسا ئىچىڭسە ٍبز ئەجىىٓ ،ئەجىگۀسە ـ ئبذفبِسا ئۇٔي پەغ ئبۋاظزا ظىىطى لىٍغىٓ ،ئۆظىسىٓ ٍبجالـمبٔالضزىٓ ثوٌّىغىٓ .ئۇٔۇجّىغىٕىي ،ضەثجىڭ جەضىپىسە ؼەپ جۇجمبٔالض وىجىطٌىه لىٍىپ ئۇٔىڭغب ئىجبزەت لىٍىفحىٓ ثبؾ جبضجّبٍسۇ ،اﷲ لب جەؼجىھ ئېَحىسۇ ۋە ئۇٔىڭغب ؼەجسە لىٍىسۇ » ( .) 206 - 205
142
ضەجذە ضۈرىطي ؼەجسە ،جەؼٍىّىَەجٕىڭ ئبؼحىغب ۋۇجۇت جىٍي ثىٍەْ لوٍۇٌغبْ ئىّعا ثوٌۇپ ،ثۇ وەٌىّە - 15 ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ۋە ؼۈضە ثۇ وەٌىّە ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. جىطِىعى ،جبِىئۇغ ؼۇٔەْ لبجبضٌىك ھەزىػ جوپالٍِىطىسا ؼۈضە ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبٍْ .ۀە جىطِىعىسا جبثىط ثىٓ .ئبثسۇٌالھحىٓ ٔەلىً لىٍىٕغبْ « پەٍغەِجەض ئەٌىف الَ ِىُ جۀعىً ۋە جەثبضەوەٌٍەظى ثي ٍەزىھىً ِۇٌىٕي ئولۇِبؼحىٓ ئۇذٍىّبٍححي » ضىۋاٍىحىسىٓ ثۇ ؼۈضىٕىڭ ٍۀە ثبـمب ئىؽىٍّىطىٕىڭ ثبضٌىمىٕي ثىٍگىٍي ثوٌىسۇ .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ،ثۇ ضىۋاٍەت ثۇ ؼۈضىٕىڭ ضەؼۇٌۇٌالھ زەۋضىسە ؼەجسە ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌّىغبٍٔىمىٕىّۇ ثىٍسۈضىسۇ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ؼۈضىسە ِۇـطىىالضٔىڭ ۋەھىَگە لبضىحب ئېحىطاظ ۋە جۆھّەجٍىطى ھەلمىسە جوذحبٌغبٍٔىمي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا ( ،) 3ؼۈضىٕىڭ ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ئېٕىك - 13 .ئبٍەجحە پەٍغەِجەضٌىىٕىڭ ٍ - 9ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ؼبز ؼۈضىؽىٕىڭ - 85 - 84 ئبٍەجٍىطىگە لبضىحىٍغبْ ئىّبالض ثبض .ثۇٔىڭغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ثۇ ؼۈضىٕىڭ لۇضەٍؿ ثبٍمۇجىٕىڭ ئبذىطلي ِەظگىٍىسە ٍبوي ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي جەذّىٓ لىٍغىٍي ثوٌىسۇ .ثۇ ئەھۋاٌسا ِەظوۇض ؼۈضە پەٍغەِجەضٌىىٕىڭ ٍ - 9ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ئىجٓ ئبثجبؼحىٓ وەٌگەْ ِەـھۇض لۇضئبْ ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپىسە ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ جۇِە ِۇٔبفىمۇْ ؼۈضىٍىطىٕىڭ ئبضىؽىغب ،جبثىط ثىٓ .ظەٍس ئبضلىٍىك ٍېحىپ وەٌگەْ ئىجٓ ئبثجبغجەضجىپىسە ئىٕفىمبق -ئۀىەثۇت ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب ،ثبـمب جەضجىپٍەضزە ِۇئّىٕۇْ -جۇض ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .لەزىّمي جەضجىپٍەضٔي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍّىغبْ ھبٌسا ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي، ئىچىسىىي ئىّبالض ،ھەزىػ ۋە ؼىَەض ِۀجەٌىطى ئبضلىٍىك ٍېحىپ وەٌگەْ ضىۋاٍەجٍەضگە ئبؼبؼٍىٕىپ ـەوىٍٍۀسۈضگەْ ئىعاھبجٍىك جەضجىپىّىعزە ،ثۇ ؼۈضە ئەئطاف -ضەئىس ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جوغطا وەٌّەوحە. ؼۈضە ِۇلەجحب ھەضىپٍىطى ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ۋە ثۇ ھەضىپٍەض ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ثبـمب ؼۈضىٍەضگە ئوذفبؾ ۋەھىٌ ھەلمىسە جوذحبٌغبْ: « ثۇ وىحبة ( لۇضئبْ )ٔىڭ ئبٌەٍِەضٔىڭ ضەثجي جەضىپىسىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىسا ھېچ ـۈثھە ٍولحۇض » ( .) 2 ئۇٔىڭسىٓ وېَىٕىي ئبٍەجحە ئىٕىبضچىالضٔىڭ ۋەھىَٕي ھەظضىحي ِۇھەِّەز جولۇپ چىمحي زېگەْ جۆھّەجٍىطى جىٍغب ئېٍىٕغبْ. ثۇ ذىً ئۇؼٍۇة ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ثبـمب ؼۈضىٍەضزە وۆضۈٌگۀسەنِ ،ەۋجۇزىَەجٕىڭ ٍبضىحىٍىفي ھەلمىسىىي ئبٍەجٍەض ئۈؼحىسىٓ وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئبذىطەت ھبٍبجىغب ثۇضاٍسۇ ۋە ئبٌالھ ٔىڭ ئبؼّبٔالضٔي ئبٌحە ثبؼمۇچحب ٍبضاجمبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ ( .) 4ثەٌىىُ ثۇ ئبضلىٍىك ذىحبة لىٍىٕغۇچىغب ئىجحىّبئىٌ ئۆظگۈضۈـٕىڭ ثىطزەِسىال ثوٌّبٍسىغبٍٔىمي ،ثۇٔىڭ ثەٌگىٍىه ۋالىث ۋە ثبؼمۇچحب لەزەِّۇ -لەزەَ ۋۇجۇزلب چىمىسىغبٍٔىمي ئىّب لىٍىٕغبْ ثوٌؽب وېطەن .ئبؼّبْ ظېّىٕٕىڭ ٍبضىحىٍىفي ھەلمىسىىي ثبٍبٔالض ئەفەق ئبٍەجٍىطى ثوٌۇپ ،ئىٕؽبٕٔىڭ ئېٍېّېٕىث ٔۇلحىؽىسىٓ الٍسىٓ ،ثىئوٌوگىٍَىك ٔۇلحىسىٓ ِۀىَسىٓ ٍبضىحىٍغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 8 - 7ثۇ ئبضلىٍىك ئىٕؽبٕٔي ٍبضاجمۇچىؽي ئبٌسىسا وەِحەض ثوٌۇـمب زەۋەت لىٍّبلحب .ھەَ ٍبضاجمۇچىٕىڭ ئۆظى ئۈؼحىسىىي 143
ئەِگىىىگە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئبغسۇضۇؾ ھەَ ٍبضىحىٍىؿ ؼۈٕٔىحي ( لبٔۇٔىَىحي ) ئۈؼحىسىٓ ئۆظگۈضۈـٕىڭ ثىط جەضٍبْ جەٌەپ لىٍىسىغبٍٔىمىٕي ثىٍسۈضۈؾ ئۈچۈْ ثۇ ئۇؼٍۇة ئىفٍىحىٍگەْ. چۈٔىي - 7 ،ئبٍەجحىىي « ۋە ثەزەئە ذەٌمەي ئىٕؽبٔي ِىٓ جىٓ -ئۇ ئىٕؽبٕٔي ٍبضىحىفٕي الٍسىٓ ثبـٍىسى » ئىجبضىؽىسىىي « ثبـٍىسى » پېئىٍي ئىٕؽبٕٔىڭ ٍبضىحىٍىفىٕىڭ ثەٌگىٍىه ثىط جەضٍبٕٔي ثبـحىٓ ئۆجىۈظۈؾ ثىٍەْ ۋۇجۇزلب چىممبٍٔىمىٕي ِۇٔبظىطىؽي ـەوىٍسە ئوجحۇضىغب لوٍّبلحب. ئبٔسىٓ ئبذىطەجىە ِۇٔبؼىۋەجٍىه جەپؽىالجالض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 14 - 10 ٔېّە ئۈچۈْ وبئىٕبت ۋە ئىٕؽبٕٔىڭ ِبززىٌ ٍبضىحىٍىفي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه جبوبِۇٌٍىفىؿ لبٔۇٔي ئبؼبؼىسا ثىط جەضٍبٕٔي ثبـحىٓ ئۆجىۈظگۀٍىىي ھەلمىسىىي ثبٍبٔالضزىٓ وېَىٕال ئبذىطەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەض وېٍىسۇ؟ جبۋاة :چۈٔىي ،ئبذىطەت ھبٍبجي زۇَٔب ھبٍبجىٕىڭ جەلەظظاؼي ۋە جەثئىٌ ٔەجىجىؽىسۇض .ئىالھىٌ ئەجىط ئەڭ ٍۇلىطى ؼەۋىَىسە ئۆظىٕي ٔبِبٍەْ لىٍغبْ ئىٕؽبْ جۈضىٕىڭ ِەۋجۇت ثوٌۇـي ثۇ زۇَٔبزىىي ھبٍبت ثىٍەْ چەوٍىه ثوٌّبٍسۇ .ئىٕؽبْ زېَىٍگەْ ثۇ ـبھ ئەؼەض ؼبھىجىٕىڭ ئۇٔي ئەلىً ،ئىطازە ۋە ۋىجساْ ثىٍەْ ظىٕٕەجٍىفي ئەؼٍىسە ئۇٔىڭغب ِبززى ِەۋجۇزىَەجحىٓ ھبٌمىغبْ ثىط ھبٍبجٕي جەلسىط لىٍغبٍٔىمىٕي وۆضؼەجّەوحە .ئبذىطەت ھبٍبجي ئىٕؽبٕٔىڭ جبوبِۇٌٍىفىؿ ؼەپىطىٕىڭ « ثبـمب ثىط » ئۆجىڭي ثوٌۇپ ،جۀٕەت ئىٕؽبْ جبوبِۇٌٍىفىؿ ؼەپىطىسە ٍېحىپ ثبضىسىغبْ ئبذىطلي ِۀعىٍسۇض .ئىٕؽبْ جبوبِۇٌٍىفىؿ ؼەپىطىٕىڭ ئبذىطلي ٔۇلحىؽىغب ٍېحىپ ثبضغبٔسا جۀٕەجحىٓ ئىجبضەت ِۀعىٍگە ٍېحىپ ثبضغبْ ثوٌىسۇ. ئىٕؽبٕٔىڭ ئېٍېّېٕېحٍىك ۋە ثىئوٌوگىَىٍىه ٍبضىحىٍىفي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ئبٍەجٍەضزىٓ وېَىٓ، ثبـمب ثىط ِۀجەزىٓ ثىٍگىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ئبالھىسە ثىط ِەٌۇِبت ثېطىٍگەٍْ .ۀي ،ئبٌالھ ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىٕي ئەِەٌگە ئبـۇضغىسەن ئىمحىساضغب ئىگە ثوٌغبْ ئىٕؽبٔغب ئۆظىسىٓ ضوھ پۈۋٌىگەْ:
ون امس ْم َؽ َو ْ َاْلتْ َص َار َو ْ َاْلفْ ِئسَ َة كَ ِو ًًَل َما ج َ ْش ُك ُص َ ُ هُث َس هوا ٍُ َوه َ َفخَ ِفِ َِ ِم ْن ُرو ِح َِ َو َج َـ َل مَ ُ ُْك ه
« ئبٔسىٓ ئۇٔي ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىٕي ئەِەٌگە ئبـۇضغىسەن ئىمحىساضغب ئىگە لىٍىپ ،ئۆظىسىٓ ضوھ پۈۋٌىسى ۋە ؼىٍەضٔي ئبڭالؾ ۋە وۆضۈؾ ،ھەَ ھېػ -جۇٍغۇ ۋە چۈـىٕىؿ لبثىٍىَىحىگە ئىگە لىٍسى .ؼىٍەض ئبظ ـۈوۈض لىٍىؽىٍەض » ( .) 9 ثۇ ھەلىمەت ٔبھبٍىحي ئبالھىسە لىّّەجىە ئىگە ِەٌۇِبت ثوٌۇپ ،ثۇٔي پەلەت ئبٌالھ ال ثىعگە ثېطەٌەٍسۇ .ئبٍەجٕىڭ ئبذىطى ثېفىسىىىگە ئوذفبؾ وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ « :ؼىٍەضگە ئبڭالؾ ۋە وۆضۈؾ ،ھېػ لىٍىؿ ۋە چۈـىٕىؿ لبثىٍىَەجٍىطىٕي ثەذؿ ئەجحي » . ئبٌالھ ئىٕؽبٔغب ضوھ پۈۋٌەـحىٓ ثۇضۇْ ئىعچىً « ئۇ » زەپ ذىحبة لىٍغبْ .ئىٕؽبْ ضوھ پۈۋٌىٕىفحىٓ ثۇضۇْ ٔەظەضگە ئبٌغۇزەن ٔەضؼە ئەِەغ ئىسى .پەلەت ئۈچىٕچي ـەذػ ثىطٌىه ئبٌّىفي ثىٍەْ ذىحبة لىٍىٕغبْ ثىط ـەٍئي ئىسى .لبچبْ ضوھ پۈۋٌۀگەْ ثوٌؽب ـۇٔىڭسىٓ ثبـالپ ذىحبة ـەوٍىسە ئۆظگىطىؿ ثوٌغبْ .ضوھ پۋۈٌۀگەْ ثەـەض ئەلىً ۋە ئىطازىگە ئىگە ثوٌۇپ « ئىٕؽبْ » ثوٌغبٔىسىِ .بٔب ثۇ ۋالىححب ئبٌالھ ئۇٔىڭغب ثىۋاؼحە ۋە « ؼىٍەض /ؼىع » زەپ ذىحبة لىٍىفمب ثبـٍىغبْ ،ثۇ ئبضلىٍىك ئىٕؽبٕٔي ـەضەپٍۀسۈضگۀىسى .ثۇٔي ثىٍگۈچي ئۈچۈْ ثۇٔىڭ ئۆظى ٔبھبٍىحي چوڭ ٔېّەجحۇض .ثۇٔي ثىٍگۈچي ـۈوۈض لىٍىسۇٌ .ېىىٓ ،ثۇٔىڭ لەزضىٕي ثىٍّىگۀٍەض ...ثۇ ؼەۋەثحىٓ ئبٍەت « ؼىٍەض ھەلىمەجەْ ئبظ ـۈوۈض لىٍىؽىٍەض » زەپ ئبذىطالـمبْ.
144
ئۇٔسالحبٔ ،ېّە لىٍىؿ وېطەن؟ ئىٕؽبٕٔىڭ ئەلىً ۋە ئىطازىؽىٕي ئىفٍىحىفىە جەضغىپ لىٍىؿ. ثۇٔىڭسىٓ ثبـمب ٍۀە ثىط ٍوي ثبضٍ .ۀي ،ئىٕؽبٕٔي ِەججۇضى ثۇ ٍوٌغب وىطگۈظۈؾ .ئەِّب ثۇ جوغطا ئەِەغ .ئبٌالھ ِۇ ثۇٔساق لىٍىفٕي ذبٌىّىغبٔىسى:
َوم َ ْو ِشئٌَْا َ َْل ٓثٌََُْا ُ ه ك ه َ ْف ٍس ُُسَ اَُا َومَ ِك ْن َح هق امْلَ ْو ُل ِم ِ ِّن َ َْل ْم َ ََل هن َ ََجَّنه َ ِم َن امْجِ يه ِة َواميه ِاس َأ ْ ََج ِـ َني
ئەگەض ثىع ذبٌىغبْ ثوٌؽبق ،ھەِّە وىفىٕي جوغطا ٍوٌغب ( ِەججۇضى ) ثبـالٍححۇقٌ .ېىىٓ، ( ٍبذفىالض ٍبِبٔالضزىٓ ئبٍطىٍؽۇْ ) ۋە ثېىىحىٍىپ ثوٌغبْ« جەھۀٕەِٕي وۆضۈّٔەٍسىغبْ ئىطازىٍىه ِەۋجۇزىَەجٍەض ۋە ئىٕؽبٔالضٔىڭ ( ئەؼىىٍىطى ) ثىٍەْ جوـمۇظۇؾ» ھۆوّىّٕي ضېئبٌٍىممب ئبـؽۇْ زەپ ( ثۇٔساق لىٍىفٕي ذبٌىّىسۇق ) ( .) 13 ئۆظ ئىطازە ۋە ئەلٍي ثىٍەْ جوغطا ٍوٌٕي جبپبٌّىغبٔالض جبظاغب الٍىك ثوٌىسۇ .چۈٔىي ،ئۇالض ئۆظٌىطىگە ئبِبٔەت لىٍىٕغبْ ئىطازە ۋە ئەلىً ٔېّىحىگە ذىَبٔەت لىٍغبْ ( .) 12ئەِّب ،ثۇ ئبِبٔەجىە ؼبزالەت وۆضؼەجىۀٍەضگە جۀٕەت ِۇوبپبجي ثېطىٍىسۇِ .بٔب ثۇ ٔۇلحىسا لۇضئبٔسىىي جۀٕەت ھەلمىسە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جەٌىپ لىٍىسىغبْ ئبٍەجٍەضزىٓ ثىطؼي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ:
ون فَ ًَل ثَ ْـ َ َُّل ه َ ْف ٌس َما ُأ ْد ِف َي مَِ ُْم ِم ْن كُ هص ِة َأؿْ ُ ٍني َج َز ًاء ِت َما ََكهُوا ً َ ْـ َموُ َ
« ئۇالضٔي ِۇوبپبجالؾ ٍۈظىؽىسىٓ ئبٌالھ جۀٕەت ؼبلٍىغبْ ۋە ئۇالضٔي ذۇـبي لىٍىسىغبْ وبجحب ٔېّەجٕي ھېچىىُ ثىٍّەٍسۇ » ( .) 17 ئبٔسىٓ ئۆجّۈـحە ئۆجىەْ ئۈِّەجٍەضزىٓ ئۆضٔەن ۋە ئىجطەت ِىؽبٌٍىطى جىٍغب ئېٍىٕغبْ ( - 23 .) 26 ؼۈضە ئىٕىبض لىٍىفحب چىڭ جۇضغبٔالضٔي ئبگبھالٔسۇضغبْ ثىط ئبٍەت ثىٍەْ ئبذىطٌىفىسۇ:
ون فَبَ ْؾ ِص ْض َؾْنْ ُ ْم َواهْخَ ِؼ ْص اَّنه ُ ْم ُمٌْخَ ِؼ ُص َ ّ « ؼەْ ئۇالضزىٓ ٍۈظ ئۆضۈگىٓ
( ؼۆظٌىطىگە پەضۋا لىٍىپ وەجّىگىٓ ) .ئۇالض ( ئبٌالھ جىٓ وېٍىسىغبْ ئبظاثٕي ) وۈجۈـىە ضاظى ثوٌغبٔىىەْ ،ؼۀّۇ ئۇٔي وۈجىىٓ » ( .) 30
رەئىذى ضۈرىطي ؼۈضە « گۈٌسۈضِبِب » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ئىؽّىٕي - 13ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ضەئىس » وەٌىّىؽىسىٓ ئبٌغبْ. ثۇ ئىؽىُ ،ۋەھىَگە ۋە ئۇٔي جەثٍىغ لىٍغبْ ( ٍەجىۈظگەْ ) ضەؼۇٌۇٌالھمب لبجحىك لبضـي چىممبْ ِەوىە ِۇـطىه وبجحىٍىطىغب لبضىحب جەھسىس ِۀىؽىٕي ئىپبزىٍەٍسۇ .چۈٔىي ،گۈٌسۈضِبِب ئبضلىؽىسىٓ وېٍىسىغبْ ٍبِغۇضٔىڭ ذەۋەضچىؽي ثوٌۇپ ،ثۇ ٍبِغۇض ضەھّەت ئېٍىپ وېٍەِسۇ ٍبوي ئبپەجّۇ؟ ثۇ ِەجھۇي. ؼۈضىٕىڭ ِەوىە ٍبوي ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسە ئىرحىالپ ثبض .ؼەئىس ثىٓ جۇثەٍط، ھەؼەْ ئەٌجەؼطى ،ئىىطىّە ،ئبجب ثىٓ ئەثي ضاثبھ ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ زەٍسۇ .ئىجٓ ظۇثەٍط، وەٌجيِ ،ۇلبجىً ثىٓ ؼۇالٍّبْ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ زەٍسۇ ( فەجھۇي لبزىط ).
145
ثەظى ِۀجەٌەض ثۇ ئىىىي لبضاـمب ئىجٓ ئبثجبؼٕي ِۀجە لىٍىپ وۆضؼەجّەوحە ( ثەغبۋى ۋە ئىجٕۇي جەۋظى ) .ھەض ئىىىي ضىۋاٍەت - 31ۋە - 43ئبٍەجٍەضٔي ِۇؼحەؼٕب زەپ لبضاٍسۇ .ئەِّب ثۇ ھېچمبٔساق ثىط زەٌىٍٕي ئبؼبغ لىٍّىغبْ. ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي ۋە ئۇؼٍۇثي ضەئىس ؼۈضىؽىٕىڭ ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي زاالٌەت لىٍىسۇ. چۈٔىي ،زەؼٍەپىي ِەظگىٍٍەضزە جىعىٍغبْ جەضجىپٍەضزە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ. ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ِەوىە ٍبوي ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسىىي ئىرحىالپالض زەؼٍەپىي جەضجىپٍەضزىّۇ ئۆظىٕي ئەوػ ئەجحۈضگەْ .ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض لبجبضىغبٍ ،ۀي ؼەجسە -جۇض ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ئىجٓ ئبثجبؼمب ٔىؽجەت ثېطىٍگەْ ٍۀە ثىط جەضجىپحىّۇ ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض لبجبضىغبٍ ،ۀي ِۇئّىٕۇْ -جۇض ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ھەظضىحي ئوؼّبْ جەضجىپىسە ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض ئبضىؽىغبٍ ،ۀي ِۇھەِّەز -جبالق ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ئىّبَ جبفەض جەضجىپىسە ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض ئبضىؽىغبٍ ،ۀي ِۇھەِّەز -ضەھّبْ ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثىعٔىڭچە ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپي جوغطا .ؼۈضىٕىڭ ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 9ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي جەذّىٓ لىٍغىٍي ثوٌىسۇ. ضەئىس ؼۈضىؽىسە ئىىىي ئبؼبؼٍىك جېّب جىٍغب ئېٍىٕغبْ: ِ .1ەۋجۇزىَەجٕىڭ ئبٌالھ لب ٍۈظٌۀگەْ جەضىپي ثىٍەْ جەۋھىس ۋە ۋەھسەت ( ٍىگبٔىٍىك ). ِ .2ەۋجۇزىَەجٕىڭ ِەذٍۇلبجمب ٍۈظٌۀگەْ جەضىپي ثىٍەْ ئەظۋاج ( ھەِطاھ ،جۇپ ) ،ئەظزاز ( ظىحٍىك ) ۋە وەؼطەت ( وۆپٍۈن ). ؼۈضە ِۇلبجحب ھەضىپٍىطىسىٓ وېَىٓ « ثۇالض وىحبثٕىڭ ئبٍەجٍىطىسۇض » زەپ ؼۆظ ثبـالٍسۇ. ئبٍەجٍەض وۆپ ،وىحبة ثىطزۇض .ئبٍەجٍەض ۋەھىَٕىڭ ٔىفبٔي ،وىحبة ۋەھىَٕىڭ ِۀجەؼىسۇض. ۋەھىَٕىڭ ئبٔب ِۀجەؼي ئبٌالھ جۇض .ئبٌالھ ٔىڭ ۋەھىٌ ٔبظىً لىٍىفحىىي ِەلؽىحي ئىٕؽبٔسۇض. وۆضۈٔگەْ ھەض ٔەضؼە ثىط ئبٍەت ثوٌۇپ ،ئبٍەجٍەض پەلەت وىحبثٕىڭ ئىچىسىال ئەِەغ .ئبؼّبْ وىحبثىسا لۇٍبؾ ۋە ئبً ئبٍەجٍەضزۇض .ثۇالضٔىڭ ھەض ثىطى ثىط لبٔۇٔغب جەۋە لىٍىٕغبْ ( .) 2 ِىسىطٌىّبغ جبغالضزۇض ،ـبۋلۇْ ؼۈضۈپ ئبلمبْ زەضٍبالض ،ئەضوەن -چىفي لىٍىپ جۇپ ٍبضىحىٍغبْ ھبٍۋأالض ،ئۆؼۈٍِۈوٍەض ،ئبؼّبْ -ظېّىٓ ئبضىؽىسىىي وېچە -وۈٔسۈظ ٍەض ٍۈظى وىحبثىٕىڭ ئبٍەجٍىطىسۇض ( .) 3زۇَٔب ( ٍەض ـبضى ) ثىطزۇض ،ثۇ ٍىگبٔىٍىمي ثىٍەْ ۋەھسەجٕي وۆضؼىحىسۇٌ .ېىىٓ، لىحئەٌەض ۋە لۇضۇلٍۇق پبضچىٍىطى وۆپحۇض ،ثۇ وۆپٍىىٕي وۆضؼىحىسۇ ( .) 4ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ،ثبغالض، ئېىىٕعاضٌىمالض ،ثىط ٍىٍحىعزىٓ چىممبْ وۆپ ـبذٍىك ٍبوي وۆپ ـبذٍىك ثوٌّىغبْ ٍەوىە گەۋزە ھبٌىحىسە لەز وۆجۈضگەْ ذوضِب زەضەذٍىطى؛ گەضچە ثۇالض ئوذفبؾ ؼۇ ثىٍەْ ؼۇغۇضۇٌغبْ ثوٌؽىّۇ، ئەِّب جەِيٌ ،ەظظىحي ،ضەڭگي ،پۇضىمي ،ـەوٍي ھەض ذىً ثوٌغبْ ِېۋىٍەضٔي ثېطىسۇ ( .) 4ثۇالض ذبٌىممب ٍۈظٌۀگەْ جەضىپي ثىٍەْ ۋەھسەجٕىڭِ ،ەذٍۇلمب ٍۈظٌۀگەْ جەضىپي ثىٍەْ وۆپٍۈوٕىڭ ٔبِبٍۀسىؽىسۇض. ؼۈضىسە پەلەت ئۈچ ئبٍەجحە ۋەھسەت ۋە وەؼطەجىە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثۇٔچە وۆپ ِىؽبي ثېطىٍگەْ ۋە ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ِۇٔساق زەپ ئبگبھالٔسۇضۇٌغبْ:
ون مَُِم ث َ َِش ٍء ا هَل َن َح ِاسطِ َنفه ِْ َِ ا ََّل امْ َما ِء ِم ََ ْحوُ َف فَا ٍُ َو َما ُ َُو ِت َحا ِم ِل َِ َو َما ُون ِم ْن ُدو ِه َِ ََل ٌ َْس َخجِ َح َ َ َُل َدؾ َْو ُة امْ َح ّ ِق َو ه ِاَّل ٍَن ًَسْ ؾ َ ّ ُ ْ ْ ّ ُدؿَا ُء امْ ََك ِف ِص ٍَن ا هَل ِِف ضَ ًَللٍ ّ 146
« ِۇجٍەق ھەلىمەت ٔەظەضزە جۇجۇٌغبْ ھەلىمي ثىط زۇئب پەلەت ئبٌالھ لب لبضىحىٍغبْ ثوٌىسۇ. ئبٌالھ ٔي لوٍۇپ ٍبٌۋۇضۇپ ٍېٍىٕغبْ ِەۋجۇزىَەجٍەض ھېچمبٔساق ـەوىٍسە ئۇالضٔىڭ جەٌەپٍىطىگە جبۋاة ثېطەٌّەٍسۇ ( .ئۇالضٔىڭ ِىؽبٌي ) ذۇززى ئبغعىّىعغب ؼۇ چۈـؽۇْ زەپ ٔېطىسىٓ ئىىىي ئبٌمىٕىٕي ؼۇغب لبضىحىپ ئېچىپ جۇضغبْ ئبزەِگە ئوذفبٍسۇ .ثۇ ئەھۋاٌسا ئۇالض ھەضگىعِۇ ؼۇغب ئېطىفەٌّەٍسۇ .وۇپطىغب پېحىپ لبٌغبٔالضٔىڭ زۇئبؼي گۇِطاھٍىمىٕي ئبـۇضۇـحىٓ ثبـمب ھېچمبٔساق پبٍسا ئېٍىپ وەٌّەٍسۇ » ( .) 14 ؼۈضىسىىي ثۇ ئبٔب جېّب ثىٍەْ ٔبظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثي ئبضىؽىسا ثىۋاؼحە ثىط ِۇٔبؼىۋەت ثوٌؽب وېطەنِ .ەؼىٍەْ :ئوذفبؾ ثىط ئبجىسىٓ وەٌگەْ ئبزەَ ثبٌىٍىطى ئبٌالھ ٔىڭ ۋەھىَؽىگە لبضىحب ثىطؼي ئىّبْ ئېَحىپٍ ،ۀە ثىطؼي ئىٕىبض لىٍىفحىٓ ئىجبضەت ئىىىي ذىً ِۇئبِىٍىسە ثوٌّبلحب ،ثۇ ٔېّە ئۈچۈْ؟ ئوذفبؾ ثىط ئبجب -ئبٔىٕىڭ ثبٌىٍىطىسىٓ ثىطؼي ھىساٍەجٕي جبٌٍىغبْ ثوٌؽبٍ ،ۀە ثىطؼي گۇِطاھٍىمٕي جبٌٍىّبلحب ،ثۇ ٔېّە ئۈچۈْ؟ ئوذفبؾ ثىط لەۋِگە ِۀؽۇپ ثىط ئبٍّبق ئىّبٔغب لبضاپ ٍۈگۈضگەْ ثوٌؽبٍ ،ۀە ثىط ئبٍّبق ئىٕىبض لىٍىفحب چىڭ جۇضِبلحب ،ثۇ ٔېّە ئۈچۈْ؟ ِبٔب ثۇ « ٔېّە ئۈچۈْ؟ »ٌەضٔىڭ جبۋاثي وبئىٕبجٕىڭ ۋە جەثىئەجٕىڭ ِۆجىعىۋى جەضجىپي ئىچىگە ٍوـۇضۇٔغبْ. ئوذفبـٍىمالضٔىڭ لبضىّۇلبضـىٍىمي ،لبضىّۇلبضـىٍىمالضٔىڭ ِبؼٍىفىفي ثۇ ِۆجىعىٕىڭ ثىط وۆضۈٔۈـىسۇض. ئەظۋاج (جۇپ) ثىطؼي ثوٌّبؼحىٓ ٍۀە ثىطؼي ثوٌّبٍسىغبْ ـەٍئىٍەضزۇضِ .ەؼىٍەْ :ئەض - ئبٍبيٍ ...ەض -ظېّىٓ...زېگٕسەن .ئەظزاز (ظىحٍىك) -ثىطؼي ثوٌؽب ٍۀە ثىطؼي ِەۋجۇت ثوٌّبٍسىغبٔالضزۇضِ .ەؼىٍەْ :وېچە ۋە وۈٔسۈظ ...ئىؽؽىك ۋە ؼوغۇق ...ؼۈضىسە ؼۆظٔىڭ ضەھىٍّەضگە ۋە ضەھىٍّەض ئىچىسىىىگە وەٌحۈضۈٌىفىّۇ ئەظۋاجٕي وۆضؼەجّەوحە ( ٍ .) 8ۀە لوضلۇٔچ ۋە ئۈِىسٔي ثىطٌىىحە ٍبـىحىفىّۇ ثۇ ِۀىسە ( ) 12وەٌّەوحە .ئەڭ ئبذىطىسا ؼۆظ ِەۋجۇزىَەت ِۀؽۇپ ثوٌغبْ ئىالھىٌ لبٔۇٔغب وەٌحۈضۈٌۈپ ِۇٔساق زېَىٍگەْ:
امس َم َاو ِات َو ْ َاْل ْر ِض َظ ْوؿًا َو َن ْصًُا َو ِػ ًَلمُِ ُْم ِِبمْلُسُ ِّو َو ْ َاْل ٓ َصالِ َو ِ ه ِّلِل ٌ َْس ُجسُ َم ْن ِِف ه
« ئبؼّبٔالضزىىي ۋە ظېّىٕسىىي ھەض ِەذٍۇق ۋە ئۇالضٔىڭ ئەجحىگۀسىٓ وەچىىچە ( ئىالھي لبٔۇْ جەلەظظاؼي ثىٍەْ ئۆظگۈضۈپ جۇضغبْ ) ؼبٍىٍىطىّۇ ئىرحىَبضى ۋە ِەججۇضى ٍوؼۇٔسا ئبٌالھ لب ثوٍؽۇٔىسۇ ( ؼەجسە لىٍىسۇ ) » ( .) 15 ثۇ وۆپٍۈوٕىڭ ؼىطىغب ھەِّە زىممەجٕي جبضجمبٔسىٓ وېَىٓ ،ذىحبة لىٍىٕغۇچىغب جەۋھىسٔي جەۋؼىَە لىٍّبلحب: « ھەض ٔەضؼىٕىڭ ٍبضاجمۇچىؽي ئبٌالھ جۇض .ئبٌالھ ثىطزۇض ،ھەِّىگە غبٌىجحۇض » ( .) 16 ۋەھىٌ ذىحبة لىٍىٕغۇچىسىٓ ـەٍئىٍەض ئبضىؽىسا ِۇٔبؼىۋەت لۇضىسىغبْ ،ـەٍئىٍەض ئبضىؽىسىىي ظىچ ِۇٔبؼىۋەجٕي وۆضەٌەٍسىغبْ ثىط ئەلىً جەٌەپ لىٍّبلحب .ثۇ ئەلىً ٍبضاجمۇچي ثىٍەْ ٍبضىحىٍغبْ، ٍەض ثىٍەْ ئبؼّبْ ،ئەضوەن ثىٍەْ چىفي ،ئبٌالھ ثىٍەْ پەٍغەِجەض ،ئبٌالھ ثىٍەْ ئىٕؽبْ ،جەثىئەت لبٔۇٔىَىحي ثىٍەْ ئىجحىّبئىٌ لبٔۇٔالضٍ ،ەوىە گەۋزە ثىٍەْ وۆپ ـبخ ئبضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەجٕي جۇٍغۇ ،چۈـۀچە ۋە ھەض ذىً لىٍّىفي ثىٍەْ ثىط -ثىطىسىٓ ئبٍطىۋەجّەٍسىغبْ ثىط ئەلىً ثوٌىفي وېطەن:
اِ اَّللِ ِمن بػع ِد ِميثَاقِ ِو ويػ ْقطَعو َف ما أَمر ا ِِ وصل َويػُ ْف ِس ُدو َف ِٓت ْاْل َْر ِ ض ين يَػْنػ ُق ُ ضو َف َع ْه َد ا ْ َ ْ َوالذ َ َ َ ُ َ ََ اَّللُ بو أَ ْف يُ َ َ ك ََلُُم اللا ْعنَةُ َوََلُْم ُسوءُ الداا ِر أُولَئِ َ 147
« ئبٌالھ لب ثەضگەْ فىحطەت ۋەزىؽىٕي ِۇؼحەھىەٍِىگۀسىٓ وېَىٓ ثۇظغبٔالض ،ئبٌالھ ٔىڭ ؼىٍە ضەھىُ لىٍىفحىٓ ئىجبضەت ئەِطىٕي جۇجّبً ،ظېّىٕسا ئىجحىّبئي ثۇظۇلچىٍىمٕىڭ وېٍىپ چىمىفىغبؼەۋەث چي ثوٌغبٔالض ،ئۀە ـۇالض ئبٌالھ ٔىڭ ضەھّىحىسىٓ ٍىطاق لىٍىٕغبٔالضزۇض ۋە زاضى زۇَٔبزىٓ وېَىٓ وېٍىسىغبْ ٍبِبْ ئبلىۋەت ئۇالضٔي وۈجّەوحە » ( .) 25 ِەذٍۇلحىىي ئوذفبـّبؼٍىمالض ،ضەڭساضٌىمالض ئۈؼحىسىٓ ضەؼۇٌۇٌالھ ۋە ِۇئّىٍٕەضگە « :ھەِّە وىفىٕي ِۇئّىٓ لىٍىؿ ؼەۋزاؼىغب ثېطىٍىپ وەجّەڭالض .چۈٔىي ،ئبٌالھ ٔىڭ ِۇضازى ثۇ ئەِەغ. ئەگەض ئبٌالھ ذبٌىغبْ ثوٌؽب ،ثۇٔي ۋۇجۇزلب چىمىطىؿ ئبٌالھ لب لىَىٓ ئەِەغ » زېّەوحە .ئەِسى جۆۋۀسىىي ئبٍەجٕي ئولۇپ ثبلبٍٍي:
ِ ت بِِو ْاْلَرض أَو ُكلِّم بِِو الْموتَى بل ِاَّللِ ْاْلَمر َِ ّت ًيعا أَفَػلَ ْم يَػْيػئَ ِ س ت بِِو ْ إتِبَ ُ َولَ ْو أَ اف قُػ ْرآَ ًًن ُسَِّّي ْ اؿ أ َْو قُطّ َع ْ ْ ُ ْ َ َْ َ ْ ُْ اِ اِ ِ ِ اَّلل ََل َدى الن ِ صنَػعُوا قَا ِر َعةٌ أ َْو ََُل قَ ِريبًا ين آَ َمنُوا أَ ْف لَ ْو يَ َشاءُ اُ َ ين َك َف ُروا تُصيبُػ ُه ْم ِبَا َ ااس َّت ًيعا َوََل يَػَز ُاؿ الذ َ الذ َ َ ِ ف الْ ِم َيع َاد اَّللِ إِ اف ا ِم ْن َدا ِرِى ْم َح اَّت ََيِِْتَ َو ْع ُد ا اَّللَ ََل ُِيْل ُ
« ِۇثبزا ثۇ (جىالۋەت لىٍىؿ) ثىٍەْ جبغالض ٍۆجىىٍىسىغبْ ٍبوي ٍەض ٍېطىٍىسىغبْ ۋە ٍبوي ئۆٌۈوٍەض ؼۆظٌەٍسىغبْ ذىحبة ثوٌغبْ جەلسىطزىّۇ (ئۇالض چولۇَ ئىّبْ ئېَحّبٍححي) .ھەِّە ئىؿ اﷲ ثەٌگىٍىگەْ لبٔۇْ ثوٍىچە ثوٌىسۇِ .ۇئّىٍٕەض ئەگەض اﷲ ذبٌىؽب ،ئىٕؽبٔالضٔىڭ ھەِّىؽىٕي جەظِەْ ھىساٍەت لىٍىسىغبٍٔىمىٕي چۈـىٕىپ جۇضۇپ ( ،ھەِّە وىفىٕي ِۇئّىٍٕەضزىٓ لىٍىؿ ) ؼەۋزاؼىسىٓ جېرىچە ۋاظوەچّىسىّۇ؟ ئىٕىبض لىٍىفحب چىڭ جۇضغبٔالضغب وەٌؽەن ،اﷲ ٔىڭ ۋەزىؽي ئەِەٌگە ئبـمبٔغب لەزەض وبپىطالض ئۆظ لىٍّىفٍىطى جۈپەٍٍىسىٓ ھبِبْ جۈضٌۈن ثبالالضغب زۇچبض ثوٌىسۇ، ٍبوي ثبالٍي -ئبپەت ئۇالضٔىڭ ٍۇضجىغب ٍېمىٓ ثىط جبٍغب چۈـىسۇ ،اﷲ ۋەزىؽىگە ئەٌۋەجحە ذىالپٍىك لىٍّبٍسۇ » ( .) 31 ؼۈضىسىىي ثبضٌىك ثۆٌەوٍەضزە ؼۆظ ِەذٍۇلبجٕىڭ ذىٍّۇ -ذىً ۋە ضەڭساضٌىك لبٔۇٔىَىحىگە وەٌحۈضۈٌگەْ ثوٌۇپ ،ثۇ ئبضلىٍىك ذىحبة لىٍىٕغۇچىغب ھبٍبجٕىڭ ئىالھىٌ لبٔۇٍٔىطىٕي ئۆگىحىؿ، جىطىفچبٍٔىمىٕي ئۇ لبٔۇٔىَەجىە پەضۋا لىٍّبؼحىٓ ئەِەغ ،ئەوؽىچە ئۇ لبٔۇٔىَەجٍەضٔي ٔەظەضزە جۇجمبْ ئبؼبؼحب ئېٍىپ ثېطىؿ ئېڭىٕي ؼىڭسۈضۈؾ ِەلؽەت لىٍىّٕبلحب. ؼۈضە ذىحبة لىٍىٕغۇچىٕي ِەذٍۇلبجٕىڭ ھەِّىؽىٕي ثىط وىحبة زەپ لبضاپ ئولۇـمب زەۋەت لىٍىسۇ .ئبفبلي ( ) 4 - 1ۋە ئۀفۇؼي ئبٍەجٍەض ( ) 11 - 8ئۈؼحىسە جوذحىٍىسۇِ .ۀىؽىعٌىه ۋە ِەلؽەجؽىعٌىه زېگەْ ِۀىٕي ئىپبزىٍەٍسىغبْ ٍەوىە زۇَٔبٌىك چۈـۀچىٕي وەؼىىٓ ثىط ئۇؼٍۇثحب ضەت لىٍىسۇ ( .) 18 ،13 - 11 ،5 ؼۈضە ،ذىحبة لىٍغۇچىٍىطىٕىڭ وىٍّىىىٕىّۇ ضوـەْ ھبٌسا ثبٍبْ لىٍىسۇ .ثۇالض ضەثجىٕي ۋە لبٍحىسىٓ جىطىٍىفٕي ئىٕىبض لىٍغبْ وىفىٍەضزۇض ( .) 5ثۇالض ئىالھي جەھسىسوە لبضـي ھبِبلەجٍەضچە ثوٍۇٔحبۋٌىك لىٍغبْ ۋە ِۆجىعە جەٌەپ لىٍغبْ وىفىٍەضزۇض ( .) 6ئبٌالھ ھەلمىسە ِۇٔبظىطە لىٍىفمبْ وىفىٍەضزۇض ( .) 12ئبٌالھ جىٓ غەٍطىگە ٍبٌۋۇضۇپ ٍ -ېٍىٕغبْ ( ،) 14ئبٌالھ ثىٍەْ لىٍغبْ ئەھسىؽىٕي ثۇظغبْ ،ثەضپب لىٍىفمب ،ئۇالـمب ثۇٍطىغبٕٔي ئۈظۈپ جبـٍىغبْ ( ،) 25 ئبٌالھ ٔىڭ ئەٌچىؽىٕي ِەؼرىطە لىٍغبْ وىفىٍەضزۇض ( .) 32ئبٌالھ لب ـېطىه وەٌحۈضگەْ، چۈـۀچىٍىطى ئۆظىگە لۇضغبْ جوظالمب چۈـىەْ ،زۇَٔب ۋە ئبذىطەجحە ئبظاپمب الٍىك ثوٌغبْ ( ،) 34
148
ھەظضىحي ِۇھەِّەز ( ئەٌەٍھىؽؽبالَ )وە « ؼەْ ئبٌالھ جەضىپىسىٓ ئەۋەجىٍّىسىڭ » زېگەْ ( ) 43 وىفىٍەضزۇض. ثۇ ئبٍەجٍەض پەلەت ئۆظ زەۋضىسىىي ئىٕىبضچىالضٔىال ئەِەغ ،ھەض زەۋضزىىي ئىٕىبضچىالضٔي جەؼۋىطٌەپ ثەضِەوحە. ؼۈضە ،ئىٕؽبٕٔىڭ ۋەھىٌ ،جەثىئەت ( وبئىٕبت ) ۋە ئۆظىٕي ئولۇـي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ِەٌۇِبجالضٔي ئۆظ ئىچىگە ئبٌّبلحب .ثۇ ئولۇـٕىڭ ٔىھبئي ِەلؽىحي ؼۈضىٕىڭ - 11ئبٍىحىسە ِۇٔساق ئىپبزىٍۀگەْ:
اَّللَ ََل يػُغَِّّيُ َما بَِق ْوٍـ َح اَّت يػُغَِّّيُوا َما ِِبَنْػ ُف ِس ِه ْم إِ اف ا
« ھەض لەۋَ ئۆظىٕىڭ ئەھۋاٌىٕي ئۆظگەضجّىگۈچە ئبٌالھ ئۇالضٔىڭ ئەھۋاٌىٕي ئۆظگەضجّەٍسۇ » ( .) 11 ِبٔب ثۇ ـەذؽي ۋە ئىجحىّبئىٌ ِ /ىٍٍەت ذبضاوحېطٌىك ئۆظگۈضۈـٕىڭ ئىالھىٌ لبٔۇٔىَىحىسۇض.
تۇر ضۈرىطي ؼىٕب جېغي ئىّب لىٍىٕغبْ « ئۇٌۇغ جبغ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « جۇض » ئىؽّي ؼۈضىٕىڭ ثىطىٕچي ئبٍىحىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ. ثىطىٕچي ٔەؼىٍسىٓ ثۈگۈٔگىچە « جۇض » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .جۇض زەپ ئبجبٌغبْ ؼىٕب جېغي ؼىٕب ٍېطىُ ئبضىٍىسىىي جىھ ؼەھطاؼىٕىڭ چەت ثىط لىؽّىغب جبٍالـمبْ ۋە ِەظوۇض ضاٍۇٔسىىي جۈظٌەڭٍىىحە ٔبھبٍىحي ھەٍۋەجٍىه جۇضغبْ ثىط جبغسۇض .ھەظضىحي ِۇؼب ثۀي ئىؽطائىٍٕي ِىؽىطزىٓ ئېٍىپ چىممبٔسىٓ وېَىٓ ۋەھىٌ ئېٍىؿ ئۈچۈْ ثۇ جبغمب چىممبْ .ئوْ ئەِىط ثۇ جبغسا ٔبظىً ثوٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ؼۈضىسە ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضىحىٍغبْ ؼۈٍمەؼث پىالٍٔىطى ئىّب لىٍىٕغبْ ( .) 42ؼۈضىٕىڭ - 44ئبٍىحي ثىٍەْ ئىؽطا ؼۈضىؽىٕىڭ - 92 - 90ئبٍەجٍىطى ئبضىؽىسا ثىط ِۇٔبؼىۋەت ثبضزەن وۆضۈّٔەوحە .ھەظضىحي ئوؼّبْ جەضجىپىسە ؼەجسە ِ -ۈٌه ،ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە ضەئىس ِ -ۈٌه ،جەثىط ثىٓ ظەٍىسٔىڭ ئىجٓ ئبثجبؼمب ٔىؽجەت ثېطىٍگەْ جەضجىپىسە ٔۇھ - ِۇئّىٕۇْ ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌّبلحب. ثۇ ٍىپ ئۇچٍىطىغب ئبؼبؼەْ ؼۈضىٕىڭ زەۋەجٕىڭ ٍ - 9ىٍىٕىڭ ئبذىطٌىطىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي جەذّىٓ لىٍغىٍي ثوٌىسۇ .چۈٔىي ،لۇضەٍؿ ضەؼۇٌۇٌالھمب ؼۈٍمەؼحٕي پەلەت ئەثۇ جبٌىپٕىڭ ۋاپبجىسىٓ وېَىٓ ضەؼّىٌ ـەوىٍسە ِۇظاوىطە لىٍىفمب ثبـٍىغبٔىسى. ھەض ٔەضؼىٕىڭ ثىط ضوھي ثبضزۇض .ثۇ زۇَٔب ھبٍبجٕىڭ جىؽّي ثوٌؽب ،ضوھي ئبذىطەجحۇض .ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي ِبٔب ثۇ ضوھ -ئبذىطەجحۇض. ِۀجەٌىطىّىعزە جۇثەٍط ثىٓ ِۇجئىّٕىڭ ثۇ ؼۈضىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌغبْ لىعىمبضٌىك ثىط ئەؼٍىّىؽي ٔەلىً لىٍىٕغبْ « :ثەزضى ئەؼىطٌىطى ھەلمىسە ِەوىىگە ۋاوبٌەجەْ ِۇظاوىطە ئۆجىۈظۈؾ ئۈچۈْ ِەزىٕىگە وەٌسىُِ .ۇؼۇٌّبٔالض ِەؼجىححە ٔبِبظ ئولۇۋاجبجحي .ضەؼۇٌۇٌالھ جۇض ؼۈضىؽىٕي ئولۇۋاجبجحي " .ـۈثھىؽىعوي ضەثجىڭٕىڭ ئبظاثي چولۇَ ضوٍبپمب چىمىسۇ .ئۇٔىڭغب ھېچىىُ 149
لبضـي جۇضاٌّبٍسۇ " ( ) 8 - 7ئبٍەجٍىطىگە وەٌگۀسە ٍۈضىىىُ ئوضٔىسىٓ چىمىپ وېحىسىغبٔسەن ثوٌۇپ وەجحىُ » ( ثۇذبضى ۋە ئىجٓ ھۀجەي ). ؼۈضە ثىط لبجبض ِەۋجۇزىَەجٍەضگە لەؼەَ لىٍىؿ ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ .ئبٌالھ ٔىڭ ئۆظى ٍبضاجمبْ ِەذٍۇلٍىطىسىٓ ثەظىٍىطىگە لەؼەَ لىٍىفىٕىڭ ٔۇضغۇْ ؼەۋەثي ثبض .ثۇ ۋە ثۇٔىڭغب ئوذفبٍسىغبْ ثبـمب ؼۈضىٍەضزە لەؼەِٕىڭ ِەلؽىحي ِەۋجۇزىَەجٕىڭ ـبھىث ثوٌىسىغبٍٔىمىٕي ئەؼىەضجىؿ ثوٌۇپ ،ئىٕىبضچىالض ئبٌالھ جىٓ ھبٍبجٍىطىٕي ئېٍىپ لبچبالٍسىغبٍٔىمىٕيٍ ،ۀي ذبجىطىٍۀّەٍسىغبْ، ھېؽبثي ئېٍىّٕبٍسىغبْ ثىط ھبٍبت ٍبـبٍسىغبٍٔىمىٕي پەضەظ لىٍىفّبلحب .لەؼەَ لىٍىٕغبْ ِەذٍۇلالضغب زىممەجٕي ثۇضاپ « ،ئبٌالھ ٍبضاجمبْ ھەض ٔەضؼىگە ـبھىث ثوالالٍسىغبْ ثىط ئىمحىساض ثېطىٍگەْ ٍەضزە، ٍېعىپ لوٍۇٌّىغبْ ثىط ھبٍبجٕي ٍبـىَبٌّبٍؽەْ » زېّەوحە .ثۇ ؼۈضىسە لەؼەَ لىٍىٕغبْ ِەذٍۇلالض جۆۋۀسىىىچە:
ِ ِ ٍ ت الْم ْعموِر ( )4وال اس ْق ِ ِ ٍ ٍ ٍ ِ وع ()5 ف الْ َم ْرفُ ِ َ َوالطور (َ )1وكتَاب َم ْسطُور (ٓ )2ت َر ّؽ َمْن ُشور (َ )3والْبَػْي َ ُ َوالْبَ ْح ِر الْ َم ْس ُجوِر ()6
« جۇض جېغي ثىٍەْ لەؼەِىي ،ئېچىٍغبْ جېطە ثبغالٍِىطىسىىي لۇضالضغب ٍېعىٍغبْ ئىالھي ذەۋەض ثىٍەْ لەؼەِىي ،ثەٍحۇي ِەئّۇض ثىٍەْ لەؼەِىي ،ئبؼّبْ ثىٍەْ لەؼەِىي ،ـبۋلۇْ چىمىطىپ زوٌمۇٍٔىغبْ زېڭىع ثىٍەْ لەؼەِىي » ( .) 6 - 1 ؼۈضىسە ئىٕؽبٕٔىڭ ِۇئبِىٍە ۋە لىٍّىفٍىطى ھەلمىسە ثبٍبٔالض ثېطىٍگەْ ثوٌۇپ ،ثۇالضٔىڭ ھۆض ئىطازىسىٓ پبٍسىٍىٕىپ ئېٍىپ ثېطىٍغبْ جبٌالـٕىڭ ئەؼەضى ئىىۀٍىىي جىٍغب ئېٍىٕغبْ .ھەِسە ئىٕؽبٔغب ئبجىعٌىك ۋە وۈچ ،ئبجىعٌىك ۋە ئبضجۇلچىٍىك وۆضؼىحىٍگەْ .ثۇ ٔۇلحىسىٓ ئېٍىپ ئېَحمبٔسا ؼۈضىٕي ِۇوبپبت ۋە جبظا ؼۈضىؽي زېؽەوّۇ ثوٌىسۇ. ثىط -ثىطٌىطىگە چىڭ ثبغالٔغبْ ئبئىٍە ئەظاٌىطىٕىڭ « ھەِّىّىع ئىفىٕىفىّىع وېطەنٌ ،ېىىٓ ئەِەٌٍىطىّىع ئوذفبؾ ئەِەغ ،جەڭ زەضىجىسە ئەِەغ .ـۇڭب ثىع ئبذىطەجحە ثۇ زۇَٔبزىىىسەن ثىطٌىىحە ثوالالِسۇق؟ » زېگەْ ؼۇئبٌىغب جبۋاة ثېطىٍگەْ ثىط ئبٍەت ثۇ ؼۈضىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
اف أ ْ ِِ والا ِذين آَمنُوا واتاػبػعْتػهم ذُ ِريػاتُػهم ِبِِّيَ ٍ اى ْم ِم ْن َع َملِ ِه ْم ِم ْن َش ْي ٍء ُكل ْام ِر ٍئ َٖتَْقنَا ِب ْم ذُِّريػاتَػ ُه ْم َوَما أَلَْتػنَ ُ َ َ َ َ ََ ُْ ّ ُْ ِِبا َكس ِ ي ب َرى ٌ َ َ َ
« ئۆظٌىطى ئىّبْ ئېَحمبْ ،ئەۋالزٌىطىّۇ ئەگىفىپ ئىّبْ ئېَحمبٔالضٔىڭ ئەۋالزٌىطىٕي ئۇالض ثىٍەْ جەڭ زەضىجىسە لىٍىّىع ،ئۇالضٔىڭ ( ٍبذفي ) ئەِەٌٍىطىسىٓ لىٍچىّۇ وېّەٍحىۋەجّەٍّىع ،ھەض ئبزەَ ئۆظىٕىڭ لىٍّىفىغب ِەؼئۇٌسۇض » ( .) 21 ئىٕىبضچي ذىحبة لىٍىٕغۇچىالضٔىڭ ثۇ پوظىحؽىَىؽىٕي ئەٍىپٍەپ ئىفٍىحىٍگەْ ئۇؼٍۇة ھەلىمەجەْ وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ: « ئۇالضٔىڭ ئەلٍي ئۇالضٔي ِۇـۇٔساق ( ؼۆظ ) لىٍىفمب ثۇٍطۇِسۇ؟ ھەضگىع ئۇٔساق ئەِەغ ،ئۇالض ( وۇفطىسا ) ھەززىسىٓ ئبـمبْ لەۋِسۇض » ( .) 32 ٍبضىحىٍىفمب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ھبٌسا ئىٕىبض لىٍغۇچىغب لبضىحىٍغبْ ؼۇئبٌالض ،ئبذىطەجٕي ئىٕىبض لىٍىفٕىڭ ئىالھي غەظەپٕي وەٌحۈضۈپ چىمىطىسىغبْ ئەڭ چوڭ ثىط گۇٔبھ ئىىۀٍىىي وۆضؼىحىٍّەوحە: 150
يث ِمثْلِ ِو إِ ْف َكانُوا ِ ِ فَػ ْليأْتُوا ِِب ِد ٍ اٗتَالُِقو َف ( )35أ َْـ ي ( )34أ َْـ ُخلِ ُقوا ِم ْن َغ ِّْي َش ْي ٍء أ َْـ ُى ُم ْ صادق َ َ َ َ ِ ِ ك أ َْـ ُى ُم الْ ُم َسْي ِط ُرو َف ()37 ض بَل ََل يُوقنُو َف ( )36أ َْـ ِعْن َد ُى ْم َخَزائِ ُن َربِّ َ َخلَ ُقوا ال اس َم َاوات َو ْاْل َْر َ
« ٍبوي ئۇالض ٍبضاجمۇچىؽىع ٍبضىحىٍغبّٔۇ؟ ٍبوي ئۇالض ئۆظٌىطى ٍبضاجمۇچىّۇ؟ ٍبوي ئۇالض ئبؼّبٔالضٔي ۋە ظېّىٕٕي ٍبضاجمبّٔۇ؟ ثەٌىي ئۇالض ( ئبٌالھ ٔىڭ ثىطٌىىىگە ) ئىفۀّەٍسۇ .ئۇالضٔىڭ ٍېٕىسا ضەثجىڭالضٔىڭ ذەظىٕىٍىطى ثبضِۇ؟ ٍبوي ئۇالض ( ـەٍئىٍەضٔي ذبٌىغبٔچە جەؼەضضۇپ لىٍىسىغبْ ) ( وبئىٕبجٕي ) ثوٍؽۇٔسۇضغۇچىّۇ؟ » ( .) 37 - 35 ؼۈضە ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ِۇھبجبثٍىطىغب ؼەثىطٔي جەۋؼىَە لىٍىپ ؼۆظٔي ئبذىطالـحۇضىسۇ:
ِ اك ِِب َْعيُنِنَا ك فَِإن َ اصِ ِْب ٖتُ ْك ِم َربِّ َ َو ْ الن ُج ِوـ ()49
وسبِح ِِبم ِد ربِ َ ِ وـ (َ )48وِم َن اللاْي ِل فَ َسبِّ ْحوُ َوإِ ْد ََب َر كحَ َ َ ّ ْ َ ْ َّ ي تَػ ُق ُ
« ضەثجىڭٕىڭ ھۆوّىٕي ؼەثىط ثىٍەْ وۈجىىٓ .ئۇٔحۇِىغىٕىي ،ؼەْ ھەلىمەجەْ ثىعٔىڭ ھىّبٍىّىعزىسۇضؼەْ ( ،ئۇٍمۇزىٓ ) جۇضغبْ ۋالحىڭسا ضەثجىڭگە جەؼجىھ ئېَحمىٓ ،ھەِس ئېَحمىٓ، وېچىسىّۇٍ ،ۇٌحۇظالض پبجمبٔسىٓ وېَىّٕۇ ئۇٔىڭغب جەؼجىھ ئېَحمىٓ » ( .) 49 - 48
يۈنك ضۈرىطي ؼۈضە ،ئبٌالھ ٔىڭ « ِۇجٍەق ھۆوۈِطاْ ۋە ھۆوۈَ ئىگىؽي » ئىىۀٍىىىٕي ئىپبزىٍىگەْ ِۈٌه ئىؽّىٕي ثىطىٕچي ئبٍەجحىٓ ئبٌغبْ: « ( پۈجۈْ ئبؼّبْ ۋە ظېّىٕٕىڭ ) ھۆوۈِطأٍىمي ئىٍىىسە ثوٌغبْ ئبٌالھ ٔىڭ ثەضىىىحي ثۈٍۈوحۇض ،ئبٌالھ ھەض ٔەضؼىگە لبزىطزۇض » ( .) 1 لەزىّمي جەپؽىط ۋە ھەزىػ ِۀجەٌىطىسە ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ؼۈضىٕىڭ ثۇ ئىؽّىسىٓ ثبـمب ٍۀە ئبٌحە ئىؽىّي ثبض. ثىط ضىۋاٍەجىە لبضىغبٔسا ؼبھبثىٍەض ثۇ ؼۈضىٕي ِبٔىئە ( ِۀئي لىٍغۇچي ) زەپ ئبجىغبْ ( جەثەضأي ) .ئولۇغبْ وىفىگە ئبظاپحىٓ لۇجۇٌۇؾ ٍوٌٍىطىٕي وۆضؼىحىسىغبٍٔىمي ئۈچۈْ ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجىغبْ. ئىحمبْ ِۇٔجىَە ( لۇجمبظغۇچي ) ئىؽّي ثىٍەْ ئبجىغبْ .چۈٔىي ثۇ ؼۈضىٕي ئولۇغبْ وىفىگە جەھۀٕەِسىٓ لۇجۇٌۇـٕىڭ ٍوٌٍىطىٕي وۆضؼىحىسۇٍ .ۀە ،زافىئە ( لوغسىغۇچي ،ؼبلٍىغۇچي ) زەپّۇ ئبجىغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ؼۈضىٕي ئولۇغبْ وىفىگە زۇَٔب ۋە ئبذىطەجحە ئۆظىٕي ِۇزاپىئە لىٍىسىغبْ ٍوٌالضٔي وۆضؼىحىپ ثەضِەوحە .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ـبفىئە زەپّۇ ئبجبٌغبْ ۋە ثۇ ؼۈضىٕي ئولۇغبْ وىفىٕي لىَبِەجحە ـبپبئەت لىٍىسىغبٍٔىمي ؼەۋەة لىٍىپ وۆضؼىحىٍگەِْ .ۇجبزىٍە زەپّۇ ئبجبٌغبْ ثوٌۇپ« ، ِۇٔىەض ۋە ٔەوىط پەضىفحىٍىطىٕىڭ ثۇ ؼۈضىٕي ئولۇغبْ وىفىٕىڭ پبٍسىؽىغب وۆضەؾ لىٍىسىغبٍٔىمي »غب ئوذفبؾ جبالؾ -جبضجىؿ لىٍىٕىسىغبْ ثىط « زەٌىً » ؼەۋەة لىٍىپ وۆضؼىحىٍگەْ. ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ِۇذەٌٍىؽە زەپّۇ ئبجبٌغبْ .ثۇ ؼۈضىٕي ئولۇغبْ وىفىٕي ظاثبٔي ( جەھۀٕەَ پەضىفحىٍىطى )الضٔىڭ لوٌىسىٓ لۇجۇٌسۇضۇپ لبٌىسىغبٍٔىمي ؼەۋەة لىٍىپ وۆضؼىحىٍگەْ. 151
ٍۇلىطىسىىىٍەضگە ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ثۇالضٔىڭ ھەِّىؽي ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ئبذىطەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئىىۀٍىىىٕي وۆضؼەجّەوحە. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپِ ،ەوىە ؼۈضىٍىطىسە گەۋزىٍىه ثوٌغبْ ثبالغەجٕي ئبؼبغ لىٍغبْ لىَبپىحي وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ .ؼۈضە ِەظِۇْ جەھەجحىٓ ثىط پۈجۈٍٔۈوىە ئىگە. جبثىط جەضجىپىسە ِۇئّىٕۇْ -ھبلمب ،ثبـمب جەضجىپٍەضزە جۇض -ھبلمب ؼۈضىٍىطى ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ. ثىعٔىڭ جەضجىپىّىعزە جۇض -غبـىَە ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ جەذّىٕەْ ضىؽبٌەجٕىڭ - 9 ٍىٍىغب جوغطا وەٌّەوحە - 28 .ئبٍىحىسە ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضـي پىالٔالٔغبْ ؼۈٍمەؼحٕي ئىّب لىٍىفي ثۇ جبضىرٕىڭ جوغطا ئىىۀٍىىىٕي وۈچەٍحىسۇ. ؼۈضە ،ئبٌالھ -ئىٕؽبْ -وبئىٕبت ِۇٔبؼىۋىحىٕي چۆضىسىگەْ ھبٌسا ،ھبٍبت ؼەپىطىسىىي ئىٕؽبٕٔىڭ ۋەھىَٕىڭ ٍېحەوچىٍىىىگە ِۇھحبج ئىىۀٍىىي گەۋزىٍۀسۈضۈٌگەْ .ؼۈضىسە ھبٍبت ۋە ئۆٌۈِٕىڭ ِبھىَىحىگە وىفىٕىڭ زىممىحي ئبغسۇضۇٌغبْ ثوٌۇپ ،ئىٕؽبٔسىٓ ئىجبضەت ـبھ ئەؼەضٔىڭ ٔېّە ئۈچۈْ ئىىىي زۇَٔبٌىك ئىىۀٍىىي ؼۇئبٌىغب ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىفىسىال جبۋاة ثېطىپ ِۇٔساق زېَىٍگەْ « :لبٍؽىڭالضٔىڭ ئەِەٌىٕىڭ ٍبذفي ئىىۀٍىىىٕي ؼىٕبؾ ئۈچۈْ » ( .) 2ئبٔسىٓ ئىٕؽبٔسىٓ ئەجطاپىٕي ئوضاپ جۇضغبْ وبئىٕبجٕىڭ لۇؼۇضؼىع ثىط ٔىعاِي ھەلمىسە جەپەوىۇض لىٍىفي جەٌەپ لىٍىٕغبْ:
ٍ ِ ِ ِ ٍ ِ صَر َى ْل تَػَرى ِم ْن فُطُوٍر الاذي َخلَ َق َسْب َع َٔتََوات طبَاقًا َما تَػَرى ِٓت َخ ْل ِق الار ْْتَ ِن م ْن تَػ َف ُاوت فَ ْارج ِع الْبَ َ (ّ )3تُا ارِج ِع الْبصر َكارتَػ ِ ِ ك الْبصر خ ِ اسئًا َوُى َو َح ِسّيٌ ()4 ْ َ ََ ْ ب إِلَْي َ َ َ ُ َ ي يَػْنػ َقل ْ
« ئۇ ٍەجحە ئبؼّبٕٔي ِىؽٍىؽىع ِبؼٍىفىؿ ئىچىسە ٍبضاجحي .ضەھّبٕٔىڭ ٍبضىحىفىسا ھېچ ٔۇلؽبٕٔي وۆضِەٍؽەْ؛ ( ئبؼّبٔالضغب ) جەوطاض لبضاپ ثبلمىٕىي ،ثىطەض ٍوچۇلٕي وۆضەِؽەْ؟ ئبٔسىٓ ؼەْ ٍۀە لبٍحب -لبٍحب لبضىغىٓ ،وۆظۈڭ ئۈِىس ئۈظگەْ ۋە جبٌغبْ ھبٌسا لبٍحىسۇ » ( .) 4 - 3 ٍۀي ،جەڭسىفي ٍوق ثۇ وبئىٕبجٕىڭ ثىط ِۀىؽي ۋە ِەلؽىحي ثوٌىسۇ ٍ -ۇ ،وبئىٕبت ذىعِىحىگە ثوٍؽۇٔسۇضۇٌغبْ ئىٕؽبٕٔىڭ ٍبضىحىٍىؿ ِەلىؽىحي ثوٌّبِسۇ؟ ئەلىً ۋە ۋەھىٌ ،ئىٕؽبٔغب ِۀب ۋە ِەلؽىحىٕي جېپىؿ ئۈچۈْ ثېطىٍگەْ .جەھۀٕەِگە جبـالٔغبٔالضٔىڭ ئبغعىسىٓ ثۇ ھەلىمەت ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىٕغبْ: « ئەگەض ثىع ثۇ ( ۋەھىَگە ) لۇالق ؼبٌغبْ ٍبوي ئەلٍىّىعٔي ئىفٍىحىپ ئۇٔي چۈـۀگەْ ثوٌؽبق ،ئەھٍي زوظاخ لبجبضىسا ثوٌّبغ ئىسۇق » ( .) 10 ئەلىً ۋە ٔەلىً ...ثۇالضٔىڭ ئىىىىٍىؽي ئىٕؽبٕٔي ھەلىمەجىە ئېٍىپ ثبضىسۇ .ثۇ ئىىىىؽىسىٓ ٍۈظ ئۆضىگۈچي ،ئبٌالھ لب جۇظووضٌۇق لىٍغبْ ثوٌىسۇ .جۇظووضٌۇق لىٍغۇچىالض جبظاغب جبضجىٍىسۇ ( - 13 .) 18ئىٕؽبٕٔي پەلەت چەوؽىع ِەضھەِەت ئىگىؽي ثوٌغبْ ئبٌالھ ئۆظى ھىّبٍە لىٍىسۇ ( .) 20 ئىٕؽبْ ٍبضىٍىفحىٕال ئبٌالھ لب لەضظ ( .) 24 - 23ثۇ لەضظزاضٌىك جۇٍغۇؼي ثوٌغبْ ئەز -زىٕسىٓ ٍۈظ ئۆضىگۈچىٍەض ھېؽبپ ؼوضىٍىسىغبْ زىٓ وۈٔىگە لبضىحب ئبگبھالٔسۇضۇٌغبْ ( .) 27 - 23 ؼۈضە ،ھەلىمەجٕي ئىٕىبض لىٍغۇچىالضغب ثۇ پوظىحؽىَىؽىٕي زاۋاِالـحۇضغبْ جەلسىطزە زۇچبض ثوٌىسىغبْ ئبلىۋەجحىٓ ذەۋەض ثېطىپ ئبذىطالـمبْ ( .) 30 - 28 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ئبٍىحي ھەلىمەجەْ ِۀىٍىه ثوٌۇپ ،ھەَ ھبٍبت ھەَ ِۆجىعە ھەِسە جبٍٔىك ثوٌغبْ ؼۇغب وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئبغسۇضىسۇ .ثۇ ئبضلىٍىك ؼۇ ئۈؼحىسىٓ ئىٕؽبْ ضوھىٕىڭ ؼۈٍي ثوٌغبْ ۋەھىَگە وىفىٕىڭ ٔەظىطىٕي ثۇضىّبلحب .ھەض ٍەضزە « ؼۇالض ؼەٌگە ئوذفبؾ » وۆپ 152
جېپىٍىسىغبْ ثوٌؽىّۇ ،وۆپ ثوٌۇـىغب لبضىّبً ئۆظىٕىڭ لىّّىحي ۋە ئىعظىحي وېّىَىپ لبٌّبٍسىغبْ ؼۇ ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبٔغب ثوٌغبْ ؼېرىٍَىمىٕىڭ ثىط ئىپبزىؽي .ئەگەض ؼۇالض جبضجىٍىپ وەجؽە ۋە ئىٕؽبْ ئۇٔي پەٍسا لىٍىفمب ئۇضۇٔؽب ،ثىط ئىؽحبوبْ ؼۇ ئۈچۈْ ھەق ئبٌّبؼحىٓ ثىىبضغب ثەضِەٍححي:
ِ َصبَح َما ُؤُكم َغ ْورا فَم ْن ََيْتِي ُكم ِِبَ ٍاء َمعِ ٍ ي ْ قُ ْل أ ََرأَيْػتُ ْم إ ْف أ ْ َ ْ ً َ
« ئېَحىپ ثېمىڭالضچۇ؟ ئەگەض ؼۈٍىڭالض ( ٍەض ئبؼحىغب ) ؼىڭىپ وەجؽە ،ؼىٍەضگە پبن ئېمىٓ ؼۇالضٔي وىُ وەٌحۈضۈپ ثېطىسۇ؟ » زېگىٓ ( .) 30 ضەؼۇٌۇٌالھ ۋە ؼبھبثىٍەضزىٓ ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئەھّىَىحي ھەلمىسە وەٌگەْ ضىۋاٍەجٍەض ،وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔىغب ئبغسۇضۇؾ ِەلؽىحىسە ئېَحىٍغبٍٔىمي ئبؼبؼىسا چۈـىٕىٍىفي وېطەن.
غبشىيە ضۈرىطي ؼۈضە ،ئبذىطلي ؼبئەت /لىَبِەجٕي ئىپبزىٍەٍسىغبْ « لوضـبؾ ،ئوضاؾ » ِۀىؽىسىىي « غبـىَە » ئىؽّىٕي ثىطىٕچي ئبٍەجحىٓ ئبٌغبْ: « ئېغىط ِۇؼىجەجىە ئوذفبؾ ھەِّە جەضەپٕي لبپالٍسىغبْ ۋەلۀىڭ ذەۋىطى ؼبڭب وەٌسىّۇ؟ » ( .) 1 ِەظوۇض ؼۈضە ِۇؼھبة ،جەپؽىطٌەضزە ۋە ثەظى ھەزىػ وىحبثٍىطىسا غبـىَە ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ئىّبَ ِبٌىه ۋە ثۇذبضىٕىڭ ٔەلىٍٍىطىسىٓ ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ؼبھبثىٍەض ئبضىؽىسا ثىطىٕچي ئبٍەت ثىٍەْ جوٌۇق ئبجبٌغبٍٔىمىٕي ثىٍەٌەٍّىع. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .جۇٔجي لۇضئبْ جەضجىپٍىطىسە ظاضىَبت ۋە وەھف ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ ،ؼۈضىٕىڭ لۇضەٍؿ ثبٍمۇجىٕىڭ ئبذىطلي ٍىٍىسا ٍبوي ئۇٔىڭسىٓ وېَىٍٓ ،ۀي ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 9بوي ٍ - 10ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي وۆضؼەجّەوحە. ثۇ ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضٔىڭ ئبٔب جېّىؽي ثۇ ؼۈضىسىىىگە ئوذفبؾ ئبذىطلي ؼبئەت، لىَبِەت ۋە ئبذىطەجحۇض. ؼۈضە ئبذىطلي ؼبئەت ۋە لىَبِەت ئۈؼحىسىٓ ثۇ زۇَٔب ھبٍبجىٕىڭ ئۆجىۈٔچي ،ئبذىطەت ھبٍبجىٕىڭ ثبلىٌ ئىىۀٍىىىٕي ئەؼىەضجىەْ ثوٌۇپ ،ثۇ ِۇززىئب جۀٕەت ئەھٍي ثىٍەْ جەھۀٕەَ ئەھٍىٕىڭ ھبٍبجىسىٓ لىؽمىچە جەؼۋىطٌەض ئبضلىٍىك ئىّب لىٍىٕغبْ ( .) 16 - 1ؼۈضىسە لبٍحب جىطىٍىفٕيٍ ،ۀي ھېؽبپ وۈٔىٕي ئىىبض لىٍغۇچىالض وبئىٕبت وىحبثىٕي ئولۇـمب زەۋەت لىٍىٕغبْ:
اْلبِ ِل َكيف خلِ َقت ( )17وإِ ََل ال اسم ِاء َكيف رفِعت ( )18وإِ ََل ِْ ف َ ْ َ َُ ْ أَفَ ََّل يَػْنظُُرو َف إِ ََل ِْ ْ َ ُ ْ إتبَ ِاؿ َكْي َ َ َ ِ نُ ِ ت (َ )19وإِ ََل ْاْل َْر ِ ت ()22 ف ُسط َح ْ صبَ ْ ض َكْي َ
« ئۇالض ( لبٍحب جىطىٍىفٕي ئىٕىبض لىٍغۇچىالض ) ٍبِغۇض ئېٍىپ ٍۈضگەْ ثۇٌۇجالضغب لبضىّبِسۇ؟ ئۇالض ئبؼّبْ لبٔساق ئېگىع لىٍىٕسى ،ثۇٔىڭغب لبضىّبِسۇ؟ لبضىّبِسۇوي ،جبغالض لبٔساق جۇضغۇظۇٌسى؟ ظېّىٓ لبٔساق ٍېَىحىٍسى؟ » ( .) 20 - 17 ثۇ ثبٍبٔالض ئبضلىٍىك ذىحبة لىٍىٕغۇچىٕىڭ ۋىجسأىغب ؼېٍىٕغبْ ثوٍۇٔحۇضۇلٕي پبچبلالپ جبـالپ ،ئۇ ( ۋىجسأي )ٔي پبؼؽىپ ھبٌسىٓ لۇجۇٌسۇضۇپ ،ئبوحىپ ھبٌغب وەٌحۈضۈؾ ِەلؽەت 153
لىٍىّٕبلحبِ .ەٍٍي ئۇ زىٕٕي ٍەجىۈظۈؾ ۋەظىپىؽي ثېطىٍگەْ پەٍغەِجەض ثوٌؽۇْ ٍبوي ثبـمب ثىطؼي، وىُ ثوٌۇـىسىٓ لەجئىَٕەظەض ،وىفىٕي پەلەت ھۆض ئىطازىؽىال ئىّبٔغب ِەججۇضٌىَبالٍسۇِ .بٔب ثۇ ھەلىمەت جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەضزە ِۇٔساق ئىپبزىٍۀگەْ:
ِ ِ ت َعلَْي ِه ْم ِِبُ َسْي ِط ٍر ()22 ت ُم َذ ّكٌر ( )21لَ ْس َ فَ َذ ّك ْر إِاَّنَا أَنْ َ
« ؼەْ ئۇالضغب ۋەظ ٔ -ەؼىھەت لىٍغىٓ ،ؼەْ پەلەت ۋەظ ٔ -ەؼىھەت لىٍغۇچىؽەْ .ؼەْ ئۇالضغب ِۇؼەٌٍەت ( ٍۀي ئۇالضٔي ئىّبٔغب ِەججۇضٌىغۇچي ) ئەِەؼؽەْ » ( .) 22 - 21 ثۇ ئبٍەجٍەض ئبضلىٍىك ذىحبة لىٍىٕغۇچىغب ئەگەض ئىٕؽبٕٔي ئىّبٔغب ِەججۇضالـٕي ئىطازە لىٍغبْ ثوٌؽب ثۇٔي ئەٌۋەجحە ئبٌالھ لىالجحي .ئبٌالھ ثۇٔساق لىٍىفٕي ضاۋا وۆضِىگەْ ٍەضزە ،ثۇ لبٔساق ثوٌۇپ ئۇٔىڭسىٓ غەٍطىگە جبئىع ثوٌىسۇ؟ ؼۈضەِ ،بٔب ثۇ ئىٕؽبْ ئىطازىؽي ـىپي وەٌحۈضۈٌگەْ ئىالھي لەزىطىَەجٍەضٔي ثبٍبْ لىٍغبْ ِۀىٍىه ئىّب ثىٍەْ ئبذىطالـمبْ.
كەھف ضۈرىطي ؼۈضە « ،غبض » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « وەھف » ئىؽّىٕي - 20 - 13ئبٍەجٍەضزە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ئەؼھبثي وەھف ( غبض ئەھٍي ) لىؽؽەؼىسىٓ ئبٌغبْ .ؼۈضە ٔبظىً ثوٌغبْ ۋالىححىٓ ثبـالپ ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ثبضٌىك جەپؽىط ،ؼىَەض ۋە ھەزىػ ِۀجەٌىطىسە ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەوىە زەۋضىٕىڭ ئبذىطلي ِەظگىٍىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،زەؼٍەپىي جەضجىپٍەضزە غبـىَە ٔەھً ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْٔ .ەھً ؼۈضىؽىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ جبضىري ثۇ ؼۈضىسىٓ ثىط ئبظوېَىٕىي ِەظگىٍگە جوغطا وېٍىسۇ .چۈٔىئ ،ەھً ؼۈضىؽىٕىڭ - 118ئبٍىحي ئۀئبَ ؼۈضىؽىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىپ ثەضِەوحە. وەھف ؼۈضىؽي جبثىط ثىٓ ظەٍس جەضجىپىسە غبـىَە -ـۇضا ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثبضٌىك جەضجىپٍەضزە غبـىَە ؼۈضىؽىٕىڭ ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ئبٌسىغب جىعىٍىفي زەي جبٍىسا ثوٌغبْ .جبثىط جەضجىپىسە ثۇ ؼۈضىسىٓ وېَىٓ جىعىٍغبْ ـۇضا ؼۈضىؽىٕىڭ ئوضٔي جوغطا ثوٌّىغبْ .چۈٔىي ،ثۇ ؼۈضە ھب ِ -ىُ ئبئىٍىؽىگە جەۋە ثوٌۇپ ،ثۇ ؼۈضىٍەض ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 12ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ. ثۇ ِەٌۇِبجالض ئبؼبؼىسا وەھف ؼۈضىؽىٕي لۇضەٍؿ ثبٍمۇجىسىٓ وېَىٍٓ ،ۀي زەۋەجٕىڭ ٍ - 9بوي ٍ - 10ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ زەپ لبضاـمب ثوٌىسۇ. ؼۈضە ئبٌالھ -ئىٕؽبْ ئبضىؽىسىىي لوؾ ٌىٕىَىٍىه ِۇٔبؼىۋەجٕي ئبؼبؼىٌ جېّب لىٍغبْ .ثىط جەضەپحىٓ ٍبضاجمۇچي ٍ -بضاٌغۇچي ئبضىؽىسىىي ِبھىَەت پەضلي جەوىحٍۀگەْ ثوٌؽبٍ ،ۀە ثىط جەضەپحىٓ ئىٕؽبٕٔىڭ ِەۋجۇز ثوٌۇـىسىٓ جبضجىپال فىحطىحىسە ثبض ثوٌغبْ ضەثجىگە ِۇھحبج ثوٌۇـحىٓ ئىجبضەت فىحطى ھەلىمەت ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ،ؼۈضە ِەۋجۇزىَەجٕىڭ ئەڭ ئۈؼحۈٔي ثوٌغبْ ئبٌالھ ٔىڭ ِۇجٍەلٍىمي ثىٍەْ ثبـٍىٕىپ ،پەٍغەِجەضٌىىٕىڭ ئەڭ ئبذىطلي ٔۇلحىؽي ھەظضىحي ِۇھەِّەزٔىڭ ثەـەضى ( ئىٕؽبٔي ) جەثىئىَحي ثىٍەْ ئبذىطالـمبْ. ؼۈضە ،لۇضئبٔسا ھەِسۇؼبٔب ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ثەؾ ؼۈضىسىٓ ثىطى ثوٌۇپ ،ثۇالض فبجىھە ،ئۀئبَ، وەھف ،ؼەثە ۋە فبجىط ؼۈضىٍىطىسىٓ ئىجبضەت .ؼۈضىسىىي ھەِسۇؼبٔبٔىڭ ؼەۋەثي ۋەھىَسۇض .ۋەھىٌ 154
ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبٔغب لىٍغبْ ئىٍحىپبجي ،ثۇ ؼەۋەثحىٓ ثۇ ثۈٍۈن ٔېّەت ئۈچۈْ ئبٌالھ لب ھەِسۇؼبٔب ئېَحىؿ وېطەن ئەِەؼّۇ؟
ْ ِِ ِ ِِ ِ اب َوََلْ ََْي َع ْل لَوُ ِع َو ًجا اٖتَ ْم ُد اَّلل الاذي أَنْػَزَؿ َعلَى َعْبده الْكتَ َ
« جىّي ھەِسۇؼبٔب ثۀسىؽىگە ئۆظىسە ھېچمبٔساق لىڭغىطٌىك ( ئىرحىالپ ،ظىسزىَەت ) ثوٌّىغبْ ثۇ ئىالھي ھىساٍەجٕبِىٕي ٔبظىً لىٍغبْ ئبٌالھ لب ذبؼحۇض » ( .) 1 ؼۈضە ھەِسۇؼبٔبزىٓ وېَىٕال جەۋھىس ھەلمىسە جوذحىٍىپ « ،ئبٌالھ ٔىڭ ثبٌىؽي ثبض » زەپ ثوھحبْ چبپٍىغۇچىالضغب ئبغعىسىٓ چىممبْ ؼۆظٔىڭ « زەھفىحي » ئەؼىەضجىٍىسۇ ( .) 5 ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ئبٍەجحە ضەؼۇٌۇٌالھمب ٔەؼىھەت لىٍىٕغبٍْ .ۀي ،ئبٌالھ لب ثۇٔساق ٍبِبْ ثۆھحبْ چبپٍىغبٔالضغب غەظەپ لىٍىپ ئۆظەڭٕي ھبالن لىٍّب ( ) 6زېَىٍگەْ ثوٌۇپ ،ثۇ ئبضلىٍىك ضەؼۇٌۇٌالھمب « ئۇالض ثۇٔساق لىٍىفىڭغب ئەضظىّەٍسۇ » زېَىٍّەوحە .ؼۈضىٕىڭ ئەڭ ِۇھىُ وەٌىّىؽي ثىعٔىڭچە - 7ئبٍەجحە ئوضۇْ ئبٌغبْ « ئىٕؽبٔالضٔىڭ لبٍؽىٍىطىٕىڭ ئەِەٌي ئەڭ ٍبذفي ئىىۀٍىىىٕي ؼىٕبؾ ئۈچۈْ » جۈٍِىؽىسۇض .وەھف ؼۈضىؽىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثۇ لىؽؽە ۋە ِەؼەٌٍەضٔىڭ پەضزە ئبضلىؽىسىىي ھەلىمەت ثۇ ئبٍەت ثىٍەْ ثبٍبْ لىٍىٕغبْ « ئىالھي ئىّحىھبْ »زۇض. ؼۈضە ئۆظ ئىچىگە ئبٌغبْ لىؽؽە ۋە ِەؼەٌٍەض ئبضلىٍىك لۇضئبٔسىىي ؼۈضىٍەض ئىچىسە ئوضۇْ ئبٌغبْ ؼىّۋوٌٍۇق جىً ۋە ئوثطاظ ئبضلىٍىك گەۋزىٍۀسۈضۈٌگەْ ثبٍبٔالضغب وىفىٕىڭ ٔەظىطىٕي ئبغسۇضىسۇ .ؼۈضىسە وەھف لىؽؽەؼي ( ،) 20 - 13ئىىىي ثبغ ئىگىؽي ھەلمىسىىي ِەؼەي ( - 32 ،) 44ئبزەَ -ئىجٍىػ لىؽؽەؼي ( ِ ،) 53 - 50ۇؼب -ئبٌىُ ثۀسە ( ذىعىط ) ِەؼەٌي ( ) 82 - 60ۋە ظۇٌمەضٔەٍىٓ ِەؼەٌي ( ) 98 - 83ئوضۇْ ئبٌغبْ. لۇضئبْ لىؽؽەٌىطىٕىڭ ِەلؽىحي ٔېّە؟ لۇضئبٔسا لىؽؽەٌەض ھەلمىسە جوذحبٌغبٔسا ،لۇضئبٕٔىڭ ثىط جبضىد وىحبثي ،ثىط جۇغطاپىَە وىحبثي ۋە ٍبوي ثىط ۋەلەـۇٔبغ لەٌەِگە ئبٌغبْ ۋەلٕبِە ئەِەغ ،ثەٌىي ھىساٍەت وىحبثي ئىىۀٍىىىسىٓ ئىجبضەت ھەلىمەت ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍىّٕبؼٍىمي وېطەن .لۇضئبْ لىؽؽەٌەضٔي ثبٍبْ لىٍغبٔسا، جبضىري ۋەلەٌەضٔىڭ ئىچىي ؼەۋەثىٕي جەجمىك لىٍىفٕي ،ئۇ ۋەلەٌەضٔىڭ ثبضٌىممب وېٍىؿ جەضٍبٔىٕي ئېٕىمالـٕي ِەلؽەت لىٍّبٍسۇ .لۇضئبْ ِەظوۇض ۋەلەٌەضگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ٔېّۀ ،ېّە ئۈچۈْ ،لبٔساق، لەٍەضزە ،لبچبْ ۋە وىُ زېگەْ ؼۇئبٌالض ئۈؼحىسە ئىٕچىىىٍەپ جوذحبٌّبٍسۇ. ثۇ ؼەۋەثحىٓ لۇضئبٔسا ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ھەض لبٔساق ثىط لىؽؽە ھەلمىسە ئېٕىك ثىط جبضىد ثېطىٍّەٍسۇ ۋە لىؽؽە ثبؾ لەھطىّبٍٔىطىٕىڭ جبضىري وىٍّىىي ئۈؼحىسە جوذحبٌّبٍسۇ .وۆپىٕچە ئىؽىّالض ھەلمىسە جوذحبٌّبٍسۇ .پىطئەۋْ زەٍسۇ ،ئەِّب ثىع ثۇ « جىپىه ئىؽىُ »ٔىڭ لبٍؽي ـەذؽٕي وۆضؼىحىسىغبٍٔىمىٕي لۇضئبٔسىٓ ثىٍەٌّەٍّىع .ئەؼھبثي وەھف ھەلمىسە جوذحىٍىسۇٌ ،ېىىٓ ئۇالضٔىڭ ئىؽّىٕي جىٍغب ئبٌّبٍسۇ « .ئبزەِٕىڭ ئىىىي ئوغٍي » زەٍسۇ ،ئىؽىٍّىطىٕي ظىىىط لىٍّبٍسۇ. ئبزەِٕىڭ ئبٍبٌي زەٍسۇ ،ئىؽّىٕي جىٍغب ئبٌّبٍسۇ .ھەظضىحي ٔۇھٕىڭ ئوغٍي ھەلمىسە ثىط لەزەض جەپؽىٍي جوذحىٍىسۇٌ ،ېىىٓ ئىؽّىٕي جىٍغب ئبٌّبٍسۇ .ھەظضىحي ئىجطاھىّٕىڭ ئوغٍىٕي لۇضثبْ لىٍغبٍٔىمي ھەلمىسە جەپؽىٍي جوذحىٍىسۇ ،ئەِّب لۇضثبٍٔىممب ئبجىغبْ ئوغٍىٕىڭ ئىؽّىٕي ظىىىط لىٍّبٍسۇ ،ھەظضىحي ئىجطاھىّٕىڭ ِۇلەززەغ ثەٍحٕىڭ ٍېٕىغب جبٍالـحۇضغبْ « ظۇضضىَەت ( ٔەؼٍي، ئبئٍىؽي ) » ھەلمىسە جوذحىٍىسۇ ،ثىطاق ثۇالضٔىڭ وىُ ئىىۀٍىىي ھەلمىسە جوذحبٌّبٍسۇ« . 155
ئىّطإٔىڭ ئبٍبٌي » زەٍسۇ ،ئىؽّىٕي جىٍغب ئبٌّبٍسۇٌ .ۇجٕىڭ ھبالن ثوٌغبْ لەۋِي ئىچىسە لبٌغبْ ذوجۇٔي ئۈچۈْ وىٕبٍە لىٍغبْ ھبٌسا « لېطى ذوجۇْ » ئىجبضىؽىٕي ئىفٍىحىسۇ .ئىّبٔي ئۈچۈْ لىَىٓ -لىؽحبق ئبؼحىسا جبْ ثەضگەْ ذبٔىؿ ئۈچۈْ « پىطئەۋىٕٕىڭ ئبٍبٌي » زەٍسۇ ،ئەِّب ئبؼىَە زېّەٍسۇ .لۇضئبْ ثەظىسە ئىٕچىىٍىه ثىٍەْ ئبٍطىَسۇٌ .ېىىٓ ،ثۇ ئبٍطىؿ ـەذؽٕىڭ جبضىري وىٍّىىىٕي ٔەظەضزە جۇجۇـحىٓ وۆضە ،ھەلىمەجىە ثوٌغبْ ِەٍسأىٕي ئبؼبغ لىٍىسۇِ .ەؼىٍەْ ،ھەض ٍەضزە ِىؽىطغب ھۆوۈِطأٍىك لىٍغۇچىالضٔي « پىطئەۋىٓ » زەپ جىٍغب ئبٌغبْ ثوٌؽب ،ھەظضىحي ٍۈؼۈپىە چۈـىگە جەثىط ئېَحمۇظۇپ ،ئۇٔي ظىٕسأسىٓ چىمبضغبْ وىفىٕي « ِەٌىه ( پبزىفبھ ،ھۆوۈِساض ) » زەپ ئبجبٍسۇ .ثۇٔىڭسىٓ « ِەٌىه » ٌەض ٔەؼەپ ،جەِەت ،ذۇً ۋە پوظىحؽىَە جەھەجحىٓ « پىطئەۋىٓ » زېَىٍگەْ ذبٔىسأالضزىٓ پەضلٍىك وىفىٍەض ئىىۀٍىىىٕي ثىٍەٌەٍّىع .جبضىري ِەٌۇِبجالضِۇ ثۇٔي جەؼحىمٍىّبلحب. لۇضئبٔسا وۆپىٕچە ۋالىححب ثىع ئۇٔىڭ جبضىري ٍبوي ؼىّۋوي ئىىۀٍىىىٕي ئبٍطىَبٌّبٍسىغبْ ئوثطاظالضِۇ ئىفٍىحىٍىسۇ .ظۇٌمەضٔەٍىٓ زەٍسۇ ،ثۇ ئبضلىٍىك « لوؾ ِۈڭگۈظٌۈن جبج وېَىۋاٌغبٍٔىمي » ئىّب لىٍىٕغبّٔۇ ٍبوي ِەظوۇض ھۆوۈِساضٔىڭ ھېىّەت ۋە ھۆوۈِٕي ـەذؽىَحىسە ِۇجەؼؽەٍِەـحۈضگۀٍىىىٕي ئىپبزىٍەؾ ئۈچۈْ ثۇ ئوذفىحىؿ ئىفٍىحىٍگۀّۇ؟ ئەثۇ ٌەھەة زەٍسۇ ،ئەِّب ثىع لۇضئبْ « ئەثۇ ٌەھەة » زەپ ئبجىغبْ وىفىٕىڭ ئىؽّي ٍبوي ٌەلىّىٕىڭ ِۇـۇٔساق ئەِەؼٍىىىٕي ثىٍىّىع .لۇضئبْ ئەثۇ ٌەھەة ( الۋۇٌسىغبْ ئوت پىطى ) زەپ ئبجىفي ثىط وىٕبٍە ثوٌۇپ ،ئۇٔىڭ جەھۀٕەِگە ثبـالٍسىغبْ ثىط ھبٍبجٕي جبٌٍىغبٍٔىمي ئىّب لىٍىٕغبْ .ئۇٔىڭ ئەؼٍي ئىؽّي ئبثسۇٌئۇظظا .لۇضئبْ ثۇ ئۇؼٍۇثي ئبضلىٍىك ذبجب ٍوٌسا ِېڭىۋاجمبٔالضغب « ئىؽُ ِۇھىُ ئەِەغ » زېّەوحە. ـۇٔساق ،ئىؽىُ ِۇھىُ ئەِەغ .چۈٔىي ،لۇضئبْ ئىؽىّالض ھەلمىسە ئەِەغ ،ئوثطاظالضٔىڭ پوظىحؽىَەِ ،ەٍسأي ۋە ذبضاوحېط ھەلمىسە جوذحىٍىسۇ .ئەثۇ ٌەھەة ئۆٌىسۇ ،ئەِّب ئەثۇ ٌەھەثٍىه ئۆٌّەٍسۇ .پىطئەۋىٓ ئۆٌىسۇ ،پىطئەۋىٍٕىه ئۆٌّەٍسۇ .لۇضئبْ ذىحبة لىٍىٕغۇچىغب جؤۇـحۇضِبلچي ثوٌغىٕي پىطئەۋىٓ ئەِەغ ،پىطئەۋىٍٕىه .ئەثۇ ٌەھەة ئەِەغ ،ئەثۇ ٌەھەثٍىىحۇض .لۇضئبْ پەٍغەِجەضٌەضٔي ھېؽبثمب ئبٌّىغبٔسا ،ئوِۇِەْ ٍبذفىالضٔىڭ ئىؽّىٕي ئېٕىك جىٍغب ئبٌّبٍسۇ ۋە ثۇ ئبضلىٍىك ئۇالضٔي ۋە ٍبذفىٍىمىٕىڭ ؼىّۋوي ذبضاوحېطٌىك ئوثطاظى ؼۈپىحىسە ٍبز ئېحىسۇ .لۇضئبٔسا جؤۇـحۇضۇٌغبْ ثىط ٍبذفي وىفي لىٍغبْ ئىفٕي ثۈگۈْ ئۆظى جۇضۇۋاجمبْ ِبوبٔسا لىٍغبْ وىفي ئۆظ زەۋضىٕىڭ « ئۇ » ئوثطاظىسۇضِ .ۇھىُ ثوٌغىٕي ـۇ ۋەٍبوي ثۇ زەۋضزە ٍبـبؾ ئەِەغ ،لبٔساق ٍبـىغبٍٔىمىڭىع ،وىّٕىڭ ٍوٌىسىٓ ِبڭغبٍٔىمىڭىعزۇض. لۇضئبْ لىؽؽەٌەض ئبضلىٍىك جەؼەۋۋۇض ،ئەلىً ،ـەذؽىَەت ۋە ھبٍبجٕي ـەوىٍٍۀسۈضىسۇ. لۇضئبْ لىؽؽەٌەض ئبضلىٍىك ذىحبة لىٍىٕغۇچىسا فبضۇق ثىط ئەلىً ـەوىٍٍۀسۈضىسۇٍ .بذفىالض ثىٍەْ ٍبِبٔالضٔي ،ھەق ئەھٍي ثىٍەْ ثبجىً ئەھٍىٕيِ ،ۇئّىٍٕەض ثىٍەْ وبپىطالضٔي ،ؼبٌىھالض ثىٍەْ پبؼىمالضٔي ،ظاٌىّالض ثىٍەْ ِەظٌۇِالضٔي ئبٍطىَبالٍسىغبْ ثىط لبثىٍىَەت ثەضپب لىٍىسۇ .ثۇ ؼەۋەثحىٓ لۇضئبْ « وىُ وىّسۇض؟ » ؼۇئبٌي ئۈؼحىسە جوذحىٍىفٕىڭ ئوضٔىغب « وىُ ھەلىمەت ئبٌسىسا لبٍؽي ؼەپحە جۇضۇۋاجىسۇ؟ » ؼۇئبٌىٕىڭ جبۋاثي ئۈؼحىسە جوذحىٍىسۇ ۋە ثىعگىّۇ ثۇ ؼۇئبٌٕىڭ جبۋاثي ئۈؼحىسە ئىعزىٕىفىّىعٔي جەۋؼىَە لىٍىسۇ. ثۇ لىؽؽەٌەضزىٓ ثەظىٍىطىٕىڭ ثبـٍىٕىفىسا ،ئۇ لىؽؽۀىڭ « ھەق ثىٍەْ ( ثىً ھەلك ) » ثبٍبْ لىٍىٕغبٍٔىمي ئبالھىسە ئەؼىەضجىٍىسۇ .ذۇززى وەھف ؼۈضىؽىٕىڭ ثېفىسىىي « ؼبڭب 156
ئۇالضٔىڭ ھېىبٍىؽىٕي ھەق ثىٍەْ ( ثىً ھەلك ) ئېَحىپ ثېطىّىع » ( ) 13زېَىٍگۀسەن ـەوىٍسە ثبـٍىٕىسۇٍ .ۀە ،ئبزەِٕىڭ ئىىىي ئوغٍىٕىڭ لىؽؽەؼىٕىڭ « ھەق ثىٍەْ » ثبٍبْ لىٍىٕغبٍٔىمي ئىپبزىٍۀگەْ ( ِبئىسە .) 27 ،ثۇ ۋە ثۇٔىڭغب ئوذفبٍسىغبْ لىؽؽەٌەضٔىڭ ثېفىسىىي « ھەق ثىٍەْ » ئىجبضىؽىسە ٔېّە ٔەظەضزە جۇجۇٌغبْ؟ ثۇ ؼۇئبٌغب ثېطىٍگەْ جبۋاثالضٔىڭ ھەِّىؽىٕي جۆۋۀسىىىسەن ئىىىي ٔۇلحىغب ٍىغىٕچبلالؾ ِۇِىىٓ: « .1ھەق ثىٍەْ » ثبٍبْ لىٍىفحىٓ ِۇززىئب ،ثۇ لىؽؽەٌەضٔىڭ ئۆظگەضجىۋېحىٍگەْ ۋاضىَبٔحٍىطىٕىڭ ئوضٔىغب جوغطا ثوٌغبْ ئەؼٍي ـەوٍىٕي لوٍۇؾ .لۇضئبْ ٔبظىً ثوٌغبْ ِۇھىححب ثۇ لىؽؽەٌەضٔىڭ وۆپىٕچىؽىٕي وىفىٍەض ثىٍەجحيٌ .ېىىٓ ،ئۇالض جوغطا ئەِەغ ئىسى .چۈٔىي ،ثۇ لىؽؽەٌەض ثۇظغۇٔچىٍىممب ئۇچطاپ ،ئىچىگە ٍبٌغبْ ٍ -بۋىساق ٔەضؼىٍەض لوـۇٌۇپ وەجىەْ ثوٌۇپ، ئەؼٍي ـەوٍىٕي ثىٍگىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ھبٌغب وىٍىپ لبٌغبٔىسى. ثۇ غەٌىحىٍىه ھېػ لىٍغۇزەن ثىط ِېحوز ئەِەغ .ثۇ ئۇؼٍۇثٕىڭ ئەڭ ظىً ٔۇلحىؽي لۇضئبٕٔىڭ لىؽؽەٌەضٔي ثبٍبْ لىٍىؿ ِەلؽىحىٕىڭ لىؽؽەٌەضٔي ئەؼٍي ۋە ثۇظۇٌّىغبْ ھبٌىحىگە لبٍحۇضۇؾ ئەِەؼٍىىي ،ئۇالضٔي ثىط « ثىٍىُ ئۇٔؽۇضى » ،ثىط « ِەٌۇِبت ئۇٌي » ؼۈپىحىسە ٔەلىً لىٍّىغبٍٔىمىٕي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍّبؼٍىك وېطەن .ئبٌالھ پەلەت لىؽؽەٌەضٔىال « ھەق ثىٍەْ » ثبٍبْ لىٍىپ لبٌّبؼحىٓ ،ثبـمب ئبٍەجٍەضزىّۇ ظىىىط لىٍغىٕىسەن ئبؼّبٔالضٔي ۋە ٍەضٔي « ھەق ثىٍەْ ( ثىً ھەلك ) » ٍبضاجمبْ ( ئۀئبَ) 73 ،؛ ئەٌچىٕي « ھەق ثىٍەْ » ئەۋەجىەْ ( ثەلەضە) 119 ،؛ وىحبثٕي « ھەق ثىٍەْ » ٔبظىً لىٍغبْ ( ثەلەضە .) 176 ،ئبٌالھ ٔىڭ ئبٍەجٍىطىٕي ئۇٔىڭغب « ھەق ثىٍەْ » ئولۇغبْ ( ثەلەضە) 252 ،؛ پەضىفحىٍەضٔي « ھەق ثىٍەْ » چۈـۈضگەْ ( ھىجىط .) 8 ،ثۇ ؼەۋەثحىٓ لۇضئبٕٔىڭ « ھەق » ئۇلۇِي ثىٍەْ ئىپبزىٍىگەْ ٔەضؼە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ۋەلۀىڭ « جبضىري ثوٌۇـىسىٓ » وۆضە ِەلؽىحي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه. « .2ھەق ثىٍەْ » ثبٍبْ لىٍىفحىٓ ِۇززىئب « ،جوغطا ثوٌغبْ ثىط غبٍىگە ئۇي لىٍىپ » ٍبوي « ِۇجٍەق ھەلىمەجٕي ـىپي وەٌحۈضۈپ » زېگۀٕي ثىٍسۈضىسۇ .چۈٔىي ،لىؽؽەٌەضٔىڭ « ھەق ثىٍەْ » ثبٍبْ لىٍىٕىفي ئبضلىٍىك جبضىري ثىط ِەٌۇِبجٕي جەؼحىمالؾ ،جۈظىحىؿ ئەِەغ ،لۇضئبٕٔىڭ ٔبظىً لىٍىٕىؿ غبٍىؽي ثوٌغبْ ھىساٍەت ِەلؽەت لىٍىٕغبْ .ظەِبھفەضىِ ،بئىسە ؼۇضىؽي - 27ئبٍىحىسە « ھەق ثىٍەْ » ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ئبزەِٕىڭ ئىىىي ئوغٍىٕىڭ لىؽؽەؼىٕي جەپؽىط لىٍغبٔسا ،ثىً ھەلك ئىجبضىؽىٕي « ثىً غبضازىػ ؼەھىھ ( جوغطا ثىط ِەلؽەجىە ِبغ ھبٌسا ) » زەپ ِۀب ئېَحمبْ. ثۇ لۇضئبٕٔىڭ لىؽؽەٌەض ئبضلىٍىك ٔېّىٕي ِەلؽەت لىٍغبٍٔىمىٕي ئېٕىك لىٍىپ ثبٍبْ لىٍغبْ ئبٍەجٍەض ثىٍەْ ثىطزەوٍىىىە ئىگەِ .ەؼىٍەْ ،ثۇ ذىً لىؽؽەٌەض ثىٍەْ ٔېّىٕي ِەلؽەت لىٍغبٍٔىمىٕي لۇضئبٔسىٓ ؼوضىغبْ ۋالحىّىعزا ،لۇضئبْ ئۆظىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ِەلؽىحىٕي ثبٍبْ لىٍّبلحب .ئەئطاف ٍ ،176ۈؼۈپ 111ۋە ھۇز - 120ئبٍەجٍەض ثۇٔىڭ زەٌىٍي. ؼۈضىسىىي ثەؾ لىؽؽە ِ -ەؼەٌٕىڭ ِەلؽىحي وەھف ؼۈضىؽىسە ثەؾ لىؽؽە ِ -ەؼەي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ثۇالضٔىڭ ثىطىٕچىؽي ئەؼھبثي وەھف لىؽؽە. ئەؼھبثي وەھف لىؽؽەؼي: ثۇ لىؽؽە ِەۋجۇزىَەجٕىڭ ئىىىي لۇجۇپي ثوٌغبْ ھبٍبت ۋە ئۆٌۈِٕىڭ ِبھىَىحىگە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئبغسۇضىسۇ « .گۇِطاھٍىك لبپٍىغبْ ثىط جەِئىَەت ئىچىسە ئۇالضغب لبضـي وۆوطەن وېطىپ ٍبـبؾ وېطەوّۇ ٍبوي جەِئىَەجٕي جەضن ئېحىؿ وېطەوّۇ؟ » زېگەْ ؼوئبٌٕىڭ جبۋاثي ثوٌۇپ 157
ھېؽبثٍىٕىسۇ .ثۇ لىؽؽە ئبضلىٍىك ئىّبٔىڭىعٔي ٍبـىَبالٍسىغبْ ثىط غبضچىٍىه ٍېطىڭىع ( ؼىع ئۈچۈْ ئۆٍىڭىعِۇ ثىط غبض ) ثوٌؽب ،ئۀؽىطىّەڭ! » زېّەوحە. ؼبزضى ئىؽالِسا ثۇ لىؽؽۀىڭ لەزىطٌىه ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ۋە ؼبھبثىٍەضٔىڭ ھبٍبجىسا ٔبِبٍۀسىٍىطى ثبض ئىسى .ئىجٓ ِەؼئۇز ِۇضؼەالجي ؼۈضىؽىٕي ٔەظەضزە جۇجمبْ ھبٌسا ِۇٔساق زەٍسۇ« : ثىع ِىٕبزا ثىط غبضزا ضەؼۇٌۇٌالھ ثىٍەْ ِەذپىٌ ھبٌسا ئۇچطىفبجحۇق .ثۇ ؼۈضە ٔبظىً ثوٌسى » .ثۇ لىؽؽە ئبضلىٍىك جۇٔجي ذىحبة لىٍىٕغۇچىٍىطىغب « ؼىع ثۈگۈٕٔىڭ ئەؼھبثي وەھف » زېّەوحە ئىسى. ئىىىي ثبغ ئىگىؽي ھەلمىسىىي ِەؼەي ِەؼەٌٍەض لىؽؽەٌەضزىٓ پەضلٍىك ثوٌۇپ ،جبضىري ثىط ضېئبٌٍىمٕي ئەوػ ئەجحۈضۈـي ـەضت ثوٌّىغبْ ۋە ذىحبة لىٍىٕغۇچىغب ثىط ھەلىمەجٕي ثىط جەِؽىً ئبضلىٍىك ٍەجىۈظۈـٕي ِەلؽەت لىٍغبْ ثىط ذىً ئەزەثىٌ ژأىطزۇض .ـۇٔسالحىّۇ ِەؼەٌٍەضٔىڭ ھەض جبٍسا ۋە ھەض ظاِبٔسا ضېئبي ھبٍبجحب ٍۈظ ثېطىؿ ِۇِىىٕچىٍىىي ثبض .ئىىىي ثبغ ئىگىؽي ِەؼەٌي ِبي ِ -ۈٌۈوٕي ِۈٌىىَەجّۇ ٍبوي ئبِبٔەت زەپ ثىٍىؿ وېطەوّۇ؟ زېگەْ چۈـۀچە ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثىط ئبگبھالٔسۇضۇؾ ۋە ٔەؼىھەجٕي ئۆظىگە ِۇجەؼؽەٍِەـحۈضگەْ ثوٌۇپ ،ثبٍٍىك ثىٍەْ ٍولؽۇٌٍۇلٕىڭ ِبھىَىحىگە وىفىٕىڭ ٔەظىطىٕي ئبغسۇضىسۇِ .ەؼەٌسە ئىىىي ثبؾ لەھطىّبْ ثبض ثوٌۇپ ،ھەض ثىطىگە ثىط ثبغ ثەذؿ ئېحىٍگەٌْ .ېىىٓ ،ثۇ وىفىٍەضزىٓ ثىطؼي ئۆظىگە ئېّحىھبْ لىٍىپ ئبِبٔەت ثېطىٍگەْ ثۇ ِۈٌۈوٕي ِۈٌىىَەت ( ئۆظىگە جەۋە ) زەپ ئوٍالپ لبٌغبْ ۋە ِۈٌۈن ثىٍەْ ئبٌالھ ئبضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەجٕي ئۈظۈپ جبـٍىغبْ .ثۇ ِۇٔبؼىۋەت ئۈظۈپ جبـالٔغىچە ِۈٌۈن ئۇٔىڭ ِېٍي ئىسى ،ئەِّب ثۇ ِۇٔبؼىۋەت ئۈظۈپ جبـالٔغبٔسىٓ وېَىٓ ،ئۇ وىفي ِۈٌىىٕىڭ ِېٍىغب ئبٍٍىٕىپ لبٌغبِْ .بٔب ثۇ پوظىحؽىَە ثۇٔىڭ ئىپبزىؽىسۇض:
وَكا َف لَو َِتَر فَػ َق َاؿ لِص ِ َعز نَػ َفًرا احبِ ِو َوُى َو ُُيَا ِوُرهُ أ ًََن أَ ْكثَػ ُر ِمْن َ ك َم ًاَل َوأ َ َ َ ُ ٌ
ئۇ ثۇضازىطىگە پەذىطٌىٕىپِ « :ەْ ؼۀسىٓ ثبً ،ئبزەٍِىطىُ ( ٍۀي ذىعِەجچىٍىطىُ ،ثبٌىٍىطىُ، ٍبضزەِچىٍىطىُ ) ؼېٕىڭىىسىٓ وۆپ » زېسى. ئبٍەجٕىڭ ـبھبزىحي ثىٍەْ ثۇ چۈـۀچە ثېطاۋٔىڭ ئۆظ ئۆظىگە لىٍغبْ ئەڭ چوڭ ٍبِبٍٔىمىسۇض ( .) 35چۈٔىيِ ،ۈٌۈن ئۇٔىڭ ِىٕىسىغبْ ئۇٌىغي ئىىەْ ،ئەِسى ئۇٔىڭ ئەوؽىچە ِۈٌۈوٕىڭ ئۇٌىغىغب ئبٍٍىٕىپ لبٌغبٔىسى .ئۇٔىڭسىّٕۇ ثەجحەض ثوٌغىٕي ،ئۆظىگە ِۈٌىىٕىڭ ثىطىٍىفىٕي ئبٌالھ ٔىڭ ٍبذفي وۆضىسىغبْ ثۀسىؽي ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ زەپ چۈـۀگۀىسى ( ِ .) 36ۈٌۈن ئۇٔىڭغب ئبذىطەجٕي ئۇٔحۇٌسۇضغبْ ،ذۇزىٕي ٍولبجمبْ ،ضەثجىٕي ئۇٔحۇٌسۇضغبٔىسىِ .ەؼەٌسىىي ٍبذفي وىفي ئۇٔىڭغب ِۇٔساق زەٍسۇ:
احبو وىو ُُيا ِوره أَ َك َفر ِ ا ِ قَ َاؿ لَو ِ ك ِمن تُػر ٍ اب ّتُا ِم ْن نُطْ َف ٍة ّتُا َس او َاؾ َر ُج ًَّل ( )37لَكِناا ص ُ ُ َ ُ َ َ ُُ ْ َ ُ َ ت َبلذي َخلَ َق َ ْ َ ِ َح ًدا ()38 ُى َو ا اَّللُ َرِّّب َوََل أُ ْش ِرُؾ بَرِّّب أ َ
ئۇٔىڭغب ( ِۇئّىٓ ) ثۇضازىطى ِۇٔبظىطىٍەـىەْ ھبٌسا ئېَححي « :ؼېٕي ( ئەؼٍىسە ) جۇپطالحىٓ، ئبٔسىٓ ئبثي ِۀىَسىٓ ٍبضىحىپ ،ئبٔسىٓ ؼېٕي ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىگە ِبغ ھبٌسا لبثىٍىَەجىە ئىگە لىٍىپ ضاۋضۇغ ئىٕؽبْ لىٍغبْ ظاجٕي ئىٕىبض لىالِؽەْ؟ ھبٌجۇوي ِەْ ضەثجىُ ثوٌغبْ ئۇ ئبٌالھ ٔي
158
ئېحىطاپ لىٍىّەْ ،ھەض ٔەضؼە ئۇٔىڭ ئىٕئبِىسۇضِ .بڭب ٔېّەجٍەض ثەضگەْ ضەثجىّگە ھېچ ئەھەزىٕي ـېطىه وەٌحۈضِەٍّەْ » ( .) 38 - 37 ثۇ ئبٍەجحىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ئبٍەجٍەضزە ِۈٌىي ئبظ ،ئەِّب ئىّبٔي ۋە ـەذؽىَىحي وۈچٍۈن ثوٌغبْ وىفي ِۈٌۈن ثىٍەْ وۆضەڭٍەپ وەجىەْ وىفىگە ٔەؼىھەت لىٍىسۇٌ .ېىىٓ ،ئۇ ٔەؼىھەجىە لۇالق ؼبٌّبٍسۇ .ئبلىۋەجحە ثبضٌىك ِۈٌىىسىٓ ئبٍطىٍىپ لبٌىسۇ .ئەجطاپىسا ئبٌالھ جىٓ غەٍطى لبٌّبٍسۇ. ئىٕؽبٔغب ھەلىمىٌ ٍبض ۋە ٍبضزەِچىٕىڭ پەلەت ئبٌالھ ئىىۀٍىىىٕي ئۀە ـۇ ۋالىححب چۈـىٕىپ ٍېحىسۇ .ثۇ ِەؼەٌسىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ثۆٌەوحە ِەؼەٌٕىڭ ِەلؽىحىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ جۆۋۀسىىي ئبٍەت وەٌگەْ:
اٖتياةِ الدنْػيا والْباقِيات ال ا ِ ات َخْيػٌر ِعْن َد الْ َم ُ صاٖتَ ُ َ ََ َ ُ اؿ َوالْبَػنُو َف ِزينَةُ ََْ
« ِبٌالض ۋە ثبٌىالض زۇَٔب جىطىىچىٍىىىٕىڭ ظىٕٕىحىسۇض ،ثبلي لبٌىسىغبْ ٍبذفي ئەِەٌٍەضٔىڭ ؼبۋاثي ضەثجىڭٕىڭ ٔەظىطىسە جېرىّۇ ٍبذفىسۇض .ئۈِىس جېرىّۇ چوڭسۇض » ( .) 46 ثىط وۈْ وېٍىسۇ ،ھەِّە ٔەضؼىٕىڭ ھېؽبثي ئېٍىٕىسۇ .ھەض وىفىٕىڭ ھبٍبت فىٍىّي ئۆظىگە وۆضؼىحىٍىسۇ .ھبٍبت فىٍىّىٕي وۆضگەْ وىفي « ۋاً ثىعٔىڭ ھبٌىّىعغب! ثۇ ٔبِە -ئەِبٌغب چوڭ - وىچىه ئىفالضٔىڭ ھەِّىؽي ذبجىطىٍىٕىپحىغۇ؟ » زەٍسۇ ( .) 49ثۇ ذبجىطە ـۇٔساق ثىط ذبجىطە ثوٌۇپ ،لەٌجٕىڭ ثۇٌۇڭ -پۇچمبلٍىطىسىٓ ئۆجىۀٍەضٔىّۇ لوٍّبً ذبجىطىٍەٍسۇ. ثۇٔىڭ ٔېّە ئۈچۈْ ثبٍبْ لىٍىٕغبٍٔىمىٕي ،ئەؼھبثي وەھف لىؽؽەؼي ثىٍەْ ثبً ٍ -ولؽۇي ِەؼەٌي ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌغبْ ثۇ ئبٍەجحىٓ ثىٍەٌەٍّىع:
اِ يدو َف َو ْج َهوُ َوََل تَػ ْع ُد َعْيػنَ َ يد ِزينَةَ اؾ َعْنػ ُه ْم تُِر ُ ين يَ ْدعُو َف َربػا ُه ْم َِبلْغَ َداةِ َوالْ َع ِش ِّي يُِر ُ اصِ ِْب نػَ ْف َس َ َو ْ ك َم َع الذ َ اٖتَيَاةِ الدنْػيَا َوََل تُ ِط ْع َم ْن أَ ْغ َف ْلنَا قَػ ْلبَوُ َع ْن ِذ ْك ِرًَن َواتػابَ َع َى َواهُ َوَكا َف أ َْم ُرهُ فُػ ُرطًا ْ
« ضەثجىٕىڭ ضاظىٍىمىٕي وۆظٌەپ ،ئەجحىگەْ -ئبذفبِسا ئۇٔىڭغب ئىجبزەت لىٍىسىغبٔالض ثىٍەْ ثىطگە ؼۀّۇ ؼەثىط لىٍغىٓ! ھبٍبجىٌ زۇَٔبٔىڭ ظىجۇظىٕٕىحىٕي زەپ ئۇالضٔي وۆظگە ئىٍّبً لبٌّىغىٓ! ٔەپؽي -ذبھىفىٕىڭ وەٍٕىگە وىطىپ ،ھەض ئىفحب ھەززىسىٓ ئبـمبٍٔىمي ئۈچۈْ ( ئەلىً ٍۈضگۈظىسىغبْ ) لەٌجي ظىىطىّىعزىٓ غەپٍەجحە لبٌسۇضغبْ وىفىٍەضگە ئەگەـّىگىٓ! » ( .) 28 .3ئبزەَ -ئىجٍىػ لىؽؽەؼي وەھف ؼۈضىؽىٕىڭ ئۈچىٕچي لىؽؽەؼي ثوٌغبْ ئبزەَ ئىجٍىػ لىؽؽەؼي ٍبذفي ۋە ٍبِبْ ئبضىؽىسىىي ِبھىَەجٍىه پەضق ئۈؼحىسە جوذحبٌغبْ .ئىجٍىػ ئىٕؽبٕٔىڭ زۈـّىٕي .ئۇٔسالحب ،وىفي زۈـّىٕىٕىڭ ؼۆظىگە لۇالق ؼبالِسۇ؟ ئەِّب ،ئىٕؽبْ لۇالق ؼبٌىسۇ .زۈـّىٕي وىفىگە ٍبذفي ٔەؼىھەت ثېطەِسۇ؟ ئىجٍىػ ئىٕؽبٕٔي ھەِىفە ئبظزۇضۇؾ ئۈچۈْ ھەضىىەت لىٍىسۇ .ئىجٍىؽٕىڭ ئىٕؽبٕٔىڭ ٍبذفىٍىمىٕي ئوٍٍىفىٕي جەؼەۋۋۇض لىٍغىٍي ثوٌّبٍسۇ ۋە ئىجٍىؽٕىڭ ئىٕؽبٔغب لىٍغبْ ئەڭ چوڭ زۈـّۀٍىىي ئىٕؽبٕٔىڭ ھەلىمەت چۈـۀچىؽىٕي ثۇظغۇٔچىٍىممب ئۇچطىحىفي ،ئىٕؽبٕٔي ئۆظىگە ۋە ضەثجىگە لبضىحب ٍبجالـحۇضۇـىسۇض. ـۇٔساق جۇضۇپّۇ ـەٍحبٕٔي زوؼث جۇجۇـٕىڭ لوثۇي لىٍغىسەن ثىط ئىعاھبجي ثبضِۇ؟ ثەٌىىُ، ِۇٔساق ئىعاھٍىٕىفي ِۇِىىٓ « :ئەگەض ـەٍحبْ ئىٕؽبٕٔي ئبظزۇضغبْ ثوٌؽب ،ئۇٔىڭ ثىط وۈچي ثبض زېّەوحۇض .وۈچي چوڭ ثوٌغبٔغب ٍېمىٕالـؽبَ ،ئۇٔىڭ وۈچىسىٓ پبٍسىٍىٕىّەْ » .ثۇٔىڭغب ئوذفبؾ 159
ھەض ذىً لېَىپ وېحىفٕي ۋەھىٌ « ئبٌالھ ٔي لوٍۇپ ـەٍحبٕٔي جبْ زوؼث لىٍىۋېٍىؿ » زەپ ثبٍبْ لىٍّبلحب .ثۇٔىڭغب ئبؼبؼەْ ،ـەٍحبٕٔىڭ ٍوٌىسىٓ ِېڭىفٕي ئۇٔي ئبٌالھ لب ـېطىه لوـۇـٕىڭ ثىط جۈضى زەپ لبضاٌغبِْ .بٔب ثۇ ئبٍەت:
ِِ ما أَ ْشه ْدتُػهم خ ْلق ال اسماو ِ ِ ِ ات َو ْاْل َْر ِ ض ًدا ي َع ُ ت ُمتاخ َذ الْ ُمضلّ َ ض َوََل َخ ْل َق أَنْػ ُفس ِه ْم َوَما ُكْن ُ َ َ ُْ َ َ َ َ
« ئۇالض ( ٍۀي ـەٍحبٔالض )غب ئبؼّبٔالضٔىڭ ۋە ظېّىٕٕىڭ ٍبضىحىٍىفىٕىّۇ ،ئۇالضٔىڭ ئۆظٌىطىٕىڭ ٍبضىحىٍىفىٕىّۇ وۆضؼەجىىٕىُ ( ـبھىث لىٍغىٕىُ ) ٍوق .ھەِسە ِەْ ( ،ثۇ ) ئبظزۇضغۇچىالضٔي ٍبضزەِچي لىٍىۋاٌغىٕىّّۇ ٍوق » ( .) 51 ِ .4ۇؼب -ئبٌىُ ثۀسە ( ذىعىط ) لىؽؽەؼي ِ /ەؼەٌي ؼىّۋوي ذبضاوحېطٌىك جىٍٕىڭ ٍۇلىطى پەٌٍىؽي ثوٌغبْ ِۇؼب -ئبٌىُ ثۀسە ِەؼەٌي ،ؼبْ ۋە ؼۈپەجٕىڭ ،ئوچۇق ۋە ٍوـۇضۇٕٔىڭ ،ثىٍىُ ۋە ھېىّەجٕىڭ ِبھىَىحي ھەلمىسە جوذحىٍىسۇ .ثۇٔي ئبٌىُ ثۀسىٕىڭ ِەؼەٌٕىڭ ئبذىطىسا ئېَحمبْ ـۇ ؼۆظٌىطىسىٓ ٔبھبٍىحي ضوـەْ ھبٌسا ھېػ لىالالٍّىع« : ٍۀيِ ،ەْ ئۆظ ذبھىفىُ ثوٍىچە لىٍغىٕىُ ٍوق ،ؼەْ ؼەۋض -جبلەت لىٍىپ جۇضاٌّىغبْ ٔەضؼىٍەضٔىڭ ھەلىمىحي ئۀە ـۇ » ( .) 82 ثۇ ثبٍبٔالضٔي ثىط ِەؼەي ئەِەغ ثەٌىي وۆپچىٍىه ثىطٌىىىە وەٌگۀسەن لىؽؽە زەپ لبضاـمىّۇ ثوٌىسۇ .ئەگەض ثۇٔساق ثوٌغبٔسا ،ۋەلەٌەضٔىڭ ئىعاھبجىٕىڭ ئبچمۇچي « ثۇالضٔىڭ ھەِّىؽىٕي ئۆظ لبضاضىُ ثىٍەْ لىٍّىسىُ » جۈٍِىؽىسۇضٍ .ۀي ،ئوجحۇضىسا ثەـەضى ئىطازە ۋە ئەلىً ئىفٍىحىٍّىگەْ. ئبٌىُ ثۀسىٕىڭ ثىط « پەضىفحە » ثوٌۇـىّۇ ِۇِىىٓ .ھەجحب لىؽؽەزە ئىطازە ئىفٍىحىٍّىگۀٍىىي ثبٍبْ لىٍىٕغبٍٔىمىغب لبضىغبٔسا ،ئبٌىُ ثۀسىٕي پەضىفحە زەپ جەثىط ثېطىؿ جېرىّۇ جوغطا ثوٌىسۇ. ثۇ لىؽؽە ِ -ەؼەي ئۈچ لىطٌىك ئەٍٕەوىە ئوذفبٍسىغبْ ثوٌۇپ ،ھەض لىطىسىٓ ھەض ثىطى پەضلٍىك ثىط لەھطىّبٕٔي ۋە پەضلٍىك ثىط ظاِبٕٔي وۆضؼەجّەوحە. )1لىؽؽە ِ -ەؼەٌٕىڭ « ئبٌىُ ثۀسە »ٔي وۆضؼەجىەْ ٍۈظى ثوٌۇپ - 82 ،ئبٍەجحە وۆضؼەجىۀسەن ،ئۇ لىٍغبٍٔىطىٕىڭ ھەِّىؽىٕي ئۆظ ئىطازىؽي ثىٍەْ لىٍّىغبْ ثوٌۇپ « ،ئۆظىگە لىٍسۇضۇٌغبْ » ثىط « ذبزىُ »زۇض .ئەگەض ھەلىمەت ِۇـۇ ثوٌؽب ،ئۇ لىٍغبٍٔىطىسىٓ جبۋاثىبض ئەِەغ. ئبٌالھ ھەظضىحي ِۇؼبغب ثىط زەضغ ثەضِەوچي ثوٌغبْٔ « .ېّە ئۈچۈْ ِۇـۇٔساق ثىط زەضغ؟ » ؼوئبٌىٕىڭ جبۋاثىٕي ثۀي ئىؽطائىً ِۀجەٌىطىسىٓ ٔەلىً لىٍىٕغبْ ضىۋاٍەجٍەض ٍبضزىّي ثىٍەْ جبپبٌىفىّىع ِۇِىىٓ :ثۇ « ثۇ زۇَٔبزا ِۀسىّٕۇ ئۆجە ئبٌىُ ثبضِۇ؟ » زېگەْ ؼوئبٌىغب ثېطىٍگەْ ثىط ئىالھىٌ جبۋاثحۇضِ .ۇؼب ئۇٔي وەٌىّە ئىپبزىٍىگەْ ِۀە ثوٍىچە « ِۇئەٌٍىُ » زەپ ثىٍگەْ ۋە ئىٍىّىٕي ئۆگىحىفٕي ئبضظۇ لىٍغبْ ( .) 66 ) 2لىؽؽە ِ -ەؼەٌٕىڭ ھەظضىحي ِۇؼبٔي وۆضؼەجىەْ ٍۈظى ثوٌۇپ ،لىؽؽە ِ -ەؼەٌسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ « ثۀسىٍىطىّىعزىٓ ثىط ثۀسە » ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ زەي ئۆظىسۇض .ثىط ثۀسە ئۆٌحۈضگەْ ثبالِ ،ۇؼب ؼەھۋۀٍىه ثىٍەْ ئۆٌحۈضۈپ لوٍغبْ لىپحي ٍىگىث ئىسى .ظاٌىُ پبزىفبھحىٓ لۇجۇٌۇؾ ئۈچۈْ جېفىۋېحىٍگەْ وېّە ،ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ ھبٍبت وېّىؽي ئىسى .ظاٌىُ پبزىفبھ ئۇالضٔي ٍولىحىۋەجّەوچي ثوٌغبْ پىطئەۋىٓ ئىسىِ .ېھّبٔسوؼث ثوٌّىغبْ لەۋِٕىڭ ئۆضۈٌۈپ چۈـەً زەپ لبٌغبْ جېّىٕي ئوڭفبپ لوٍۇؾِ ،ۇؼب ـبھعازە ثوٌۇپ ٍىٍالضچە ذىعِەت لىٍغبْ ِىؽىط زۆٌىحي ئىسىِ .ۇؼب ثىٓ ئىّطاْ ؼبضاٍسا ثىط ـبھعازە ثوٌۇپ چوڭ ثوٌغبْ ،ؼەضوەضزىٍىه زەضىجىؽىگىچە ٍۇلىطى ئۆضٌىگەْ ۋە ھەثەؾ ٍۈضۈـىگە لوِبٔسأٍىك لىٍىپ لبثىٍىَىحىٕي ٔبِبٍەْ لىٍغبٔىسى. 160
)3لىؽؽە ِ -ەؼەٌٕىڭ ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ذىحبة لىٍىٕغۇچىؽي ثوٌغبْ ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضىحىٍغبْ ٍۈظى ثوٌۇپ ،ئۆٌحۈضۈٌگەْ ثبال ،پىً ۋەلەؼىسىٓ وېَىٓ ثەذحي ئېچىٍغبْ لۇضەٍفٕىڭ ضاٍؤىسا جېري پىفىپ ٍېحىٍّىگەْ ثبـمب لەۋٍِەض ئبضىؽىسىىي ئۇجۇلي ئىسى .جېفىۋېحىٍگەْ وېّەِ ،ەوىىٕىڭ جىجبضەت وېّىؽي ثوٌۇپ ،ضەؼۇٌۇٌالھ ثۇ وېّىگە وۆضۈٔۈـحە ظىَبْ ٍەجىۈظۈۋاجمبٔىسى .ھەلىمەجحە ثوٌؽب وېّىٕي ـەٍحبٕٔىڭ چبڭگىٍىسىٓ لۇجمۇظغبٔىسىِ .ېھّبٔسوؼث ثوٌّىغبْ لەۋِٕىڭ ئوڭفبپ لوٍۇٌغبْ جېّي ،ضەؼۇٌۇٌالھمب ۋە ِۇئّىٍٕەضگە لبجحىك لوي ِۇئبِىٍە لىٍغبْ ،ظۇٌۇَ لىٍغبْ ِەوىىٍىىٍەضگە ذەٍجەض فەجھىسىٓ وېَىٓ ضەؼۇٌۇٌالھ لىٍغبْ ِبززىٌ ۋە ئىمحىؽبزىٌ ٍبضزەٍِەض ئىسى. .5ظۇٌمەضٔەٍٓ ِەؼەٌي ؼۈضىٕىڭ ثەـىٕچي لىؽؽە ِ -ەؼەٌي ثوٌغبْ ظۇٌمەضٔەٍٓ ِەؼەٌيِ ،بززىٌ ئىمحىساض ِ -ۀىۋى ثىٍىُ ِۇٔبؼىۋىحىٕىڭ ۋە ٍەضٌىه -زۇَٔب ذبضاوحېطٌىك ِۇۋاظىٕەجٕىڭ لىّّىحىٕي وۆضؼىحىسۇ. جۆۋۀسىىي ئىىىي ئبٍەت ثۇ ِەؼەٌٕىڭ ئبٔب جېّىؽىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ:
إِ اًن َم اكناا لَوُ ِٓت ْاْل َْر ِ ض َوآَتَػْيػنَاهُ ِم ْن ُك ِّل َش ْي ٍء َسبَػبًا ( )84فَأَتْػبَ َع َسبَػبًا ()85
« ئۇٔىڭ ( ھۆوۈِطأٍىمي ) ئۈچۈْ ثىع ظېّىٕسا ئۇٔىڭغب الٍىك ثىط ـبضائىث ٍبضىحىپ ثەضزۇق ۋە ئۇٔىڭغب ـەٍئىٍەضٔىڭ لبٔۇٔىَىحىگە ِبغ ھبٌسا ذىعِەت لىٍىسىغبْ ۋاؼحىٍەضٔىڭ ( ئىٍّىٕي ) ثەضزۇق .ئۇِۇ ئۆظىٕي ( ِەلؽىحىگە ) ٍەجىۈظىسىغبْ ثىط ۋاؼحىگە ِۇضاجەت لىٍسى » ( .) 85 - 84 ِەؼەٌسە « زۇَٔبۋى ھبوىّىَەجٕي ئىپبزىٍىگەْ ھۆوۈَ ثىٍەْ ئىٍىُ ۋە ثىٍىّٕي ئىپبزىٍىگەْ ھېىّەجٕي ثىط ٍەضگە جەَ لىٍغبٔسا لبٔساق ثوٌىسۇ؟ » زېگەْ ؼوئبٌغب جبۋاة ثېطىٍگەْ .ئوجحۇضىغب ظۇٌمەضٔەٍٓ ( لوؾ لبٔبجٍىك ) زەپ ئبجبـمب الٍىك ثوٌغبْ ثىط « لبثىٍىَەجٍىه ھۆوۈِساض » چىمىسۇ. ِبٔب ثۇ ظۇٌمەضٔەٍٓ ( لوؾ ِۇڭگۈظ /ئىىىي زەۋض /ئىىىي ئبالِەت ئىگىؽي ) ثوٌۇـحۇض. ثۇ ؼۈضە ،لىؽؽە ۋە ِەؼەٌٍەض ثىٍەْ ِەۋجۇزىَەجٕىڭ لوؾ ٌىٕىَىٍىه جەثئىَىحي ۋە لبضىّۇلبضـي لۇجۇپالضٔىڭ ثىط -ثىطىگە ھەِطاھٍىمي ھەلىمىحىگە وىفىٕىڭ ٔەظىطىٕي ئبغسۇضۇـٕي ِەلؽەت لىٍىسۇ .ثۇ ئبضلىٍىك ئىٕؽبٔسا ـەٍئىٍەضٔىڭ لوؾ ٌىٕىَىٍىه جەضىپىٕىڭ ثبضٌىمىٕي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍّبٍسىغبْ ِۆجىسىً ثىط چۈـۀچە ثەضپب لىٍىفٕي ِەلؽەت لىٍىسۇ. لىؽؽە ِ -ەؼەٌٍەضزىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ثۆٌەن لىَبِەجٕىڭ زەھفەجٍىه ثىط ؼەھٕىؽىٕي جەؼۋىطٌىگەْ ھبٌسا ثبـٍىٕىسۇ ( .) 99ثۇ ئبٍەت ئبضلىٍىك ثبضٌىك لىؽؽە ۋە ِەؼەٌٍەضٔي ثبٍبْ لىٍىؿ ِەلؽىحىٕىڭ ئىٕؽبٕٔي لىٍّىفٍىطىٕىڭ ھۆززىؽىسىٓ چىمبالٍسىغبْ ثىط ِەؼئۇٌىَەت جۇٍغۇؼىغب ئىگە لىٍىؿ ئىىۀٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ .ھېؽبثىٕي ثېطەٌّەٍسىغبْ ثىط ھبٍبجٕي ثېفىسىٓ ئۆجىۈظگۀٍەضٔىڭ ئبؼبؼٍىك ِەؼىٍىؽي ھېؽبپ ثېطىسىغبْ ثىط وۈٕٔىڭ وېٍىسىغبٍٔىمىغب ئىفۀّەؼٍىه ئىسى. ؼۈضىٕىڭ لىؽؽە ِ -ەؼەٌٍىطىٕىڭ ئبضلىؽىسىٓ وەٌگەْ - 108 - 99ئبٍەجٍەضزىىي ثۆٌەوٕىڭ پەلەت لبٍحىسىٓ جىطىٍىؿ ھەلمىسىىي ثبٍبٔالضغب ئبٍطىٍغبٍٔىمىٕىڭ ؼەۋەثىّۇ زەي ثۇ. ؼۈضىٕىڭ ئبذىطىسىٓ ؼبٔىغبٔسا ئىىىىٕجي ئبٍىحي ،لۇضئبٕٔىڭ ئەڭ ؼەضذىً ئبٍەجٍىطىسىٓ ثىطؼي ثوٌۇپ ،ضەثجىّىعٔىڭ وبالَ ثبٍٍىمىٕىڭ لبٔساق ئىىۀٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ:
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ات َرِّّب َولَ ْو ِجْئػنَا ِبِِثْلِ ِو َم َد ًدا قُ ْل لَ ْو َكا َف الْبَ ْح ُر م َد ًادا ل َكل َمات َرِّّب لَنَف َد الْبَ ْح ُر قَػْب َل أَ ْف تَػْنػ َف َد َكل َم ُ
161
ئېَحمىٕىي « ،ضەثجىّٕىڭ ؼۆظٌىطىٕي ٍېعىؿ ئۈچۈْ ئەگەض زېڭىع ؼىَبھ ثوٌغبْ ثوٌؽبٍ ،ۀە ئۇٔىڭ ثىط ِىؽٍىٕىّۇ وەٌحۈضگەْ ثوٌؽبڭٍ ،ۀىال ضەثجىّٕىڭ ؼۆظٌىطى جۈگىّەً جۇضۇپ زېڭىعالض چولۇَ جۈگەپ وەجىەْ ثوالجحي » ( .) 109 ذۇالؼىٍىگۀسە ،وەھف ؼۈضىؽىٕىڭ ئبؼبؼٍىك ِەلؽىحي ئىٕؽبٕٔىڭ ھبٍبجي ،ثىٍىّي ۋە ئىمحىساضى ئۆجىۈٔچي ،چەوٍىه ۋە ٔىؽپي ثوٌۇپ ،ئبٌالھ ٔىڭ ھبٍبجي ،ثىٍىّي ۋە ئىمحىساضى ئەثەزىٌ ،چەوؽىع ۋە ِۇجٍەلحۇض زېگەْ ھەلىمەجٕي ذىحبة لىٍىٕغۇچىغب ئۆگىحىفحۇض .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ئىٕؽبٕٔىڭ لىٍىفمب جېگىفٍىه ئىفي:
فَمن َكا َف يػرجوا لَِقاء ربِِو فَػ ْليػعمل عم ًَّل ِ ِ ِ ِ ِِ َح ًدا َ ْ ُ َ َّ َ ْ َ ْ َ َ َ صاٖتًا َوََل يُ ْش ِرْؾ بعبَ َادة َربّو أ َ َْ
« وىّىي ،ضەثجىگە ِۇاللەت ثوٌۇـٕي ئۈِىس لىٍىسىىەْ ،ئۇٔسالحب ئۇ ئبٌالھ ٔي ضاظى لىٍىسىغبْ ؼبٌىھ ئەِەٌٍەضٔي لىٍؽۇْ ۋە ضەثجىگە ثۀسىٍىه لىٍغبٔسا ،ئۇٔىڭغب ھېچىىّٕي ـېطىه وەٌحۈضِىؽۇْ » ( .) 110
جىٍ ضۈرىطي ؼۈضىٕىڭ « وۆضۈّٔەغ ِەذٍۇلالض » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ئەي -جىٓ ئىؽّي ثىطىٕچي ئبٍەجحىٓ ئېٍىٕغبْ: ئېَحمىٕىي « ،ثىط ٔەچچە ٔەپەض جىٕٕىڭ ( ِۀسىٓ لۇضئبْ ) جىڭفبپ ( ئىّبْ ئېَحمبٍٔىمي ) ِبڭب ۋەھىٌ لىٍىٕسى ،ئۇالض ( لەۋِىگە لبٍحىپ ثبضغبٔسىٓ وېَىٓ ) ئېَححي :ثىع جوغطا ٍوٌغب ثبـالٍسىغبْ ئبجبٍىپ لۇضئبٕٔي ھەلىمەجەْ ئبڭٍىسۇق » ( .) 1 ؼۈضىگە ئىؽىُ ثوٌغبْ جىٓ ،ئىٕؽبْ وۆظى ثىٍەْ وۆضگىٍي ثوٌىسىغبْ ِەذٍۇق « ئىٕػ »ٔىڭ لبضىّۇلبضـىؽىسۇض. ثۇذبضىسا ،ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍىحىٕىڭ ثىطىٕچي وەٌىّىؽي ثوٌغبْ « لۇي ئۇھىَە ئىٍەٍَە » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،لۇضەٍؿ ثبٍمۇجىسىٓ وېَىٕىي ِەظگىٍگەٍ ،ۀي ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 10ىٍىسىىي جبئىف ؼەپىطىگە جوغطا وېٍىسۇ .ضەؼۇٌۇٌالھ ِەوىىٍىه ِۇـطىىالضٔىڭ ثېؽىّىسىٓ ٍبٌحبٍغبْ ثوٌۇپ ،زەۋەت ۋەظىپىؽىٕي ضاھەت ـەوىٍسە ئېٍىپ ثبضىسىغبْ ثىط ِبوبْ ئىعزەۋاجبجحي .ثۇ ئىعزىٕىفٕىڭ جۇٔجي ثىىىحي ِەوىىگە ذوـٕب ثوٌغبْ جبئىف ئىسىٌ .ېىىٓ ،جبئىف ثېفىغب لؤغبْ زۆٌەت لۇـىٕي ثېفىسىٓ ئۇچۇضىۋەجىۀىسى .جبئىفٍىمالض ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ زەۋىحىگە لۇالق ؼېٍىفٕىڭ ئوضٔىغب ئۇٔي چبٌّب وېؽەن لىٍغبْ ثوٌۇپ ،ضەؼۇٌۇٌالھ وۆڭٍي ٍېطىُ ثوٌغبْ ھبٌسا لبٍحىپ وېحىفىە ِەججۇض ثوٌغبْ .جبئىفحىٓ لبٍحىؿ ئۇٔىڭ ھبٍبجىسىىي ئەڭ ئېغىط وۈْ ئىسى .چۈٔىي ،جبئىفحىٓ چبٌّب -وېؽەن لىٍىٕغبْ ھبٌسا ھەٍسەپ چىمىطىٍغبْ ثوٌۇپ ،وېٕسىه لېٕي جۆوۈٌگەْ ِەوىىگە وىطەٌّىگۀىسىِ .بٔب ثۇ ۋالىححب ثىط « جەؼەٌٍي ئبضِبغبٔي ( ھەزىَەؼي ) » ثوٌۇپ ثۇ ؼۈضە ٔبظىً ثوٌغبْ .ؼۈضە ،ضەؼۇٌۇٌالھمب ۋەھىٌ ئبضلىٍىك وۆضۈّٔەٍسىغبْ ۋە ثىٍىّٕەٍسىغبْ ئبٌەِٕي جەِؽىً لىٍىسىغبْ « جىٕالض ثىٍەْ » ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثىط ذەۋەضٔي ثىٍسۈضگۀىسىٍ .ۀي ضەؼۇٌۇٌالھمب « 162
وۈچۈَ جۈگىسىٍ ،بض ضەثجي! » زېگەْ ٍەضزە ،ضەثجي « ِەْ ؼبڭب ٍبضزەِگە وەٌسىُ ثۀسەَ » زېگۀىسى. ؼۈضىٕىڭ جۇٔجي جەضجىپٍەضزىىي ئوضٔي جبضىري ِەٌۇِبجالض ثىٍەْ ثىطزەوٍىىىە ئىگە ئەِەغ. چۈٔىي ،جۇٔجي جەضجىپٍەضزە ئەئطاف ٍ -بؼىٓ ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثىطىٕچىسىٓ ٍبؼىٓ ؼۈضىؽىٕىڭ ئەئطاف ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍىفي جوغطا ئەِەغ .ئىىىىٕجىسىٓ ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئوضٔي ۋە ظاِبٔي جىٓ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٌسىغب جوغطا وېٍىسۇ .ؼۈضىٕىڭ ئەڭ جوغطا ٍېطى ثىعٔىڭچە وەھف ٔۇھ ؼۈضىٍىطىٕىڭ ئبضىؽي ثوٌؽب وېطەن.ؼۈضىٕىڭ ئبؼبؼىٌ جېّىؽي جەۋھىس ثوٌۇپ ،جبھىٍىَەت ئىٕؽبٔىٕىڭ جىٕالضغب ـىپي وەٌحۈضگەْ ثبضٌىك ٔوضِبٌسىٓ ھبٌمىغبْ چۈـۀچىٍىطىٕىڭ ھەِّىؽىٕي ضەت لىٍغبْ .ؼۈضە، وۆضۈّٔەغ ِەذٍۇلالضٔىڭ ئبٌالھ ثىٍەْ ئىٕؽبْ ئبضىؽىسا ۋاؼحە ئەِەغ ،ئىالھىٌ ٍېحەوچىٍىىىە ِۇھحبج ِەذٍۇلالض ئىىۀٍىىىٕي ئەؼىەضجىسۇٔ .بظىً ثوٌغبْ ِەظگىٍي ئىٕؽبٕٔىڭ ـېئىط ۋە ھەض ذىً ؼۆظ ؼۀئىحىٕي وبھىٍٕىك ۋە ؼېھىطگەضٌىىىە ،ثۇالضٔي جىٕالضغب ثبغالٍسىغبْ ثىط ِەظگىً ۋە ِۇھىث ئىسى .جىٕالضٔي ئىٕؽبٕٔي جبظاالٍسىغبْ ثىط ئىالھىٌ وۈچ زەپ چۈـۀسۈضەجحي ۋە وىفىٍەضٔي لوضلىحبجحي ( ھۇز .) 54 ،ئۇالضغب ئىالھٍىك ؼۈپەت ثېطەجحي ( ئۀئبَ .) 100 ،جىٕالضٔىڭ غەٍىجٕي ثىٍىسىغبٍٔىمىغب ،ئىٕؽبٔغب پبٍسا ۋە ظىَبْ ٍەجىۈظەٌەٍسىغبٍٔىمىغب ئىفىٕەجحي ۋە ئبٌالھ لب ؼېغىٕغبٔسەن جىٕالضغب ؼېغىٕبجحي.
س يػعوذُو َف بِ ِرج ٍاؿ ِمن ِْ اؿ ِمن ِْ ِ وى ْم َرَى ًقا إت ِّن فَػَز ُاد ُ اْلنْ ِ َ ُ َ َ َوأَناوُ َكا َف ر َج ٌ َ
« ھەلىمەجەْ ئىٕؽبٔالضزىٓ ثەظى وىفىٍەض جىٕالضزىٓ ثوٌغبْ ثەظىٍەضگە ؼېغىٕبجحي ،ـۇٔىڭ ثىٍەْ جىٕالض جېرىّۇ جەوەثجۇضٌىفىپ وەجحي » ( .) 6 ھەجحب ثىۋاؼحە جىٕالضغب چولۇٔىسىغبٔالضِۇ ثبض ئىسى ( ؼەثە .) 41 ،ؼۈضىسىىي جىٕالضٔىڭ لۇضئبْ جىڭفبؾ ۋەلەؼي ( ،) 20 - 1جۇٔجي ذىحبة لىٍىٕغۇچىالضٔىڭ جىٓ ھەلمىسىىي چۈـۀچىؽىٕي ئۆظگەضجىؿ ۋە جوغطىالـٕي ِەلؽەت لىٍغبْ .ثۇ ؼۈضىسە لۇضئبْ وۆضۈّٔەٍسىغبْ ِەذٍۇلالض ھەلمىسىىي ضېئبٌٍىمٕىڭ جوغطا ئىىۀٍىىىٕي جەؼحىمالٍسۇ ۋە ئۇالض ئبضلىٍىك ۋەھىَگە ظەضثە ثېطىؿ ِەلؽىحىٕي ؼۇغب چىالـحۇضىسۇ. ـۇٔىڭ ثىٍەْ ثىط ۋالىححب ،ؼۈضىٕىڭ ثۇ ثۆٌىىي ئەھمبف - 32 - 29ئبٍىحي ثىٍەْ ثىطٌەـحۈضۈپ ئولۇٌغبٔسا ،ۋاؼحىٍىك ھبٌسا ٍەھۇزىٌ ؼېھىطٌىه زىٓ پەٌؽەپىؽي ئبؼبؼىسا ـەوىٍٍۀگەْ جىٓ ھەلمىسىىي ذبجب چۈـۀچىٕي ضەت لىٍىسۇ ( .) 9 - 8چۈٔىي ثۇ ضاٍؤسا ٍبـبٍسىغبْ ِۇـطىىالضٔىڭ وۆضۈّٔەٍسىغبْ ِەذٍۇلالض ھەلمىسىىي چۈـۀچىؽىٕي ـەوىٍٍۀسۈضگەْ ئبِىٍالضزىٓ ثىطؼي ِەظوۇض ضاٍؤسىىي ٍەھۇزىٌ وۈٌحىطىٕىڭ (ِەزۀىَىحىٕىڭ) جەؼىطى ئىسى .ثۇ ھەلىمەجٕي ؼۈضىٕىڭ ثبـحىىي ثۆٌىىي ثىٍەْ ظىچ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌغبْ ئەھمبف - 30ئبٍەجحىٓ وۆضۈۋاٌغىٍي ثوٌىسۇ. ِۇـطىىالض ۋەھىَگە لبضـي چىممبٔسا ،ئىفٍەجىەْ زەٌىٍٍىطىٕىڭ وۆپىٕچىؽىٕي ِەظوۇض ضاٍؤسىىي ٍەھۇزىَالضزىٓ ئبٌغبٔىسى .وەھف ؼۈضىؽىسىىي ظۇٌمەضٔەٍىٓ لىؽؽەؼي ھەلمىسە ٔەلىً لىٍىٕغبٔالض ثۇٔىڭ ِىؽبٌىسۇض .ئۇِّي ئەضەثٍەض وىحبة ئەھٍي ٍەھۇزىَالضٔىڭ ئىغۋا ،ؼەپؽەجىٍىطىگە لبضاپ ،ئۇالضٔي جىٕالضغب ۋە ۋەھىَٕىڭ ِۀجەؼىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ؼىطٌىك ِەٌۇِبجالضغب ئىگە زەپ لبضاٍححي .ۋەھىَٕىڭ ئىالھىٌ ِۀجەزىٓ وەٌگۀٍىىىگە ـەن چۈـۈضۈؾ ئبضظۇؼي ئۇالضٔي ثۇ ھەلحە وۈـىۈضجىەْ ئبؼبؼٍىك ئبِىٍالضزىٓ ثىطى ئىسىِ .ۇـطىىالضٔىڭ ثۇ پوظىحؽىَىؽي ٍەھۇزىَالضغىّۇ 163
ٍبضىغبٔىسى .ثۇ ئبٍەجٍەضزە جىٍغب ئېٍىٕغبْ جىٕالضٔىڭ ٍەھۇزىٌ ئىىۀٍىىىٕي ثۇ ھەلحە جوذحبٌغبْ ئەھمبف - 32- 29ئبٍەجحىٓ ثىٍەٌەٍّىع .ؼۈضە ٍېپىك ھبٌسا ِۇـطىه ئەضەپٍەض ثىٍەْ وىحبثي ثبض ٍەھۇزىَالض ئبضىؽىسىىي ثۇ ـەٍحبٔي ھەِىبضٌىمٕي ثۇظۇـٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب. ثۇ ِەلؽەجٕي چۆضىسىگەْ ھبٌسا ،غەٍجٕىڭ ئبٌالھ ثىٍەْ جىٕالض ئبضىؽىسا ثۆٌۈـۈٌگۀٍىىي ھەلمىسىىي ھەض ذىً ِۀحىمىٕي ثۇ ؼۈضە ضەت لىٍىسۇ:
ِ َع ِاَلُ الْغَْي ِ ضى()27 َح ًدا ( )26إِاَل َم ِن ْارتَ َ ب فَ ََّل يُظْ ِه ُر َعلَى َغْيبِو أ َ
« پەلەت ئبٌالھ ال غەٍجٕي ثىٍگۈچىسۇض ،ئۆظىٕىڭ غەٍجىسىٓ ھېچىىّٕي ذەۋەضزاض لىٍّبٍسۇ. پەلەت ئبٌالھ ئۆظى ِەِٕۇْ ثوٌغبْ پەٍغەِجىطىگىال ( ثەظى غەٍجٕي ثىٍسۈضىسۇ ) ،ثۇ ئەھۋاٌسا ئۇٔىڭ ئبٌسىغب ۋە ئبضلىؽىغب وۆظەجچي ( پەضىفحە ) ؼېٍىپ لوٍىسۇ » ( .) 27 - 26 ؼۈضىٕىڭ جىٕالض ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍىطىٕىڭ ضەؼۇٌۇٌالھمب جەؼەٌٍىٌ ثېطىفىە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ٍۀە ثىط ئىّبؼي ثبضٍ .ۀي ،ؼېٕىڭ ٍېٕىڭسىىي ِەوىە ثۇ ئىالھي ۋەھىَگە لۇالق ؼبٌّىؽب ،ئبٌالھ ٔبھبٍىحي ٍىطالالضزىٓ ؼېٕي جىڭفبٍسىغبٔالضٔي ئەۋەجىسۇٍ .بوي ؼېٕي ( ئىٕؽبْ ) وۆظى ثىٍەْ وۆضگىٍي ۋە ثىٍگىٍي ثوٌىسىغبْ ئىطازىٍىه ِەذٍۇلالض جىڭفىّىؽب ،وۆظ ثىٍەْ وۆضگىٍي ۋە ثىٍگىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ئىطازىٍىه ِەذٍۇلالض جىڭفبٍسۇ.
َۇھ ضۈرىطي ؼۈضە ئىؽّىٕي ھەظضىحي ٔۇھٕىڭ ئىٕىبضچي لەۋِگە لبضـي ئېٍىپ ثبضغبْ ثىط ئۆِۈضٌۈن وۆضىفىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ ِەظِۇٔىسىٓ ئبٌغبْ ثوٌۇپ ،لەزىّىي ِۇؼھبة ۋە جەپؽىطٌەضزە ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. لۇضئبٔسا ٍۇٔۇغ ،ھۇزٍ ،ۈؼۈپ ،ئىجطاھىُِ ،ەضٍەٌَ ،ولّبْٔ ،ۇھ ۋە ِۇھەِّەز لبجبضٌىك پەٍغەِجەض ۋە ؼبٌىھ وىفىٍەضٔىڭ ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ؼەوىىع ؼۈضە ئوضۇْ ئبٌّبلحب. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .جبثىط ئبضلىٍىك ٍېحىپ وەٌگەْ جەضجىپحە ٔەھً -جۇض ئبضىؽىغب، ثبـمب جەضجىپٍەضزە ٔەھً -ئىجطاھىُ ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ ٍىپ ئۇچي ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ لۇضەٍؿ ثبٍمۇجىسىٓ وېَىٓ ھىجطەجحىٓ ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىپ ثېطىسۇ .لىؽؽۀىڭ ِەظِۇٔي ؼۈضە ٔبظىً ثوٌغبْ زەۋض ئبضلب وۆضۈٔۈـىٕي ئەوػ ئەجحۈضِەوحە .ثۇ ضەؼۇي ثىٍەْ ئىٕىبضچي لەۋَ ئبضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەجٕىڭ ئۈظۈٌۈـىٕىڭ ذەۋەضچىؽي ئىسى. ؼۈضە ِەظِۇٔي ٔەظەضگە ئېٍىٕغبٔسا ،زەۋەجٕىڭ ٍ - 10ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ زېَىفىە ثوٌىسۇ. ؼۈضىٕىڭ ئبؼبؼىٌ جېّىؽي زەۋەت ثوٌۇپ ،ھەظضىحي ٔۇھ زۇَٔبغب ثېطىٍىپ وەجىەْ لەۋِىٕي جەۋھىس ۋە ئبزاٌەجىە زەۋەت لىٍغبْ .ئىٕىبضچي لەۋَ ثۇ زەۋەجىە جبھىٍٍىك ثىٍەْ لبضـي چىمىپ لۇالق ؼبٌّىغبْٔ .ەجىجىسە ھەظضىحي ٔۇھ لەۋِىٕي ئبٌالھ لب ھبۋاٌە لىٍغبْ .ؼۈضىٕىڭ ثېفىسىىي ئبٍەجٍەض ( ) 20 - 1ئبذىطىسىىي ھبالن زۇئبؼىٕي ـەضھىٍَەؾ ئۈچۈْ ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
ِ ِ ِ ِ ِ ي َولِ َمػ ْػن َد َخػ َػل ب ا ْغ ِفػ ْػر ِ َولَِوالِػ َػد ا إِنػا َ ػك إِ ْف تَػ َذ ْرُى ْم يُضػػلوا عبَػ َ ػارا (َ )27ر ِّ ػاد َؾ َوََل يَلػ ُػدوا إاَل فَػػاجًرا َك افػ ً 164
ِ ِ بػي ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ي إِاَل تَػبَ ًارا ()28 ي َوالْ ُم ْؤمنَات َوََل تَ ِزد الظاالم َ ِت ُم ْؤمنًا َول ْل ُم ْؤمن َ َْ َ
« ئەگەض ؼەْ ئۇالضٔي ؼبق لوٍؽبڭ ،ـۈثھىؽىعوي ثۀسىٍىطىڭٕي ئبظزۇضىسۇ ،ئۇالضٔىڭ جبپمبْ ثبٌىٍىطىّۇ پەلەت فبجىط ،وبپىط ثوٌىسۇ .ضەثجىُ! ِبڭب ،ئبجب -ئبٔبِغبِ ،ېٕىڭ ئۆٍۈِگە ِۇئّىٓ ثوٌۇپ وىطگەْ وىفىگە ۋە ِۇئّىٓ ئەضٌەضگەِ ،ۇئّىٓ ئبٍبٌالضغب ِەغپىطەت لىٍغىٓ ،ظاٌىّالضغب پەلەت ھبالوىحىٕي ظىَبزە لىٍغىٓ » ( .) 28 - 27 لۇضئبْ لىؽؽەٌىطى ِۇھەِّەزى زەۋەجٕىڭ ئەٍٕىىي ثوٌۇپ ،زەۋەت ئۆظىٕي ثۇ ئەٍٕەوحىٓ وۆضىسۇ .لۇضئبٔسا ھەظضىحي ٔۇھ ۋە ئىٕىبضچي لەۋِي ھەلمىسە ثبٍبٔالض ثىط لبٔچە ٍەضزەٍ ،ۀي ئەئطاف ( ٍ ،) 64- 59ۇٔۇغ ( ،) 73 - 71ھۇز ( ِ ،) 29 - 25ۇئّىٕۇْ ( ،) 31 - 23ـۇئەضا ( ،) 122 - 105 ئۀىە ثۇت ( ،) 15 - 14ؼبففبت ( ،) 82 - 75لەِەض ( ) 16 - 9ؼۈضىٍىطىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ. ئوجحۇضا ـەضلحە جبضىد ٔۇھ ثىٍەْ ثبـالٍسۇ .لۇضئبْ ۋەھىَّۇ ضىؽبٌەجٕي ۋە ئۈِّەجٍەض جبضىرىٕي ٔۇھ ثىٍەْ ثبـٍىحىسۇ ( ئەئطاف 59؛ ھۇز 25؛ ِۇئّىٕۇْ 23؛ ٔىؽب .) 163 ئەڭ جەپؽىٍي ثبٍبٔالض ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌغبْٔ .ۇھ لەۋِىٕىڭ لىؽؽەؼي ھەِّە ٔەضؼىگە ثبھب لوٍۇپ ئبزەجٍىٕىپ لبٌغبْ جوپٍۇِٕىڭ لبٔساق ثوٌۇپ لىّّەت -لبضاـالضزىٓ ِەھطۇَ لبٌغبٍٔىمىٕىڭ لىؽمىچە ھېىبٍىؽىسۇض .ثۇ ثىط جۇغَبٔسۇض .جۇغَبْ ثوٌغبْ ھەض لبٔساق جبٍسا جوپبٕٔىڭ ثوٌۇـي ِۇلەضضەض .ھەض جوپبْ لىّّەت -لبضاـالضٔي ثبھبغب پىسا لىٍغۇچىالض ئۈچۈْ پبالوەت ۋە ھبالوەت ثوٌۇپ ،لىّّەت -لبضاـٕي ثبھبزىٓ ئۈؼحۈْ وۆضگۀٍەض ئۈچۈْ ثىط ٔىجبجٍىك ۋە ٔېّەجحۇض .جوپبْ جۇپطاق ئۈچۈْ ثىط جبھبضەت ،جوپٍۇَ ئۈچۈْ ثىط پبوٍىٕىفحۇض. ؼۈضە ،ھەظضىحي ٔۇھ ثىٍەْ ئىٕىبضچي لەۋِٕي ضەؼۇٌۇٌالھ ثىٍەْ لۇضەٍؿ ِۇـطىىٍىطىٕي زەۋضزاؾ لىٍىفٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب .ؼۈضە ھەظضىحي ٔۇھ ئبضلىٍىك ضەؼۇٌۇٌالھمب جەؼەٌٍي ثەضگەْ ثوٌؽبٔ ،ۇھ لەۋِي ئبضلىٍىك ِەوىە ِۇـطىىٍىطىٕي لوضلۇجمبْ. ٍۈوؽەن ثىط ثبالغەت ٔبِبٍۀسىؽي ثوٌغبْ ثۇ ؼۈضىٕىڭ ِەلؽىحي ۋۇجۇزلب چىممبٔىسى .ثۇٔىڭغب جبضىد ـبھىثِ .ۇـطىىالض ئۆظٌىطىگە ٍېحىپ وېٍىسىغبْ ثىط ثبالزىٓ ،ۋەھىَٕىڭ جەؼىطٌىه ئۇؼٍۇثي ؼەۋەثىسىٓ لۇجۇٌۇپ لبٌغبٔىسى .ئەگەض ۋەھىٌ ٍۈوؽەن ثبالغىحي ثىٍەْ ئۇالضٔىڭ ِۇجٍەق وۆپچىٍىىىٕىڭ لەٌت جەذحىسىٓ ئوضۇْ ئېٍىپ ھىساٍىحىگە ۋەؼىٍە ثوٌّىغبْ ،ثىط لىؽّىٕي جىّىمحۇضۇپ ۋەھىَگە لبضـي چىمىفحىٓ ۋاظوەچىۈظِىگەْ ثوٌؽب ئىسى ،ئۇالضِۇ غەظەپىە ئۇچطاپ ھبالن ثوٌغبْ لەۋٍِەض لبجبضىسىٓ ئوضۇْ ئبٌغبْ ثوالجحي. ؼۈضىٕىڭ زېّەوچي ثوٌغبْ ِەلؽىحي ٔبھبٍىحي ئوچۇق ثوٌۇپ ،ھەض جۇغَبْ ئۆظ زەۋضىٕىڭ جوپبٔي ،ھەض جوپبٕٔىڭ ثىط ٔۇھي ،ھەض ٔۇھٕىڭ ثىط وېّىؽي ،ھەض وېّىٕىڭ ثىط ٍۈضۈؾ ٌېٕىَىؽي ۋە ٍوي ذەضىحىؽي ثوٌىسۇ .ئۈِّەجي ِۇھەِّەزٔىڭ ٍوي ٌېٕىَىؽي ۋە ٍوي ذەضىحىؽي لۇضئبٔسۇض. لۇضئبٕٔىڭ ٍېحەوچىٍىىىگە جەؼٍىُ ثوٌغبٔالض ئبذىط ظاِبْ جوپبٔىسىٓ لۇجۇٌىسۇ.
ئىبراھىى ضۈرىطي
165
ؼۈضە ئىؽّىٕي - 41 - 35ئبٍەجٍەضزە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ھەظضىحي ئىجطاھىّٕىڭ ئبئىٍىؽىٕي ئبٌالھ لب ئبِبٔەت لىٍىؿ لىؽؽەؼىسىٓ ئبٌغبْ. لۇضئبٔسا ثىط لبٔچە ٍەضزە ھەظضىحي ئىجطاھىُ ھەلمىسە جوذحبٌغبْ ثوٌۇپ ،پەلەت ثۇ ؼۈضىٕىڭ « ئىجطاھىُ » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجىٍىفىٕىڭ چوڭمۇض ِۀىؽي ثوٌؽب وېطەنِ .ۇٔبؼىۋەجٍىه ثۆٌەوحىىي ثبٍبٔالض ئبؼبؼىسا ،ثۇ ِۀىٕي ھەظضىحي ئىجطاھىّٕىڭ ئىٕؽبٔىَەجٕىڭ ٍەض ٍۈظىسىىي ِېّبضچىٍىك پبئبٌىَىحىٕي لبٍحىسىٓ ثەضپب لىٍىپ ،ئۇٔي ٍېڭىسىٓ ئوجحۇضىغب چىمىطىؿ پبئبٌىَىحىسىٓ ئىعزىفىّىع وېطەن زېؽەن ذبجبالـّبٍّىع .ئۇ ئۆِطىٕىڭ ئبذىطلي ِەظگىٍىسە ئىگە ثوٌغبْ ئوغٍي ئىؽّبئىٍسىٓ ئبٍطىٍىفمب ضاظى ثوٌغبْ .ئبئىٍىؽىٕي « ئېىىٕؽىع » ،گىَبھ ئۈّٔەغ جبغ ثىٍەْ لوضـبٌغبْ ثىط ۋازىغب ئبپىطىپ لوٍۇؾ ئبضلىٍىك ،وىفىٕىڭ ئەڭ ٍبذفي وۆضىسىغبٍٔىطىٕي ئبٌالھ لب لبٔساق ئبِبٔەت لىٍىسىغبٍٔىمىٕىڭ ئەڭ جبٍٔىك ئبثىسىؽىٕي جىىٍىگۀىسى. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌغبْ ۋالحي ھەلمىسە پەضىمٍىك لبضاـالض ٍوق. ؼۈضە جېّب ۋە ئۇؼٍۇة جەھەجحىٓ ثىط پۈجۈٍٔۈوىە ئىگە .ثۇ ؼۈضە جبثىط ثىٓ ظەٍس جەضجىپىسە ـۇضا ئۀجىَب ،ثبـمب جەضجىپٍەضزە ٔۇھ -ئۀجىَب ؼۈضىٍىطى ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ ٍىپ ئۇچىغب ئبؼبؼەْؼۈضىٕي ٔەثىٍەض لىؽؽەٌىطى ئوضۇْ ئبٌغبْ ثبٍمۇت ِەظگىٍىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضزىٓ ثىطى زېَىفىە ثوٌىسۇ .ؼۈضىسە ثۇ ِەظگىٍگە ئبئىث ؼبز ،ئەئطاف ،ئىؽطا ،ئۀجىَب ؼۈضىٍىطىگە ئوذفبؾ ٍەھۇزىٌ ۋە ٍەھۇزىٍَىفىؿ ِەؼىٍىؽي ئېغىط ؼبٌّبلٕي ئىگىٍەٍسۇ. ئىجطاھىُ ؼۈضىؽي ِۇلبجحبئب ھەضىپٍىطى ثىٍەْ ثبـالٔغبْ 29ؼۈضىسىٓ ثىطؼي .ؼۈضە ِەظوۇض ؼۈضىٍەضگە ئوذفبؾ ثىۋاؼحە ھبٌسا ۋەھىَٕي ـىپي وەٌحۈضۈپ ثبـالٔغبْ .ثۇ ئۇؼٍۇثٕىڭ ثبٍبْ لىٍىٕىؿ ـەوٍي ھەلىمەجەْ وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ « :ثۇ ئىٕؽبٔىَەجٕي لبضاڭغۇٌۇلحىٓ ٍوضۇلٍۇلمب ئېٍىپ چىمىفىڭ ئۈچۈْ ؼبڭب ٔبظىً لىٍغبْ ثىط ۋەھىَسۇض » ( .) 1ثۇ ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « لبضاڭغۇٌۇق » وېچە لبضاڭغۇٌىمي ئەِەغ ،ئەٌۋەجحەِ .ۀىۋى لبضاڭغۇٌۇق ثوٌغبْ « لبضاڭغۇ ئەلىٍٍەض » ثوٌۇپ ،ۋەھىٌ ٔۇضزۇض .ذۇززى وۆظ ئۈچۈْ ٍوضۇلٍۇق ٔېّىٕي ئىپبزىٍىؽە ،زىً ئۈچۈّٔۇ ٔۇض ـۇٔي ئىپبزىٍەٍسۇ .ۋھىٌ ٔۇضى ثىٍەْ لبضىغبْ لەٌت پبضاؼەت ؼبھىجي ثوٌىسۇ. ۋەھىَٕىڭ ٔۇضى چۈـىەْ ئەلىً ،لبضاڭغۇٌۇلحىٓ لۇجۇٌۇپ ٍوضۇلٍۇلمب چىمىسۇ .ئۇ ئەلىٍٕىڭ ٍۆٔىٍىفيٍ ،ۀي لىجٍىؽي ثبض ثوٌىسۇ .چۈٔىي ،ثىط ٍەضزە ٔۇض ثوٌؽب ،ئۇ ٍوضۇلٍۇلٕىڭ ثىط ِۀجەؼي ثوٌغبْ ثوٌىسۇٔ .ۇض چۈـىەْ ٔەضؼىٕي ِۀجەؼىگە ٍۈظٌۀسۈضىسۇ .ثۇ ٍۈظٌىٕىؿ ھىساٍەجٕىڭ زەي ئۆظىسۇض .ئەگەض ٔۇض ثوٌّىؽب ،ئۇ ٔەضؼىٕىڭ لىجٍىؽي ثوٌّبٍسۇ .چۈٔىي ،لبضاڭغۇٌۇلٕىڭ ِۀجەؼي ٍوق .لبضاڭغۇٌۇق لبپٍىغبْ ئەلىٍٍەض ثىط لبضاڭغۇٌۇلحىٓ ٍۀە ثىطؼىگە ئبجالپ ٍۈضىسۇ. ثۇ ؼۈضە ِۇلبجحبئب ھەضىپٍىطى ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ثبـمب ؼۈضىٍەضگە ئوذفبؾ وىطىؿ لىؽّىسىال ئىٕىبضچىالضغب لبضىحب ھەٍۋە لىٍىسۇ ( « :وۈجۈپ جۇضۇۋاجمبْ ) لبجحىك ئبظاپ ؼەۋەثىسىٓ ئۇ وبپىطالضغب ۋاً » ( .) 2لۇضئبْ ٍۈظ ئۆضىگۀٍەض ئۈچۈّٔۇ ثىط ضەھّەجحۇض .چۈٔىيٍ ،ۈظ ئۆضىگۈچىٍەضگە جېري ھبٍبت ۋالحىسىال وېٍەچەوحە زۇچبض ثوٌىسىغبْ ئبظاپحىٓ ئبٌسىٕئبال ذەۋەض ثەضِەوحە ۋە ئۇالضٔي ئبگبھالٔسۇضِبلحب .ذەجەضٌىه ٍوٌسا وېحىۋاجمبْ ثىطىٕىڭ ئبلىۋىحي ھەلمىسە ذەۋەض ثېطىؿ ئۇٔىڭ ئۈچۈْ ٍبِبٍٔىك ئەِەغ ،ئەوؽىچە ٍبذفىٍىمحۇض .لۇضئبّٔۇ ذۇززى ثۇٔىڭغب ئوذفبؾ ئىٕىبضچىالضغب ٍبذفىٍىك لىٍّبلحب. لۇضئبٕٔىڭ ٍبذفىٍىمىسىٓ پبٍسىٍىٕىفٕىڭ پەلەت ثىطال ـەضجي ثبضٍ ،ۀي ئۇٔي چۈـىٕىؿِ .بٔب ثۇ ؼەۋەثحىٓ ئبٌالھ ھەض ضەؼۇٌٕي ئۆظ لەۋِىٕىڭ جىٍي ثىٍەْ ئەۋەجىەْ .ثۇ ھەلىمەجٕي لۇضئبْ 166
ئۆٌچىّىگە ؼبٌؽبق ،لۇضئبْ ۋە ثبـمب ثبضٌىك ۋەھىٍَەضٔىڭ جىٍي ئبٌالھ ٔىڭ جىٍي ئەِەغ ،ۋەھىٌ ئەۋەجىٍگەْ لەۋِٕىڭ جىٍىسۇض .لەۋِٕىڭ جىٍي زېگۀٍىه ئىٕؽبٔالض جەضىپىسىٓ ئىفٍىحىٍگەْ ثىط جىً زېگۀٍىه ثوٌىسۇ .جۆۋۀسىىي ئبٍەت ثۇٔىڭ ؼەۋەثىٕي « چۈـىٕىفٍىه ثوٌۇؾ ئۈچۈْ » زەپ ثبٍبْ لىٍىسۇ .ئبٍەجٕىڭ ئۆظىگە لبضاپ ثبلبٍٍي:
ِ ػاف قَػوِم ِػو لِيػبػ ِػي ََلػم فَػي ِ ٍ ِ ِِ ِ اَّللُ َم ْػن يَ َشػاءُ َويَػ ْه ِػدي َم ْػن يَ َشػاءُ َوُى َػو الْ َع ِزي ُػز ضػل ا َوَما أ َْر َس ْلنَا م ْن َر ُسوؿ إاَل بل َس ْ َُ ّ َ ُ ْ ُ اٖتَ ِك ُيم ْ
« لبٔسالال ثىط ضەؼۇٌٕي ئەۋەجّەٍٍي ،ئۇٔي ثىع ئۆظ لەۋِىگە ئىالھىٌ ۋەھىَٕي ئېٕىك ۋە چۈـىٕىفٍىه ثبٍبْ لىٍىپ ثېطىفي ئۈچۈْ پەلەت ئۆظ لەۋِىٕىڭ جىٍي ثىٍەْ ( ؼۆظٌەٍسىغبْ ) لىٍىپ ئەۋەجحۇق .ئبٔسىٓ وىّىي ئبظغۇٍٔۇلحب چىڭ جۇضؼب ،ئبٌالھ ئۇٔي گۇِطاھ لىٍىسۇ؛ وىّىي ھىساٍەت جېپىفٕي ذبٌىؽب ،ئبٌالھ ئۇٔي ھىساٍەت لىٍىپ جوغطا ٍوٌغب ثبـالٍسۇ .ئبٌالھ غبٌىجحۇض، ھېىّەت ثىٍەْ ئىؿ لىٍغۇچىسۇض » ( .) 4 ۋەھىٌ ئبٌالھ ٔىڭ ِۇضازىٕي ئەوػ ئەجحۈضىسۇ .ئىالھىٌ ِۇضازٔي جؤۇپ ٍېحىؿ ئۈچۈْ ۋەھىٕي چۈـىٕىؿ ـەضتٍ .ۀي ،ۋەھىٕي چۈـىٕىؿ پەضظزۇض .ثۇ ھەض ِۇئّىٕگە وۈچىٕىڭ ٍېحىفىچە پەضظ. لۇضئبٕٔىڭ ئەؼٍي جىٍىٕي ثىٍّەٍسىغبٔالضٔىڭ ئۇٔىڭ جەضجىّىؽىٕي ۋە جەپؽىطٌىطىٕي ئولۇؾ ئبضلىٍىك چۈـىٕىؿ ِەؼئۇٌىَىحي ثبض .لۇضئبْ ِەٍٍي ئۇٔي ئۇٌۇغالؾ ِەلؽىحىسە ثوٌؽۇٍْ ،بوي ھەض ذىً « چۈـۀگىٍي ثوٌّبٍسۇ ،ئبزەجحىىي وىفي چۈـىٕەٌّەٍسۇ » زاۋاٌىطىٕي لىٍغۇچىالضٔىڭ ثۇ زاۋاؼىٕي ثىىبضغب چىمىطىسۇ .لۇضئبْ ئۆظىٕي« ِۇثىٓ » ؼۈپىحي ثىٍەْ ؼۈپەجٍەٍسۇِ .ۇثىٓ ھەَ « ئۆظى چۈـىٕىفٍىه ۋە ضوـەْ ثوٌغبْ » ھەَ « ثبـمب ھەلىمەجٍەضٔي چۈـۀسۈضگەْ ۋە چۈـىٕىفٍىه لىٍىپ ثەضگەْ » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسۇ. ؼۈضىٕىڭ ئبؼبؼىٌ جېّىؽي « ئبٌالھ لب ـەضجؽىع ئىحبئەت لىٍىؿ » ثوٌۇپ « ،ئىحبئەت »ٔىڭ ئەؼٍىسە ثىط « ـۈوۈض » ئىىۀٍىىي وىطىؿ ثۆٌىىىسىىي ثۇ ئبٍەت ثىٍەْ ئىپبزىٍۀگەْ:
يدنا ُك ْم َولَئِ ْن َك َف ْرُُْت إِ اف َع َذ ِاّب لَ َش ِدي ٌد لَئِ ْن َش َك ْرُُْت َْلَ ِز َ
« ئەگەض ٔېّىحىّگە ـۈوۈض لىٍؽبڭالض ( ،ئۇٔي ) جېرىّۇ ظىَبزە لىٍىّەْ .ئەگەض جۇظووضٌۇق لىٍؽبڭالضِ ،ېٕىڭ ئبظاثىُ ئەٌۋەجحە جېرىّۇ لبجحىك ثوٌىسۇ » ( .) 7 ثۇ ئبٍەجحىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ئبٍەجحە ،ـۈوۈض لىٍّبً جۇظووضٌۇق لىٍؽبق ئبٌالھ لب ھېچمبٔساق ظىَبْ ٍەجىۈظەٌّەٍسىغبٍٔىمىّىع ثبٍبْ لىٍىّٕبلحب .چۈٔىي ،جىّي ھەِسۇؼبٔبالض ثىع ذبٌىؽبلّۇ - ذبٌىّىؽبلّۇ ئبٌالھ لب ذبؼحۇض .وبئىٕبجحىىي ثبضٌىك ِەذٍۇلالضٔىڭ ھەِسۇؼبٔبؼي ئبٌالھ لب ذبؼحۇض.
اَّلل لَغَِِن َِ وقَ َاؿ موسى إِ ْف تَ ْك ُفروا أَنْػتُم ومن ِٓت ْاْلَر ِ ِ ْتي ٌد ض َّت ًيعا فَِإ اف اَ ٌّ ْ ُ ْ ََ ْ َ ُ َ
ِۇؼب « :ئەگەض ؼىٍەض ۋە پۈجۈْ ٍەض ٍۈظىسىىي وىفىٍەض جۇظووضٌۇق لىٍىپ وبپىط ثوٌۇپ وەجؽەڭالضِۇ ،ئبٌالھ لب لىٍچە ظىَبْ ٍەجىۈظەٌّەٍؽىٍەض .چۈٔىي ئبٌالھ ئەٌۋەجحە ھەِّىسىٓ ثىھبجەجحۇضِ ،ەزھىٍَەـىە الٍىمحۇض » زېسى ( .) 8 جۇظووضٌۇق لىٍغۇچىالض ھبالن لىٍىٕىفمب الٍىك ثوٌىسۇ .ثۇٔىڭغب ئبز ۋە ؼەِۇز لەۋٍِىطىسىٓ ئىجبضەت ئىىىي ئۆضٔەن ثېطىٍگەْ ( .) 18 - 9ثۇ لەۋٍِەض ٔەثىٍىطىٕىڭ ئىٕؽبْ ثوٌۇـىغب ئېحىطاظ لىٍغبٔىسى .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ئۇالض ِۆجىعە جەٌەپ لىٍغبٔىسى .ثۇ ئبضلىٍىك ھبالن لىٍىٕغبْ ئۆجّۈؾ 167
لەۋٍِەض ئۈؼحىسىٓ ئۆظ زەۋضىسىىي ۋەھىٕي ئىٕىبض لىٍغۇچىالض ئبگبھالٔسۇضۇٌغبْ .چۈٔىي ئۇالض ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئىٕؽبْ ضەؼۇي ثوٌۇـىغب ئېحىطاظ لىٍغبْ ۋە ِۆجىعە جەٌەپ لىٍغبٔىسىٌ .ېىىٓ ِۆجىعە ئۇالض ئۈچۈْ ٍبذفىٍىمحىٓ ثىفبضەت ئەِەغ ئىسى .ثىطىٕچىسىِٓ ،ۆجىعە وەٌگەْ جەلسىطزىّۇ ئىٕىبض لىٍىفحب چىڭ جۇضاجحي .ئىىىىٕجىسىٓ ،ئەگەض ِۆجىعە وېٍىپٍ ،ۀە ئىٕىبض لىٍىفحب چىڭ جۇضؼب ،ئىالھىٌ لبٔۇٔىَەجٕىڭ جەلەظظاؼي ثىٍەْ ئۇالضغب ئىالھىٌ ھۆوۈَ ھەق ثوٌۇپ ھبالن لىٍىٕبجحي. ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبٔغب ئىالھىٌ ۋەھىٌ ئەۋەجىفي ،ئىٕؽبٕٔىڭ ٍبضىحىٍىفحىىي ِۀب ۋە ِەلؽىسىٕي ئوڭۇـٍۇق ھبٌسا ئەِەٌگە ئبـۇضۇـي ئۈچۈٔسۇض .چۈٔىي ھەض ٔەضؼىٕىڭ ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىسى ۋە ِۀبؼي ثوٌىسۇ .ـەٍئىٍەضٔىڭ ِۀب ۋە ِۇززىئبغب ئىگە ثوٌۇؾ لبٔۇٔىَىحي ِەذٍۇلبجٕىڭ لبٔۇٔي ثوٌۇپ ،ثۇ ھەلىمەجٕي جۆۋۀسىىي ئبٍەت ثبٍبْ لىٍّبلحب:
ت ِِب ْل ٍق ج ِد ٍ ِ ِ ِ ِ يد أَََلْ تَػَر أَ اف ا اَّللَ َخلَ َق ال اس َم َاوات َو ْاْل َْر َ ض َِب ْٖتَِّق إ ْف يَ َشأْ يُ ْذىْب ُك ْم َو ََيْ َ َ
« ئبٌالھ ٔىڭ ئبؼّبٔالضٔي ۋە ظېّىٕٕي ھەلىمەجىە ( ثىط زەٌىً ثوٌؽۇْ زەپ ) ِەلؽەت ۋە ِۀبغب ئىگە لىٍغبْ ھبٌسا ٍبضاجمبٍٔىمىٕي وۆضِىسىڭّۇ؟ ئەگەض ئبٌالھ ذبٌىؽب ؼىٍەضٔي ٍوق لىٍىۋېحىپ، ئوضٔۇڭالضغب ثبـمىالضٔي ٍبضىحبجحي » ( .) 19 ؼۆظ ثۇ ٍەضگە وەٌگۀسە ـەٍحبٕٔىڭ ئەـەززىٌ ۋە ئەثەزىٌ زۈـّىٕي ثوٌغبْ ئىٕؽبٔغب لبضىحب ئوٍٕىغبْ ئوٍۇٔي ثبٍبْ لىٍىٕغبٍْ .ۀي:
ػاؿ ال اشػػيطَا ُف لَ امػػا قُ ِ َخلَ ْفتُ ُك ْم َوَمػػا َكػا َف ِ َعلَػ ْػي ُك ْم اَّللَ َو َعػ َد ُك ْم َو ْعػ َػد ْ ضػ َػي ْاْل َْمػ ُػر إِ اف ا اٖتػَ ِّػق َوَو َعػ ْدتُ ُك ْم فَػأ ْ َوقَػ َ ْ اف إِاَل أَ ْف دعوتُ ُكم فَاستَجبػتُم ِ فَ ََّل تَػلُومػ ِوِن ولُومػوا أَنْػ ُفسػ ُكم مػا أ ًََن ِِبُ ِ ِ ِمن س ْلطَ ٍ صػ ِرِخ اي صػ ِرخ ُك ْم َوَمػا أَنْػػتُ ْم ِبُ ْ ْ َ َْ ُ َ ُ ْ ُ َ َْ ْ ْ َْ ْ ِِ ِِ إِِِّن َك َفر ِ اب أَلِ ٌيم ت ِبَا أَ ْشَرْكتُ ُموف م ْن قَػْب ُل إِ اف الظاالم َ ُْ ي ََلُْم َع َذ ٌ
ئىؿ پۈجىۀسە ( ٍۀي ھېؽبة جۈگەپ ،جۀٕىحىٍەض ثىٍەْ زوظىرىالض ئبٍطىٍىپ ثوٌغبٔسا )، ـەٍحبْ « :اﷲ ھەلىمەجەْ ؼىٍەضگە ( ئىحبئەت لىٍغۇچىٕي ِۇوبپبجالؾ ،ئبؼىٍَىك لىٍغۇچىٕي جبظاالـحىٓ ئىجبضەت ) ضاؼث ۋەزىٕي لىٍغبْ ئىسى ( ،ۋەزىؽىگە ۋاپب لىٍسى )ِ .ەْ ؼىٍەضگە ( ئۆٌگۀسىٓ وېَىٓ جىطىٍىؿ ،ؼبۋاة ،جبظا زېگۀٍەض ٍوق زەپ ٍبٌغبْ ) ۋەزە لىٍغبْ ئىسىُ، ( ۋەزەِگە ) ذىالپٍىك لىٍسىُ ،ؼىٍەضگە ِېٕىڭ ( وۇفطىغب ،گۇٔبھمب ظوضٌىغۇزەن ) ھۆوۈِطأٍىمىُ ثوٌغىٕي ٍوقِ ،ەْ ؼىٍەضٔي پەلەت ( گۇِطاھٍىممب ) زەۋەت لىٍسىُ ،ؼىٍەض ( زەۋىحىّٕي ) لوثۇي لىٍسىڭالض ،ـۇٔىڭ ئۈچۈْ ِېٕي ئەٍىجٍىّەڭالض ،ئۆظۈڭالضٔي ئەٍىجٍەڭالضِ ،ەْ ؼىٍەضگە ٍبضزەَ ثېطىپ ؼىٍەضٔي لۇجمۇظاٌّبٍّەْ ،ؼىٍەضِۇ ِبڭب ٍبضزەَ ثېطىپ ِېٕي لۇجمۇظاٌّبٍؽىٍەضِ ،ەْ ؼىٍەضٔىڭ ثۇضۇْ ِېٕي اﷲ لب ( ئىجبزەجحە ) ـېطىه لىٍغبٍٔىمىڭالضٔي ئېحىطاپ لىٍّبٍّەْ ،ـۈثھىؽىعوي، ظاٌىّالض چولۇَ لبجحىك ئبظاثمب زۇچبض ثوٌىسۇ » زەٍسۇ ( .) 22 ؼۈضە ،لۇضئبٕٔىڭ ثىط پۈجۈْ گەۋزىؽىسە ئەوػ ئەجحۈضۈٌگەْ ئۆجّۈؾ -وېٍەچەن ،زۇَٔب - ئبذىطەت ،ئىّبْ -ئەِەئ ،ىفبْ -ھەلىمەت ،وبئىٕبت -ئىٕؽبْ ئبضىؽىسىىي ظىچ ِۇٔبؼىۋەجٕي ـەوىٍٍۀسۈضگەْ /ثبٍمىَبالٍسىغبْ ثىط ئەلىً ثەضپب لىٍىفٕي ِەلؽەت لىٍغبْ .ثۇ ِەلؽەجٕي ئەڭ ٍبذفي ـەوىٍسە ئىپبزىٍىگەْ ئبٍەجٍەض جۇپطاق ٍ -ىٍحىعٍ ،ىٍحىع ِ -ېۋە ِۇٔبؼىۋەجٍىطىٕي ٍبذفي / گۈظەي ٍ -بِبْ /ؼەت ِىؽبٌي ثىٍەْ ثبٍبْ لىٍغبْ - 27 - 24ئبٍەجٍەض ثوٌۇپ ،ۋەھىَٕىڭ ِەلؽىحي ئىٕؽبٕٔىڭ چبڭمبپ چۆٌگە ئبٍالٔغبْ لەٌجىٕي ثوؼحبٍٔىممب ئبٍالٔسۇضۇؾ ئىسى .ثۇ ِەلؽەجحە ئۇ وبالَ 168
ئۇضۇلٍىطىٕي لەٌت جۇپطىمىغب چبچىسۇ .ـەٍحبْ جېطىغبْ جەھۀٕەَ ئۇضۇلٍىطىٕي لەٌجحە ئۈٔۈپ چىمّىؽۇْ زەپ ،ئىالھىٌ وبالَ جۀٕەت ئۇضۇلٍىطىٕي جېطىَسۇ .ثۇ ھەلىمەت ِۇٔساق ئىپبزىٍۀگەْ:
ِ ٍ ػت َوفَػ ْرعُ َهػػا ِٓت ال اسػ َػم ِاء ( )24تُػ ْػؤِِت ب ا َصػلُ َها َ بِػ ٌ ػف َ أَََلْ تَػ َػر َكْيػ َ ػجَرةٍ طَيِّبَػػة أ ْ بػ َػر َ اَّللُ َمػػثَ ًَّل َكل َمػةً طَيِّبَػةً َك َشػ َ ِ ٍ ِ ٍ أُ ُكلَ َهػػا ُكػ اػل ِحػ ٍ ػجرةٍ ػاؿ لِلناػ ِ ا اَّللُ ْاْل َْمثَػ َ ب ا ي ِبِِ ْذ ِف َرِِّبػَػا َويَ ْ ضػ ِر ُ ػاس لَ َعل ُهػ ْػم يَػتَػ َذ اك ُرو َف (َ )25وَمثَػ ُػل َكل َمػػة َخبيثَػػة َك َشػ َ َ ِ ٍ اَّلل الا ِذين آَمنُوا َِبلْ َقوِؿ الثاابِ ِ ات ِم ْن فَػ ْو ِؽ ْاْل َْر ِ اٖتَيَاةِ الدنْػيَا ت ِٓت ْ اجتُػث ْ ض َما ََلَا م ْن قَػَرا ٍر ( )26يػُثَػبِّ ُ َخبِيثَة ْ ت اُ َ َ ْ ضل ا ِ ِ وِٓت ْاْلَ ِخرةِ وي ِ اَّللُ َما يَ َشاءُ ()27 ي َويَػ ْف َع ُل ا اَّللُ الظاالم َ َ َُ َ
« اﷲ ٔىڭ ِۇٔساق ثىط جەِؽىً وۆضؼەجىۀٍىىىٕي وۆضِىسىڭّۇ .وەٌىّە جەٍَىجە (ٍۀي ٍبذفي ؼۆظ ،ئىّبْ وەٌىّىؽي) ٍىٍحىعى ٍەضٔىڭ ئبؼحىسا ثوٌغبْ ،ـېري ئبؼّبٔغب جبلبـمبْ .ضەثجىڭٕىڭ ئىعٔي ثىٍەْ ۋالحي ـ ۋالحىسا ِېۋە ثېطىپ جۇضىسىغبْ ئېؽىً زەضەذىە ئوذفبٍسۇ .اﷲ وىفىٍەضگە ۋەظ ـ ٔەؼىھەت ئبٌؽۇْ زەپ ئۇالضغب ٔۇضغۇْ جەِؽىٍٍەضٔي وەٌحۈضىسۇٍ .بِبْ ؼۆظ(ٍۀي وۇفطى وەٌىّىؽي) ظېّىٕسىٓ لوِۇضۇپ جبـالٔغبْ ،ھېچمبٔساق لبضاضى ٍوق ٔبچبض زەضەذىە ئوذفبٍسۇ .اﷲ ِۆِىٍٕەضٔي ِۇؼحەھىەَ ئىّبْ ثىٍەْ زۇَٔبزا ۋە ئبذىطەجحە ِەھىەَ جۇضغۇظىسۇ .اﷲ ظاٌىّالضٔي گۇِطاھ لىٍىسۇ ،اﷲ ۋەزىؽىگە ۋاپب لىٍىسۇ » ( .) 27 - 24 ثۇ ،لۇضئبٕٔىڭ وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئەڭ جبضجىسىغبْ ثىط ثۆٌىىي ثوٌۇپٍ ،بذفي ؼۆظ جۇپطالحب ٍىٍحىع جبضجمبْ ،ـبذٍىطى زۇئبغب ئېچىٍغبْ لوٌالضغب ئوذفبؾ ئبؼّبٔغب جبلبـمبْ زەضەذىە؛ ٍبِبْ ؼۆظ ٍىٍحىعى ظېّىٕسىٓ لوِۇضۇپ جبـالٔغبْ ۋە ھېچمبٔساق لبضاضى ثوٌّىغبٍٔىمحىٓ چېطىپ لۇضۇپ وەجىەْ ٔبچبض زەضەذىە ئوذفىحىٍغبْ .ثۇ ئوذفىحىفالض ئبضلىٍىك ؼۆظٔىڭ وۈچىگە وىفىٕىڭ زىممىحي ئبغسۇضۇٌغبٌْ .ېىىٓ ،ؼۆظٔىڭ وۈچٍۈن ثوالٌىفي ئۈچۈْ ،ئۇ ھەلىمەجٕىڭ ٔۇضى ئبؼحىسا ثوٌۇـي وېطەن .ھەلىمەجحىٓ ئبٍطىٍغبْ ؼۆظ جۇپطالحىٓ لوِۇضۇٌغبْ زەضەذىە ئوذفبؾ چېطىپ وېحىسۇ. لۇضئبْ ئۆضٔەن ـەذؽٍەض ئۈؼحىسە جوذحبٌغبْ .ھەض پەٍغەِجەض ئىٕؽبٕٔىڭ ذبضاوحېط ئوذفبـٍىمىغب ئۆضٔەوحۇضٍ .ۀە لۇضئبْ ئىجطەجٍىه ـەذؽٍەض ئۈؼحىسە جوذحىٍىسۇٔ .ەِطۇز، پىطئەۋىٓ ،ئەثۇ ٌەھەة ثۇالضزىٓ ثىط لبٔچە ِىؽبي .لۇضئبْ ثۇالضزىٓ ثبـمب ٍۀە ئبئىٍىٍەضٔي جىٍغب ئېٍىپ ئۆجىەْ ثوٌۇپ ،ئىجط اھىُ ئبئىٍىؽي ۋە ئىّطاْ ئبئىٍىؽي ثۇالضغب ئۆضٔەوحۇض .ئىّطاْ ئبئىٍىؽي ھەلمىسە جوذحبٌغبْ ؼۈضىٍەضزىٓ ثىطؼي ئىجطاھىُ ؼۈضىؽىسۇض .لۇضئبٕٔىڭ ئبئىٍىٍەضٔي ئۆضٔەن لىٍىپ وۆضؼىحىفي ذىحبة لىٍىٕغۇچىالضغب ثۇ ئبئىٍىٍەضٔي ئۆظىگە ئوضٔەن لىٍىپ جىىٍىفي ئۈچۈْ ئىسى .لۇضئبْ ثۇٔىڭ ثىٍەْ وۇپبٍىٍىٕىپ لبٌّبؼحىٓ ،ئۇالضٔي ئۆظ زەۋضىٕىڭ « ھبظىط ۋە ثۇ ٍەض »ٌىطىسە ـۇٔساق ئۆضٔەن ئبئىٍىٍەضٔىڭ ۋۇجۇزلب وەٌحۈضۈٌىفي جەٌەپ لىٍىّٕبلحبٍ .ۀي ثۇ ئبضلىٍىك ذىحبة لىٍىٕغۇچىالضغب « ثۇ ئبئىٍىٍەضگە ئوذفبؾ ثىطەض ئۆضٔەن ئبئىٍە » ثوٌۇڭ زېَىٍّەوحە. ھەظضىحي ئىجطاھىّٕىڭ ئبئىٍىؽي ئۈچۈْ لىٍغبْ جۇٔجي زۇئبؼي ئۇالضٔي ـېطىىحىٓ ٍىطاق جەۋھىس ئەھٍي ثوٌۇـي ئۈچۈْ ئىسى ( .) 35ھەظضىحي ئىجطاھىُ ئۆظ ئبئىٍىؽىٕي ئبٌالھ لب ثېغىفٍىغبْ ثوٌۇپ ،ئۇالضٔي ئبٌالھ ٔىڭ ِۇلەززەغ ئۆٍىٕىڭ ٍېٕىغب ،لۇؾ ئۇچّبٍسىغبْ -وبضۋاْ ئۆجّەٍسىغبْ ،ئېىىٕؽىعٍ ،ۀي جېطىمچىٍىك لىٍغىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ثىط ۋازىغب جبٍالـحۇضۇپ لوٍغبٔىسى .ثۇ ِەؼىٍىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ِۀجەٌەضزە ،ثۇ ئەؼٕبزا ھەظضىحي ئىجطاھىُ ثىٍەْ 169
ھىجطەجٕىڭ وېٍىٕي ھەظضىحي ھبجەض ئبضىؽىسا ِۇٔساق ثىط زىئبٌوگ ثوٌۇپ ئۆجىۀٍىىي ٔەلىً لىٍىٕغبْ: « -ثىعٔي وىّگە ئبِبٔەت لىٍسىڭ؟ -زېسى ھبجەض .ئىجطاھىُ: ئبٌالھ لب .ھبجەض:ئبٌالھ لىّۇ؟ ئۇٔسالحب ئبٌالھ ثىعگە ٍېحەض!» .ھەظضىحي ھبجەضٔىڭ ثەضگەْ ٍۇلىطىسىىي جبۋاثي ٔېّە ئۈچۈْ ئىجطاھىُ ئبئىٍىؽىٕىڭ ئۆضٔەن ئبئىٍە ؼۈپىحىسە لۇضئبٔسا ثبٍبْ لىٍىٕىپ وۆضؼىحىپ ثېطىسۇ. ھەظضىحي ئىجطاھىُ ۋە ئبئىٍىؽي ئبضلىٍىك ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ھەلىمەت ،ئىٕؽبٕٔىڭ ئبٌالھ ھوظۇضىسىىي ھبٌىحي ثوٌۇپ ،ثۇ ھەلىمەجٕي چۆضىسىگەْ ئبؼبؼحب ئىٕؽبٕٔىڭ ئۆجّۈـي ،ھبظىطلي ھبٌي ۋە ئىؽحىمجبٌي جبضىرىٌ ئۆضٔەوٍەض ئۈؼحىسىٓ « ھبظىطغب ۋە ثۇ ِبوبٔغب » ئېٍىپ وېٍىٕىسۇ ھەِسە ثۇ ئۆضٔەوٍەض ئبضلىٍىك ذىحبة لىٍىٕغبْ وىفىٍەضگە ئەثەزىٌ ؼبئبزەت ئۈچۈْ چبضە -جەزثىط لىٍىؿ جەۋؼىَە لىٍىٕىسۇ. ؼۈضىٕىڭ ئبؼبؼىٌ جېّىؽي ،ھەلىمەجحىٓ وۈچ ئبٌغبْ ھەق ؼۆظزىٓ ٍۈظ ئۆضىگۈچىٍەضٔي وۈجۈۋاجمبْ لوضلۇٔچٍىك ئبلىۋەت ثوٌۇپ ،ثۇ ئبلىۋەجحىٓ لۇجۇٌۇـٕىڭ ثىطزىٕجىط ٍوٌي ئبوحىپ ئەلىً ئىفٍىحىؿ لبثىٍىَىحىگە ئىگە ثوٌۇـحۇض:
ِ اٖتِس ِ اب (َ )51ى َذا بَََّلغٌ لِلن ِ اَّللُ ُك ال نَػ ْف ٍ ااس َولِيُػْنػ َذ ُروا بِ ِػو َولِيَػ ْعلَ ُمػوا ت إِ اف ا ي ا س َما َك َسبَ ْ اَّللَ َس ِر ُ ليَ ْج ِز َ يع ْ َ ِ ِ اح ٌد ولِي اذ اكر أُولُو ْاْلَلْب ِ ا اب ()52 َ أََّنَا ُى َو إلَوٌ َو َ َ َ
« اﷲ ھەض وىفىٕىڭ لىٍّىفىغب لبضاپ ِۇوبپبت ٍبوي جبظا ثېطىسۇ ،اﷲ ئەٌۋەجحە جېع ھېؽبة ئبٌغۇچىسۇض .وىفىٍەضٔىڭ ئبگبھالٔسۇضۇٌۇـي اﷲ ٔىڭ ثىط ئىىۀٍىىىٕي ثىٍىفي ،ئەلىً ئىگىٍىطىٕىڭ ۋەظ ـ ٔەؼىھەت ئېٍىفٍىطى ئۈچۈْ ،ثۇ ( لۇضئبْ ) جەثٍىغسۇض ( ٍۀي وىفىٍەضگە جەثٍىغ لىٍىؿ ئۈچۈْ ٔبظىً لىٍىٕسى ) » ( .) 52 - 51
ضبففبت ضۈرىطي ؼۈضە « ؼەپ -ؼەپ جىعغبٔالض /جىعىٍغبٔالض » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ؼبففبت ئىؽّىٕي ثىطىٕچي ئبٍەجحىٓ ئبٌغبْ .ئبٍەجحە ؼەپ -ؼەپ جىعغبٔالض ٍبوي جىعىٍغبٔالضٔىڭ وىٍّەض ۋە ٍبوي ٔېّىٍەض ئىىۀٍىىي ثىٍسۈضۈٌّىگەْ .ئەضەپ جىٍىسا ثۇ وۆپٍۈن ـەوٍي ئىٕؽبْ ،پەضىفحە ۋە لۇـمب ئوذفبؾ ھەضىىەت لبثىٍىَىحىگە ئىگە ثوٌغبْ ِەذٍۇلالض ئۈچۈْ ئىفٍىحىٍىسۇ .ثبـحىىي ئۈچ ئبٍەجحە ھەض جەھەجحىٓ ئىحبئەت لىٍىسىغبْ ِەذٍۇلالضٔىڭ وۆظزە جۇجۇٌغبٍٔىمىٕي - 165ئبٍەت جەؼحىمالٍسۇ .ثۇ ٍەضزە ؼەپ -ؼەپ جىعغبٔالض /جىعىٍغبٔالض « ۋەھىٌ » ثوٌۇـي ِۇِىىٓ. ثىع ؼبففبت ،ظاضىَبتٔ ،بظىئبتِ ،ۇضؼەالت ۋە ئبزىَبت ؼۈضىٍىطىٕىڭ وىطىؿ لىؽّىسىىي ٔېّىٕي ؼۈپەجٍەپ وەٌگۀٍىىي ٔبِەٌۇَ ثوٌغبْ ثۇ ؼۈپەجٍەضٔىڭ ۋەھىٍَەض ثىٍەْ ثىۋاؼحە ٍبوي ۋاؼحىٍىه ِۇٔبؼىۋىحي ثوٌغبْ ـەٍئىٍەضٔي ثىٍسۈضىسۇ زەپ لبضاٍّىع. 170
ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ثبضٌىك ٔۇظۇي جەضجىپٍىطىسە ئۀئبَ ٌ -ولّبْ ؼۈضىٍىطىٕىڭ ئبضىؽىغب جىعىٍغبٌْ .ېىىٓ ،ؼۈضىٕىڭ - 62ئبٍىحىٕي زۇذبْ - 43ئبٍەجحىىي ئېحىطاظغب جبۋاة ؼۈپىحىسە ئولۇؾ ِۇِىىٍٓ .ۀە ئىؽطا ؼۈضىؽىٕىڭ - 60ئبٍىحىٕي ثۇ ؼۈضىٕىڭ - 62ئبٍىحىگە ئىعاھبت ؼۈپىحىسە ئولۇؾ ِۇِىىٓ .ثۇ ئەھۋاٌسا ؼۈضىٕي زۇذبٔسىٓ وېَىٓ ۋە ئىؽطازىٓ ئبٌسىٕمي ئوضۇٔغب جىعىؿ وېطەنٌ .ېىىٓ ،ثۇٔساق ثوٌغبٔسا زۇھبٕٔي ھب ِ -ىُ ئبئىٍىؽىسىٓ ئبٍطىپ چمىؿ وېطەن ،ثۇ جوغطا ثوٌّىؽب وېطەن .ئوچۇق لىٍىپ ئېَحؽبق ثىعِۇ ثۇ ؼۈضىٕي لبٍؽي ئوضۇٔغب جىعىفٕي ثىٍەٌّەً لبٌسۇق. ئبٌالھ ٔىڭ ٔەثىٍىطىگە ٍبضزەَ لىٍىسىغبٍٔىمىغب زائىط ۋەزىؽىٕي ئەؼٍىحىفي ثۇ ؼۈضىٕىڭ ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ٔبھبٍىحي ئېغىط وۈٍٔەضٔي ثېفىسىٓ ئۆجىۈظىۋاجمبْ ثىط ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىغب ئىفبضەت لىٍّبلحب ( .) 172 - 171ثۇ جەذّىٕەْ ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 10ىٍىسا ،ئەلەثە ثەٍئىحي ئبضلىٍىك ِەزىٕە ئۈِىسىٕىڭ ـەوىٍٍىٕىفىسىٓ ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ِەٌۇَ ثوٌّبلحب. ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي ئىٕؽبٕٔىڭ ئبذىطەت ئېڭىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈـحۇض - 11 - 1 .ئبٍەجٍەضزە، ذىحبة لىٍىٕغۇچىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىؿ ئبؼبغ لىٍىٕغبْ ِەوىە ؼۈضىٍىطىٕىڭ ئۇؼٍۇثي ٔبِبٍەْ لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ئبٍەجٍەض لىؽمب ،زىممەت جبضجىسىغبْ ۋە جەؼىط لىٍغۇچي ئبالھىسىٍىىىە ئىگە. ؼۈضىٕىڭ زەؼٍەپىي ئۈچ ئبٍىحىسە ئۈچ ؼۈپەت ثبٍبْ لىٍىٕغبٌْ ،ېىىٓ ثۇ ؼۈپەجىە ئىگە ثوٌغۇچىالض جىٍغب ئېٍىّٕىغبٍْ .ۀي ثۇ ئبٍەجٍەضزە ئبالھىسىٍىىٍەض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ،ئەِّب ثۇ ئبالھىسىٍىه ٍبوي ؼۈپەجٍەض ثىٍەْ ٔېّىٕىڭ ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٍٔىمي ئېٕىك ثبٍبْ لىٍىّٕىغبْ.
ات زجرا ( )2فَالتاالِي ِ ِ ِ وال ا ِ ات ِذ ْكًرا ()3 صافاات َ َ َ صفًّا ( )1فَالازاجَر َ ْ ً
« ؼەپ -ؼەپ جىعغبٔالض ۋە جىعىٍغۇچىالض ،ۋاظوەچحۈضۈپ ئبٌسىٕي جوؼمبٔالض ،ئبگبھالٔسۇضۇؾ ئۈچۈْ ئبضلب -ئبضلىسىٓ وەٌگۀٍەض ثىٍەْ لەؼەِىي.) 3 - 1 ( » ...، ثەٌىىُ ،ثۇ ٍەضزە ؼۈپىحي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ـەٍئي ۋەھىٌ ثوٌؽب وېطەن .چۈٔىي ،ؼەپ ثىط ِەلؽەت ثىٍەْ ٍبْ ٍ -بٔغب جىعىٍىفٕي ئىپبزىٍەٍسۇ .جىالۋەجّۇ « ثىط ِۀب ـەوىٍٍۀسۈضۈؾ ئۈچۈْ ھەضىپٍەضٔىڭ ،وەٌىّىٍەضٔىڭ ،جۈٍِىٍەضٔىڭ ٍبْ ٍ -بٔغب جىعىٍىفي » زېّەوحۇض .ؼبھبثىٍەضٔىڭ لبضىٍَىطى ۋە جبثىئىٕالضٔىڭ ئبٌىٍّىطىسىٓ لبجبزە ثىٕٕي زىئبِە ،ثۇ ؼۈپەجٍەض ثىٍەْ ۋەھىَٕي ئولۇپ ئۇٔىڭغب ئەگەـىۀٍەضٔىڭ ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٍٔىمىٕي ئېَحمبْ. زاۋاَ لىٍغبْ ئبٍەجٍەضٔىڭ ۋەھىٌ ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌۇـي ثۇ جەثىطٔىڭ جوغطا ئىىۀٍىىىٕي وۈچەٍحّەوحە .ثوٌۇپّۇ ثۇ ئبٍەجٍەضزە ۋەھىٌ ِۀجەؼىٕىڭ ِۇھبپىعەت ئبؼحىغب ئېٍىٕغبٍٔىمي ھەلمىسىىي ثبٍبٔالض وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ ( .) 10 - 6 ؼۈضىسە جەۋھىس ِەؼىٍىؽي ئبٍەجٍەضزە ٍېپىك ھبٌسا جەوىحٍۀگەْ .ئىٕؽبٕٔىڭ الٍسىٓ ٍبضىحىٍغبٍٔىمي ثۇ ؼۈضىسە ئىّب لىٍىپ ئۆجۈٌگەْ ( .) 11ئىٕىبضچىالضٔىڭ ئبٌالھ ٔىڭ ئبٍەجٍىطىٕي وۆظگە ئىٍّبٍسىغبٍٔىمي جىٍغب ئېٍىپ ئۆجۈٌگەْ ( .) 14ثوٌۇپّۇ ئۇالضٔىڭ ئبذىطەجٕي ئىٕىبض لىٍىپ « ثىع ئۆٌۈپ جوپىغب ۋە لۇضۇق ؼۆڭەوىە ئبٍالٔغبٔسىٓ وېَىٓ ضاؼحال جىطىٍەِسۇق؟ » زېَىفٍىطىچۇ جېري؟ ( .) 16ثۇ پەلەت ئبٌالھ ٔىڭ ئۆظٌىطى ئۈؼحىسىىي ثۇٔچىۋاال ئەجطىٕي ۋاؼحىٍىك ـەوىٍسە ئىٕىبض لىٍىفال ثوٌۇپ لبٌّبً ،ئۆظٌىطىٕىڭ لىٍّىفٍىطىسىٓ جبۋاثىبضٌىممب جبضجىٍىفحىٓ لبچمبٍٔىمحۇض. جىٕبٍەت ۋە گۇٔبھٕي ئبزەجىە ئبٍالٔسۇضۇۋاٌغبٔالضٔىڭ ئبذىطەجٕي ئىٕىبض لىٍىفىّۇ چۈـۀگىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ثىط ئەھۋاي ئەِەغ ( .) 34 - 18ئبٍەجٍەض ثوٍىچە ٍبِبٔالض ئبٌىسىغبْ جبظا ۋە ٍبذفىالض 171
ئبٌىسىغبْ ِۇوبپبت ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ئىالھىٌ لبٔۇْ ٔبھبٍىحي ئېٕىك ثوٌۇپٍ ،بِبٔالض جبظاٌىٕىسۇ، ٍبذفىالض ِۇوبپبجٍىٕىسۇٍ .بِبٔالضٔىڭ ئۆظٌىطىگە « ئبجب -ثوۋىٍىطىٕىڭ ٍوٌي »ٔي ـىپي وەٌحۈضۈـىٕىڭ ھېچمبٔساق لىّّىحي ٍوق ئىىۀٍىىىٕي ثىٍسۈضۈؾ ئۈچۈْ ھەظضىحي ئىجطاھىُ ِىؽبي لىٍىٕىپ جىٍغب ئېٍىٕىسۇ .ثۇ ئبضلىٍىك چولۇَ ئبجب -ثوۋىّىعٔىڭ ٍوٌىسىٓ ِبڭىّىع زېگۈچىٍەضگە ئىّبْ پىفۋاؼي ئىجطاھىّٕىڭ ٍوٌىٕي جۇت زېّەوحەٌ .ېىىٓ ،ئۇالض ذبجب ٍوٌٕي جبٌٍىغبْ « :ئۇالض ئبجب - ثوۋىٍىطىٕي ذبجب ٍوي ئۈؼحىسە جبپحيٌ .ېىىٓ ئۇالض ئبجب -ثوۋىؽىٕىڭ ٍوٌىسىٓ ٍۈگۈضزى » ( - 69 .) 70 ٍبذفىالضٔىڭ ِۇوبپبجي جولمۇظ ضەؼۇي ئۈؼحىسىٓ ثبٍبْ لىٍىٕغبٍْ .ۀي ،ھەظضىحي ٔۇھ ،ھەظضىحي ئىجطاھىُ ،لۇضثبٍٔىك لىٍغبْ ئوغٍي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ لىؽؽەزە ئىؽّي ظىىىط لىٍىّٕبؼحىٓ جىٍغب ئېٍىٕغبْ ھەظضىحي ئىؽّبئىً ،ھەظضىحي ئىؽھبق ،ھەظضىحي ِۇؼب ،ھەظضىحي ھبضۇْ ،ھەظضىحي ئىٍَبغ، ھەظضىحي ٌۇت ،ھەظضىحي ٍۇٔۇغ ( .) 148 - 75 ثوٌۇپّۇ ھەظضىحي ئىجطاھىُ لىؽؽەؼي ثۇ ؼۈضىسە جىٍغب ئېٍىٕىپ ،ثبـمب ؼۈضىٍەضزە ھەظضىحي ئىجطاھىُ ھەلمىسە ثبٍبْ لىٍىّٕىغبْ ثىط ۋەلەٍ ،ۀي ھەظضىحي ئىجطاھىّٕىڭ ثىط جبي ئوغٍىٕي لۇضثبْ لىٍىپ چۈؾ وۆضۈـىسىٓ ئىجبضەت ئېغىط ئېّحىھبْ ثۇ ؼۈضىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ثۇ ئبضلىٍىك لۇضثبٍٔىك ثەضِەً جۇضۇپ ِۇوبپبجمب ٔ /ەجىجىگە ئېطىفىىٍي ثوٌّبٍسىغبٍٔىمىسىٓ ئىجبضەت ھەلىمەت ذىحبة لىٍىٕغۇچىالضٔىڭ ئېڭىغب ؼىڭسۈضۈؾ ِەلؽەت لىٍىّٕبلحب « :ثىع ھەلىمەجەْ ٍبذفي ئىؿ لىٍغۇچىالضٔي ِۇـۇٔساق ِۇوبپبجالٍّىع »:
ِ ب ىب ِ ِمن ال ا ِِ ِ ِن ي ( )122فَػبَش ْارًَنهُ بِغُ ََّلٍـ َحلي ٍم ( )121فَػلَ اما بَػلَ َغ َم َعوُ ال اس ْع َي قَ َاؿ ََي بػُ َا صاٖت َ َر ّ َ ْ َ ك فَانْظُر ما َذا تَػرى قَ َاؿ َي أَب ِ اَّللُ ِم َن ت افْػ َع ْل َما تُػ ْؤَم ُر َستَ ِج ُدِِن إِ ْف َشاءَ ا َِن أَ ْذ َِبُ َ إِِِّن أ ََرى ِٓت الْ َمنَ ِاـ أِّ َ َ ْ َ َ ِ ال ا ِ َسلَما وتَػلاوُ لِْل َجبِ ِ ت الرْؤََي إِ اًن ص ادقْ َ ي (َ )123و ًَن َديْػنَاهُ أَ ْف ََي إِبْػَراى ُيم ( )124قَ ْد َ ين ( )122فَػلَ اما أ ْ َ َ صاب ِر َ ِ ِِ ي ()125 َك َذل َ ك ََْن ِزي الْ ُم ْحسن َ
« ضەثجىُ! ِبڭب ثىط ٍبذفي پەضظۀث ئبجب لىٍغىٓ » .ثىع ئىجطاھىّغب ٔبھبٍىحي ِۇالٍىُ ثىط ئوغۇي ثىٍەْ ذۇؾ ذەۋەض ثەضزۇق .ئۇ ئىجطاھىّٕىڭ ئىؿ ـ وۈـٍىطىگە ٍبضىغۇزەن ثوٌغبْ چبغسا ،ئىجطاھىُ: « ئي ئوغٍۇَ! ِەْ ؼېٕي ثوغۇظالپ لۇضثبٍٔىك لىٍىپ چۈـەپحىّەْ ،ئوٍالپ ثبلمىٕب! ؼەْ ثۇٔىڭغب لبٔساق لبضاٍؽەْ؟ » زېسى .ئۇ ئېَححي « :ئي ئبجب! ٔېّىگە ثۇٍطۇٌغبْ ثوٌؽبڭ ،ـۇٔي ئىجطا لىٍغىٓ، ئبٌالھ ذبٌىؽب ( ئۇٔىڭغب ) ِېٕي ؼەۋض لىٍغۇچي جبپىؽەْ » .ئىىىىؽي ( اﷲ ٔىڭ ئەِطىگە ) ثوٍؽۇٔسى ،ئىجطاھىُ ئۇٔي ( ٍۀي ئوغٍىٕي ثوغۇظالؾ ئۈچۈْ ) ٍېٕي ٍبجمۇظزى .ثىع ئۇٔىڭغب « :ئي ئىجطاھىُ! ( ھېٍىمي ) چۈـٕي ئىفمب ئبـۇضزۇڭ ( ٍۀي چۈـۈڭسە ثۇٍطۇٌغبٕٔي ثەجب وەٌحۈضزۈڭ ) » زەپ ٔىسا لىٍسۇق .ثىع ھەلىمەجەْ ٍبذفي ئىؿ لىٍغۇچىالضٔي ِۇـۇٔساق ِۇوبپبجالٍّىع ( - 100 .) 105 ثبضٌىك ئبظغۇٍٔۇلٕىڭ جەوحىسە ئبٌالھ ھەلمىسىىي جەؼەۋۇضٔىڭ ذبجب چۈـۀچىؽي ٍبجىسۇ .ثۇ ئبظغۇٍٔۇلٕىڭ ئەڭ ئبٌسىسا ئبٌالھ ثىٍەْ ثىۋاؼحە ِۇٔبؼىۋەجٕي ئۈظۈپ جبـالٍسىغبْ ـېطىه وەٌّەوحە .وۆضۈٔىسىغبْ ۋە وۆضۈّٔەٍسىغبْ ثىط لبجبض ٔەضؼىٍەضگە ئبٌالھ لب ئبئىث ؼۈپەجٍەضٔي ثىطىؿ ـېطىىحۇض ( .) 166 - 149ھبٌجۇوي « :لۇزضەت ئىگىؽي ثوٌغبْ ضەثجىڭ ئۇالضٔىڭ ؼۈپەجٍىگۀٍىطىسىٓ پبوحۇض » ( .) 180 172
ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽىٕي ؼۈضىسە ئەڭ وۆپ ئىفٍىحىٍگەْ « ِۇذالؼىٓ » وەٌىّىؽي گەۋزىٍۀسۈضِەوحەٍ .ۀي « :ئىّبٔىٕي ؼبپ ۋە پبن جۇجۇؾ جىطىفچبٍٔىمىٕي ئبٌالھ وۈچەٍحىپ ثەضگەْ ثۀسىٍەض » .لۇضئبٔسا ٍ 8ەضزە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثۇ وەٌىّە ثۇ ؼۈضىسىال ثەؾ لېحىُ جىٍغب ئېٍىٕغبْ .ثۇ ٔۇلحب ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔساِ ،ەظوۇض ؼۈضىٕي « ئىرالغ » ؼۈضىؽي زەپ ئبجىؽبلّۇ ذبجبالـّبٍّىع. ضەثجىُ! ثىعٔي ِۇذٍىػ ثوٌغبْ ۋە ئىرالغ ثىطىٍگەْ ثۀسىٍەض لبجبضىسىٓ لىٍغىٓ!
لەضەش ضۈرىطي « لەؼەغ » « ،لىؽؽە » وەٌىّىؽىٕىڭ وۆپٍۈن ـەوٍي ثوٌۇپِ ،ەظوۇض ؼۈضىٕىڭ - 25 ئبٍىحىگە ئبؼبؼەْ ثۇ ؼۈضىگە ئىؽىُ لىٍىپ لوٍۇٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .زەؼٍەپىي ٔۇظۇي جەضجىپٍىطىسە ئىؽطا ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٌسىغب جىعىٍغبِْ .ەظِۇْ ئېحىجبضى ثىٍەْ ؼۈضە ثىط پۈجۈٍٔۈوىە ئىگە .ؼۈضىٕىڭ ئىچىسىىي ثبٍبٔالضزا ٔبظىً ثوٌۇؾ جبضىرىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ٍىپ ئۇچي ثبض .ؼۈضىٕىڭ - 20ئبٍىحىسە ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضـي جەٍَبضالٔغبْ ؼۈٍمەؼححىٓ ۋاؼحىٍىك ھبٌسا ذەۋەض ثېطىٍگەْ - 24 .ئبٍەت ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ جبئىف ؼەپىطىٕي ئەؼٍىحىسۇ. ثۇ ئىفبضەجٍەض ئبؼبؼىسا ؼۈضىٕي زەۋەجٕىڭ ٍ - 10ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ زېَىفىە ثوٌىسۇ. ؼۈضىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ لبضۇْ لىؽؽەؼي ( ) 82 - 76ئبضلىٍىك ِبي ِ -ۈٌۈن ئەذاللي جېّب لىٍىٕغبْ .ؼۈضىسە ئبؼبؼەْ جەپؽىٍي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ پىطئەۋْ -ھبِبْ -لبضۇْ ئوثطاظى، ئىجحىّبئىٌ ھبٍبجحىىي ؼىَبؼەت -ھولۇق -ئىمحىؽبز ئۈچجۇٌۇڭىٕي جەِؽىً لىٍّبلحب .ئەگەض ثۇ ئۈچ وۈچ ظاٌىُ ثوٌؽب ،ظۇٌۇَ ئۈؼحىگە ثىٕب لىٍىٕغبْ ثىط پىطاِىث ـەوٍىسىىي ؼىَبؼەت ِەٍسأغب وېٍىسۇ. ثۇ ئۈچ وۈچٕىڭ ثىطٌەـّىؽي وۈچٕي ئىالھالـحۇضىسۇِ .بٔب ثۇ ِەظوۇض ثۆٌەوٕىڭ ئبٔب جېّىؽي. لەؼەغ ؼۈضىؽي ِۇلبجحبئب ھەضىپٍىطى ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ؼۈضىٍەضزىٓ ثىطى .ؼۈضىسە ِۇؼب لىؽؽەؼي ئبؼبؼي ئوضۇٔسا جۇضىسۇ ( .) 46 - 3ثۇ لىؽؽە ئبضلىٍىك « ئىّبٍٔىك ثىط جبِبئەت ـەوىٍٍۀسۈضۈؾ » ِەلؽەت لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،لىؽؽە ثبـٍىٕىفحىال جەوىحٍىٕىسۇ ( .) 3 لۇضئبٕٔىڭ ثىط لبٔچە ؼۈضىؽىسە ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ لىؽؽەؼي ثبٍبْ لىٍىٕغبٌْ .ېىىٓ ،ھەض لىؽؽەزە جەوىحٍۀگەْ ِەلؽەت ئوذفبـّبٍسۇ .لۇضئبٔسا ثىط لىؽؽۀىڭ ِۀب ٔۇلحىؽىسىٓ ثىطِۇ - ثىط جەوطاضالٔغبْ ـەوٍي ٍوق زېؽەوّۇ ثوٌىسۇ .ثۇ لىؽؽەزىىي ھەظضىحي ِۇؼب لىؽؽەؼي ۋەلەٌەضٔي ئەڭ ثبـحىٍٓ ،ۀي پىطئەۋىٕٕىڭ ِىؽىطزا زۆٌەت جېطوضى ئېٍىپ ثېطىفمب ثبـٍىغبْ جبضىرىسىٓ ثبـالٍسۇ:
ِ ِ ض وجعل أَىلَها ِشيػعا يستَ ْ ِ ف طَائَِفةً ِمْنػ ُه ْم يُ َذبِّ ُح أَبْػنَاءَ ُى ْم َويَ ْستَ ْحيِي ضع ُ إ اف ف ْر َع ْو َف َع ََّل ِٓت ْاْل َْر ِ َ َ َ َ ْ َ َ ً َ ْ ِِ ِ ِ ِ ين ن َساءَ ُى ْم إناوُ َكا َف م َن الْ ُم ْفسد َ
« ـۈثھىؽىعوي ،پىطئەۋْ ( ِىؽىط ) ظېّىٕىسا ( ظوِىگەضٌىىحە ) ھەززىسىٓ ئبـحي ،ئبھبٌىؽىٕي ثۆٌەوٍەضگە ثۆٌۈپ ،ئۇالضزىٓ ثىط جبئىپۀي ئبجىع ۋە وۈچؽىع لىٍّبلچي ثوٌسى ( .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ) 173
ئۇالضٔىڭ ئوغۇٌٍىطىٕي ئۆٌحۈضۈپ ،لىعٌىطىٕي ( ذىعِەجىە ؼېٍىؿ ئۈچۈْ ) جىطىه لبٌسۇضزى، پىطئەۋْ ھەلىمەجەْ ثۇظغۇٔچىالضزىٓ ئىسى » ( .) 4 لىؽؽۀىڭ وۆضۈٔگەْ ثبؾ لەھطىّبٍٔىطى ِۇؼب ۋە پىطئەۋْ ثوٌۇپ ،وۆضۈّٔىگەْ ۋە ظاِبٔالض ئۈؼحي لەھطىّبٍٔىطى ِەظٌۇِالض ثىٍەْ ظاٌىّالضزۇض .ئبٌالھ ٔىڭ ھەض چبغسىىي ِۇضازى ٔبھبٍىحي ئېٕىكِ « :ەظٌۇِالضٔي ِەظٌۇَ ھبٌىحىسىٓ لۇجۇٌسۇضۇؾ ».
اِ ِ ِ ضعِ ُفوا ِٓت ْاْل َْر ِ ي استُ ْ َونُِر ُ ض َوََْن َعلَ ُه ْم أَئ امةً َوََْن َعلَ ُه ُم الْ َوا ِرث َ ين ْ يد أَ ْف ََّنُ ان َعلَى الذ َ
« ثىع ( ِىؽىط ) ظېّىٕىسا ثوظەن لىٍىٕغبْ /ظۇٌۇِغب ئۇچطىغبٔالضغب ِەضھەِەت لىٍىفٕي ئىطازە لىٍىّىع ،ئۇالضٔي ٍوٌجبـچىالضزىٓ لىٍىفٕي ،ئۇالضٔي پىطئەۋْ ۋە ئۇٔىڭ لەۋِىٕىڭ ( ِۈٌىىگە / زۆٌىحىگە ) ۋاضىػ لىٍىفٕي ئىطازە لىٍىّىع » ( .) 5 لۇضئبْ لىؽؽەٌىطى « ،ۋەلۀبِە » ٍبوي « جبضىد ئەٍٕىىي » ئەِەغ .ثۇ ؼەۋەثحىٓ لۇضئبْ لىؽؽەٌىطىسىٓ ثەٌگىٍىه ثىط جبضىري ۋەلۀي ئەوػ ئەجحۈضۈـٕي ذىَبي لىٍىؿ ھبِبلەجٍىه ثوٌىسۇ .لۇضئبٕٔىڭ وۆظى زائىّب ذىحبة لىٍىٕغۇچىغب ثېطىسىغبْ ٔەؼىھەت ،وۆضؼىحىسىغبْ ٍوي، ٍۈظٌۀسۈضىسىغبْ ٍۆٔىٍىفحە ثوٌۇپ ،لۇضئبْ ثۇ ٔۇلحىالضغب زىممىحىٕي ِەضوەظٌەـحۈضىسۇ ۋە ذىحبة لىٍىٕغۇچىغب زېّەوچي ثوٌغبْ ھەلىمەجىە ئەھّىَەت ثېطىسۇ .ثۇ ھەلىمەجٕي ثىٍسۈضۈؾ ئۈچۈْ ھەض پۇضؼەجٕي چىڭ جۇجىسۇ .لۇضئبٕٔىڭ پەلەت ثىطال زەضزى ثبضٍ ،ۀي ئىٕؽبْ ئۆظ -ئۆظىگە ظۇٌۇَ لىٍّىؽۇْ ،ئەثەزىٌ ؼبئبزىحىٕي ئۆظ لوٌي ثىٍەْ ٍوق لىٍّىؽۇٍْ ،بضىحىٍىؿ ِەلؽىحىگە ِۇۋاپىك ھەضىىەت لىٍؽۇْ .ثۇ ؼۈضىسىّۇ ثۇ پطىٕؽىپ ئۆظگەضِەٍسۇ. ؼۈضىسە ِۇؼبٔىڭ ثوۋالٍىك زەۋضىسىٓ لىؽمىچە ثبٍبٔالض ثېطىٍىسۇ ( .) 13 - 7ثۇ ثبٍبٔالض ئبضلىٍىك ئبٌالھ ذبٌىؽب ِۇؼبٔي پىطئەۋٕٔىڭ لۇچىمىسا چوڭ لىٍىسۇ ،زېَىٍّەوحە .زەضۋەلە ـۇٔساق ثوٌغبٔىسىِ .ۇؼب ،ئۆظىٕي ئۆٌحۈضۈؾ ئۈچۈْ جۇغۇٌغبْ ثبضٌىك ٍېڭي ثوۋالالضٔي ئۆٌحۈضگىسەن زەضىجىسە وۆظى لبْ ثىٍەْ جوٌغبْ پىطئەۋٕٔىڭ لۇچىمىسا چوڭ ثوٌغبٔىسى .ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ « ئبٌالھ ذبٌىؽب زىٕىغب ثىط وبپىطٔىڭ لوٌي ثىٍۀّۇ ٍبضزەَ لىٍىسۇ » زېگەْ ؼۆظى جبضىرٕىڭ ثۇ جىٍىّىسا پەضىمٍىك ـەوىٍسە ۋۇجۇزلب چىممبٔىسى. لىؽؽە ِۇؼبٔىڭ ثوۋالٍىمي ھەلمىسە جوذحۇٌۇپ ،ثىطزىٕال ٍىگىحٍىه زەۋضىگە ئۆجىسۇ .ثۇ ئبضىٍىمحب ِۇؼب ؼبضاٍسا ـبھعازە ؼۈپىحىسە چوڭ ثوٌغبْٔ ،بھبٍىحي ٍبذفي ئىٍىُ جەھؽىً وۆضگەْ، ٍبذفي جەضثىَچىٍەض لوٌىسا چوڭ ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ؼەضذىً ئۇؼحبظالضزىٓ زەضغ ئبٌغبٔىسىٔ .ەجىجىسە پىطئەۋْ لوـۇٔىسا ھەض ذىً ۋەظىپىٍەضٔي ئۆجەپ ،ھەثەـىؽحبْ ٍۈضۈـىگە لوِبٔسأٍىك لىٍىپ ظەپەض لبظأغبْ .لۇضئبْ ثۇ جبضىري ِەٌۇِبجالض ئۈؼحىسە جوذحبٌّبٍسۇ .ؼۆظٔي ئۇزۇي ِۇؼب ؼەۋەثچي ثوٌغبْ ثىط ۋەلەگە ئېٍىپ وېٍىسۇ: ِۇؼب ـەھەض ئبھبٌىؽىسىٓ ھېچ وىفىٕي وۆضگىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ثىط ۋالىححب (ٍۀي چۈـٍۈن ئۇٍمۇزىىي چبغسا) ـەھەضگە وىطزى .ئۇ ـەھەضزە ئىىىي وىفىٕىڭ ئۇضۇـۋاجمبٍٔىمىٕي وۆضزى. (ئۇضۇـۋاجمبٔالضزىٓ) ثىطى ئۆظ لەۋِىسىٓ ثوٌؽبٍ ،ۀە ثىطى ئۇٔىڭ زۈـّىٕي ئىسى .ئۆظ لەۋِىسىٓ ثوٌغبْ ئبزەَ زۈـّىٕىگە لبضـي ئۇٔىڭسىٓ ٍبضزەَ جىٍىسىِ .ۇؼب ئۇٔي ِۇـث ثىٍەْ ثىطٔي ئۇضۇپ ئۆٌحۈضۈپ لوٍسىِ .ۇؼب ئېَححي « :ثۇ ـەٍحبٕٔىڭ ئىفىسۇض ،ـۈثھىؽىعوي ،ـەٍحبْ ئبظزۇضغۇچي ئبـىبضا زۈـّۀسۇض » ( .) 15 174
ھەظضىحي ِۇؼب ئىالھىٌ ٔبظاضەت ئبؼحىسا ثوٌۇپِ ،ەٌۇَ ثوٌغبْ ٔەضؼە ـۇوي ،ئۇ ۋەلە ئۆظى ذبٌىّبؼحىٓ ثوٌغبٔىسى .چۈٔىي ،ئبٍەت ِۇؼبغب « :ثۇ ـەٍحبٕٔىڭ ئىفىسۇض » زېگۈظگۀىسى. ثۇ ٔۇلحىسا ثىط ئبظ جوذحىالٍٍئ .ېّە ئۈچۈْ ـەٍحبٕٔىڭ ئىفي؟ ھبٌجۇويِ ،ۇـحٕي ـەٍحبْ ئبجّىغبٔىسىِ .ىؽىطٌىك وىفىٕي ـەٍحبْ ئۆٌحۈضِىگۀىسى .ئبٍەجٕىڭ زاۋاِىسا ِۇؼب ِۇٔساق زەٍسۇ : « ضەثجىُ! ِەْ ھەلىمەجەْ ئۆظەِگە ظۇٌۇَ لىٍسىُ! » زەپ ذبجبٌىمىٕي ئېحىطاپ لىٍغبْ ۋە « ِېٕي ِەغپىطەت لىٍغىٓ » زەپ جەۋثە لىٍغبٔىسى .ئەگەض ثۇ ـەٍحبٕٔىڭ ئىفي ثوٌغبْ ثوٌؽبِ ،ۇؼب ٔېّە ئۈچۈْ ِەغپىطەت جىٍەٍسۇ؟ جەۋثە لىٍىفىٕىڭ ھبجىحي ٍوق ئىسى. لۇضئبْ ۋەھىٌ ئىٕؽبٔسا ثەضپب لىٍّبلچي ثوٌغبْ ِىؽٍىؽىع چۈـۀچە ِبٔب ثۇ ٔۇلحىسا ئۆظىٕي ٔبِبٍەْ لىٍىسۇ .ثۇ ثبٍبٔالض ئبضلىٍىك گۇٔبھىبضٔىڭ ئۆظىٕي ؼبزىط لىٍغبْ گۇٔبھٕىڭ ثىط پبضچىؽي ھبٌىغب وەٌحۈضۋاٌّبؼٍىمي ،گۇٔبھٕي ئۆظىگە ئېٍىۋاٌّبؼٍىمي ئوجحۇضىغب لوٍۇٌىسۇ .ئەگەض گۇٔبھىبض ؼبزىط لىٍغبْ گۇٔبھٕىڭ ثىط پبضچىؽىغب ئبٍٍىٕىپ ،گۇٔبھٕي ئۆظىٕىڭ پبضچىؽي زەپ لبضىۋاٌؽب، لبٔساق لىٍىپ جەۋثە لىٍىسۇ؟ ئۇ گۇٔبھحىٓ لبٔساق لۇجۇٌىسۇ؟ ثۇ ئەھۋاٌسا گۇٔبھٕي جبـالؾ ئىٕؽبٔغب ذۇززى ئۆظىٕىڭ جىؽّىسىٓ ثىط پبضچىٕي ئېٍىپ جبـٍىۋەجىۀسەن جۇٍغۇ ـەوىٍٍۀسۈضىسىغبٍٔىمي ئۈچۈْ ،جەۋثە لىٍىپ گۇٔبھحىٓ پبوٍىٕىفٕىڭ ئوضٔىغب ئۆظىٕي ئبلالـمب ثبـالٍسۇ ۋە پبجمبلمب جېرىّۇ پبجىسۇِ .بٔب ثۇ « ،ثۇ ـەٍحبٕٔىڭ ئىفىسۇض » ئىپبزىؽي ثىٍەْ ۋەھىٌ ثەضپب لىٍّبلچي ثوٌغبْ ئبڭسۇض .ۋەھىٌ گۇٔبھٕي لۇجۇٌۇؾ وېطەن ثوٌغبْ ثىط ٍۈنٍ ،ۇٍۇپ جبـٍىٕىفي ظۆضۈض ثوٌغبْ ثىط وىط زەپ وۆضؼىحىؿ ئبضلىٍىك گۇٔبھىبضالضغب ئەڭ چوڭ ھەزىَۀي ثەضِەوحە. « ضەثجىُ! ثۇٔىڭسىٓ وېَىٓ گۇٔبھىبضالضغب ۋە ظۇٌۇَ لىٍغۇچىالضغب ھەضگىعِۇ ٍبضزەَ لىٍّبٍّەْ » ( .) 17 زېّەنِ ،ۇؼبٔىڭ ئەؼٍي گۇٔبھي گۇٔبھىبض ۋە ھەلؽىعٌىك لىٍغبْ ثىطؼىگە ٍبضزەَ لىٍىّەْ زەپ ثىگۇٔبھ ثىطؼىٕي ئۆٌحۈضۈپ لوٍۇؾ ئىسى .جبؼبزثىٌ ؼبزىط ثوٌغبْ ثۇ جىٕبٍەت ٔەجىجە ثوٌۇپ، ؼەۋەة گۇٔبھىبضغب ٍبضزەَ لىٍىؿ ئىسىٔ .ېّە ئۈچۈْ؟ ؼەۋەثي « ثىعزىٓ ( ثىعٔىڭ لەۋِسىٓ ) »، ٍۀي ئەؼەثىَەت ( جەضەپجبظٌىك ) ئىسى ...ثۇ ۋەلە ئبضلىٍىك ثبضٌىك ئەؼەثىَەت /جەضەپجبظٌىك ( ذبجب ثوٌغبْ جەلسىطزىّۇ ِىٍٍىحيٍ ،ېمىٕي جەضەپحە جۇضۇؾ )ٔىڭ جىٕبٍەت ثىٍەْ ئوذفبؾ ئىىۀٍىىي ئىّب لىٍىٕغبْ .جەثىئىَىي ،ثۇ ئبضلىٍىك جبضىرىٌ ٍەھۇزىٌ لەۋِىَەجچىٍىىىّۇ جىٍغب ئېٍىٕغبْ. ثەٌىىُ ثۇ ئبضلىٍىك ِەوىىسە ثۇٔىڭغب ئوذفبؾ ثىط ۋەلەٌەضزە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ لبٔساق پوظىحؽىَىسە ثوٌۇـي ھەلمىسە جەٌىّبت ثېطىٍگەْ ثوٌۇـىّۇ ِۇِىىٓ. ئۇٔىڭسىٓ وېَىٕىي ثۆٌۈِسە پىطئەۋٕٔىڭ لبِچىؽي ِۇؼبٔىڭ ھبؼىؽىغب ٍېڭىٍگۀٍىىي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،جبضىد ٍۀە ثىط لېحىُ ھەض پىطئەۋٕٔىڭ ثىط ِۇؼبؼي ثوٌىسىغبٍٔىمىغب ـبھىث ثوٌغبٔىسى. لىؽؽە ثوٍىچە ئىچىي زۇَٔبزىىي جولۇٔۇـالض ،ئۀسىفە ۋە غەَ -لبٍغۇالض ،ھەٍطأٍىك جۇٍغۇؼي ۋە ذبجبٌىمٍىطى ثىٍەْ ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ « ثەـەضى » جەضىپي گەۋزىٍۀسۈضۈٌگەْ .چۈٔىي ،ثۇ لىؽؽەزىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ۋە ضەؼۇٌۇٌالھمب ذىحبة لىٍىٕغبْ « ـۈثھىؽىعوي ،ؼەْ ذبٌىغبْ ئبزىّىڭٕي ھىساٍەت لىالٌّبٍؽەٌْ ،ېىىٓ ئبٌالھ جوغطا ٍوٌغب ٍېحەوٍىٕىفٕي ذبٌىغۇچىٕي ھىساٍەت لىٍىفٕي ذبالٍسۇ » ( ) 56ئبٍىحىّۇ ثۇ لىؽؽە ئبضلىٍىك زېّەوچي ثوٌغبْ ِەلؽەجٕي جبِبٍِىغۇچي ذبضاوېحىطگە ئىگە .ثۇ ئبٍەجٕي ئۆظ ئىچىگە ئبٌغبْ ئۇظۇْ ثىط ثۆٌەن ( ) 75 - 47پەٍغەِجەضٌەضٔىڭ 175
ثەـەضى جەثىئىَحي ۋە ۋەھىَٕىڭ ئىالھي ِۀجەؼىگە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئبغسۇضىسۇ .ثۇ ثۆٌەوحە، ئىٕىبضچي لەۋٍِەضٔىڭ ئبلىۋەجٍىطى ئەؼٍىحىٍىپ ،ثىط لەۋِٕي ٔېّىٕىڭ ھبالوەجىە ئېٍىپ ثبضىسىغبٍٔىمىٕي ئېٕىك ثىط ئىپبزە ثىٍەْ ئوجحۇضىغب لوٍىسۇ:
َوَما ُكناا ُم ْهلِ ِكي الْ ُقَرى إِاَل َوأ َْىلُ َها ظَالِ ُمو َف
« ثىع ھېچمبٔساق ثىط ِەٍِىىەجٕي ئبھبٌىؽي ( ثىط -ثىطىگە ) ظاٌىُ ثوٌّىغىچە ھبالن لىٍغۇچي ثوٌّىسۇق » ( .) 59 ئبٔسىٓ ؼۆظ ھېؽبپ وۈٔىسىىي ِەھىىّىگە وەٌحۈضۈٌىسۇ .ھەض وىفىٕىڭ ئبذىطەت ۋە ئبلىۋىحىٕي ،ثۇ ھبٍبجحب لىٍغبْ لىٍّىفٍىطى ثىٍەْ ـەوىٍٍۀسۈضىسىغبٍٔىمي ٍۀە ثىط لېحىُ جەوىحىٍىٕىسۇ .ثۇ ؼۈضىسىىي ِۇؼب -پىطئەۋْ لىؽؽەؼىسە ثبـمب ؼۈضىٍەضزىىي ِۇؼب -پىطئەۋْ لىؽؽەؼىسىٓ پەضلٍىك ھبٌسا لبضۇْ ئوثطاظى گەۋزىٍۀسۈضۈٌگەْ ثوٌۇپ ،لبضۇْ ئىمحىؽبزىٌ وۈچٕي، پىطئەۋْ ؼىَبؼىٌ وۈچٕي ۋە ھبِبْ ثَۇضووطات وۈچٕي جەِؽىً لىٍغبْ .پىطئەۋْ جۈظۈِىٕىڭ ثىط پبضچىؽي ثوٌغبْ لبضۇْ لۇضئبٕٔىڭ ـبھىحٍىمي ثىٍەْ ِەٌۇَ ثوٌغىٕىسەن پىطئەۋْ لەِىسىٓ ئەِەغ، ِۇؼب لەۋِىسىٓ ئىسى ( .) 76ھەجحب ثۀي ئىؽطائىً ِۀجەٌىطزىٓ ِەٌۇَ ثوٌۇـىچە ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ جۇلمىٕي ئىسى .ئۇ ـۇٔساق ثىط ثبً ثوٌۇپ ،ئۇٔىڭ غەظىٕىٍىطىٕىڭ ئبچمۇچٍىطىٕي وۆجۈضۈؾ ثىط جبِبئەگىّۇ ھەلىمەجەْ ئېغىطٌىك لىالجحي ( .) 76ئۇٔي لبضۇْ لىٍغبْ ِبي ِ -ۈٌىي ئەِەغِ ،بي ِ -ۈٌۈوىە ثوٌغبْ چۈـۀچىؽي ئىسى .چۈٔىي ئۇ ئۆظىگە ئېّحىھبْ لىٍىپ ثېطىٍگەْ ِبي ِ -ۈٌۈوٕىڭ ئبِبٔەت ئىىۀٍىىىٕي ئۇٔحۇغبْ ۋە ئۇٔي ئۆظىگە جەئەٌٍۇق ِۈٌىىَەت زەپ لبضىغبٔىسى .لبضۇْ جۆۋۀسىىي ؼۆظٌىطى ثىٍەْ زۇَٔبغب ثېطىٍىپ وەجىۀٍەضٔىڭ ۋەوىٍٍىه ئوثطاظى ئىسى:
ك ِمن قَػبلِ ِو ِمن الْ ُقر ِ قَ َاؿ إِاَّنَا أُوتِيتُوُ َعلَى ِع ْل ٍم ِعْن ِدي أ ََوََلْ يَػ ْعلَ ْم أَ اف ا َشد ِمْنوُ قُػ اوةً وف َم ْن ُى َو أ َ اَّللَ قَ ْد أ َْىلَ َ ْ ْ َ ُ َوأَ ْكثَػ ُر ّتَْ ًعا َوََل يُ ْسأ َُؿ َع ْن ذُنُوِبِِ ُم الْ ُم ْج ِرُمو َف
لبضۇْ « :ـۇٔي ئوثساْ ثىٍىپ لېٍىڭالضوي ،ثۇ ِبي -زۇَٔبٔي ِەْ ئۆظەِٕىڭ ثىٍىّىُ ۋە لبثىٍىَىحىُ ثىٍەْ لوٌغب وەٌحۈضزۈَ » زېسى .لبضۇْ ئۆظىسىٓ ئىٍگىطى ئۆجىەْ ئۈِّەجٍەضزىٓ ئۇٔىڭغب لبضىغبٔسا جېرىّۇ وۈچٍۈن ،جوپٍىغبْ ( ِېٍي ) جېرىّۇ وۆپ ثوٌغبْ وىفىٍەضٔي ئبٌالھ ٔىڭ لبٔساق ھبالن لىٍغبٍٔىمىٕي ثىٍّىسىّۇ؟ گۇٔبھٕي ئۆظىگە ئبزەت لىٍىۋاٌغبٔالضٔىڭ گۇٔبھٍىطىٕىڭ ؼوضىٍىفي ھبجەجؽىعزۇض ( .) 78 ِەِْ ...ەْ ِ ...ەْ ... ثۇ « ِەْ » چۈـۀچىؽىسە « ِەْ » ئىسضاوي ٍوق .ئۇٔىڭسا « ـەذؽىَەجچىٍىه » ثبض. ھەِّىگە ِەٌۇَ ثوٌغبٔسەن ،ئوجحۇضىسا ئبٌالھ ٔي ئۇٔحۇغبْ ثىط « ِەْ » ثبض .ئبٌالھ ٔي ئۇٔحۇـٕىڭ جبظاؼي ئبٌالھ جەضىپىسىٓ جەضن ئېحىٍىؿ ثوٌۇپ ،ئبٌالھ ثىطؼىٕي جەضن ئەجؽە ،ئۇٔي ٍەضگە ٍۇجمۇظىۋېحىفحىٓ ھېچىىُ جوؼۇپ لبالٌّبٍسۇ:
فَخس ْفنَا بِِو وبِ َدا ِرهِ ْاْلَرض فَما َكا َف لَو ِمن فِئ ٍة يػْنصرونَو ِمن دو ِف اِ ِ ِ ين ُ ْ َ َ ُُ ُ ْ ُ ْ َ َ َ اَّلل َوَما َكا َف م َن الْ ُمْنػتَص ِر َ ََ
« لبضۇٕٔي ئۇٔىڭ ئۆٍي ثىٍەْ لوـۇپ ٍەضگە ٍۇجمۇظزۇق ،ئۇٔىڭسىٓ ئبٌالھ ٔىڭ ئبظاثىٕي زەپئي لىٍىسىغبْ ثىط جبِبئە ثوٌّىسى .لبضۇْ ئۆظىٕي لوغسىَبٌّىسى ،ئۇ ٍبضزەِگە الٍىك ثوٌغۇچىالضزىٓ ئەِەغ ئىسى » ( .) 81 176
ضەؼۇٌۇٌالھ ئۆظىگە ۋەھىٌ وېٍىفحىٓ ثۇضۇْ ئۆظىگە ۋەھىٌ ثېطىٍگەْ پەٍغەِجەضٌەضزىٓ ثىطى ثوٌۇـٕي زىٍىسىٓ ئۆجىۈظۈپ ثبلمبْ ٍبوي ئۈِىس لىٍىپ ثبلمبْ ثوٌغىَّىسى؟ ثۇ ؼۇوئبٌغب لۇضئبْ ِۇٔساق جبۋاة ثەضِەوحە:
ِ ِ ِ وما ُكْنت تَػرجو أَ ْف يػ ْل َقى إِلَي َ ِ ين اب إِاَل َر ْْتَةً ِم ْن َربِّ َ ْ ك الْكتَ ُ ُ ََ َ ْ ُ ك فَ ََّل تَ ُكونَ ان ظَه ًّيا ل ْل َكاف ِر َ
« ؼەْ ( ئي ثۇ ۋەھىٌ ذىحبة لىٍىٕغۇچي ) ،ؼەْ ثۇ ئىالھىٌ ۋەھىٌ ( لۇضئبْ )ٔىڭ ؼبڭب ٔبظىً لىٍىٕىفىٕي ئۈِىس لىٍّىغبٔىسىڭ ،پەلەت ضەثجىڭ ؼبڭب ضەھّەت لىٍىپ ( ؼبڭب ئۇٔي ٔبظىً لىٍسى ) ،وبپىطالضغب ٍبضزەِچي ثوٌّىغىٓ » ( .) 86 ؼۈضە ثبضٌىك ۋەھىٍَەضٔىڭ ئەڭ ئبؼبؼٍىك ھەلىمىحي ثوٌغبْ جەۋھىس ئەلىسىؽىٕي ئىّب لىٍغبْ ھبٌسا ئبذىطٌىفىسۇ:
ََل إِلَوَ إِاَل ُى َو ُكل َش ْي ٍء َىالِ ٌ ك إِاَل َو ْج َهوُ
« ئبٌالھ جىٓ ثبـمب ھېچ ئىالھ ٍولحۇض ،ئبٌالھ ٔىڭ ظاجىسىٓ ثبـمب ثبضٌىك ٔەضؼىٍەض ٍولىٍىسۇ » ( .) 88 لوـۇِچە: ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ ؼەھۋۀٍىه ثىٍەْ جىٕبٍەت ئۆجىۈظۈـىگە ؼەۋەة ثوٌغبْ لوٌي ،ئبٌالھ ٔىڭ ٔۇثۇۋۋەت ئبالِىحي ؼۈپىحىسە ثەذؿ ئەجىەْ ئىىىي ِۆجىعىسىٓ ثىطى ثوٌغبْ ٍەزى ثەٍعا ( ٔۇضٌۇق لوي ) ٔىڭ زەي ئۆظى ئىسى .ثۇ ئبضلىٍىك لوٌىڭىع گۇٔبھ ؼەۋەثٍىه وىطٌىٕىفي ِۇِىىٌٓ ،ېىىٓ چىٓ زىٍىڭىعزىٓ جەۋثە لىٍؽىڭىع ،وىطٌۀگەْ لوٌىڭىعٔي ٍۇغبْ ثوٌىؽىع .ؼىع لوٌىڭىعٔي پبوٍىؽىڭىع ،ئبٌالھ ثەذؿ ئەجىەْ پبوٍىك ثىٍەْ ٔۇض ئۈؼحىگە ٔۇض ثوٌىسۇِ .بٔب ثۇ ۋالىححب ئۇ لوٌىڭىع « ٔۇضٌۇق لوي ٍ -ەزى ثەٍعا » ثوٌىسۇ ،زېّەوحە. ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ ؼەھۋۀٍىه ثىٍەْ ئۆجىۈظگەْ جىٕبٍىحي ،ئۆظ ئبٌسىغب جۇضغبٔسا ٍبِبٍٔىك ثوٌغبْ ثوٌؽب ،ثىط پۈجۈْ گەۋزە ئىچىسە جۇضۇپ لبضىغبْ ۋالىححب ذەٍىط ئىسىٍ .ۀي: .1ـبھعازە ِۇؼبٔىڭ ئبٌالھ ٔىڭ ئەٌچىؽي ِۇؼب ثوٌىفي ئۈچۈْ پىطئەۋْ ؼبضىَىسىٓ لۇجۇٌۇـي وېطەن ئىسى .ذۇززى ثىطؼىٕي ظىٕسأسىٓ لۇجمۇظۇؾ ئۈچۈْ جىطىفچبٍٔىك ظۆضۈض ثوٌغبٔسەن، ؼبضاٍسىٓ لۇجمۇظۇؾ ئۈچۈّٔۇ ثىط جىطىفچبٍٔىك ،ؼەۋەة لىٍىؿ الظىُِ .بٔب ثۇ ۋەلە ِۇـۇٔساق ثىط ذەٍىطٌىه ئىفمب ۋەؼىٍە ثوٌسى. ِ .2ۇؼب ئبٌالھ ٔىڭ ئېّىحىھبٔىسا ئۆظىٕي زەڭؽەپ ثبلحي .لوٌىٕي ثۇ ۋەلە ثىٍەْ وىطٌەجحي، ٌېىىٓ ثۇ ذبجبٌىك ئۇٔي ضەثجىگە ٍۈظٌۀسۈضزى .ذبجبؼي ئۈچۈْ ئىؽحىغفبض ئېَحىپ ،ضەثجىگە ٍۈظٌۀسى ،ثوٍۇْ ئېگىپ ئبٌالھ لب ؼېغىٕسى .چۈٔىي ،ئۇٔىڭغب ؼبضإٍىڭ ئىفىىي ئبٌٍىمبچبْ ئېحىٍگۀىسى. ِ .3ىؽىط ھبوىّىَىحي ئبٌسىسا ئۇ ثىط لبچمۇْ جىٕبٍەجچي ئىسى .ثوٌۇپّۇ ئۇٔىڭ ِىٍٍىٌ وىٍّىىىّۇ ئبـىبضىٍىٕىپ لبٌغبْ ثوٌۇپِ ،ىؽىطزا جۇضاٌّبٍححي .ثۇ زىَبضٔي جەضن ئېحىفي وېطەن ئىسىٌ .ېىىٓ ثبضىسىغبْ ھېچمبٔساق ٍېطى ٍوق ئىسى .ئۇ لەٍەضگە وېحىۋاجمبٍٔىمىٕي ثىٍّەؼحىٓ ئىالھىٌ لۇزضەت ئۇٔي ِۇئەٌٍىّىگە لبضاپ ئېٍىپ وېحىۋاجبجحي .ثۇ ۋەلە ئۇٔىڭ ھەظضىحي ـۇئەٍجٕىڭ لوٌي ئبؼحىسا ئوْ ٍىً جەٌىُ ئېٍىفىغب ۋەؼىٍە ثوٌسى. ثۇ ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ « وۈچۈَ لبٌّىسى » زېگەْ ۋالحي ئىسى .ھەض پەٍغەِجەضٔىڭ ثىط « وۈچۈَ لبٌّىسى! لۇضثىحىُ ٍەجّىسى! » زېگەْ ثىط ۋالحي ثبض ئىسى .ھەض پەٍغەِجەضگە ئۇالضٔي 177
جبٌٍىغبْ ضەثجي « وۈچۈَ لبٌّىسى! لۇضثىحىُ ٍەجّىسى! » زېگۈظگۀىسى .ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ « وۈچۈَ لبٌّىسى » ٔۇلحىؽي جبئىفحىٓ لبٍحمبْ ۋالحي ئىسى .ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ « وۈچۈَ لبٌّىسى! لۇضثىحىُ ٍەجّىسى! » ٔۇلحىؽي ِەزەٍەْ ضاٍؤي زائىطىؽىگە وىطگەْ وۈٔي ئىسىِ .بٔب ئۇ وۈْ ئۇٔىڭ ھېطىپ -ئېچىپ ِبجبٌي لبٌّىغبٔىسى .ثبضىسىغبْ ٍېطى ٍوق ،ثېفىٕي جىممۇزەن وەپىؽي ٍوق ئىسى .لىعالض لوٍٍىطىٕي ؼۇغىطىسىغبْ ثىط لۇزۇق ثېفىسا ئۈِىسؼىع ،پەضىفبْ ھبٌسا ؼبٍىساپ غەِگە پېحىپ ئوٌحۇضۇپ ِۇٔساق زېگۀىسى « :ضەثجىُ! ِبڭب ثەذؿ ئېحىسىغبْ ذەٍطىڭسىٓ ٔېّىٕي ثەضؼەڭِ ،ەْ ھەلىمەجەْ ئۇٔىڭغب ِۇھحبج » ( .) 24
ئىطرا ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « وېچە ؼەپىطى » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ئىؽطا » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ثۇ ئىؽّي وېٍەچەوحە ئەِەٌىٍَىفىسىغبْ ھىجطەجٕي ۋە ئىچىي ھىجطەت ثوٌغبْ ئىؽطأي ئىّب لىٍغبْ .ؼۈضىٕىڭ ئىؽطا ئىؽّي وېَىٕىي ِەظگىٍسە ئوِۇِالـمبْ ثوٌؽب وېطەن .چۈٔىي فىطۇظئبثبزى « ئەي ثەؼبئىط » ٔبٍِىك ئەؼىطىسە ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ « ؼۇثھبْ » ۋە « ئىؽطائىً » زىٓ ئىجبضەت ئىىىي ئىؽّي ثبضٌىمىٕي لەٍث لىٍغبْ ثوٌۇپ « ،ئىؽطا » ئىؽّىٕي جىٍغب ئبٌّىغبْ. ؼۈضە ثۀي ئىؽطائىً ئۈؼحىسە جوذحبٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ « ثۀي ئىؽطائىً ؼۈضىؽي » زەپّۇ ئبجبٌغبٌْ .ېىىٓ ،لۇضئبٔسا ثۀي ئىؽطائىً ھەلمىسە ئەڭ وۆپ جوذحبٌغبْ ؼۈضە ثەلەضە ؼۈضىؽىسۇض. ئەگەض ثۇ ئۆٌچەِگە ئبؼبؼەْ ئىؽىُ لوٍۇٌىسىغبْ ثوٌؽب ،ثەلەضە ؼۈضىؽي ثۇ ئىؽىّغبٍ ،ۀي ثۀي ئىؽطائىً ؼۈضىؽي زەپ ئبجىٍىفمب ھەِّىسىٓ ثەن الٍىك. « ثەؼبئىط » ٔىڭ ِۇئەٌٍىپي جىٍغب ئبٌغبْ ؼۇثھبْ ئىؽّي ؼۈضىٕىڭ ثىطىٕچي وەٌىّىؽي ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ،ؼۈضە ثۇ وەٌىّە ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ثوٌۇـىّۇ ِۇِىىٓ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،لۇضەٍؿ ثبٍمۇجىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْٔ .ەثىٍەضٔىڭ لىؽؽەٌىطى ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ؼۈضىٍەض ئبضىؽىغب جىعىفمب ثوٌىسۇ .ؼۈضىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ٍەھۇزىَالضغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثبٍبٔالض ثۇ ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ئۀئبَ ،ئەئطاف ،جىٓٔ ،ەًِ ،ـۇئەضا ؼۈضىٍىطىٕي ئەؼٍىحىسۇ .ظۇھطى ( ۋاپبت ) 124 / 742 ،ئىؽطا ۋەلەؼىٕي ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 5ىٍىسا ثوٌغبْ زەٍسۇ ( ٔەۋەۋى ،ـەضھ .) 209 ،2 ،لۇضجۇثىّۇ ثۇ لبضاـٕي جوغطا زەٍسۇ - 60 .ئبٍەت ؼبففبت ؼۈضىؽي - 62 ئبٍەجٕي ئىّب لىٍغبْ ثوٌۇپ ،ثۇٔىڭغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ؼۈضىٕىڭ ؼبففبت ؼۈضىؽىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ئېٕىك .ثۇ ؼۈضە زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي جەضجىپٍەضزە لەؼەغ ٍ -ۇٔۇغ ؼۈضىٍىطى ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 10ىٍىغب جوغطا وەٌّەوحە .ؼۈضە ئىؽطا ئبٍىحي ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ئبٍەت ھەَ ِۀب ھەَ ئۇؼٍۇة ٔۇلحىؽىسىٓ ؼۈضىٕىڭ ثىط پۈجۈْ گەۋزىؽىسىٓ ئبٍطىُ ثىط ثۆٌەوٕي جەـىىً لىٍىسۇ .چۈٔىي ،ؼۈضىسىىي ثبضٌىك ئبٍەجٍەض « ا ( ئەٌىف ) » ثىٍەْ ئبذىطالـمبْ، پەلەت ثۇ ئبٍەت « ض ( ضا ) » ثىٍەْ ئبذىطالـمبْ .ئىؽطا ۋەلەؼي ۋە ئۇٔىڭ ئبٔب ثېىەجٍىطىسىٓ ثىطى ثوٌغبْ « ئەي ِەؼجىسۇي ئەلؽب » ثىٍەْ ثۀي ئىؽطائىً ئبضىؽىسا ِۇٔبؼىۋەجٕىڭ ثبضٌىمي ئبٍەجٕىڭ ئبذىطىسىٓ ِەٌۇَ ثوٌّبلحب. 178
ئىؽطا ؼۈضىؽي ِەـھۇض ئىؽطا ئبٍىحي ثىٍەْ ثبـالٔغبْ .ثۇ لۇضئبٔسا ئىؽطا ھەلىمىحىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ ثىطزىٕجىط ئبٍەت:
ِ ِ ِِ ِ َسرى بِعْب ِدهِ لَْيَّلً ِمن الْمس ِج ِد ْ ِ صى الاذي ََب َرْكنَا َح ْولَوُ لنُ ِريَوُ اٖتََراـ إِ ََل الْ َم ْسجد اْلَقْ َ ُسْب َحا َف الاذي أ ْ َ َ َّ َ ْ ِمن آَيتِنَا إِناو ىو ال اس ِميع الب ِ ص ُّي ُ َ ْ َ ُ َُ
« ئبٌالھ ِەذٍۇلٍىطىغب ئوذفبپ لېٍىفحىٓ پبوحۇض ( ھېچجىط ِەذٍۇق ئۇٔىڭغب ئوذفىّبٍسۇ ) ،ئۇ لۇزضىحىٕىڭ زەٌىٍٍىطىٕي وۆضؼىحىؿ ئۈچۈْ ،ثۀسىؽىٕي ثىط وېچىسە ِەؼجىسى ھەضەِسىٓ ئەجطاپىٕي ثەضىىەجٍىه لىٍغبْ ِەؼجىسى ئەلؽبغب ئېٍىپ وەٌسى .ھەلىمەجەْ ئبٌالھ ھەِّىٕي ئبڭالپ جۇضغۇچىسۇض ،ھەِّىٕي وۆضۈپ جۇضغۇچىسۇض » ( .) 1 ئبٍەجٕىڭ ِۀىؽي ھەلىمەجەْ چوڭمۇض ثوٌۇپ ،ثۇ ئبِىً ئبٍەجٕي ِۇؼحەلىً ھبٌسا ـەضھىٍَەـىە ئىّىبْ ثەضِەوحە .جەپؽىط جبضىرىّىع ثۇٔىڭ جبٍٔىك ـبھىحي .ئىؽطازىٓ ئىجبضەت ثىط جەضىپي ضوھبٔي ،ثىط جەضىپي ِبالئىىىٍىك ،ثىط جەضىپي غىَبثي ثوٌغبْ ـبھىحٍىمٕي ئىّبْ ثوٌّبؼحىٓ چۈـۀسۈضگىٍي ۋە چۈـۀگىٍي ثوٌّبٍسۇ .ثۇ « ئبالھىسە » ھبزىؽىٕىڭ ھەض ذىً ـەضھىٍَەضگە ؼەۋەة ثوٌغبٍٔىمىٕي ئىؽطا ۋە ِىطاج ھەلمىسىىي ضىۋاٍەجٕىڭ ِوٌٍىمىسىّٕۇ وۆضىۋاٌغىٍي ثوٌىسۇ. ئبٌالھ ئىؽطا ئبٍىحي ـەضھىٍَەؾ ٔۇلحىؽىسىٓ ئىفىىٕي وەڭ ئېچىپ ثېطىؿ ثىٍەْ ثىطگە ثەٌگىٍىه ضاِىب ؼىعىپ ثەضِەوحە .ئىؽطا ئبٍىحي ثۇ ضاِىب ئبضلىٍىك ـەضھىٍَىگۈچىگە ِۇٔساق ثىط لبٔچە ٔۇلحىٕي ئەؼىەضجىپ « لبٔساق ـەضھىٍَىؽەڭ ـەضھىٍَە ،ئەِّب ثەٌگىٍۀگەْ ضاِىىسىٓ ھبٌمىپ وەجّە » زېّەوحەِ .ەظوۇض ئبٍەجٕي چۈـىٕىؿ ئۈؼحىسە ئىعزىٕىۋاجمبْ ھەض ِۇئّىٓ ئۈچۈْ ثەٌگىٍىگەْ ضاِىب جۆۋۀسىىىچە: .1ؼۇثھبْ .ئىؽىّغب ئبٍٍىٕىپ وەجىەْ ثىط پېئىً ثوٌغبْ ثۇ وەٌىّە « جەؼەۋۋۇضزىٓ ھبٌمىغبٕٔي ـۇ ـەوىٍسە ثىٍىؿ ،ئۇٌۇغ ثوٌغبٕٔىڭ ئۇٌۇغٍىمىٕي جەلسىطٌەؾ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ. ثۇ ئبضلىٍىك ذىحبة لىٍىٕغۇچىغب « ئي ِۇئّىٓ! ثۇ ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ئوذفىحىفٕي ھەض ذىً ِۀىسە چۈـۀؽەڭ ثوٌىسۇٌ .ېىىٓ ثۇ ھەضگىعِۇ ئبٌالھ ٔىڭ ِۇجٍەق ۋە ھېچمبٔساق ثىط ِەذٍۇلمب ئوذفىّبٍسىغبْ ھەلىمىحىگە زەذٍي ٍەجىۈظىسىغبْ ثىط ِۀب ثوٌّبؼٍىمي وېطەن » زېّەوحە. ٌ « .2ي ٔۇضىَەھۇ ِىٓ ئبٍەجىٕب -ئۇٔىڭغب ئبٍەجٍىطىّىعٔىڭ ثىط لىؽّىٕي وۆضؼىحىؿ ئۈچۈْ ... » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ثۇ ئىجبضە ئبضلىٍىك ثىط جەضەپحىٓ ئىؽطا ۋەلەؼىسە ئبٌالھ ضەؼۇٌۇٌالھمب ئبٍەجٍىطىٕىڭ ھەِّىؽىٕي ئەِەغ ،ثىط لىؽّٕي وۆضؼەجىۀٍىىي؛ ٍۀە ثىط جەضەپحىٓ ضەؼۇٌۇٌالھ ئبٌالھ ٔىڭ ئۆظىٕي ئەِەغ ،ئبٍەجٍىطىسىٓ ثىط لىؽّىٕي وۆضگۀٍىىي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ. « .3ئىٕٕەھۇ ھۇۋەغ ؼەِىئۇي ثەؼىط -ھەلىمەجەْ ئبٌالھ ھەِّىٕي ئبڭالپ جۇضغۇچىسۇض، ھەِّىٕي وۆضۈپ جۇضغۇچىسۇض »ٍ ،ۀي ئبٍەجٕىڭ ئبذىطى ثوٌۇپ ،ثۇ ئبضلىٍىك ھەض ٔەضؼىٕي ئبڭالپ، وۆضۈپ جۇضۇـٕىڭ پەلەت ئبٌالھ لىال ذبغ ئىىۀٍىىي ،ئبٌالھ جىٓ غەٍطىٕىڭ ثۇٔساق لىالٌّبٍسىغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ھەجحب پەٍغەِجەض ثوٌغبْ جەلسىطزىّۇ ـۇٔساق ئىىۀٍىىي ثىٍسۈضۈٌگەْ .ثۇ ئبضلىٍىك ضەؼۇٌۇٌالھٕي ھەض ٔەضؼىٕي ئبڭالپ ۋە وۆضۈپ جۇضىسىغبٍٔىمىٕي زاۋا لىٍىپ ئۇٔىڭغب جۆھّەت لىٍّبڭالض .ثۇٔساق ثوٌغبٔسا ئبٌالھ ثەٌگىٍىگەْ چەوحىٓ ئبـمبْ ثوٌىؽىٍەض زېّەوحە. ئىؽطا ئبٍىحىسىٓ وېَىٕال جېّب ثۀي ئىؽطائىٍغب ٍۆجىەٌگەْ ثوٌۇپ ،ثۇ لىؽؽەزە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثۀي ئىؽطائىً پىطئەۋْ ظۇٌۇِي ئبؼحىسا ئىڭطىغبْ ،ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ ئبضلىؽىسىٓ زېڭىعغب لبضاپ 179
ِبڭغبْ ،ئبؼّبٔسىٓ چۈـىەْ ٔېّەجىە ضاظى ثوٌّبً چۆٌسە ٍ 40ىً چۆضگىٍەپ ٍۈضگەْ ثۀي ئىؽطائىً ئەِەغ .ثۇ لىؽؽەزىىي ثۀي ئىؽطائىً ظاٌىُ ،ثۇظغۇٔچىٍىك چىمىطىپ ،ئەجطاپىغب ئۇضۇؾ ئوجىٕي جۇجبـحۇضغبْ ثۀي ئىؽطائىٍسۇضٍ .ۀي « ٍەھۇزىٍَەـىەْ » ثۀي ئىؽطائىٍسۇض:
إسرائِيل ِٓت الْ ِكتَ ِ وقَ َ ِ ض َمارتَػ ْ ِ اب لَتُػ ْف ِس ُد اف ِٓت ْاْل َْر ِ ي َولَتَػ ْعلُ ان عُلًُّوا َكبِ ًّيا ( )4فَِإ َذا َجاءَ َو ْع ُد َ ضْيػنَا إ ََل بَِِن ْ َ ِ ٍ ِ ِ اسوا ِخ ََّل َؿ ال ّد ََي ِر َوَكا َف َو ْع ًدا َم ْفعُ ًوَل (ّ )5تُا َرَد ْد ًَن لَ ُك ُم أَ ُوَل ُُهَا بَػ َعثْػنَا َعلَْي ُك ْم عبَ ًادا لَنَا أُوِ َِبْ ٍس َشديد فَ َج ُ ِ ِ ِ ِ ِ َسأْ ُُْت الْ َكارةَ َعلَْي ِه ْم َوأ َْم َد ْد ًَن ُك ْم ِِب َْم َو ٍاؿ َوبَن َ َح َسْنػتُ ْم أ ْ ي َو َج َع ْلنَا ُك ْم أَ ْكثَػَر نَف ًّيا ( )6إِ ْف أ ْ َح َسْنػتُ ْم ْلَنْػ ُفس ُك ْم َوإ ْف أ َ ِ ِ وى ُك ْم َولِيَ ْد ُخلُوا الْ َم ْس ِج َد َك َما َد َخلُوهُ أَاوَؿ َمارةٍ َولِيُػتَػِِّبُوا َما َعلَ ْوا تَػْتبِ ًّيا فَػلَ َها فَِإ َذا َجاءَ َو ْع ُد ْاْلَخَرةِ ليَ ُسوءُوا ُو ُج َ ( )7عسى رب ُكم أَ ْف يػر َْت ُكم وإِ ْف ع ْد ُُْت ع ْد ًَن وجع ْلنَا جهنام لِْل َكافِ ِرين ح ِ ص ًّيا ()8 َ َ َ َ َ ْ َْ َ ْ َ ُ ُ َ َ َ َ َ َ
« ئىؽطائىً ئەۋالزىغب وىحبثحب ( ٍۀي جەۋضاجحب )« :پەٌەؼحىٓ ظېّىٕىسا چولۇَ ئىىىي لېحىُ ثۇظغۇٔچىٍىك لىٍىؽىٍەض ۋە ظۇٌۇَ لىٍىؿ ثىٍەْ ،اﷲ چەوٍىگەْ ئىفالضٔي لىٍىؿ ثىٍەْ جوٌىّۇ ھەززىڭالضزىٓ ئېفىپ وېحىؽىٍەض» زەپ ۋەھَي لىٍسۇق .ثىطىٕچي لېحىٍّىك ثۇظغۇٔچىٍىمٕىڭ ( جبظاؼي ) ۋەزە لىٍىٕغبْ ۋالىث وەٌگۀسە ( ،ؼىٍەضٔي جبظاالؾ ئۈچۈْ ) ؼىٍەضگە وۈچٍۈن ثۀسىٍىطىّىعٔي ئەۋەجحۇق ( ،ئۇالض ؼىٍەضٔي ئۆٌحۈضۈؾ ،ثۇالڭ ـ جبالڭ لىٍىؿ ئۈچۈْ ) ئۆٍٍەضٔي ئبذحۇضزى ( .ؼىٍەضگە زۈـّۀٕي ِۇؼەٌٍەت لىٍىؿ ) چولۇَ ئىفمب ئبـىسىغبْ ۋەزە ئىسى ( ثۇ ِۇـۇٔساق ھەززىسىٓ ئبـمۇچىالضٔي جبظاالؾ ئۈچۈْ ثەٌگىٍۀگەْ لبٔۇٕٔىڭ جەجەٌٍىؽي ئىسى ). ئبٔسىٓ (ٍۀي جەۋثە لىٍغىٕىڭالضزىٓ) وېَىٓ ؼىٍەضٔىڭ ئۇالضزىٓ ئۈؼحۈٍٔىىىڭالضٔي ئەؼٍىگە وەٌحۈضزۇق ( ٍۀي زۈـّىٕىڭالضٔي ھبالن لىٍسۇق ،ؼىٍەضٔي ئۇٔىڭ ئۈؼحىسىٓ غبٌىت لىٍسۇق )، ؼىٍەضگە ٔۇضغۇْ ِبي ۋە ئەۋالزالض ئبجب لىٍسۇق ،ؼبٔىڭالضٔي وۆپ لىٍسۇق ( .ئي ئؽطائىً ئەۋالزى! ) ئەگەض ٍبذفىٍىك لىٍؽبڭالضٍ ،بذفىٍىمىڭالض ئۆظۈڭالض ئۈچۈٔسۇضٍ ،بِبٍٔىك لىٍؽبڭالضِۇ ئۆظۈڭالض ئۈچۈٔسۇض ،ئىىىىٕچي لېحىٍّىك ثۇظغۇٔچىٍىك ( جبظاؼىٕىڭ ) ۋەزە لىٍىٕغبْ ۋالحي وەٌگۀسە، (زۈـّۀٍەضٔىڭ ذبض لىٍىفي ثىٍەْ) ٍۈظۈڭالضزا لبٍغۇٔىڭ ئبالِەجٍىطى وۆضۈٌۈـي ئۈچۈْ، ئۇالضٔىڭ ثەٍحۇٌّۇلەززەؼىە زەؼٍەپىي لېحىّسا وىطگۀسەن وىطىپ ( ئۇٔي ذبضاة لىٍىفي ) ئۈچۈْ ،ئىفغبي لىٍغبٍٔىىي ٍەضٔي ۋەٍطاْ لىٍىفي ئۈچۈْ (ئۇالضٔي ثىع ئەۋەجحۇق) ( .ئەگەض جەۋثە لىٍؽبڭالض ) پەضۋەضزىگبضىڭالضٔىڭ ؼىٍەضگە ضەھىُ لىٍىفي ِۇھەلمەق ٍېمىٕسۇض ،ئەگەض ؼىٍەض لبٍحؽبڭالض (ٍۀي لبٍحب ثۇظغۇٔچىٍىك لىٍؽبڭالض) ،ثىع لبٍحىّىع ( ٍۀي ثىع ؼىٍەضٔي لبٍحب جبظاالٍّىع ). جەھۀٕەِٕي وبپىطالض /جۇظووضالض ئۈچۈْ ظىٕساْ لىٍسۇق » ( .) 8 - 4 ثۇ ئبٍەجحە ٍەھۇزىٍَەـىەْ ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ جبضىري ئەڭ ئىرچبَ ـەوىٍسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ. ِۆجى عىۋى ثىط ثىفبضەت ثوٌؽب وېطەن ،ثۇ ٍەضزە جىٍغب ئېٍىٕغبْ جبضىد پەلەت ئبؼۇض ئىفغبٌىَىحىٕي، ثبثىً ؼۈضگۈٔىٕي ۋە ِىالزىسىٓ وېَىٕىي ٍ - 70ىٍٍىطىسا ضىُ ئىّپىطاجوضى جىحۇغ زەۋضىسە ٍۈظ ثەضگەْ ئىطلي لىطغىٕچىٍىمالضٔىال ثبٍبْ لىٍىپ لبٌّبؼحىٓ ،ثۇ ئبٍەجٍەض ٔبظىً ثوٌغبْ زەۋضزىىي ۋە ئۇٔىڭسىٓ وېَىٕىي ئەؼىطٌەضزە ،ھەجحب ِىڭ ٍىٍالضزا ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ جۇجمبْ پوظىحؽىَىؽي ۋە ثۇ ؼەۋەثحىٓ ثېفىغب ٔېّىٍەضٔىڭ وېٍىسىغبٍٔىمىٕىڭ لىؽمىچە ثبٍبٔي ئىسى .ثۇٔي ٍبـبۋاجمبْ زەۋضىّىعگە ثىط ٔەظەض جبـٍىؽبق جېرىّۇ ٍبذفي ثىٍەٌەٍّىع. ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ ثۇ ئىجطەجٍىه جبضىرىسىٓ وېَىٓ ،ؼۆظ لۇضئبٔغب وەٌحۈضۈپ ِۇٔساق زېَىٍگەْ: 180
إِ اف ى َذا الْ ُقرآَ َف يػه ِدي لِلاِِت ِىي أَقْػوـ ويػب ِّشر الْم ْؤِمنِي الا ِذين يػعملُو َف ال ا ِ ِ َجًرا َكبِ ًّيا َ ْ َْ صاٖتَات أَ اف ََلُْم أ ْ َ َ ُ َ َُ ُ ُ َ َ َ ْ َ
« ثۇ لۇضئبْ ھەلىمەجەْ ئەڭ جوغطا ٍوٌغب ثبـالٍسۇٍ ،بذفي ئىفالضٔي لىٍىسىغبْ ِۆِىٍٕەضگە ئۇالضٔىڭ چوڭ ِۇوبپبجمب ئېطىفىسىغبٍٔىمي ثىٍەْ ذۇؾ ذەۋەض ثېطىسۇ » ( .) 9 لۇضئبْ ھىساٍەجىە چبلىطِبلحب ،ثۇٔىڭسا لىٍچىّۇ ـۈثھە ٍوقٌ .ېىىٓ ،لۇضئبٕٔىڭ ھىساٍەت چبلىطىمي ذىحبة لىٍىٕغۇچىسا ثىط ئىطازىٕىڭ ثوٌۇـىٕي جەلەظظا لىٍّبلحب .چۈٔىي ،ئبٌالھ « ثىع ئىٕؽبٕٔىڭ جەلسىطىٕي جىطىفچبٍٔىمىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه لىٍسۇق » ( ) 13زېّەوحە .لىَبِەت وۈٔي ئبٌالھ ھەض وىفىٕىڭ ئبٌسىغب ئۆظىٕىڭ ٔبِە -ئەِبي زەپحىطىٕي لوٍىسۇ ۋۀ « :بِە -ئەِبٌىڭٕي ئولۇغىٓ! ثۈگۈْ ئۆظەڭگە ئۆظەڭ گۇۋاھ ثوٌۇـۇڭ وۇپبٍە » ( ) 14زەٍسۇ .ئىٕؽبٕٔىڭ جەلسىطىٕىڭ ئۇٔىڭ جىطىفچبٍٔىمىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه لىٍىٕىفي ،ثۇ ئبٍەجٕىڭ ئبٌسىسىال ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثۀي ئىؽطائىً جبضىرىٕىّۇ ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسۇٍ .ۀي ،ئۇالضٔىڭ ثېفىسىٓ ئۆجىۀٍەضٔىڭ « ئۇالضغب ذبغ جبضىد » ئەِەغ ئىىۀٍىىي ،ثۇٔي ثىط جەلسىط زەپ لبضاـمب ثوٌّبٍسىغبٍٔىمي ،ثۇٔىڭ ئۆظٌىطىٕىڭ لىٍّىفٍىطى ؼەۋەثىسىٓ وېٍىپ چىممبْ جەثىئىٌ ٔەجىجە ئىىۀٍىىي ئىپبزىٍۀگەْ. ثۇٔىڭسىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ٔۇھ لەۋِي ھبالوىحي ـىپي وەٌحۈضۈٌگەْ ئبٍەجحىّۇ ثۇ ھەلىمەت جىٍغب ئېٍىٕغبْ. ئبٔسىٓ ذىحبة ثىطزىٕال پۈجۈْ ئىٕؽبٔىَەجىە لبضىحىٍىسۇ:
ََل ََْت َعل مع اِ ِ وما َمَْ ُذ ًوَل اَّلل إ ََلًا آَ َخَر فَػتَػ ْقعُ َد َم ْذ ُم ً ْ ََ
« ( ئي ئىٕؽبْ! ) اﷲ لب ثبـمب ِەثۇزٔي ( ـېطىه ) لىٍّىغىٓ ( ،ئۇٔساق لىٍؽبڭ اﷲ ٔىڭ زەضگبھىسا ) ئەٍىجٍۀگەْ ( ،اﷲ ٔىڭ ٍبضزىّىسىٓ ) ِەھطۇَ ثوٌغبْ ھبٌسا ( زوظاذحب ھەِىفە ) لبٌىؽەْ » ( .) 22 لۇضئبٔسا ئبجب -ئبٔب ۋە ئەۋالز ِۇٔبؼىۋىحي ھەلمىسە ٔەؼىھەجٍەض ئۈچ جبٍسا جىٍغب ئېٍىٕىسۇ: ئىؽطا ؼۈضىؽي - 24 - 23ئبٍەجٍىطىسە. ٌولّبْ ؼۈضىؽي - 15 - 14ئبٍەجٍىطىسە. ئۀىە ثۇت ؼۈضىؽي - 8ئبٍەت. ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌغبْ ئبٍەجٍەض ٍېٕىسا ٍبـىٕىپ لبٌغبْ ئبجب -ئبٔىؽي ثوٌغبْ پەضظۀحٕي ئۇالضغب « ئوھوً /ئۇف » زەپ ؼېٍىفحىّٕۇ جوؼىسۇ .ثۇ ئبٍەجٍەضٔىڭ ضىئبي ھبٍبجحب ئەوػ ئەجىەْ ٔبِبٍۀسىؽي ثوٌغبٍٔىمي ئېٕىك .ؼەھىھ ِۀجەٌىطىّىعزە ثۇ ھەلحە ثىط ِەٌۇِبت ٍوقٌ .ېىىٓٔ ،بظىً ثوٌۇؾ ِۇھىحىسا ِۇـۇٔساق ثىط ۋەلەٌەض ثوٌغبٔىسىِ .ۇھەِّەزى زەۋەجٕىڭ ئبجب -ئبٔب ۋە پەضظۀحٍەضٔي ثىط -ثىطىسىٓ ئبٍطىغبٍٔىمي لىً ؼىغّبٍسىغبْ ثىط ھەلىمەتِ .ەوىىسە ئېحىمبز ٔۇلحىؽىسىٓ پبضچىٍىٕىپ وەجىەْ ٔۇضغۇْ ئبئىٍە ثبض ثوٌۇپِ ،ەوىىٕىڭ ئبلؽۆڭەوٍەض ئبئىٍىؽىگە ِۀؽۇپ ثوٌغبْ ثىط لبٔچە ٍىگىث ئبجب -ئبٔىؽىٕىڭ جوؼۇـىغب لبضىّبؼحىٓ ِۇؼۇٌّبْ ثوٌغبٔىسى. ثەظى ئبجب -ئبٔىالض ِۇؼۇٌّبْ ثوٌغبْ ئوغۇٌٍىطىٕي لىَىٓ -لىؽحبلمب ئېٍىپ ظۇٌۇَ لىٍغبْ ،ثەظى ئبٔىالض ئۆٌىۋېٍىؿ جەھسىسى ثىٍەْ ئوغۇٌٍىطىغب ثېؽىُ لىٍغبٔىسىِ .ۇؼئبة ثىٓ ئۇِەٍىط ۋە ؼبز ثىٓ ئەثي ۋالمبؼٕىڭ ئبئىٍىؽي ثۇٔىڭغب جىپىه ِىؽبي ثوالالٍسۇ .ئېحىمبزى جەھەجحىىي پەضق ؼەۋەثىسىٓ ئوجحۇضىغب چىممبْ چىمىفبٌّبؼٍىمالض جۈپەٍٍىسىٓ ،ثەظى ِۇئّىٍٕەض ئبجب -ئبٔىؽىغب ثوٌغبْ ئىٕؽبٔىٌ ِەججۇضىَەجٍىطىٕي ئبزا لىٍّىغبٍٔىمحىِٓ ،ۇـۇٔساق ثىط جەٌىّبجٕىڭ وېٍىفي ۋەظىَەجٕىڭ جەلەظظاؼىغب ئبٍالٔغبْ ثوٌؽب وېطەن .ثۇ ِەؼىٍىسە ئىىىىٕچي لېحىّسا ٔبظىً ثوٌغبْ ٌولّبْ ؼۈضىؽي 181
- 15 - 14ئبٍەجٍەضزەٍ ،ۇلىطىسىىي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىّٕىغبْ ثىط ٔۇلحب جەوىحٍۀگەٍْ .ۀي ،ئبٌالھ لب ـېطىه وەٌحۈضۈـىە پەضظۀحىٕي ِەججۇضٌىغبْ ئبجب -ئبٔىالضغب ثۇ ھەلحە ثوٍؽۇّٔبؼٍىممب ثۇٍطۇٌغبْ. ثۇ ئەِىط ئۈچىٕچي لېحىّسا ٔبظىً ثوٌغبْ ئۀىە ثۇت ؼۈضىؽي - 8ئبٍەجحىّۇ جەوطاض لەٍث لىٍىٕغبْ. ثۇ جەوىحٍەضٔىڭ ،ئىؽطا ؼۈضىؽىسىىي جەٌىّبجٕي ؼۈٍئىؽحىّبي لىٍغبْ ئبجب -ئبٔىالضغب لبضىحىٍغبٍٔىمي ئېٕىكٍ .ۀي ،ئىؽطا ؼۈضىؽىسىىي ئبٍەت پەضظۀحٍەضٔىڭ زىٓ ئبٍطىّىؽىٕي ثبھبٔە لىٍىپ ،ئبجب - ئبٔىغب لبضىحب ئىٕؽبٔي ِەججۇضىَىحىٕي ئبزا لىٍّبؼٍىمٕىڭ ئبٌسىٕي ئبٌغبْ ثوٌؽبٌ ،ولّبْ ۋە ئۀىە ثۇت ؼۈضىٍىطىسىىي ئبٍەجٍەض لۇضئبٕٔىڭ ئېھؽبْ ثىٍەْ ِۇئبِىٍە لىٍىؿ ئەِطىٕي ئبجب -ئبٔىٕىڭ ؼۈٍئىؽحىّبي لىٍىفىٕىڭ ئبٌسىٕي ئبٌّبلحب. ئبجب -ئبٔىغب لبضىحىٍغبْ ئەذاللي ِەؼئۇٌىَەت ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ئبٍەجٍەضزىٓ وېَىٓ ،ثۇ لېحىُ ٍولؽۇٌالضغب لبضىحب ئبزا لىٍىؿ ظۆضۈض ثوٌغبْ ئەذاللي ِەؼئۇٌىَەجٍەض جىٍغب ئېٍىٕغبْ ئبٍەجٍەض وەٌگەْ ( ِ .) 26بي ِ -ۈٌۈن ئىٕؽبٔغب ثېطىٍگەْ ئبِبٔەت ثوٌۇپِ ،ۈٌىىَەت ئەِەغِ .بي ِ -ۈٌۈوٕي ئبِبٔەت زەپ چۈـۀگۀٍەض ئۈچۈْ لىٍىفمب جېگىفٍىه ثوٌغبْ ئىؿ ،ئۇٔىڭسىٓ جەڭ ثەھطىّبْ ثوٌۇـحۇض .ثۇ ٔۇلحىسا لۇضئبْ ئوجحۇضاھبي ثوٌۇـٕي جەۋؼىَە لىٍىسۇ:
ِ ِ وما ََْم ُس ًورا َوََل ََْت َع ْل يَ َد َؾ َم ْغلُولَةً إِ ََل ُعنُق َ ك َوََل تَػْب ُسطْ َها ُك ال الْبَ ْسط فَػتَػ ْقعُ َد َملُ ً
« لوٌۇڭٕي ثوٍٕۇڭغب ثبغٍىۋاٌّىغىٓ ( ٍۀي ثېرىٍٍىك لىٍّىغىٓ ) ،لوٌۇڭٕي جوٌىّۇ ئېچىپّۇ وەجّىگىٓ ( ٍۀي ئىؽطاپ لىٍّىغىٓ ) ( ،ئۇٔساق لىٍؽبڭ ِۇھحبجٍىك ئىچىسە ) ِبالِەجىە، پۇـبٍّبٔغب لبٌىؽەْ » ( .) 29 ؼۈضىسە ،ئىٕؽبْ ثىٍەْ ئبٌالھ ۋە ئىٕؽبْ ثىٍەْ ئىٕؽبْ ئبضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەجٍەضزە ضىئبٍە لىٍىفمب جېگىفٍىه ئەلىسىۋى ۋە ئەذاللي پطىٕؽىپالض ئەؼىەضجىٍگەْ .ثوٌۇپّۇ - 37 - 22ئبٍەجٍەض ئبضىؽىسا جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثەٌگىٍىٍّەض - 101ئبٍەجحە ئېٕىك ِەٌۇَ ثوٌغبٔسەن ،ـۀجە وۈٔي چەوٍىّىؽىسىٓ ثبـمب جەۋضاجحىىي ئوْ ئەِىطزىٓ جولمۇظ ئەِىطٔي ئۆظ ئىچىگە ئېٍىفي ،ۋەھىٍَەضٔىڭ ئەڭ ٍۇلىطى پەٌٍىؽي ثوٌغبْ لۇضئبٕٔىڭ ئۆظىسىٓ ئىٍگىطىىي ۋەھىٍَەضٔىڭ ضوھىٕي ئۆظ ئىچىگە ئبٌغبٍٔىمىٕىڭ جىپىه ئىپبزىؽىسۇض. ثۇ ثۆٌەوحە ـۇٔساق ئەذاللي پطىٕؽىپالض ئوضۇْ ئبٌغبْ ثوٌۇپ ،ئۇٔىڭ ئۆظىٕىال ھبٍبجمب جەزثىمالؾ ،ئىٕؽبٕٔي ٔۇضغۇْ ذبجبزىٓ ؼبلالپ لبٌىسۇ:
وََل تَػ ْقف ما لَيس لَ َ ِ ِ ك َكا َف َعْنوُ َم ْسئُ ًوَل صَر َوالْ ُف َؤ َاد ُكل أُولَئِ َ ك بِو ع ْل ٌم إِ اف ال اس ْم َع َوالْبَ َ َ ُ َ ْ َ
« ثىٍّەٍسىغبْ ٔەضؼەڭگە ئەگەـّە( ،ئىٕؽبْ لىَبِەت وۈٔي) لۇالق ،وۆظ ،زىً (ٍۀي ؼەظگۈ ئەظاٌىطى) ٔىڭ لىٍّىفٍىطى ئۈؼحىسە ھەلىمەجەْ ؼوئبي ـ ؼوضاق لىٍىٕىسۇ » ( .) 36 ئبٔسىٓ ؼۈضە جەۋھىس ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه جېّىغب ٍۆجىىٍىسۇ .پەضىفحىٍەضٔي ئبٌالھ ٔىڭ لىعٌىطى زەپ لبضاٍسىغبْ ِۇـطىه ئەلىٍٕي ئەٍىپٍەٍسۇ ( ِ .) 40ەۋجۇزىَەجٕىڭ جەؼجىھىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ ( ) 44ۋە ئىٕؽبٕٔىڭ ئبٌالھ لب لبضـي گەزۀىەـٍىىي ۋە جۇظووضٌىمي جىٍغب ئېٍىٕىپ ،ثۇٔساق ثىط ئەلىٍٕىڭ ئبذىطەجٕي ئىٕىبض لىٍىفٕىڭ ھەٍطاْ لبالضٌىك ئىؿ ئەِەؼٍىىي ئىّب لىٍىٕىسۇ. ؼۈضىسە ؼۆظِۇ ثۇ ٔۇلحىغب وەٌحۈضۈٌگەْ ثوٌۇپ « ،ثىع جوپىغب ۋە لۇضۇق ؼۆڭەوىە ئبٍٍىٕىپ وەجىۀسىٓ وېَىٓ ،لبٍحىسىٓ جىطىٍسۈضۈٌەِسۇق؟ » زەپ جۇِفۇق ئۇچالپ ،لبٍحب جىطىٍىفحىٓ ئىجبضەت ھەلىمەجٕي ئۆظىچە ئىٕىبض لىٍغبْ ئەلىٍگە ـۇٔساق ثىط جبۋاة ثېطىٍگەْ ثوٌۇپ ،وىفي ئبغعىٕي ئېچىپ جۇضۇپ لبٌىسۇ: 182
ِ يد ًَن قُ ِل الا ِذي ص ُدوِرُك ْم فَ َسيَػ ُقولُو َف َم ْن يُعِ ُ قُ ْل ُكونُوا ِح َج َارةً أ َْو َح ِد ً يدا ( )52أ َْو َخ ْل ًقا ِماا يَ ْكبُػ ُر ِٓت ُ ِ وس ُه ْم َويَػ ُقولُو َف َم ََّت ُى َو قُ ْل َع َسى أَ ْف يَ ُكو َف قَ ِريبًا ()51 ضو َف إِلَْي َ فَطََرُك ْم أ اَوَؿ َمارةٍ فَ َسيُػْنغ ُ ك ُرءُ َ
ؼىٍەض جبؾ ٍبوي جۆِۈض ٍبوي ھبٍبجٍىمٕي جەؼەۋۋۇض لىٍىؿ جېرىّۇ لىَىٓ ثوٌغبْ ثىط ٔەضؼە ثوٌۇپ وەجؽەڭالضِۇ ( اﷲ ؼىٍەضٔي جىطىٍسۈضىسۇ ) ئۇالض ‹‹ :ثىعٔي وىُ جىطىٍسۈضىسۇ؟ » زەٍسۇ« . ؼىٍەضٔي زەؼٍەپحە ٍبضاجمبْ ئبٌالھ جىطىٍسۈضىسۇ » زېگىٓ .ئۇالض ؼبڭب ثبـٍىطىٕي ٌىڭفىحىپ ‹‹ :ئۇ لبچبْ ثوٌىسۇ؟ ›› زېَىفىسۇ ‹‹ ،ئۈِىسوي ،ئۇ ٍېمىٕسا ثوٌىسۇ ›› زېگىٓ ( .) 51 - 50 ثۇ ئۇؼٍۇثٕىڭ ِەلؽىحي ،ئىٕؽبٕٔي لىٍّىفٍىطىٕىڭ ئەذاللي جبۋاثىبضٌىمىٕي ئۈؼحىگە ئېٍىفمب زەۋەت لىٍىؿ ثوٌۇپ ،لىٍّىفٍىطىٕىڭ ئەذاللي جبۋاثىبضٌىمىٕي ئۈؼحىگە ئبٌّىغبْ ئىٕؽبْ، زېّىؽىّۇ جبـحىٓ ،جوپىسىّٕۇ ئېحىجبضؼىع ثىط ھبٌغب چۈـۈپ لبٌىسۇ. ئىؽطا ؼۈضىؽىسىٓ ئىٍگىطىىي ؼۈضىٍەضزىىىگە ئوذفبؾ ئىٕىبضچي لەۋِٕىڭ ِۆجىعە جەٌەپٍىطى جىٍغب ئېٍىٕغبْ .ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضىحىٍغبْ ِۆجىعە جەٌەپٍىطى ئبٌالھ جەضىپىسىٓ ٔېّە ئۈچۈْ جبۋاثمب ئېطىفەٌّىگۀٍىىي جۆۋۀسىىي ئبٍەجحە ئوچۇق ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
وما منَػعنَا أَ ْف نػُرِسل َِبْْلََي ِ ت إِاَل أَ ْف َك اذب ِِبا ْاْل اَولُو َف وآَتَػيػنَا َِتُود النااقَةَ مب ِ صَرًة فَظَلَ ُموا ِِبَا َوَما نػُْرِس ُل َ ْ َ ُْ َ َ ََ َ َ ْ َ َ َِبْْلََي ِ ت إِاَل ََتْ ِوي ًفا َ
« ِۆجىعىٍەضٔي ِەٍسأغب وەٌحۈضِەؼٍىىىّىع پەلەت ثۇضۇٔمىالض ( ٍۀي ئىٍگىطىىي ئۈِّەجٍەضٔىڭ ) ِۆجىعىٍەضٔي ٍبٌغبٔغب چىمبضغبٍٔىمي ئۈچۈٔسۇض .ثىع ؼەِۇزلب چىفي جۆگىٕي ضوـەْ ( ِۆجىعە ) لىٍىپ ثەضزۇق ،ئۇالض ئۇٔي ئىٕىبض لىٍسى .ثىع ِۆجىعىٍەضٔي پەلەت ( ثۀسىٍەضٔي ) لوضلىحىؿ ئۈچۈٔال ئەۋەجىّىع » ( .) 59 - 60ئبٍەجحە ثىطىٕچي ئبٍەجحىىي ئىؽطا ۋەلەؼي ئىّب لىٍىپ ئۆجۈٌگەْ ثوٌۇپ ،ثۇ وېٍەچەن ھەلمىسە ئبٌسىٓ ثىفبضەت ذبضاوحېطىگە ئىگە .چۈٔىي ،ضەؼۇٌۇٌالھمب وۆضؼىحىٍگەْ ئىؽطا ۋەلەؼىٕىڭ ئىٕؽبٔالض ئۈچۈْ ثىط ئېّحىھبْ ۋاؼحىؽي ئىىۀٍىىي ٔبھبٍىحي ئېٕىك ھبٌسا ثبٍبْ لىٍىٕغبْ. لۇضئبٕٔىڭ وېٍەچەن ھەلمىسىىي ثۇ ِۆجىعىۋى ثىفبضىحي ضەؼۇٌۇٌالھ ۋاپبت ثوٌۇپ ئۇظۇْ ئۆجّەٍال ضېئبٌٍىممب ئبٍالٔغبْ ثوٌۇپ ،ئىٕؽبٔالض ئىؽطا ۋەلەؼىٕي چۆضىسىگەْ ھبٌسا ثىط ِىطاج ئەزەثىَبجي ـەوىٍٍۀسۈضۈپ ئۆظئبضا ِۇٔبظىطە لىٍىفمبٔىسى. ئۇٔىڭسىٓ وېَىٕىي ثۆٌەوحە ئبزەَ -ئىجٍىػ لىؽؽىؽي ٍۀە ثىط لېحىُ ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ئۆظ ۋالحىسا ضەؼۇٌۇٌالھ ئېطىفىەْ ثۇ ئۇٌۇغ ِبلبِسىٓ لىعغبٔغبٔالض ثوٌغبْ ئىسى .ئۇالضغب ئىجٍىؽٕي ـەٍحبْ لىٍغبْ ئبِىٍٕىڭ ئبزەِگە ثوٌغبْ ھەؼىحي ئىىۀٍىىي ٍۀە ثىط لېحىُ ئەؼىەضجىٍىپ ئۆجۈٌگەْ ( .) 65 - 61 ئبزەَ ثبٌٍىطىغب ئبٌالھ ٔىڭ لبجّۇ -لبت ٔېّەت ثەذؿ ئەجىۀٍىىي ثۇ ؼۈضىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ« : ـەن ـ ـۈثھىؽىعوي ،ثىع ئبزەَ ثبٌىٍىطىٕي ھۆضِەجٍىه لىٍسۇق ،ئۇالضٔي ِەذٍۇلبجٍىطىّىعٔىڭ ٔۇضغۇٔىسىٓ ئۈؼحۈْ لىٍسۇق » ( .) 70 ضەؼۇٌۇٌالھ ئۈؼحىسىٓ ثبضٌىك ِۇئّىٍٕەضگە ٔبِبظزا ٔبھبٍىحي ئەؼحبٍىسىً ثوٌۇـي وېطەوٍىىي جەوىحٍىٕىسۇ .ثوٌۇپّۇ ثبِسات ٔبِىعى جەوىحٍىٕىسۇ ( .) 78ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ،ضەؼۇٌۇٌالھمب وېچىٕىڭ ثىط ۋالحىسا ئوٍغىٕىپ ،ئۆظىگە ذبغ ثىط ٔبِبظٔىڭ ؼوۋغب لىٍىٕىفيٍ ،ۀي وېچە ٔبِىعى ئولۇـي ئەِىط لىٍىٕغبْ ( .) 79ـۇٔىڭ ثىٍەْ جەھەججۇز ضەؼۇٌۇٌالھ ئۈچۈْ ۋاجىپمب ئبٍٍىٕىسۇ« . 183
ِەزھىٍَەـىە الٍىك ثىط ِبلبَ »غب ئېطىفىؿ ئبؼبْ ئەِەغ ،ئۇذالؾ ثىٍەْ لوٌغب وەٌّەٍسۇ. ئبٔسىٓ ضوھ ھەلمىسە ؼوئبي ؼوضىغۇچىالضغب ؼۈضىسە ِۇٔساق جبۋاة ثېطىٍىسۇ « :ئۇالض ؼۀسىٓ ضوھٕىڭ ِبھىَىحي ھەلمىسە ؼوضىفىسۇ ‹‹ .ضوھٕىڭ ِبھىَىحىٕي پەضۋەضزىگبضىُ ثىٍىسۇ›› زېگىٓ، ؼىٍەضگە پەلەت ئبظغىٕب ئىٍىُ ثېطىٍگەْ » ( .) 85 ئبٔسىٓ لۇضئبٕٔىڭ ِۆجىعىٍىىىگە وىفىٕىڭ زىممىحي ئبغسۇضۇٌىسۇ ( .) 88ئىالھىٌ وبالِٕىڭ ِۆجىعىؽىٕي وۆضەٌّىگەْ ووض وۆظٌەض ِۆجىعە جەٌەپ لىٍىسۇ .ؼۈضىسە ثۇ ِۆجىعە جەٌەپٍىطى ثىطِۇ - ثىط جىٍغب ئېٍىٕغبٍْ .ۀي ،ئىٕىبضچىالض ضەؼۇٌۇٌالھحىٓ ٍەضزىٓ ثۇاللٕي ئېحىٍسۇضۇپ چىمىطىؿ، جۀٕەجىە ئوذفبؾ ئىچىسىٓ ئۆؼحەڭٍەض ئېمىپ جۇضىسىغبْ ثىط ثېغي ثوٌۇؾ جەٌەپ لىٍىٕغبْ. ثۇالضٔي لىالٌّىؽب ئبؼّبٕٔي پبضچە -پبضچە لىٍىپ ئۈؼحىگە چۈـۈضۈـٕي جەٌەپ لىٍغۇزەن زەضىجىسە ِۆجىعە ؼبضىڭي ثوٌۇـمبٔىسى .ئۇالض ثۇٔىڭ ثىٍەْ ثوٌسى لىٍّبًٍ ،ۀە « :اﷲ ٔي ۋە پەضىفحىٍەضٔي ئبٌسىّىعغب وەٌحۈضگىٓ » ( ) 92زېَىفىۀىسى .پۈجۈْ ثۇ جەٌەپٍەضگە لبضىحب ،ئبٌالھ ضەؼۇٌۇٌالھٕي ِۇٔساق زېَىفىە ثۇٍطۇٍسۇ « :اﷲ پبوحۇضِ ،ەْ پەلەت ثىط پەٍغەِجەض ئىٕؽبّٔەْ (اﷲ ٔىڭ ئىعٔي ثوٌّىؽب ھېچ ئبزەَ ثىطەض ِۆجىعە وەٌحۈضەٌّەٍسۇ) » ( .) 93 ؼۈضە ئبذىطلي ثۆٌىىىسە ۋەھىٌ جىٍغب ئېٍىٕغبْ ھبٌسا ئبذىطٌىفىسۇ:
ِ ااس علَى مك ٍ ْث َونَػازلْنَاهُ تَػْن ِز ًيَّل َوقُػ ْرآَ ًًن فَػَرقْػنَاهُ لتَػ ْقَرأَهُ َعلَى الن ِ َ ُ
« ئۇٔي زائىُ ئولۇپ جۇضۇٌىسىغبْ ثىط لۇضئبْ لىٍىؿ ،وىفىٍەضگە زأە ـ زأە ئولۇپ ثېطىفىڭ ئۈچۈْ ،ئۇٔي پبضچە -پبضچىغب ئبٍطىپ ثبٍبْ لىٍسۇق .چۈٔىي ،ثىع ئۇٔي ( ھبٍبجمب جەزثىمالٔؽۇْ زەپ ) لۇضئبٕٔي ثۆٌۈپ ـ ثۆٌۈپ ،جەزضىجىٌ ٔبظىً لىٍسۇق » ( .) 106 ٔۇثۇۋەت ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ثۇ ؼۈضە ،ؼۆظٔي ِۀبٔىڭ ئەؼٍي ِۀجەؼي ثوٌغبْ ئبٌالھ لب وەٌحۈضۈپ ئبذىطىٍىفىسۇ .ئىٕؽبٕٔىڭ ئۆِۈضٌۈن ؼەپىطىسە پەٍغەِجەضٌىه ٍېحەوچىٍىه ثوٌۇپ ،ثۇ ؼەپەضٔىڭ ئبذىطلي ٔۇلحىؽىسا ئبٌالھ ثبض. ۋەٌھبؼىٍي وبالَ ،ئىٕؽبْ ئبٌالھ جىٓ ئۆظىٕي لبچۇضاٌّبٍسۇ.
يۇَۇش ضۈرىطي ؼۈضە ھەظضىحي ٍۇٔۇؼٕىڭ لەۋِىسىٓ ئبظاپٕىڭ وۆجۈضۈۋېحىٍىفىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌغبْ - 98 ئبٍىحىگە ئبؼبؼەْ ٍۇٔۇغ ؼۈضىؽي زەپ ئبجبٌغبْ. ھەظضىحي ٍۇٔۇؼٕي ثبـحب ئىٕىبض لىٍىپ ِەؼرىطە لىٍغبْ ،وېَىٓ ثۇ پوظىحؽىَىؽي ؼەۋەثىسىٓ پۇـبٍّبْ لىٍىپ ذبجبٌىمىٕي جؤىغبْ ۋە جوغطا ٍوٌغب ٍۈظٌۀگەْ لەۋِٕىڭ لىؽؽىؽي ثۇ ؼۈضىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبٍْ .ۇٔۇغ پەٍغەِجەض ( ِىالززىٓ ثۇضۇٔمي ) 784 - 860ثىط ئبؼۇض ـەھىطى ثوٌغبْ ٔىٕوۋاغب ئەۋەجىٍگەْ .ؼۈضە جەپؽىط ۋە ضىۋاٍەجٍەضزە ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼبففبت ؼۈضىؽىسە ٍۇٔۇغ لەۋِي ھەلمىسە وەڭ زائىطىسە ثبٍبٔالض ثېطىٍگەْ ثوٌؽىّۇ ،ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌّىغبْ .ثۇٔىڭ ؼەۋەثي ثۇ ؼۈضىگە ئىؽّي ثېطىٍگەْ ئبٍەجحە ئوضۇْ ئبٌّبلحب: « ٍۇٔۇغ لەۋِىسىٓ ثبـمب ( ئبظاپمب الٍىك ثوٌغبٔسىٓ وېَىٓ ) ئىّبْ ئېَحىپ ،ئىّبٕٔىڭ پبٍسىؽىٕي وۆضگەْ ھېچمبٔساق ثىط لەۋَ /ـەھەض ٍوق » ( .) 98 184
گەضچە ؼۈضىسە ٍۇٔۇغ لىؽؽىؽىٕىڭ ئبٌسىسا ثبـمب جۆت پەٍغەِجەضٔىڭ لىؽؽىؽي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثوٌؽىّۇ ،ؼۈضىٕىڭ ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجىٍىفي ٔەثىٍەض جبضىرىسىىي ثۇ ِۇؼحەؼٕب ئەھۋاٌسىٓ ثوٌؽب وېطەنِ .ۇؼھبثحب ئبضلىّۇ -ئبضلب وەٌگەْ ئۈچ ؼۈضىٍىه « ئەٌىف -الَ -ضا » ئبئىٍىؽىٕىڭ جۇٔجىؽي .جۇٔجي لۇضئبْ ٔەؼٍىٕىڭ جىٍىسا ثبـالٔغۇچ ھەضىپٍىطى ئوذفبؾ ثوٌغبْ ؼۈضە گۇضۇپپىٍىطىٕي « ئبئىٍە » زەپ ئبجىغبٔىسى ( ِەؼىٍەْ :ھب ِ -ىُ ئبئىٍىؽىگە ئوذفبؾ ). ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ھەظضىحي ئوؼّبْ جەضجىپىسە - 51ئوضۇٔسا ،ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە - 48ئوضۇٔسا ،ئىّبَ جبفەض جەضجىپىسە - 50ئوضۇٔسا جىعىٍغبْ .ئۈچ جەضجىپٕىڭ ھەِّىؽىسە ئىؽطا -ھۇز ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جوغطا وەٌّەوحە .ثۇ ثىع ئۈچۈْ جوغطىسۇض .لوٌىّىعزا ثۇٔىڭغب ئېحىطاظ لىٍغۇزەن ھېچمبٔساق ِەٌۇِبت ٍوق. ؼۈضە لۇضەٍؿ ثبٍمۇجىسىٓ وېَىٕىي ِەظگىٍگە جوغطا وەٌگەْ زەۋەجٕىڭ ٍ - 10ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ .ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇْ ،ئۇؼٍۇپ ۋە ـەوٍي ثۇٔي جەؼحىمٍىّبلحب .ۋەھىَٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضٍبٔي ھەلمىسە پىىىط ثبٍبْ لىٍغبْ ثبضٌىك ٔوپۇظٌۇق ئۇؼحبظالضِۇ ِۇـۇٔساق زەپ لبضىغبْ. ثۇٔىڭغب ظەھەثي ۋە ؼۇٍۇجىغب ئوذفبؾ لۇضئبْ ئىٍىٍّىطى ؼبھەؼىسە ئەؼەض ٍبظغبْ ئبٌىّالضِۇ، ثبظەضگبٔغب ئوذفبؾ زەۋضزاـٍىطىّۇ ـۇٔساق زەپ لبضىغبْ .ئبضلىسا جىٍغب ئېٍىٕغبْ ئىؽىّالض ،لۇضئبْ ؼۈضىٍىطىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپي ھەلمىسە ئەجطاپٍىك ئىعزۀگەْ ـەذؽٍەض ئىسى. ؼۈضىٕىڭ جېّىؽي ئىالھي ٍېحەوچىٍىه ۋە ثۇ ضەھجەضٌىىٕي ضەت لىٍغۇچىالض ثوٌۇپ ،ثۇ ؼۈضە « ئەال » جۀجىھ لوـۇِچىؽي ئەڭ وۆپ جىٍغب ئېٍىٕغبْ ؼۈضىٍەضزىٓ ثىطىسۇض .ثۇِ ،ەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ئبگبھالٔسۇضغۇچي ٌەۋھە ذبضاوحېطگە ئىگە ئىىۀٍىىىٕي وۆضؼىحسۇ. ِۇلبجحبئب ثىٍەْ ثبـٍىغبْ ؼۈضىٍەضزىىي ئوِۇِىٌ ئبالھىسىٍىىىە ئبؼبؼەْ ،ثۇ ؼۈضىّۇ ۋەھىٌ ـپي وەٌحۈضۈٌگەْ ھبٌسا ثبـالٔغبْ:
ِ ت الْ ِكتَ ِ ِ ِِ اٖتَ ِكي ِم ( )1أَ َكا َف لِلن ِ ااس اب ْ الر تِْل َ ك آَ ََي ُ ااس َع َجبًا أَ ْف أ َْو َحْيػنَا إ ََل َر ُج ٍل مْنػ ُه ْم أَ ْف أَنْذر الن َ ِ ِ اِ ِ ِ ِِ ي ()2 ين آَ َمنُوا أَ اف ََلُْم قَ َد َـ ِص ْد ٍؽ عْن َد َرِّب ْم قَ َاؿ الْ َكاف ُرو َف إِ اف َى َذا لَ َساحٌر ُمبِ ٌ َوبَ ّش ِر الذ َ
ئەٌىف ،الَ ،ضا .ثۇ ،ھېىّەجٍىه وىحبة (ٍۀي لۇضئبْ) ئبٍەجٍىطىسۇض .ئىٕؽبٔالضٔىڭ ثىطىگە ( ٍۀي ِۇھەِّەز ئەٌەٍھىؽؽبالِغب ) :ئىٕؽبٔالض ( ٍۀي وبپىطالض ) ٔي ( اﷲ ٔىڭ ئبظاثىسىٓ ) ئبگبھالٔسۇضغىِٓ ،ۆِىٍٕەضگە پەضۋەضزىگبضىٕىڭ زەضگبھىسا ( لىٍغبْ ٍبذفي ئەِەٌٍىطى ئۈچۈْ ) ٍۇلىطى ئوضۇٔغب ئېطىفىسىغبٍٔىمي ثىٍەْ ذۇؾ ذەۋەض ثەضگىٓ زەپ ۋەھَي لىٍغبٍٔىمىّىعزىٓ ئۇالض ئەجەثٍىٕەِسۇ؟ وبپىطالض « :ثۇ ھەلىمەجەْ ئبـىبضا ؼېھىطگەضزۇض » زېسى ( .) 2 - 1 ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ِۀىۋىٌ ۋە وبئىٕبت زۇَٔبؼىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەض ثبٍبْ لىٍىٕغبٍْ .ۀي، ئبؼّبٔالض ،ظېّىٓ ،لۇٍبؾ ،ئبً ،وۈٔسۈظ ،وېچە ...ثۇالض وبئىٕبت زۇَٔبؼي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەضزە ئىچىسە ئوضۇْ ئبٌّبلحب ( .) 6 - 3ثۇ ئبضلىٍىك جبـمي زۇَٔبزىىي جىؽّي ئبٍەجٍەض ( وبئىٕبت جىؽىٍّىطى ) ثىٍەْ لۇضئبْ ئبٍەجٍىطىٕىڭ ئىٕؽبْ ئىچىي زۇَٔبؼىسا پىىىط -چۈـۀچە ئبٍەجٍىطى ثوٌۇپ پوضەوٍەپ ئېچىٍىفي ئىؽحۀّەوحە .ثۇٔىڭ ئبٌسىسىىي ئەڭ چوڭ جوؼبق زۇَٔبغب ثېطىٍىپ وېحىفحۇض .زۇَٔب ھبٍبجىسىٓ ِەِٕۇْ ثوٌغبْ وىفىٍەض زۇَٔبغب ثېطىٍىپ وەجىۀٍەض ثوٌۇپ، ثۇٔساق وىفىٍەضٔىڭ ئبٌالھ ٔىڭ ھوظۇضىغب چىممۇزەن ٍۈظى ثوٌّبٍسۇ:
185
ِ اِ إِ اف الا ِذين ََل يػرجو َف لَِقاء ًَن ور ِ ِ ين ُى ْم َع ْن آَ ََيتِنَا َغافِلُو َف ()7 َ ََ ُ َ َْ ُ بوا َب ْٖتَيَاة الدنْػيَا َواطْ َمأَنوا ِبَا َوالذ َ ك مأْواىم الناار ِِبَا َكانُوا يك ِ ِ ْسبُو َف ()8 َ أُولَئ َ َ َ ُ ُ ُ
« ـۈثھىؽىعوي ،ثىع ثىٍەْ ِۇاللبت ثوٌۇـٕي ئۈِىس لىٍّبٍسىغبٔالض ( ٍۀي اﷲ لب ِۇاللبت ثوٌۇـٕي وۆظٌىّەٍسىغبٔالض ) ،زۇَٔب جىطىىچىٍىىىسىٓ ثەھطىّەْ ثوٌۇؾ ثىٍۀال ضاظى ثوٌغبٔالض ۋە ئۇٔىڭ ثىٍەْ ئبضاَ جبپمبٔالض ثىعٔىڭ ئبٍەجٍىطىّىعزىٓ غبپىً ثوٌغبٔالضزۇض .ئۀە ـۇالضٔىڭ جبٍي لىٍّىفٍىطى جۈپەٍٍىسىٓ زوظاخ ثوٌىسۇ » ( .) 8 - 7 ـۇٔسالحىّۇ ئبٌالھ جبظاالٔسۇضۇـمب ئبٌسىطاپ وەجّەٍسۇ .چۈٔىي ئۇ « ضەھّبْ »زۇض « ،ضەھىُ »زۇض .ئۇ جبظاالٔسۇضۇـحب ئبٌسىطاپ وەجّەٍسۇ .ـۇٔسالحىّۇ ئىٕؽبْ ئۆظىگە لبٍحىؿ /ذبجبٌىمىسىٓ ٍېٕىؿ ئۈچۈْ ئبٌسىطىفي وېطەن .ئىٕؽبْ ِۀپەئەت ثبض زەپ ئوٍٍىغبْ ٔېّەجٍەضٔي جىٍەـحە زائىُ ئبٌسىطاٍسۇ .ـۇٔساق جۇضۇلٍۇق ئىٕؽبٕٔىڭ ئەڭ چوڭ ٔېّەت ثوٌغبْ ھىساٍەجٕي جەٌەپ لىٍىفحب ؼۇؼٍۇق لىٍىفي وىفىٕي ئوٍغب ؼبٌىسۇ.
اِ ااس ال اشار ِ ِ ِ اَّللُ لِلن ِ ين ََل يَػ ْر ُجو َف لَِقاءَ ًَن ِٓت َولَ ْو يػُ َع ِّج ُل ا ْ است ْع َجا ََلُْم َِب ْٗتَِّْي لَ ُقض َي إلَْي ِه ْم أ َ َجلُ ُه ْم فَػنَ َذ ُر الذ َ طُ ْغيَاِنِِ ْم يَػ ْع َم ُهو َف
« ئەگەض اﷲ وىفىٍەض جەٌەپ لىٍغبْ ٍبِبٍٔىمٕي ئىفمب ئبـۇضۇـمب ئۇالض جەٌەپ لىٍغبْ ٍبذفىٍىمىٕي ئىفمب ئبـۇضۇـمب ئبٌسىطىغبٔسەن ئبٌسىطىؽب ئىسى ،ئۇالضٔىڭ ئەجىٍي چولۇَ ٍەجىەْ ثوالجحي ( ٍۀي ھبالن ثوالجحي ) .ثىع ثىٍەْ ِۇاللبت ثوٌۇـٕي ئۈِىس لىٍّبٍسىغبٔالضٔي گۇِطاھٍىمحب جېڭىطلبپ ٍۈضۈـىە لوٍۇپ ثېطىّىع » ( .) 11 جۆۋۀسىىي ئبٍەت ئىٕؽبْ ٍبضىحىٍغبٔسىٓ جبضجىپ پەلەت ئۆظگەضِىگۀٍىىىٕي وۆضؼىحىسىغبْ ئىجطەجٍىه ئبٍەجحۇض:
ِ ِ اْلنْسا َف الضر دع َ ِ وإِ َذا َم ا ِ بارهُ َمار َكأَ ْف ََلْ يَ ْدعُنَا إِ ََل اًن ِٕتَْنبِو أ َْو قَاع ًدا أ َْو قَائ ًما فَػلَ اما َك َش ْفنَا َعْنوُ ُ ََ َ س ْ َ ِ ِ ِ ي َما َكانُوا يَػ ْع َملُو َف بٍّر َم اسوُ َك َذل َ ُ ك ُزيِّ َن ل ْل ُم ْس ِرف َ
« ئىٕؽبٔغب ثىطەض ظىَبْ ـ ظەذّەت ٍەجؽە ٍبجؽىسۇ ،ئوٌحۇضؼىسۇ ،جۇضؼىسۇ ( ،ئۇٔي زەپئي لىٍىفىّىعٔي جىٍەپ ) ثىعگە زۇئب لىٍىسۇ .ئۇالضغب ٍەجىەْ ظىَبْ ـ ظەذّەجٕي وۆجۈضۈۋەجؽەن ،گوٍب ئۇٔي وۆجۈضۈۋېحىفىّىعٔي جىٍەپ ثىعگە زۇئب لىٍّىغبٔسەن ٍبِبْ ئىفٕي ٍۀە زاۋاِالـحۇضىسۇ. ھەززىسىٓ ئبـمۇچىالضٔىڭ لىٍّىفٍىطى ئۇالضغب ِۇـۇٔساق چىطاٍٍىك وۆضؼىحىٍسى » ( .) 12 ئىٕؽبٕٔىڭ جەثىئىحىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثۇ ِەٌۇِبجٕي پەلەت ئبٌالھ ال ثىطەٌەٍححي .ؼۈضىٕىڭ زاۋاِىسا ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ئبٍەجٍەض ئەڭ ٍۇلىطى پەٌٍىگە چىمىسۇ ۋە ذىحبة پۈجۈْ ئىٕؽبٔالضغب لبضىحىٍىسۇ .جۆۋۀسىىي ئبٍەت ئبٔحطوپوٌوگىَىٍىه جەجمىمبت ثىٍۀّۇ لوٌغب وەٌحۈضگىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ھەلىمەجٕي ثبٍبْ لىٍّبلحب:
ِ ِ ِ ت ِمن ربِ َ ِ يما فِ ِيو َِيْتَلِ ُفو َف ااس إِاَل أُامةً َواح َد ًة فَ ْ اختَػلَ ُفوا َولَ ْوََل َكل َمةٌ َسبَػ َق ْ ْ َّ ك لَ ُقض َي بَػْيػنَػ ُه ْم ف َ َوَما َكا َف الن ُ
« ئىٕؽبٔال ض ( ئەؼٍىسە ) ثىط زىٓ ( ٍۀي ئىؽالَ زىٕي ) زا ئىسى .وېَىٓ ئۇالض ئىرحىالپ لىٍىفحي ( ٍۀي زىٕالض وۆپەٍسى ،ثۇجالضغب چولۇٔۇـحي ) .ضەثجىڭٕىڭ ئبٌسىٕئبال ئېَحمبْ ؼۆظى ( ٍۀي جبظاالـٕي لىَبِەجىە لبٌسۇضۇـحىٓ ئىجبضەت جەلسىطى ) ثوٌّىؽب ئىسى ،ئۇالضٔىڭ ئىرحىالپ 186
لىٍىفمبْ ٔەضؼىٍىطى ئۈؼحىسە ئۇالضٔىڭ ئبضىؽىسا ئەٌۋەجحە ھۆوۈَ چىمىطىالجحي ( ٍۀي زىٕسا ئىرحىالپ لىٍىفمبٍٔىطى ئۈچۈْ ئۇالضغب ثۇ زۇَٔبزىال جبظا ثېطىٍەجحي ) » ( .) 19 ئىالھىٌ زەۋەت ثوٌغبْ لۇضئبْ ئىٕؽبٕٔي ئەثەزى ؼبئبزەت زىَبضىغب چبلىطِبلحب:
اَّلل ي ْدعو إِ ََل دا ِر ال اس ََّلِـ ويػه ِدي من ي َشاء إِ ََل ِصر ٍ اط ُم ْستَ ِقي ٍم َ َو اُ َ ُ ََ ْ َ ْ َ ُ َ
« اﷲ ( وىفىٍەضٔي ) ئبِبْ جبٍغب ( ٍۀي جۀٕەجىە ) زەۋەت لىٍىسۇ ۋە ثۇ جبٍغب ثېطىفٕي ذبٌىغبْ ئبزەِٕي جوغطا ٍوٌغب ثبـالٍسۇ » ( .) 25 لۇضئبٔسا ثىعگە وۆپ ئۇچطاٍسىغبْ ثىط ئوثطاظ ثبض .ثۇ ِەۋجۇت ھەلىمەجىە جەؼٍىُ ثوٌّبً ،چولۇَ ئۇٔىڭسىّٕۇ ئۈؼحۈْ ثىط ھەلىمەجٕي لوغٍىفىسىغبْ ثىط ئوثطاظزۇض .ثۇ ئوثطاظزىىي ظېھىٓ غەٍطىگە چولۇٔۇؾ وېؽىٍىگە گىطىپحبض ثوٌغبْ ئىٍٍەجٍىه ظېھىٕسۇض .ئەؼٍىسە جەپەوىۇض وۆظى ثىٍەْ لبضاـٕي ثىٍؽە ئەجطاپىسا وۆضگەْ ۋە ئبزەجحىىي ثىط ٔەضؼە زەپ وۆظگە ئىٍّىغبْ ٔەضؼىٍەضٔىڭ ھەِّىؽي ثىط ِۆجىعىسۇض .وۆظگە وۆضۈٔىسىغبْ ـەٍئىٍەضٔىڭ ئبؼحىسا وۆظگە چېٍىمّبٍسىغبْ ثىط ھەلىمەت ٍبجىسۇ .ـەٍئىٍەضٔىڭ وۆضۈٔىفىٕىڭ ئبؼحىسا ٍبجمبْ ھەلىمەجٕي وۆضەٌەٍسىغبْ لەٌت وۆظى ثۇ ھەلىمەجٕي وۆضۈپ ٍېحىسۇ ۋە ٍۈضەوٕىڭ چوڭمۇض لبجٍىّىسىٓ چىممبْ ثىط ٔىسا ثىٍەْ « ئبٌالھۇ ئەوجەض! » ؼبزاٌىطىٕي ٍبڭطىحىسۇٌ .ېىىٓ ،ثۇ ئوثطاظ ثۇٔساق لىٍىفحىٓ ئبجىع .ؼۈضىٕىڭ - 20 ئبٍىحي ثۇ ئوثطاظٔي جبٍٔىك جەؼۋىطٌەپ ثېطىسۇ. ؼۈضىسە ئبٌالھ ٔىڭ ھەلىمەجٕىڭ ِۀجەؼي ۋە ئۆٌچىّىٕي ثەٌگىٍىگۈچي ئىىۀٍىىي جىٍغب ئېٍىٕغبٔسىٓ وېَىٓ ِۇٔساق ؼوئبي لوٍۇٌىسۇ: « ھەلىمەجحىٓ لبٌؽب ،گۇِطاھٍىمحىٓ ثبـمب ٔېّە لبٌىسۇ؟ » ( .) 32 ھەلىمەت ٔۇضى ثوٌّىؽب ،ئىٕؽبْ ٔېّىگە ئەگىفىسۇ؟ لۇضئبْ ثۇ ؼوئبٌغب ئوچۇق ۋە ئېٕىك لىٍىپ « ظاْ (ظَ ًّن ) -پەضەظ »گە ئەگىفىسۇ زەپ جبۋاة ثېطىسۇ:
اَّللَ َعلِ ٌيم ِِبَا يَػ ْف َعلُو َف َوَما يَػتابِ ُع أَ ْكثَػ ُرُى ْم إِاَل ظَنًّا إِ اف الظا ان ََل يػُ ْغ ِِن ِم َن ْ اٖتَِّق َشْيػئًا إِ اف ا
« ئۇالضٔىڭ جوٌىؽي پەلەت پەضەظگىال جبٍىٕىسۇ .پەضەظ زېگەْ ھەلىمەجٕي ئىؽپبجالـحب ھەلىمەجەْ ھېچ ٔەضؼىگە ٍبضىّبٍسۇ .ـۈثھىؽىعوي ،اﷲ ئۇالضٔىڭ لىٍّىفٍىطىٕي ئوثساْ ثىٍگۈچىسۇض » ( .) 36 ئبذىطەجٕي ئىٕىبض لىٍىفٕىڭ ئبؼحىسا ِۀىۋى لبضىغۇٌۇق ٍبجمبٍٔىمي ،زاۋاَ لىٍغبْ ئبٍەجٍەضزە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ۋەھىٌ ۋە ۋەھىٌ وۆضؼەجىەْ ھەلىمەجٕي ئىٕىبض لىٍىؿ ئەؼٍىسە ذبجب چۈـىٕىپ لېٍىفحىٓ وېٍىپ چىممبْ:
بل َك اذبوا ِِبا ََل ُُِييطُوا بِعِْل ِم ِو ولَ اما َيِْتِِم ََتْ ِويلُو َك َذلِك َك اذب الا ِذ ِ ِ ف َكا َف َعاقِبَةُ َ ين م ْن قَػْبل ِه ْم فَانْظُْر َكْي َ َ َ ْ ُ َْ ُ َ ْ َ َ ِِ ي الظاالم َ
« ئۇٔساق ئەِەغ ،ئۇالض لۇضئبٕٔىڭ ِۀىؽىٕي جوٌۇق چۈـۀّەً ۋە ھەلىمىحىگە جېري ئەلٍي ٍەجّەً جۇضۇپ ئۇٔي ئىٕىبض لىٍىفحي .ئۇالضزىٓ ثۇضۇْ ئۆجىەْ ئۈِّەجٍەضِۇ ( ئۆظٌىطىٕىڭ ٔەثىٍىطىٕي ) ِۇـۇالضغب ئوذفبؾ ٍبٌغبٔغب چىمبضغبْ ئىسى .ظاٌىّالضٔىڭ ئبلىۋىحىٕىڭ لبٔساق ثوٌغبٍٔىمىغب لبضاپ ثبلمىٓ » ( .) 39
187
جبۋاثىبضٌىمٕىڭ وىفىٕىڭ ئۆظىگە ئبئىث ئىىۀٍىىي لۇضئبْ پبت -پبت جەوىحٍەپ جۇضغبْ ثىط پطىٕؽىپ .ثۇ ئەؼٍىسە پەٍغەِجەضٌەضٔىڭ زەۋىحىگە جبھىٍٍىك ثىٍەْ لبضـي چىممۇچىالضٔىڭ لىٍّىفىغب زەۋەت لىٍغۇچىالضٔىڭ جبۋاثىبض ئەِەؼٍىىىٕىڭ ثبٍبٔي ئىسى:
وؾ فَػ ُق ْل ِ َع َملِي َولَ ُك ْم َع َملُ ُك ْم أَنْػتُ ْم بَِريئُو َف ِِماا أ َْع َم ُل َوأ ًََن بَِريءٌ ِِماا تَػ ْع َملُو َف َوإِ ْف َك اذبُ َ
ئەگەض ئۇالض ؼېٕي ٍبٌغبٔچي لىٍىفحب چىڭ جۇضؼبِ « :ېٕىڭ ئەِىٍىُ ئۆظۈَ ئۈچۈٔسۇض ،ؼىٍەضٔىڭ ئەِىٍىڭالضِۇ ئۆظۈڭالض ئۈچۈٔسۇضِ ،ېٕىڭ ئەِەٌىّسىٓ ؼىٍەض ئبزا ـ جۇزاؼىٍەض ،ؼىٍەضٔىڭ لىٍّىفىڭالضزىٓ ِۀّۇ ئبزا ـ جۇزاِەْ ( ٍۀي ثىطاۋ ثبـمب ثىط وىفىٕىڭ لىٍغبْ گۇٔبھىغب جبۋاثىبض ئەِەغ ) » زېگىٓ ( .) 41 ھېچىىُ ئۆظىٕىڭ ھۆض ئىطازىؽي ثىٍەْ جبٌٍىغبْ لبضاضىٕىڭ ٔەجىجىؽي ؼەۋەثٍىه وېٍىپ چىممبْ ئبلىۋەجٕي « جەلسىط -پىفبٔە » زەپ ئبٌالھ لب جۆھّەت چبپٍىّبؼٍىمي وېطەن .جۆۋۀسىىي ئبٍەت ثۇ ھەلىمەجٕي جبوبضٌىّبلحب:
ِ ِ ااس أَنْػ ُف َس ُه ْم يَظْلِ ُمو َف إِ اف ا ااس َشْيػئًا َولَك ان الن َ اَّللَ ََل يَظْل ُم الن َ
« ـۈثھىؽىعوي ،اﷲ ئىٕؽبٔالضغب لىٍچە ظۇٌۇَ لىٍّبٍسۇٌ ،ېىىٓ ئىٕؽبٔالض ئۆظٌىطىگە ئۆظٌىطى ظۇٌۇَ لىٍىسۇ » ( .) 44 ئبٌالھ لب جۆھّەت لىٍىفٕىڭ ٍۀە ثىط ذىً ئۇؼٍۇثي ،ئبٌالھ جىٓ غەٍطىگە ئىالھٍىك ؼۈپىحي ثېطىؿ ثوٌۇپ ،ثۇ ھەلحە لۇضئبْ ِۇٔساق زەٍسۇ:
ِِ ِ ض وما يػتابِع الا ِذين ي ْدعو َف ِمن د ِ اَّللِ ُشَرَكاءَ إِ ْف يَػتابِعُو َف وف ا أَََل إِ اف اَّلل َم ْن ِٓت ال اس َم َاوات َوَم ْن ِٓت ْاْل َْر ِ َ َ َ ُ َ َ ُ ْ ُ صو َف إِاَل الظا ان َوإِ ْف ُى ْم إِاَل َِيُْر ُ
« ضاؼحال ئبؼّبٔالضزىىي ۋە ظېّىٕسىىي ھەِّە ٔەضؼە اﷲ ٔىڭسۇض ( ٍۀي اﷲ ٔىڭ ِۈٌىىسۇض، ثۀسىؽىسۇضِ ،ەذٍۇلبجىسۇض ) .اﷲ ٔي لوٍۇپ ،ثۇجالضغب چولۇٔىسىغبٔالض پەلەت ٍولىالڭ پەضەظگىال جبٍىٕىسۇ ،ئۇالض پەلەت جۆٍٍۈٍسۇ ( پبزىغب ئوذفبؾ لبضىغۇالضچە ئىؿ لىٍىسۇ ) » ( .) 66 ئبٌالھ لب ۋە ئۇٔىڭ ئۇٌۇھىََىحىگە لىڭغىطٌىك ثىٍەْ ٔەظەض جبـٍىغبْ ظېھىٓ پەٍغەِجەض ۋە پەٍغەِجەضٌىىىىّۇ لىڭغىط لبضاٍسۇ .جۆۋۀسىىي ئبٍەت ثۇ ذىً ئەلىٍگە ئۇضۇٌغبْ جەؼحەوىە ئوذفبٍسۇ:
قُل ََل أَملِ ُ ِ ِ اَّلل لِ ُك ِل أُام ٍة أ ِ ِا َجلُ ُه ْم فَ ََّل يَ ْستَأْ ِخ ُرو َف ك لنَػ ْفسي َ ْ ْ َج ٌل إ َذا َجاءَ أ َ َ بًّرا َوََل نَػ ْف ًعا إَل َما َشاءَ اُ ّ اعةً َوََل يَ ْستَػ ْق ِد ُمو َف َس َ
ئېَحمىٕىي « :اﷲ ذبٌىّىؽىال ِەْ ئۆظۈِسىٓ ظىَبٕٔي زەپئي لىٍىفمب ،پبٍسا لبظىٕىفمب لبزىط ئەِەؼّەْ ،ھەض ئۈِّەجٕىڭ ِەٌۇَ ۋالحي ثوٌىسۇ ،ـۇ ۋالىث ٍېحىپ وەٌگۀسە ،ئۇالض ثىطزەِّۇ وېچىىحۈضۈٌّەٍسۇ ،ثىطزەِّۇ ئىٍگىطى ؼۈضۈٌّەٍسۇ » ( .) 49 ثۇ ؼۈضىسە ھەظضىحي ٔۇھ ثىٍەْ ثبـٍىٕىپ ،ھەظضىحي ِۇؼب ۋە ھبضۇْ ثىٍەْ زاۋاِالـمبْ ۋە ھەظضىحي ٍۇٔۇغ ثىٍەْ ئبذىطالـمبْ لىؽؽەٌەضٔىڭ ھەِّىؽي ئىٕىبضچي لەۋٍِەضزىٓ ئىجطەت ئېٍىفمب زەۋەت لىٍّبلحب .ھەظضىحي ِۇؼب لىؽؽىؽىسە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسىغبْ ٔۇلحب ئۆٍٕي ئىٕؽبٔغب ٔىؽجەجەْ « جوغطا ٍوي »غب ٍۈظٌىٕىفحىىي ثىطەض « لبضاضگبھ » لب ئبٍالٔسۇضۇؾ ھەلمىسىىي جەٌّبجحۇض: 188
ِ ِ ِ ِ ِِ ِِ ِ ص ََّلةَ َوبَ ِّش ِر يموا ال ا صَر بػُيُ ً وسى َوأَخيو أَ ْف تَػبَػ اوآَ ل َق ْوم ُك َما ِب ْ وًت َو ْ َوأ َْو َحْيػنَا إ ََل ُم َ اج َعلُوا بػُيُوتَ ُك ْم قْبػلَةً َوأَق ُ ِِ ي الْ ُم ْؤمن َ
ثىع ِۇؼب ثىٍەْ ئۇٔىڭ لېطىٕسىفىغب « :لەۋِىڭالض ئۈچۈْ ِىؽىطزا ئۆٍٍەض ٍبؼبڭالض، ئۆٍٍىطىڭالضٔي ٔبِبظ ئولۇٍسىغبْ جبً لىٍىڭالضٔ ،بِبظ ئولۇڭالضِ ،ۆِىٍٕەضگە ( زۈـّۀٍىطى ئۈؼحىسىٓ غەٌىجە لىٍىسىغبٍٔىمي ثىٍەْ ) ذۇؾ ذەۋەض ثېطىڭالض » زەپ ۋەھىٌ لىٍسۇق ( .) 87 ثۇ « ،پىطئەۋٕٔىڭ ظۇٌۇِي ئبٔىالضٔىڭ ثبال ٍبجمۇؼىغىچە ٍېحىپ ثبضغبْ جۇضؼب ،ئۇ ٍەضزە لىٍغۇزەن لبٔساق ئىؿ ثبض؟ » زېگەْ ؼوئبٌغب جبۋاثحۇض. ئبذىطلي لىؽؽە ثوٌغبْ ھەظضىحي ٍۇٔۇغ لىؽؽىؽي جبضىري ثىط ۋەلە ئۈؼحىسىٓ لۇضئبْ ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ذىحبة لىٍىٕغۇچىٍىطى ثوٌغبْ ِەوىە ِۇـطىىٍىطىگە لبجحىك ثىط ئبگبھالٔسۇضۇؾ ئىسى .ثەٌىىُ ،ثۇ لىؽؽە ئبضلىٍىك ضەؼۇٌۇٌالھمب « :ثىعٔىڭ ضۇذؽىحىّىع ثوٌّبً جۇضۇپٍ ،ۇٔۇؼمب ئوذفبؾ ۋەظىپەڭٕي جبـالپ وەجّە! » زېَىٍگەْ ثوٌؽب وېطەن. ؼۈضە ،ئىٕؽبٔالض جەلسىطىٕي ئۇالضٔىڭ جەزثىطٌىطى ،لىٍّىفٍىطى ثەٌگىٍەٍسىغبٍٔىمىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ ثىط ثۆٌەن ثىٍەْ ئبذىطٌىفىسۇ:
ِ ِ ِِ قُل َي أَيػها النااس قَ ْد جاء ُكم ْ ِ ب ال فَِإاَّنَا ي ِ ضل اٖتَق م ْن َربِّ ُك ْم فَ َم ِن ْاىتَ َدى فَِإاَّنَا يَػ ْهتَدي لنَػ ْفسو َوَم ْن َ َْ َ َ ُ ََُ ِِ اَّلل وىو خيػر ْ ِ ِ ك و ِْ ِ ي اٖتَاكم َ َعلَْيػ َها َوَما أ ًََن َعلَْي ُك ْم ب َوك ٍيل (َ )128واتابِ ْع َما يُ َ وحى إلَْي َ َ اص ِْب َح اَّت َُْي ُك َم اُ َ ُ َ َ ْ ُ ()129
( ئي ِۇھەِّەز! ) ئېَحمىٕىي « ،ئي ئىٕؽبٔالض! ؼىٍەضگە ضەثجىڭالض جەضىپىسىٓ ھەق زىٓ وەٌسى ،وىّىي جوغطا ٍوٌٕي جبٌالٍسىىەْ ،ئۆظىٕىڭ پبٍسىؽي ئۈچۈْ جبٌٍىغبْ ثوٌىسۇ ،وىّىي ئبظىسىىەْ ،ئۆظىٕىڭ ظىَىٕي ئۈچۈْ ئبظغبْ ثوٌىسۇِ ،ەْ ؼىٍەضگە ھبِىٌ ئەِەؼّەْ » ( .ئي ِۇھەِّەز! ) ؼبڭب ٔبظىً لىٍىٕغبْ ۋەھىَگە ئەگەـىىٓ ( ٍۀي ئۇٔىڭغب ئۆظۈڭ ئەِەي لىٍىپ، ثبـمىالضغب ئۇٔي ٍەجىۈظگىٓ ) .اﷲ ( ؼەْ ثىٍەْ ئۇالضٔىڭ ئبضىؽىسا ) ھۆوۈَ چىمبضغۇچە ( زىٕغب زەۋەت لىٍىؿ ٍوٌىسىىي ِۇـەلمەجٍەضگە ) چىسىغىٓ ،اﷲ ئەڭ ھەلمبٔىٌ ھۆوۈَ چىمبضغۇچىسۇض ( .) 109 - 108
ھۇد ضۈرىطي ثۇ ؼۈضىگە - 60 - 50ئبٍەجٍەضزە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ھۇز ۋە ئۇ پەٍغەِجەض لىٍىپ ئەۋەجىٍگەْ ئبز لەۋِىٕىڭ لىؽؽىؽي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثۆٌەوىە ئبؼبؼەْ « ھۇز » ئىؽّي ثېطىٍگەْ. گەضچە ِەظوۇض لىؽؽە ئەئطاف ۋە ـۇئەضا ؼۈضىؽىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثوٌؽىّۇ ،ثۇ ؼۈضىسە ؼەي جەپؽىٍىٌ ھبٌسا ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ؼۈضىگە « ھۇز » ئىؽّىٕي ضەؼۇٌۇٌالھ لوٍغبْ .ثۇٔي ـۇ ھەزىؽحىٓ ثىٍەٌەٍّىع: ئەثۇ ثەوطى ثىط وۈٔي ٔەثىگە ِۇٔساق زېسى: ٍب ضەؼۇٌۇٌالھ ( جېع ) لېطىپ وەجحىڭّۇ لبٔساق؟ ضەؼۇٌۇٌالھ جبۋاة ثېطىپ:189
ِېٕي ھۇز ،ۋالىئەِ ،ۇؼەٌەت ،ئەِّبٍەجەؼبئەٌۇْ ،ئىعەـفەِؽۇ وۇۋۋىطات لېطىحىۋەجحي زېسى( جىطِىعى ،ؼۇٔەْ.) 402 / 5 ، ثبضٌىك ِۀجەٌەضزە ثۇ ؼۈضە ِۇـۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي ثبضٌىك جەضجىپٍەضزە ٍۇٔۇغ ٍ -ۈؼۈپ ؼۈضىٍىطى ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ. ئۀسۇٌۇؼٍۇق ِۇپەؼؽىط ئىجٓ ئبجىََە « ئەي ِ -ۇھبضضاضۇي ۋەجىع » ئىؽىٍّىه ِۇؼەِّب جەپؽىطىسە، ثۇ ؼۈضىسە ِۇـطىىالضغب لىٍىٕغبْ جەھسىس ٍۇٔۇغ ؼۈضىؽىگە لبضىغبٔسا ئوْ ھەؼؽە وۈچٍۈن ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ،ھۇز ؼۈضىؽىٕىڭ ٍۇٔۇغ ؼۈضىؽىسىٓ ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ئىٍگىطى ؼۈضگەْ. ئىجٓ ئبجىََۀىڭ ثۇ لبضىفىٕىڭ جوغطا ثوٌغبْ -ثوٌّىغبٍٔىمي ئبٍطىُ ِەؼىٍە .ـۇٔسالحىّۇ ؼۈضىٕىڭ ئوضٔىٕي ئېٕىمالـحب ئىفٍەجىەْ ئۇؼٍۇثي جەلسىطٌەـىە ئەضظىَسۇ .چۈٔىي ،ئىجٓ ئبجىََە ثۇ لبضىفىٕي ئىٍگىطى ؼۈضگۀسە ،ؼۈضە ِەظِۇٔىٕىڭ ٔبظىً ثوٌغبْ ظاِبْ ۋە ِبوبٔسا ٍۈظثەضگەْ ۋەلە، زەۋض ئبضلب وۆضۈٔۈـي ثىٍەْ ظىچ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئىىۀٍىىىٕي ئوجحۇضىغب لوٍغبٔىسى .ثۇ جوغطا ثىط ئۇؼٍۇة .لۇضئبٕٔىڭ ٍ 23ىٍٍىك ئۇظۇْ ثىط ۋالىث ئىچىسە پبضچە -پبضچە ٔبظىً ثوٌۇـىٕىڭ ِەلؽىحىّۇ ثۇ ئىسى .لۇضئبْ ؼوضاٌغبْ ؼوئبٌالضغب جبۋاة ،لىٍىٕغبْ زۇئبالضغب ئىجبۋەت ،زاۋاَ لىٍىۋاجمبْ ھبٍبجمب ِۇزاذىٍە ،ثۇظغۇٔچىٍىممب ئۇچطىغبْ ھبٍبجٕي ئوڭفبؾ ۋە جوغطا ثوٌغبْ ٍبـبؾ ئۇؼۇٌىٕىڭ ثەضپب لىٍىٕىفي ئىسى .گەضچە ئىجٓ ئبجىََۀىڭ ئۇؼٍۇثي جوغطا ثوٌغبْ ثوٌؽىّۇ، چىمبضغبْ ٍەوۈْ ِۇالھىعە لىٍىفمب جېگىفٍىه .چۈٔىي ھۇز ؼۈضىؽىٕىڭ ٍۇٔۇغ ؼۈضىؽىسىٓ ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ئېَحىؿ ثىٍەْ ثىطگەِ ،ۇـطىىالضٔىڭ ۋەھىَگە جۇجمبْ ئىٕىبض پوظىحؽىَىؽىٕىڭ ؼۇؼٍىفىفمب لبضاپ ِبڭغبٍٔىمىٕي ئىٍگىطى ؼۈضگەْ .ثۇ لبضاؾ جەوطاض ِۇٔبظىطە لىٍىفمب الٍىك .ثۇ لبضاـٕىڭ زەي ئەوؽىٕي ئېَحىؿ ِۇِىىٓ .چۈٔىي ِۇـطىىالضٔىڭ ۋەھىَگە ۋە ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضـي زۈـّۀٍىىي ثبضغبٔؽىطى وۈچىَىپ ثبضغبٔىسى .ـۇڭب زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي جەضجىپٕي جوغطا زەپ لبضاٍّىع. ھۇز ؼۈضىؽي ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ چبچٍىطىٕي ئبلبضجىۋەجىۀىسى .ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽىٕي جۆۋۀسىىي ئبٍەت ئوچۇق وۆضؼىحىپ ثەضِەوحە:
وما َكا َف رب ِ ِ صلِ ُحو َف ك ليُػ ْهل َ َ َ ك الْ ُقَرى بِظُْل ٍم َوأ َْىلُ َها ُم ْ ََ
« ضەثجىڭ ئبھبٌىؽي ٍبذفي ثوٌغبْ ٍۇضجالضٔي ظۇٌۇَ ؼېٍىپ ھبالن لىٍّبٍسۇ » ( .) 117 لۇضئبْ ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضٍبٔىسا ،وۇفطىٕي ئوچۇق ئبـىبضا ۋە لبجحىك ثىط جىً ثىٍەْ ئەٍىجٍىگەْ ؼۈضىٍەض ئىچىسە ھۇز ؼۈضىؽي ثىطىٕچي ئوضۇٔسا جۇضىسۇ. ھۇز ؼۈضىؽي ٍۇٔۇغ ۋە ٍۈؼۈپ ؼۈضىؽي ثىٍەْ ثىطٌىىحە « ئەٌىف -الَ -ضا » ئبئىٍىؽىگە جەۋە ؼۈضىٍەضزىٓ ثىطى .ؼۈضىٍەض ئبضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەت « ئەٌىف -الَ -ضا » ثىٍۀال چەوٍىٕىپ لبٌّبٍسۇِ .ەؼىٍەْ ،ثىط « ھب ِ -ىُ » ئبئىٍىؽىّۇ ثبض ثوٌۇپ - 47 - 40 ،ؼۈضىٍەض ئبضىؽىسىىي ٍەجحە ؼۈضە ثۇ گۇضۇپپىغب جەۋەِ .ۇلبجحبئب ھەضىپٍىطىٕىڭ ئبٔچە وۆظگە چېٍىمىپ وەجّىگەْ جەضىپي ئوذفبؾ ئبئىٍىگە جەۋە ؼۈضىٍەض ئبضىؽىسا ثىط ثەٌگە ثوٌۇـىسۇض. ھۇز ؼۈضىؽي ثىٍەْ ثۇ ئبئىٍىگە جەۋە ٍۇٔۇغ ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا ظىچ ِۇٔبؼىۋەت ثبض .ثۇ ؼۈضىسە ھەظضىحي ٔۇھٕىڭ ثېفىسىٓ ئۆجىەْ ئبئىٍە جىطاگىسىَىؽي جىٍغب ئېٍىٕغبٍْ .ۇٔۇغ ؼۈضىؽىسە ئىالھي ۋەھىَگە لبضـي ثوٍۇٔحبۋٌىك لىٍغبْ لەۋٍِەضٔىڭ چولۇَ جبظاالٔسۇضىٍىسىغبٍٔىمي ثبٍبْ 190
لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،پىطئەۋْ ۋە لەۋِي زۇچبض ثوٌغبْ ۋەلەٌەض جىٍغب ئېٍىٕىپ ،ؼۈضە « ضەثجىڭ ھۆوۈَ ثەضگىچە ؼەثىط لىً! » ئبٍىحي ثىٍەْ ئبذىطالـمبْ .ھۇز ؼۈضىؽي پىطئەۋْ ۋە ئۇٔىڭ لەۋِي ـۇٔسالال ٔۇھ ،ھۇز ،ؼبٌىھٌ ،ۇت ،ـۇئەٍت لەۋٍِىطىٕىڭ ئوذفبؾ ـەوىٍسە ئىالھي ۋەھىَسىٓ ٍۈظ ئۆضىگۀٍىىي ئۈچۈْ جبظاالٔسۇضۇٌغبٍٔىمي ئىجطەت ؼۈپىحىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .جبظاالٔسۇضۇٌغبْ لەۋٍِەض ئىچىسە ھەظضىحي ٔۇھٕىڭ ئوغٍي ۋە ھەظضىحي ٌۇجٕىڭ ئبٍبٌىغب ئوذفبؾ پەٍغەِجەضٌەضٔىڭ ئىٕىبضچي ٍېمىٍٕىطىٕىڭّۇ ثوٌۇـي وىفىگە ئىجطەت ئۆضٔىىىسۇض .ثۇ ئبضلىٍىك ذبغ ھبٌسا لۇضئبْ ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ذىحبة لىٍىٕغۇچىؽي ثوٌغبْ ضەؼۇٌۇٌالھمب ،ئوِۇِىٌ جەھەجحىٓ ثبضٌىك ِۇئىّىٍٕەضگە جەؼەٌٍىٌ ثېطىٍگەْ ۋە ھىساٍەت وىفىٍەضٔىڭ ئىٍىىسە ثوٌغبْ ثوٌؽب ،ھەظضىحي ٔۇھ ئىٍىىسىىي ھىساٍەجٕي ئوغٍي وۀئبْ ئۈچۈْ ،ھەظضىحي ٌۇت ئبٍبٌي ئۈچۈْ ئىفٍەجىەْ ثوالجحي زېّەوحە .چۈٔىي ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئەڭ چوڭ زۈـّۀٍىطىسىٓ ثىطى جبغىؽي ئىسى ( ئبثسۇٌئۇظظا - ئەثۇ ٌەھەة ) .ھىساٍەت وىفىٍەضٔىڭ ئىٍىىسە ئەِەغ .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ھىساٍەجىە الٍىك ثوٌّىغبْ ثىط وىفيِ ،ەٍٍي ئۇ ثىط ِۇئّىٕٕىڭ ٍبوي ثىط ٔەثىٕىڭ ئەڭ ٍېمىٕي ثوٌؽۇْ ئۇٔي ھىساٍەت لىالٌّبٍسۇ، ئۇالض ھىساٍەجحىٓ ِەھطۇَ ثوٌۇپ لبٌىسۇ. ؼۈضە ِۇـطىىالضغب /ئىٕىبض لىٍغۇچىالضغب جەھسىس لىٍغۇچي ِەظِۇٔىٕىڭ جەلەظظاؼىغب ئبؼبؼەْ ھەجە ھەضىپٍىطى ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ئبضلىٍىك وىفىٍەضٔىڭ زىممەت ٔەظىطىٕي ئۆظىگە جبضجىفٕي ِەلؽەت لىٍغبِْ .ۇلبجحبئب ھەضىپٍىطى ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ثبـمب ؼۈضىٍەضزىىي ئۇؼٍۇثمب ئبؼبؼەْ ،ثۇ ؼۈضىسىّۇ ِۇلبجحبئب ھەضىپٍىطىسىٓ وېَىٕىي ئبٍەجٍەض لۇضئبْ ۋەھىٌ ھەلمىسە جوذحبٌّبلحب:
الر كِتَاب أ ِ ِ ت ِم ْن لَ ُد ْف َح ِكي ٍم َخبِ ٍّي صلَ ْ ُحك َم ْ ٌ ْ ت آَ ََيتُوُ ّتُا فُ ّ
« ئەٌىف ،الَ ،ضا .ثۇ ،ھېىّەت ثىٍەْ ئىؿ لىٍغۇچي ،ھەِّىسىٓ ذەۋەضزاض ئبٌالھ جەضىپىسىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ ،ئبٍەجٍەضٔىڭ جۈظۈٌۈـي پۇذحب ( ،ئەلىسە ،ئەھىبَ ،ۋەظ ۋە لىؽؽىٍەض ) جەپؽىٍىٌ ثبٍبْ لىٍىٕغبْ چۈـىٕىفٍىه وىحبثحۇض » ( .) 1 ثۇ لۇضئبْ ھەلمىسىىي ضوـەْ ئبٍەجحىٓ وېَىٓ ،وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسىغبْ ٍۀە ثىط ئبٍەت وەٌگەْ ثوٌۇپ ،ثۇ ئبٍەت ۋەھىَٕىڭ ئەۋەجىٍىفىٕىڭ ئەڭ ئبؼبؼٍىك ؼەۋەثىٕي وۆضؼەجّەوحە:
ِ ِ ِ أاََل تَػ ْعب ُدوا إِاَل ا ِ ُ اَّللَ إن ِاِن لَ ُك ْم مْنوُ نَذ ٌير َوبَشّيٌ
( ئېَحمىٕىي ) « ؼىٍەض پەلەت ئبٌالھ لىال ئىجبزەت لىٍىڭالض ،ـۈثھىؽىعويِ ،ەْ ؼىٍەضگە ئبٌالھ جەضىپىسىٓ ئەۋەجىٍگەْ ھەلىمەجٕي ٍەجىۈظگۈچيٍ ،ۀي ( وبپىط ثوٌؽبڭالض ؼىٍەضٔي ئبٌالھ ٔىڭ ئبظاثىسىٓ ) ئبگبھالٔسۇضغۇچي ( ،ئىّبْ ئېَحؽبڭالض ئبٌالھ ٔىڭ ِۇوبپبجي ثىٍەْ ؼىٍەضگە ) ذۇؾ ذەۋەض ثەضگۈچىّەْ » ( .) 2 ئبٔسىٓ ؼۆظ ئبذىطەجىە وەٌحۈضۈٌگەْ ( .) 4 - 3چۈٔىي ،ئبٌالھ ٔىڭ ھبٍبجمب ثوٌغبْ ئبوحىپ ِۇزاذىٍىؽي زەپ لبضاـمب ثوٌىسىغبْ ۋەھىَٕىڭ ِەلؽىحي پەلەت ئبذىطەجىە ھەلىمىٌ جۈضزە ئىّبْ ئېَحىٍغبٔسا ۋۇجۇزلب چىمىسۇ .ئبذىطەجىە ئىّبْ ئېَحّىغبْ ثىطؼىگە ۋەھىَٕىڭ پبٍسىؽي ٍۇلّبٍسۇ. ۋەھىٌ ئۇٔىڭغب ھېچٕەضؼە زېّەٍسۇ .چۈٔىي ثۇٔساق ثىط وىفي ۋەھىَگە ٔىؽجەجەْ ووض ،گبغ ۋە جىٍؽىعزۇض .ئۇ ۋەھىٌ وۆضؼەجىۀٕي وۆضەٌّەٍسۇ ،زېگۀٍىطىٕي ئبڭٍىَبٌّبٍسۇ ۋە ۋەھىٌ ثىٍەْ زىئبٌوگ لۇضاٌّبٍسۇ. 191
ئبذىطەجىە ئىّبْ ثىٍەْ ضىعىك ھەلمىسىىي ئۀسىفە ئبضىؽىسا ثىط ِۇٔبؼىۋەت ثبض .ـۇڭب ؼۈضىسە ئبذىطەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەضزىٓ وېَىٓ جۆۋۀسىىي ئبٍەت وەٌگەْ:
اَّللِ ِرْزقُػها ويػ ْعلَم مستَػ َقارَىا ومستَػوَد َعها ُكلٌّ ِٓت كِتَ ٍ وما ِمن َداباٍة ِٓت ْاْل َْر ِ ِ اب ُمبِ ٍ ي َُ ْ ْ َ ََ ْ ض إاَل َعلَى ا َ َ َ ُ ُ ْ
« ٍەض ٍۈظىسىىي پۈجۈْ جبٍٔىمالضٔىڭ ھەِّىؽىگە ضىعىك ثىطىفٕي ئبٌالھ ئۈؼحىگە ئبٌسى .ئبٌالھ ھەض جبٍٔىمٕىڭ جۇضاض جبٍىٕي ۋە وۆچۈپ ثېطىپ ِبوبٍٔىفىسىغبْ جبٍىٕي ثىٍىسۇ .ثۇالضٔىڭ ھەِّىؽي ٔبھبٍىحي ئېٕىك ـەوىٍسە ذبجىطىٍۀگەْ ۋە لبٔۇٔىَەت ثىٍەْ ثەٌگىٍۀگەْ » ( .) 6 ھبٍبجٕىڭ ؼۇ ثىٍەْ ثبـٍىٕىپ ؼۇ ئۈؼحىسە لبٍىُ جبپمبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ئبٍەت ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌّبلحب ( .) 7ـۈثھىؽىعوي ،ثۇ ٔۇلحىسا جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثىئوٌوگىَىٍىه ھبٍبجٕىڭ ِۀجەؼي ثوٌغبْ ؼۇ ثىٍەْ ِۀىۋى ھبٍبجٕىڭ ؼۈٍي ثوٌغبْ ۋەھىٌ ئبضىؽىسا ٍېپىك ھبٌسا ظىچ ِۇٔبؼىۋەت لۇضۇٌّبلحب .ئبٌالھ ٍبغسۇضغبْ ضەھّەت ٍبِغۇضى ثىٍەْ ئۆٌۈن ظېّىٕٕي جىطىٍسۈضۈـي ئۈؼحىسىٓ، ئۆٌگۀسىٓ وېَىٕىي لبٍحب جىطىٍىؿ جىٍغب ئېٍىٕىغبْ « :ؼىٍەض ئۆٌگۀسىٓ وېَىٓ چولۇَ جىطىٍىؽىٍەض! » زېؽەڭ ،وۇفطى پبجمىمىغب پبجمبٔالض « :ثۇ پەلەت ضوـەْ ؼېھىطزۇض ( وۆظ ثوٍبِچىٍىمحۇض ) » زېَىفىسۇ ( .) 7 ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ئىٕؽبٕٔىڭ ثبٍبـبجچىٍىك ۋە ٍولؽۇٌٍۇق ثىٍەْ ئېّحىھبْ لىٍىٕغبْ ئىىىي ھبٌىحىسە ٔبِبٍەْ لىٍغبْ ئىىىي ذىً پوظىحؽىَىؽي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ثۇ ٔۇلحىسا جىٍغب ئېٍىٕغبْ پوظىحؽىَە ،ثبٍٍىك ثىٍەْ ٍولؽۇٌٍۇلحب ثىط ئېّحىھبْ ثبضٌىمىٕي وۆضەٌّىگەْ پبضاؼەجؽىع ئىٕؽبٕٔىڭ ئەلٍي وۆضؼىحىپ ئۆجۈٌگەْ .ھەض پبضاؼەت ئىگىؽي ئۆظىگە ئبِبٔەت لىٍىٕغبْ ـەٍئىٍەضٔىڭ ثبضٌىمي ۋە ٍولٍىمىٕي ،ئبٌالھ ئبٌسىسىىي ؼەِىّىَىحىگە جەؼىط وۆضؼىحىسىغبْ ثىط ئبِىً زەپ لبضىّبٍسۇ .ثۇ ھەي لىٍغۇچ ِەؼىٍە ئەِەغ .ـۇڭب ِبي ِ -ۈٌۈن ِۇئّىٓ ھبٍبجىٕىڭ ِەضوىعىسىٓ ئوضۇْ ئبٌّبٍسۇ. لوٌغب وىطگەْ ٍبوي لوٌسىٓ چىمىپ وەجىەْ ٔەضؼىٍەض وبِبي ئەھٍي ئۈچۈْ ئوذفبـحۇض .ذبَ ئەلىٍٍەض ئبِبٔەجٕي ِۈٌىىَەت ( ئۆظىٕىڭ ِۈٌىي ) زەپ ئوٍالپ لبٌىسۇِ .ۇـۇٔساق ئوٍالپ لبٌغبٍٔىمٕىڭ جەثىئي ٔەجىجىؽي جۆۋۀسىىي ئبٍەجحە ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
ٍ ِ ودةٍ لَيَػ ُقولُ ان َما َُْيبِسوُ أَََل يَػوَـ ََيْتِي ِ ص ُروفًا َعْنػ ُه ْم ي ل م ه َ اب إِ ََل أُامة َم ْع ُد َ س َم ْ ْ َولَئ ْن أَ اخ ْرًَن َعْنػ ُه ُم الْ َع َذ َ ْ ْ ُ َ ِ ِِ وح َ ِِ اْلنْسا َف ِمناا ر ْْتَةً ّتُا نَػَز ْعنَ َ ِ ِ ِ ِ ور ()9 وس َك ُف ٌ ََ اىا مْنوُ إناوُ لَيَػئُ ٌ َ اؽ ِب ْم َما َكانُوا بو يَ ْستَػ ْهزئُو َف (َ )8ولَئ ْن أَ َذقْػنَا ْ َ
ئەگەض ثىع ئۇالضغب ٔبظىً ثوٌىسىغبْ ئبظاثٕي چەوٍىه ۋالىث وېچىىحۈضؼەن ،ئۇالض چولۇَ ( ِەؼرىطە لىٍىؿ ٍۈظىؽىسىٓ ) « :ئبظاة ٔېّىفمب چۈـّەٍسۇ؟ » زەٍسۇ ،ضاؼحال ئۇالضغب اﷲ ٔىڭ ئبظاثي چۈـىەْ وۈٔسە ،ئۇالض لبچىسىغبْ ٍەض جبپبٌّبٍسۇ ،ئۇالض ِەؼرىطە لىٍغبْ ئبظاة ئۇالضٔي لوضـىۋاٌىسۇ .ئەگەض ثىع ثىطەض ئىٕؽبٔغب ضەھّىحىّىعٔي جېحىحؽبق ( ٍۀي ٔېّىحىّىعٔي ثەضؼەن )، ئبٔسىٓ ئۇٔي ئۇٔىڭسىٓ جبضجىۋاٌؽبق ،ئۇ چولۇَ ( اﷲ ٔىڭ ضەھّىحىسىٓ ) ئۈِىسؼىعٌىٕىپ وېحىسۇ، وۇفطأي ٔېّەت لىٍىسۇ ( .) 9 - 8 ئىٕىبض لىٍىفحب چىڭ جۇضغبْ لەۋٍِەض ثبضٌىك پەٍغەِجەضٌەضزىٓ ِۆجىعە جەٌەپ لىٍغبْ ثوٌۇپ، ضەؼۇٌۇٌالھّۇ ثۇٔىڭسىٓ ِۇؼحەؼٕب ئەِەغ ئىسىِ .ۇـطىىالض « ٔېّىفمب ئۇٔىڭغب ثىط ذەظىٕە چۈـّىسى؟ ٍبوي ئۇٔىڭ ثىٍەْ ثىٍٍە ( ئۇٔي جەؼحىمالٍسىغبْ ) ثىطەض پەضىفحە وەٌّىسى؟ » ( ) 12 زېَىفىۀىسى.
192
ثىط لبٔچە ؼۈضىسە ئىٕىبضچي لەۋٍِەضٔىڭ ثۇ ذىً ِۆجىعە جەٌەپٍىطىٕي وۆضۈپ ئۆجىۀىسۇق. ئەؼٍىسە ئۇالضٔىڭ ظېھٕىسە ھەلىمەجٕي ئىٕىبض لىٍىؿ ئۈچۈْ ثبھبٔە ئىعزەؾ پوظىحؽىَىؽي ٍبجّبلحب ئىسى .ثۇ ؼۈضىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ لىؽؽەٌەضزە ھبالن لىٍىٕغبْ لەۋٍِەض ھەلمىسىىي ثبٍبٔالض ثۇ ثبھبٔىٕىڭ ٍبٌغبْ ثبھبٔە ئىىۀٍىىىٕي وۆضؼىحىپ ثەضِەوحە .ؼۈضىسە ھبالوىحي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ لەۋٍِەضگە جەٌەپ لىٍغبْ ِۆجىعىٍىطى وەٌسىٔ .ەجىجە ٔېّە ثوٌسى؟ ئۇالضٔىڭ ثۇ ِۇئبِىٍىؽي ئۆظٌىطىٕىڭ ھبالوىحىٕىڭ ثبـٍىٕىفىغب ۋە لبٍحۇضۇؾ ِۇِىىٓ ثوٌّبٍسىغبْ ٍوق ثوٌۇـمب ئېٍىپ ثبضزى .ئىالھي لبٔۇٕٔىڭ جەلەظظاؼي ِۇـۇٔساق ئىسى .ئىٕىبضچىالض ئبٌسى ثىٍەْ ِۆجىعە جەٌەپ لىٍىسۇ ،ئبٔسىٓ جەٌەپ لىٍغبْ ِۆجىعىٍەض وېٍىسۇٌ ،ېىىٓ ئۇالض ٍۀىال ئىٕىبض لىٍىفحب چىڭ جۇضىسۇ ۋە ِۆجىعىٕي « ؼېھىط » ٍبوي « ئەپؽۇْ » زېگۀسەن ثىط ثبھبٔە ثىٍەْ ئىٕىبض لىٍىسۇٔ .ەجىجىسە ئۇالض ھەلمىسە ئىالھىٌ لبضاض ثېطىٍىسۇ ۋە ھۆوۈَ ئىجطا لىٍىٕىپ ،ئۇالض جبضىد ثەجٍىطىگە وۆِۈٌۈپ ،ثىط ئىجطەجىە ئبٍٍىٕىسۇ. ِبٔب ثۇ ئەلىً زۇَٔبغب ثېطىٍىپ وەجىەْ ئەلىً ثوٌۇپ ،ثۇ ئەلىً ( چۈـۀچە ) ئبذىطەجحىٓ ٔېؽىۋە ئبالٌّبٍسۇ:
ِ ِ ك يد ْ اٖتَيَاةَ الدنْػيَا َوِزينَػتَػ َها نػُ َو ِّ َم ْن َكا َف يُِر ُ ؼ إِلَْي ِه ْم أ َْع َما ََلُْم ف َيها َوُى ْم ف َيها ََل يػُْب َخ ُسو َف ( )15أُولَئِ َ اِ ِ ِِ صنَػعُوا فِ َيها َوََب ِط ٌل َما َكانُوا يَػ ْع َملُو َف ()16 اار َو َحبِ َ ط َما َ س ََلُْم ِٓت ْاْلَخَرة إاَل الن ُ الذي َن لَْي َ
« ( لىٍغبْ ٍبذفي ئەِەٌٍىطى ثىٍەْ پەلەت ) ھبٍبجىٌ زۇَٔبٔي ۋە ئۇٔىڭ ظىجۇظىٕٕىحىٕي ( ٍۀي زۇَٔبٔىڭ ٔېّەجٍىطىٕي ) وۆظٌەٍسىغبْ وىفىٍەضگە ئۇالضٔىڭ ئەِەٌٍىطىٕىڭ ئەجطىٕي ثۇ زۇَٔبزىال جوٌۇق ثېطىّىع ،زۇَٔبزا ئۇالضٔىڭ ئەجطىسىٓ ھېچ ٔەضؼە وېّەٍحىٍّەٍسۇ .ثۇٔساق وىفىٍەضگە ئبذىطەجحە زوظاذحىٓ ثبـمب ٔەضؼە ٍولحۇض ،ئۇالضٔىڭ لىٍغبْ ئىفٍىطى ٍولمب چىمىطىٍىسۇ، لىٍغبْ( ٍبذفي ) ئەِەٌٍىطى ھېؽبثمب ئېٍىّٕبٍسۇ » ( .) 16 - 15 ؼۈضىسە لىؽؽەٌەض ثبٍبْ لىٍىٕىفحىٓ ثۇضۇِْ ،ۇئّىٍٕەض ثىٍەْ ِۇٔىىطٌەضٔىڭ ھبٍبتِ ،بي - ِۈٌۈن ،زۇَٔب ،ثبٍٍىكٍ ،ولؽۇٌٍۇق ،ئبٌالھ ،ئىٕؽبْ ،پەٍغەِجەضٌىه ۋە ۋەھىٌ ھەلمىسىىي چۈـۀچىٍىطى ئبضىؽىسىىي ئبؼّبْ -ظېّىٓ لەزەض چوڭ پەضىمٍەض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ۋە ئبذىطىسا ثۇ ئىىىىؽىٕىڭ ثبضاۋەض ثوٌّبٍسىغبٍٔىمي ئىپبزىٍۀگەْ « :ئۇالضٔىڭ ئەھۋاٌي ثىط -ثىطىگە ئوذفبِسۇ؟ » ( .) 24ئبٔسىٓ ؼۈضىسە لىؽؽەٌەض ثبٍبْ لىٍىٕىفمب ثبـالٔغبْ. ئبٌسى ثىٍەْ لۇضئبٔسا ضەؼۇٌالضٔىڭ (ئەٌچىٍەضٔىڭ) جۇٔجىؽي ؼۈپىحىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ھەظضىحي ٔۇھٕىڭ لىؽؽىؽي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ھەظضىحي ٔۇھ لىؽؽىؽي ئبضلىٍىك ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ۋە ئۇٔىڭسىٓ وېَىٕىي ذىحبة لىٍىٕغۇچىٍىطىغب « :جۇغَبْ (ئىؽَبْ) ثوٌغبْ ٍەضزە جوپبْ ثوٌىسۇ. ئەگەض ثىط ٍەضزە جۇغَبْ ثوٌؽب ،جوپبٕٔىڭ لوپۇـىٕي وۈجۈڭالض .ثىطاق ،جوپبْ ئىّبْ ئېَحمبٔالض ئۈچۈْ ثىط ضەھّەت ،ئبؼىٌ ثوٌغۇچىالض ئۈچۈْ ثىط پبالوەجحۇض .ئبؼىٌ لەۋٍِەض ـۇٔساق جەوەثجۇضٌىفىپ وېحىسىغبْ ثوٌۇپ « ،ثىعٔي لوضلۇجمبْ ئبظاثٕي چۈـۈضۈپ ثبلمىٓ » ( ) 32زېگۈزەن زەضىجىسە ھەززىسىٓ ئبـىسۇ. ِبٔب ثۇ ئبظغۇٍٔۇلٕىڭ ئەڭ ٍۇلىطى پەٌٍىؽي ئىسى .ئبؼىٌ لەۋَ ئۆظىٕىڭ ھۆض ئىطازىؽي ثىٍەْ ئؽىَبْ لىٍىفٕي جبٌٍىغبٔىسى .زىٍالضزىىىٕي ثىٍگۈچي ئبٌالھ ھەظضىحي ٔۇھمب « :لەۋِىڭسىٓ ئىٍگىطى ؼبڭب ئىّبْ ئېَحمبٔالضزىٓ ثبـمب ٍۀە ئىّبْ ئېَحمۇچىالض ثوٌّبٍسۇ » زەپ ذەۋەض ثېطىسۇ ( ) 38ۋە ھەظضىحي ٔۇھٕي وېّە ٍبؼبـمب ثۇٍطۇٍسۇ .ۋەھىَٕىڭ ثبضٌىك زەۋضٌەضزىىي ِۇئّىٍٕەضگە ۋە 193
ئىجطەجي ئبٌەَ ئۈچۈْ ئبچچىك ؼبۋاق لىٍىپ ؼۇٔغبْ ثۇ لىؽؽەزە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسىغبْ ثىط ٔۇلحب ثبضٍ .ۀي ،ھەظضىحي ٔۇھمب ثېطىٍگەْ ئەِىط « لۇضۇلٍۇلحب /چۆٌسە وېّە ٍبؼبؾ » ئىسى. ئبؼىٌ لەۋِي ئۇٔي ٍۀە ِەؼرىطە لىٍىفمب ثبـالٍسۇ ( .) 38ثەٌىىُ ئۇالض « ثۇٔىڭ زېڭىعى لەٍەضزە؟ » زەپ ِەؼرىطە لىٍىفمبٔىسى .ثۇ لىؽؽە ئبضلىٍىك ضەؼۇٌۇٌالھمب ۋە ثبضٌىك ِۇئّىٍٕەضگە :ؼەْ چۆٌسە /لۇضۇلٍۇلحب وېّە ٍبؼب! زېڭىع الظىُ ثوٌؽب ،زېڭىعٔي ضەثجىڭ ئبٌسىڭغب ئېٍىپ وېٍىسۇ ،زېّەوچي ثوٌؽب وېطەن .ئبلىۋەجحە جۇغَبْ ثوٌغبْ ٍەضزە جوپبْ ثوٌىسىغبٍٔىمىسىٓ ئىجبضەت ئىالھىٌ ھۆوۈَ ضېئبٌٍىممب ئبٍالٔسى ۋە « جؤۇضزىٓ ؼۇ ئېحىٍىپ چىمحي » ( .) 40ھەظضىحي ٔۇھ « جبغالضزەن ھەٍۋەجٍىه زوٌمۇٔالض ئبضىؽىسا ٍوي ئېٍىفمب ثبـٍىغبْ وېّىسىٓ ،ئىٕىبض لىٍىفحب چىڭ جۇضغبْ ئوغٍىٕي وۆضزى ۋە زازا ِېھطى لەٌجىسە لبٍٕبپ جېفىپ ئۇٔي وېّىگە چبلىطزى: « ئي ئوغٍۇَ ،ثىع ثىٍەْ ثىٍٍە وېّىگە چىممىٓ ،وبپىطالض ثىٍەْ ثىٍٍە ثوٌّىغىٓ! » زەپ جوۋٌىسى ( .) 42ثۇ ٔۇلحىسا ھەظضىحي ٔۇھٕىڭ وېّىگە چبلىطىفي ثىٍەْ ئىّبٔغب چبلىطىفي ئوذفبؾ ِۀىٕي ثىٍسۈضِەوحە .ثۇٔىڭسا ئىٕىبضچي ئوغٍىٕىڭ وېّىگە چىمىفي ثىٍەْ ئىّبْ ئېَحىفي ئوذفبؾ ِۀىگە ئىگە ثوالجحيٌ .ېىىٓ ،ئوغٍي ئىّبٕٔىڭ ئوضٔىغب ئىٕىبضٔي /وۇپطىٕي جبٌٍىسى .زېّىؽىّۇ ،ھەظضىحي ٔۇھ وېّە ٍبؼبـحىٓ ثۇضۇْ ثۇ ھەلىمەت ئۇٔىڭغب ئەؼىەضجىٍگۀىسى: « ( ثۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ) ئۆظٌىطىگە ظۇٌۇَ لىٍغبٔالض ھەلمىسە ِبڭب ؼۆظ ئبچّىغىٓ! ئۇالض چولۇَ ( جوپبْ ثبالؼىسا ) غەضق لىٍىٕىسۇ » ( .) 47 « ئي ظېّىٓ ؼۈٍىڭٕي ٍۇجمىٓ ،ئي ثۇٌۇت جبضلىغىٓ! » ئەِطى ثىٍەْ ٍەض ۋە ئبؼّبْ ضەثجىٕىڭ ئەِطىگە ثوٍؽۇٔسى .ھبالن لىٍىٕغبْ لەۋِسىٓ وېَىٓ ئىالھىٌ ھبالوٕىڭ ثبضٌىك جىٍالضزىٓ ئۈؼحۈْ ثوٌغبْ ئېٕىك ۋە لەجئىٌ ثوٌغبْ جىٍي ظۇۋأغب وەٌسى ،ھەلىمەت ھبالن ؼۈضىحىسە ِۇٔساق زېسى« : ظاٌىُ لەۋَ ھبالن ثوٌؽۇْ! » (.)44 ئوغٍي ئۈچۈْ « ضەثجىُ! ئوغٍۇَ ِېٕىڭ ئبئىٍەِسىىىٍەضزىٓ ئىسى » زېگەْ ھەظضىحي ٔۇھمب ئىّبْ ئبئىٍىؽىسىٓ ثوٌّىغبٔالضٔىڭ ئبئىٍە ئەظاؼي لبجبضىسىٓ ھېؽبثالّٔبٍسىغبٍٔىمي ئەؼٍىحىٍىپ« : ئي ٔۇھ! ئۇ ئبئىٍەڭسىىىٍەضزىٓ ئەِەغ! » زېَىٍسى ( .) 46 - 45ھەظضىحي ٔۇھ زىٍىسىٓ ِۇـۇٔساق ثىط جۇٍغۇ ئۆجىۈظگۀٍىىي ئۈچۈْ جەۋثە لىٍسى ۋە ِەغپىطەت جىٍىسى ( .) 47ئبزەجحىىي وىفىٍەض گۇٔبھٍىطى ئۈچۈْ جەۋثە لىٍىسۇ ،ـۇٔساق ئەِەؼّۇ؟ ئەِّب ئبٌالھ لب ٍېمىٓ ثوٌغبْ ٔەثىٍەض غبپىً ھبٌسا ئبٌغبْ ثىط ٔەپىؽي ئۈچۈّٔۇ جەۋثە لىٍىسۇ .ثۇِۇ ِۇـۇٔىڭغب ئوذفبؾ ثىط جەۋثە ئىسى. ئىىىىٕچي لىؽؽە ئبز لەۋِىٕىڭ لىؽؽىؽي ئىسى .ثۇ لىؽؽەزە ھەظضىحي ٔۇھٕىڭ ئوضٔىٕي ھۇز ،ئبؼىٌ ٔۇھ لەۋِىٕىڭ ئوضٔىٕي جەوەثجۇض ئبز لەۋِي ئبٌغبٔىسى ( .) 60 - 50ثۇ ؼۈضىگە ئىؽُ لىٍىپ ثېطىٍگەْ ثۇ ثۆٌەوحە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ لىؽؽۀىڭ ثىٍىٕگەْ لەھطىّبٍٔىطى جبضىرحب ٍبـبپ ئۆجىەْ ھۇز پەٍغەِجەض ۋە ئبز لەۋِي ئىسى .ئەِّب ،ثۇ لىؽؽۀىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ِۇھىحىسىىي ثبؾ لەھطىّبٍٔىطى ھەظضىحي ِۇھەِّەز ۋە لۇضەٍؿ لەثىٍىؽي ئىسى .ثەٌىىُ لىؽؽە لەھطىّبٍٔىطىٕي ئىؽىُ ۋە جىؽىّالضزىٓ ذبٌىٌ ھبٌسا پوظىحؽىَىؽىٕي ٔەظەضگە ئېٍىپ جۇضۇپ ئولۇغبْ ۋالحىّىعزا، لەھطىّبٔالضٔىڭ ئىؽّىٕي « ئىّبْ » ۋە « وۇپطى » ۋەٍبوي « ئبٌالھ لب ئىفۀچ لىٍىؿ » ۋە « ئبٌالھ لب ئىفۀچ لىٍّبؼٍىك » زەپ لوٍۇـمب ثوٌىسۇ .ثۇ لىؽؽە ئىچىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثىط ٔۇلحىغب زىممەت لىٍّبؼحىٓ ئۆجۈپ وەجىىٍي ثوٌّبٍسۇٍ .ۀي ،لەۋَ ضەثجىگە ۋە ئۇٔىڭ ئەٌچىؽىگە ئبؼىٌ ثوٌغبْ ۋالحىسا ھەض ثىط ئۇچىغب چىممبْ جەضؼب ،ـەپمەجؽىعٔىڭ ثۇٍطىمىغب ثوٍۇْ ئەگىۀىسى ( .) 59ثۇ ئېٍىفىپ لبٌغبْ ؼبضاڭٕىڭ ئىفىغب ئوذفبٍسۇٍ .ۀي ،ئەگەض ثىطؼي ثبؾ ئىگىفىە جىگىفٍىه ظاجمب 194
لبضـي گەزۀىەـٍىه لىٍؽب ،جىه جۇضۇـمب جىگىفٍىه ٍەضزە جىه جۇضاٌّبٍسۇ .ثۇ ئبٍەت ِبٔب ثۇ ھەلىمەجٕىڭ ثىط ثبٍبٔىسۇض. ؼۈضىسىىي ئۈچىٕچي لىؽؽە ؼەِۇز لىؽؽىؽي ثوٌۇپ ،ئبز ۋە ؼەِۇز لىؽؽىٍىطىٕىڭ ئبضلىّۇ - ئبضلب ثبٍبْ لىٍىٕىفىٕىڭ ثىط ؼەۋەثي ثبض .چۈٔىي ئىىىي لەۋَ ئبضىؽىسا ھەَ لبٔساـٍىك ھەَ ئىٕىبضزا ئوذفبـٍىك ھەَ ئىٕىبضچي ئەلىً ٔۇلحىؽىسىٓ ثىطزەوٍىه ِەۋجۇت .جبضىرىٌ ِۀجەٌەضزە ئبز لەۋِي « ثىطىٕچي ئبز » ،ؼەِۇز لەۋِي « ئىىىىٕجي ئبز » زەپ جىٍغب ئېٍىٕغبْ .ؼەِۇز لەۋِي ھبالن لىٍىٕغبْ ثىطىٕچي ئبز لەۋِىٕىڭ لبٌسۇلٍىطى زەپ لبضىٍىسۇ .ثۈگۈٔىي ٍەِۀٕىڭ ؼبٔب ضاٍۇٔي ثىٍەْ ئوِّبْ ئبضىؽىسىىي ؼبھىٍغب پبضاٌٍېً ثوٌغبْ ثىط جبٍساٍ ،ۀي ھبزضاِەۋت ( ئۆٌۈن ٍېفىً ) ضاٍؤىسا ٍبـىغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ جبً ٍېطىُ ئبضإٌىڭ ئۈچحىٓ ئىىىي لىؽّىٕي ئىگٍىگەْ ۋە ئۆٌۈِٕىڭ ٍۀە ثىط ئىؽّي ثوٌغبْ ضۇثۇي ذەٌىً چۆٌىٕىڭ ئبذىطلي ئۇچىغب جوغطا وېٍىسۇ .ئبٌەَ ثوـٍىمىسىٓ ئېٍىٕغبْ ؼۈضەت لبجبضٌىك ِەٌۇِبجالض ئبؼبؼىسا ئېٕىمالٔغبْ لەزىّمي ئىطەَ ـەھطى ۋە ئبز ِەزۀىَىحىٕىڭ ئىعٔبٌىطى ثەظى جبٍالضزا ِ 12ېحىطزىٓ ئبضجۇق لۇَ ثبضذبٍٔىطى ئبؼحىسىٓ چىممبٔىسى .ئىؽّي جىٍالضزا زاؼحبْ ثوٌغبْ ئىطەَ ـەھطىٕي ثىٕب لىٍغبْ ئبز ِەزۀىَىحي لۇضئبٔسا جەپؽىالجي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثىط ئبپەت ؼەۋەثىسىٓ ھبالن ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ئۇالضٔىڭ لبٌسۇلٍىطى ٍېطىُ ئبضإٌىڭ ـىّبٌىغب لبضاپ وۆچۈپ ،ثۈگۈْ ِەزائىٕي ؼبٌىھ ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ـەھەضٔىڭ ٍېمىٓ ئەجطاپىغب جبٍالـمبْ ۋە لوضاَ جبـالض ئوٍۇپ ٍبؼبٌغبْ ،ثىٕبٌىطى ھبظىطِۇ زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىىسەن ھەـەِەجٍىه ؼەٌحۀەجٕي ئەؼٍىحىسىغبْ ھىجىط ضاٍؤىغب وەٌگۀىسى. ؼەِۇز « ئبظ ؼۇ » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ھىجىط ضاٍؤىسا گۈٌٍۀگەْ ثۇ ِەزۀىَەت ھۆي - ٍېغىٓ ٔبھبٍىحي ئبظ ثوٌغبْ ثىط ضاٍؤٕي ثوؼحبٍٔىممب ئبٍالٔسۇضغبٔىسى .ثۇ ِەزۀىَەجٕىڭ ؼىطى ئۇالضٔىڭ ؼۇٔي جىجەـٍىه ثىٍەْ ئۈٔۈٍِۈن ھبٌسا ئىفٍەجىەْ ؼىؽحېّىٕي ۋۇجۇزلب وەٌحۈضگۀٍىىىسە ئىسى .لوضاَ جبـالضزىٓ ئوٍۇپ ٍبؼبٌغبْ وۆپ لەۋەجٍىه ـەھەضٌەضزە ٍبـىغبْ ؼەِۇز لەۋِي لوضاَ جبؾ ـەھەضٌەض ئبضىؽىسا جبـالضٔي ئوٍۇپ ٍبؼىغبْ لبٔبٌالض ثىٍەْ ثىٍەْ ثۇ ـەھەضٌەضگە ؼۇ ئېٍىپ وەٌگەْ ۋە ؼۇٔي ؼبلٍىَبٌىغبْ ثوٌۇپٍ ،ىٍٕىڭ لۇضغبلچىٍىك ِەظگىٍىسە ئبِجبضٌىطىسىىي ؼۇ ثىٍەْ چۆٌٕىڭ ثىط چېحىٕي ثوؼحبٍٔىممب ئبٍالٔسۇضغبٔىسى. ثۇ ئىىىي لىؽؽۀىڭ لۇضئبٔسا ھەِّە جبٍسا ئبضلىّۇ -ئبضلب ثبٍبْ لىٍىٕىفٕىڭ ؼىطى جۆۋۀسىىي ؼوئبٌغب ِۇجەؼؽەٍِەـىەٍْ .ۀي: ؼەِۇز لەۋِي ٔېّە ئۈچۈْ ـەھەضٌىطىٕي لوضاَ جبـالضٔي ئوٍۇپ ثىٕب لىٍغبْ؟ ثۇ ؼوئبٌٕىڭ جبۋاثي ٔبھبٍىحي ئېٕىكٍ .ۀي ،ئۆجّۈـحە ئەجسازٌىطى ثوٌغبْ ئبز ِەزۀىَىحي چۆٌٕىڭ ٍۀە ثىط چەت لىؽّىسا ـەھەضٌەض ۋە جىٍالضزا زاؼحبْ ثوٌغبْ ئىطەَ ثبغٍىطىٕي ثەضپب لىٍغبٔىسى .ئەِّب ثۇ پبضالق ِەزۀىَەت گۇِطاْ ثوٌغبْ .ثۇ ھبالوەجحىٓ ؼبق لبٌغبٔالض -ؼەِۇز ِەزۀىَىحىٕي ثەضپب لىٍغۇچىالض ئەجسازٌىطىٕىڭ ھبالوىحىٕىڭ ؼەۋەثىٕىڭ ھەلىمەجٕي ئىٕىبض لىٍىفحب چىڭ جۇضغبٍٔىمىسىٓ زەپ لبضىّبؼحىٓ « ،ثىٕب ِبجېطىَبٌٍىطى »ٔىڭ پۇذحب ثوٌّبؼٍىمي زەپ لبضىغبٔىسى .ئۇالضٔىڭ ثۇ لىڭغىط چۈـۀچىؽىٕىڭ ـەوىٍٍىٕىفىسە ،ئبزى -ئۇال ِەزۀىَىحىٕي ثەضپب لىٍغبْ لەزىُ ئەجسازٌىطىٕىڭ ِېّبضچىٍىمحب لۇِٕي ئبؼبؼٍىك ِبجېطىَبي لىٍىپ ئىفٍەجىۀٍىىي ۋە ئبلىۋەجحە ثۇ ِەزۀىَەت ٍېمىٍىپ ۋەٍطاْ ثوٌغبٍٔىمي ؼەۋەة ثوٌغبٔىسى .ئۇالض ثۇ جەجطىجىسىٓ ؼبۋاق ئبٌغبٍٔىمحىٓ ثۇ ذبجبٌىمٕي جەوطاضالـٕي ذبٌىّىغبِْ .ەزۀىَەجٍىطىٕي لوضاَ جبـالض ئۈؼحىسە ثىٕب لىٍغبٔىسى .ئۇالض ئۆٍٍىطىٕي ۋە ـەھەضٌىطىٕي لوضاَ جبـالضٔي ئوٍۇپ ٍبؼىسىٍ .ۀي ثۈگۈٔىي جەثىط 195
ثىٍەْ ئېَحمبٔسا ،ـەھەضٌىطىٕىڭ ئبؼحي -ئۈؼحي لوضاَ جبؾ ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ئۇالضٔىڭ ٔەظىطىسە ثۇ ٍەض جەۋضەؾ ۋە ثوضاْ -چبپمۇٔغب چىساٍِىك ثوالجحي ،ھېچمبٔساق ظىَبٔغب ئۇچطىّبٍححي. ئۇالض ِەؼىٍىگە ذبجب ٔۇلحىسىٓ ٔەظەض جبـٍىغبْ ثوٌۇپ ،ئۆجّۈـىە ھېىّەت ٔەظىطى ثىٍەْ لبضىّىغبٔىسى .ئەگەض ئبٌالھ ٔەظەض جبـال زېگەْ ٔۇلحىسىٓ جۇضۇپ لبضىغبْ ثوٌؽبِ ،ەؼىٍىٕىڭ ئىٕفبئبت ِبجېطىَبٌٍىطىسا ئەِەغ ،ئبٌالھ لب ثوٌغبْ ئبؼىٍَىمىسا ئىىۀٍىىىٕي وۆضەجحيٌ .ېىىٓ ،ثۇٔي لىالٌّىسى ۋە ئەجسازٌىطىغب ئوذفبؾ جەوەثجۇضٌۇق لىٍىپ ،ئبٌالھ جىٓ ٍۈظ ئۆضىسى .پەٍغەِجىطى ھەظضىحي ؼبٌىھٕي ٍبٌغبٔغب چىمبضزى .جوغطا ثوٌغبْ لۇضثبْ ئىجبزىحىٕي ئۆظىٕىڭ ثۇجپەضەؼث ئۀئۀىؽي ثىٍەْ ثۇٌغبپ ،ئبٌالھ لب ثېغىفالٔغبْ « ،ئبٌالھ ٔىڭ جۆگىؽي » زەپ ئبجىغبْ ثىط ئبجبق جۆگىسىٓ ؼۇٔي لىعغبٔسى ۋە « ثۇ جۆگە ئبٌالھ ٔىڭ جۆگىؽي ثوٌغبٔسىىىٓ ئبٌالھ ؼۇغبضؼۇْ ،ثىع جبپب جبضجىپ لبٔبي ٍبؼبپ ئېٍىپ وەٌگەْ ؼۇزىٓ ئۇٔىڭغب ثىط ٍۇجۇَ ثەضِەٍّىع! » زېسى. چۈـۀچىسىىي ثۇ لىڭغىطٌىك ئۇالضٔىڭ ئۆظىٕي ئۆظى ووٌسۇضٌىحىفىغب ؼەۋەة ثوٌسى ۋە ٔەجىجىسە ئبؼحي -ئۈؼحي لوضاَ جبؾ ثوٌغبْ ثىط ِبوبٔسا ھبالن لىٍىٕسى:
ِ وأ ا ِ ِ ِ ِِ ود َك َف ُروا ين ظَلَ ُموا ال ا ي (َ )67كأَ ْف ََلْ يَػ ْغنَػ ْوا ف َيها أَََل إِ اف َِتُ َ صبَ ُحوا ِٓت د ََي ِرى ْم َجاِت َ صْي َحةُ فَأَ ْ َ َ َخ َذ الذ َ ِ ود ()68 َربػا ُه ْم أَََل بػُ ْع ًدا لثَ ُم َ
« ظاٌىّالضغب لبجحىك ئبۋاظ ٍۈظٌۀسى ـ زە ،ئۇالض ئۆٍٍىطىسە ئوٌحۇضغبْ پېحي لېحىپ لبٌسى .گوٍب ئۇالض ئۆٍٍىطىسە جۇضِىغبٔسەن ( ٍۀي ئۇالضٔىڭ جۇضغبْ جبٍٍىطى ئبزەِعات جەضىپىسىٓ ئبۋات لىٍىّٕىغبٔسەن ) ثوٌۇپ لبٌسى ،ثىٍىڭالضوي ،ؼەِۇز ضەثجىٕي ئىٕىبض لىٍسى ،ؼەِۇز ھبالن ثوٌؽۇْ ( ؼەِۇز ِبٔب ِۇـۇٔساق ـەوىٍسە جبضىد ؼەھٕىؽىسىٓ ٍولبٌسى ) » ( .) 68 - 67 ؼۈضىسە ثىطىٕچي ۋە ئىىىىٕجي ئبز لەۋِي لىؽؽەٌىطىسىٓ وېَىٓ ٌۇت پەٍغەِجەض ۋە ئۇٔىڭ ئبظغۇْ لەۋِىٕىڭ لىؽؽىؽي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( ٌ .) 83 - 69ېىىٓ ،لىؽؽە ھەظضىحي ئىجطاھىّسىٓ ثبـالٔغبْ .ثەٌىىُ ثۇ ئبضلىٍىك لۇضئبْ ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ذىحبة لىٍىٕغۇچىٍىطى ثوٌغبْ ئەضەة ِۇـطىه لەۋٍِىطى ھۆضِەجٍەٍسىغبْ ثىط ئىؽىُ ثىٍەْ ئۇالضٔىڭ زىممىحىٕي ئىالھىٌ ذەۋەضگە ئبغسۇضۇؾ ِەلؽەت لىٍىٕغبْ ثوٌؽب وېطەن .ثۇ لىؽؽەزە ذبجب چۈـۀچە ـەوىٍٍىٕىپ لېٍىؿ ئېھحىّبٌي ثوٌغبْ ثىط ٔۇلحب ،ھەظضىحي ٌۇجٕىڭ ئبظغۇْ لەۋِىگە « :ئي لەۋِىُ! ِېٕىڭ ثۇ لىعٌىطىُ ؼىٍەضگە ئەڭ پبوحۇض! » زېَىفي ئىسى ( .) 78ھەظضىحي ٌۇجٕىڭ ثۇ ؼۆظى ثىٍەْ زېَىٍّەوچي ثوٌغبْ ِەلؽەت ھەضگىعِۇ لىعٌىطىٕي ظاٌىُ لەۋِىگە ئۈؼحەن ثېطىفي ئەِەغ .ھەِجىٕىػ ِۇٔبؼىۋەجٕي ضەت لىٍىپ ،فىحطەجىە ِۇۋاپىك ثوٌغبْ جەضەپىە زەۋەت لىٍىؿ ئىسى .ثەظى ِۇپەؼؽىطٌەض « ِبٔب لىعٌىطىُ » ئىجبضىؽىٕي ِۇٔساق جەپؽىط لىٍغبْ « :ھەظضىحي ٌۇت پەٍغەِجەض لىٍىپ ئەۋەجىٍگەْ لەۋِىٕىڭ لىعٌىطىٕي ٔەظەضزە جۇجمبْ .چۈٔىي پەٍغەِجەضٌەض ئەۋەجىٍگەْ لەۋِٕىڭ ئبجىؽىٕىڭ ئوضٔىسا » .ـۇئەضا ؼۈضىؽي - 166ۋە ثۇ ؼۈضىٕىڭ - 79ئبٍىحىگە ئبؼبؼەْ ھەظضىحي ٌۇجٕىڭ ؼۆظىٕي ِۇٔساق چۈـىٕىؿ وېطەنِ « :بٔب لىعٌىطىُ! ئۇالض ثىٍەْ جوً لىٍىڭالض! ». ثۇ ؼۈضىٕىڭ جۆجىٕجي ثوٌۇپ ـۇئەٍت ٔەثىٕىڭ لىؽؽىؽي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 94 - 84 ِەزٍەْ ذەٌمىگە ئەۋەجىٍگەْ ثۇ ضەؼۇٌّۇ لەۋِي جەضىپىسىٓ ئىٕىبض لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ؼەۋەثحىٓ ئۇ لەۋِٕىڭ ئبلىۋىحىّۇ ئىٍگىطىىي لەۋٍِەض ثىٍەْ ئوذفبؾ ثوٌغبٔىسى .ئىٕىبضچي ِەزٍەْ ذەٌمي ھەظضىحي ـۇئەٍجگە ،ئۇٔىڭ پەلەت ٔەؼەثٍىه ثىط ئبئىٍىسىٓ وەٌگۀٍىىي ئۈچۈْ چېمىٍّىغبٍٔىمىٕي ئېَحمبٔسا ،ھەظضىحي ـۇئەٍت ثەضگەْ ثۇ جبۋاة ھەلىمەجەْ چوڭمۇض ِۀىگە ئىگە: 196
ِ ِ ط اَّللِ َو ااَتَ ْذُُتُوهُ َوَراءَ ُك ْم ِظ ْه ِرًَّي إِ اف َرِّّب ِِبَا تَػ ْع َملُو َف َُِمي ٌ َعز َعلَْي ُك ْم ِم َن ا قَ َاؿ ََي قَػ ْوـ أ ََرْىطي أ َ
ـۇئەٍت ئېَححي « :ئي لەۋِىُ! ِېٕىڭ لەۋَ لېطىٕساـٍىطىُ ؼىٍەضگە اﷲ جىّٕۇ ئەجىۋاضٌىمّۇ؟ ؼىٍەض اﷲ ٔي ئبضلبڭالضغب چۆضىۋەجحىڭالض ( ٍۀي اﷲ لب ئىحبئەت لىٍّىسىڭالض ۋە اﷲ ٔي ئۇٌۇغٍىّىسىڭالض ) ،ضەثجىُ ؼىٍەضٔىڭ لىٍّىفٍىطىڭالضزىٓ ئەٌۋەجحە ذەۋەضزاضزۇض » ( .) 92 ؼۈضىٕىڭ ثەـىٕچي لىؽؽىؽي ھەظضىحي ِۇؼب -پىطئەۋْ لىؽؽىؽي ثوٌۇپ ،ثۇ لىؽؽە پەلەت جۆت ئبٍەت ثىٍەْ ثبٍبْ لىٍىٕغبٍْ .ۀي ـۇٔسالال جىٍغب ئېٍىپ ئۆجۈٌگۀسەن جۇٍغۇ ثېطىسۇ .ثبـمب ؼۈضىٍەضزە ثۇٔىڭغب لبضىغبٔسا ذېٍي جەپؽىٍي جوذحبٌغبٌْ .ېىىٓ ،ثۇ ؼۈضىسە ھەظضىحي ِۇؼب ھەلمىسە جوذحبٌغبْ ثۆٌەن پەلەت ثۇ ئەِەغ .ثىط لبٔچە ثۆٌەوحىٓ وېَىٓ ٍۀە ھەظضىحي ِۇؼب لىؽؽىؽي جىٍغب ئېٍىٕغبْ .ئەِّب ،ثۇ ثۆٌەوحە پىطئەۋْ ۋە ئۇٔىڭ ظاٌىُ لەۋِي ثىٍەْ وۆضەؾ لىٍغبْ ھەظضىحي ِۇؼب ئەِەغ ،ئۆظ لەۋِي ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ ٍەھۇزىٍَىفىؿ ِبٍىٍٍىمي ثىٍەْ وۆضەؾ لىٍغبْ ھەظضىحي ِۇؼب لىؽؽىؽي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 110ثۇ ئبضلىٍىك ٍەھۇزىَالضٔىڭ ۋاؼحىٍىك جۇظووضٌىمي ثىٍەْ ِۇـطىىالضٔىڭ ثىۋاؼحە ئىٕىبضچىٍىمي ئبضىؽىسىىي ئوذفبؾ ٔۇلحىٕي جەوىحٍەؾ ِەلؽەت لىٍىٕغبْ. ثبضٌىك ھبالن لىٍىٕىؿ ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه لىؽؽەٌەضزىٓ وېَىٓ ِۇٔساق زېَىٍگەْ:
ِ ت عْنػهم آََِلتُػهم الاِِت ي ْدعو َف ِمن د ِ اَّللِ ِم ْن َش ْي ٍء لَ اما وف ا اى ْم َولَك ْن ظَلَ ُموا أَنْػ ُف َس ُه ْم فَ َما أَ ْغنَ ْ َ ُ ْ َ ُ ُ َ ُ ْ ُ َوَما ظَلَ ْمنَ ُ وى ْم َغْيػر تَػْتبِ ٍ يب َجاءَ أ َْم ُر َربِّ َ ك َوَما َز ُاد ُ َ
« ثىع ئۇالضغب ظۇٌۇَ لىٍّىسۇقٌ ،ېىىٓ ئۇالض ئۆظٌىطىگە ئۆظٌىطى ظۇٌۇَ لىٍسى .ضەثجىڭٕىڭ ( ئۇالضٔي ھبالن لىٍىؿ ) پەضِبٔي وەٌگۀسە ،ئۇالضٔىڭ اﷲ ٔي لوٍۇپ ئىجبزەت لىٍغبْ ِەثۇزٌىطى ھېچ ٔەضؼىگە ئەؼمبجّىسى ،ثۇالض ئۇالضغب پەلەت ھبالوىحىٕىڭ جىعٌىفىفىسىٓ ثبـمب ثىط پبٍسا ئېٍىپ وەٌّىسى » ( .) 101 ثۇ ئبٍەجٍەضزىٓ وېَىٓ ،ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ چبچٍىطىٕىڭ ئبلىطىپ وېحىفىگە ؼەۋەة ثوٌغبْ ئبٍەجٍەض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
ِ اِ فَ ِ ِ ِ ِ ِ ين ب َم َع َ استَق ْم َك َما أُم ْر َ ْ ت َوَم ْن ًَت َ ك َوََل تَطْغَ ْوا إناوُ ِبَا تَػ ْع َملُو َف بَصّيٌ (َ )112وََل تَػ ْرَكنُوا إ ََل الذ َ وف اِ ِ ِ ظَلَموا فَػتَم اس ُكم الناار وما لَ ُكم ِمن د ِ ص ُرو َف ()113 ُ َ ُ ُ ََ ْ ْ ُ اَّلل م ْن أ َْوليَاءَ ّتُا ََل تُػْن َ
« ( ئي ِۇھەِّەز! ) اﷲ ؼېٕي ثۇٍطۇغبٔسەن جوغطا ٍوٌسا ثوٌغىٓ ،ؼبڭب ئىّبْ ئېَحمبٔالضِۇ جوغطا ٍوٌسا ثوٌؽۇِْ ( .ۀئي لىٍىٕغبْ ئىفالضٔي لىٍىپ ) اﷲ ٔىڭ چەوٍىّىٍىطىسىٓ چىمىپ وەجّەڭالض، ـۈثھىؽىعوي ،اﷲ لىٍّىفىڭالضٔي ثىٍىپ جۇضغۇچىسۇض .ظاٌىّالضغب ِبٍىً ثوٌّبڭالضِ ( ،بٍىً ثوٌؽبڭالض ) زوظاخ ئبظاثىغب لبٌىؽىٍەض ،ؼىٍەضگە اﷲ جىٓ ثبـمب ( زوظاذحىٓ لۇجۇٌسۇضىسىغبْ ) ھېچ ٍبضزەِچي ٍولحۇض ،ئبٔسىٓ وېَىٓ ھېچ ٍبضزەِگە ئېطىفەٌّەٍؽىٍەض » ( .) 113 - 112 ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ چېچىٕىڭ ئبلىطىپ وېحىفىگە ؼەۋەة ثوٌغبْ ئەؼٍي ِەؼىٍە ،لەۋِىٕىڭ زەپئي لىٍىؿ ِۇِىىٓ ثوٌّبٍسىغبْ ثىط ھبالوەت ثبؼمۇچىغب وىطىپ لېٍىؿ ئۀسىفىؽي ئىسى .ثۇ ؼۈضە ٔبظىً ثوٌغبْ ِەظگىٍسە ،ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ضوھي ھبٌىحىٕي ِۇٔساق جەذّىٓ لىٍىؿ ِۇِىىٍٓ .ۀي ،ئۇ ئىالھىٌ ئىطازىگە ثوٍؽۇٔۇـحب گەزۀىەـٍىه لىٍغبْ لۇضەٍفىە ،ؼەضوەـٍىه لىٍغبْ ثۇ جۇلمبٍٔىطىغب ثىطەض ثبال وېٍىپ لبالضِۇ زەپ ئۀسىفە لىٍغبٔىسى .ثۇ ؼۈضىسىىي لبجحىك 197
ئبگبھالٔسۇضۇـالض ضەؼۇٌۇٌالھٕي جېرىّۇ ئۀسىفىگە ؼبٌغبْ ثوٌۇپ ،ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ چبچٍىطىٕىڭ ئبلىطىپ وېحىفىگە ثۇ ئبِىً ؼەۋەة ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ؼۈضىٕىڭ ئبذىطىسىىي ئبٍەجٍەض ئبضلىّۇ -ئبضلب جەھسىس ذبضاوحېطىگە ئىگە ثوٌۇپ ،ئوچۇق ھبٌسا جەھسىس ثوٌّىغبْ ئبٍەجٍەضزىّۇ ٍېپىك ھبٌسا جەھسىس پۇضىمي چىمىپ جۇضىسۇ .ئىالھىٌ ھبالن لبٔۇٔي زېَىٍىسىغبْ ثىط لبٔۇْ ثوٌغبْ ثوٌؽب ،ئۇ لبٔۇٕٔي جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەض ئېٕىك ثبٍبْ لىٍّبلحب:
وما َكا َف ربك لِيػهلِك الْ ُقرى بِظُْل ٍم وأَىلُها م ِ ك َٕتعل النااس أُامةً و ِ اح َدةً َْ َ ُ ْ ََ صل ُحو َف (َ )117ولَ ْو َشاءَ َرب َ ََ َ َ َ َ َ ُْ َ َ ِِ ي ()118 َوََل يَػَزالُو َف َمُْتَلف َ
« ضەثجىڭ ئبھبٌىؽي ٍبذفي ثوٌغبْ ٍۇضجالضٔي پەلەت ئبظغۇْ ئېحىمبز ؼەۋەثىسىٓ ظۇٌۇَ ؼېٍىپ ھبالن لىٍّبٍسۇ .ئەگەض پەضۋەضزىگبضىڭ ذبٌىؽب ئىسى ،پۈجۈْ ئبزەٍِەضٔي ئەٌۋەجحە ثىط ئۈِّەت ( ٍۀي ثىط زىٕسا ) لىالجحي ( ،ئۇ ثۇٔساق ثوٌۇـىٕي ذبٌىّىغبٍٔىمي ئۈچۈْ ) ئۇالض ( ٍۀي ئىٕؽبٔالض ) پەضلٍىك چۈـۀچىٍەضگە ئىگە ثوٌۇپ وەٌسى » ( .) 118 - 117 ھەض چبچ ِەٍٍي زۇَٔبٌىك ثوٌؽۇْ ۋەٍبوي ثبـمب ثىط ٍوٌسا ثوٌؽۇْ ،ثىط زاۋا ٍوٌىسا ئبلىطىسۇ. چبچٍىطىٕي ۋەھىٌ ثىٍەْ ئبلبضجمبٔالضغب ؼبالَ ثوٌؽۇْ!
يۈضۈپ ضۈرىطي ؼۈضىٕىڭ ِەٌۇَ ثوٌغبْ ثىطزىٕجىط ئىؽّي « ٍۈؼۈپ » ثوٌۇپ ،ؼۈضىسە ثبـحىٓ ئبٍبغ ٍۈؼۈپ پەٍغەِجەضٔىڭ لىؽؽىؽي ثبٍبْ لىٍىٕغبٍٔىمي ئۈچۈْ ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ھەظضىحي ٍۈؼۈپ ھەلمىسىىي ِەٌۇِبجالض ثۇ ؼۈضىسىٓ ثبـمب ،ئۀئبَ ۋە ِۇئّىٓ ؼۈضىٍىطىسە جىٍغب ئېٍىٕىسۇ .ثىطاق « ،لىؽؽەٌەضٔىڭ ئەڭ ٍبذفىؽي » زەپ ٔبَ ئبٌغبْ ٍۈؼۈپ لىؽؽىؽي ثۇ ؼۈضىسە ثبـحىٓ ئبٍبغ وەڭ زائىطىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .لۇضئبٔسا وىفي ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ؼەوىىع ؼۈضە ثوٌۇپٍ ،ۈؼۈپ ؼۈضىؽي ئۇالضزىٓ ثىطى. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ھىجطەجىە ٍېمىٓ ثىط ِەظگىٍگەٍ ،ۀي ھىجطەجحىٓ 3 - 2 ٍىً ثۇضۇْ ،جبئىف ۋەلەؼىسىٓ وېَىٕىي ِەظگىٍگە جوغطا وېٍىسۇ .ؼۈضە ِەظِۇْ جەھەجحىٓ ثبـحىٓ ئبذىطى ثىط پۈجۈٍٔۈوىە ئىگە ثوٌۇپ ،ثىط لېحىّسىال ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن .زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي جەضجىپٍەضزە ھۇز -ھىجط ؼۈضىٍىطى ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ ئوضۇْ ۋەھىَٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضٍبٔي ،ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ھبٍبجي ۋە ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي ٔۇلحىؽىسىٓ ِۇۋاپىك وۆضۈٌّەوحە. ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي « ثىط وىفي ٔېّە ئىؿ لىالالٍسۇ؟ » ؼوئبٌىٕىڭ جبۋاثي ثوٌۇپ، ئىّبْ ،ئىرالغ ،ئىٍىُ ،الٍبلەت ،ئىپپەت ،غەٍطەت ،ؼەثىط ۋە ؼبثبت ( ِۇؼحەھىەَ جۇضۇؾ ) ثىٍەْ ثىط وىفي چوڭ ثىط جەِئىَەجٕي جوغطا ٍوٌغب ٍۈظٌۀسۈضەٌەٍسۇ ،زېّەوحە .ؼۈضىٕىڭ جېّىؽي وۀئبْ زىَبضىسا ۋە پەٍغەِجەض ئبئىٍىؽىسە زۇَٔبغب وەٌگەْ ،وىچىه ۋالحىسىال ئبٔىؽىسىٓ ئبٍطىٍىپ ٍېحىُ لبٌغبْ ،ھەؼەت ؼەۋەثىسىٓ لېطىٕساـٍىطى جەضىپىسىٓ لۇزۇلمب جبـالٔغبْ ،لۇي ئوضٔىسا ؼېحىٍغبْ، ئىپپىحي ؼەۋەثىسىٓ ظىٕسأغب جبـالٔغبْ ھەظضىحي ٍۈؼۈپٕىڭ ِىؽىطغب ھۆوۈِطاْ ثوٌۇؾ ھېىبٍىؽىسۇض. 198
لىؽؽىسە ئىىىي ِۇھەثجەجٕىڭ ھېىبٍىؽي ثبٍبْ لىٍىّٕبلحبٍ .ۀي ،ظۇٌەٍربٔىڭ ذوضاجمۇچي ِۇھەثجىحي ۋە ھەظضىحي ٍبلۇپٕىڭ ثېغىفٍىغۇچي ِۇھەثجىحي .ثۇ ئىىىي ِۇھەثجەجحە ِۇھەثجەت ثبغالٔغۇچي ـەذػ ھەظضىحي ٍۈؼۈپحۇضٌ .ېىىٓ ،ظۇٌەٍرب ٍۈؼۈپ ئبضلىٍىك ئۆظ ئبضظۇ -ذبھىفىٕي ٍبذفي وۆضگەْ ،ھەظضىحي ٍبلۇپ ٍۈؼۈپ ئۈؼحىسىٓ ِەظٌۇٍِۇق ۋە ٔبھەلچىٍىممب ؼەثىط لىٍىفٕي ٍبذفي وۆضگۀىسى. ؼۈضە ئبئىٍىٕىڭ ثبـمب ئەظاٌىطى ثوٌغبْ ٍۇٔۇغ ۋە ھۇز ؼۈضىؽىگە ئوذفبؾ « ئەٌىف -الَ -ضا » ھەضىپي ثىٍەْ ثبـالٔغبْ .ؼۈضىٕىڭ ئەؼٍي ِەلؽىحىٕىڭ « ھېىبٍە ثبٍبْ لىٍىؿ » ئەِەؼٍىىي ؼۈضە ثبـٍىٕىفحىال ثىٍسۈضۈٌگەْ « .ئەٌىف ،الَ ،ضا .ثۇ ھەلىمەجٕي ثبٍبْ لىٍغبْ وىحبثٕىڭ ( ثوٌۇپ ئۆجىۀٍەضٔي ) ئېٕىك ثبٍبْ لىٍغبْ ئبٍەجٍىطىسۇض » ( ) 1زەپ ؼۆظ ثبـٍىٕىسۇٍ .ۀي ،ثۇ ؼۈضىسە ھەظضىحي ٍۈؼۈپٕىڭ جبضىري ھبٍبجي ئۈؼحىسىٓ ثبضٌىك ظاِبْ ۋە ِبوبٔالضٔي ھبٌمىغبْ « ئەثەزى ھەلىمەجٍەض » ٔي چۈـۀسۈضىسۇ .ؼۈضىسە ھېچمبٔساق ثىط جەپؽىطٌەض ثىٍەْ ـەضھىٍَەپ جۈگەجىىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ئىجطەجٍەض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
لََق ْد َكا َف ِٓت يوسف وإِخوتِِو آََي ِ ِِ ي ُ ُ َ َ َْ َ ٌ ت لل اسائل َ
« ٍۈؼۈپٕىڭ ۋە لېطىٕساـٍىطىٕىڭ ( لىؽؽىؽىسە ) ؼوضىغۇچىالض ئۈچۈْ ئبٌالھ ٔىڭ لۇزضىحىٕي وۆضؼىحىپ ثېطىسىغبْ ٔۇضغۇْ ئبالِەجٍەض ثبض » ( .) 7 ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىفىسىال ئىالھىٌ وبالِٕىڭ ئەضەپچە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي جەوىحٍۀگەْ ( .) 2 چۈٔىي ،ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبٔالض لوٌالٔغبْ جىٍالض ئىچىسىٓ ثىطى ئبضلىٍىك ذەۋەض ئەۋەجىفىٕىڭ ثىط ِەلؽىحي ثبضٍ ،ۀي « زېّەوچي ثوٌغىٕىٕي ذىحبة لىٍىٕغۇچىغب ثىٍسۈضۈؾ » .ثۇ لۇضئبْ جىٍي ثوٌغبْ ئەضەپچە ،ئىٕجىً جىٍي ئبضاِىچە ،جەۋضات جىٍي ئىجطأي ئۈچۈّٔۇ ـۇٔسالحۇض .ئۈچىٕچي ئبٍەجٕىڭ جېّىؽىّۇ ۋەھىَٕىڭ چۈـىٕىفٍىه ثوٌۇـي ثوٌۇپ ،ئبٍەجحە ِۇٔساق زېَىٍگەْ:
ِ ص ِ ك َى َذا ص ِِبَا أ َْو َحْيػنَا إِلَْي َ إِ اًن أَنْػَزلْنَاهُ قُػ ْرآَ ًًن َعَربِيًّا لَ َعلا ُك ْم تَػ ْعقلُو َف (ََْ )2ن ُن نَػ ُقص َعلَْي َ كأْ َح َس َن الْ َق َ ِِ الْ ُقرآَ َف وإِ ْف ُكْن ِ ِ ِ ِ ي ( )3 ت م ْن قَػْبلو لَم َن الْغَافل َ َ ْ َ
« ـۈثھىؽىعوي ،ؼىٍەضٔي چۈـۀؽۇْ زەپ ،ئۇٔي ئەضەثچە لۇضئبْ لىٍىپ ٔبظىً لىٍسۇق .ثۇ لۇضئبٕٔي ؼبڭب ۋەھَي لىٍىؿ ئبضلىٍىك ئەڭ چىطاٍٍىك لىؽؽىٕي ؼبڭب ثبٍبْ لىٍىپ ثېطىّىع، ثۇٔىڭسىٓ ثۇضۇْ ثۇ لىؽؽىسىٓ ھەلىمەجەْ ثىرەۋەض ئىسىڭ » ( .) 3 - 2 ئۈچ ئبٍەجٍىه ثۇ ثبـٍىٕىفحىٓ وېَىٍٓ ،ۈؼۈف لىؽؽىؽىٕىڭ ثبٍبْ لىٍىٕىؿ ِەلؽىحىٕىڭ « ؼبۋاق ثېطىؿ » ئىىۀٍىىي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ثۇ ثبـٍىٕىؿ ثۆٌىىي ئىچىسە لۇضئبْ ۋەھىٌ جىٍىٕىڭ ئەضەپچە ثوٌغبٍٔىمىسىٓ ،ذىحبة لىٍىٕغۇچىالضٔىڭ ئىٕىبضچي ِەوىىٍىىٍەض ئىىۀٍىىي ِەٌۇٌَ .ېىىٓ، ثۇ لىؽؽە ئبضلىٍىك ؼبۋاق ثېطىٍّەوچي ثوٌغبْ وىفىٍەض پەلەت ثۇ ئىٕىبضچىالضال ئەِەغ .لىؽؽە ذىحبة لىٍىۋاجمبْ ئبؼبؼەْ ئۈچ گۇضۇپ ثبض: وبپىطالض /ئىٕىبضچىالض ِۇئّىٍٕەض ضەؼۇٌۇٌالھ لىؽؽە ھەظضىحي ٍۈؼۈپٕىڭ چۈـي ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ .ثۇ ٔۇلحىسا ئۈچ ئبٌەَ ثبض ئىسى: ئبٌەِي ِۈٌۈن -وۆضۈٔگەْ ِبززىٌ ئبٌەَ 199
ئبٌەِي غەٍت -وۆضۈّٔەٍسىغبْ ئبٌەٍِەضٔىڭ ھەِّىؽي ئبٌەِي ِىؽبي -وۆضۈٔگەْ ثىٍەْ وۆضۈّٔەٍسىغبٔالض ئبضىؽىسا لبٌغبْ ،ثىط جەضىپىسە ئبٌەِي ِۈٌۈنٍ ،ۀە ثىط جەضەپحە ئبٌەِي غەٍجىە ئېچىٍغبْ « جەِؽىً » ئبٌىّىسۇض .چۈـٍەض ثۇ ئبٌەِگە ئبئىححۇض .ثۇ ؼەۋەثحىٓ چۈـٍەض جەؼحىمّۇ لىٍىّٕبٍسۇ ،ضەجّۇ لىٍىّٕبٍسۇ ،پەلەت جەثىط ثېطىٍىسۇ. جەثىط « وېچىه » ِۀىؽىسىىي « ئۇثۇض »زىٓ وەٌگەْ .ئىجطەت ؼۆظىّۇ ئوذفبؾ ٍىٍحىعزىٓ وەٌگەْ .چۈـٍەضٔىڭ ھەلىمىحىگە ئېطىفىؿ ئۈچۈْ « ئەجىط لىٍىؿ » وېطەن .ئەلىً ثۇ ئىؿ ئۈؼحىسە جەض ئبلمۇظِبً جۇضۇپ چۈـىە جەثىط ثەضگىٍي ثوٌّبٍسۇٍ .ۀي ئبٌەِي ِىؽبٌغب ئبئىث وۆضۈٔۈـٍەض ثىطەض ؼىّۋوي ۋە ثەٌگە ثوٌۇپ ،ثۇالض جەِؽىً لىٍغبْ ـەٍئىٍەضٔىڭ ئەؼٍىگە ٍېحىؿ ئۈچۈْ ثەظى « جبض وېچىه »ٌەضزىٓ ئۆجۈـىە جوغطا وېٍىسۇ. ؼۈضىسە چۈؾ ئۈچ لېحىُ ئوجحۇضىغب چىمىسۇ: ٍۈؼۈپٕىڭ چۈـي .ئۇ چۈـىسە 11پىالٔث ،ئبً ۋە وۈٕٔىڭ ئۆظىگە ؼەجسە لىٍغبٍٔىمىٕي وۆضگۀىسى ( .) 6 - 4 ِەھىۇِالضٔىڭ چۈـيٍ .ۈؼۈپ ظۇٌەٍربٔىڭ جۆھّىحي ثىٍەْ ظىٕسأغب جبـالٔغبٔىسى .ئۇ ظىٕسأسىىي ۋالحىسا ِەھىۇِالضٔىڭ چۈـىگە جەثىط ئېَحىپ ثېطىسۇ ( .) 37 - 36جەثىط ئېَحمبْ چۈـي جەثىطىگە ِبغ ھبٌسا ضېئبٌٍىممب ئبٍٍىٕىسۇٍ .ۈؼۈپ چۈؾ جەثىطىٕي جەۋھىسوە چبلىطىفٕىڭ ثىط ۋاؼحىؽي ؼۈپحىسە ئىفٍىحىسۇ ( ٍ .) 40 - 38ۀي ،ئبٌالھ ٔىڭ ئۆظىگە ئبجب لىٍغبْ لبثىٍىَىحىٕي ئبٌالھ ٍوٌىسا ئىفٍىحىسۇ. ِەٌىه ( ِىؽىط ھۆوۈِساضى )ٔىڭ چۈـي .ھەظضىحي ٍۈؼۈپ ِەٌىىٕىڭ ئەجطاپىسىىىٍەض جەثىط ئېَحبٌّىغبْ چۈـىگە جەثىط ئېَحىپ ثېطىسۇ ( ِ .) 50 - 43ىؽىط ھۆوۈِساضى جەثىط ئېَحىٍغبْ چۈـىٕىڭ ضېئبي ھبٍبجحىىي ئىجطاؼىٕي ٍۈؼۈپىە جبپفۇضىسۇ .ـۇٔىڭ ثىٍەْ ٍۈؼۈپ ِىؽىطزىىي پۈجۈْ ئىمحىؽبزى ئىفٍىطىغب ِەؼئۇي ثىطزىٕجىط وىفىگە ئبٍٍىٕىسۇ .ھەظضىحي ٍۈؼۈپٕىڭ ھبٍبجىسىىي ئۈچ چۈؾ ئۇٔىڭ ھبٍبجىسىىي ئۈچ ثۇضۇٌۇؾ ٔۇلحىؽىٕي جەـىىً لىٍغبٔىسى .زازىؽي ٍبلۇپمب ئېَحىپ ثەضگەْ چۈـي ھەلىمەجەْ ٍبذفي چۈؾ ئىسىٌ .ېىىٓ چۈـٕىڭ ِۇالھىعىؽي، ِۇالھىعىٕىڭ ھەلىمەت ثوٌۇـي ئۈچۈْ ثېؽىفمب جېگىفٍىه ٔبھبٍىحي ئۇظۇْ ثىط ٍوي ،جبضجىسىغبْ وۆپ جەۋىط -جبپب ،جۆوۈـىە جېگىفٍىه وۆپ جەض ،ثىطىفىە جېگىفٍىه ئېغىط ثەزەٌٍەض ثبض ئىسى. ھەظضىحي ٍبلۇپ ثۇ چۈـٕي ئبڭٍىغبٔسىٓ وېَىٓ جەزثىط ئبٌغبْ ثوٌؽىّۇٌ ،ېىىٓ جەزثىطى جەلسىطگە ثوٍۇْ ئەگىۀىسى:
ك َكي ًدا إِ اف الشايطَا َف لِ ِْْلنْس ِ ي ()5 ك فَػيَ ِك ُ ص ُرْؤََي َؾ َعلَى إِ ْخ َوتِ َ اف َع ُد ٌّو ُمبِ ٌ قَ َاؿ ََي بػُ َا ْ يدوا لَ َ ْ ص ْ ِن ََل تَػ ْق ُ َ ِ ِ ك ِمن ََتْ ِو ِيل ْاْلَح ِاد ِ ِ وب َك َما أََُتاَها َعلَى يث َويُتِم نِ ْع َمتَوُ َعلَْي َ يك َرب َ ك ََْيتَبِ َ َوَك َذل َ ك َو َعلَى آَؿ يَػ ْع ُق َ َ ك َويػُ َعلّ ُم َ ْ ك َعلِ ٌيم َح ِك ٌيم ()6 ك ِم ْن قَػْب ُل إِبْػَر ِاى َيم َوإِ ْس َح َ اؽ إِ اف َربا َ أَبَػ َويْ َ
ئبجىؽي ( ٍۀي ٍبلۇة ئەٌەٍھىؽؽبالَ ) « :ئي ئوغٍۇَ! چۈـۈڭٕي لېطىٕساـٍىطىڭغب ئېَحّىغىٓ، ؼبڭب ؼۈٍىمەؼث لىٍىپ ؼبٌّىؽۇْ ،ـەٍحبْ ئىٕؽبٔغب ھەلىمەجەْ ئبـىبضا زۈـّۀسۇض » زېسى. ثۇٔىڭ ِۀىؽي ،پەضۋەضزىگبضىڭ ؼېٕي ( پەٍغەِجەضٌىىىە ) جبٌالٍسۇ ،ؼبڭب ۋەلە -ھبزىؽىٍەضٔىڭ ئبؼحىسا ٍبجمبْ ھەلىمەجٍەضٔي ئۆگىحىسۇ /ؼبڭب چۈؾ جەثىطىٕي ثىٍسۈضىسۇ ،ئەجسازٌىطىڭ ئىجطاھىُ، ئىؽھبلالضغب ئىٍگىطى اﷲ ئۆظىٕىڭ ئۇٌۇغ ٔېّىحىٕي ثەضگىٕىسەن ؼبڭىّۇٍ ،بلۇة ئەۋالزىغىّۇ 200
ئۆظىٕىڭ ئۇٌۇغ ٔېّىحىٕي ثېطىسۇ .ـۈثھىؽىعوي ،پەضۋەضزىگبضىڭ ( ئۆظ ِەضھەِىحىگە وىّٕىڭ الٍىك ئىىۀٍىىىٕي ) ئوثساْ ثىٍگۈچىسۇض ،ھېىّەت ثىٍەْ ئىؿ لىٍغۇچىسۇض ( .) 6 - 5 ھەظضىحي ٍبلۇپ ئوغٍي ٍۈؼۈپٕىڭ چۈـىگە جوغطا جەثىط ثەضگۀىسى .ئۇ ،چۈـىە ضەثجىٕىڭ ٍۈؼۈپٕي جبٌٍىغبٍٔىمي ۋە ٔېّىحىٕي ئۇٔىڭ ثىٍەْ جبِبِالٍسىغبٍٔىمي ـەوٍىسە جەثىط ثەضگۀىسى. ئبٍەجٕىڭ ئبٌىُ ۋە ھەوىُ ئىؽّي ثىٍەْ ئبذىطٌىفىفي ھەلىمەجەْ چوڭمۇض ِۀىگە ئىگە .ھەظضىحي ٍبلۇپ ثۇ ئبضلىٍىك ھېچمبٔساق ثىط جەثىطٔىڭ ھەلىمەجٕىڭ ھەِّىؽىٕي ئۆظ ئىچىگە ئبالٌّبٍسىغبٍٔىمىٕي ئىپبزىٍىّەوحە ئىسى .ھەوىُ ئىؽّي وۆضۈٌگەْ ،وۆضؼىحىٍگەْ ،وۆضگۈچىٕىڭ ِەۋجۇزٌىمىٕىڭ ۋە پۈجۈْ ثۇالضٔىڭ ئبضلب پەضزىؽىسە ٍۈظ ثېطىسىغبٔالضٔىڭ ھەجحب ئېٍىٕغبْ جەزثىطگە لبضىّبؼحىٓ ٍۈظ ثەضگەْ ھەض ئىفٕىڭ ئبضلىؽىسا چەوؽىع ھېىّەت ثبضٌىمىٕي ئىپبزىٍەٍسۇ. زەضۋەلە پەٍغەِجەض ئبجىٕىڭ جەزثىطى جەلسىطٔي جوؼۇپ لبالٌّىسى .ئۆٌحۈضۋېحىفٕي پىالٍٔىغبْ لېطىٕساـالض ٍۈؼۈپٕي لۇزۇلمب جبـٍىۋېحىؿ ثىٍەْ وۇپبٍىٍۀسىٍ .ۈؼۈپٕىڭ ثەزىٕي لۇزۇلحب لبٌسى، ئۇٔي لۇزۇلمب جبـٍىغبٔالضٔىڭ ئەلٍي لۇزۇلحب لبٌسى .وۈْ وەٌسىٍ ،ۈؼۈپ لۇزۇلحىٓ چىمحي ،ثىطاق ئۇٔي لۇزۇلمب جبـٍىۋەجىۀٍەضٔىڭ ئەلٍي لۇزۇلحىٓ چىمبٌّىسى .ـەٍحبٕٔي ـەٍحبْ لىٍغبْ ضەـىه ھەؼەت لېطىٕساـٕي لېطىٕساؾ لبجىٍي لىٍىپ لوٍغىٍي جبغ لبٌغبٔىسى.ھەظضىحي ٍۈؼۈپٕىڭ لۇزۇلحىٓ ثبـالٔغبْ ھبٍبت ھېىبٍىؽي وبضۋأالضٔىڭ ۋاؼحىؽي ثىٍەْ لۇي ثبظىطىسا ئبذىطالـحي .ئۇٔي ٔبھبٍىحي ئبظ پۇٌغب ؼبجحي ( ٍ .) 20ۀي ئىٍىىڭىعگە ئۆجىۀٕىڭ لىّّىحىٕي ثىٍّىؽىڭىع ،ئۇ ؼىعگە ثىىبضغب وەٌگەْ جەلسىطزىّۇ ،ؼبجمبْ ۋالحىڭىعزا ظىَبْ جبضجىؽىع. لىؽؽە وىفىگە ذۇززى ٍۈؼۈپٕىڭ ھېىبٍىؽىٕي ثبٍبْ لىٍغبٔسەن جۇٍغۇ ثېطىسۇٌ ،ېىىٓ زىممەت ثىٍەْ ظەْ ؼېٍىپ لبضىغبْ ۋالحىڭىعزا ،ذىحبة لىٍىٕغۇچىغب « ھبظىط ۋە ثۇ جبٍسا » ٍبـبۋاجمبْ ھبٍبجٕي ثبٍبْ لىٍىپ ثېطىسۇِ .ەؼىٍەْ « :اﷲ (ذبٌىغبْ) ئىفىٕي ئبـۇضۇـمب لبزىطزۇضٌ ،ېىىٓ ئىٕؽبٔالضٔىڭ جوٌىؽي (ثۇٔي) ئۇلّبٍسۇ » ( ٍ « ،) 21بذفي ئىؿ لىٍغۇچىالضٔي ِۇـۇٔساق ِۇوبپبجالٍّىع » ( ) 22زېگۀسەن ثۇ ھېىّەجٍەضگە وۈٔسىٍىه ھبٍبجحب ـبھىث ثوٌىّىع .ؼۈضىسە ثۇٔىڭغب ئوذفبؾ ئىپبزىٍەض پەلەت ھەظضىحي ٍۈؼۈپ ئۈچۈٔال ئىفٍىحىٍگۀّۇ؟ ئەٌۋەجحە ئۇٔساق ئەِەغ. ئەِسى ؼۈضىسىىي ئۈچ وۆٍٕەن ِىؽبٌىغب لبضاپ ثبلبٍٍي... ثىطىٕچي وۆٍٕەنٍ ،ۈؼۈپٕىڭ لبٔغب ثوٍبٌغبْ وۆٍٕىىي ثوٌۇپ ،ثۇ ھەظضىحي ٍبلۇپمب ٍەجىەْ ِۇؼىجەت ذەۋىطىٕىڭ ٍبٌغبْ ـبھىسى ؼۈپىحىسە ئىفٍىحىٍگۀىسىٌ .ېىىٓ ،وۆٍٕەن ٍبٌغبْ ـبھىحٍىمٕي ضەت لىٍىپ ،ھەلىمىٌ ئەھۋإٌي ئېَححيٍ .ۀي ثۆضە ٍىگەْ ثىطؼىٕىڭ وۆٍٕىىي ئەِەؼٍىىىٕيٍ ،ۈؼۈپٕي ثۆضە ٍەپ وەجّىگۀٍىىىٕي ،ثۇٔىڭ ثىط جولۇٌّب ئىىۀٍىىىٕي ئېَححي. ٍۈؼۈپٕىڭ وۆٍٕەوٕي ئېٍىپ وەٌگەْ لېطىٕساـٍىطى ٍبٌغبْ ئېَحمبْ ،وۆٍٕەن ھەلىمەجٕي ثبٍبْ لىٍغبٔىسى. ئىىىىٕجي وۆٍٕەوّۇ ھەلىمەجٕي ثبٍبْ لىٍىپ ،ظۇٌەٍربٔىڭ جۆھّىحىٕي ٍۈظىگە ئۇضغبْ، ٍۈؼۈپىە لۇضۇٌغبْ جوظالٕىڭ ئەپحي -ثەـطىؽىٕي ئېچىپ ثەضگۀىسى .ئبضلىسىٓ ٍىطجىٍغبْ ھبٌىحي ثىٍەْ ھەق ۋە ھەلىمەت جەضەپحە جۇضغبٔىسى .وۆٍٕەن ئىىىىٕچي لېحىُ ھەلىمەجىە ـبھىحٍىك لىٍسى. ئۈچىٕچي وۆٍٕەنٍ ،ۈؼۈپٕىڭ ئبجىؽي ٍبلۇپمب ئەۋەجىەْ وۆٍٕىىي ثوٌۇپ ،ئۇِۇ ھەلىمەجٕي ثبٍبْ لىٍغبٔىسى .ئۇ گۇِبٔسىٓ ئۈؼحۈْ وەٌگەْ « ئىپپەت وۆٍٕىىي » ٔىڭ زەي ئۆظى ئىسى .چۈٔىي 201
ٍۈؼۈپ زازىؽىغب ثىط وۆٍٕەن ئەۋەجّىگەْ « ،وۆٍٕىىي »ٔىّۇ ئەۋەجّىگۀىسى .ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبٔسەن « ِبٔب ثۇ وۆٍٕىىىّٕي ئېٍىپ ثېطىڭالض » زېگۀىسى .ثۇٔىڭسىٓ وۆضۈۋاٌغىٍي ثوٌىسۇوي ،ھەظضىحي ٍبلۇپٕىڭ وۆظىٕي جوؼمبْ پەضزىؽىٕي ٍۀە ئىپپەت وۆٍٕىىي ثىٍەْ ئېٍىۋەجىۀىسى. ھەظضىحي ٍبلۇپ ئۆٌگۀٍىىىگە ھەِّە وىفي ئىفۀگەْ ھەظضىحي ٍۈؼۈپٕي پەلەت ئۇٔحۇِىغبْ ثوٌۇپِ « ،ەْ ٍۈؼۈپٕىڭ ھىسىٕي ئېٍىۋاجىّەْ » زېگۀىسى ( .) 94پبن ِۇھەثجەت ئۈچۈْ ئىىىي وۆظىٕي پىسا لىٍغبْ ھەظضىحي ٍبلۇة ثۇٔىڭ ثەزىٍىگە ثىط ثۇضۇٔغب ئىگە ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ئۇ ثۇضۇْ ِىڭ وۆظ وۆضەٌّىگەْ ٔۇلحىسىٓ ٍۈؼۈپٕىڭ ھىسىٕي ئبٌغبٔىسى. ئەؼٍىسە ھەظضىحي ٍۈؼۈپحىٓ ئىجبضەت ثىط جبضىري ـەذؽىَەت ئۈؼحىسىٓ ھبٍبت ھېىبٍؽي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ـەذػ زەي ِۇھەِّەزۇْ ضەؼۇٌۇٌالھ ئىسى .ؼۈضە ،ھەظضىحي ِۇھەِّەزوە ـۇ ھەلىمەجٕي ثبٍبْ لىٍغبٔىسى « :ئي ِەوىىٕىڭ ٍۈؼۈپي! جبئىف ؼېٕىڭ لۇزۇلۇڭِ ،ەوىە ؼېٕىڭ ظىٕسأىڭ، ھىجطەت ؼېٕىڭ ِىؽىطغب ؼەپىطىڭِ ،ەزىٕە ؼېٕىڭ ِىؽىطىڭٍ .ۈؼۈپٕي وۈجىەْ ذوـبٌٍىٕبضٌىك ئبلىۋەت ؼېٕىّۇ وۈجىۋاجىسۇ! ِەوىىٍىه جۇلمبٍٔىطىڭ /لېطىٕساـٍىطىڭ ؼېٕىڭ جېٕىڭغب لەؼث لىٍىۋاجىسۇٌ ،ېىىٓ ثۇ ذبَ ذىَبي ،ذبالغ. زەضۋەلە ،جبضىد ثۇ ِۆجىعىۋى ذۇؾ ذەۋەضٔىڭ ضېئبٌٍىممب ئبٍالٔغبٍٔىمىٕىڭ ـبھىسى .وۈٔي وەٌسى ،ئۆظىگە زۇَٔبٔي جبض لىٍغبْ ِەوىىٍىىٍەض لەھەجچىٍىىىە ِۇپحىال ثوٌسى .ذۇززى ھەظضىحي ٍۈؼۈپٕىڭ ھەؼەجروض لېطىٕساـٍىطىغب ٍبضزەَ لىٍغىٕىسەن ،ضەؼۇٌۇٌالھّۇ ئۆظىٕي لوغالپ چىمىطىۋەجىەْ ِەوىٍىىٍەضگە ٍبضزەَ لوٌىٕي ئۇظاجحي .ذەٍجەضزىٓ وەٌگەْ وۈِۈـٍەضٔي ِەوىىٕىڭ ھبوبۋۇض ضەئىؽي ئەثۇ ؼۇفَبْ ئبضلىٍىك ٍولؽۇي ِەوىىٍىىٍەضگە ئوظۇق -جۈٌۈن ئېٍىپ جبضلىحىپ ثىطىؿ ئۈچۈْ ئەۋەجحي .غبٌىت لوـۇٔي ثىٍەْ جېٕىغب لەؼث لىٍغبْ ِەوىىگە وىطزى .وەثىٕىڭ ھوٍٍىؽىسا ئۀسىفە ئىچىسە ئبغعىغب لبضاپ جۇضغبْ ِەوىىٍىىٍەضزىٓ : ثۈگۈْ ؼىٍەضگە ٔېّە لىٍىفىُ ھەلمىسە ٔېّىٍەضٔي ئوٍالۋاجىؽىٍەض؟ -زەپ ؼوضىسى. ؼەْ پەظىٍەجٍىه ثىط ئبجىٕىڭ ئوغٍي ،ؼۀسىٓ پەلەت ٍبذفىٍىك وۈجىّىع! -زەپ جبۋاةثېطىفحي. ذۇززى ٍۈؼۈپ لېطىٕساـٍىطىغب ئېَحمىٕىسەنِ ،ۀّۇ « :ثۈگۈْ ؼىٍەض ئەٍىجٍەـىە ئۇچطىّبٍؽىٍەض! » زەٍّەْ ،زېسى. ضەؼۇٌۇٌالھ ٍۈؼۈپ ؼۈضىؽىٕىڭ ٔېّە زېّەوچي ثوٌغبٍٔىمىٕي چۈـۀگۀىسى .وىُ ثىٍىسۇ، ثەٌىىُ ضەؼۇٌۇٌالھ ھەظضىحي ئەثۇ ثەوطىگە ؼەۋض جېغىسا ھبٍبت ِ -بِبت ذەۋپي وۆظ ئبٌسىسا ٔبِبٍەْ ثوٌغبْ ئۀە ـۇ « ئۈچىٕچىؽي ئبٌالھ ثوٌغبْ ئىىىي وىفىگە وىُ ٔېّە لىالالٍسۇ ئي ئەثۇ ثەوطى! » زېگەْ ۋالحىسا ،ثۇ ذۇؾ ثىفبضەجىە ئبؼبؼالٔغبْ ثوٌؽب وېطەن. ؼۈضە ثبـحىٓ ئبذىط ذىحبة لىٍىٕغۇچىٍىطىغب لبضىحب ثەٌگىٍىه ِەلؽەجٕي ئىپبزىٍىگەْ ؼىّۋوٌالض ثىٍەْ جوٌۇپ جبـمبْ .ثۇالضزىٓ ثىطىٕچىؽي « وۆٍٕەن » ؼىّۋوٌي ثوٌۇپ ،ھەؼەجٕىڭ ـبھىسى ثوٌغبْ ٍۈؼۈپٕىڭ لبٍٔىك وۆٍٕىىي ۋە ظۇٌەٍرب ئبضلىسىٓ ٍىطجىۋەجىەْ ئىپپەت وۆٍٕىىي .ثۇ ئبضلىٍىك « ھەِّىڭالض ثىط ٍۈؼۈپ ۋە ھەض ٍۈؼۈپٕىڭ ثىط ظۇٌەٍربؼي ثبض .وۆٍٕىىىڭىعٔىڭ لەٍەضزىٓ ٍىطجىٍغبٍٔىمىغب زىممەت لىٍىڭ .وۆضِەٍسىغبْ وۆظٌەضٔي ئبچمبْ ثىط جىؽّي وۆٍٕەن ئەِەغ ،ثەٌىي ئىپپەت وۆٍٕىىىسۇض .وبضاِەت وۆٍٕەوحە ئەِەغ ،ئىپپەجحە » زېّەوحە. 202
گەضچە ثۇ لىؽؽىسە گەۋزىٍۀسۈضۈٌگەْ ثبؾ لەھطىّبٔالض ٍۈؼۈپ ۋە ظۇٌەٍرب ثوٌغبْ ثوٌؽىّۇ، ئۇالض ئبضلىٍىك ھەلىمىٌ جۈضزە ٍبضىحىٍغبْ ئوثطاظ « ئىپپەت ۋە ـەھۋەت »جۇض .لىؽؽە ئىپپەجٕىڭ ـەھۋەجحىٓ غبٌىپ وەٌگۀٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍّبلحب. ٍۈؼۈپ لىؽؽىؽي جەۋضاجحىّۇ ثبٍبْ لىٍىٕىسۇٌ ،ېىىٓ ثۇ ئىىىي لىؽؽىٕي ؼېٍىفحۈضۈپ ئولۇؾ ،لۇضئبٕٔىڭ ئبضىسىىي پەضىمىٕي وۆضؼىحىفىە ٍېحىپ ئبـىسۇ .جەۋضاجحىىي ثبٍبٔسا ٔە ٍۈؼۈپ ٍۈؼۈپحۇضٔ ،ە ٍبلۇپ ٍبلۇپحۇض پەٍغەِجەضزۇض .جەۋضاجحىىي ثبٍبٔالض لوپبيِ ،بززىٌ ۋە ھېىّەجؽىع ثوٌۇپ، لۇضئبٔسىىي ثبٍبٔالض ئەزەثيِ ،ۀىۋىٌ ۋە ھېىّەجٍەض ثىٍەْ جوٌۇپ جبـمبْ. ٍۈؼۈپ لىؽؽىؽىسىٓ وېَىٓ ،ذىحبة لۇضئبْ ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ذىحبة لىٍىٕغۇچىؽي ثوٌغبْ ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضىحىٍىسۇ ( .) 102ثىۋاؼحە ھبٌسا ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئۈِىس -ئبضظۇٌىطىٕيٍ ،ۀي زىٍىسىىي ؼۆظىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ .ثۇ ئبضظۇٔىڭ ئەڭ ئبٌسىسا ئىٕىبضچي لەۋِىٕىڭ ِۆجىعە جەٌىپي وەٌّەوحە .ثۇ جەِۀىڭ ِۀىۋىٌ وۆٌەڭگۈؼي ئەٌۋەجحە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ لەٌجىگە چۈـىۀىسىِ .بٔب ثۇ ٔۇلحىسا ،لۇضئبْ ثبضٌىك ِۆجىعە جەِە لىٍغبْ ئىٕىبضچي ھبِبلەجٍەضگە ثىط جەؼحەوحىّٕۇ لبجحىك جۇٍغۇ ثېطىسىغبْ ئبٍەت ثىٍەْ جبۋاة ثېطىسۇ: « ئبؼّبٔالضزا ۋە ظېّىٕسا ( اﷲ ٔىڭ لۇزضىحىٕىڭ ) ٔۇضغۇْ ئبالِەجٍىطى ثبضوي ،ئۇال ض ئۇٔىڭ ٍېٕىسىٓ زىممەت لىٍّبؼحىٓ ئۆجۈپ وېحىسۇ » ( .) 105 ذۇالؼىٍىگۀسە ،لبٍؽي ؼبھەزە ثوٌؽۇْ ئەڭ ٍبذفي ِبلبِٕىڭ پىالٔىٕي ئبٌالھ لىٍىسۇ .ثۇ پىالٕٔي ئبٌالھ ٔي ھېؽبپمب لېحىپ جۇضۇپ لىٍغۇچىالض غەٌجە لبظىٕىسۇ.
ھىجر ضۈرىطي ؼۈضە ھىجط ئىؽّىٕي - 80ئبٍىحىسىٓ ئبٌغبْ. ھىجط « لوضاَ جبـٍىك جبً » ٍبوي « ٍېپىك ھبۋظا » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ثوٌۇپ ،جبضىري ِۀجەٌەضزە لەزىُ ظاِبٔالضزىٓ جبضجىپ ؼەِۇز لەۋِي ٍبـىغبْ جبً ئىىۀٍىىي وۆضؼىحىٍگەْ .ثۇ ضاٍوْ لوضاَ جبـالض ثىٍەْ لبپالٔغبْ ثوٌۇپ ،ۋوٌمبْ پبضجٍىفي ثىٍەْ ـەوىٍٍۀگەٍْ .ۇٔبْ ۋە ضىُ ِۀجەٌىطىسە « ھەگطا » زەپ ئبجبٌغبْ .ثۇ جبً ثبـحىٓ ئبٍبغ ِېّبضچىٍىممب لوالٍٍىك غبٍەت چوڭ لوضاَ جبـالض ثىٍەْ لبپالٔغبٍٔىمحىٓ ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ثۇ لوضاَ جبـالض ـۇٔساق چوڭ ثوٌۇپ، ئۇظۇٍٔىمي ِ 1500ېحىط ،وەڭٍىىي ِ 700ېحىط ،ئېگىعٌىىي ِ 100ېحىط ئەجطاپىسا .ثبـمب ثىط ئىعاھبجمب لبضىغبٔسا ،ـەھەض لوضاَ جبـالض ئوٍۇپ ثىٕب لىٍىٕغبٍٔىمحىٓ ھىجط زەپ ئبجبٌغبْ .ثۇ لوضاَ جبـالض ـەھىطى وىفىٕي ھەٍطاْ لبٌسۇضىسىغبْ ھەـەِىحي ثىٍەْ وۈٔىّىعزىّۇ ِەۋجۇزٌىمىٕي ؼبلالپ وەٌّەوحە .ھبالن لىٍىٕغبْ ثۇ لوضاَ جبؾ ـەھىطىٕىڭ ئبھبٌىؽي وۈٔىّىعزە ِەزائىٕي ؼبٌىھ ( ؼبٌىھٕىڭ ـەھىطى ) زەپ ئبجىٍىسۇ .ثۇ جبً ِەزىٕىسىٓ 400وىٍوِېحىط ٍىطالٍىمحب ثوٌۇپ، ثۈگۈٔىي ؼەئۇزىٌ ئەضەثىؽحبْ جېطىحوضىَىؽي ئىچىسە ئوضۇْ ئبٌّبلحب. ؼەِۇز ،ثەھەٍۋەت ِەۋجۇزٌىمي ۋە پبجىئەٌىه ئبلىۋىحي ثىٍەْ ئەضەپ ٍېطىُ ئبضىٍي ذەٌمىٕىڭ ذبجىطىؽىسە ٍەض ئبٌغبْ ثوٌۇپ ،گۈٌٍۀگەْ ثىط ِەزۀىَەجٕي جەِؽىً لىٍغبٔىسى .ئۇالض ِەظوۇض 203
ضاٍؤغب چۈـىەْ ھۆي ٍ -ېغىٓ ِىمساضىٕىڭ چەوٍىه ثوٌۇـىغب لبضىّبً ،ثىط ؼۇ ِەزۀىَىحي ثەضپب لىٍغبٔىسى .ئۇالض وىفىٕي ھەٍطاْ لبٌسۇضىسىغبْ ؼۇ ٍوٌٍىطى ۋە ؼۇٔي ٍبذفي ؼبلالٍسىغبْ ؼۇ ئبِجبضٌىطىٕي ثەضپب لىٍغبٔىسى .ؼەِۇز « ،ئبظ ؼۇ » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسۇ. ؼۈضە جۇٔجي جەضجىپٍەضزە ٍۈؼۈپ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 10بوي ٍ - 11ىٍىغب جوغطا وېٍىسۇ .ثۇ ھىجط ؼۈضىؽىٕىڭ لۇضەٍؿ ثبٍمۇجىٕىڭ ئبذىطلي ِەظگىٍي ٍبوي ئۇٔىڭسىٓ وېَىٕىي ِەظگىٍسە چۈـىۀٍىىىٕي وۆضؼىحىسۇ .ئۆجّۈؾ لەۋٍِەضٔىڭ ھبالوىحىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ لىىؽؽەٌەض لۇضەٍؿ ثبٍمۇجىٕىڭ ئبذىطلي ِەظگىٍي ٍبوي ئۇٔىڭسىٓ وېَىٕىي ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضٔىڭ جىپىه ئبالھىسىٍىىي ثوٌۇپ ،ثۇ ئبضلىٍىك ئىٕىبضچىالضٔي ئبگبھالٔسۇضۇؾ ِەلؽەت لىٍىٕغبْ .ثۇ ؼۈضىسىّۇ « ئەگەض ؼىٍەضِۇ ثۇالضغب ئوذفبؾ ئىٕىبض لىٍىفحب چىڭ جۇضؼبڭالض ،ئبلىۋىحىڭالض ؼبٌىھ لەۋِىٕىڭ ئبلىۋىحي ثىٍەْ ئوذفبؾ ثوٌىسۇ » زېَىٍّەوحە. ؼۈضىٕىڭ جېّىؽي ،جىٍي ،ئۇؼٍۇثي ۋە ٌىطىه لۇضۇٌّىؽىسىٓ ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ئېٕىك ٔبِبٍەْ ثوٌّبلحب .ثبضٌىك ٔوپۇظٌۇق ئبٌىّالضٔىڭ ھەِّىؽي ؼۈضىٕىڭ پۈجۈٍٔەً ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسە ھەِپىىىط. ھىجط ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي « ئىٕؽبْ » ثوٌۇپ ،ثۇ ؼەۋەثحىٓ ئىٕؽبٕٔىڭ ئېٍېّېٕحٍىك لۇضۇٌّىؽىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌغبْ ،لۇضئبٔسا ٔبزىط ئىفٍىحىٍگەْ ئۇلۇِالض ثۇ ؼۈضىسە ظىچ ھبٌسا ئىفٍىحىٍگەْ ( .) 33 ،28 ،26ؼۈضىٕىڭ وىطىؿ لىؽّىّۇ ئبؼبؼەْ ثۇ ئبٔب جېّىٕىڭ ثىط لىؽّي ثوٌۇپ ،ؼۈضە ئىٕىبض لىٍىفحب چىڭ جۇضغبٔالضٔي ئبگبھالٔسۇضغبْ ھبٌسا ثبـالٔغبْ .چۈٔىي، ئبٌەٍِەضٔىڭ ضەثجي ئبٌالھ ،ئىٕؽبٕٔىڭ ئۆظىٕي ئۆظى ظاٍب لىٍىۋېحىفىگە ضاظى ئەِەغ .ئىٕؽبْ ئبٌالھ ٔىڭ ـبھ ئەؼەضى .ئىالھىٌ ثىط ـبھ ئەؼەض ثوٌغبْ ئىٕؽبٕٔىڭ ئۆظىٕي ظاٍب لىٍىۋېحىفي ،ئەؼٍىسە ئبٌالھ ٔىڭ ئەجطىٕي ئىؽطاپ لىٍىۋەجىۀٍىىحىٓ ثبـمب ٔەضؼە ئەِەغ .ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىفىسىىي ثۇ ئبٍەجٍەض ثۇ ٔەظەض ثىٍەْ ئولۇٌغبْ ۋالىححب ،ئىالھىٌ ـەپمەت ۋە ِەضھەِەجٕىڭ ثىط ئىپبزىؽىٕي ئەوػ ئەجحۈضِەوحە:
اِ ِ ِِ ك آََي ُ ِ ِ ٍ ٍِ ي ()2 ين َك َف ُروا لَ ْو َكانُوا ُم ْسلم َ الر ت ْل َ َ ت الْكتَاب َوقُػ ْرآَف ُمبي (ُ )1رِبََا يَػ َود الذ َ
« ئەٌىف ،الَ ،ضا .ثۇ ،وىحبثٕىڭ ـ ئۆظى چۈـىٕىفٍىه ۋە ثبٍبْ لىٍغۇچي ضوـەْ لۇضئبٕٔىڭ ئبٍەجٍىطىسۇض .وبپىطالض ( لىَبِەجٕىڭ زەھفىحىٕي وۆضگۀسە ،زۇَٔبزىىي چېغىّىعزا ) ِۇؼۇٌّبْ ثوٌغبْ ثوٌؽبلچۇ زەپ ئبضِبْ لىٍىسۇ » ( .) 2 - 1 ئىالھىٌ ـەپمەت ثۇ ئبٍەجٍەضزىٓ وېَىٓ ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىٕغبْ « :ثىع ھەض لبٔساق ثىط ـەھەضٔي ( ئبٌسى ثىٍەْ ) چۈـۀگىٍي ثوٌىسىغبْ ئىالھىٌ ثىط ۋەھىٌ ئەۋەجّەً جۇضۇپ ھبالن لىٍّىسۇق » ( .) 4ثۇ ئىالھىٌ ـەپمەجٕىڭ ثىط ئىپبزىؽي ئىسى .ئىٕؽبٔغب ئەلىٍٕىڭ ثىطىٍىفىّۇ ئىٕؽبٕٔىڭ جوغطا ٍوٌٕي جېپىفي ئۈچۈْ ٍېحەضٌىه ئىسى .ئەِّب ،ئبٌالھ ضەھّەت ئۈؼحىگە ضەھّەت ئبجب لىٍىپ ۋەھىٌ ثىٍەْ ئىٕؽبٕٔي ئېحىجبضغب ئېٍىفي ئۇٔىڭ ضەھّىحىٕىڭ ثىط ٔبِبٍۀسىؽىسۇض. ئۇٔسالحب ،ئۇٔىڭ ضەھّىحىٕىڭ ئەڭ چوڭ جەجەٌٍىؽي ثوٌغبْ ۋەھىَٕي ئېٍىپ وەٌگەْ ئەٌچىٕي « ِەجٕۇْ » ( ) 6زېَىؿ ٔېّە زېگۀٍىه ثوٌىسۇ؟ ئەٌۋەجحە ثۇ ئىٕؽبٕٔىڭ جۇظ ووضٌۇلحب چەوحىٓ ئبـمبٍٔىمىٕىڭ ثىط ئىپبزىؽي. 204
ؼۈضە ھەض ئىٕىبضچي لەۋِسەنِ ،ەوىە ِۇـطىىٍىطىٕىڭّۇ « پەضىفحە ضەؼۇي » جەٌەپٍىطىسىٓ ذەۋەض ثېطىسۇ ( .) 7ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ،ۋەھىَٕىڭ ذبجىطىٍۀگەْ جەثىئىحي ئىّب لىٍىٕغبْ ئەي - وىحبة ثوٌۇـىغب ھەَ ۋەھىَٕىڭ ؼۆظ ـەوٍىسىىي ثىط ذىحبة ثوٌغبْ لۇضئبْ ئىىۀٍىىىگە وىفىٕىڭ زىممەت ٔەظى طىٕي ئبغسۇضىسۇ .ؼۈضە ثۇ ـەوىٍسە ثبـٍىٕىپ ،ثىعٔي جەثىئىٌ ھبٌسا ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ؼەضذىً ئبٍىحي ثوٌغبْ - 9ئبٍەجٕىڭ ئبٌسىغب ئېٍىپ وېٍىسۇ .ثۇ ئبٍەت ،لۇضئبٔسىىي لۇضئبْ ۋەھىَٕىڭ ئبٌالھ ٔىڭ ھىّبٍىؽي ئبؼحىسا ئىىۀٍىىىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌغبْ ئبٍەجٍىطىسىٓ ثىطؼىسۇض:
إِ اًن ََْن ُن نَػازلْنَا ال ِّذ ْكَر َوإِ اًن لَوُ َٖتَافِظُو َف
« لۇضئبٕٔي ھەلىمەجەْ ثىع ٔبظىً لىٍسۇق ۋە چولۇَ ئۇٔي لوغساٍّىع » ( .) 9 ٔەظىطىّىعٔي ثبـحب ئبؼّبٔغب ٍۈظٌۀسۈضگەْ ثۇ ؼۈضە ،ئۇ ٍەضزە ئبٌالھ ٔىڭ ثۈٍۈن لۇزضەت ۋە ئەظىّىحىٕي وۆضۈـىە ثىعٔي زەۋەت لىٍىسۇ ( .) 16جېّب ٍۀە ۋەھىَٕىڭ ھىّبٍە ئبؼحىغب ئېٍىٕغبٍٔىمىسۇض .ئوغۇضٌۇلچە لۇالق ِوٌٍىؽي ثوٌّبلچي ثوٌغبْ ھەض لبٔساق ـەٍحبْ ۋە ـەٍحبٔؽىّبٔالض ھەضگىعِۇ ۋەھىَسىٓ ذەۋەضزاض ثوالٌّبٍسۇ ( .) 18 - 17ثۇ ٍەضزە زېَىٍّەوچي ثوٌغبْ ِەلؽەت ٔبھبٍىحي ضوـەٍْ .ۀي ،غەٍجحىٓ ذەۋەض ثېطىسىغبٍٔىمىٕي زاۋا لىٍغبْ ،ئۆظىگە ۋەھىٌ ٍبوي ۋەھىَگە ئوذفبؾ ثىط ٔەضؼە وەٌگۀٍىىىٕي ئىّب لىٍغبْ ھەض وىُ ،ھەززىٕي ثىٍّەً چەوحىٓ ئبـمبْ ھبٌسا ئبٌالھ ۋە ٔەثىٍەضزىٓ ضوي جبالـمبٔالضزۇض .ثۇ جۈضزىىي ھەض لبٔساق ثىط زاۋا ِۀىۋىٌ « ئوغۇضٌۇق »جۇض .ئىفٕىڭ ئەجەپٍىٕەضٌىه جەضىپي ـۇوي ،ثبـمىالضٔي ئبٌسىغبْ ثۇ ذىً وىفىٍەضٔي ـەٍحبْ ئبٌسىغبْ ثوٌۇـي ِۇِىىٓ .ئبٌسىٕىؿ ثىط ئەذّەلٍىك ثوٌغبْ ثوٌؽب ،ئبٌساَ ذبٌحىغب چۈـىۀٍەضگە ئبٌسىٕىؿ ئىىىي ئەذّەلٍىك ثوٌىسۇ. ؼۈضىٕىڭ زاۋاِىسا ئىٕؽبٕٔىڭ ئېٍېّېٕحٍىك لۇضۇٌّىؽي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ ( .) 26ئىٕؽبْ وۆضگىٍي ثوٌىسىغبْ ئىطازىٍىه ِەذٍۇلحۇض .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ،زۇَٔب وۆظى ثىٍەْ وۆضگىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ئىطازىٍىه ِەذٍۇلالض ثبض ثوٌۇپ ،لۇضئبْ ثۇالضٔىڭ ھەِّىؽىٕي جىٓ زەپ ئبجبٍسۇ. زۇَٔب وۆظى ثىٍەْ وۆضگىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ئىطازىٍىه ِەذٍۇلالضٔىڭ ٍبضىحىٍىفىسىٓ ثىع لۇضئبْ ئبضلىٍىك ذەۋەضزاض ثوٌىّىع .ئبٌالھ ئۇالضٔي « وۆٍسۈضۈپ جبـالٍسىغبْ ،جىً ئىپبزىٍەـىە ئبجىع وېٍىسىغبْ ثىط ئوجحىٓ » ٍبضاجمبْ ( .) 27 ئبٔسىٓ ثبٍبْ ذۇززى ئەئطاف ؼۈضىؽي - 30 - 10ئبٍەجٍىطى ئبضىؽىسا ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثەـەضگە ضوھ پۈۋٌىٕىپ ئبزەِگە ئبٍالٔسۇضۇؾ ھەلمىسىىي لىؽؽەگە ئوذفبؾ ،ؼۈضىسە ؼۆظ ٍۀە ئىٕؽبٕٔىڭ ئېٍېّېٕحٍىك لۇضۇٌّىؽىغب ئۆجىسۇ ( ٌ .) 28ېىىٓ ،ئەئطاف ؼۈضىؽىسىىي ثبٍبْ ثىٍەْ ھىجط ؼۈضىؽىسىىي ثبٍبٔسا زىممەت لىٍىفمب جېگىفٍىه گەۋزىٍىه پەضىمٍەض ثبض .ئەئطافحب ئىجٍىؽٕىڭ ئىٕؽبٔالضغب ِۇؼەٌٍەت ثوٌغبٍٔىمي جەپؽىٍي ثبٍبْ لىٍىّٕبٍسۇ .ثىطاق ھىجط ؼۈضىؽىسە ئىجٍىؽٕىڭ ئىٕؽبٔغب ِۇؼەٌٍەت ثوٌۇـي وەڭ زائىطىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 44 - 32 ئىجٍىؽٕىڭ غەٌجىؽي ئىٕؽبْ ٍوي لوٍغبْ زائىطە ئىچىسە ثوٌىسۇ .ثۇٔي جۆۋۀسىىي ئبٍەت ثبٍبْ لىٍّبلحب:
ِ ِ ِ ك علَي ِهم س ْلطَا ٌف إِاَل م ِن اتاػبػع َ ِ ين َ ََ س لَ َ َ ْ ْ ُ ك م َن الْغَا ِو َ إ اف عبَادي لَْي َ
« ِېٕىڭ ثۀسىٍىطىّگە ( ٍۀي ئۇالضٔي ئبظزۇضۇـمب ) ؼېٕىڭ وۈچۈڭ ٍەجّەٍسۇ ،پەلەت گۇِطاھالضزىٓ ؼبڭب ئەگەـىۀٍەضگىال ( ؼېٕىڭ وۈچۈڭ ٍېحىسۇ ) » ( .) 42 205
ئىجٍىؽٕىڭ ئېچىٕبضٌىك ھېىبٍىؽىسىٓ وېَىٓ ؼۆظ ھبالن لىٍىٕغبْ لەۋٍِەضگە وېٍىسۇ. ئەؼٍىسە ثۇ ،لۇضئبْ وۆپ ئىفٍىحىسىغبْ ثىط ئۇؼٍۇثٕىڭ ئبالھىسىٍىىي .ثۇ ئبضلىٍىك « ئىجٍىؽٕىڭ ئەؼىىطى ثوٌغبٔالضٔىڭ پبجىئەٌىه ئبلىۋىحىٕي ثىٍّەوچي ثوٌغبٔالض ٌۇت لەۋِىٕىڭ ( ،) 77 - 51 ِەزٍەْ ئبھبٌىؽىٕىڭ ( ،) 79 - 78ھىجط ذەٌمىٕىڭ ( ) 84- 80پبجىئەٌىه ئبلىۋىحىگە لبضىؽۇْ » زېَىٍّەوحە. ثۇ ئەؼىەضجىفحىٓ وېَىٓ ،ؼۆظ ئەؼٍي ۋە لۇضئبْ ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ذىحبة لىٍىٕغۇچىؽىغب، ٍۀي ضەؼۇٌۇٌالھمب وەٌحۈضۈٌگەْ .ثۇ جبضىري ھبالن ئۆضٔەوٍىطىسىٓ وېَىٓ ،ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ٍۈضىىىگە ؼۇ ؼىپىٍىفي وېطەن ئىسىِ .بٔب ثۇ جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەض ضەؼۇٌۇٌالھ ئۈچۈْ ثىط جەؼەٌٍىٌ ھەزىَەؼي ئىسى:
ِ ِ ِ ي ()95 ي ( )94إِ اًن َك َفْيػنَ َ اص َد ْع ِبَا تُػ ْؤَم ُر َوأ َْع ِر ْ اؾ الْ ُم ْستَػ ْه ِزئ َ ض َع ِن الْ ُم ْش ِرك َ فَ ْ
« ؼبڭب ثۇٍطۇٌغبٕٔي ( ٍۀي ضەثجىڭٕىڭ ئەِطىٕي ) ئبـىبضا ئوجحۇضىغب لوٍغىِٓ ،ۇـطىىالض ( ٔىڭ ِەؼرىطەٌىطىگە ) پەضۋا لىٍّىغىٓ .ؼېٕي ِەؼرىطە لىٍغۇچىالضغب ثىع چولۇَ جېحىَّىع » ( .) 95 - 94 ثۇ جەؼەٌٍىٍَەضگە ٔېّە ھبجەت ثبض ئىسى؟ ؼەۋەثي جۆۋۀسىىي ئبٍەجحە: « ثىع ئۇالضٔىڭ ؼۆظٌىطىسىٓ ٍۈضىىىڭٕىڭ ؼىمىٍىۋاجمبٍٔىمىٕي ئوثساْ ثىٍىّىع » ( .) 97 ؼۆظىّىعٔي ذۇالؼىٍىؽەن ،ؼۈضىسە ئوجحۇضىغب لوٍۇٌغبْ ِەؼٍىٍەضٔي ِۇٔساق ئىرچبِالـمب ثوٌىسۇ: ثۇٔىڭغب ئوذفبؾ ؼۈضىٍەضزىىىسەن ئىٕىبضچىالضٔي لوضلۇجمبْ ثىط ئۇؼٍۇة ثىٍەْ ۋەھىٌ، ـەضئي جەضىپي ثىٍەْ جەوىحٍۀگەْ ٔۇثۇۋۋەت ،ئىٕؽبٔالضٔىڭ ووٌٍىىحىپ ئەلٍىٕي ـەوىٍٍۀسۈضگەْ جبضىد ،ئىٕؽبٕٔىڭ ئەثەزىٌ ئىؽحىمجبٌي ثوٌغبْ ئبذىطەت ،ثىط وىحبة ؼۈپىحىسە جؤۇـحۇضۇٌغبْ جەثىئەت ۋە ئىٕؽبٕٔىڭ ِۇؼحەھىەَ ئىطازىؽي ثوٌغبْ جەۋھىس ثبٍبْ لىٍىٕغبْ. ھبالن لىٍىٕغبْ ِەزۀىَەجٍەض ئۆضٔەوٍىطى ئبضلىٍىك ،ذىحبة لىٍىٕغۇچىالضٔىڭ ئەؼحە جۇجۇؾ ذبجىطىؽىٕي ٍېڭىٍىغبْ ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىٍىطىسىٓ ٍۀە ثىطؼي پەٍغەِجەضٌىه ِۇئەؼؽەؼىسۇض .ثۇ زائىطىسە ،ۋەھىَٕىڭ ـەذؽىَەت ثەضپب لىٍغۇچي فؤىىؽىَىؽىٕىڭ ئەڭ جىپىه ئىىىي ئۆضٔىىي ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
ك إِ ََل ما متػاعنَا بِِو أ َْزواجا ِمْنػهم وََل ََْز ْف علَي ِهم واخ ِفض جنَاح َ ِ ِ ِ ي ك ل ْل ُم ْؤمن َ ََل َُتُاد اف َعْيػنَػْي َ َ َ ْ َ ً ُْ َ َ َ ْ ْ َ ْ ْ َ َ
« ثەظى وبپىطالضٔىڭ ثىع ثەھطىّەْ لىٍغبْ ٔەضؼىٍىطىگە وۆظ ؼبٌّىغىٓ ،ئۇالض ( ٔىڭ ئىّبْ ئېَحّىغبٍٔىمىسىٓ ) لبٍغۇضِىغىِٓ ،ۆِىٍٕەضگە وەِحەض ثوٌغىٓ » ( .) 88
واعب ْد رباك ح اَّت َيْتِي ِ ي َ ُْ َ َ َ َ َ َ ك الْيَق ُ
« ؼەْ ئۆظۈڭگە ئۆٌۈَ وەٌگۀگە لەزەض پەضۋەضزىگبضىڭغب ئىجبزەت لىٍغىٓ » ( .) 99 ٍب ضەثجي! ثىعٔي ؼبڭب ئىجبزەت لىٍىفحىٓ ِەھطۇَ ثوٌغبٔالض لبجبضىسىٓ لىٍّىغىٓ!
ئەَئبو ضۈرىطي
206
ئۀئبَ ؼۈضىؽي « ھبٍۋأالض ( جۆگە ،وبال ،لوٍالض ) » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ئىؽّىٕي ،جولۇپ چىمىٍغبْ ٍبٌغبْ ِۇلەززەؼٍەض ھەلمىسە جوذحبٌغبْ - 136ۋە زاۋاِىسىىي ئبٍەجٍەضزىٓ ئبٌغبْ. ؼۈضىسە ثۇ وەٌىّە ئبٌحە لېحىُ جىٍغب ئېٍىٕىسۇ .ؼۈضە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ِەظگىٍىسىال ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ٍۀۀ ،ۇثۇۋۋەت زەٌىٍٍىطىسىٓ ثەظىٍىطى ثۇ ؼۈضىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبٍٔىمي ئۈچۈْ، ثەظىٍەض ثۇ ؼۈضىٕي « زەٌىً ،ئىؽپبت » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ھۆججەت ئىؽىّي ثىٍەْ ئبجىغبْ. ؼۈضە ِەوىە زەۋضىٕىڭ ئبذىطلي ِەظگىٍٍىطىسەٍ ،ۀي پەٍغەِجەضٌىىٕىڭ ٍ - 10بوي ٍ - 11ىٍىسا ثىط لېحىّسىال ٔبظىً ثوٌغبْ. زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي ئۈچ جەضجىپحە ھىجط -ؼبففبت ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ئىجٓ ئبثجبؼحىٓ ِۇجبھىس ئبضلىٍىك ٍېحىپ وەٌگەْ ۋە ؼۇٍۇجي « ئىؽٕبزى جەٍَىث ،ضىجبٌي ؼىمبزىط » زەپ ئبجىغبْ ثىط ضىۋاٍەت - 153 - 151ئبٍەجٍەضٔىڭ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ئىٍگىطى ؼۈضگەْ ( ؼۇٍۇجي « ،ئىحمبْ » .) 25 ،1 ،ثۇ ضىۋاٍەت ذېٍي وۆپ ٔوپۇظٌۇق جەپؽىطـۇٔبؼالض جەضىپىسىّٕۇ جەوطاضالٔغبْ .ثەظى ٔوپۇظٌۇق ـەذؽٍەض ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەت ؼبٔىٕي 6زەٍسۇ ( ثەؼبئىط ) .ھەجحب ،فىطۇظئبثبزى ثۇ ئبٌحە ئبٍەجٕي ِەوىىسە ئىىىي لېحىّسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي، لبٌغبْ ئبٍەجٍەضٔىڭ ِەوىىسە ثىط لېحىّسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ. ِەوىىسە ٍبوي ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضٔىڭ ثىط لىؽّىٕىڭ پەضىمٍىك ظاِبٔسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ئىٍگىطى ؼۈضۈؾ ؼەي لبضىغىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ِۇھىُ ِەؼىٍە .چۈٔىي ثىط ثۆٌەوٕىڭ ِەوىىسە ٍبوي ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕىڭ جەپؽىط ،ـەضھىٍَەضگە وۆضؼىحىسىغبْ جەؼىطىٕي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍغىٍي ثوٌّبٍسۇِ .ەوىىسە ٍبوي ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەجٍەض ئۇؼٍۇة جەھەجحىٓ پەضىمٍىٕىپ جۇضىسۇ .ثۇ ئىىىي زەۋضزە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضٔىڭ ئەڭ جىپىه پەضلي، ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضە ئبٍەجٍىطى وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئۆظىگە جبضجىؿ ئۈچۈْ ثبالغەجٕي گەۋزىٍىه ـەوىٍسە ئىفٍەجىەِْ .ەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەجٍەضزە ِەظِۇْ ئبالھىسە گەۋزىٍۀسۈضۈٌگەْ .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەجٍەض ٍىً جەھەجحىٓ پەضىمٍىٕىپ جۇضؼىّۇٌ ،ىطىه جەھەجحىٓ وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جەٌىپ لىٍىسۇ ،ھەجىُ جەھەجحىٓ ثىط لەزەض لىؽمب ،ذىحبة جەھەجحىٓ وىفىگە جەؼىط وۆضؼىحىسۇ .ثۇ ئىىىي ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەجٍەضٔىڭ ِەظِۇٔىّۇ وۆظگە وۆضىٕەضٌىه زەضىجىسە پەضىمٍىٕىپ جۇضىسۇِ .ەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەجٍەضزە ئېحىمبز ۋە ئەذالق ئبؼبؼٍىطى ئېغىط ؼبٌّبلٕي ئىگىٍەٍسۇِ .ەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەجٍەضزە ئىجبزەت ۋە ِۇئبِىالت ئبؼبؼٍىك ئوضۇٔسا جۇضىسۇِ .بٔب ثۇ ؼەۋەثحىٓ ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثىٍەْ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىك ئبضىؽىسىىي پەضلٕي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍغىٍي ثوٌّبٍسۇ. ِبٔب ثۇ ؼەۋەثٍەضگە ئبؼبؼەْ ثىط ئبٍەت ٍبوي ئبٍەجٍەض گۇضۇپپىؽىٕىڭ ئۆظى ٔبظىً ثوٌغبْ زەۋضزىٓ ثبـمب ثىط ِەظگىً ۋە ِبوبٔسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ئىٍگىطى ؼۈضۈؾ ؼەي لبضاٍسىغبْ ِەؼىٍە ئەِەغٍ .ۇلىطىسىىىگە ئوذفبؾ ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەجٍەضٔي ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ٍبوي ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەجٍەضٔي ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ئىٍگىطى ؼۈضۈؾ ثۇٔىڭغب ِىؽبي ثوالالٍسۇ. ـۇڭب ثۇ ذىً ضىۋاٍەجٍەضٔي جۆۋۀسىىىسەن ثەؾ ذىً ئۆٌچەِگە ؼېٍىؿ وېطەن .ثىعِۇ ئىجٓ ئبثجبؼحىٓ ٔەلىً لىٍىٕغبْ ۋە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ئۀئبَ ؼۈضىؽي ئىچىسە ٍەض ئبٌغبْ ،ئەِّب 207
ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ئىٍگىطى ؼۈضۈٌگەْ - 153 - 151ئبٍەجٍەضٔي ثۇ ئۆٌچەِگە ؼېٍىپ ثبلبٍٍي: .1جوْ ۋە پبؼىً .ثۇ جەھەجحىٓ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ئىٍگىطى ؼۈضۈٌگەْ - 153 - 151 ئبٍەجٍىطىٕىڭ ئەڭ ئبذىطلي وەٌىّىٍىطى ثوٌغبْ « جبلىٍۇْ ،جەظەوىەضۇْ ،جەجحەلۇْ » ئۆظىسىٓ ئىٍگىطىىي - 150ئبٍەت ۋە وېَىٕىي - 154ئبٍەجٕىڭ ئبذىطلي وەٌىّىؽي « ٍۇئّىٕۇْ » ثىٍەْ جوْ جەھەجحىٓ ِبؼٍىممب ئىگە ثوٌۇپ ،ئبٌسى ۋە وېَىٓ جەھەجحىٓ ؼۈضىٕىڭ ٌىطىه جوْ ثىٍەْ ثىطزەوٍىىىە ئىگە. .2جىً .ثۇ جەھەجحىٓ لبضىغبْ ۋالحىّىعزا 150 ،149ۋە - 151ئبٍەجٍەض « لۇي ( ئېَحمىٕىي ) » ثىٍەْ ثبـالٔغبْ 154 ،153 .ۋە - 155ئبٍەجٍەض ؼۆظ ثبغٍىغۇچىٍىطى ثىٍەْ ِۀىٕي ثىط -ثىطىگە ثبغالٍسۇٍ .ۀي « ،ؼۈِّە ،ۋە » ثبغٍىغۇچىالض ئىفٍىحىٍگەْ .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ھەَ ، 151 ،150 ،149 ھەَ - 155 ،154 ،153ئبٍەجٍەض جىً ٔۇلحىؽىسىٓ ثىط -ثىطى ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌۇپِ ،ۀىگە ثىۋاؼحە جەؼىط وۆضؼىحىسۇِ .ەؼىٍەْ - 154 ،ئبٍەجٕىڭ ثبـٍىٕىفي ،ئبٍەجٕي ئبٌسىٕمي ثۆٌەن ثىٍەْ ثىۋاؼحە ھبٌسا ثبغالٍسۇ « :ثەضىىەت ِۀجەؼي ثوٌغبْ ثۇ وىحبثٕي ( ۋە ھبظا ) ...ثىع ٔبظىً لىٍسۇلىي، ئۇٔىڭغب ئەگىفىڭالض ». ِ .3ەظِۇْ. )1ئۈچ ئبٍەجٕىڭ ِەظِۇٔي ۋە پۈجۈْ گەۋزىگە ثوٌغبْ ٔىؽجىحيِ .ەظوۇض ئبٍەجٍەض ِەظِۇْ جەھەجحىٓ ثىط پۈجۈٍٔۈوىە ئىگە .ھبضاَ لىٍىٕغبٔالضٔىڭ چەوٍىه ئىىۀٍىىىٕي جەوىحٍىگۀسىٓ وېَىٓ ثۇالضٔي جىٍغب ئبٌىسۇ .ثۇ ئۆظىسىٓ ئىٍگىطىىي ثۆٌەوٕىڭ جبۋاثىسۇض .چۈٔىي ثۇ ئبٍەجٍەضزىٓ ثۇضۇْ ( ) 145ھبضاَ لىٍىّٕىغبْ ثوٌؽىّۇ ،ذۇضاپبجمب جبٍىٕىپ « ھبضاَ » لىٍىۋاٌغبْ ٔەضؼىٍەض جىٍغب ئېٍىّٕبلحب. )2پۈجۈٕٔىڭ ِەظِۇٔي ۋە پبضچىغب ثوٌغبْ ٔىؽجىحي .ثۇ ثۆٌەوحىٓ ثۇضۇْ وەٌگەْ - 146ئبٍەت ثۇ ئىٍٍەجٕىڭ جبضىري ئۆضٔىىي ثوٌغبْ ٍەھۇزىَالض ھەلمىسە جوذحبٌغبْ .ئبضلىؽىسا وەٌگەْ - 154 ئبٍەت ِۇؼب ۋە جەۋضات ھەلمىسە جوذحىٍىسۇ .ثۆٌەن ئەھىبِغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌغبٍٔىمحىٓ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ زەپ لبضاٌؽب ،ئبٌسىسىىي ۋە ئبضلىؽىسىىي ئبٍەجٍەض ٍەھۇزىَالض ھەلمىسە جوذحبٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ثۇالضِۇ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەجٍەض لبجبضىسا ثوٌۇـي وېطەن .ثۇ ئەٌۋەجحە جوغطا ئەِەغ. - 153 - 151ئبٍەجٕىڭ پۈجۈٕٔىڭ پبضچىؽي ئىىۀٍىىىٕي ثىٍىفٕىڭ ئەڭ لىؽمب ٍوٌي ِەظوۇض ئبٍەجٍەضٔي پۈجۈْ گەۋزىسىٓ چىمىطىۋەجىۀسىٓ وېَىٓ لبٌغبْ لىؽّىٕي ئولۇؾ. .4ئۇؼٍۇة .ؼۈضە زەۋضزاؾ ؼۈضىٍەض ثىٍەْ ئۇؼٍۇة جەھەجحىٓ ئوذفبـٍىممب ۋە ضەڭساضٌىممب ئىگە. .5ضىۋاٍەجٍەضٔىڭ جوغطا ثوٌۇؾ ئېھحىّبٌٍىمي .ثۇ ٔۇلحىسىٓ ئەثۇ ئۇثەٍس ۋە جبثەضأىٕىڭ ئىجٓ ئبثجبؼحىٓ لىٍغبْ ٔەلٍىگە لبضىغبٔسا ،ثۇ ؼۈضىٕىڭ ھەِّىؽي ثىط وېچىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ( ؼۇٍۇجي، ئىحمبْ .) 107 ،1 ،ثۇٔىڭغب ئوذفبپ لبٌىسىغبْ ثىط ضىۋاٍەت ئىجٓ ئۆِەضزىّٕۇ وەٌگەْ .ثۇ ،ئبجب، ؼۇفَبْ ،ئىىطىّە ۋە ئەي -ئبۋفىٕىڭ لبضىفىسۇض ( ئىجٓ ئبـۇض ). ٍۀە ثىط جەضەپحىٓ ،ضەؼۇٌۇٌالھ ثەظى ئبٍەجٍەضٔي ثەظى ۋەلەٌەضزىٓ وېَىٓ ئولۇٍححي ،ثۇٔي ئبڭٍىغبْ ثەظىٍەض ئۇ ضىۋاٍەجٕي ئۇ ۋەلە ؼەۋەثىسىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ زەپ چۈـىٕىپ لبٌغبٔىسى .ثۇ ئۆٌچەٍِەضِۇ ـۇٔي وۆضؼىحىسۇوي ،ثۇ ؼۈضە ظاِبْ جەھەجحىٓ ثىط پۈجۈٍٔۈوٕي جەـىىً لىٍّبلحب. 208
ضىۋاٍەجٍەض ؼۈضىٕىڭ ثىط لېحىّسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىسۇ. ئەگەض ثۇ ؼۈضىگە ئىؽىُ لوٍۇؾ ھەلمىّىع ثوٌغبْ ثوٌؽب ئىسى ،ثىع ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئىؽّىٕي « جەۋھىس ؼۈضىؽي » زەپ لوٍبجحۇق .چۈٔىي ،ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي جەۋھىسجۇض .ثۇ ثىطىٕچي ئبٍىحىسىال ِەٌۇَ ثوٌّبلحب:
اِ ْ ِِ ِ ِ ِ ين َك َف ُروا بَِرِّبِِ ْم يَػ ْع ِدلُو َف اٖتَ ْم ُد اَّلل الاذي َخلَ َق ال اس َم َاوات َو ْاْل َْر َ ض َو َج َع َل الظلُ َمات َوالن َور ّتُا الذ َ
« جىّي ھەِسۇؼبٔب ئبؼّبٔالضٔي ۋە ظېّىٕٕي ٍبضاجمبْ ،ظۇٌّەجٍەضٔي ۋە ٔۇضٔي پەٍسا لىٍغبْ اﷲ لب ذبؼحۇض! ئبٔسىٓ ( ٍۀي ِۇـۇٔساق زەٌىٍٍەضٔي وۆضۈپ جۇضۇپ ) وبپىطالض پەضۋەضزىگبضىغب ثبـمىالضٔي ـېطىه وەٌحۈضىسۇ » ( .) 1 ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىفىسا ِەۋجۇزىَەت ،ئىٕؽبْ ۋە وبئىٕبت ٔۇلحىؽىسىٓ جەۋھىس ھەض جەضىپي ثىٍەْ وەڭ زائىطىسە ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ .ئىٕؽبٕٔىڭ « لبضا الٍسىٓ ٍبضىحىٍغبٍٔىمي » جىٍغب ئېٍىٕىپ، ثبضٌىك ـېطىه وەٌحۈضۈـٕىڭ ئبٌالھ لب لبضـي جۇظووضٌۇق لىٍغبٍٔىك ئىىۀٍىىي ئىّب لىٍىٕىسۇ. ئبزەجحىىي ثىط ثىئوٌوگىَىٍىه ـەٍئىسىٓ ئىٕؽبٔسىٓ ئىجبضەت ِبٔب ِۇـۇٔساق ِىؽٍىؽىع ۋە ِۇضەوىەپ ثىط ـبھ ئەؼەضٔي ٍبضاجمبْ ئبٌالھ ٔىڭ ،وبئىٕبجحب ئۆظىٕي ٔبِبٍەْ لىٍىۋاجمبْ ؼىؽحېّىؽىٕىڭ ئىؽّي « جەۋھىس »جۇض .ئىٕؽبٕٔىڭ جەۋھىسٔي جەضن ئېحىفي ِەظوۇض ؼىؽحېّىغب ذىَبٔەت لىٍغبٍٔىمىٕي ثىٍسۈضىسۇ .چۈٔىي ئەلىٍٍىك ثىط ِەذٍۇق ثوٌۇؾ ؼۈپىحي ثىٍەْ جەۋھىسٔىڭ ؼىطجىغب چىممبْ ئىٕؽبْ ،ؼىؽحېّىٕي ثۇظۇؾ ۋە ثۇظغۇٔچىٍىممب ئۇچطىحىؿ ئۈچۈْ ھەضىىەت لىٍىفمب ثبـالٍسۇ .ثۇٔىڭ ٔەجىجىؽىسە ،ؼىؽحېّب جەضىپىسىٓ ثەٌگىٍۀگەْ « ئۆظىٕي لوغساؾ لبٔۇٔي » ئۆظىٕي وۆضؼىحىفىە ثبـالٍسۇ .ثۇ ئبؼبؼەْ ثىط « ھبالن ثوٌۇؾ » جەضٍبٔىسۇض6 . ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ھبالن لىٍىٕىفّۇ ؼىؽحېّىغب لبضـي ھەضىىەت لىٍغۇچىالضٔىڭ پبجىئەٌىهئبلىۋىحىسىٓ ثبـمب ٔەضؼە ئەِەغ ئىسى .جۆۋۀسىىي ئبٍەت ِبٔب ثۇ ھەلىمەجٕي جبوبضٌىّبلحب:
ِ ِ قُ ْل ِسّيُوا ِٓت ْاْل َْر ِ ي ض ّتُا انْظُُروا َكْي َ ف َكا َف َعاقبَةُ الْ ُم َك ّذبِ َ
ئېَحمىٕىي« ،ظېّىٕسا ؼەٍط لىٍىڭالض ،ئبٔسىٓ ھەلىمەجٕي ئىٕىبض لىٍغبٔالضٔىڭ ئبلىۋېحىٕىڭ لبٔساق ثوٌغبٍٔىمىٕي وۆظزىٓ وەچۈضۈڭالض» ( .) 11 ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبٔغب ـبھىث ثوٌۇـي ِەۋجۇت ثوٌۇـٕىڭ ئەڭ چوڭ ھەلىمىحىسۇض .ثۇ ثۈٍۈن ٔېّەجٕىڭ ـۈوطىٕي ئبزا لىٍىؿ ئۈچۈْ ئىٕؽبّٔۇ ئبٌالھ لب ـبھىث ثوٌۇـي وېطەن .ثۇ ھەلىمەت ئۈؼحىسىٓ ئىٕؽبٔغب ـبھىحٍىك ِەؼئۇٌىَىحىٕىڭ ثبضٌىمي ئەؼىەضجىٍىسۇ ( .) 19چۈٔىي ،ئىٕؽبْ ثۇ جبھبٔغب ؼبھىت ثوٌۇؾ ئۈچۈْ ئەِەغ ،ـبھىث ثوٌۇؾ ئۈچۈْ وەٌگەْ .ثبـمىچە لىٍىپ ئېَحؽبق، ئىٕؽبْ ثۇ جبھبٔغب « وۆضۈٔۈپ لوٍۇؾ » ئۈچۈْ ئەِەغ « ،ـبھىث ثوٌۇؾ » ئۈچۈْ وەٌگەْ. ئەپؽۇؼىي ،ئىٕؽبْ ھەض زائىُ ثۇ ِەؼئۇٌىَىحىٕي ئبزا لىٍىفحىٓ ثوٍۇْ جبضجّبلحب .ثەظىسە ئۆظ ئۆظىگە ٍبٌغبْ ئېَحّبلحب ۋە ظۇٌۇَ لىٍّبلحب ( ِ .) 24ەؼئۇٌىَەجؽىعٌىه ثىٍەْ ؼبزىط لىٍغبْ لىٍّىفٍىطىٕىڭ ھېؽبثىٕي ثەضِەؼٍىه ئۈچۈْ ،ئبذىطەجٕىڭ ثبضٌىمىٕىّۇ ئىٕىبض لىٍّبلحب ( - 25 .) 36 جەۋھىسٔىڭ وۆضۈٔگەْ ۋە زۇَٔب وۆظى ثىٍەْ وۆضگىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ئبٌەِسىىي زەٌىٍٍىطى ثىطِۇ -ثىط جىٍغب ئېٍىٕغبٔسا ،ۋەھىٌ ئىٕؽبٔغب ثىۋاؼحە ذىحبة لىٍىفٕىڭ ئوضٔىغب ۋاؼحىٍىك ٍوي ثىٍەْ ذىحبة لىٍىفٕيٍ ،ۀي « ئېَحمىٕىي ( لۇي ) » ئەِطى ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ثىط ئۇؼٍۇثىٕي ئىفٍەجىەْ .ثۇ ئۇؼٍۇة ئوْ ٔەچچە ئبٍەجٕي ئۆظ ئىچىگە ئبٌغبْ ثۆٌەوٍەض ثوٍىچە زاۋاِالـمبْ 209
( « .) 40،46،50،56،58،63،64،65،66،71ئېَىحمىٕىي » ئەِىطٌىطى ئبضلىّۇ -ئبضلب وەٌگەْ ئبٍەجٍەض جەۋھىس ھەلىمىحىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ. « ئېَىحمىٕىي » ئەِىطٌىطىٕىڭٍ ،ۀي لۇضئبْ ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ذىحبة لىٍىٕغۇچىؽي ضەؼۇٌۇٌالھ ئىسى .ئبؼبؼەْ « ئېَىحمىٕىي » ئەِىطٌىطى ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ِىڭٍىغبْ ئبٍەجٕىڭ ثېفىسا ِىڭٍىغبْ ٍېپىك « ئېَىحمىٕىي » ثۇٍطىمي ثبض .چۈٔىي ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ « ثۇ ۋەھىٌ » زەپ ٍەجىۈظگۀٍىطىٕىڭ ھەِّىؽي ثۇ ثۇٍطۇلمب ئبؼبؼەْ ٍەجىۈظۈٌّەوحە ئىسى .ثۇ ئەِىط ،ئبٍەجٍەضٔىڭ ِۇجٍەق وۆپ ؼبٍٔىمىسا وۆضۈّٔەٍسۇ ،ثىطاق ٔېّە ئۈچۈْ ثەظى جبٍالضزا ٌەثعى ـەوىٍسە ئوجحۇضىغب چىمىسۇ؟ ثۇ ؼوئبٌغب لبٔبئەجٍىٕەضٌىه جبۋاة ثەضگىٍي ثوٌّبؼٍىمي ِۇِىىٓ .ثۇ ذىً ذىحبة ئۇؼٍۇثيِ « ،ەْ ئبٌالھ ثوٌۇؾ ؼبالھىَىحىُ ثىٍەْ زېسىُ ۋە ئۇالضٔىڭ ثبضٌىك پوظىحؽىَىؽىگە ـبھىث ثوٌسۇَ .ؼۀّۇ ئۇالضٔىڭ پوظىحؽىَىؽىگە ـبھىث ثوي! » زېّەوچي ثوٌؽب وېطەن. ؼۈضىسە جەۋھىس ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه « ئېَىحمىٕىي » ثۆٌەوٍىطىسىٓ وېَىٓ ،ھەظضىحي ئىجطاھىّٕىڭ جەۋھىسجە لەجئىٍَىه ثىٍەْ چىڭ جۇضۇـي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ ( .) 83 - 74ئبٔسىٓ ثىط لبٔچە پەٍغەِجەضٔىڭ ئىؽّي جىٍغب ئېٍىٕغبْ - 85 - 84ئبٍەجٍەض وېٍىسۇ .ئبٔسىٓ ذىحبة ثىۋاؼحە ھبٌسا ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضىحىٍىسۇ « :ؼۀّۇ ئۇالضٔىڭ ٍوٌىغب ئەگەـىىٓ » ( .) 90 جەۋھىس ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثۆٌەن ئىچىسە وەٌگەْ جۆۋۀسىىي ئبٍەت ؼۈضىٕىڭ ذۇالؼىؽىگە ئوذفبپ لبٌىسۇ:
ب والنػاوى ُِيْرِج ْ ِ ت وَمُْرِج الْميِ ِ ِ اَّللَ فَالِ ُق ْ ِ ََ تُػ ْؤفَ ُكو َف اَّللُ فَأ ا ت ِم َن ْ اٖتَ ِّي ذَلِ ُك ُم ا إِ اف ا اٖتَ اي م َن الْ َميِّ َ ُ َ ّ ُ اٖتَ ّ َ َ
« زأالضٔي ۋە ئۇضۇلچىالضٔي ثىد ئۇضغۇظغۇچي ھەلىمەجەْ اﷲ زۇض ،جىطىىٕي ئۆٌۈوحىٓ ۋە ئۆٌۈوٕي جىطىىحىٓ چىمبضغۇچي ئۀە ـۇ اﷲ زۇض( ،اﷲ ٔىڭ ئىجبزىحىسىٓ) لبٔسالّۇ ثبؾ جبضجىؽىٍەض؟ » ( .) 95 ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ثۇ ئەذاللي پطىٕؽىپّۇ ِەظوۇض ؼۈضىسە ٍەض ئبٌغبِْ « :ۇـطىىالضٔىڭ اﷲ ٔي لوٍۇپ ئىجبزەت لىٍىسىغبْ ثۇجٍىطىٕي جىٍٍىّبڭالض ( ،ئۇٔساق لىٍؽبڭالض ) ئۇالض ثىٍّىگۀٍىىٍىطىسىٓ ھەززىسىٓ ئېفىپ اﷲ ٔي جىٍالٍسۇ » ( .) 108 زەۋەجحە وەِؽىحىؿ ۋە ھبلبضەت ،وەِؽىحىؿ ۋە ھبلبضەجحە زەۋەت ثوٌّبٍسۇ .چۈٔىي ،ثۇ ِۇئبِىٍە ھېػ -جۇٍغۇالضٔي ظېسىٍەٍسۇ ،ھەَ جەضغىپ لىٍىٕغبْ ھەلىمەجٍەضٔي وەِؽىحىؿ ۋە ھبلبضەجىە ئوچۇق ھبٌغب چۈـۈضۈپ لوٍىسۇ. ئىّبٕٔىڭ لەٌجٕىڭ ئەِىٓ ثوٌۇؾ ھبٌي ئىىۀٍىىىٕي ،ئېحىمبز لىٍىسىغبْ لەزضىَەجٍەضزىٓ ذبجىطجەَ ثوالٌّىغبْ وىفىٍەضگە ِۆجىعىٍەضٔىڭ پبٍسا لىٍّبٍسىغبٍٔىمىٕي ثۇ ئبٍەت ٍبضلىٓ ھبٌسا ئىپبزىٍىّەوحە:
ِ ِ ِ ِِ ِ اَّللِ َوَما يُ ْشعُِرُك ْم أَنػ َاها إِ َذا ت ِعْن َد ا َوأَقْ َس ُموا َِب اَّلل َج ْه َد أَّْيَاِن ْم لَئ ْن َجاءَتْػ ُه ْم آَيَةٌ لَيُػ ْؤمنُ ان ِبَا قُ ْل إِاَّنَا اْْلَ ََي ُ ت ََل يػُ ْؤِمنُو َف َجاءَ ْ
« ئەگەض ئۇالضغب ثىطەض ِۆجىعە وەٌؽە ،ئۇٔىڭغب چولۇَ ئىفىٕىسىغبٍٔىمٍىطىٕي (ثىٍسۈضۈپ) اﷲ ٔىڭ ٔبِي ثىٍەْ لبجحىك لەؼەَ ئىچىفىسۇ( .ئي ِۇھەِّەز!) ِۆجىعىٍەض (ِېٕىڭ ئەِەغ) ،اﷲ ٔىڭ زەضگبھىسىىي ئىؿ ،زېگىٓ( .ئي ِۆِىٍٕەض!) ؼىٍەض ٔېّىٕي ثىٍىؽىٍەض؟ ِۆجىعىٍەض وەٌؽە ،ئۇالض ئېھحىّبي ئۇٔىڭغب ئىفۀّەؼٍىىٍىطى ِۇِىىٓ » ( .) 109 210
ؼۈضىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ئىجطاھىُ ۋە ئبجىؽي ئبظەض ،ؼۈضىٕىڭ وۆظگە وۆضۈٔگەْ لەھطىّبٍٔىطى. ئەِّب ،ثۇ ئىىىي جبضىري ـەذػ ئۈؼحىسىٓ جەۋھىس ۋە ـېطىىحىٓ ئىجبضەت ئىىىي لەھطىّبْ ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .جەۋھىس ثىٍەْ ـېطىه ئبضىؽىسىىي وۆضەـٕىڭ ھېچ جوذحبپ لبٌّبٍسىغبٍٔىمىسىٓ ئىجبضەت ھەلىمەجٕي ۋەھىٌ ثۇ ئۇؼٍۇة ثىٍەْ ثبٍبْ لىٍىسۇ. ؼۈضىسە جەۋھىس ھەلمىسىىي لەجئىٍَىه جۆۋۀسىىي ئبٍەت ثىٍەْ ئەڭ ٍۇلىطى پەٌٍىگە چىمىسۇ:
ِِ ِ ِ قُل إِ اف َ ِ ي ب الْ َعالَم َ اي َوِمََ ِاِت اَّلل َر ِّ ص ََّلِت َونُ ُسكي َوََْميَ َ ْ
ئېَحمىٕىيِ « ،ېٕىڭ ٔبِىعىُ ،لۇضثبٍٔىمىُ ،ھبٍبجىُ ۋە ِبِبجىُ ( زۇَٔبزا لىٍغبْ ٍبذفىٍىمٍىطىُ ۋە جبئەت ـ ئىجبزەجٍىطىُ ) ئبٌەٍِەضٔىڭ پەضۋەضزىگبضى اﷲ ئۈچۈٔسۇض » ( .) 162
َەھم ضۈرىطي ؼۈضىگە - 68ئبٍەجىە ئبؼبؼەْ « ھەؼەي ھەضىؽي » ِۀىؽىسىىي ٔەھً ئىؽّي ثېطىٍگەْ. ضەثجىڭ ھەؼەي ھەضىؽىگە ئىٍھبَ ثىٍەْ ثىٍسۈضزى « :جبغالضغب ،زەضەذٍەضگە ۋە وىفٍەضٔىڭ ھەؼەي ھەضىٍىطى ئۈچۈْ ٍبؼىغبْ ئۆٍٍىطىگە ئۇۋا جۈظگىٓ » ( .) 68 ئبٌەٍِەضٔىڭ ضەثجي ھەؼەي ھەضىؽىٕىڭّۇ ضەثجىسۇض .ھەضىٍەضگە ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىٕي ثىٍسۈضۈؾ ئۇالضغب ۋەھىٌ لىٍىؿ ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ؼۈضە ،ئبٌغبْ ۋەھىَٕي ھەؼەي ؼۈپىحىسە ھبٍبجمب ئبٍالٔسۇضغبْ ثۇ ِەذٍۇلالض ئبضلىٍىك ئىٕؽبٔغب زەضغ ثەضِەوحەٍ .ۀي ثۇ ئبضلىٍىك ئوجحۇضىچە ئۆِطى ثىط لبٔچە ئبً ثوٌغبْ ھەضىٕىڭ ٍبضىحىٍىؿ ِەلىؽىحي ثوٌىسۇ ٍ -ۇ ،ئىالھىٌ ثىط ـبھ ئەؼەض ثوٌغبْ ئىٕؽبٕٔىڭ ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحي ثوٌّبِسۇ؟ زېَىٍّەوچي ثوٌؽب وېطەن. ٔەھًِ ،ەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ثىعگە ِەٌۇَ ثوٌغبْ ثىطزىٕجىط ئىؽّي. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .زەؼٍەپىي جەضجىپٍەضزە وەھف ٔ -ۇھ ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ. ثۇ ،ؼۈضىٕىڭ ِەوىە زەۋضىٕىڭ ئبذىطلي ِەظگىٍٍىطىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ئۀئبَ ؼۈضىؽىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ئېٕىك .چۈٔىي - 118ئبٍەجحىىي « ؼبڭب ئىٍگىطى ثبٍبْ لىٍغبْ » ...ئىجبضىؽي ئۀئبَ - 146ئبٍەجٕي ئىّب لىٍّبلحبٔ .بظىً ثوٌۇؾ ِەظگىٍىٕي ئوؼّبْ ثىٓ ِبظۇٕٔىڭ ئىّبْ ئېَحىفىغب ۋەؼىٍە ثوٌغبْ ؼۈضە ئىىۀٍىىي ھەلمىسە ئەھّەز ئىجٓ ھۀجەي ضىۋاٍىحىّۇ جەؼحىمالٍسۇٌ .ېىىٓ ثىعٔىڭچە ظەئىپ ثوٌغبْ جەلسىطزىّۇ ثۇ ؼبھبثىٕىڭ ئەضلەِٕىڭ ئۆٍىسە ئىّبْ ئېَحمبٍٔىمىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ضىۋاٍەجٍەضٔىڭ ثبضٌىمىٕىّۇ ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍّبؼٍىك وېطەن. « ئەي -ثۇضھبْ » ٔىڭ ِۇئەٌٍىپي ظەضوەـي - 40ئبٍەجىىچە ِەوىىسە ،لبٌغبْ ئبٍەجٍەضٔىڭ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ئىٍگىطى ؼۈضگەْ .ئىجٓ ئبثجبؼحىٓ ئبذىطلي ئۈچ ئبٍەجٕىڭ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسە ضىۋاٍەت ٔەلىً لىٍىٕغبْ .ئۀئبَ ؼۈضىؽىسە ئوجحۇضىغب لوٍغبْ ئۆٌچەَ ثۇ ضىۋاٍەجٍەضٔي جەؼحىمٍىّبٍسۇ .ثۇ ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇْ جەھەجحىٓ ثىط پۈجۈٍٔىىي ثبـحىال ِەٌۇَ ثوٌّبلحب. ھىجطەت ھەلمىسە جوذحبٌغبْ 41ۋە - 110ئبٍەجٍەض ھىجطەجحىٓ ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىسۇ .ثۇ ؼۈضە ٔۇثۇۋۋەجٕىڭ ٍ - 11ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. 211
ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي جەۋھىس .ـېطىىٕىڭ ئىٕؽبٕٔي ئىٕؽبٍٔىمحىٓ چىمىطىپ جبـٍىغبْ، ثۀسىگە ۋە ـەٍئىٍەضگە لۇي لىٍىسىغبْ جەثئىَىحىٕي جبٍٔىك ـەوىٍسە گەۋزىٍۀسۈضۈپ جەؼۋىطٌەپ ثەضگەْ .ـېطىه ئىٕؽبٕٔىڭ ٍبضاجمۇچىؽىغب لبضـي ؼبزىط لىٍغبْ ئەڭ چوڭ ِەؼئۇٌىَەجؽىعٌىىىسۇض. ثۇ ؼەۋەثحىٓ ؼۈضە ِۇھبجبثىسا ( ذىحبة لىٍىٕغۇچي ) ِەؼئۇٌىَەت ئېڭىٕي ثەضپب لىٍىسۇ .ؼۈضە ثبـحىٓ ئبذىطى ئىٕؽبٕٔىڭ ئبٌالھ ثىٍەْ ،ئىٕؽبٕٔىڭ جەثىئەت ثىٍەْ ثوٌغبْ ِۇٔبؼىۋىحىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ. ؼۈضە « ئبٌالھ ٔىڭ ئەِطى وەٌسى » ( ) 1زەپ ثبـٍىٕىسۇ .وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئۆظىگە جبضجمۇچي ثۇ ذىحبة پەلەت ثبـٍىٕىؿ ثوٌۇپِ ،ۇھبجبثىٕي ،ثوٌۇپّۇ ئبذىطەجٕي ئىٕىبض لىٍغبْ ِۇھبجبثالضٔي لبجحىك ثىط ؼىٍىىؿ ثىٍەْ غەضق ثوٌغبْ غەپٍەت ئۇٍمۇؼىسىٓ ئوٍغىحىفٕي؛ ئبٌالھ جىٓ غەٍطىگە ئىالھٍىك ؼۈپىحي ثەضگەْ ئەلىٍٕي ؼىٍىىؿ ۋە ِۀىۋىٌ جەھەجحىٓ ئۆٌگەْ ۋىجسأالضٔي لبٍحىسىٓ جىطىٍسۈضۈـٕي ( ِ ) 2ەلؽەت لىٍّبلحب. ئبٔسىٓ ئۆٌگەْ ۋىجسأالضٔي جىطىٍسۈضۈؾ ئۈچۈْ ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبٕٔي لوضـبپ جۇضغبْ ٔېّەجٍىطى جىٍغب ئېٍىپ ئۆجۈٌگەْ .ثۇ ٔېّەجٍەضٔىڭ ئەڭ ئبٌسىسا ۋەھىٌ وەٌّەوحە .ۋەھىٌ ئىٕؽبٔغب ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىٕي ئەؼٍىحىسىغبْ ثىط ئىالھىٌ ئۇلحۇضۇـحۇض .ئىٕؽبٕٔىڭ ٍبـىفي ئۈچۈْ ٍبضىحىٍغبْ ئبؼّبٔالضٔىڭ ۋە ظېّىٕٕىڭ ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحي ثوٌىسۇ ٍ -ۇ ،ئىٕؽبٕٔىڭ ثىط ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحي ثوٌّبؼّۇ؟ ثۇ ھەلىمەت ئەؼٍىحىٍىسۇ ( .) 3ئىٕؽبْ ثىط جبِچە ئبثىّۀىسىٓ ٍبضىحىٍغبْ. ِۇـۇٔساق جۇضۇلٍۇق ،ئىٕؽبْ ٔېّە ئۈچۈْ ئبٌالھ لب ئبـىبضا ذۇؼۇِەت لىٍىسۇ؟ ( .) 4ئبت ،ئېفەن، لىچىط لبجبضٌىك وۆٔسۈضۈٌگەْ ھبٍۋأالض ئىٕؽبٔالضٔىڭ ِەزۀىَەت ؼەپىطىسە ئۇالضٔىڭ ٍۈوىٕي ئبظ وۆجۈضزىّۇ؟ ( .) 9 - 5ثۇ ھبٍۋأالض جەـەوىۇض جەٌەپ لىٍّىغبْ ثوٌؽىّۇ ،ئۇالضٔي « ظەٌۇي ( ٍبۋاؾ، ئىحبئەجىبض ) » لىٍىپ ٍبضىحىپ ئىٕؽبٕٔىڭ ئەِطىگە ثەضگەْ ئبٌالھ ئىٕؽبٔسىٓ ضەھّەت ئېَحىفىٕي وۈجّەوحە .ئبؼّبٔسىٓ ؼۇ چۈـۈضۈپ ثەضگۀٍىىي ئۈچۈْ ضەھّەت ئېَحىفىٕي وۈجّەوحە ( .) 10 وۈْ ۋە ئبٍٕي ئىٕؽبٕٔىڭ ئەِطىگە ثەضگەْ ئبٌالھ ،ئىٕؽبٔسىٓ ضەھّەت ئېَحىفىٕي وۈجّەوحە ( .) 12 ٍەض ٍۈظىگە ٍەضٌەـحۈضگەْ ضەڭگب -ضەڭ گۈظەٌٍىىٍەض ئۈچۈْ ،ئوظۇلٍۇق ئبِجىطى لىٍىپ ثەضگەْ ـەٍئىٍەض ئۈچۈْ ،ئىچىٕي چەوؽىع ٔېّەجٍەض ثىٍەْ جوٌسۇضغبْ ۋە ئۈؼحىسە وېّىٍەضٔي وۆجۈضۈپ ِبڭسۇضىسىغبْ ؼۇٔىڭ ٌەٍٍىحىؿ لبٔۇٔىٕي ثەٌگىٍەپ ثەضگەْ زېڭىعالض ۋە ئووَبٔۇؼالضٔي ٍبضاجمبٍٔىمي ئۈچۈْ ئبٌالھ ئىٕؽبٔسىٓ ضەھّەت ئېَحىفىٕي وۈجّەوحە (ٍ .)14 - 13ەض ٍۈظىسە لىّىطٌىّبغ جبغالضٔي ٍەضٌەـحۈضگۀٍىىي ،ـبلىطاپ ئبلمبْ ؼۇالضغب ئېمىٓ ٍوٌٍىطىٕي ئېچىپ ثەضگۀٍىىي ئۈچۈْ ئبٌالھ ئىٕؽبٔسىٓ ضەھّەت ئېَحىفىٕي وۈجّەوحە ( ِ .) 15بٔب ثۇ ٔېّەجٍەض ئەؼٍىحىٍگۀسىٓ وېَىٓ ِۇٔساق زەپ ؼوضىّبلحب:
أَفَ َم ْن َِيْلُ ُق َك َم ْن ََل َِيْلُ ُق أَفَ ََّل تَ َذ اك ُرو َف
« ( پۈجۈْ وبئىٕبجٕي ) ٍبضاجمبْ اﷲ ثىٍەْ ( ھېچ ٔەضؼىٕي ) ٍبضىحبٌّبٍسىغبْ ( ثۇجالض ) ئوذفبؾ ثوالِسۇ؟ ئوٍٍىّبِؽىٍەض » ( .) 17 ثۇ ئبٍەجحىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ئبٍەتٍ ،ۈظى لىعاضغبْ ھەض وىفىٕي ئبٌالھ ئبٌسىسا ذىجبٌىحىسىٓ ٍەضٔىڭ جېگىگە وىطىپ وەجىۈزەن لىٍىۋېحىسىغبْ ثىط ھەلىمەجٕي ئەؼٍىحىسۇ:
وإِ ْف تَػعدوا نِعمةَ اِ ور َرِح ٌيم وىا إِ اف ا صَ اَّلل ََل َُْ ُ اَّللَ لَغَ ُف ٌ َ ُ َْ
212
« ئەگەض اﷲ ٔىڭ ( ؼىٍەضگە ثەضگەْ ) ٔېّىحىٕي ؼبٔىؽبڭالض ،ئۇٔىڭ ھېؽبثىٕي ئېٍىپ ثوالٌّبٍؽىٍەض .ـۈثھىؽىعوي ،اﷲ ؼىٍەض ( ٔىڭ ثۇ جەھەجحىىي ٍېحەضؼىعٌىىىڭالض ) ٔي ئەٌۋەجحە ِەغپىطەت لىٍغۇچىسۇض ( ،ثۀسىٍىطىگە ) ِېھطىجبٔسۇض » ( .) 18 ئىٕؽبٕٔىڭ ضەثجىٕي ئۇٔحۇـىٕىڭ جەوحىسە ئۆظىٕي ئېٍىپ لېچىؿ ِۇِىىٓ ثوٌّبٍسىغبْ ثىط ئۆٌۈِٕىڭ ئۆظىٕي وۈجىۋاجمبٍٔىمىسىٓ ئىجبضەت ثىط ھەلىمەجٕي ئۇٔحۇغبٍٔىمي ٍبجّبلحب .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ثۇ ٔۇلحىسا ئبذىطەجىە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ئبذىطەجحىٓ ِۇززىئب ِۇوبپبت ۋە جبظازۇض. ِۇوبپبت ۋە جبظأىڭ ِەلؽىحي ئىٕؽبٕٔىڭ لىٍّىفٍىطىسىٓ ھېؽبپ ثېطىسىغبْ ثوٌغبٍٔىمىسۇض ( - 24 .) 32 « جەلسىطگە ئىفىٕىؿ » ٔبِي ثىٍەْ ئبٌالھ لب جۆھّەت چبپٍىغبْ ئوثطاظٔىڭ ۋەھىٌ ٔبظىً ثوٌۇؾ ِۇھىحىسىىي ۋەوىٍي ِەوىە ِۇـطىىٍىطى ثوٌۇپ ،ئۇالضغب « ـېطىه وەٌحۈضِەڭالض » زەپ ذىحبة لىٍغبْ ئبٌالھ ٔىڭ ۋەھىَؽىگە ئۇالض ٍۀە ئبٌالھ ٔي ؼەۋەثچي لىٍىپ وۆضؼىحىپ جبۋاة ثەضگەْ .ئۇالضچە ثوٌغبٔسا ،ئۇالضٔىڭ ِۇـطىه ثوٌۇـىٕي ئبٌالھ ذبٌىغبْ ئىسى ( ئبٌالھ ٔي ئۇالضٔىڭ ثۇ جۆھّىحىسىٓ پبن زەپ ئېحىمبز لىٍىّىع )ٍ .ۀي گەپٕي ئەگىحىپ « ِۇـطىه ثوٌۇـىّىع ئبٌالھ ٔىڭ جەلسىطىسۇض ،پىفبٔىّىعگە پۈجۈٌگەْ » زېّەوحە:
اِ اَّللُ َما َعبَ ْد ًَن ِم ْن ُدونِِو ِم ْن َش ْي ٍء ََْن ُن َوََل آَ ََب ُؤ ًَن َوََل َحارْمنَا ِم ْن ُدونِِو ِم ْن ين أَ ْشَرُكوا لَ ْو َشاءَ ا َوقَ َاؿ الذ َ شي ٍء َك َذلِك فَػعل الا ِذ ِ ِ ي ين م ْن قَػْبل ِه ْم فَػ َه ْل َعلَى الر ُس ِل إِاَل الْبَ ََّلغُ الْ ُمبِ ُ َ ََ َ َْ
ِۇـطىىالضِ « :ۇثبزا اﷲ ذبٌىغبْ ثوٌؽب ،ثىع ۋە ثىعٔىڭ ئبجب ثوۋىٍىطىّىع اﷲ ٔي لوٍۇپ ھېچ ٔەضؼىگە ئىجبزەت لىٍّىغبْ ثوالجحۇق ،اﷲ ھبضاَ لىٍّىغبْ ( ٍۀي اﷲ ٔىڭ ھۆوّىؽىع ) ھېچ ٔەضؼىٕي ھبضاَ لىٍّىغبْ ثوالجحۇق » زېسى .ئۇالضزىٓ ئىٍگىطىىىٍەضِۇ ئۀە ـۇٔساق لىٍغبْ ئىسى. پەٍغەِجەضٌەضٔىڭ ِەؼئۇٌىَىحي پەلەت ضوـەْ جەثٍىغ لىٍىفحىٕال ئىجبضەت ( .) 35 ئبٌالھ لب « جەلسىطگە ئىفىٕىؿ » ٔبِي ئبؼحىسا ِۇـۇٔساق ثىط جۆھّەت چبپٍىغبٍٔىمي ٍەجّىگۀسەنٍ ،ۀە « ئۆٌگۀسىٓ وېَىٓ جىطىٍىؿ ٍوق » زەپ ئبٌالھ ٔبِي ثىٍەْ لەؼەَ لىٍىفٍىطىغب ٔېّە زەٍٍي ثۇالضٔىڭ؟ ِبٔب ثۇ ِۇئبِىٍە ،ئبٌالھ لب ئبؼىٌ ثوٌغبْ ۋالىححىّۇ ،ئبٌالھ ٔي ئۆظىٕىڭ ٔەپؽىگە ؼۈٍئىؽحىّبي لىٍّبلچي ثوٌغبٍٔىمىٕىڭ جىپىه ئىپبزىؽي:
ِِ ِ وت بَػلَى َو ْع ًدا َعلَْي ِو َحقًّا َولَ ِك ان أَ ْكثَػَر الن ِ ااس ََل يَػ ْعلَ ُمو َف ث ا َوأَقْ َس ُموا َِب اَّلل َج ْه َد أَّْيَاِن ْم ََل يَػْبػ َع ُ اَّللُ َم ْن ّيَُ ُ
ئۇالض « :اﷲ ئۆٌۈوٕي جىطىٍسۈضِەٍسۇ » زەپ ئبٌالھ ٔبِي ثىٍەْ لەؼەَ ئىچىفحي ،ئۇٔساق ئەِەغ ،ثۇ ( ئۆٌگۀسىٓ وېَىٓ جىطىٍسۈضۈؾ ) اﷲ چولۇَ ئىفمب ئبـۇضۇـٕي ئۈؼحىگە ئبٌغبْ ۋەزىؽىسۇضٌ ،ېىىٓ ئىٕؽبٔالضٔىڭ جوٌىؽي ( اﷲ ٔىڭ لۇزضىحىٕي ) ثىٍّەٍسۇ ( ـۇڭالـمب ئۆٌگۀسىٓ وېَىٓ جىطىٍىفٕي ) ئىٕىبض لىٍىسۇ ( .) 38 لۇضئبٕٔىڭ ئۇؼٍۇة ئۆظگىچىٍىىٍىطى ئىچىسە « ِەؼبٔي ( ظىث لۇجۇپالض ) » ئبالھىسىٍىىي ئەڭ ئبٌسىسا جۇضىسۇِ .ەؼىٍەْ ،ثبـحب ِۇٔىىطٌەضٔي ثبٍبْ لىٍغبْ ثوٌؽب ،ئبضلىسىٕال ِۇئّىٍٕەضٔي ثبٍبْ لىٍىسۇ .ثۇ ؼۈضىسىّۇ ِەظوۇض ئبالھىسىٍىه ئېغىط ؼبٌّبلٕي ئىگٍەٍسۇ .ؼۈضىسە ئبٌالھ ٍوٌىسا ئەظىَەت جبضجمبْ ،جەثىط -جبپبغب زۇچبض ثوٌغبْ ھىجطەت لىٍغبْ ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ِۇوبپبجٍىٕىسىغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 42 - 41
213
ئبٔسىٓ ؼۆظ ثىۋاؼحە ھبٌسا لۇضئبْ ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ِۇھبجبثي ثوٌغبْ ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضىحىٍىسۇ ۋە پەضىفحە ئەٌچي جەٌەپ لىٍغبْ لەۋِگە ضەؼۇٌۇٌالھ ئۈؼحىسىٓ جبۋاة ثېطىٍگەْ « :ؼۀسىٓ ئىٍگىطى ضەؼۇي لىٍىپ ئەۋەجىۀٍىطىّىعِۇ پەلەت ئۆظىگە ۋەھَي ٔبظىً لىٍىٕغبْ ئىٕؽبٔالض ئىسى » ( .) 43 ثۇ ئبٍەجحىٓ وېَىٓ « ئۆظەڭالضغب ئىىىي ئىالھ پەٍسا لىٍىۋاٌّبڭالض » زەپ ـېطىىٕي ضەت لىٍغبْ ۋە جەۋھىسوە چبلىطغبْ ثىط ثۆٌەن وەٌگەْ ( .) 64 - 48ثۇ ثۆٌەوحە ئبٌالھ ٔىڭ لىعٌىطى زەپ پەضىفحىٍەضگە چولۇٔغبْ ئەلىٍٕي ،ؼبزىط لىٍىۋاجمبْ جىٕبٍىحي ثىٍەْ لوـۇپ ئەٍىپٍەپ ِۇٔساق زېگەْ « :ئۇالضٔىڭ ثىطەضؼىگە ( ذوجۇٔىٕىڭ ) لىع جۇغمبٍٔىك ذۇؾ ذەۋىطى ٍەجىۈظۈٌؽە ،چىطاٍي ئۆظگىطىپ ،غەظەپٕبن ثوٌۇپ وېحىسۇ » ( .) 58ئەڭ ئېغىط ظىحٍىك زېگەْ ِبٔب ِۇـۇ .ئبٌالھ لب لىعالضٔي الٍىك وۆضگەْ ئەلٍىڭ ٔېّە ئۈچۈْ ئۆظەڭ ثىط لىع پەضظۀث وۆضؼەڭ ئۇٔي ئۆظەڭ ئۈچۈْ ھبلبضەت زەپ لبضاٍسۇ؟ ھبٌىڭالض ِۇـۇٔساق جۇضۇپٔ ،ېّە ئۈچۈْ ئبٌالھ لب لىع پەضظۀث ٔىؽجەت ثېطىپ ئۇالضغب چولۇٔىؽىٍەض؟ ؼۈضىسىىي ذىحبة ثەظى جبٍالضزا ئەڭ ٍۇلىطى پەٌٍىسە جۇضۇپ لىٍىٕغبْ ذىحبثحۇضِ .ەؼىٍەْ، ِۇھبجبثٕىڭ ٍۈضىىىٕي جىحطەجىەْ ثۇ ئبٍەجىە لبضاپ ثېمىڭ:
ِ ِ اَّلل الن ِ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ااس بظُْلم ِه ْم َما تَػَرَؾ َعلَْيػ َها م ْن َداباة َولَك ْن يػُ َؤ ّخ ُرُى ْم إ ََل أ َ َج ٍل ُم َس ًّمى فَإ َذا َجاءَ َولَ ْو يػُ َؤاخ ُذ اُ َ ِ اعةً َوََل يَ ْستَػ ْق ِد ُمو َف َجلُ ُه ْم ََل يَ ْستَأْخ ُرو َف َس َ أَ
« ئەگەض اﷲ ئىٕؽبٔالضٔي ئۇالضٔىڭ ظۇٌّي جۈپەٍٍىسىٓ ( چبپؽبْ ) جبظاالٍسىغبْ ثوٌؽبٍ ،ەض ٍۈظىسە لىّىطالپ جۇضىسىغبْ ھېچجىط جبْ ئىگىؽىٕي لوٍّىغبْ ثوالجحيٌ ،ېىىٓ اﷲ ئۇالضٔي ِۇئەٍَەْ ۋالىحمىچە جەذىط لىٍىسۇ ،ئۇالضٔىڭ ( ھبالن ثوٌۇؾ ) ۋالحي وەٌگۀسە لىٍچە ۋالىحّۇ وېچىىحۈضۈٌّەٍسۇ ( ،ۋالحي وەٌّىؽە ) لىٍچە ۋالىحّۇ ئىٍگىطى ؼۈضۈٌّەٍسۇ » ( .) 61 ئبٌالھ لب ـېطىه لوـمبٔالضغب - 71ئبٍەجحە ثۇٔىڭ لبٔساق ئىؿ ئىىۀٍىىىٕي ئىٕؽبٕٔىڭ ثىط ھبٌىحىٕي ثبٍبْ لىٍىؿ ئبضلىٍىك جەؼۋىطٌەپ ،ـېطىه وەٌحۈضگۈچىٍەضٔىڭ لىٍّىفىٕي ٍۈظىگە ئۇضغبْ .ئبٍەت ثىط جەضەپحىٓ جۇٔجي ئىٕؽبٔسىٓ ئەڭ ئبذىطلي ئىٕؽبٔغىچە ثبضٌىك جوپٍۇِالض ِۀؽۇپ ثوٌغبْ ئىجحىّبئىٌ -ئىمحىؽبزى لبٔۇٕٔي جەؼحىمالؾ ثىٍەْ ثىطگەٍ ،ۀە ثىط جەضەپحىٓ جەۋھىس ۋە ـېطىىٕىڭ جەثئىَحىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه چۈـۀچىٕي ِىؽٍىؽىع ثىط ثبالغەت ثىٍەْ ثبٍبْ لىٍىغبْ:
ِ ِ اِ ض ِٓت ِ ِ ض ُك ْم َعلَى بَػ ْع ٍ ت أَّْيَانػُ ُه ْم فَػ ُه ْم َو ا ين فُ ِّ ضلُوا بَِر ّادي ِرْزق ِه ْم َعلَى َما َملَ َك ْ ال بَػ ْع َ الرْزؽ فَ َما الذ َ ّ اَّللُ فَض َ اَّللِ ََْي َح ُدو َف فِي ِو َس َواءٌ أَفَبِنِ ْع َم ِة ا
« اﷲ ؼىٍەضٔىڭ ثەظىڭالضٔي ثەظىڭالضزىٓ ضىعىمحب ئۈؼحۈْ لىٍسى ،ضىعىمحب ئۈؼحۈْ لىٍىٕغبٔالض ئۆظٌىطىٕىڭ ضىعلىٕي ثبضاۋەض ثوٌۇؾ ئۈچۈْ لوي ئبؼحىسىىي لۇٌالض /ذىعِەجىبضالضغب ثەضِەٍسۇِ .بٔب ثۇٔىڭغب ( ئۆظى ضاظى ثوٌّبٍسىغبْ جۇضۇپ )ٍ ،ۀە ( ـېطىه لوـۇؾ ئبضلىٍىك ) اﷲ ٔىڭ ٔېّىحىٕي ئىٕىبض لىٍىفبِسۇ؟ » ( .) 71 جەۋھىس ۋە ـېطىه ِەؼىٍىؽي ـۇٔساق ظىً ِەؼىٍە ثوٌۇپ ،ئبٌالھ ثىٍەْ ثبـمب ثىط ِەۋجۇزىَەجٕي ھەض جەھەجحىٓ ئوذفىحىفمىّۇ ثوٌّبٍسۇ ( .) 74 ؼۈضىٕىڭ زاۋاِىسا ٍۀە ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبٔالضٔىڭ ئەِطىگە ثەضگەْ ٔېّەجٍىطى جىٍغب ئېٍىٕغبْ. ئىٕؽبْ ئبٌالھ لب ھەض ـېطىه لوـمبٔسا ،ئىٕؽبْ پۈجۈْ ٔېّەجٍەضگە ذىَبٔەت لىٍغبْ ۋە ثۇ 214
ٔېّەجٍەضٔي ئبجب لىٍغبْ ئبٌالھ لب جۇظووضٌۇق لىٍغبْ ثوٌىسۇ .ھەض پەٍغەِجەض ( ۋە ضىؽبٌەجٕىڭ لىَبِەجىىچە ٍەجىۈظگۈچىؽي ثوٌغبْ ئبٌىّالض ) ئۆظى ٍبـىغبْ ئىجحىّبئىٌ جوپٕىڭ ـبھىحىسۇض « :ئۇ وۈٔسە ثىع ھەض ثىط ئۈِّەجىە ئۇالضٔىڭ ئىچىسىٓ ئۇالضغب لبضـي (گۇۋاھٍىك ثېطىسىغبْ) ثىط ـبھىث وەٌحۈضىّىع » ( .) 89 ئبٌالھ لب ثېطىٍگەْ ۋەزە ئبضلىٍىك ثۀسىٍەضگە ثېطىٍگەْ ۋەزىٕي ثۇظۇـٕىڭ ٍبذفي ئەِەؼٍىىي جىٍغب ئېٍىٕغبْ .ثوٌۇپّۇ ئبٌالھ ٔبِىسىٓ لىٍىٕغبْ لەؼەٍِەض وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ: « لەؼىّىڭالضٔي ئۆظ ئبضاڭالضزا ئبٌساِچىٍىمٕىڭ ۋاؼحىؽي لىٍىۋاٌّبڭالض ،ثوٌّىؽب لەزىّىڭالض ؼبثىث لىٍىٕغبْ ظېّىٓ ( ئىؽالَ )زىٓ ئبٍىغىڭالض لېَىپ وېحىسۇ ۋە ئبٌالھ ٔىڭ ٍوٌىسىٓ ٍىطالالـمبٍٔىمىڭالضٔىڭ ٍبِبْ ئبلىۋىحىٕي جېحىَؽىٍەض ( ،ئبذىطەجحە زوظاذحب ) چوڭ ئبظاثمب لبٌىؽىٍەض » ( .) 94 ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ؼۆظ ثىۋاؼحە لۇضئبْ ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ِۇھبجبثىغب لبضىحىٍىسۇ .ئۇٔىڭ ئۈؼحىسىٓ ثبضٌىك ِۇئّىٍٕەضگە لۇضئبْ ئولۇؾ ۋە چۈـىٕىفٕىڭ پبن ثىط ئەلىً ثىٍەْ لبٔساق ئېٍىپ ثېطىٍىسىغبٍٔىمىٕي ئۆگىحىسۇ .ثۇ ئىؽحىئبظە ئبضلىٍىك ثوٌىسۇ .ئىؽحىئبظە ،ئەلىٍگە جەھبضەت ئبٌسۇضۇؾ ثوٌۇپ ،لۇضئبْ جەھبضەجؽىع ثىط ئەلىً ثىٍەْ ئولۇٌّبؼٍىمي وېطەن:
فَِإ َذا قَػرأْت الْ ُقرآَ َف فَاستَعِ ْذ َِب اَّللِ ِمن الشايطَ ِ اف الارِجي ِم َ ْ ْ َ َ ْ
« ؼەْ لۇضئبْ ئولۇِبلچي ثوٌغىٕىڭسا ،لوغالٔسى ـەٍحبٕٔىڭ (ۋەؼۋەؼىؽىسىٓ) اﷲ لب ؼېغىٕىپ پبٔبھ جىٍىگىٓ » ( .) 98 ثۇ ئبٍەت لۇضئبْ ۋەھىَٕي چۈـىٕىفٕىڭ ثىطىٕچي ـەضجىٕي ثبٍبْ لىٍّبلحب .زاۋاِىسىىي ئبٍەجٍەض ۋەھىَٕي جوغطا ـەوىٍسە چۈـىٕىفٕىڭ ووضزىٕبجٍىطىٕي ثەضِەوحە .ئبٔسىٓ ۋەھىَٕىڭ ئەؼٍي ِۀجەؼىسىٓ پبن ھبٌسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 102ۋەھىٌ ِۀجەؼىٕىڭ ئبٌالھ ئەِەغ ،ئىٕؽبْ ئىىۀٍىىي جۆھّىحىٕي ضەت لىٍىؿ ئۈچۈْ لۇضئبٕٔىڭ ٍەض ئبٍطىفي زەِبٌٍىممب وىفىگە غەٌىحە جۇٍۇٌىفي ِۇِىىٓ ( .) 103ئەؼٍىسە ثۇ لۇضئبٕٔىڭ « ئۆظىگە ثوٌغبْ ئىفۀچىٕىڭ » ثىط زەٌىٍي .ثۇٔساق ؼبضاڭالضچە ثىّۀە جۆھّەجٕي لۇضئبٕٔىڭ ئېغىط ثېؽىمٍىك ثىٍەْ ئۆظ ئىچىگە ئېٍىپ ضەت لىٍىفي ،ئۇٔىڭ ئۆظ ِۀجەؼىگە ثوٌغبْ ئىفۀچىٕىڭ ِىؽٍىؽىع زەٌىٍىسۇض. ھبالي -ھبضإِي ثەٌگىٍەـٕىڭ ئبٌالھ ٔىڭ ھەلمي ئىىۀٍىىىٕي ئەؼىەضجىەْ ثىط ثۆٌەوحىٓ وېَىٓ ،ؼۆظ جبضىرحب ثۇ جىٕبٍەجٕي ؼبزىط لىٍغبْ وىحبثي ثبض لەۋَ ثوٌغبْ ٍەھۇزىَالضغب وەٌحۈضۈٌگەْ ( .) 118 - 116ھەظضىحي ئىجطاھىُ « ٍبذفي ئۆضٔەن » ؼۈپىحىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ئبٍەت ِبٔب ثۇ زائىطىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( ٍ .) 120ەھۇزىَالضغب لبچبٔىىي ئېعىپ وەجىۀٍىىي ئەؼىەضجىٍؽە، زەضھبي ئۆظٌىطىٕىڭ ھەظضىحي ئىجطاھّٕىڭ ٔەؼٍي ئىىۀٍىىىٕي پەؾ لىٍىپ ِبذحىٕبجحي ۋە ثۇ ئۇضۇق جۇلمبٔچىٍىمٕي ؼۈٍئىؽحىّبي لىالجحي ( .) 124 - 121ھەلىمەجىە چبلىطىفٕىڭ ثبضٌىك ظاِبْ ۋە ِبوبٔالضزا ئۆظىٕىڭ جبضاڭٍىك ؼبزاؼىٕي ٍبڭطىحىسىغبْ ئەڭ ٍبذفي ئۇؼٍۇة ثۇ ؼۈضىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ئىٕؽبٔىَەجٕىڭ ئوضجبق جوغطىٍىطى ثوٌغبْ ٍبذفي ۋە گۈظەٌگە ئېطىفىؿ ئۈچۈْ ـەذؽي ۋە ئىجحىّبئىٌ ئەذاللٕىڭ پطىٕؽىپٍىطىغب وىفىٕىڭ زىممەت ٔەظىطىٕي ئبغسۇضغبْ ثۇ ؼۈضە ،ثۇ ھەلىمەجٍەضٔي ٍبلىالـٕىڭ ھەض ظاِبْ ۋە ِبوبٔغب ِبغ وېٍىسىغبْ ئۇؼٍۇثىٕي ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىسۇ: 215
ِ ادع إِ ََل سبِ ِيل ربِك َِب ْٖتِكْم ِة والْمو ِعظَِة ْ ِ ِ ب ال َح َس ُن إِ اف َربا َ ْ ُ َ َّ َ ك ُى َو أ َْعلَ ُم ِِبَ ْن َ اٖتَ َسنَة َو َجاد َْلُْم َِبلاِِت ى َي أ ْ َ َ َْ ِ ِ ِ ِِ ين َع ْن َسبيلو َوُى َو أ َْعلَ ُم َبلْ ُم ْهتَد َ
« ضەثجىڭٕىڭ ٍوٌىغب ( ٍۀي ئىؽالَ زىٕىغب ) ھېىّەجٍىه ئۇؼٍۇثحب ٍبذفي ۋەظ ـ ٔەؼىھەت ثىٍەْ زەۋەت لىٍغىٓ ،ئۇالض ( ٍۀي ِۇذبٌىپەجچىٍىه لىٍغۇچىالض ) ثىٍەْ چىطاٍٍىك ضەۋىفحە ِۇٔبظىطىٍەـىىٓ .ضەثجىڭ ھەلىمەجەْ ئۇٔىڭ ٍوٌىسىٓ ئبظغبٔالضٔي ئوثساْ ثىٍىسۇ ،ھىساٍەت جبپمۇچىالضٔىّۇ ئوثساْ ثىٍىسۇ » ( .) 125
نولًبٌ ضۈرىطي ؼۈضىگە ثۇ ئىؽىُ ،ثۇ ھەوىّٕىڭ ئوغٍىغبٍ ،ۀي ھەِّىّىعگە ثەضگەْ ٔەؼىھىحي ٍەض ئبٌغبْ ئبٍەجٍەض ( ) 19 - 12گە ئبؼبؼەْ ثېطىٍگەْ. ثۇ ظات لۇضئبٔسا پەلەت ِۇـۇ ؼۈضىسىال جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،لۇضئبٔسا ثۇٔىڭسىٓ ثبـمب ؼۈضىٍەضزە ٌولّبْ ئىؽّي ئۇچطىّبٍسۇ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ئىجٓ ئبثجبؼحىٓ وەٌگەْ ثىط ضىۋاٍەجّۇ ثۇٔي جەؼحىمالٍسۇ. وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسىغبْ ٔۇلحب ـۇوي ،ثۇ ؼۈضىسە ِەوىىسىىي ظوضاۋأٍىممب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئوچۇق ٍبوي ٍېپىك ھبٌسا ھېچمبٔساق ثىط ئىّب ئۇچطىّبٍسۇ. لەزىّىي ثىٍىٍّىه ظات ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثۇ ثۆٌەوحەٌ ،ولّبٕٔىڭ ٔەؼىھەجٍىطى ئبضلىٍىك ِۇھەِّەزى زەۋەجىە وەٌگۀٍەضٔىڭ ئۆظ ئبجب -ئبٔىٍىطىغب لبٔساق ِۇئبِىٍە لىٍىؿ ئۇؼٍۇثي ( - 14 ،) 15ئبجب -ئبٔب ۋە پەضظۀث ِۇٔبؼىۋىحىٕىڭ ئبذىطەت جەضىپي جېّب لىٍىٕغبْ ( 15 - 14ۋە .) 33ثۇ ِەٌۇِبجالض ؼۈضىٕىڭ ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىسۇ. ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئبجب -ئبٔىغب ـەضجؽىع ٍبذفي ِۇئبِىٍە لىٍىفمب ثۇٍطىغبْ ئىؽطا - 24 - 23 ئبٍەجٍىطىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىك ئېحىّبٌي ٔبھبٍىحي وۈچٍۈن .وېَىٕىي ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ئۀىە ثۇت - 8ئبٍىحىسىّۇ ئوذفبؾ ئۇؼٍۇة ثىٍەْ ثۇ ِەؼىٍە ئۈؼحىسە جوذحبٌغبْ .چۈٔىي ئەلىسە جەھەجحىٓ ئوذفبـّبؼٍىك ؼەۋەثىسىٓ ئىىىي ٔەؼىً ئبضىؽىسا پەٍسا ثوٌغبْ ؼۈضوىٍىؿ ثۇ ِەظگىٍسە ئىجحىّبئىٌ ِەؼىٍە ؼۈپىحىسە ئوجحۇضىغب چىممبٔىسى. ثەظى ئبٍەجٍەضٔىڭ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسىىي ضىۋاٍەجٍەض ؼبغالَ ثىط زەٌىٍگە جبٍبّٔىغبٍٔىمي ئۈچۈْٔ ،ەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍىفمب ثوٌىسۇ .ثۇ ذىً ضىۋاٍەجٍەض ؼېٍىٕىفي وېطەن ثوٌغبْ ثەؾ ئۆٌچەَ ئۀئبَ ؼۈضىؽىسە ثبٍبْ لىٍىٕسى. ؼۈضە زەؼٍەپىي جەضجىپٍەضٔىڭ ھەِّىؽىسە ؼبففبت -ؼەثە ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ. ؼەثە ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٌسىغب جىعىٍىفي ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 11ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىسۇ. ؼۈضە ِۇلبجحبئب ھەضىپٍىطى ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ثبـمب ؼۈضىٍەضگە ئوذفبؾ ۋەھىٌ ـىپي وەٌحۈضۈٌگەْ ھبٌسا ثبـالٔغبْ « :ثۇ ،ھېىّەجٍىه وىحبثٕىڭ ئبٍەجٍىطىسۇض » ( .) 2 216
ثۇ ئبٍەجحە لۇضئبٕٔىڭ ؼۈپىحي ئوضٔىسا ئىفٍىحىٍگەْ « ھەوىُ » وەٌىّىؽي ،ـۇٔىڭ ثىٍەْ ثىط ۋالىححب ئبٌالھ ٔىڭ ؼۈپىحي ثوٌۇپ ثىط لبٔچە ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ .ھەوىُ وەٌىّىؽي ،ثىط ئىؽّي فبئىً ( ئىگە ) ـەوٍي ثوٌۇپِ ،ۇثبٌىغىٕي ئىپبزىٍەٍسۇٍ .ۀي ئىگە ثوٌغبٔسا ئەڭ ٍۇلىطى زەضىجىٕي ۋە ئۈؼحۈٍٔىىٕي ثىٍسۈضىسۇِ .بٔب ثۇ ،لۇضئبٕٔىڭ جبٍٔىك ثىط ذىحبة ئىىۀٍىىىٕىڭ ئەڭ ضوـەْ لۇضئبٔي زەٌىٍي .لۇضئبٔسا ،لۇضئبْ ئۈچۈْ ئىفٍىحىٍگەْ ِۇثبٌىغە ثىٍەْ ئىگە ثوٌۇپ وەٌگەْ ئىؽىُ ؼۈپەت ھەوىُ ثىٍەْ چەوٍىٕىپ لبٌّبٍسۇ .ثۇٔىڭسىٓ ثبـمب ،لۇضئبْ ئۈچۈْ ِەجىس ،وەضىُ ۋەئەظىع لبجبضٌىك ئۈچ ؼۈپەجّۇ ئىفٍىحىٍگەْ .ثۇالضٔىڭ ھەِّىؽي ِۇثبٌىغە ثىٍەْ ئىؽّي فبئىً ـەوٍىسە وەٌگەْ .لۇضئبٔسا ،لۇضئبْ ئۈچۈْ ِۇثبٌىغە ثىٍەْ ئىگە ـەوٍىسە وەٌگەْ جۆت ذىً ؼۈپەجٕىڭ ئىفٍىحىٍىفي ئبضلىٍىك :ثۇ وىحبة ِۇھبجبثىٕي جىطىٍسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍىسۇ .لۇضئبٕٔي وىحبثىغب ِبؼالـحۇضۇؾ ئۈچۈْ ئولۇٍسىغبٔالض ثبض ثوٌؽب ئەلٍي -ھۇـىٕي جېپىۋاٌؽۇْ .لۇضئبٕٔي وىحبثىغب ِبؼالـحۇضۇـٕىڭ ئوضٔىغب ئۆظى لۇضئبٔغب ئەگەـؽۇْ زېّەوحە. ئۆظىٕي ثەضپب لىٍغۇچي /جىطىٍسۈضگۈچي ؼۈپىحىسە جؤۇـحۇضغبْ لۇضئبْ ثۇ ِەلؽەجٕي جۆت ثبؼمۇچحب ۋۇجۇزلب چىمىطىسۇ: .1ئبجبٌغۇ -ئۇلۇِالض ثىٍەْ چۈـۀچىٕي ـەوىٍٍۀسۈضىسۇ /ثەضپب لىٍىسۇ .2جەۋؼىَەٌەض ثىٍەْ لۇضئبٔي ئەلىٍٕي ـەوىٍٍۀسۈضىسۇ .3ئۆضٔەوٍەض ثىٍەْ ـەذؽىَەت /وىفىٍىىٕي ـەوىٍٍۀسۈضىسۇ .4ثىط پۈجۈْ گەۋزىؽي ثىٍەْ ھبٍبجٕىڭ ھەض ؼبھەؼىٕي ـەوىٍٍۀسۈضىسۇ ؼۈضە زەؼٍەپىي ثۆٌەوحە وبئىٕبت ۋە ئىٕؽبٔغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍىطى ثىٍەْ ِۇھبجبثىٕىڭ زىممىحىٕي ئۆظىگە جەٌىپ لىٍىسۇ ( .) 11 - 3ثۇالضزىٓ وېَىِٓ ،ەذٍۇلمب لبضاپ ذبٌىمٕي وۆضەٌّىگەْ ،ئەؼەضگە لبضاپ ئۇؼحىٕي ئۇٔحۇپ لبٌغبْ ،ھبزىؽىٕي وۆضۈپ ۋۇجۇزلب چىمبضغۇچىؽىٕي وۆضەٌّىگەْ پبضاؼەجؽىعٌەضزىٓ ِۇٔساق ؼوضاٍسۇ:
ِ اَّللِ فَأَروِِن ما َذا خلَق الا ِذ ِ ِِ ب ََّل ٍؿ ُمبِ ٍ ي ين م ْن ُدونو بَ ِل الظاال ُمو َف ِٓت َ َى َذا َخ ْل ُق ا ُ َ َ َ َ
« ِبٔب ثۇالض اﷲ ٔىڭ (ٍبضاجمبْ) ِەذٍۇلبجٍىطىسۇضِ ،بڭب وۆضؼىحىپ ثېطىڭالضوي ،اﷲ جىٓ ثبـمب ِەثۇزٌىطىڭالض ظازى ٔېّىٍەضٔي ٍبضاجحي؟ ٍبق ،ظاٌىّالض ئوپئوچۇق گۇِطاھٍىمحىسۇض » ( .) 11 ؼۈضىسە ،ئوِۇِىٌ جەھەجحىٓ ؼۆظ ۋە ؼۆظ /وبالِٕىڭ وۈچي گەۋزىٍۀسۈضۈٌگەْ .ؼۈضە ئىالھىٌ وبالَ ـىپي وەٌحۈضۈٌگەْ ھبٌسا ثبـالٔغبْ ثوٌۇپ - 6 ،ئبٍەجحە وۈچىٕي ثىٍىُ ( ھەلىمەت )جىٓ ئبٌّىغبْ ؼۆظٔىڭ ثىھۇزە ئىىۀٍىىىگە ۋە ئۇ ؼبذحب ؼۆظٔىڭ جەٌىپ لىٍىؿ وۈچىگە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئبغسۇضىسۇ - 19 - 12 .ئبٍەجٍەضزە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ٌولّبٕٔىڭ ھېىىّەجٍىطى « ٍبذفي ؼۆظ »ٔىڭ ثىط ِىؽبٌي .ؼۈضىٕىڭ ئىىىىٕجي ثۆٌىىي ،ؼۈضىگە ئىؽّي ثېطىٍگەْ ھەظضىحي ٌولّبٕٔىڭ ٔەؼىھەجٍىطىگە ئبٍطىٍغبْ .ئىٕؽبٔىَەجٕىڭ ئۆظگەضِەغ لىّّەت -لبضاـٍىطىٕىڭ ٍۀە ثىط ئىؽّي ثوٌغبْ ئىؽالِٕىڭ ثبضٌىك ظاِبْ ۋە ِبوبٔالض چەوٍىّىؽىسىٓ ذبٌىٌ ثوٌغبْ پطىٕؽىپٍىطى ثۇ ٔەؼىھەجحە ثبٍبْ لىٍىّٕبلحب:
ِِ ِ ِِ اَّلل َغ ِِن َِ اٖتِك ِ ْتي ٌد ْمةَ أَف ا ْش ُك ْر اَّلل َوَم ْن يَ ْش ُك ْر فَِإاَّنَا يَ ْش ُك ُر لنَػ ْفسو َوَم ْن َك َفَر فَِإ اف اَ ٌّ َولََق ْد آَتَػْيػنَا لُْق َما َف ْ َ ِ ِ ِِ صْيػنَا ِْ اْلنْ َسا َف الش ْرَؾ لَظُْل ٌم َع ِظ ٌيم (َ )13وَو ا ِن ََل تُ ْش ِرْؾ َِب اَّللِ إِ اف ِّ (َ )12وإِ ْذ قَ َاؿ لُْق َما ُف َلبْنو َوُى َو يَعظُوُ ََي بػُ َا ِِ ِ ِ ِ ك إِ َا الْم ِ صالُوُ ِٓت َع َام ْ ِ صّيُ (َ )14وإِ ْف ي أ َِف ا ْش ُك ْر ِ َول َوال َديْ َ بَِوال َديْو َْتَلَْتوُ أُموُ َوْىنًا َعلَى َوْى ٍن َوف َ َ 217
ك بِِو ِع ْلم فَ ََّل تُ ِطعهما و ِ ِ ِ ِ ِ ِ يل َم ْن س لَ َ َج َ َُْ َ َ ٌ صاحْبػ ُه َما ٓت الدنْػيَا َم ْع ُروفًا َواتاب ْع َسب َ اى َد َاؾ َعلى أَ ْف تُ ْشرَؾ ّب َما لَْي َ ِ ِ ك ِمثْػ َق َاؿ َحبا ٍة ِم ْن َخ ْرَد ٍؿ ِن إِنػ َاها إِ ْف تَ ُ ب إِ َا ّتُا إِ َا َم ْرجعُ ُك ْم فَأُنَػبِّئُ ُك ْم ِبَا ُكْنػتُ ْم تَػ ْع َملُو َف (ََ )15ي بػُ َا أ ًََن َ ض َيْ ِ ِ اَّللُ إِ اف ا ت ِِبَا ا ِن أَقِِم ال ا ص ََّلةَ اَّللَ لَ ِط ٌ يف َخبِّيٌ (ََ )16ي بػُ َا فَػتَ ُك ْن ِٓت َ ص ْخَرةٍ أ َْو ِٓت ال اس َم َاوات أ َْو ِٓت ْاْل َْر ِ َ وؼ وانو ع ِن الْمن َك ِر واصِِب علَى ما أَصابك إِ اف ذلِ ِ ِ ِ اؾ ص ّعِْر َخد َ َوأْ ُم ْر َِبلْ َم ْع ُر َ ْ َ َ ُ ْ َ ْ ْ َ َ َ َ َ َ َ ك م ْن َع ْزـ ْاْل ُُموِر (َ )17وََل تُ َ اَّلل ََل ُُِيب ُك ال َمُْتَ ٍاؿ فَخوٍر ( )18واقْ ِ ِ ش ِٓت ْاْل َْر ِ ااس َوََل ُتَْ ِ لِلن ِ ض ِم ْن ص ْد ِٓت َم ْشيِ َ ك َوا ْغ ُ ض ْ ُ ض َمَر ًحا إ اف اَ َ ك إِ اف أَنْ َكر ْاْل ِ اٖتَ ِم ِّي ()19 ت ْ ص ْوتِ َ ص ْو ُ َ ْ َص َوات لَ َ َ
ثىع ٌولّبٔغب ھەلىمەجەْ ھېىّەت ئبجب لىٍسۇق( ،ئۇٔىڭغب ئېَححۇلىي) « اﷲ لب ـۈوۈض لىٍغىٓ، وىّىي ـۈوۈض لىٍىسىىەْ ،ئۆظى ئۈچۈْ لىٍغبْ ثوٌىسۇ ،وىّىي وۇفطىٍىك لىٍىسىىەْ، ـۈثھىؽىعوي ،اﷲ (ثۀسىٍەضزىٓ) ثىھبجەجحۇضِ ،ەزھىَىگە الٍىمحۇض » .ئۆظ ۋالحىسا ٌولّبْ (ھەوىُ) ئوغٍىغب ٔەؼىھەت لىٍىپ « :ئي ئوغۇٌچىمىُ ،اﷲ لب ـېطىه وەٌحۈضِىگىٓ ،ـېطىه وەٌحۈضۈؾ ھەلىمەجەْ ظوض گۇٔبھحۇض » زېسى .ئىٕؽبٕٔي ئبجب ـ ئبٔىؽىغب ٍبذفىٍىك لىٍىفمب ثۇٍطۇزۇق .ئبٔىؽي ئۇٔي (لوضؼىمىسا) ئۈؼحي ـ ئۈؼحىگە ئبجىعٌىك ثىٍەْ وۆجۈضزى .ئىىىي ٍىٍسا ئۇٔي ئەِچەوحىٓ ئبٍطىسى( .ئي ئىٕؽبْ!) ِبڭب ۋە ئبجب ـ ئبٔبڭغب ـۈوۈض لىٍغىٓ ،ئبذىط لبٍحىسىغبْ جبً ِېٕىڭ زەضگبھىّسۇض .ئەگەض ئبجب ـ ئبٔبڭ ؼېٕي ؼەْ ثىٍّەٍسىغبْ ٔەضؼىٕي ِبڭب ـېطىه وەٌحۈضۈـىە ظوضٌىؽب ،ئۇالضغب ئىحبئەت لىٍّىغىٓ ،ئۇالضغب زۇَٔبزا ٍبذفي ِۇئبِىٍىسە ثوٌغىٓ (ٍۀي زىٕىڭغب ظىَبْ ٍەجّەٍسىغبْ ئبؼبؼحب ٍبذفىٍىك لىٍغىٓ)ِ ،بڭب جبئەت ثىٍەْ لبٍحمبْ ئبزەِٕىڭ ٍوٌىغب ئەگەـىىٓ، ئبٔسىٓ ِېٕىڭ زەضگبھىّغب لبٍحىؽىٍەض ،ؼىٍەضگە لىٍّىفىڭالضٔي ئېَحىپ ثېطىّەٌْ( .ولّبْ ئېَححي) « ئي ئو غۇٌچىمىُ! لىٍّىفىڭ لىچب چبغٍىك ٔەضؼە ثوٌۇپ ،ئۇ ئۇٍۇي جبـٕىڭ ئىچىسە (ٍۀي ئەڭ ِەذپىٌ جبٍسا) ٍب ئبؼّبٔالضٔىڭ لېحىسا ٍبوي ظېّىٕٕىڭ ئبؼحىسا ثوٌؽىّۇ ،اﷲ ئۇٔي ھبظىط لىٍىسۇ (ئۇٔىڭ ھېؽبثىٕي ئبٌىسۇ) .اﷲ ھەلىمەجەْ ئىٕچىىە وۈظەجىۈچىسۇض ،ھەِّىسىٓ ذەۋەضزاضزۇض .ئي ئوغۇٌچىمىُ! ٔبِبظ ( ئبٌالھ لب ثۀسىٍىه )ٔي (ۋالحىسا جەئسىً ئەضوبْ ثىٍەْ /ھەلىمىٌ ـەوىٍسا ئبزا لىٍغىٓ ) ئولۇغىٓ ( ،ھەضزائىُ وىفىٍەضٔي ) ٍبذفىٍىممب ثۇٍطۇغىٍٓ ،بِبٍٔىمحىٓ جوؼمىٓ ،ؼبڭب ٍەجىەْ وۈٌپەجٍەضگە ؼەۋض لىٍغىٓ (چۈٔىي ھەلىمەجىە زەۋەت لىٍغۇچي ئەظىَەجٍەضگە ئۇچطاٍسۇ)، ثۇ ھەلىمەجەْ لىٍىفمب ئىطازە جىىٍەـىە جېگىفٍىه ئىفالضزىٕسۇض .وىفىٍەضزىٓ ِۀؽىحّەؼٍىه ثىٍەْ ٍۈظ ئۆضۈِىگىٓ ،ظېّىٕسا غبزىَىپ ِبڭّىغىٓ ،اﷲ ھەلىمەجەْ ھبوبۋۇض ،ئۆظىٕي چوڭ جۇجمۇچىالضٔي زوؼث جۇجّبٍسۇ .ئوجحۇضاھبي ِبڭغىٓ ،ئبۋاظىڭٕي پەؼٍەجىىٓ ،ئبۋاظالضٔىڭ ئەڭ ظېطىىەضٌىىي ھەلىمەجەْ ئېفەوٍەضٔىڭ ئبۋاظىسۇض » ( .) 19 - 12 گەضچە ئۈؼحىسىٓ ِىڭالضچە ٍىً ئۆجؽىّۇ ،ئىٕؽبٔىَەت ئبٌىّىسە ٍبڭطىغبْ ثۇ ٍبڭطاق ؼبزأىڭ ٍوق ثوٌّبٍسىغبٍٔىمىٕىڭ زەٌىٍي ثوٌغبْ ِەظوۇض ھېىّەجٍەض ،ؼۆظٔىڭ جەضثىَە ِەلؽىحىسە ئىفٍىحىٍىفىٕىڭ ئەڭ ٍبذفي ئۆضٔەوٍىطىسىٓ ثىطى « .ئبۋاظىڭٕي ٍۇلىطى لىٍّب! » ( ) 19 زېگۀٍىه ،ئەؼٍىسە « ؼۆظٔىڭ لىّّىحي »ٔي ٍۇلىطى وۆجۈض زېگۀٍىىحۇض .ثۇ ئبٍەجٍەضزىٓ وېَىٓ، ؼۆظ ،ؼۆظٌەضٔىڭ ؼۇٌحبٔي ثوٌغبْ ئبٌالھ ٔىڭ ؼۆظٌىطىگە وەٌحۈضۈٌگەْ:
218
ض ِمن شجرةٍ أَقْ ََّلـ والْبحر ّيده ِمن بػع ِدهِ سبػعةُ أ َِْب ٍر ما نَِف َد ِ اَّللِ إِ اف ا ات ا ْ ت َكل َم ُ َولَ ْو أَاَّنَا ِٓت ْاْل َْر ِ ْ َ َ َ ٌ َ َ ْ ُ َُ ُ ْ َ ْ َ ْ َ ُ َ اَّللَ َع ِز ٌيز َح ِك ٌيم
« ئەگەض ٍەض ٍۈظىسىىي زەضەذٍەضٔىڭ ھەِّىؽي لەٌەَ ثوٌغبْ ،زېڭىع (ؼىَبھ) ثوٌغبْ ،ئۇٔىڭغب ٍۀە ٍەجحە زېڭىع (ٔىڭ ؼىَبؼي) لوـۇٌغبْ جەلسىطزىّۇ اﷲ ٔىڭ ؼۆظٌىطىٕي (ٍېعىپ) جۈگەجىىٍي ثوٌّبٍسۇ ،اﷲ ھەلىمەجەْ غبٌىجحۇض ،ھېىّەت ثىٍەْ ئىؿ لىٍغۇچىسۇض » ( .) 27 ئىالھىٌ وبالِٕىڭ ِۀىؽىٕي ھەضگىعِۇ ٍېعىپ جۈگەجىىٍي ثوٌّبٍسىغبٍٔىمىٕي ثۇٔىڭسىّٕۇ ٍبذفي ئىپبزىٍەپ ثەضگىٍي ثوٌّبٍسۇ. ؼۈضىسە لبضىغۇالضچە ئەجسازالض ئىعىٕي جەلٍىس لىٍىپ ِېڭىؿ جۀمىسٌۀگەْ: ئەگەض ئۇالضغب « :اﷲ ٔبظىً لىٍغبْ ٔەضؼە (ٍۀي لۇضئبْ) غب ئەگىفىڭالض » زېَىٍؽە ،ئۇالض« : ٍبق ،ثىع ئبجب ـ ثوۋىٍىطىّىعٔىڭ زىٕي ( جۇجمبْ ٍوٌي )غب ئەگىفىّىع » زەٍسۇ.)21( ، ثۇ ٍەضزە جەلٍىس جۀمىسٌۀگەْ .چۈٔىي جەلٍىس ،ئىٕؽبٕٔىڭ ئۆظىگە ثېطىٍگەْ ئىطازە ۋە ئەلىٍٕي ٍوق لبجبضىسا وۆضىسۇ .ئىطازە ۋە ئەلىٍٕي ٍوق لبجبضىسا وۆضگۀٍىه ئىٕؽبٕٔي ئىٕؽبٍٔىمحىٓ چىمىطىپ جبـٍىغبٍٔىك ،ثۇ ئىىىي ٔېّەجىە ذىَبٔەت لىٍغبٍٔىك ثوٌىسۇ .ثۇ ئبٍەت ثۇ ٔۇلحىسا « :ھەلىمەجٕىڭ ِۀجەؼي ئبجب -ثوۋا ئەِەغ » زېّەوحە .ثىطاقٌ ،ولّبٕٔىڭ ٔەؼىھىحىگە ئوذفبؾ ٌولّبٔسەن ٍبذفي ثوٌغبْ ئبجب -ثوۋىالضٔىڭ ٍبذفي ثوٌغبْ ٔەؼىھەجٍىطى لوثۇي لىٍىٕىفي وېطەن ( .) 19 - 12 ؼۈضىٕىڭ ئبضلىّۇ -ئبضلب ئبجب -ئبٔب ۋە پەضظۀث ِۇٔبؼىۋىحي ھەلمىسە جوذحبٌغبٍٔىمىٕي ئبذىطىسىىي ئبٍەجٍەضزىّٕۇ وۆضىۋاٌغىٍي ثوٌىسۇ .ثۇ ئبٍەجحە ،ئي ئبجب -ئبٔىالض! ئەگەض پەضظۀحىڭالضغب ـبپبئەت ( ٍبضزەَ ) لىٍّبلچي ثوٌؽبڭالض ،ئۇٔىڭغب ئبذىطەجحە ئەِەغ ،ثۇ زۇَٔبزا جەضثىَىٍەڭالض. ئۆضٔەن ثوٌۇـۇڭالضٍ ،بذفي ٔەؼىھەجٍىطىڭالض ،جوغطا ٍوٌغب ٍۈظٌۀسۈضۈـۈڭالض ثىٍەْ ـبپبئەت لىٍىڭالض! زېّەوحە .ثۇ جەۋؼىَۀي پەضظۀحٕىڭ ئبجب -ئبٔىؽىغب ثوٌغبْ ـبپبئىحي جەضىپىگە ئۆضۈپ چۈـىٕىفىىّۇ ثوٌىسۇ .ھېؽبپ وۈٔي ھېچمبٔساق ثىط ئبجب -ئبٔىٕىڭ پەضظۀحىگە ،پەضظۀحٕىڭ ئبجب - ئبٔىؽىغب پبٍسىؽي ثوٌّبٍسۇ:
ِ ِِ ود ُى َو َجا ٍز َع ْن َوالِ ِدهِ َشْيػئًا إِ اف اخ َش ْوا يَػ ْوًما ََل ََْي ِزي َوال ٌد َع ْن َولَده َوََل َم ْولُ ٌ ااس اتاػ ُقوا َربا ُك ْم َو ْ ََي أَيػ َها الن ُ ِ ِ ور اَّللِ َح ٌّق فَ ََّل تَػغُارنا ُك ُم ْ َو ْع َد ا اٖتَيَاةُ الدنْػيَا َوََل يَػغُارنا ُك ْم َب اَّلل الْغَُر ُ
« ئي ئىٕؽبٔالض! ضەثجىڭالضغب ( ثۇٍطۇلٍىطىٕي ئوضۇٔالؾِ ،ۀئي لىٍغبْ ئىفالضزىٓ چەوٍىٕىؿ ثىٍەْ) ِەؼئۇٌىَىحىڭالضٔي ئبزا لىٍىڭالض ،ـۇٔساق ثىط وۈٔسىٓ لوضلۇڭالضوي( ،ئۇ وۈٔسە) ئبجب ثبٌىؽىغب ئەؼمبجّبٍسۇ ،ثبٌىّۇ ئبجىؽىغب ئەؼمبجّبٍسۇ ،اﷲ ٔىڭ ۋەزىؽي ھەلىمەجەْ ھەلحۇض ،ؼىٍەضٔي ھەضگىع زۇَٔب جىطىىچىٍىىي ِەغطۇض لىٍّىؽۇْ ،ـەٍحبٕٔىڭ ؼىٍەضٔي اﷲ ٔىڭ ئەپۇؼىٕىڭ وەڭٍىىي ثىٍەْ ِەغطۇض لىٍىفىغب ( ئبٌسىفىغب ) ٍوي لوٍّبڭالض ( .) 33 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ئبٍىحي ،وبالَ ئەزەثىَبجىّىعزا ذبجب ھبٌسا ـەوىٍٍۀگەْ « ثەؾ غەٍت ِەؼىٍە ( ِۇغبٍَەثبجي ذەِؽە ) » ھەلمىسىىي - 34ئبٍەجحۇض .ئەؼٍىسە ثۇ ئبٍەجٕىڭ ٌەثعىٕىڭ ـبھىسٌىمي ثىٍەْ ـۇٔي ئېَحىفمب ثوٌىسۇوي ،ھېچمبٔساق ثىط ئىٕؽبْ ثىٍەٌّەٍسىغبْ ۋە پەلەت ئبٌالھ ال ثىٍىسىغبٍٔىمي جەوىحٍۀگەْ ِەؼىٍە ثەؾ ئەِەغ ئۈچ: ئبذىطلي ؼبئەت ( لىَبِەت ) ھەلمىسىىي ِەٌۇِبت. وېٍەچەوحىىي ئىفالض 219
لەٍەضزە ئۆٌىسىغبٍٔىمي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ لبٌغبْ ئىىىي ِبززا ِۇٔساق ـەوىٍسە وەٌگەٍْ « :بِغۇضٔي ٍبغسۇضغۇچي ئۇ ( ئبٌالھ )زۇض ،ضەھىٍّەضزە ( ثبالٍبجمۇزا ) ِبوبٔالـمبٕٔي ثىٍگۈچي ئۇ ( ئبٌالھ )زۇض »ِ .ەٌۇَ ثوٌغبٔسەن ،ثۇ ئىىىي جۈٍِىسە ثىٍىّٕىڭ ئبٌالھ لىال ذبغ لىٍىٕغبٍٔىمي ۋە ئىٕؽبٔسىٓ ذبٌىٌ لىٍىٕغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىّٕىغبْ .ئەؼٍىسە ثۇ ئبٍەت « ئىٕؽبْ ثىٍىّىٕىڭ چەوٍىه ئىىۀٍىىىٕي » ئىّب لىٍىسۇ .زېّىؽىّۇ ئبٍەجٕىڭ ئبذىطلي جۈٍِىؽي ؼۈضىٕىڭّۇ ئبذىطلي ؼۆظىسۇض: « اﷲ ھەلىمەجەْ (پۈجۈْ ئىفالضٔي) ثىٍىپ جۇضغۇچىسۇض( ،ـەٍئىٍەضٔىڭ ئىچىي ۋە جبـمي جەضەپٍىطىسىٓ) جوٌۇق ذەۋەضزاضزۇض » ( .) 34
ضەبەئ ضۈرىطي ؼۈضىٕىڭ ئىؽّي ثوٌغبْ ؼەثەئِ ،ەظوۇض ؼۈضىٕىڭ - 20 - 15ئبٍەجٍىطىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ؼەثەئ زۆٌىحي ۋەلەٌىىىسىٓ ئېٍىٕغبْ .ؼەثەئ ،ئووَبٔۇغ -ئبق زېڭىع ئوجحۇضىؽىسىىي ثبھبضات ٍوٌىٕي ھبوىّىَىحي ئبؼحىسا جۇجمبْ جۀۇثي ئەضەثىؽحبٔسىىي ثىط زۆٌەجٕىڭ ئىؽّىسۇض .ھەزىػ ۋە جەپؽىطٌەضزە ثۇ ؼۈضە « ؼەثەئ » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ثەظى ئبٍەجٍەضٔىڭ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسىىي لبضاـالض ئۀئبَ ؼۈضىؽىسە ئوجحۇضىغب لوٍۇٌغبْ ئۆٌچەِگە ِۇۋاپىك وەٌّەٍسۇ. ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌغبْ ۋالحىغب وەٌؽەن ،ثۇ ھەلحە « ئەگەض ذبٌىؽبق ئۇالضٔي ٍەضگە ٍۇجمۇظىۋەجىەْ ٍبوي ئبؼّبٕٔي ئۇالضٔىڭ ئۈؼحىگە پبضچە -پبضچە لىٍىپ چۈـۈضگەْ ثوالجحۇق » ( ِ ) 9ۀىؽىسىىي ئبٍەت ثىعٔي ٍىپ ئۇچي ثىٍەْ جەِىٍٕەٍسۇ .ثۇ ئبٍەت ،ئىؽطا - 92ئبٍەجحىىي ِۇـطىىالضٔىڭ « ؼەْ ئېَحمبٔسەن ئۈؼحىّىعگە ئبؼّبٕٔي پبضچە -پبضچە لىٍىپ چۈـۈضگىٓ » ؼۆظىگە ثىط جبۋاة ِبھىَىحىگە ئىگە. ثۇ ،ؼەثەئ ؼۈضىؽىٕىڭ ئىؽطا ؼۈضىؽىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕىڭ زەٌىٍي .ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔىغب ئبؼبؼەْ ِەظوۇض ؼۈضىٕي لۇضەٍؿ ِۇـطىىٍىطىٕىڭ ثبٍمۇجىسىٓ وېَىٓ ،زەۋەجٕىڭ - 11 ٍىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض ئبضىؽىغب جىعىفمب ثوٌىسۇ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ فبجىھە ،ئۀئبَ ،وەھف ۋە فبجىط ؼۈضىؽىگە ئوذفبؾ ئبٌالھ لب ھەِسۇؼبٔب ئېَحىؿ ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ .ؼۈضىٕىڭ ثىطىٕچي ئبٍىحىسىٓ ِەٌۇَ ثوٌغبٔسەن ،ئبذىطەجحە ئىجبزەت ئبذىطٌىفىسۇ ،ئەِّب ئبٌالھ لب ھەِسۇؼبٔب ئېَحىؿ زاۋاٍِىفىسۇ .ثۇ زۇَٔبزىّۇ ،ئۇ زۇَٔبزىّۇ ھەِسۇؼبٔب پەلەت ئبٌالھ لب ذبؼحۇض ،ئبٌالھ ٔىڭ ھەلمىسۇض ،ئبٌالھ ٔىڭ ِۈٌىىسۇض:
اٖتم ُد ِاَّللِ الا ِذي لَو ما ِٓت ال اسماو ِ اٖتَ ْم ُد ِٓت ْاْلَ ِخرةِ وُىو ْ ِ ِ ات َوَما ِٓت ْاْل َْر ِ ض َولَوُ ْ َْ ْ َُ ََ اٖتَك ُيم ا ْٗتَبّيُ َ َ َ
« جىّي ھەِسۇؼبٔب اﷲ لب ذبؼحۇض ،ئبؼّبٔالضزىىي ۋە ظېّىٕسىىي ھەِّە ٔەضؼە اﷲ ٔىڭ ِۈٌىىسۇض ،ئبذىطەجحىىي ھەِسۇؼبٔبِۇ اﷲ لب ذبؼحۇض ،اﷲ ھېىّەت ثىٍەْ ئىؿ لىٍغۇچىسۇض، ھەِّىسىٓ ذەۋەضزاضزۇض » ( .) 1 ؼۈضىٕىڭ ثىطىٕچي ثۆٌىىي ئىّبْ -وۇفطى جېّىؽي ئۈؼحىسە جوذحبٌغبْ .ئىٕؽبٕٔي ثۀسىگە ٍبوي ِبززىغب لۇي ثوٌۇـمب ئېٍىپ ثبضىسىغبْ ـېطىه ضەت لىٍىٕغبْ .وۆظ ثىٍەْ وۆضگىٍي ثوٌىسىغبْ 220
ئبٌەِٕىڭ وۆضۈّٔەٍسىغبْ جەضىپي ثىٍەْ ،پبضچىٕىڭ پۈجۈْ ثىٍەْ ،ـەٍئىٍەضٔىڭ ثىط -ثىطى ثىٍەْ ۋە ـەٍئىٍەضٔىڭ ئبٌالھ ثىٍەْ ثوٌغبْ ِۇٔبؼىۋىحي ئۈؼحىسە جوذحبٌغبْ .ثۇ ئبضلىٍىك زىممىحىّىعٔي ِەۋجۇزىَەجٕىڭ ِۀب ۋە ِەلؽەجىە ئىگە ئىىۀٍىىىگە ئبغسۇضىسۇ ( .) 5 - 1 ئبؼّبْ ۋە ظېّىٓ ھەلمىسىىي ِەٌۇِبجٕىڭ پەلەت وۆضۈٔگۀسىٕال ئىجبضەت ئەِەؼٍىىىٕيِ ،ەٌۇَ ثوٌغبٕٔىڭ ٔبِەٌۇَ ثوٌغبْ لىؽّي ثىٍەْ ؼېٍىفحۇضغبٔسا ٔبھبٍىحي ئبظ ٔىؽجەجحە ئىىۀٍىىي جەوىحٍۀگەْ - 9 .ئبٍەت ِۇھبجبثالضغب وۆضۈّٔىگۀٍەضٔي ثىٍىؿ ئۈچۈْ جىطىفىفمب زەۋەت لىٍىسۇ:
ض إِ ْف نَ َشأْ ََنْ ِس ْ ِِ ي أَيْ ِدي ِه ْم َوَما َخ ْل َف ُه ْم ِم َن ال اس َم ِاء َو ْاْل َْر ِ ض أ َْو نُ ْس ِق ْط أَفَػلَ ْم يَػَرْوا إِ ََل َما بَػ ْ َ ف ِب ُم ْاْل َْر َ ِ ِ ك َْلَيَةً لِ ُك ِل َعْب ٍد ُمنِ ٍ يب َعلَْي ِه ْم كِ َس ًفا ِم َن ال اس َماء إِ اف ِٓت َذل َ ّ
« ئۇالض ئبؼّبْ ۋە ٍەضزىٓ لبٔچىٍىه لىؽّىٕي وۆضؼەجىىٕىّىع ،لبٔچىٍىه لىؽّىٕي ئۇالضغب ثىٍسۈضِىگۀٍىىىّىعگە لبضىّبِسۇ؟ ئەگەض ذبٌىؽبق ئۇالضٔي ٍەضگە ٍۇجمۇظىّىع ٍبوي ئبؼّبٕٔي ئۇالضٔىڭ ئۈؼحىگە پبضچە ـ پبضچە لىٍىپ چۈـۈضىّىع .ثۇٔىڭسا اﷲ لب لبٍحمۇچي ھەض ثۀسە ئۈچۈْ ئەٌۋەجحە (اﷲ ٔىڭ لۇزضىحىٕي وۆضؼىحىسىغبْ) زەٌىً ثبض » ( .) 9 ثۇٔىڭ ٔەجىجىؽىسە ئېطىفىسىغبْ وۈچ ۋە ئىّىبٕٔي ِەۋجۇزىَەجٕىڭ ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىگە ِبغ ھبٌسا ئىفٍەجىىٍىّۇ ثوٌىسۇ ،ئۇٔىڭ ئەوؽىچە ئىفٍەجىىٍىّۇ ثوٌىسۇ .ؼۈضىسە ثۇ ئىىىي ئەھۋإٌىڭ جبضىرحىىي ئۆضٔەوٍىطى ثېطىٍگەْ: .1وۈچ -لۇزضەجٕي ِەۋجۇزىَەجٕىڭ ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىگە ِبغ ھبٌسا ئىفٍىحىفحە زاۋۇز ۋە ؼۇالٍّبْ ئۆضٔەوٍىطى ثېطىٍگەْ .ثۇ ئىىىي ھۆوۈِساض -پەٍغەِجەضٔىڭ ؼەٌحۀەجي وۈچ ۋە ؼەٌحۀەت ئەذاللىغب لۇضئبْ ئۈٌگە لىٍىپ وۆضؼەجىەْ ئۆضٔەوحۇض ( .) 14 - 10ثۇٔىڭ ئۈچۈْ ـەضت ثوٌغبْ ثىط ٔەضؼە ثبضٍ .ۀي ،وۈچ ئەذاللي .وۈچ ،وۈچ ئەذاللي ثىٍەْ ثىطٌىىحە ئىفٍىحىٍؽە، جبغالض ۋە جبـالض ،ثۆضىٍەض ۋە لۇـالضٔىڭ ھەض ثىطى ثۇ ھبوىّىَەجٕىڭ ئەِطى ئبؼحىسا ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىٕي ئەِەٌگە ئبـۇضغبْ ثىطەض ئبٍەجىە ئبٍٍىٕىسۇ « .ئي جبغالض! ئي لۇـالض! ئۇٔىڭ ئبۋاظىغب ئبۋاظ لوـۇڭالض! » ( ) 10ئەِطى ٔېّىسىگەْ چوڭمۇض ِۀىگە ئىگە! ھەظضىحي زاۋۇزٔىڭ ئبۋاظىغب ئبۋاظ لوـۇؾ ئۈچۈْ جبغالضٔىڭ ضەثجي جبغالضغب ئەِىط لىٍىۋاجىسۇ .ھەظضىحي ؼۇالٍّبٕٔىڭ ئەِطىگە ـبِبي ثوٍؽۇٔسۇضۇپ ثېطىٍگەْ .ؼبضإٍىڭ ثبغچىؽىسا ِبثەجٍەض ،ھەٍىەٌٍەض ،وۆٌچەوٍەض ۋە وۆٌٍەض ثبض ئىسىٌ .ېىىٓ ِەظوۇض ئبئىٍە ثۇ ِۈٌۈوٕىڭ ھەِّىؽىٕي جۇظووضٌۇق ئۈچۈْ ئەِەغ ،ـۈوۈض ئۈچۈْ ئىفٍەجّەوحە ئىسى ( .) 12 .2وۈچ -لۇزضەجٕي ِەۋجۇزىَەجٕىڭ ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىگە ظىث ھبٌسا ئىفٍىحىفحە ؼەثەئ زۆٌىحي ِىؽبي لىٍىپ وۆضؼىحىٍگەِْ .ەۋجۇزىَەجٕىڭ ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىٕي ٔەظەضزە جۇجّىغبْ ثىط ھبوىّىَەجٕىڭ ئىٍىىسىىي وۈچ -لۇزضەت ۋە ھبوىّىَەت ثىط ثبالغب ئبٍٍىٕىسۇ ،ظاۋاٌٍىممب ٍوي ئبچىسۇ ( .) 21 - 15 ثىطاق ثۇ ئۆضٔەوٍەضٔىڭ ئوذفبؾ ثىط ٔۇلحىؽي ثبضٍ .ۀي ،زۇَٔبٌىك ھەض ھبوىّىَەت ئۆجىۈٔچىسۇض ،ئەثەزىٌ ثوٌغبْ ئبٌالھ ٔىڭ ِۇجٍەق ھبوىّىَىحي ۋە ئبذىطەجٕىڭ ئەثەزىٌ ؼبئبزىحىسۇض .ثۇ ؼبئبزەت پەلەت جىطىه ثوٌغبْ ثىط ئبٌالھ ئېحىمبزى ثىٍەْ لوٌغب وېٍىسۇ. ھبوىّىَەجٕىڭ ئۆجىۈٔچي ئىىۀٍىىي لبٔۇٔي .ثۇ لبٔۇْ ؼۇٌحبْ ؼۇالٍّبٕٔىڭ ھبوىّىَىحي ئۈچۈّٔۇ ئوذفبؾ وۈچىە ئىگە .جىٍالضغب زاؼحبْ ثوٌغبْ ثىط زۆٌەجٕىڭ ثەھەٍۋەت ۋە پبضاؼەجٍىه ھۆوۈِساضى ثوٌغبْ ؼۇالٍّبْ پەٍغەِجەضٔىّۇ ٔىھبٍەت ئۆٌۈَ وېٍىپ جبپمبٔىسى .ئۇٔىڭ جىؽّىٕي 221
ٍەضگە ٍىمىحمبْ ٔەضؼە ھبؼىؽىٕي ٍەپ جۈگەجىەْ لۇضت ئىسى ( .) 14ثۇ ٔۇلحىسا ئبٍەت ِۇھبجبثىغب ِۇٔساق زېّەوحە :ئي ئىٕؽبْ! جبھبٔغب ؼۇٌحبْ ثوٌغبْ ؼۇالٍّبْ ثوٌؽبڭّۇ ئۆٌۈَ ؼېٕي جبپىسۇ، ئۇٔىڭسىٓ لبچبٌّبٍؽەْ .ۋالحي وەٌگۀسە ؼېٕي ثىط لۇضۇت ٍىمىحبالٍسۇ. ؼەثەئ زۆٌىحىٕي ھەظضىحي زاۋۇز ۋە ؼۇالٍّبْ زۆٌىحىسىٓ پەضلٍۀسۈضۈپ جۇضغبْ ٔەضؼە وۈچ ۋە ھبوىّىَەت ئەذاللي ئىسى ( .) 21 - 15وۈچ ئەذاللىسىٓ ِەھطۇَ ثوٌغبْ ھەض ھبوىّىَەت ؼەثەئ زۆٌىحىگە ئوذفبؾ پبضچە -پبضچە ثوٌۇپ وەجىۀىسى .ضەثجىّىع ِۇٔساق زەٍسۇ « :ئۇالضٔي ثىع (وېَىٕىي وىفىٍەضگە) چۆچەن لىٍىپ لبٌسۇضزۇق » ( .) 19 ثۇ جبضىري ئۆضٔەوٍەضزىٓ وېَىٓ جەۋھىس چبلىطىمي جەوطاضٌىٕىسۇ ( ) 27 - 22ۋە ـېطىىٕىڭ ٔبھبٍىحي ذەجەضٌىه ثىط ئىٕؽبٔىَەت ۋىطۇؼي ئىىۀٍىىي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ. ئبٔسىٓ ذىحبة ثىۋاؼحە ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضىحىٍىسۇ ۋە ئەۋەجىٍىؿ غبٍىؽىٕي ئەؼىەضجىسۇ: ذۇـرەۋەض ثەضگۈچي ۋە ئبگبھالٔسۇضغۇچي ثوٌۇؾ ( .) 28 ؼۈضىسە ثوظەن لىٍىٕغبٔالض ثىٍەْ چوڭچىٍىك لىٍغۇچىالضٔىڭ ھېؽبة وۈٔي ضەثجىٕىڭ ھوظۇضىسىىي جەِؽىٍي زىئبٌوگٍىطى ٔەلىً لىٍىٕىؿ ثىٍەْ ثىطگە ( ،) 36 - 31ـۇ ئەثەزىٌ ھەلىمەت ثۇ ٔۇلحىسا ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ:
وما أَموالُ ُكم وََل أَوََل ُد ُكم َِبلاِِت تُػ َق ِرب ُكم ِعْن َد ًَن زلْ َفى إِاَل من آَمن وع ِمل ِ صاٖتًا فَأُولَئِ َ ُ َْ ََ ََ َ َ ُّ ْ ََ َْ ْ َ ْ ْ ك ََلُْم َجَزاءُ ف ِِبَا ع ِملُوا وىم ِٓت الْغُرفَ ِ الض ْع ِ ات آَِمنُو َف ِّ َ َُْ ُ
« ِبٌٍىطىڭالض ۋە ثبٌىٍىطىڭالض ؼىٍەضٔي ثىعگە ٍېمىٕالـحۇضاٌّبٍسۇ ،پەلەت ئىّبْ ئېَحمبْ ۋە ٍبذفي ئەِەي لىٍغبٔالضغب لىٍغبْ ئەِەٌٍىطى ئۈچۈْ ھەؼؽىٍەپ ؼبۋاة ثېطىٍىسۇ ،ئۇالض (جۀٕەجٕىڭ) ئېؽىً ئۆٍٍىطىسە (ھەض لبٔساق وۆڭۈٌؽىعٌىىحىٓ) ئەِىٓ ثوٌغبْ ھبٌسا جۇضىسۇ » ( .) 37 ثۇ ئبگبھالٔسۇضۇـالضزىٓ وېَىٓ ،ئىٕؽبٔغب ئەڭ ٍۇلىطى پەٌٍىسىٓ جۆۋۀسىىىسەن ٔەؼىھەت لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ئبضلىٍىك ئىٕؽبٔغب ھەض زائىُ ئبٌالھ ٔىڭ ٔبظاضىحي ئبؼحىسا ئىىۀٍىىىٕي ئەؼىەضجىسۇ:
ِ ِ ٍ ِ ِ وموا ِاَّللِ َمثْػ ََن َوفُػَر َادى قُ ْل إاَّنَا أَعظُ ُك ْم ب َواح َدة أَ ْف تَػ ُق ُ
ئېَحمىٕىيِ« ،ەْ ؼىٍەضگە ثىط ئىفٕي جەۋؼىَە لىٍىّەْ :ؼىٍەض ِەٍٍي ثبـمىالض ثىٍەْ ٍبوي ٍبٌغۇظ جۇضۇـۇڭالضزىٓ لەجئىَٕەظەض ،ئبٌالھ ٔىڭ ھوظۇضىسا جۇضۇۋاجمبٍٔىمىڭالضٔي ھەضگىع ئۇٔحۇِبڭالض » ( .) 46 ھەلٕىڭ ئەثەزىٌ ،ثبجىً ( ؼبذحب )ٔىڭ ئۆجىۈٔچي جەثىئىحي ئەؼٍىحىٍگۀسىٓ وېَىٓ ( ) 49 وەٌگەْ ثۇ ئبٍەت ،ھىساٍەجٕىڭ ِبھىَىحىگە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئبغسۇضىسۇ: « ئەگەض ئبظؼبَ ئبظغبٍٔىمىّٕىڭ ظىَىٕي ئۆظۈِگىسۇض ،ئەگەض ھىساٍەت جبپؽبَ ( ثۇ ) ضەثجىّٕىڭ ِبڭب ۋەھَي لىٍغبْ لۇضئبٔىٕىڭ ؼەۋەثىسىٕسۇض ،اﷲ ھەلىمەجەْ ئبڭالپ جۇضغۇچىسۇضٍ ،ېمىٕسۇض » ( .) 50 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ثۆٌىىىٕي ھېؽبپ وۈٔىٕىڭ زەھفىحىٕي لۇضئبٔسا ئەڭ ٍبذفي جەؼۋىطٌەپ ثەضگەْ جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەض جەـىىً لىٍىسۇ:
222
ِِ ولَو تَػرى إِ ْذ فَ ِزعوا فَ ََّل فَػوت وأ ِ ََ ََلم التػانَاوش ِمن م َك ٍ ُخ ُذوا ِمن م َك ٍ اف قَ ِر ٍ اف ُ يب (َ )51وقَالُوا آَ َمناا بو َوأ ا ُُ ُ ُ ْ َ ْ َ ْ َ َ َْ َ اف بعِ ٍ بعِ ٍ يد ( )52وقَ ْد َك َفروا بِِو ِمن قَػبل ويػ ْق ِذفُو َف َِبلْغَي ِ ِ ٍ يد ()53 ْ ب م ْن َم َك َ ْ ْ ُ ََ َ َ ُ
« ئەؼٍىسە ؼەْ ئۇالضٔي وۇوۇٌىؽىسىٓ چىڭ جۇجۇٌغبْ ،لوضلۇپ لبچىسىغبْ ٍەض جبپبٌّبٍۋاجمبْ ھبٌىحىٕي ثىط وۆضگەْ ثوٌؽبڭ ،ئۇالض ( ِبٔب ثۇ ۋالىححب ) « :ئىّبْ ئېَححۇق » زەٍسۇ ،ثۇٔچە ٍىطاق جبٍسىٓ ھېچمبٔساق جبپب جبضجّبً لبٔسالّۇ ٔىجبجٍىممب ئېطىفؽۇْ؟ ھبٌجۇوي ،ئۇالض ئىٍگىطى ئۇٔي ئىٕىبض لىٍغبْ ۋە ( زۇَٔبزىٓ ئىجبضەت ) ٍىطاق ثىط جبٍسىٓ ئبذىطەجحىٓ ئىجبضەت ئىسضاوحىٓ ھبٌمىغبْ غەٍت ئۈؼحىسە لبضىؽىغب ؼۆظٌىگۀىسى » ( .) 53 - 51
زۇيەر ضۈرىطي ؼۈضە - 73 - 71ئبٍەجٍەضزە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ظۇِەض ( ظۇِطەٌەض /گۇضۇپپىالض ) وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ھەظضىحي ئبئىفەزىٓ ٔەلىً لىٍىٕغبْ ثىط ضىۋاٍەجىە ئبؼبؼەْ ؼۈضىٕىڭ جۇٔجي ٔەؼىً زەۋضىسىال ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبٍٔىمىٕي ئېَحبالٍّىع ( جىطِىعى ،جەپؽىط.) 3234 ، فىطۇظئبثبزى ،ؼۈضىٕىڭ ئىىىىٕجي ثىط ئىؽّي ثبضٌىمي ھەلمىسە جوذحبٌغبٍْ .ۀي ،غۇضاف ؼۈضىؽي .غۇضاف « ،ئۆً » ِۀىؽىسىىي « غۇضفە »ٔىڭ وۆپٍۈن ـەوٍي .ثۇ ئىؽىُ ؼۈضىٕىڭ - 20 ئبٍىحىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ئبؼحىسىٓ زەضٍبالض ئېمىپ جۇضغبْ ،لەۋەت -لەۋەت ھبٌسا ثىٕب لىٍىٕغبْ جۀٕەت ؼبضاٍٍىطى ( غۇضاف ) » ئىجبضىؽىسىٓ ئېٍىٕغبْ .جبثىئىٕالضزىٓ ۋەھت ةِ .ۇٔەثجىھ « ،وىُ ئبٌالھ ٔىڭ ِەذٍۇلٍىطى ھەلمىسىىي ھۆوۈٍِىطىٕي ثىٍّەوچي ثوٌؽب ،غۇضاف ؼۈضىؽىٕي ئولۇؼۇْ » زېگەْ ( ثەؼبئىط ). ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبِْ .ەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسىىي ثەظى ضىۋاٍەجٍەضٔىڭ زەٌىٍي ٍوق .ثۇ ضىۋاٍەجٍەض ئۀئبَ ؼۈضىؽىسە ئوجحۇضىغب لوٍۇٌغبْ ئۆٌچەٍِەضگە ِبغ وەٌّەٍسۇ. « ئبٌالھ ٔىڭ ٍېطى وەڭطىسۇض » ( ) 10ئىپبزىؽي ھىجطەجٕي ئىّب لىٍّبلحب .ؼۈضىٕىڭ ئۇظۇْ ئبٍەجٍەضزىٓ جەـىىً لىٍىٕىؿ ئۇؼٍۇثي ،ئۇٔىڭ ھەثەؾ ھىجطىحىسىٓ ثەوطەن ِەزىٕە ھىجطىحىٕي وۆضؼەجّەوحە .جۇٔجي جەضجىپٍەضٔىڭ ھەِّىؽىسە ؼەثەئ ِ -ۇئّىٓ ؼۈضىٍىطى ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ؼۈضىٕىڭ لۇضەٍؿ ثبٍمۇجىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىسۇ .ثۇ ؼۈضىٕي ٔۇثۇۋۋەجٕىڭ ٍ - 11ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض لبجبضىغب جىعىفمب ثوٌىسۇ. ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي ئىؽالَ ئەلىسىؽىٕىڭ ئبؼبؼي جۈضىىي ثوٌغبْ جەۋھىس ثوٌۇپ ،جەۋھىس ۋە ـېطىه ھەلمىسە جوذحبٌغبْ. ؼۈضە ۋەھىَٕىڭ ِۀجەؼي جەوىحٍۀگەْ ھبٌسا ثبـالٔغبْ .ئبٌالھ ٔىڭ ئىّبْ ثىٍەْ وۇپطى، جەۋھىس ثىٍەْ ـېطىىٕىڭ جەڭ ِەۋجۇت ثوٌۇـىغب ٍوي لوٍۇـىٕىڭ ھېىّىحي ٔېّە؟ زېگەْ ؼوئبٌغب ثۇ ؼۈضە جبۋاة ثەضِەوحە .ثۇ جبۋاثٕي ثەضگۀسە ،پەٌؽەپىٕىڭ ئەڭ لەزىّمي جېّىٍىطىسىٓ ثىطى ثوٌغبْ « ٍبذفي ۋە ٍبِبٕٔىڭ جەثىئىحي »گە لبضىحب « ھېىّەت » ِەضوەظٌىه ثىط ِۇالھىعە ئۇؼٍۇثىٕي 223
ئوجحۇضىغب لوٍىسۇ .جۆۋۀسىىي ثبالغەت ثىٍەْ جوٌغبْ ئبٍەت ثۇ ھەلحە وەڭ زائىطىٍىه ِۀىٕي ئۆظ ئىچىگە ئبٌغبْ:
ِ س َخلَ َق ال اس َم َاوات َو ْاْل َْر َ اها ِر َويُ َك ِّوُر النػ َ ض َِب ْٖتَِّق يُ َك ِّوُر اللاْي َل َعلَى النػ َ اه َار َعلَى اللاْي ِل َو َس اخَر الش ْ ام َ ِ سوِ ِ اح َدةٍ ّتُا َج َع َل ِمْنػ َها َزْو َج َها َوالْ َق َمَر ُكلٌّ ََْي ِري ْل َ َج ٍل ُم َس ًّمى أَََل ُى َو الْ َع ِز ُيز الْغَف ُ اار (َ )5خلَ َق ُك ْم م ْن نَػ ْف ٍ َ ات ثَََّل ٍ وف أُامهاتِ ُكم خ ْل ًقا ِمن بػع ِد خ ْل ٍق ِٓت ظُلُم ٍ ِ ِ ِ ث ذَلِ ُك ُم َوأَنْػَزَؿ لَ ُك ْم م َن ْاْلَنْػ َع ِاـ َِتَانيَةَ أ َْزَو ٍاج َِيْلُ ُق ُك ْم ِٓت بُطُ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ صَرفُو َف ()6 ك ََل إِلَوَ إِاَل ُى َو فَأ ا ا اَّللُ َرب ُك ْم لَوُ الْ ُم ْل ُ ََ تُ ْ
« اﷲ ئبؼّبٔالضٔي ۋە ظېّىٕٕي ثەٌگىٍىه ثىط ِەلؽەت ئۈچۈْ ٍبضاجحي .اﷲ وېچىٕي وۈٔسۈظگە وىطگۈظىسۇ ۋە وۈٔسۈظٔي وېچىگە وىطگۈظىسۇ ،اﷲ وۈْ ثىٍەْ ئبٍٕي ئۆظ ئولىسا ِۇئەٍَەْ ۋالىحمىچە ( ٍۀي لىَبِەجىىچە ) ئبٍٍىٕىپ جۇضىسىغبْ ثەٌگىٍىه لبٔۇٔىَەجىە ثوٍؽۇٔسۇضزى ،ثىٍىڭالضوي ،ئۇ ( ٍۀي اﷲ ئۆظ ئىفىسا ) غبٌىجحۇض( .ثۀسىٍىطىٕىڭ گۇٔبھٍىطىٕي جوٌىّۇ ِەغپىطەت لىٍغۇچىسۇض .اﷲ ؼىٍەضٔي ثىط ئبزەِسىٓ ٍبضاجحي ،ئبٔسىٓ ئۇٔىڭسىٓ ئۇٔىڭ جۈپحىٕي ( ٍۀي ھەۋۋأي ) ٍبضاجحي ۋە ھبٍۋأالضزىٓ ؼەوىىعٔي ( جۆگە ،وبال ،لوً ،ئۆچىىسىٓ ئەضوەن ـ چىفي ثوٌۇپ جەِئي ؼەوىىع ) ؼىٍەض ئۈچۈْ ٍبضاجحي ،اﷲ ؼىٍەضٔي ئبٔبڭالضٔىڭ لبضٔىسا ثىط ھبٌەجحىٓ ٍۀە ثىط ھبٌەجىە جەضەلمىٌ لىٍسۇضۇپ ( ٍۀي ئبثىّۀىٌ ،ئبٔسىٓ ٌەذحە لبْ ،ئبٔسىٓ پبضچە گۆؾ ثبؼمۇچٍىطىغب ثۆٌۈپ ) ،ئۈچ لبضاڭغۇٌۇق ( ٍۀي ثبالھەِطاھىٕىڭ پەضزىؽي ،ثەچچىساْ ۋە ئبٔىٕىڭ لوضؼىمي ) ئىچىسە ٍبضىحىسۇ، ئۀە ـۇ اﷲ ؼىٍەضٔىڭ ضەثجىڭالضزۇض ،پبزىفبھٍىك اﷲ لب ذبؼحۇض ،ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ھېچ ئىالھ ٍولحۇض ،لبٔسالّۇ ( ئۇٔىڭغب ئىجبزەت لىٍىفحىٓ ئۇٔىڭسىٓ غەٍطىَگە چولۇٔۇـمب ) ثۇضۇٌۇپ وېحىؽىٍەض » ( .) 6 - 5 ثبالغەت ـبھ ئەؼەضى ثوٌغبْ ثىط ئبٍەجحە ،ھەَ ئىٕؽبٔىَەجٕىڭ ئېٍېّېٕحٍىك ٍبضىحىٍىؿ جەضٍبٔىٕىڭ ئەڭ ئۇٌىغب ھەَ ثىئوٌوگىَىٍىه ٍبضىحىٍىفىٕىڭ ثبـالٔغۇچىغب ھەَ ئبٔب لوضؼىمىسىىي جۆضەٌّىٍىه ٍبضىحىٍىؿ ثبؼمۇچٍىطىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ِەٌۇِبجالضٔىڭ ھەِّىؽي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 6 ثىٍىّٕىڭ ثىٍىُ ئەذاللىسىٓ ئبٍطىالٌّبٍسىغبٍٔىمىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه گۈظەي ثىط ئبگبھالٔسۇضۇؾ ثۇ ؼۈضىسە وەٌگەْ « :ثىٍىسىغبٔالض ثىٍەْ ثىٍّەٍسىغبٔالض ثبضاۋەض ثوالِسۇ؟ » ( .) 9ئۇٔسالحبٔ ،ېّىٕي ثىٍگۀٍەض ثىٍەْ ثىٍّىگۀٍەض؟ ئبٍەجٕىڭ ئبٌسىسا ثۇ ؼوئبٌٕىڭ جبۋاثي ثېطىٍگەْ :ضەثجىٕي! ثۇ ِۀىسە « ثىٍىُ » زېگەْ ٔېّە ؼوئبٌغب ،لۇضئبْ « ھبـىَەت » زېگەْ جبۋاثٕي ثېطىسۇٍ .ۀي ،ئبٌالھ ٔىڭ ئۇٌۇغٍىمىٕي ثىٍىؿ ۋە ئۇٔىڭ ئۇٌۇغٍىمي ئبٌسىسا ئۆظىٕىڭ ھەززىٕي ثىٍىفحۇض. ثۇٔىڭ ئۈچۈْ ئەڭ ئبؼبؼٍىك ـەضت ثوٌغبْ ٔەضؼە « ئىرالغ »جۇض ( ٍ .) 11ۀي ،ئەلىسىٕي ئبٌالھ لب ذبغ لىٍغبْ ھبٌسا پەلەت ئبٌالھ لىال ئىجبزەت لىٍىفحۇضِ .بٔب ثۇ ئىرالؼٕىڭ لۇضئبٔسىىي ئىعاھبجيٍ .ۀي ،ئىرالغ ،لۇضئبٔغب وۆضە جەۋھىسىىي ئىرالؼٕي وۆضؼىحىسۇ. جەۋھىس « ،ئېحىمبزٔي ؼبپ ،ؼەِىّىٌ ۋە ذبٌىػ ھبٌسا ئىجبزەجٕي ئبٌالھ لب ذبغ لىٍىؿ » ـەوٍىسە لبٍحب -لبٍحب جەوطاضالٔغبْ ( « .) 2،3،11،14ذۇزىٕي ٍولىحىپ لوٍۇؾ » ئىٕؽبٕٔىڭ ئەڭ چوڭ ٍولىحىفىسۇض ( .) 15ؼۈضىسە جەۋھىس ثىٕبؼىٕي ثۇظغۇٔچىٍىممب ئۇچطاجمبْ ـېطىه چۈـۀچىؽي ئبٍطىُ ثىط جېّب ؼۈپىحىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 67-46،62-33،38،43ھەض جۈضٌۈن ـېطىه « ئبٌالھ ٔي ٍېحەضٌىه » زەپ ثىٍّىگەْ چۈـۀچىگە ثېطىپ جبلىٍىسۇ « .ئبٌالھ ثۀسىؽىگە ٍېحەضٌىه ئەِەؼّۇ؟ » زېگەْ - 36ئبٍەت ِبٔب ثۇ ئبظغۇْ چۈـۀچىٕي ضەت لىٍىسۇ. 224
ئىٕؽبٍٔىك جبضىري ثوٍىچە ھەلىمەجىە جبٌىپ ثوٌغبٔالضٔىڭ ئەڭ چوڭ ؼۈپىحي ثوٌغبْ ثىط ئەۋظەٌٍىه ثۇ ؼۈضىسە جىٍغب ئېٍىٕغبٍْ .ۀي ،ؼۆظٔىڭ ئەڭ ٍبذفىؽىٕي ئبڭالؾ ۋە ئەڭ ٍبذفىؽىغب ئەگىفىؿ ( .) 18 ظۇِەض ؼۈضىؽي ۋەھىَٕىڭ ئىىىي لۇجۇپٍۇق ثبٍبْ ئۇؼٍۇثي ئەڭ وۆپ ئۇچطاٍسىغبْ ؼۈضىسۇض. ـۇڭب لۇضئبٕٔىڭ ظىث لۇجۇپٍۇق ئۇؼٍۇثىغب ئۆضٔەن ثوٌغبْ ئبٍەت ثۇ ؼۈضىسە ٍەض ئبٌغبْ:
ِ يث كِتاَب متش ِاِبا مث ِاِن تَػ ْقشعِر ِمْنو جلُ ا ِ اَّلل نَػازَؿ أَحسن ْ ِ ِ ود ُى ْم ي ُجلُ ُ اٖتَد َ ً َُ َ ً َ َ َ َ ُ ُ ُ ين َِيْ َش ْو َف َربػا ُه ْم ّتُا تَل ُ اُ ود الذ َ ْ ََ
« اﷲ ؼۆظٌەضٔىڭ ئەڭ چىطاٍٍىمي ثوٌغبْ لۇضئبٕٔي ثىطؼي ٍۀە ثىطؼىٕي ـىپي وەٌحۈضۈپ جەوطاضالٔغبْ ،ئىىىي لۇجۇپٍۇق ثىط ذىحبة ؼۈپىحىسە ٔبظىً لىٍسى ( .ثۇ ـۇٔساق ثىط ذىحبثحۇضوي ) ضەثجىسىٓ ئەٍّىٕىسىغبْ وىفىٍەضٔىڭ ثەزۀٍىطى جىحطەٍسۇ ،ئبٔسىٓ اﷲ ٔىڭ ظىىطى ئۈچۈْ ( ٍۀي اﷲ ٔىڭ ضەھّىحيِ ،ەغپىطىحىگە زائىط ئبٍەجٍەض جىالۋەت لىٍىٕغبْ چبغسا ) ئۇالضٔىڭ ثەزۀٍىطى ۋە زىٍٍىطى ٍۇِفبپ ( ئبضاَ جبپىسۇ ) » ( .) 23 « ئىالھىٌ ۋەھىٌ ٔېّە ئۈچۈْ ؼۆظٔىڭ ثبضٌىك ئىّىبٍٔىطىٕىڭ ھەِّىؽىٕي پۈجۈٍٔەً وەڭ زائىطىسە ئىفٍىحىسۇ؟ » ؼوئبٌىٕىڭ جبۋاثىٕي ثۇ ؼۈضىسە ٍەض ئبٌغبْ ثىط ئبٍەجحىٓ ثىٍەٌەٍّىع:
بَربْػنَا لِلن ِ ااس ِٓت َى َذا الْ ُق ْرآَ ِف ِم ْن ُك ِّل َمثَ ٍل لَ َعلا ُه ْم يَػتَ َذ اك ُرو َف َولََق ْد َ
« ثىع وىفىٍەضٔي ۋەظ ـ ٔەؼىھەت ئبٌؽۇْ زەپ ،ثۇ لۇضئبٔسا ئۇالضغب جۈضٌۈن ِىؽبٌالضٔي ثبٍبْ لىٍسۇق » ( .) 27 ؼۈضىسە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئۆٌىسىغبْ ثىط ئىٕؽبْ ئىىۀٍىىي ئەؼىەضجىٍگەْ « ؼەْ ھەلىمەجەْ ئۆٌىؽەْ ،ئۇالضِۇ ھەلىمەجەْ ئۆٌىسۇ » ( ) 30ئبٍىحي « ،ثىط وۈٔي وېٍىسۇ پەٍغەِجەضٌەضٔىّۇ ۋە ئىٕىبض لىٍغبٔالضٔىّۇ ھېؽبثمب جبضجىّىع » ئىّبؼىٕي ئەوػ ئەجحۈضِەوحە. لۇضئبٕٔىڭ ھەَ ذۇـرەۋەض ثېطىسىغبْ ھەَ ئبگبھالٔسۇضىسىغبْ ئبٍەجٍىطى ثبض .ثۇ ھەض ئىىىي ئبٍەت گۇضۇپپىؽي ئىٕؽبٔغب ثىط ضەھّەجحۇض .چۈٔىي ئۇٔىڭ ِەلؽىحي ئىٕؽبٕٔي ئبگبھالٔسۇضۇـحۇض. لۇضئبٔسا ٍەض ئبٌغبْ ذۇـرەۋەض ثەضگۈچي ئبٍەجٍەضٔىڭ ثەٌىىُ ثىطىٕچىؽي جۆۋۀسىىي ئبٍەجحۇض:
ِ ِ َح َس ِن الا ِذي َكانُوا يَػ ْع َملُو َف لِيُ َك ِّفَر ا َجَرُى ْم ِِب ْ َس َوأَ الاذي َعملُوا َوََْي ِزيَػ ُه ْم أ ْ اَّللُ َعْنػ ُه ْم أ ْ
« اﷲ ئۇالضٔىڭ ئەڭ ٍبِبْ ئەِەٌٍىطىٕي ٍولمب چىمىطىسۇ ،ئۇالضغب لىٍغبْ ئەڭ ٍبذفي ئەِەٌٍىطى ثوٍىچە ؼبۋاة ثېطىسۇ » ( .) 35 ئىٕؽبٕٔىڭ لىٍغبٍٔىطىٕىڭ ئەڭ ٍبذفىؽي ثىٍەْ ِۇوبپبجٍىٕىفي ھەلمىسىىي ثۇ ذۇـرەۋەض جېرىّۇ ٍبذفىٕي ۋۇجۇزلب چىمىطىؿ ئۈچۈْ جىطىفىفغب ٍېحەضٌىه ؼەۋەثحۇض .ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبْ ئەِەٌٍىطىٕي ئەڭ ٍبذفىؽي ئۈؼحىسىٓ ِۇوبپبجالٍسىغبٍٔىمىٕي پەلەت « وەضىُ ثوٌۇـي » ثىٍەْ ئىعاھٍىغىٍي ثوٌىسۇ. ئىٕؽبْ ٍۈضىىىٕي جىحطىحىسىغبْ ئۇ ؼوئبي ثۇ ؼۈضىسە ٍەض ئبٌّبلحب « :ئبٌالھ ثۀسىؽىگە ٍېحەضٌىه ئەِەؼّۇ؟ » ٍېحەضٌىه ئەِەؼّۇ؟ ئېَحىپ ثېمىڭە ،ئبٌالھ ثۀسىؽىگە ٍېحەضٌىه ثوٌّىؽب ،وىُ ٍېحەضٌىه ثوٌىسۇ؟ ٔېّە ٍېحەضٌىه ثوٌىسۇ؟ ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ِۇھبجبثىغب ئەزەثٕي جەۋؼىَە لىٍغبْ ئۇؼٍۇثي ھەِّىّىعٔىڭ لۇٌىمىسا جبضاڭالپ جۇضىفي وېطەن:
ؼ تَػ ْعلَ ُمو َف قُ ْل ََي قَػ ْوِـ ْاع َملُوا َعلَى َم َكانَتِ ُك ْم إِِِّن َع ِام ٌل فَ َس ْو َ
225
ئېَحمىٕىي « ،ئي لەۋِىُ! ؼىٍەض ئۆظەڭالضغب ٍبضىفىسىغبٕٔي لىٍىڭالضِ ،ۀّۇ ئۆظەِگە ٍبضىفىسىغبٕٔي لىٍىّەْ .ؼىٍەض ئۇظۇٔغب لبٌّبً ذبضٌىغۇچي ئبظاثٕىڭ وىّگە وېٍىسىغبٍٔىمىٕي ثىٍىؽىٍەض» ( .) 39 ئۆٌۈِگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ِەٌۇِبجىّىع ٔبھبٍىحي ئبظ ثوٌۇپ ،ثۇ ـەوىٍسە زاۋاٍِىفىسۇ .چۈٔىي ئۆٌۈَ ِبززىٌ زۇَٔب ئبذىطٌىفىپ ِۀىۋى زۇَٔب ثبـالٔغبْ ثىط ثوؼۇغىسۇض .ئۇ ثوؼۇغب ھەلمىسە پەلەت ۋەھىٌ ئبضلىٍىمال ثىط ٔەضؼە ثىٍەٌەٍّىع .جۆۋۀسىىي ئبٍەت ثۇ ھەلحە جوذحبٌّبلحب:
ِ اَّلل يػتَػو اْت ْاْلَنْػ ُف ِ ت َويػُْرِس ُل ت ِٓت َمنَ ِام َها فَػيُ ْم ِس ُ ك الاِِت قَ َ ي َم ْوِتَا َوالاِِت ََلْ َُتُ ْ ضى َعلَْيػ َها الْ َم ْو َ سحَ اُ َ َ َ ِ ك َْلََي ٍ ِ ْاْل ْ ِ ت لَِق ْوٍـ يَػتَػ َف اك ُرو َف َج ٍل ُم َس ًّمى إ اف ِٓت َذل َ َ ُخَرى إ ََل أ َ
« ئىٕؽبٔالض ئۆٌىسىغبْ چبغٍىطىسا ،اﷲ ئۇالضٔىڭ جبٍٔىطىٕي ئبٌىسۇ ،ئۆٌّىگۀٍەضٔىڭ جبٍٔىطىٕي ئۇذٍىغبْ چبغٍىطىسا ئبٌىسۇ ،ئۆٌۈِگە ھۆوۈَ لىٍىٕغبْ ( ٍۀي ئەجىٍي ٍەجىۀٍەض ) ٔىڭ جبٍٔىطىٕي جۇجۇپ لېٍىپ ،لبٌغبٔالضٔىڭ جبٍٔىطىٕي ِۇئەٍَەْ ۋالىحمىچە ( ٍۀي ئەجىٍي ٍەجىۈچە ) لوٍۇپ ثېطىسۇ ،ثۇٔىڭسا پىىىط ٍۈضگۈظىسىغبْ لەۋَ ئۈچۈْ ( اﷲ ٔىڭ لۇزضىحىٕي وۆضؼىحىسىغبْ ) ٔۇضغۇْ ئبالِەجٍەض ثبض » ( .) 42 ئۆٌۈِگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثۇ ئبٍەت ۋە ثۇ ٍەضگىچە زاۋاَ لىٍغبْ ئبٍەجٍەض ِۇـطىىالضٔىڭ ـبپبئەت چۈـۀچىؽىٕي ٍېّىطىپ جبـالـٕي ِەلؽەت لىٍغبْ .لۇضئبٔسىىي پۈجۈْ ـبپبئەت ئبٍەجٍىطى ،ظۇِەض ؼۈضىؽي - 44ئبٍەت ئبؼبؼىسا چۈـىٕىٍىفي وېطەن .ـۇٔىڭ ثىٍەْ ثىطگە ،ئبٌالھ لب جەؼٍىُ ثوٌغبٍٔىمىٕي زاۋا لىٍغبْ ِۇؼۇٌّبٔالضِۇ ئۆظىسىىي ـبپبئەت چۈـۀچىؽىٕي ثۇ ئبٍەت ئبؼبؼىسا ـەوىٍٍۀسۈضۈـي الظىُ:
ك ال اسماو ِ قُل ِاَّللِ ال اش َف ِ ات َو ْاْل َْر ِ ض ّتُا إِلَْي ِو تُػ ْر َجعُو َف َ اعةُ َّت ًيعا لَوُ ُم ْل ُ َ َ ْ
ئېَحمىٕىي « ـبپبئەجٕىڭ ھەِّىؽي اﷲ ٔىڭ ئىٍىىسىسۇض ،ئبؼّبٔالضٔىڭ ۋە ظېّىٕٕىڭ پبزىفبھٍىمي اﷲ لب ذبؼحۇض .ئبٔسىٓ ؼىٍەض اﷲ ٔىڭ زەضگبھىغب لبٍحۇضۇٌىؽىٍەض» ( .) 44 ؼۈضىٕىڭ - 53ئبٍىحىّۇ لۇضئبٕٔىڭ ذۇـرەۋەض ثەضگۈچي ئبٍەجٍىطىسىٓ ثىطى:
قُل َي ِعب ِاد ا ِ اَّلل يػ ْغ ِفر الذنُوب َِ َسرفُوا َعلَى أَنْػ ُف ِس ِهم ََل تَػ ْقنَطُوا ِمن ر ْْتَِة اِ ِ ّت ًيعا إِناوُ ُى َو َ ْ ْ َ ي الذ َ ْ َ َ َ اَّلل إ اف اَ َ ُ ين أ ْ َ ور الارِح ُيم الْغَ ُف ُ
« ( ئي ِۇھەِّەز! ِېٕىڭ جىٍىّسىٓ ) ئېَحمىٕىي ( « ،گۇٔبھالضٔي لىٍىۋېطىپ ) ئي ھبٍبجىٕي ئىؽطاپ لىٍغبْ ثۀسىٍىطىُ! اﷲ ٔىڭ ضەھّىحىسىٓ ئۈِىسؼىعٌۀّەڭالض .اﷲ ھەلىمەجەْ ( ذبٌىغبْ ئبزەِٕىڭ ) جىّي گۇٔبھٍىطىٕي ِەغپىطەت لىٍىسۇ ،ـۈثھىؽىعوي ،اﷲ ٔبھبٍىحي ِەغپىطەت لىٍغۇچىسۇضٔ ،بھبٍىحي ِېھطىجبٔسۇض » ( .) 53 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطىسىىي جۀٕەجىە الٍىك ثوٌغبْ ِۇئّىٍٕەضٔىڭ جۀٕەجىە وىطىفي ۋە جۀٕەجحە لىعغىٓ لبضـي ئېٍىٕىفي جەؼۋىطٌۀگەْ جۀٕەت پۇضالٍىك ئبٍەجٍەض ئىٕؽبْ ضوھىغب ھوظۇض ثېغىفالٍسۇ:
226
ِ و ِسيق الا ِذين اتاػ َقوا ربػاهم إِ ََل ْ ِ ت أَبْػ َوابػُ َها َوقَ َاؿ ََلُْم َخَزنػَتُػ َها َس ََّل ٌـ وىا َوفُت َح ْ إتَناة ُزَمًرا َح اَّت إِذَا َجاءُ َ َ َ َ ْ َ ُْ علَي ُكم ِطبػتم فَادخلُوىا خالِ ِدين ( )73وقَالُوا ْ ِ ِ ِ إتَن ِاة ض نػَتَػبَػ اوأُ ِم َن ْ ص َدقَػنَا َو ْع َدهُ َوأ َْوَرثَػنَا ْاْل َْر َ اٖتَ ْم ُد اَّلل الاذي َ َ َ ْ ْ ُْْ ْ ُ َ َ َ ِِ ِ ي ()74 َحْي ُ َج ُر الْ َعامل َ ث نَ َشاءُ فَن ْع َم أ ْ
ضەثجي ئبٌسىسىىي ِەؼئۇٌىَەت جۇٍغۇؼىٕي جؤۇپ ٍىحىپ ئبزا لىٍغبٔالض ،جۀٕەجىە جوپ ـ جوپ ثوٌغبْ ھبٌسا ِبڭسۇضۇٌىسۇ ،ھبٌجۇوي ،ئۇالض جۀٕەجىە ٍىحىپ وەٌگەْ چبغسا ئۇٔىڭ زەضۋاظىٍىطى ئېچىٍىپ ثوٌغبْ ثوٌىسۇ ،جۀٕەجىە ِۇئەوىەي پەضىفحىٍەض ئۇالضغب « :ؼىٍەضگە ئبِبٍٔىك ثوٌؽۇْ، ؼىٍەض ( گۇٔبھالضٔىڭ وىطٌىطىسىٓ ) پبن ثوٌسۇڭالض ،جۀٕەجىە وىطىڭالض ( ،ئۇٔىڭسا ) ِەڭگۈ لېٍىڭالض » زەٍسۇ ( .) 73ئۇالض ( جۀٕەجىە وىطىپ ئوضۇٔالـمبْ چبغسا ) ئېَحىسۇ « :جىّي ھەِسۇؼبٔب اﷲ لب ذبؼحۇضوي ،ئۇ ثىعگە لىٍغبْ ۋەزىؽىٕي ئىفمب ئبـۇضزى ،جۀٕەجٕىڭ ظېّىٕىغب ثىعٔي ۋاضىػ لىٍسى .جۀٕەجحە ئۆظىّىع ذبٌىغبْ جبٍسا جۇضىّىعِ ،ەؼئۇٌىَىحىٕي ئبزا لىٍغۇچىالضٔىڭ ِۇوبپبجي ٔېّىسېگەْ ٍبذفي! » ( .) 74
غبفىر ( يۇئًىٍ ) ضۈرىطي ؼۈضە - 45 - 28 ،ئبٍىحىسىىي لىؽؽەگە ئبؼبؼەْ ئىؽالَ ئبٌىّىٕىڭ غەضثىسە « ِۇئّىٓ »، ـەضلىسە -3ئبٍىحىگە ئبؼبؼەْ « غبفىط » ئىؽّي ثىٍەْ ِەـھۇض. جىطِىعى ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ِەظوۇض ؼۈضىٕي « ھب ِىُ ئەٌّۇئّىٓ » زەپ ئبجىغبٍٔىمي ھەلمىسىىي ثىط ھەزىؽٕي ٔەلىً لىٍغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ئەثۇ جبٌىپٕىڭ ۋاپبجىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن .ھەظضىحي ئەثۇ ثەوطى ئۇلجە ثىٓ ئەثي ِۇئبٍث ضەؼۇٌۇٌالھمب لوي جەوىۈظِەوچي ثوٌغبٔسا ئبٌسىٕي جوؼۇپ « ،ؼىٍەض ضەثجىُ ئبٌالھ زېگەْ وىفىٕي ئۆٌحۈضەِؽىٍەض؟ » ( ) 28زېگەْ ثۇ ئىپبزىٕي لوٌالٔغبْ ( ثۇذبضى ). ؼۆٍۈٍِۈن ضەؼۇٌىّىعٔي ئۆٌحۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍغبْ ثۇ ذىً ھەضىىەجٍەض ئەثۇ جبٌىپٕىڭ ۋاپبجىسىٓ وېَىٓ ،ھىجطەجحىٓ ثۇضۇْ ثبؾ وۆجۈضۈـىە ثبـٍىغبٔىسىٍ .ۀي ،ئبئىٍىٕىڭ ثبـمب ئەظاٌىطى ثىٍەْ ثىطٌىىحە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ھبٍبجىغب لەؼث لىٍىٕىفمب ثبـٍىغبْ ثىط ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ؼۈضە زەۋەجٕىڭ ٍ - 11ىٍىٕىڭ ئبذىطى ٍبوي ٍ - 12ىٍىٕىڭ ثبـٍىطىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن .ؼۈضە، ِۇؼھبثحىىي ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپىگە ئبؼبؼەْ جىعىٍغبْ ٍەجحە ؼۈضىٍىه « ھب ِىُ » ئبئىٍىؽىٕىڭ جۇٔجي ؼۈضىؽي ثوٌۇپ ،زەؼٍەپىي جەضجىپٍەضٔىڭ ھەِّىؽىسە ظۇِەض -فۇؼؽىٍەت ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ. ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي ئىٕؽبْ .ؼۈضىسە ئىٕؽبْ ٍبضاجمۇچي ئبٌسىسا ھەززىٕي ثىٍىؿ، ٍبضىحىٍغبٔالض ئبٌسىسا ئۆظىٕىڭ لىّّىحىٕي ثىٍىفىە زەۋەت لىٍىٕغبْ. ؼۈضە « ھب ِىُ » ِۇلبجحبئب ھەضىپٍىطى ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇِ .ۇـۇٔساق ثبـالٔغبْ ثبـمب ؼۈضىٍەضگە ئوذفبؾ ۋەھىٌ جەوىحٍۀگەْ .ؼۈضىٕىڭ - 3ئبٍىحىسە ئبٌالھ ٔىڭ غەظىپىٕىڭ ئىىىي ضەھّەت ئىؽىوپىىؽىٕىڭ ئىچىگە ئېٍىٕغبٍٔىمىٕي وۆضىّىع: 227
ِ ِِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ا ِ ِ ِ ِ ِ َغاف ِر الذنْب َوقَاب ِل التػ ْاوب َشديد الْع َقاب ذي الطاْوؿ ََل إلَوَ إاَل ُى َو إلَْيو الْ َمصّيُ
« ( اﷲ ) گۇٔبھٕي ِەغپىطەت لىٍغۇچىسۇض ،جەۋثىٕي لوثۇي لىٍغۇچىسۇض ( .اﷲ ٔىڭ ) ئبظاثي لبجحىمحۇض ( ،اﷲ ) ئىٕئبَ ئىگىؽىسۇض ،ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ھېچ ئىالھ ٍولحۇض ،ئبلىۋەت لبٍحىسىغبْ جبً ئۇٔىڭ زەضگبھىسۇض » ( .) 3 ؼۈضىسە وىفىٕىڭ زىممەت ٔ -ەظىطى ۋەھىَٕي ئىٕىبض لىٍغبْ لەۋٍِەضٔىڭ پبجىئەٌىه ئبلىۋىحىگە ئبغسۇضۇٌغبْ ثوٌۇپ( ،) 5 - 4ئبٔسىٓ ِۇئّىٍٕەضگە ذوـرەۋەض ثېطىٍگەْ ( .) 8 - 7 ؼۈضىسە وبئىٕبت زەٌىٍٍىطى ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثوٌۇپٔ ،ەظىطىّىعٔي ثىط زەَ ئبؼّبٔغب ،ثىطزەَ ٍەضگە ئبغسۇضىسۇ .ضىعلىّىعٔىڭ ذۇززى ئبٍەجٍەضگە ئوذفبؾ ؼبِبزىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ثۇ ؼۈضىسىٓ ئۆگىٕىّىع ( .) 13 ئېىىٕعاضٌىممب ئۇضۇق جېطىغۇچي ئبؼّبٔغب لبضاٍسۇٔ .ېّە ئۈچۈْ؟ ئەٌۋەجحە ضىعىك /ضەھّەت ؼبِبزىٓ چۈـىۀٍىىي ئۈچۈْ .ضىعىمىّىعغب ئېطىفىؿ ئۈچۈْ ھەضىىەجىە وەٌگەْ ۋالحىّىعزا، ضىعىمىّىعِۇ ئبٌسىّىعغب وېٍىؿ ئۈچۈْ ھەضىىەجىە ئۆجىسىىەْ ۋە ثىعگە پۈجۈٌگەْ ضىعىك وېٍىپ ثىعٔي جبپىسىىەٌْ .ېىىٓ ثىعِۇ ئۇٔىڭغب ئېطىفىؿ ئۈچۈْ ئۇٔي جەٌەپ لىٍىپ ،ئۇٔىڭغب ئىؽّىّىعٔي ٍبظزۇضىفىّىع وېطەن ئىىەْ .ثىع ئۇٔي ئىعزەـىە ثبـٍىغبْ ۋالحىّىعزا ،ئۇِۇ ثىعٔي ئىعزەپ جبپىسىىەْ .ثىعٔىڭ وۆڭٍىّىع ئۇٔي جبضجىفمب ثبـٍىغبٔسا ،ئۇِۇ ثىعگە ئىٕحىٍىسىىەْ .ئىىىي جەضەپ ثىط -ثىطىگە ئىٕحىٍگۀسە ،ثۇالضٔىڭ ئىگىؽي ثوٌغبْ ئبٌالھ ثەٌگىٍىگەْ لبٔۇْ جەلەظظاؼي ثىٍەْ ئۇالض ثىط -ثىطىٕي جبپىسىىەْ. ؼۈضىسە ھېؽبپ وۈٔىسىىي ثىط زىئبٌوگ ٔەلىً لىٍىٕغبْ .ثۇ ،ئىٕؽبٕٔي لوضلۇٔچحىٓ جىحطىحىسىغبْ ثىط زىئبٌوگ .زىئبٌوگ زېَىٍگۀسە وۈٔسىٍىه ھبٍبجحىىي ثىط زىئبٌوگ وۆظ ئبٌسىڭىعغب وەٌّىؽۇْ .ئۇ وۈٔسە ئبٌالھ ٔىڭ ؼوئبٌىغب جبۋاة ثەضگۈزەن ٔە ثىط ئىٕؽبْ ٔە ثىط پەضىفحە ثوٌىسۇ. ؼوئبٌٕي ؼوضىغۇچىّۇ ۋە جبۋاثىٕىّۇ ثەضگۈچي ئبٌالھ جۇض.
ك الْيػوـ ِاَّللِ الْو ِ ِ اح ِد الْ َق اها ِر ؿِ َم ِن الْ ُم ْل ُ َ ْ َ َ
« -ثۈگۈْ پبزىفبھٍىك وىّگە ذبغ؟ غبٌىت ثىط اﷲ لب ذبؼحۇض » ( .)16 لوضلۇٔچٍۇق ثوٌغبْ ھېؽبپ وۈٔىّۇ ٍبوي ھېؽبپ ثىطىفّۇ؟ ِېٕىڭچە ھېؽبپ ثىطىفحۇض .چۈٔىي ئۇ وۈٕٔىڭ ئېغىط وۈْ ثوٌۇـي ،ھېؽبپ ثىطىفٕىڭ لىَىٍٕىمي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه: حَِّ ٍُ وٌََب ـَفَِغٍ ٍُطَبعُ ٓ ِِْٓ َ َّبٌَِِّ َ ة ٌَسَى اٌْحََٕبجِطِ وَب ِظََِّٓ َِب ٌٍِظ وَأَ ْٔصِضْھُُْ ٍَوْ ََ اٌْآَ ِظفَةِ ِإ ِش اٌْمٍُُو ُ « ئۇالضٔي لىَبِەت وۈٔىسىٓ ئبگبھالٔسۇضغىٓ ،ئۇ چبغسا زىٍالض ( لوضلۇٔچٕىڭ لبجحىمٍىمىسىٓ ) ثوغۇظالضغب وەپٍىفىۋاٌىسۇ ،ئۇالض لبٍغۇ ـ ھەؼطەجىە جوٌىسۇ ،ظاٌىّالضغب ٍېمىٓ زوؼث ۋە ـبپبئىحي لوثۇي لىٍىٕىسىغبْ ـبپبئەجچي ثوٌّبٍسۇ » ( .) 18 ؼۈضىسە ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ ،ظاٌىُ ھبوىّىَەجٕىڭ ئۈچ جەضىپىٕىڭ ؼىّۋوٌي ثوٌغبْ پىطئەۋْ - ھبِبْ -لبضۇٔسىٓ ئىجبضەت ئۈچ وۈچىە لبضـي ئېٍىپ ثبضغبْ وۆضىفي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ ( .) 24 - 23 پىطئەۋٕٔىڭ ،ذەٌمىٕىڭ ؼەضذىٍٍىطىٕي ٔېّە ثىٍەْ لوضلىحىسىغبٍٔىمىٕي ثىٍەِؽىع؟ ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ ئۇالضٔىڭ جۇضِۇؾ ئبزىحىگە ِۇزاذىٍە لىٍىفي (ئبضىٍىفىفي) ثىٍەْ لوضلىحبجحي ( .) 26 پىطئەۋٕٔىڭ ِەجٍىؽىسە ھەظضىحي ِۇؼبزىٓ لبٔساق لۇجۇٌۇؾ ھەلمىسە ِۇظاوىطە ئېٍىپ ثېطىٍّبلحب ثوٌۇپ ،ثىطىٕچي چبضە ئۇٔي ئۆٌحۈضۈپ وۆظزىٓ ٍولىحىؿ ئىسى .پىطئەۋِْ « :ۇؼبٔي ِبڭب 228
لوٍۇپ ثىطىڭالض ،ئۇٔي ِەْ ئۆٌحۈضەً » زەٍسۇِ .ۇؼبٔىڭ ئۆٌحۈضۈٌىفي ئبزەجحىىي ثىط ئىؿ ئەِەغ ثوٌۇپِ ،ۇؼب پىطئەۋْ ؼبضىَىسا چوڭ ثوٌغبْ ثىطى ئىسى .ئۇ غەٌجىٍىه جبِبٍِىغبْ ھەثەـىؽحبْ ٍۈضۈـىسىٓ وېَىٓ وۆظگە وۆضۈٔگەْ ۋە پىطئەۋْ جەذحىگە ۋاضىؽٍىك لىٍغۇچي ئۈچ ٔبِعاجحىٓ ثىطى ئىسى .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ئۇٔىڭسىٓ لۇجۇٌۇؾ ئۇٔساق ئبؼبْ ئەِەغ ئىسى. زەي ثۇ ۋالىححب ،ئۇ ِەجٍىؽىە لبجٕبـمبْ ۋە ئۇ وۈٔگىچە ھەلىمىٌ وىٍّىىىٕي ٍوـۇضۇپ وەٌگەْ ثىط ظات ئوجحۇضىغب چىمىسۇ .ئۇٔىڭ ئۇ ِەجٍىؽىە لبجٕىفىفٕىڭ ثىطزىٕجىط ؼەۋەثي ،ذۇززى ئۇ وۈٔىسىىي ۋەظىپىؽىٕي ئبزا لىٍىؿ ئىسى .ئبٍەجحە ئۇٔىڭ ئىؽّي جىٍغب ئېٍىّٕبٍسۇ ،پەلەت « ثىط ِۇئّىٓ » زېَىٍىسۇِ .ۇئّىٓ وەٌىّىؽىٕىڭ ٔەلىطا ( ٔبِەٌۇَ ثىط ٔەضؼىگە ثېطىٍگەْ ئىؽُ ) ثوٌۇـي پىطئەۋْ ِەجٍىؽىسىىي ئۇ ِەجھۇي ِۇئّىٕٕىڭ ٔبِەٌۇَ ھبٌسا لېٍىفىٕي ئىّب لىٍىسۇ .ئۇ ِۇئّىٕٕىڭ ثۀي ئىؽطائىً لەۋِىسىٓ ئەِەغِ ،ىؽىطٔىڭ ٍەضٌىه ئبھبٌىؽىسىٓ ثىطى ئىىۀٍىىىٕي - 29 ئبٍەجحىٓ ثىٍەٌەٍّىع .ثۇِۇ جبضىرٕىڭ ئبجبٍىپ جىٍۋىٍىطىسىٓ ثىطىٍ .ۀي ،ثىط جەضەپحە ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ ٍېمىٓ جۇلمىٕي ثوٌغبْ جۇضۇپّۇ پەلەت ِۀپەئەجي ئۈچۈْ پىطئەۋْ ؼېپىسە ٍەض ئبٌغبْ لبضۇْ؛ ٍۀە ثىط جەضەپحە پىطئەۋٕٔىڭ ِەجٍىػ ئەھٍي لبجبضىسا ثوٌغبٌْ ،ېىىٓ ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ ئۆٌحۈضۈٌىفي ِۇظاوىطە لىٍىٕغبْ ثىط ِەجٍىؽحە ئۆظىٕىڭ پبؾ ثوٌۇپ لېٍىفىغب لبضىّبً ِۇؼبٔي ھىّبٍە لىٍغبْ ثىط ِۇئّىٓ .ثۇ ئبٍەت ،ؼۈضىگە ئىؽّي ثېطىٍگەْ ِبٔب ثۇ ٔبِەٌۇَ ِۇئّىٓ ھەلمىسە جوذحبٌغبِْ .بٔب ثۇ ِۇئّىٕٕىڭ پىطئەۋْ ِەجٍىؽىسە لىٍغبْ ۋە ئبٌالھ ِۇ ضاظى ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ، ۋەھىٌ لبجبضىغب وىطگۈظۈٌۈپ ئەثەزىٍَەـحۈضۈٌگەْ ئۇ ؼۆظى ئبٍەجحە ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
اَّلل وقَ ْد جاء ُكم َِبلْبػيِنَ ِ ات َوقَ َاؿ َر ُج ٌل ُم ْؤِم ٌن ِم ْن آَ ِؿ فِْر َع ْو َف يَكْتُ ُم إِّيَانَوُ أَتَػ ْقتُػلُو َف َر ُج ًَّل أَ ْف يَػ ُق َ وؿ َرِ َّ ّب اُ َ َ َ ْ َ ّ ِ ِ ِ ك ِ ِ اَّللَ ََل يَػ ْه ِدي َم ْن ُى َو ض الا ِذي يَعِ ُد ُك ْم إِ اف ا ِم ْن َربِّ ُك ْم َوإِ ْف يَ ُ صادقًا يُصْب ُك ْم بَػ ْع ُ ك َكاذ ًَب فَػ َعلَْيو َكذبُوُ َوإِ ْف يَ ُ َ ِ ِ ين ِٓت ْاْل َْر ِ اَّللِ إِ ْف َجاءَ ًَن قَ َاؿ ص ُرًَن ِم ْن َِبْ ِس ا ُم ْس ِر ٌ اب (ََ )28ي قَػ ْوـ لَ ُك ُم الْ ُم ْل ُ ؼ َك اذ ٌ ض فَ َم ْن يَػْن ُ ك الْيَػ ْوَـ ظَاى ِر َ ِ ِ ِ ِ ِ ِا ِ ِ ِا اؼ َخ ُ يل الار َشاد (َ )29وقَ َاؿ الاذي آَ َم َن ََي قَػ ْوـ إِِِّن أ َ ف ْر َع ْو ُف َما أُري ُك ْم إَل َما أ ََرى َوَما أ َْىدي ُك ْم إَل َسب َ اب (ِ )32مثْل دأْ ِ ِ ِ وح وع ٍاد وَِتُ ا ِ ِ َحز ِ يد ظُْل ًما ين ِم ْن بَػ ْع ِد ِى ْم َوَما ا اَّللُ يُِر ُ ب قَػ ْوـ نُ ٍ َ َ َ َ َ َ َعلَْي ُك ْم مثْ َل يَػ ْوـ ْاْل ْ َ ود َوالذ َ ِ ِ ِِ ِ ِ اَّللِ ِمن ع ِ ِ اص ٍم َخ ُ ين َما لَ ُك ْم م َن ا ْ َ ل ْلعبَاد (َ )31وََي قَػ ْوـ إِِِّن أ َ اؼ َعلَْي ُك ْم يَػ ْوَـ التػانَاد ( )32يَػ ْوَـ تُػ َولو َف ُم ْدب ِر َ ومن ي ْ ِ اَّلل فَما لَو ِمن ى ٍاد ( )33ولََق ْد جاء ُكم يوسف ِمن قَػبل َِبلْبػيِنَ ِ ك ِِماا َجاءَ ُك ْم ات فَ َما ِزلْتُ ْم ِٓت َش ٍّ ضل ِل اُ َ ُ ْ َ َ َ َ ْ ُ ُ ُ ْ ْ ُ َّ ََ ْ ُ ِ ِ ِ ث ا ِ كيِ ب ()34 ضل ا اَّللُ َم ْن ُى َو ُم ْس ِر ٌ ك قُػ ْلتُ ْم لَ ْن يَػْبػ َع َ بِِو َح اَّت إِذَا َىلَ َ ؼ ُم ْرًَت ٌ اَّللُ م ْن بَػ ْعده َر ُس ًوَل َك َذل َ ُ ِ اف أ ًََتىم َكبػر م ْقتا ِعْن َد اِ ِ ا ِ ت اِ الا ِذين َُي ِادلُو َف ِٓت آََي ِ اَّللُ َعلَى ك يَطْبَ ُع ا ين آَ َمنُوا َك َذل َ اَّلل بِغَ ِّْي ُس ْلطَ ٍ ُ ْ ُ َ َ ً َ َ َ اَّلل َوعْن َد الذ َ ِ ِ ُك ِل قَػ ْل ِ اب اب ( )36أ ْ ص ْر ًحا لَ َعلّي أَبْػلُ ُغ ْاْل ْ ب ُمتَ َكٍِِّب َجباا ٍر (َ )35وقَ َاؿ ف ْر َع ْو ُف ََي َى َاما ُف ابْ ِن ِ َ َسبَ َ َسبَ َ ّ ِِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِِ ص اد َع ِن ال اسبِ ِيل َوَما وسى َوإِِِّن َْلَظُنوُ َكاذ ًَب َوَك َذل َ ك ُزيِّ َن لف ْر َع ْو َف ُسوءُ َع َملو َو ُ ال اس َم َاوات فَأَطال َع إ ََل إلَو ُم َ اب ( )37وقَ َاؿ الا ِذي آَمن َي قَػوِـ اتابِع ِ َكْي ُد فِر َعو َف إِاَل ِٓت تَػب ٍ وف أ َْى ِد ُكم َسبِ يل الار َش ِاد (ََ )38ي قَػ ْوِـ إِاَّنَا ُ َ َ َ ْ ْ ْ ْ َ َ َ اٖتَيَاةُ الدنْػيَا َمتَاعٌ َوإِ اف ْاْلَ ِخَرةَ ِى َي َد ُار الْ َقَرا ِر (َ )39م ْن َع ِم َل َسيِّئَةً فَ ََّل َُْيَزى إِاَل ِمثْػلَ َها َوَم ْن َع ِم َل َى ِذهِ ْ ِ إتناةَ يػرَزقُو َف فِيها بِغَ ِّْي ِحس ٍ اب (َ )42وََي قَػ ْوِـ َما ِ صاٖتًا ِم ْن ذَ َك ٍر أ َْو أُنْػثَى َوُى َو ُم ْؤِم ٌن فَأُولَئِ َ َ َ ك يَ ْد ُخلُو َف َْ ُْ َ 229
أ َْدعوُكم إِ ََل الناجاةِ وتَ ْدعونَِِن إِ ََل الناا ِر ( )41تَ ْدعونَِِن ِْلَ ْك ُفر َِب اَّللِ وأُ ْش ِرَؾ بِِ س ِ بِِو ِع ْل ٌم َوأ ًََن ي ل ا م و َ ُ َ َ ُ ْ َ ُ ْ َ َ َ ِ ِِ ِ ا ِ ِِ س لَوُ َد ْع َوةٌ ِٓت الدنْػيَا َوََل ِٓت ْاْلَ ِخَرةِ َوأَ اف َمَراد ًَن أ َْدعُوُك ْم إ ََل الْ َعزيز الْغَفاار (ََ )42ل َجَرَـ أََّنَا تَ ْدعُونَِن إلَْيو لَْي َ ِ إِ ََل اِ اب الناا ِر ( )43فَ َستَ ْذ ُك ُرو َف َما أَقُ ُ اَّللِ إِ اف ا ض أ َْم ِري إِ ََل ا اَّلل َوأَ اف الْ ُم ْس ِرف َ ي ُى ْم أ ْ وؿ لَ ُك ْم َوأُفَػ ِّو ُ َص َح ُ اَّللَ بِ صّيٌ َِبلْعِبَ ِاد ()44 َ پىطئەۋْ ذبٔىسأىغب ِۀؽۇپ ،ئىّبٔىٕي ٍوـۇضىسىغبْ ثىط ِۆِىٓ ئبزەَ ئېَححي « :ؼىٍەض 'پەضۋەضزىگبضىُ اﷲ' زېگەْ وىفىٕي ئۆٌحۈضەِؽىٍەض؟ ھبٌجۇوي ،ئۇ ؼىٍەضگە ھەلىمەجەْ پەضۋەضزىگبضىڭالضٔىڭ زەضگبھىسىٓ ضوـەْ زەٌىٍٍەضٔي ئېٍىپ وەٌسى .ئەگەض ئۇ (پەٍغەِجەضٌىه زەۋاؼىسا) ٍبٌغبٔچي ثوٌؽبٍ ،بٌغبٔچىٍىمٕىڭ ظىَىٕي ئۇٔىڭ ئۆظىگىسۇض ،ئەگەض ئۇ ضاؼحچىً ثوٌؽب ،ئۇ ؼىٍەضٔي لوضلۇجمبْ ئبظاثٕىڭ ثىط لىؽّي ؼىٍەضگە وېٍىسۇ ،اﷲ ھەلىمەجەْ ھەززىسىٓ ئبـمبْ ٍبٌغبٔچىٕي ھىساٍەت لىٍّبٍسۇ. ئي لەۋِىُ! ثۈگۈْ ؼەٌحۀەت ؼىٍەضٔىڭ ئىٍىىڭالضزىسۇضِ ( ،ىؽىط ) ظېّىٕىسا ؼىٍەض غبٌىجؽىٍەض ،ئەگەض ثىعگە اﷲ ٔىڭ ئبظاثي وەٌؽە ،ئۇٔىڭسىٓ لۇجۇٌۇـمب ثىعگە وىُ ٍبضزەَ ثېطىسۇ؟ ». پىطئەۋْ ئېَححيِ « :ەْ ؼىٍەضگە پەلەت ٔېّىٕي جوغطا زەپ لبضىؽبَ ،ـۇٔي ِەؼٍىھەت ثېطىّەْ .ؼىٍەضٔي پەلەت ِەْ جوغطا ٍوٌغب ثبـالٍّەْ ». ِۇئّىٓ ئبزەَ ئېَححي « :ئي لەۋِىُ! ؼىٍەضٔىڭ ٔۇھ ،ئبز ،ؼەِۇز لەۋٍِىطىگە ئوذفبؾ ۋە ئۇالضزىٓ وېَىٕىىٍەضگە ئوذفبؾ جبِبئەٌەض ئۇچطىغبْ جبظاغب ئۇچطىفىڭالضزىٓ لوضلىّەْ ،اﷲ ثۀسىٍىطىگە ظۇٌۇَ لىٍىفٕي ذبٌىّبٍسۇ .ئي لەۋِىُ! ِەْ ؼىٍەض ئۈچۈْ ھەلىمەجەْ لىَبِەت وۈٔىسىٓ ئۀؽىطەٍّەْ .ئۇ وۈٔسە ( زوظاخ ئبظاثىٕىڭ زەھفىحىسىٓ لوضلۇپ ) ئبضلبڭالضغب چېىىٕىؽىٍەض ،ؼىٍەضگە ھېچ اﷲ ٔىڭ ئبظاثىسىٓ لۇجۇٌسۇضغۇچي ثوٌّبٍسۇ .وىّىي اﷲ ئۇٔي گۇِطاھ لىٍىسىىەْ ،ئۇٔي ھىساٍەت لىٍغۇچي ثوٌّبٍسۇ .ـەن ـ ـۈثھىؽىعوي ،ئىٍگىطى ؼىٍەضگە ٍۇؼۇف ( اﷲ ٔىڭ زەضگبھىسىٓ ) ضوـەْ ِۆجىعىٍەضٔي ئېٍىپ وەٌسى .ئۇ ئېٍىپ وەٌگەْ زەٌىٍسىٓ ؼىٍەض ھبِبْ ـەوٍۀسىڭالض ،جبوي ئۇ ۋاپبت ثوٌغبٔسا ( ،زەٌىً ـ پبوىحؽىع ) ھبٌسا ،اﷲ ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ھەضگىع پەٍغەِجەض ئەۋەجّەٍسۇ زېسىڭالض ،اﷲ ( گۇٔبھحب ) ھەززىسىٓ ئبـمۇچىٕي ( ،زىٕسا ) ـەوٍۀگۈچىٕي ِۇـۇٔساق ئبظزۇضىسۇ ». اﷲ ٔىڭ ئبٍەجٍىطى ئۈؼحىسە ئۆظٌىطىگە ( اﷲ جەضىپىسىٓ ) وەٌگەْ ھېچمبٔساق زەٌىً ثوٌّبؼحىٓ ( لبضىؽىغب ) جبڭجبٌٍىفىسىغبٔالض اﷲ ٔىڭ زەضگبھىسا ۋە ِۆِىٍٕەضٔىڭ ٔەظىطىسە لبجحىك ٔەپطەجىە لبٌىسۇ ،ثۇظغۇٔچىٍىك لىٍىپ ( ئىّبٔسىٓ ثبؾ جبضجمبْ ) ( ،ثۀسىٍەضگە ) ظوِىگەضٌىه لىٍغبْ ھەض لبٔساق ئبزەِٕىڭ زىٍىٕي اﷲ ِۇـۇٔساق پېچەجٍىۋېحىسۇ .پىطئەۋْ ( ۋەظىطى ھبِبٔغب ) « :ئي ھبِبْ! ِبڭب ثىط ئېگىع ثىٕب ؼبٌغىٓ ،ئۇٔىڭ ثىٍەْ ِەْ زەضۋاظىالضغب-ئبؼّبٕٔىڭ زەضۋاظىٍىطىغب ٍىحىفىُ ِۇِىىٓ ،ـۇٔىڭ ثىٍەْ ِەْ ِۇؼبٔىڭ ئىالھىٕي وۆضەًِ ،ەْ ھەلىمەجەْ ِۇؼبٔي ٍبٌغبٔچي زەپ گۇِبْ لىٍىّەْ » زېسى .پىطئەۋٔگە ئۇٔىڭ ٍبِبْ ئەِىٍي ـۇٔساق چىطاٍٍىك وۆضؼىحىٍسى، پىطئەۋْ ( گۇِطاھٍىمي جۈپەٍٍىسىٓ ھىساٍەت ) ٍوٌىسىٓ ِۀئي لىٍىٕسى ،پىطئەۋٕٔىڭ ھىٍَە ـ ِىىطى پەلەت ثىىبضزۇض. ( پىطئەۋْ ذبٔسأىسىٓ ) ئىّبْ ئېَحمبْ وىفي ئېَححي « :ئي لەۋِىُ! ؼىٍەض ِبڭب ئەگىفىڭالض، ِەْ ؼىٍەضٔي جوغطا ٍوٌغب ثبـالٍّەْ .ئي لەۋِىُ! ثۇ زۇَٔب جىطىىچىٍىىي پەلەت ( ۋالىحٍىك ) 230
پبٍسىٍىٕىفحىٓ ئىجبضەجحۇض ،ئبذىطەت ھەلىمەجەْ ( ِەڭگۈٌۈن ) لبضاضگبھحۇض .وىّىي ( ثۇ زۇَٔبزا ) ثىطەض ٍبِبٍٔىمٕي لىٍىسىىەْ ،ئۇٔىڭغب ( ئبذىطەجحە ) ـۇٔىڭغب الٍىك جبظا ثېطىٍىسۇِ ،ەٍٍي ئەض ثوٌؽۇِْ ،ەٍٍي ئبٍبي ثوٌؽۇْ ،وىّىي ئۆظى ِۆِىٓ جۇضۇپ ثىطەض ٍبذفي ئىؿ لىٍىسىىەْ ،ئۀە ـۇالض جۀٕەجىە وىطىسۇ ،جۀٕەجحە ئۇالضغب ھېؽبثؽىع ضىعىك ثېطىٍىسۇ .ئي لەۋِىُ! ِبڭب ٔېّىسۇضوي، ؼىٍەضٔي ِەْ ( زوظاذحىٓ ) لۇجۇٌۇـمب زەۋەت لىٍىّەْ ،ؼىٍەض ثوٌؽبڭالض ِېٕي زوظاذمب زەۋەت لىٍىؽىٍەض .ؼىٍەض ِېٕي اﷲ ٔي ئىٕىبض لىٍىفمبِ ،ەْ ثىٍّەٍسىغبْ ٔەضؼىٍەضٔي ئۇٔىڭغب ـېطىه وەٌحۈضۈـىە زەۋەت لىٍىؽىٍەض ،ھبٌجۇويِ ،ەْ ؼىٍەضٔي غبٌىت ( ،ثۀسىٍەضٔىڭ گۇٔبھٍىطىٕي ) ٔبھبٍىحي ِەغپىطەت لىٍغۇچي ( اﷲ ) غب زەۋەت لىٍىّەْ .ھەلىمەجەْ ؼىٍەض ِېٕي ئۇٔىڭغب ( ٍۀي ثۇجمب ) ئىجبزەت لىٍىفمب چبلىطىؽىٍەض ،ئۇٔىڭ زۇَٔب ۋە ئبذىطەجحە ( ئۆظىگە ئىجبزەت لىٍىفمب ) چبلىطغىٕي ٍوق ،ثىعٔىڭ ئبذىط ثبضىسىغبْ جبٍىّىع اﷲ ٔىڭ زەضگبھىسۇض ( ،گۇِطاھٍىمحب ) ھەززىسىٓ ئبـمۇچىالض ئەھٍي زوظاذحۇض ( .ؼىٍەضگە ئبظاة ٔبظىً ثوٌغبْ چبغسا ) ؼىٍەضگە ئېَحمبْ ؼۆظۈِٕىڭ ( ضاؼحٍىمىٕي ) ئەؼٍەٍؽىٍەضِ ،ەْ ئىفىّٕي اﷲ لب جبپفۇضىّەْ ،اﷲ ھەلىمەجەْ ثۀسىٍىطىٕي وۆضۈپ جۇضغۇچىسۇض» ( .) 44 - 29 ئبٌالھ ٔىڭ ،ئۇ ِەجھۇي ِۇئّىٕٕي پىطئەۋْ ۋە لەۋِىٕىڭ ضەظىً جوظالٍىطىسىٓ ؼبلالپ لبٌغبٍٔىمىٕي ،ھبالن ثوٌغۇچىالضٔىڭ پىطئەۋْ ۋە ئۇٔىڭ ئەجطاپىسىىىٍەض ئىىۀٍىىىٕي ئبٍەجٍەض ثىعگە ثىٍسۈضِەوحە ( .) 45 ئىالھىٌ ۋەھىٌ ۋە ئۇٔىڭ ٍەجىۈظگۈچىٍىطىٕي ئبٌالھ ٔىڭ لبٔساق ھىّبٍە لىٍغبٍٔىمىٕي ثۇ ئۆضٔەوٍەضزىٓ ثىٍەٌەٍّىع .ثۇٔىڭسىٓ ـۇٔي وۆضەٌەٍّىعويِ ،ۇھحەِەٌەْ ِەوىە ِۇـطىىٍىطىٕىڭ ِەجٍىػ ِەضوىعى ثوٌغبْ زاضۇْ ٔەۋەزىّۇ ،ذۇززى پىطئەۋْ ِەجٍىؽىگە ئوذفبؾ ضەؼۇٌۇٌالھ ھەلمىسە ِۇظاوىطىٍەض ئېٍىپ ثېطىٍىۋاجمبٔىسى .ثەٌىىُ ،لۇضئبْ ثۇ ئۆضٔەوٍەض ئبضلىٍىك ئۇ ِەجٍىؽحىىي ئىٕؽبپ ئەھٍي ئىٕؽبٔالضغب جبؼبضەت ثېغىفالۋاجمبْ ثوٌؽب وېطەن .ثۇ ئبٍەجٍەضزىٓ ئۆظ ۋالحىسا ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئۆٌحۈضۈٌىفىگە چىٓ زىٍىسىٓ لبضـي چىممبْ زاضۇْ ٔەزۋە ئەظاٌىطى ثوٌغبٍٔىمىٕىّۇ پەضەظ لىٍغىٍي ثوٌىسۇ .ثۇ ثۆٌەوٕي ضەؼۇٌۇٌالھمب ثۇٔىڭغب لبضـي جەزثىط ئېٍىؿ ھەلمىسە ثېطىٍگەْ ثىفبضەت زەپ لبضاـمىّۇ ثوٌىسۇ. ئبٔسىٓ ۋەھىَٕىڭ ھىّبٍە لىٍىٕىفىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثىط ثۆٌەن ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ثۇ ثۆٌەوحە ئبٌالھ ٔىڭ ضەؼۇٌۇٌالھمب ٍبضزەَ ثېطىسىغبٍٔىمي لبٍحب جەوىحٍىٕىسۇ: « ـەن ـ ـۈثھىؽىعوي ،ثىع ضەؼۇٌىّىعگەِ ،ۇئّىٍٕەضگە ھبٍبجىٌ زۇَٔبزا ۋە ـبھىحالض ( پەضىفحە، ٔەثىٍەض ۋە ِۇئّىٍٕەضزىٓ ثۀسىٍەضٔىڭ ئەِەٌٍىطىگە گۇۋاھ ثوٌىسىغبْ ) ھبظىط ثوٌىسىغبْ وۈٔسە ئەٌۋەجحە ٍبضزەَ ثېطىّىع » ( .) 51 ؼۈضىسە جولۇپ چىمىٍغبْ ٍبٌغبْ لەزضىَەجٍەضگە چىڭ ئېؽٍىۋاٌغبْ ئىٕؽبٕٔىڭ ھەلىمەجىە ۋە ئۆظىگە لبٔساق ٍبجالـمبٍٔىمي جىٍغب ئېٍىٕغبْ .ؼۈضىسەِ ،بي ِ -ۈٌۈن ،وۈچٍ ،ۇلىطى ئۆضٌەؾ ،وۆظ - وۆظ لىٍىؿ ،ھولوق ۋە ئەڭ چوڭ ثوٌۇؾ ذىطىؽىٕىڭ ئىٕؽبٕٔىڭ ذۇزىٕي لبٔساق ٍولىحىپ لوٍىسىغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ .ۋەھىٌ ،ئۆظىٕي ئىٕىبض لىٍىفٕىڭ پىؽروٌوگىَىٍىه ئبٔبٌىعىٕي ئوجحۇضىغب لوٍىسۇِ « .ۇـۇٔساق ثىط ئىٕىبض لىٍىفٕىڭ جەوحىسە لبٔساق ئبِىٍالض ٍبجىسۇ؟ » زېگەْ ؼوئبٌغب ِۇٔساق جبۋاة ثېطىسۇ « :ئۇالضٔىڭ وۆوطەوٍىطى ئىچىسە ،ئېطىفؽىّۇ ھېچمبچبْ ضاظى ثوٌّبٍسىغبْ ئەڭ چوڭ ثوٌۇـحىٓ ئىجبضەت ثىط ذىطىؽحىٓ ثبـمب ٔەضؼە ٍوق » ( .) 56ھەززىٕي ثىٍّەؼٍىىٕىڭ ،وىفىٕي ئبٌالھٕىڭ ئبٍەجٍىطى ھەلمىسە جبڭجبٌٍىفىسىغبْ ھبٌغب ئېٍىپ 231
وېٍىسىغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 69 ،35 ،4ئبٌالھ لب ئىجبزەت لىٍىفحىٓ وىفىٕي ٍىطاق جۇجمبْ ئبِىٍٕىڭ ھبوبۋۇضٌۇق ئىىۀٍىىي ثبٍبْ لىٍىٕىپ ،ثۀسىٍەضٔي زۇئبغب زەۋەت لىٍّبلحب:
ِ اِ وقَ َاؿ رب ُكم ادع ِوِن أ ِ ِ ِ ِ ِ ين َ َ ُ ُْ ْ َستَج ْ ين يَ ْستَكِْبُو َف َع ْن عبَ َادِت َسيَ ْد ُخلُو َف َج َهن َام َداخ ِر َ ب لَ ُك ْم إ اف الذ َ
ضەثجىڭالض ئېَحىسۇِ « :بڭب زۇئب لىٍىڭالضِ ،ەْ ( زۇئبٍىڭالضٔي ) لوثۇي لىٍىّەْ ( جىٍىگىٕىڭالضٔي ثېطىّەْ ) ،ـۈثھىؽىعويِ ،ېٕىڭ ئىجبزىحىّسىٓ چوڭچىٍىك لىٍىپ ثبؾ جبضجىسىغبٔالض ذبض ھبٌسا جەھۀٕەِگە وىطىسۇ » ( .) 60 ئبٌالھ ؼۆظ ـەوٍىسە ئەۋەجىەْ ئبٍەجٍىطىٕي ضەت لىٍىپ ،ئۇ ٍبضاجمبْ ثۇ ِېھّبٔربٔىٕي ذبٌىغىٕىچە ئىفٍىحىپ ٍۈظؼىعٌىه لىٍىۋاجمبٔالضغب ئبؼّبٔالضٔي ۋە ٍەضٔي ،وېچە ۋە وۈٔسۈظٔي ئبٌالھ ٔىڭ ٍبضاجمبٍٔىمي ئەؼٍىحىٍىسۇ ( .) 61 ،57ثۇ ئبضلىٍىك ذۇززى « :ئەگەض ئۇٔىڭ ؼۆظٌىطىگە لۇالق ؼبٌّىؽبڭالض ،ئۇ ٍبضاجمبْ جبٍسا جۇضِبڭالض ،لوٌۇڭالضزىٓ وەٌؽە ئۆظەڭالضغب ثىط جبً ٍبضىحىپ ئۇ ٍەضگە وېحىڭالض » زېَىٍّەوحە .ثۇ ٔۇلحىسا ئەؼحبٍىسىٍٍىك ثىٍەْ ئوٍٍىٕىفمب جېگىفٍىه ثىط ِەؼىٍە جىٍغب ئېٍىٕىسۇ « :ئبؼّبٔالضٔي ۋە ظېّىٕٕي ٍبضىحىؿ ئەٌۋەجحە ئىٕؽبٔالضٔي ٍبضىحىفحىٓ وۆپ لىَىٕسۇض ۋە ٌېىىٓ ئىٕؽبٔالضٔىڭ وۆپچىٍىىي ( ثۇٔي ) ئۇلّبٍسۇ » ( .) 57 ؼۈضىسە ،ئىالھىٌ ۋەھىَٕي ثىٍىپ جۇضۇپ ضەت لىٍغۇچىالضٔىڭ ظېھىٓ جەھەجحىٓ لبٔساق ۋەٍطأچىٍىك ئىچىسە ثوٌىسىغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 63 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ئبٍەجٍىطى ،ئبظاثٕي وۆضگۀسىٓ وېَىٓ ئىّبْ ئېَحىفٕىڭ وىفىگە ھېچمبٔساق ثىط پبٍسا ئېٍىپ وەٌّەٍسىغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ثۇ ئبضلىٍىك ئىّبٕٔىڭ ھەض ذىً ثېؽىّسىٓ ذبٌىٌ ھبٌسا ھۆض ئىطازە ثىٍەْ لوثۇي لىٍىٕغبْ جبٌالؾ ئىىۀٍىىي جەوىحٍىٕىسۇ:
ِ ِ ِ ِ ك يَػْنػ َفعُ ُه ْم إِّيَانػُ ُه ْم لَ اما ي ( )84فَػلَ ْم يَ ُ فَػلَ اما َرأ َْوا َِبْ َسنَا قَالُوا آَ َمناا َِب اَّلل َو ْح َدهُ َوَك َف ْرًَن ِبَا ُكناا بِو ُم ْش ِرك َ ِ رأَوا ِبْسنَا سناةَ اِ ِِ ك الْ َكافُِرو َف ()85 ت ِٓت ِعبَاده َو َخ ِسَر ُىنَال َ اَّلل الاِِت قَ ْد َخلَ ْ َْ َ َ ُ
ئۇالض ثىعٔىڭ ئبظاثىّىعٔي وۆضگەْ چبغسا « :ثىع ثىط اﷲ لب ئىّبْ ئېَححۇق ،ثىع ثۇضۇْ (اﷲ لب) ـېطىه لىٍغبْ ثۇجالضٔي ئىٕىبض لىٍسۇق » زېسى .ثىعٔىڭ ئبظاثىّىعٔي وۆضگەْ چبغسا ئېَحمبْ ئىّبٕٔىڭ ئۇالضغب پبٍسىؽي ثوٌّىسى ،ثۇ اﷲ ٔىڭ ئەظەٌسىٓ جبضجىپ ثۀسىٍىطى ئبضىؽىسا جۇجمبْ ٍوٌىسۇض ،ثۇ چبغسا وبپىطالض ظىَبْ جبضجمۇچي ثوٌسى ( .) 85 - 84 ِبٔب ثۇ ؼۈٕٔەجۇٌالھ ( ئبٌالھ ٔىڭ ثەٌگىٍىّىؽي )جۇض .پىطئەۋٍٔەـىەْ ھەض ئەلىً ئبلىۋەجحە ئىگىؽىٕي ظىَبٔغب ثبـالپ ثبضىسۇ.
ئەَبىيب ضۈرىطي « ئۀجىَب » ئىؽّي ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔىغب ئبؼبؼەْ ثېطىٍگەٍْ .ۀي ؼۈضىسە ھەظضىحي ئىجطاھىّسىٓ ثبـالپ ئوْ ٍەجحە پەٍغەِجەضٔىڭ ئىؽّي جىٍغب ئېٍىٕغبْ .ثۇالض ھەظضىحي ِۇؼب، ھەظضىحي ھبضۇْ ،ھەظضىحي ئىجطاھىُ ،ھەظضىحي ئىؽھبق ،ھەظضىحي ٍبلۇپ ،ھەظضىحي ٌۇت ،ھەظضىحي ٔۇھ ،ھەظضىحي ؼۇالٍّبْ ،ھەظضىحي زاۋۇز ،ھەظضىحي ئەٍَۇة ،ھەظضىحي ئىسضىػ ،ھەظضىحي ئىؽّبئىً، 232
ھەظضىحي ؼبٌىھ ،ھەظضىحي ٍۇٔۇغ ،ھەظضىحي ظەوەضىَب ،ھەظضىحي ٍەھَب ،ھەظضىحي ئىؽب لبجبضٌىمالض ثوٌۇپ ،لۇضئبٔسا ئۀجىَب ؼۈضىؽىسىٓ ثبـمب ؼۈضىسە ثۇٔساق ظىچ ـەوىٍسە جىٍغب ئېٍىّٕبٍسۇ. ؼۈضە ِەوىىٕىڭ ئبذىطلي ِەظگىٍىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،جبثىط ثىٓ ظەٍىس ؼەجسە ٔ -ەھً ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضىؽىغب ،ثبـمىالض ئىجطاھىُ ِ -ۇئّىٕۇْ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضىؽىغب جىعغبْ - 3 .ئبٍىحي ثۇ ؼۈضىٕىڭ ثىطىٕچي ئەلەثە ثەٍئىحىسىٓ ( ِىالزى ) 621وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىسۇ. ئىجٓ ئىؽھبق ٔەلىً لىٍغبْ ظۇذطۇف ؼۈضىؽىٕىڭ - 57ئبٍىحىٕىڭ ثۇ ؼۈضىٕىڭ - 98ئبٍىحىٕي ئىّب لىٍغبٍٔىمي ھەلمىسىىي ئىجٓ ئبثجبغ ضىۋاٍىحىگە ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ئۀجىَب ؼۈضىؽي ظۇذطۇف ؼۈضىؽىسىٓ ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبْ .ثۇ ِەٌۇِبجالضغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ؼۈضىٕي ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 12ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض لبجبضىغب جىعىفمب ثوٌىسۇ. ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي لۇضئبٕٔىڭ ِەضوىعى ئىسىَىؽىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ وىطىؿ ؼۆظگە ئوذفبپ لبٌىسۇ .ؼۈضە زىٕٕىڭ ئۈچ ئبؼبؼٍىك ئۇي جېفيٍ ،ۀي جەۋھىس ،ئبذىطەت ۋە ٔۇثۇۋۋەت ھەلمىسە جوذحبٌغبْ. ؼۈضە ئىٕؽبٔالضغب لبضىحىٍغبْ ثىط ئبگبھالٔسۇضۇؾ ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ:
ٍ اقْػتَػرب لِلن ِ ِ بو َف ااس ح َسابػُ ُه ْم َوُى ْم ِٓت َغ ْفلَة ُم ْع ِر ُ ََ
« ئىٕؽبٔالضزىٓ ئۇالضٔىڭ (ئەِەٌٍىطىسىٓ) ھېؽبة ئېٍىٕىسىغبْ ۋالىث (ٍۀي لىَبِەت) ٍېمىٕالـحي .ھبٌجۇوي ،ئۇالض غەپٍەت ئىچىسە (ثۇ ھەلىمەجحىٓ) ٍۈظ ئۆضۈِەوحىسۇض » ( .) 1 ئبٔسىٓ ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ٔۇثۇۋىحىٕي ئىٕىبض لىٍّبلچي ثوٌغبٔالضٔىڭ ٔېّە زېَىفٕي ثىٍەٌّەً جېڭىطلبپ ٍۈضگۀٍىىي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ ( .) 5ئىٕىبض لىٍغۇچي ِۇھبجبثالض ٍۀە ئوذفبؾ ئىفٕي لىٍّبلحب ثوٌۇپ ،ئۇالض ئىٕؽبْ ٔەثىٕىڭ ئوضٔىغب پەضىفحە ٔەثي جەٌەپ لىٍغبٔىسى .ئۇالضغب « ئەۋەجىٍگەْ ھەض ضەؼۇٌٕىڭ ئىٕؽبْ جىٕؽىسىٓ ئىىۀٍىىي » ئەؼىەضجىٍىسۇ ( .) 7ثۇ ذىً جەٌەپٍەض ئىٕىبضچىالضٔىڭ ھەلىمىٌ غەضىعىٕي ٍوـۇضۇـحىىي ثبھبٔىؽي ئىسى .ئىفۀّەؼٍىىحە چىڭ جۇضغبْ ٔەضؼە ئۆظٌىطىگە ـەضەپ ثېغىفالؾ ئۈچۈْ چۈـۈضۈٌگەْ ۋەھىَسىٓ ثبـمب ٔەضؼە ئەِەغ ئىسى. ۋەھىٌ ئبٌەٍِەضٔىڭ ضەثجىٕىڭ ئىٍحىپبجي ثوٌۇپ ،ۋەھىَگە ئىفىٕىؿ ثىٍەْ ئىٕؽبْ ـەضەپىە ئىگە ثوٌىسۇ:
لََق ْد أَنْػَزلْنَا إِلَْي ُك ْم كِتَ ًاَب فِ ِيو ِذ ْك ُرُك ْم أَفَ ََّل تَػ ْع ِقلُو َف
« ؼىٍەضٔىڭ ـبْ ـ ـەضىپىڭالضٔي ئۆظ ئىچىگە ئبٌغبْ وىحبثٕي (ٍۀي لۇضئبٕٔي) ؼىٍەضگە ھەلىمەجەْ ٔبظىً لىٍىپ ثەضزۇق( .ثۇٔي) چۈـۀّەِؽىٍەض؟ » ( .) 10 ئىٕؽبٕٔىڭ ثىط ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحي ثبض .ئىٕؽبْ ئۈچۈْ ٍبضىحىٍغبٔالضٔىڭ ثىط ِەلؽىحي ثوٌىسۇ ٍۇ ،ئبؼّبٔالض – ظېّىٓ ئۇٔىڭ ئۈچۈْ ٍبضىحىپ ثېطىٍگەْ ئىالھي ـبھ ئەؼەض ئىٕؽبٕٔىڭ ثىطٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحي ثوٌّبِسۇ؟ جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەض ثۇ ئىالھىٌ ھەلىمەجٕي ئەؼىەضجىسۇ:
وما خلَ ْقنَا ال اسماء و ْاْلَرض وما بػيػنَػهما ََل ِعبِي ( )16لَو أَرْد ًَن أَ ْف نَػت ِ اخ َذ ََلًْوا ََل اَتَ ْذ ًَنهُ ِم ْن لَ ُد اًن إِ ْف َ ََ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َْ ُ َ ِِ ي ()17 ُكناا فَاعل َ
« ( ئي ئىٕؽبٔالض! ) ثىع ئبؼّبٕٔي ،ظېّىٕٕي ۋە ئۇالضٔىڭ ئبضىؽىسىىي ٔەضؼىٍەضٔي ئوٍٕبپ ٍبضاجمىٕىّىع ٍوق .ئەگەض ثىع ئىچ پۇـۇلي لىٍّبلچي ثوٌؽبق ،لېفىّىعزىىي ٔەضؼىٍەض ثىٍەْ لىالجحۇقٌ ،ېىىٓ ثىع ثۇٔساق لىٍّبٍّىع » ( .) 17 - 16 233
لۇضئبْ وبئىٕبجحىىي جەضجىپٕي ،ئۇٔي ٍبضاجمۇچىٕىڭ ۋەھسأىَىحىٕىڭ زەٌىٍي لىٍىپ وۆضؼىحىسۇ. لۇضئبْ ئبٌالھ ٔىڭ ثبضٌىمىغب زەٌىً وۆضؼىحىفىە ئېھحىَبج لوٍّبٍسۇ ،پەلەت ئبٌالھ ٔىڭ ثىط ئىىۀٍىىىگە زەٌىً وۆضؼىحىسۇ.
ب الْعر ِش ع اما ي ِ اَّلل لََفس َد ًَت فَسْبحا َف اِ ِ ِ ِ ِ ِا ص ُفو َف اَّلل َر ّ َ ْ َ َ ُ َ لَ ْو َكا َف فيه َما آََلَةٌ إَل اُ َ
« ئەگەض ئبؼّبْ ـ ظېّىٕسا اﷲ جىٓ ثبـمب ئىالھالض ثوٌؽب ئىسى( ،وبئىٕبجٕىڭ جەضجىپي) ئەٌۋەجحە ثۇظۇالجحي ،ئەضـٕىڭ ضەثجي اﷲ ئۇالضٔىڭ ؼۈپەجٍىگەْ ٔەضؼىٍىطىسىٓ پبوحۇض » ( .) 22 ؼۈضە ئىٕىبض لىٍغۇچىالضٔي لبٍىً لىٍىؿ ِەلؽىحىسە پەلەت ئۆظ زەۋضىٕىڭ ئىٕؽبٍٔىطىال ئەِەغ، پۈجۈْ ئىٕؽبٔالضٔىڭ ِۇجٍەپ وۆپچىٍىىي ذەۋەضزاض ثوٌّىغبْ وبئىٕبجحىىي ئىالھىٌ ھەلىمەجٍەضٔي ثبٍبْ لىٍىسۇ:
اِ ِ اُهَا َو َج َعلْنَا ِم َن الْ َم ِاء ُك ال َش ْي ٍء َح ٍّي أَفَ ََّل ض َكانَػتَا َرتْػ ًقا فَػ َفتَػ ْقنَ ُ ين َك َف ُروا أَ اف ال اس َم َاوات َو ْاْل َْر َ أ ََوََلْ يَػَر الذ َ يػُ ْؤِمنُو َف
« ئىٕىبض لىٍىفحب چىڭ جۇضغبٔالض ثىٍەِسۇوي ،ئبؼّبٔالض ثىٍەْ ظېّىٓ ثبـحب ثىط ـ ثىطىگە جۇجبؾ ئىسى ،ئۇالضٔي ئبٍطىۋەجحۇق ،ھەِّە جبٍٔىك ِەۋجۇزاجٕي ؼۇزىٓ ٍبضاجحۇق ،ئۇالض (اﷲ ٔىڭ لۇزضىحىگە) ئىفىٕەِسۇ؟ » ( .) 30 ِبٔب ثۇ ٔۇلحىسا ،ھەظضىحي ذىعىطزىٓ جبضجىپ ثبضٌىك پبٔىَالض ھەلمىسىىي ئۆٌۈِؽىعٌىه چۈـۀچىٍىطىٕىڭ جوغطا -ذبجبٌىمىٕي ئبٍطىفحب ئبؼبؼٍىٕىسىغبْ ئىالھىٌ پطىٕؽىپ ثبٍبْ لىٍىٕغبْ: « ثىع ؼۀسىٓ ئىٍگىطى ( ئىٕؽبٔالضزىٓ ) ھېچ وىفىٕي ِەڭگۈ ٍبـبجمىٕىّىع ٍوق » ( .) 34 ئىٕؽبٕٔىڭ ئبٌسىطاڭغۇ ِىجەظگە ئىگە ئىىۀٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ ئبٍەت ثۇ ؼۈضىسە ٍەض ئبٌغبْ ( .) 37ئىٕىبض لىٍغۇچىالضِۇ ،ئىّبْ ئېَحمۇچىالضِۇ ثىط وۈٔي ضەثجىٕىڭ ھوظۇضىغب چىمىسۇ:
ونَضع الْموا ِزين الْ ِقس َ ِ ِ ِ ِ س َشْيػئًا َوإِ ْف َكا َف ِمثْػ َق َاؿ َحباٍة ِم ْن َخ ْرَد ٍؿ أَتَػْيػنَا ِِبَا َ َ ُ ََ َ ْ ط ليَػ ْوـ الْقيَ َامة فَ ََّل تُظْلَ ُم نَػ ْف ٌ ِ ي َوَك َفى بِنَا َحاسبِ َ
« لىَبِەت وۈٔي ثىع (ئەِەٌٍەض جبضجىٍىسىغبْ) ئبزاٌەت جبضاظىؽىٕي ئوضٔىحىّىع ،ھېچ ئبزەِگە لىٍچە ئۇۋاي لىٍىّٕبٍسۇ (ٍۀي ٍبذفي ئبزەِٕىڭ ٍبذفىٍىمي وېّەٍحىۋېحىٍّەٍسۇٍ ،بِبْ ئبزەِٕىڭ ٍبِبٍٔىمي ئبـۇضۇۋېحىٍّەٍسۇ) ئەگەض ئۇٔىڭ لىچب چبغٍىك ئەِىٍي ثوٌؽىّۇ ،ئۇٔي ھبظىط لىٍىّىع، (ثۀسىٍەضٔىڭ ئەِەٌٍىطىسىٓ) ھېؽبة ئېٍىفمب ثىع ٍېحەضٌىىّىع » ( .) 47 ؼۈضىسە - 48ئبٍەجحىٓ جبضجىپ پەٍغەِجەضٌەض ھەلمىسىىي ثبٍبٔالض ثبـٍىٕىسۇ. ؼەھىطى ئبزەَ ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ئىٕؽبٔىَەت ؼەپىطىٕىڭ چبـگبھ ۋالحىٕي ھەظضىحي ٔۇھ ،چۈؾ ۋالحىٕي ھەظضىحي ئىجطاھىُٔ ،بِبظ زىگەض ۋالحىٕي ھەظضىحي ِۇھەِّەز جەِؽىً لىٍىسۇ .ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىفىسىىي « ۋالىث ٍېمىٍٕىفىپ لبٌسى » ئىجبضىؽي ثىعگە ثۇ ھەلىمەجٕي ئەؼىەضجىسۇ. ؼۈضىسە جەضجىپ ثوٍىچە ھەظضىحي ِۇؼب ۋە ھبضۇْ ھەِسە ئۇالضغب ثىطىٍگەْ ئىالھىٌ ۋەھىٌ ھەلمىسە ثبٍبٔالض ثىطىٍىسۇ .لۇضئبٕٔىڭ ئۇ ئىالھىٌ ۋەھىَٕىڭ زاۋاِي ئىىۀٍىىي جەوىحٍىٕىسۇ ( - 48 .) 50 ئبٔسىٓ ھەظضىحي ئىجطاھىّغب ثىطىٍگەْ ِۇھبوىّە لبثىٍىَىحىگە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئبغسۇضىسۇ. ئۇٔىڭ ثۇ ؼبغالَ ِۇھبوىّىؽي ئبضلىٍىك ضەثجىٕي جبپمبٍٔىمي ۋە ئۇٔىڭغب جەؼٍىُ ثوٌغبٍٔىمي جىٍغب ئېٍىٕىسۇ .ئۇ ئەڭ ئبذىطىسا ثۇجالضٔي چېمىپ ،لەۋِىٕىڭ ئېچىٕىفٍىك ثىط ھبٌسا ئىىۀٍىىىٕي 234
وۆضؼىحىپ ثەضگەْ .ثۇ ئۇٔىڭ ئوجمب جبـٍىٕىفىغب ؼەۋەة ثوٌغبٌْ ،ېىىٓ ئوجٕىڭ ضەثجي ئوجمب ئەِىط لىٍغبٔىسى « :ئي ئوت! ئىجطاھىّغب ؼبٌمىٓ ۋە ئبِبٍٔىك ثەذؿ ئېحىسىغبْ ثوٌۇپ ثەض! » .ضەثجي ئۇٔىڭ جەؼٍىّىَىحىسىٓ ضاظى ثوٌغبْ ،ئۇٔىڭغب ٔەثي ئوغۇٌالض ۋە ٔەۋضىٍەض ثەذؿ ئەجىۀىسى ( - 51 .) 73 ھەظضىحي ٌۇجمب ھۆوۈَ ۋە ئىٍىُ ثىطىٍگەْ ثوٌۇپ ،ئۇالضزىٓ ثۇضۇْ ھەظضىحي ٔۇھ ۋە ٍېمىٍٕىطى چوڭ ثىط ثبالزىٓ لۇجمۇظۇٌغبٔىسى. زاۋۇز ۋە ؼۇالٍّبْ ئىىىي ؼۇٌحبْ ضەؼۇٌالض ثوٌۇپ ،ئۇالضغىّۇ ھۆوۈَ ۋە ئىٍىُ ثىطىٍگۀىسى. ئۇالض ئۆظٌىطىگە ثىطىٍگەْ ثۇ ؼەٌحۀەجٕي ثەذؿ ئېحىٍگەْ ئىٍّي ثىٍەْ ثىطٌەـحۈضگەْ ۋە ثىط ئبزاٌەت زۆٌىحي لۇضۇپ چىممبٔىسى. ھەظضىحي ئەٍَۇثٕىڭ ؼەثطى ،ھەظضىحي ئىسضىؽٕىڭ ۋە « ئۈؼحىگە ِەؼئۇٌىَەت ئبٌغبْ وىفي ( ظۇٌىىفً ) »ٔىڭ ؼەثطى جىٍغب ئېٍىٕىسۇ .ؼۆظ ثېٍىك ۋەلەؼىٕىڭ ثبؾ لەھطىّبٔىغب وەٌحۈضۈٌىسۇ ( ھەظضىحي ٍۇٔۇغ ) .ئبٌالھ ئۇٔىّۇ زۇچبض ثوٌغبْ ِۈـىۈالجحىٓ لۇجمبظغبْ ئىسى .ثۇ ٔەثىٍەض ئبضلىٍىك ضەؼۇٌۇٌالھمب زەضغ ثىطىٍّەوحە ئىسى .ثۇ ئۆضٔەوٍەض ؼۈضىٕىڭ ئىىىىٕجي ئبٍىحىسىىي جەؼەٌٍىٕىڭ ئىعاھبجىسىٓ ثبـمب ٔەضؼە ئەِەغ. ھەظضىحي ظەوەضىَبٔىڭ زۇئبؼي جىٍغب ئېٍىٕىسۇ ۋە ئبضلىسىٓ « ئىپپىحىٕي ؼبلٍىغبْ ئبٍبي ( ِەضٍەَ ) » ٍبز لىٍىٕىسۇ .ثۇ ٔەثىٍەض ھەلمىسىىي ثبٍبٔالضزىٓ وېَىٓ ،ئۇالضٔىڭ ھەِّىؽىٕىڭ ثىط ئۈِّەجٕىڭ ِۀؽۇپٍىطى ئىىۀٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ ثۇ ئبٍەت وېٍىسۇ:
ِ ِِ ِ اعب ُد ِ وف إ اف َىذه أُامتُ ُك ْم أُامةً َواح َدةً َوأ ًََن َرب ُك ْم فَ ْ ُ
« (ئي ئىٕؽبٔالض!) ِبٔب ثۇ ٍەضزە لىؽمىچە ٍبز لىٍىٕغبْ پەٍغەِجەضٌەض جبضىرّۇ وۆضؼەجىۀسەن، ؼىٍەضٔىڭ ئۈِّىحىڭالض ( زىٕىڭالض ) ھەلىمەجەْ ثىط ئۈِّەجحۇض ( زىٕسۇض )ِ .ەْ ؼىٍەضٔىڭ ضەثجىڭالضزۇضِەِْ ،بڭىال ئىجبزەت لىٍىڭالض » ( .) 92 لۇضئبٔسىىي ٔەثىٍەض لىؽؽەٌىطىٕىڭ ئىىىي ِەلؽىحي ثبض: ثىطىٕچىؽئ ،ۇثۇۋۋەت ِۇئەؼؽەؼىٕي ۋە ئۇٔىڭ ھەي لىٍغۇچ ئەھّىَىحىٕي چۈـىٕىفىّىعٔي ئبؼبٔالـحۇضۇؾ ثوٌۇپٔ ،ۇثۇۋۋەت ثىط ضوھمب ئوذفبٍسۇ .ئۇٔي ۋۇجۇزلب ئىگە لىٍغبْ ٔەضؼە ِبٔب ثۇ لىؽؽەٌەضزۇض. ئىىىىٕجىؽيِ ،ۇھبجبثٕىڭ وىفىٍىىىٕي ثەضپب لىٍىؿ /ـەوىٍٍۀسۈضۈؾ .ۋەھىٌ ئۇلۇِالض ثىٍەْ جەؼەۋۋۇضٔي ،جەۋؼىَەٌەض ثىٍەْ ئەلىٍٕي ،ئۆضٔەوٍەض ثىٍەْ وىفىٍىىٕي ،ثىط پۈجۈْ گەۋزىؽي ثىٍەْ ھبٍبجٕي ـەوىٍٍۀسۈضىسۇ. ؼۈضە ضەؼۇٌالضٔي ثبـٍىٕىؿ ٔۇلحىؽي لىٍغبْ ھبٌسا ئىٕؽبٔالضٔىڭ ئۆظگەضِەغ لىّّەت - لبضاـٍىطى ،پطىٕؽىپٍىطى ثىٍەْ ئوضجبق ٍبذفىٕىڭ ٍىٍحىعىٕىڭ ثىط ئىىۀٍىىىٕي ئىفبضەت لىٍىسۇ. ئىؽىٍّىطى جىٍغب ئېٍىٕغبْ ٔەثىٍەضٔىڭ ھبٍبجي ثۇ ھەلىمەجٕىڭ جبضىري زەٌىٍىسۇض ( .) 91 - 48 ثۇ ئەثەزى ھەلىمەجٕىڭ ھبظىط ۋە ثۇ ِبوبٔسا ٔبِبٍەْ ثوٌغبْ ٔەجىجىؽي ِۇٔساق ئىپبزىٍۀگەْ: « ؼىٍەضٔىڭ ثۇ ئۈِّىحىڭالض ثىط ئۈِّەجحۇض » ( .) 92ثۇٔىڭ ئوذفبؾ ـەوٍي ئۇٔىڭسىٓ وېَىٕىي ثۆٌەوحە ئبٌالھ ٔىڭ ثىط ئىىۀٍىىي ئۇؼٍۇثىسا ثبٍبْ لىٍىٕغبْ « :ؼىٍەضٔىڭ ئىالھىڭالض ثىط ٍبٌغۇظ ئىالھحۇض » ( .) 108ثۇ ئبضلىٍىك ئبٌالھ ٔىڭ ِۇجٍەق ثىط ئىىۀٍىىي ثىٍەْ ئۇٔىڭغب ئىّبْ ئېَحمبٔالضٔىڭ ِەلؽەت ثىطٌىىي ھەلمىسە ظىچ ِۇٔبؼىۋەت لۇضغبْ ثىط جەؼەۋۋۇضٔىڭ 235
ـەوىٍٍىٕىفىٕي ٔىفبْ لىٍّبلحب .ثىطىٕچىؽي « جەۋھىسٔىڭ » ،ئىىىىٕجىؽي « ۋەھسەجٕىڭ » ـەضجي .ثىطىٕچىؽىٕي « ئەلىسىۋى ۋەھسەت » ،ئىىىىٕجىؽىٕي « ئىجحىّبئي جەۋھىس » زەپ ئبجبـمب ثوٌىسۇ. ؼۈضىٕىڭ ئبذىطىسىىي ثۆٌەوحە ئبذىطەت ۋە لىَبِەت ھەلمىسە جوذحبٌغبْ .ئبٌالھ جىٓ ثبـمب ھېچىىُ ذەۋەض ثېطەٌّەٍسىغبْ ئۇ وۈٔگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثىط ؼەھٕە ثۇ ثۆٌەوحە جەؼۋىطٌۀگەْ. ئبؼّبٔالضٔىڭ لەغەظگە ئوذفبؾ ٍۆگىٍىسىغبٍٔىمىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ ثۇ ئبٍەت ۋەھىَٕىڭ جىپىه لىَبِەت جەؼۋىطٌىطىسىٓ ثىطٔي جەـىىً لىٍىسۇ:
ِِ ِ الس ِج ِل لِْل ُكتُ ِ ِ ي ب َك َما بَ َدأْ ًَن أَاوَؿ َخ ْل ٍق نُعِ ُ يدهُ َو ْع ًدا َعلَْيػنَا إِ اًن ُكناا فَاعل َ يَػ ْوَـ نَطْوي ال اس َماءَ َكطَ ِّي ّ ّ
« ثۇ وۈٔسە ئبؼّبٕٔي (پۈجۈوچي) ٔەضؼە ٍېعىٍغبْ لەغەظٔي ٍۆگىگۀسەن ٍۆگەٍّىع. ِەذٍۇلبجالضٔي زەؼٍەپحە لبٔساق ٍبضاجمبْ ثوٌؽبق ،ـۇ ھبٌىحىسە ئەؼٍىگە لبٍحۇضىّىع( .ثۇ) ثىع ئۈؼحىّىعگە ئبٌغبْ ۋەزىسۇض( ،ئۇٔي) چولۇَ ئىفمب ئبـۇضىّىع » ( .) 104 ؼۆٍۈٍِۈن پەٍغەِجىطىّىعٔىڭ ئەۋەجىٍىؿ ِەلؽىحي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ئبٍەت ثۇ ؼۈضىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ .ئۇ ِەلؽەت « ئبٌەٍِەضگە » ،ئىجٓ ئبثجبؼٕىڭ ئىعاھبجي ثوٍىچە « پۈجۈْ ئىٕؽبٔىَەجىە ضەھّەت ثوٌۇؾ » ئىسى:
ِ ِ ي َوَما أ َْر َس ْلنَ َ اؾ إِاَل َر ْْتَةً ل ْل َعالَم َ
« (ئي ِۇھەِّەز!) ثىع ؼېٕي پۈجۈْ ئەھٍي جبھبْ ئۈچۈْ پەلەت ضەھّەت لىٍىپال ئەۋەجحۇق » ( .) 107 ثۇ ئبٍەت لۇضئبٕٔىڭ ضەؼۇٌۇٌالھ ھەلمىسە ثەضگەْ ذەۋىطىسۇض .ثۇ ئبٍەجٕىڭ ثبضٌىك ظاِبْ ۋە ِبوبٔالضزا جبضاڭٍىغبْ ؼبزاؼي ِۇھبجبثٕىڭ لەٌت لۇٌىمىغب ِۇٔساق زېّەوحە « :ئبٌەٍِەضٔىڭ ِەؼئۇٌىَىحىٕي ٍەٌىەڭسە ھېػ لىٍؽبڭ ،ئبٌالھ ؼېٕي ئۇ ِەؼئۇٌىَەت ھۆضِىحىگە ئبٌەٍِەضگە ضەھّەت لىٍىسۇٌ .ېىىٓ ،ئىٕؽبٔىَەجىە ضەھّەت ثوٌۇؾ ئىٕؽبٔىَەجٕىڭ زەضزىگە جبٌىپ ثوٌۇؾ ثىٍەْ ،ئۇٔىڭ ھىساٍىحي ئۈچۈْ « ئۆظىٕي ھبالن لىٍغۇزەن زەضىجىسە » جىطىفچبٍٔىك وۆضؼىحىؿ ثىٍەْ ،ئۆضٔەن ثوٌۇـحىٓ ئىجبضەت ضوٌىٕي ئبزا لىٍىؿ ٍوٌىسا چېچىٕي ئبلبضجىؿ ثىٍەْ ،ئۆِطىٕي ئىٕؽبٔىَەجٕىڭ ئەثەزى ؼبئبزىحىگە پىسا لىٍىؿ ثىٍەْ ِۇِىىٓ ثوٌىسۇ.
يۇئًىُۇٌ ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ِۇئّىٍٕەض » ِۀىؽىسىىي « ِۇئّىٕۇْ » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ثىعگە ٍىحىپ وەٌگەْ ضىۋاٍەجٍەضزىٓ ،ثۇ ؼۈضىٕي ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ِەظوۇض ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجىغبٍٔىمي ِەٌۇَ ثوٌّبلحب ( ئەثۇ زاۋۇز ). ؼۈضە ِەوىە زەۋضىٕىڭ ئبذىطلي ِەظگىٍٍىطىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ھەجحب ثۇ ؼبھەزە ٔوپۇظٌۇق ثەظى وىفٍەض ثۇ ؼۈضىٕي ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ئبذىطلي ؼۈضە زەپ لبضىغبٌْ .ېىىٓ ِەظِۇْ جەھەجحىٓ 236
لبضىغبٔسا ،ثۇ ؼۈضە ئەلەثە ثەٍئىحىسىٓ وېَىٓ پەٍغەِجەضٌىىٕىڭ ٍ - 12ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ثۇ ؼۈضىسە « ( چولۇَ ) ئبٌالھحۇض ،زەٍسۇ » ( ) 89 - 84ـەوٍىسە پەضەظگە ئبؼبؼالٔغبْ ھبٌسا ئېٍىپ ثېطىٍغبْ ثىط زىئبٌوگ ،ثبـمب ثىط ٍەضزە « ئەٌۋەجحە "ئبٌالھ" زەٍسۇ » ـەوٍىسە ئېٍىپ ثېطىٍغبْ ثىط زىئبٌوگٕىڭ ثىط پبضچىؽي ثوٌۇپ وېٍىسۇ ( ِەؼىٍەْ ،ئۀىە ثۇت61 ،؛ ٌولّبْ .) 25 ،ثۇٔىڭغب ئبؼبؼەْ ثۇ ؼۈضە ظۇِەضٌ ،ولّبْ ۋە ظۇذطۇف ؼۈضىٍىطى ثىٍەْ ثىط ِەظگىٍسە ٍبوي ئبضلىّۇ -ئبضلب ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. جبثىط ثىٓ ظەٍس جەضجىپىسە جۇض ِ -ۈٌه ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب ،ثبـمب جەضجىپٍەضزە ئۀجىَب ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍغبْ .ئۀجىَب ۋە ِۇئّىٕۇْ ؼۈضىٍىطى ئەلەثە ثەٍئىحىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض ثوٌۇپ ،ثۇ ئوضۇْ ِۇۋاپىك .ثىعٔىڭچە ثۇ ؼۈضە ئۀجىَب -فۇؼؽىٍەت ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍؽب ِۇۋاپىك ثوٌىسۇ .فۇؼؽىٍەت « ھب ِىُ » ئبئىٍىؽىگە جەۋە ئىىىىٕجي ؼۈضە. ؼۈضە ِەظِۇْ جەھەجحىٓ ثبـحىٓ -ئبذىط ثىط پۈجۈٍٔۈوىە ئىگەِ .ۇوەِّەي ِۇئّىٕٕىڭ ؼۈپىحىٕي جەؼۋىطٌەپ ثەضگەْ ثبـٍىٕىؿ ئبٍەجٍىطى ثىٍەْ ِبئبضىج ؼۈضىؽي - 35 - 22ئبٍەجٍىطى ئبضىؽىسا ئوذفبـٍىك ِەۋجۇت .ؼۈضىسە ِەلجۇي ثىط ئىّبْ جېّىؽىٕي چۆضىسىگەْ ھبٌسا ۋەھىٌ، ٔۇثۇۋۋەت ۋە ئبذىطەت ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ئبٌسىٕمي ئوضۇٔسا ثوٌۇپّۇ وىفىٍىه ھبٍبجٕي ( ) 9 - 1ئۆظ ئىچىگە ئبٌّىغبْ ثىط ئىّبٕٔىڭ ھېچمبٔساق ثىط ِۀب ئىپبزىٍىّەٍسىغبٍٔىمي ( ) 89 - 84ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ؼۈضە ئۆجّۈؾ پەٍغەِجەضٌەض ئۈؼحىسىٓ وۆضؼىحىٍگەْ ئۆضٔەوٍەضٔي چۆضىسىگەْ ھبٌسا، لۇضئبْ ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ِۇھبجبثي ثوٌغبْ ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ۋە ئىّبْ ئېَحمبٔالضٔىڭ وىفىٍىىىٕي ثەضپب لىٍىفٕي ِەلؽەت لىٍغبْ ( .) 50 - 23 ؼۈضە ِۇھبجبثىٕىڭ « ٔىجبزٌىممب ئېطىفىؿ » چۈـۀچىؽىٕي ـەوىٍٍۀسۈضگەْ ھبٌسا ثبـٍىٕىسۇ .والؼىه وبالَ ئەزەثىَبجىسىىي « فىطلبئي ٔبجىَە ( ٔىجبزٌىممب ئېطىفىۈچي پىطلە ) وىُ؟ » زېگەْ ؼوئبٌغب گەضچە ھەض وىُ ِەظھىجىگە ،جەضىمىحىگە لبضىحب ثىطەض جبۋاة ثەضگەْ ثوٌؽىّۇ، ئبٌالھ ٔىڭ ثۇ ؼوئبٌغب ثەضگەْ جبۋاثي ِەظوۇض ؼۈضىسە زەؼٍەپىي وۈٔىسىىىسەن جبٍٔىك ھبٌسا ئبٌسىّىعزا جۇضِبلحب .ثۇ جبۋاة « " وىٍّەض ٔىجبزٌىممب ئېطىفىسۇ؟ " زېگەْ ؼوئبٌٕىڭ جبۋاثىٕي ثىطىؿ ھەلمي ٔىجبزٌىممب ئېطىفىفىە ِۇھحبج ئىٕؽبٔالضٔىڭ ئەِەغٔ ،ىجبزٌىممب ئېطىفحۈضگۈچي ئبٌالھ لب ذبؼحۇض .ئبٌالھ ثەضگەْ جبۋاثمب لبٔبئەت لىٍّبً ئۇٔىڭغب لوـۇپ لوٍۇؾ ٍبوي وېّەٍحىؿ، ئىالھىٌ جبۋاثٕي ٍبضاجّبً ئۆظ ذبھىفي ثوٍىچە " ٔىجبزٌىك ضېحؽىپي " ٍېعىؿ زېگۀٍىه ثوٌىسۇ. ثۇٔساق وىفي ئبٌسى ثىٍەْ ثۇ ذىً چۈـۀچىسىٓ لۇجۇٌىفي ۋە ئبٌالھ ثەضگەْ جبۋاثمب جەؼٍىُ ثوٌۇـي وېطەن » زەٍسۇ .جۆۋۀسىىىٍەض « وىٍّەض ٔىجبزٌىممب ئېطىفىسۇ؟ » زېگەْ ؼوئبٌٕىڭ لىَبِەجىىچە وۈچىە ئىگە ثوٌغبْ ئىالھي جبۋاثىسۇض:
اِ قَ ْد أَفْػلَح الْم ْؤِمنُو َف ( )1الا ِذين ىم ِٓت ِِ ِ بو َف ()3 ين ُى ْم َع ِن اللا ْغ ِو ُم ْع ِر ُ َ َ ُْ َ ُ ص ََّلِت ْم َخاشعُو َف (َ )2والذ َ ِ ِ ِ ِ اِ اِ ِ ِ ِ ت أَّْيَانػُ ُه ْم ين ُى ْم ل ُف ُروج ِه ْم َحافظُو َف ( )5إِاَل َعلَى أ َْزَواج ِه ْم ْأو َما َملَ َك ْ ين ُى ْم للازَكاة فَاعلُو َف (َ )4والذ َ َوالذ َ اِ ِ ِ اًنِتِِ ْم َو َع ْه ِد ِى ْم ين ُى ْم ِْل ََم َ ك فَأُولَئِ َ ي ( )6فَ َم ِن ابْػتَػغَى َوَراءَ َذل َ ك ُى ُم الْ َع ُ اه ْم َغْيػ ُر َملُوم َ فَِإنػ ُ ادو َف (َ )7والذ َ اِ صلَ َواِتِِ ْم ُُيَافِظُو َف ()9 ين ُى ْم َعلَى َ َراعُو َف (َ )8والذ َ 237
« جەٌەپىە الٍىك ھبٌسا ئىّبْ ئېَحمبٔالض ھەلىمەجەْ ثەذحىە ئېطىفىسۇ .ئۇالض ئىجبزەجٍىطىسە ئەٍّىٕىپ جۇضغۇچىالضزۇض .ئۇالض ثىھۇزە ؼۆظ ،ثىھۇزە ئىفحىٓ ٍىطاق ثوٌغۇچىالضزۇض .ئۇالض (ِبززى ۋە ِۀىۋىٌ ھەض جەھەجحىٓ) پبوالٔغۇچىالضزۇض .ئۇالض ئەۋضەجٍىطىٕي (ھبضاِسىٓ) ؼبلٍىغۇچىالضزۇض. پەلەت ذوجۇٍٔىطىسىٍٓ ،ۀي ٍوٌٍۇق ـەوىٍسە ئەِطىگە ئبٌغبٔالض ذبضىج ثبـمىالضزىٓ ؼبلٍىغۇچىالضزۇض (لبٔۇٍٔۇق ئبٍبٌٍىطى ثىٍەْ ٍېمىٕچىٍىك لىٍغۇچىالض ِبالِەت لىٍىّٕبٍسۇ) .ثۇٔىڭ ؼىطجىسىٓ (جىٕؽىٌ جەٌەپٕي لبٔسۇضۇـٕي) جەٌەپ لىٍغۇچىالض ھەززىسىٓ ئبـمۇچىالضزۇض .ئۇالض ـۇٔساق وىفىٍەضوي ،ئۆظٌىطىگە جبپفۇضۇٌغبْ ئبِبٔەجٍەضگە ۋە ثەضگەْ ئەھسىگە ضىئبٍە لىٍغۇچىالضزۇض .ئۇالض ئىجبزەجٍىطىٕي ئەؼحبٍىسىٍٍىك ثىٍەْ ئبزا لىٍغۇچىالضزۇض » ( .) 9 - 1 ٔىجبزٌىممب ئېطىفىفٕىڭ ئبٌسىٕمي ـەضجي - 1ئبٍەجحە ثبٍبْ لىٍىٕغبٔسەن « ئەٌّۇئّىٕۇْ » لبجبضىسىٓ ثوٌۇـحۇضٍ .ۀي « ،جەٌەپىە الٍىك ئىّبْ ئېَحمبٔالض » لبجبضىسىٓ ثوٌۇؾ وېطەن« . ئىّبٕٔىڭ جەلەظظاؼي ٔېّە؟ » زېگەْ ؼوئبٌغب ،لۇضئبْ « لۇضئبٕٔىڭ ئىىىي جىٍىحي ئبضىؽىسىىىٍەض » زېگەْ جبۋاثٕي ثېطىسۇ .ثۇ جولمۇظ ئبٍەجحە وۆضؼىحىٍگەْ ـەضجٍەضٔي ئبزا لىٍغۇچىالض ئبٌالھ ٔىڭ ۋەزىؽي ثىٍەْ ٔىجبزٌىممب ئېطىفىسۇ .ئۇٔسالحبٔ ،ىجبزٌىممب ئېطىفىۀٍەضگە ٔېّە ثېطىٍىسۇ؟ زېگەْ ؼوئبٌغب ِۇٔساق جبۋاة ثېطىٍگەْ:
أُولَئِك ىم الْوا ِرثُو َف ( )12الا ِذ ِ ِ س ُى ْم فِ َيها َخالِ ُدو َف ()11 َ ين يَرثُو َف الْف ْرَد ْو َ َ ُُ َ
« ئۀە ـۇالض (ٍۀي ٍۇلىطى ؼۈپەجٍەضگە ئىگە ِۇئّىٍٕەض ٔبظۇٔېّەجٍىه جۀٕەجٕىڭ) ۋاضىؽٍىطىسۇض .ئۇالض (ٍۇلىطى زەضىجىٍىه جۀٕەت) فىطزەۋؼىە ۋاضىؽٍىك لىٍىسۇ ،فىطزەۋؼحە ِەڭگۈ لبٌىسۇ » ( .) 11 - 10 ثۇ ثبـٍىٕىفحىٓ وېَىٓ ؼۆظ ئىٕؽبٕٔىڭ ئېٍېّېٕحٍىك ٍبضىحىٍىؿ جەضٍبضٔىغب وېٍىسۇ ۋە ئىٕؽبٕٔىڭ چەوؽە جىطىڭالٍسىغبْ ؼبپبٌسىٓ ٍبضىحىٍغبٍٔىمي جەوىحٍىٕىسۇ ( .) 14 - 12ثۇ ئۈچ ئبٍەت جۆۋۀسىىي ئۈچ ٔەضؼىگە زاالٌەت لىٍىسۇ: .1ئىٕؽبٕٔىڭ ئېٍېّېٕحٍىك ٍبضىحىٍىؿ جەضٍبضٔىسىىي ثىط ثبؼمۇچٕي ثىٍسۈضىسۇ .چۈٔىي « ھەض جبٍٔىك ؼۇزىٓ ٍبضىحىٍسى » زىٓ ثبـالٔغبْ جەضٍبْ « ثىط ـەوىٍسىٓ ٍۀە ثىط ـەوىٍگە وىطىپ » ثەـەض ثوٌۇـىغب لەزەض جەضەلمىٌ لىٍىپ وەٌگەْ .ثۇ زائىطىسە لۇضئبٔسا ئوذفبؾ ثوٌّىغبْ ٍەضٌەضزە ئىفٍىحىٍگەْ ئىٕؽبٕٔىڭ جوپىسىٓ ،لبضا الٍسىٓ ،ؼبپبٌسىٓ ،چەوؽە جىطىڭالٍسىغبْ ؼبپبٌسىٓ ... ٍبضىحىٍغبٍٔىمىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ئىجبضىٍەضٔىڭ ھەض ثىطى ،ئىٕؽبٕٔىڭ ئېٍېّېٕحٍىك ٍبضىحىٍىؿ جەضٍبضٔىسىىي ثىط ثبؼمۇچمب جوغطا وېٍىسۇ. .2ئىٕؽبٕٔىڭ جوپىسىٓ ،لبضا الٍسىِٓ ،ۀىَسىٓ ،جۆضەٌّىسىٓ ٍبضىحىٍغبٍٔىمىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ ھەض ئبٍەت ئبؼبؼەْ ئىٕؽبٕٔي ئبٌالھ ئبٌسىسا وىچىه پېئىً ثوٌۇـمب زەۋەت لىٍىسۇ .ضەثجىگە لبضىحب ھبوبۋۇضٌۇق لىٍغبْ ئىٕؽبٔغب ئەؼٍىٕي ئەؼٍىحىسۇ ۋە « ئي ئىٕؽبْ! ٔېّەڭگە وۆضەڭٍەپ ئبٌالھ لب ئبؼىٌ ثوٌىؽەْ؟ » « ،ئەؼٍي وېٍىپ چىمىفىڭغب لبضا ،جوپىسىٓ ،ثىط جبِچە ؼۇزىٓ ئبپىطىسە ثوٌسۇڭ. ئبٌالھ ؼېٕي ثىط ھۈجەٍطىٍىىحىٓ ثۇ ھبٌغب وەٌحۈضزى .ئبٌالھ لب ثوٌغبْ لەضظىڭٕي ِبٔب ِۇـۇٔساق ھبوبۋۇضٌۇق لىٍىپ لبٍحۇضاِؽەْ؟ » زېّەوحە. .3ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبْ ئۈؼحىسىىي ئەجطىٕي ئەؼٍىحىسۇ .ؼىڭسۈضۈٌگەْ ئەجىط لبٔچىٍىه وۆپ ثوٌؽب ،ئۇٔىڭغب لىٍىٕغبْ جۇظووضٌۇق جىٕبٍىحىّۇ ـۇٔچە ئېغىط ثوٌىسۇ .ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبْ ئۈؼحىسىىي ئەجطىٕي ئەؼىەضجىؿ ئۈچۈْ ئىٕؽبٔغب ئېٍېّېٕحٍىك ۋە ثىئوٌوگىَىٍىه وىٍىپ 238
چىمىفىٕي ئەؼىەضجىسۇ .ثۇ جېّب ئۈؼحىسە جوذحبٌغبْ ھەض ئبٍەت ئىٕؽبٔغب ئبٌالھ لب ـۈوۈض لىٍىؿ ِەججۇضىَىحي ثبضٌىمىٕي ئەؼٍىحىفٕي ِەلؽەت لىٍىسۇ. ثۇ ئبٍەجٍەضزىٓ وېَىٓ ِۇھبجبثىٕىڭ ٔەظىطىٕي ئىٕؽبٔسىٓ وبئىٕبجمب ئبغسۇضىسۇ ۋە « ثىع ھەلىمەجەْ ؼىٍەضٔىڭ ئۈؼحۈڭالضزا ٍەجحە لەۋەت ئبؼّبٕٔي ٍبضاجحۇق » ( ) 17زەپ وبئىٕبجحىىي ٍبضىحىٍىفٕي ئەؼىەضجىسۇ .ثۇٔىڭغب ئوذفبؾ ئبٍەجٍەض لۇضئبْ ئبٌىّىٕىڭ ثىط پبضچىؽي .ثۇ ئبٌەَ ؼىطٌىطىٕىڭ ٍېفىٍىفي ئۈچۈْ وبئىٕبت ؼىطٌىطى ٍېفىٍىفي وېطەن .ثۇ ھبظىطچە ِۇِىىٓ ئەِەؼحەن جۇضىسۇ .ثۇ ھەلىمەت لۇضئبٕٔىڭ ِۀىؽىٕي ئېَحىپ جۈگەجىىٍي ثوٌّبٍسىغبٍٔىمىٕي ،ۋەھىَٕىڭ ھەض ظاِبْ ۋە ھەض ِبوبٔغب ،ھەض ٔەؼىً ۋە جبٍٔىممب ٍېڭي ٍ -ېڭي ٔەضؼىٍەضٔي ئېَحىفٕي زاۋاِالـحۇضىسىغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىسۇ. ئۇٔىڭسىٓ وېَىٕىي ئبٍەت ٔەظىطىّىعٔي ئبؼّبٔسىٓ ٍەضگەٍ ،ۀي ٍبغمبْ ضەھّەت ٍبِغۇضى ثىٍەْ وۆٌگە ئبٍالٔغبْ چۆٌٍەضگە ،جبْ وىطگەْ ئۆٌۈن ظېّىٕغب ،ئۇ ٍەضزىىي ذوضِبظاضٌىمالضغب ،ئۈظۈَ ثبغٍىطىغب ،ظەٍحۇٍٔۇلالضغب ئبغسۇضىسۇ ( .) 20 - 18ثۇ ئبضلىٍىك ۋەھىٌ ثىٍەْ ٍبِغۇض ،جۇپطاق ثىٍەْ لەٌجىّىع ئبضىؽىسا ِۇٔبؼىۋەت لۇضۇـىّىعٔي ئىّب لىٍىسۇ. ؼۆظ ثۇ ٍەضگە وەٌگۀسە ئۆٍگە وۆٔسۈضۈٌگەْ ھبٍۋأالضٔىڭ ؼۈجىگە زىممىحىّىعٔي ئبغسۇضۇـي چوڭمۇض ِۀىگە ئىگە .ؼۈت ثىط ِۆجىعىسۇض .ھەض ئىٕەن ثىط ئىالھي ؼۈت ظاۋۇجىسۇض .ظاِبٔىۋى جېرٕىىب ھبظىطغىچە ِۇـۇٔساق ثىط ظاۋۇت ٍبؼبـمب لبزىط ثوالٌّىسى .ؼبِبٕٔي ِۇضەوىەپ جەضٍبٔالضزىٓ ئۆجىۈظۈپ ؼۈجىە ئبٍالٔسۇضغبْ ثۇ ؼىؽحېّب ،ئبٌالھ ٔىڭ پەلەت ـۇ ھبٍۋإٔىڭ ٔەؼٍىگىال ئەِەغ ،ئىٕؽبٔغىّۇ لىٍغبْ ثىط ئېھؽبٔي .ھەضە ئىؽحىّبي لىٍغىٕىسىٓ ٔەچچە ھەؼؽە ئبضجۇق ھەؼەي ،ئىٕەن ِوظىَىٕىڭ ئېھحىَبجىسىٓ ئبضجۇق ؼۈتِ ،ېۋىٍىه زەضەذٍەض ٔەؼٍىٕىڭ زاۋاِىٕي ؼبلالـحىٓ ٔەچچە ِىڭ ھەؼؽە ئبضجۇق ئۇضۇق ثىطىسۇ .ثۇ ئبضجۇق ِەھؽۇالجالض ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبٔغب لىٍغبْ ئېھؽبٔىسۇض .ـۈوۈض لىٍىؿ ئىٕەوٕىڭ ئەِەغ ،ئبٌالھ ٔىڭ ھەلمىسۇضٔ .ىفبٔىٕي ٍولىحىپ لوٍغبْ وىفي ٍوٌىسىّٕۇ ئېعىپ لبٌىسۇ ۋە ئىٕەوىە چولۇٔۇـمب ثبـالٍسۇ .جۇظووضٌۇق ئبظغۇٍٔۇلٕي ،ئبظغۇٍٔۇق ٍبجٍىفىفٕيٍ ،بجٍىفىؿ ئەذاللي ظاۋاٌٍىمٕي ،ئەذاللي ظاۋاٌٍىك ھبالوەجٕي وەٌحۈضۈپ چىمىطىسۇ .ثىط ئبٌالھ لب ئىجبزەت لىٍىفحىٓ ئبجىع وەٌگۀٍەض ئىجبزەت لىٍىفمب الٍىك ِىڭٍىغبْ ٍبٌغبْ ئىالھالضٔي ئىجبز لىٍىسۇ. ٍۀي ،وىٍّەضگە ئوذفبؾ ٍبٌغبْ ئىالھالضٔي ئىجبز لىٍىسۇ؟ ٔۇھ لەۋِىگە ئوذفبؾ ( - 23 .) 30ھەجحب ثۇ ؼۈضىسە ئىؽّي جىٍغب ئېٍىّٕىغبْ ئەِّب ذبضاوحېطى ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ئبز لەۋِي ( - 31 ) 41ۋە ؼەِۇز لەۋِىگە ئوذفبؾ ( ) 44 - 42؛ ِۇؼب ۋە ھبضۇْ پەٍغەِجەض لىٍىپ ئەۋەجىٍگەْ پىطئەۋْ ۋە لەۋِىگە ئوذفبؾ ( ) 49 - 45؛ ِەضٍەَ ۋە ئوغٍي ئىؽبٔىڭ « ئبٍەت » لىٍىپ ئەۋەجىٍگەْ ٍەھۇزىٍَەـىەْ ثۀي ئىؽطائىٍغب ئوذفبؾٍ ...بٌغبْ ئىالھالض ئىجبز لىٍىسۇ. ئبٌالھ ھەض پەٍغەِجەضٔي ئوذفبؾ ثىط ھەلىمەت ثىٍەْ ئەۋەجىۀٍىىىٕي ۋە ئىٕؽبٔىَەجٕىڭ « ثىط ئۈِّەت » ئىىۀٍىىىٕي ئەؼىەضجىەْ ( .) 52ـۇٔساق جۇضۇلٍۇق ئىٕؽبٔالض لبٔساق لىٍسى؟ ِۇٔساق لىٍغبٔىسى:
فَػتَػ َقطاعوا أ َْمرُىم بػْيػنَػهم ُزبػرا ُكل ِح ْز ٍ ب ِِبَا لَ َديْ ِه ْم فَ ِر ُحو َف ُ َ ْ َ ُ ْ ًُ
« ئۇالض ئبضىؽىسىىي ثىطٌىىٕي ثۇظۇپ ( ،ھەلىمەجٕي ) پبضچىالپ جبـٍىسى ۋە ھەض پىطلە ئۆظىسىىي ھەلىمەت پبضچىؽىٕي وۆوىە وۆجۈضۈپ ( ھەق ثىعزە زەپ ) ِبذحبٔسى » ( .) 53 239
ئىٕؽبٔىَەجٕىڭ ئېعىپ وېحىفىٕىڭ ئۇٌىسا ،ئبٌالھ ثىط ئېّحىھبْ ۋاؼحىؽي ؼۈپىحىسە ثەذؿ ئەجىەْ زۇَٔبٌىك ٔېّەجٍەضٔي ئبٌالھ ٔىڭ ئۆظٌىطىٕىڭ ھبٍبت ـەوٍىگە لىٍغبْ ٍبضزىّي زەپ چۈـىٕىپ لېٍىفي ٍبجّبلحب:
اٗتيػر ِ ِ ِِ ِ ِ ات بَل ََل يَ ْشعُُرو َف ()56 أ َْ َُي َسبُو َف أَاَّنَا َُّند ُى ْم بِو م ْن َم ٍاؿ َوبَن َ ي ( )55نُ َسا ِرعُ ََلُْم ٓت َْْ َ
« (ئۇالض) ثىعٔىڭ ئۇالضغب ِبي ـ ِۈٌۈن ۋە ئەۋالزالضٔي ثەضگۀٍىىىّىعٔي ئۆظٌىطىٕىڭ ( ھبظىطلي ھبٌىٕي ) لوٌالۋاجمبٍٔىمىّىع زەپ ئوٍالِسۇ؟ ھەضگىع ئۇٔساق ئەِەغ ،ئۇالض ثۇٔي ئۇلّبٍسۇ » ( 55ـ .) 56 ثۇ ئبٍەجٍەض ذبجب ثوٌغبْ ٔىجبزٌىك چۈـۀچىؽىٕىڭ ئبؼحىسا ٔبجوغطا ھبٍبت ـەوٍىٕىڭ ٍبجمبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىپ ثېطىسۇ .ھەلىمەجٕىڭ ئىٕؽبٔسىٓ ِۇؼحەلىً ثوٌغبْ ِۇجٍەق ِۀجەؼىٕي ئىّب لىٍىسۇ ۋە ِۇٔساق زەٍسۇ:
ِ ِ اى ْم بِ ِذ ْك ِرِى ْم فَػ ُه ْم َع ْن ِذ ْك ِرِى ْم َولَ ِو اتػابَ َع ْ اٖتَق أ َْى َواءَ ُى ْم لََف َس َدت ال اس َم َو ُ ض َوَم ْن في ِه ان بَ ْل أَتَػْيػنَ ُ ات َو ْاْل َْر ُ بو َف ُم ْع ِر ُ
« ئەگەض ھەلىمەت ئۇالضٔىڭ ٔەپؽي ذبھىفٍىطىغب ثوٍؽۇٔىسىغبْ ثوٌؽب ،ئەٌۋەجحە ئبؼّبٔالض، ظېّىٓ ۋە ئۇالضزىىي ِەذٍۇلبجالض ذبضاة ثوٌغبْ ثوالجحي ،ثىطاق ئۇٔساق ثوٌغىٕي ٍوق ،ئۇالضغب (ۋەظ ـ ٔەؼىھەجٕي ئۆظ ئىچىگە ئبٌغبْ) لۇضئبٕٔي ئبجب لىٍسۇق ،ئۇالض ئۆظٌىطىگە (ۋەظ ـ ٔەؼىھەت ثوٌغبْ) لۇضئبٔسىٓ ٍۈظ ئۆضۈٍسۇ » ( .) 71 ثۇ ؼۈضىسە ،وۈٔىّىعزە ئۆظىٕي ئېحىمبزٌىك زەپ لبضىغبْ ٔۇضغۇْ وىفىگە لبضىغبٔساِ ،ەوىە ِۇـطىىٍىطىٕىڭ ئبٌالھ لب جېرىّۇ « ؼەِىّىٌ » ھبٌسا ئىفۀگۀٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ ئبٍەجٍەض ٍەض ئبٌىسۇ:
ِ ض َوَم ْن فِ َيها إِ ْف ُكْنػتُ ْم تَػ ْعلَ ُمو َف (َ )84سيَػ ُقولُو َف ِاَّللِ قُ ْل أَفَ ََّل تَ َذ اك ُرو َف ( )85قُ ْل َم ْن َرب قُ ْل ل َم ِن ْاْل َْر ُ ِِ ِِ ِ ِ وت ُك ِّل ال اس َم َاوات ال اسْب ِع َوَرب الْ َع ْر ِش الْ َعظي ِم (َ )86سيَػ ُقولُو َف اَّلل قُ ْل أَفَ ََّل تَػتاػ ُقو َف ( )87قُ ْل َم ْن بِيَده َملَ ُك ُ ََ تُ ْس َح ُرو َف ()89 َش ْي ٍء َوُى َو َُِيّيُ َوََل َُيَ ُار َعلَْي ِو إِ ْف ُكْنػتُ ْم تَػ ْعلَ ُمو َف (َ )88سيَػ ُقولُو َف ِاَّللِ قُ ْل فَأ ا
ئېَىحمىٕىي « ،ظېّىٓ ۋە ئۇٔىڭسىىي ِەذٍۇلبجالض وىّٕىڭ؟ ئەگەض ؼىٍەض ثىٍؽەڭالض (ِبڭب ثۇٔي ئېَحىپ ثېطىڭالض) » .ئۇالض « :اﷲ ٔىڭ » زەٍسۇ .ئېَىحمىٕىي( « :ثۇٔىڭسىٓ) پۀسى ـ ٔەؼىھەت ئبٌّبِؽىٍەض؟ » .ئېَحمىٕىيٍ « ،ەجحە ئبؼّبٕٔىڭ ۋە ئۇٌۇغ ئەضـٕىڭ ضەثجي وىُ؟ » .ئۇالض « :اﷲ » زەٍسۇ .ئېَحمىٕىي « ،ئۇٔسالحبِ ،ەؼئۇٌىَىحىڭالضٔي ئبڭمىطىپ ٍەجّەِؽىٍەض؟ » .ئېَحمىٕىي « ،ھەِّە ـەٍئىٕىڭ پبزىفبھٍىمي وىّٕىڭ لوٌىسا؟ (ئىٍحىجب لىٍغبٔالضغب) پبٔبھ ثوالالٍسىغبْ ۋە ئۇٔىڭغب لبضـي ھېچ ٔەضؼە پبٔبھ ثوالٌّبٍسىغبْ وىُ؟ ئەگەض ؼىٍەض ثىٍؽەڭالض (ِبڭب ثۇٔي ئېَحىپ ثېطىڭالض) » .ئۇالض: « اﷲ » زەٍسۇ .ئېَحمىٕىي « ،ئۇٔسالحب ؼىٍەض ٔېّىفمب ھبوبۋۇضٌۇق لىٍىؽىٍەض؟ » ( .) 89 - 84 ثۇ ذىً ئبظغۇٍٔۇلالضغب لبضـي وۆضەؾ لىٍىفحب لبٍؽي ئۇؼٍۇثٕي ئىفٍىحىؿ وېطەن؟ وبپىطالضٔىڭ ھۇجۇِىغب ِۇئّىٍٕىك ؼبالھىَەت ثىٍەْ لبٔساق جبۋاة لبٍحۇضۇؾ وېطەن؟ ثۇ ؼوئبٌالضغب لۇضئبْ ِۇٔساق جبۋاة ثېطىسۇ: « ھەض ٍبِبٍٔىممب (ئەپۇ لىٍىؿ ثىٍەْ) ٍبذفىٍىك لىٍغىٕىي ،ثۇ ئەڭ ٍبذفي ۋە ئەڭ ِۇۋاپىك ئۇؼۇٌسا ثوٌؽۇْ! » ( .) 96 240
ؼۈضىٕىڭ ئبذىطىسا ئبؼبؼىٌ ِەؼىٍە ئۈؼحىسە جوذحىٍىسۇ .ثبضٌىك ئبظغۇٍٔۇلٕىڭ ئۇٌىسا ٍبجمبْ ؼەۋەة ٔېّە؟ ئبؼبؼٍىك ِەؼىٍە ثۇ ؼوئبٌٕىڭ جبۋاثىغب ٍوـۇضۇٔغبْ ثوٌۇپ ،جبۋاة ٔبھبٍىحي ئېٕىك. ٍۀي ،ھبٍبجٕىڭ ثىط ِۀب ۋە ِەلؽەجحىٓ ذبٌىٌ ئىىۀٍىه ؼەپؽەجىؽىٕىڭ ثبضٌىك ئبظغۇٍٔۇلٕىڭ ئبؼحىسا ٍبجمبْ ئبِىً ئىىۀٍىىي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ؼەپؽەجە ِۇٔساق ضەت لىٍىٕغبْ « :ئي ئىٕؽبٔالض! ؼىٍەض ئۆظۈڭالضٔي ثىىبض ۋە ِەلؽەجؽىع ثىط ئىچ پۇـۇلي ئۈچۈْ ٍبضاجحي زەپ ئوٍالِؽىٍەض؟ » ( .) 115 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطىسا ئىٕؽبْ -ئبٌالھ ِۇٔبؼىۋىحىگە ٍېحەوچىٍىه لىٍىسىغبْ ۋە جوغطا ثوٌغبْ « ئبٌالھ » چۈـۀچىؽىٕي ـەوىٍٍۀسۈضىسىغبْ ئبٍەجٍەض جىٍغب ئېٍىٕىسۇ ( .) 118 - 116ؼۈضە ِۇھبجبثٍىطىغب ئبٌالھ جىٓ جىٍەـٕي ئۆگىحىسىغبْ جۆۋۀسىىي ئبٍەت ثىٍەْ ئبذىطٌىفىسۇ:
وقُل ر ِ ِ ِِ ي ت َخْيػ ُر الاراْت َ ب ا ْغف ْر َو ْار َح ْم َوأَنْ َ َ َّْ
« ضەثجىُ ! ِەغپىطەت لىٍغىٓ ،ضەھىُ لىٍغىٓ ،ؼەْ ضەھىُ لىٍغۇچىالضٔىڭ ٍبذفىؽىؽەْ» زېگىٓ ( .) 118
فۇضطىهەت ضۈرىطي - 3ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « جەپؽىٍي ثبٍبْ لىٍىٕسى » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « فۇؼؽىٍەت » پېئىٍي ثۇ ؼۈضىگە ئىؽىُ لىٍىپ لوٍۇٌغبْ. ؼۈضە ،ثۇذبضى ۋە جىطِىعىسا ثىطىٕچي ئبٍىحىگە ئبؼبؼەْ « ھبِ ،ىُ ،ئەؼؽەجسە » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ؼۈضىٕي - 10ئبٍىحىگە ئبؼبؼەْ « ئبلۋات » ۋە - 12ئبٍىحىگە ئبؼبؼەْ « ِەؼبثىھ » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجىغبٔالضِۇ ثوٌغبْ .ئبلۋات « ئوظۇلٍۇق » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇِ .ەؼبثىھ « چىطالالض، الِپىالض » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ. « ِەؼبثىھ » ئىؽّي « ئبلۋات » ئىؽّىغب لبضىغبٔسا وەڭ زائىطىسە ئىفٍىحىٍگەْ. ؼۈضەٍ ،ەجحە ؼۈضىٍىه « ھبِ ،ىُ » ئبئىٍىؽىٕىڭ ئىىىىٕجي ؼۈضىؽي ثوٌۇپ ،ثۇ ئبئىٍىٕىڭ لبٌغبْ ؼۈضىٍىطى ثىٍەْ ثىطگە ئوذفبؾ ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبِْ .ۇئّىٓ ؼۈضىؽي ثىٍەْ ثىط ۋالىححب ٍبوي ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىغب لبضىغبٔسا ،ثۇ ؼۈضىٕي ثبـمب ؼۈضىٍەض ثىٍەْ ئوذفبؾ ثىط ِەظگىٍگە جىعىؿ ِۇِىىٓ. ضەؼۇٌۇٌالھ ،لۇضەٍفىە ۋەوبٌىحەْ ئۆظىگە ئەذاللؽىعالضچە جەوٍىپ ثىٍەْ وەٌگەْ ئۇججە ثىٕٕي ضاثىئۀىڭ ؼۆظىٕي ئبذىطىغىچە ئبڭٍىغبٔسىٓ وېَىٓ ئۇٔىڭغب « :ئەِسى ؼەْ ِېٕىڭ ؼۆظۈِگە لۇالق ؼبي» زەپ ثۇ ؼۈضىٕي ئولۇغبْ .ؼۈضىٕىڭ - 13ئبٍىحىٕي ئولۇۋاجمبٔسا ،ئۇججە « ئبٌالھ ٔىڭ ھۆضِىحي ئۈچۈْ لەۋِىڭگە ِەضھەِەت لىٍغىٓ! » زەپ ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ؼۆظىٕي جوذحبجّبلچي ثوٌغبْ ۋە ئبذىطىسا چىطاٍىسا لبْ لبٌّىغبْ ھبٌسا لەۋِىٕىڭ ٍېٕىغب لبٍحىپ ثېطىپ ،ثۇ ھبٌىٕىڭ ؼەۋەثىٕي « ؼىٍەضِۇ ثىٍىؽىٍەض ،ئۇٔىڭ زېگەْ ھەض ؼۆظى ضېئبٌٍىممب ئبٍٍىٕىۋاجىسۇ » زەپ ئىعاھٍىغبْ ( ئىجٕي وەؼىط ). فۇؼؽىٍەت ؼۈضىؽي جبثىط ثىٕٕي ظەٍس جەضجىپىسىٓ ثبـمب ثبضٌىك جەضجىپٍەضزە ِۇئّىٓ -ـۇضا ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .جبثىط ثىٕٕي ظەٍس جەضجىپىسە ِۇئّىٕۇْ -ـۇضا ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب 241
جىعىٍغبْ .ثىعٔىڭچە وېَىٕىي جەضجىپ ِۇۋاپىك .ھەظضىحي ئوؼّبْ ۋە ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپٍىطىسە ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ۋالحي ثىط ئبظ ثۇضۇْ ثوٌؽب وېطەن. ؼۈضىسە ئىّبْ ۋە ئىٕىبضٔىڭ جەثىئىحي ئبٔب جېّب لىٍىٕغبْ. ؼۈضە « ھبِ ،ىُ » ِۇلبجحبئب ھەضىپٍىطى ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ثوٌۇپ ،ۋەھىٌ جەوىحٍۀگەْ ھبٌسا ؼۆظ ثبـالٔغبْ. ؼۈضە ٔبظىً ثوٌغبْ ئۇ ھبٌمىٍىك ۋە ئېغىط ِەظگىٍٕىڭ وۈٔحەضجىپىگە ِبغ ھبٌسا ئىٕىبض لىٍىفحب چىڭ جۇضغبٔالضٔي ئبگبھالٔسۇضىسۇ ۋە جەھسىس ؼېٍىپ لوضلىحىسۇ .ثىط جەضەپٍىّە لبضاؾ ئەلىً جبـالٔغبْ جېگي ٍوق لۇزۇلمب ئوذفبٍسۇ .وۆضىسىغبْ وۆظ وۆضِەٍسۇ ،ئبڭالٍسىغبْ لۇالق ئبڭٍىّبٍسۇ ( .) 5 - 4 ذىحبة ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضىحىٍغبْ ثوٌۇپ ،ئۇٔىڭغب ئۆظىٕىڭ ثىط ئۆٌىسىغبْ ئىٕؽبٍْ ،ۀي ثەـەض ئىىۀٍىىىٕي ئېَحمۇظىسۇ :ئېَحمىٕىيِ ،ۀّۇ ؼىٍەضگە ئوذفبؾ ئۆٌۈٍِۈن ثىط ئىٕؽبّٔەْ » ( .) 6 ئۇٔىڭ ثبـمىالضزىٓ پەضلي پەلەت ئۆظىگە ۋەھىٌ وىٍىسىغبٍٔىمي ثوٌۇپ ،ثبـمب ئبضجۇلچىٍىمي ٍوق .ثۇ ئبضجۇلچىٍىك ضەؼۇٌۇٌالھٕي « ئبٌالھ ٔىڭ ثۀسىؽي ۋە ئەٌچىؽي » زەپ ؼۈپەجٍىفىّىعٔي جەلەظظا لىٍغبْ ئبالھىسىٍىىحۇض .ضەؼۇٌۇٌالھمب ثۇٔي ئېَحمۇظۇـٕىڭ ؼەۋەثي ،ئىٕىبض لىٍغۇچىالضٔىڭ ئبٌالھ جىٓ ۋە ٍبوي پەضىفحىٍەضزىٓ وۈجىۀٍىطىٕي ئۇٔىڭسىٓ وۈجۈـىە ِبٍىً ثوٌغبٍٔىمي ثوٌۇپ ،ثۇ چۈـۀچە ثبضٌىك ئىٕىبضچي لەۋٍِەضٔىڭ ئوضجبق ئبالھىسىٍىىىسۇض .ثۇ ٔۇلحىسا لۇضئبْ وۈٔىّىعزىىي ِۇھبجبثىغب « ھەلىمەت ثىٍەْ ٍبـبـٕي ذبٌىّىغبٔالض ثىٕوضِبي ھبٍبجمب ئەگىفىسۇ » زېّەوحە. ھەلىمەتٔ ،وضِبي ثوٌغبٔسۇض .ئىٕؽبٔسىٓ ئبٌەِفۇِۇي ئىالھىٌ ئۆِەوىە ئۆظ ئىطازىؽي ثىٍەْ لبجٕىفىؿ جەٌەپ لىٍىّٕبلحب .ئبؼّبٔالض ۋە ظېّىٓ ثۇ ئىالھىٌ ئۆِەوىە لبجٕبـمبٍٔىمىٕي ئۆظىٕىڭ ھبي جىٍي ثىٍەْ ئىپبزىٍىّەوحە « :ئبؼّبْ ثىٍەْ ظېّىٕغب " ئىرحىَبضىٌ ٍبوي ئىرحىَبضؼىع ھبٌسا وېٍىڭالض! " زېسۇق .ئىىىىٍىؽي " ئىرحىَبضىٌ وەٌسۇق " زېسى » ( .) 11ئبؼّبٔالض ۋە ظېّىٕٕىڭ ھەض ثىطى ئۆظ ۋەظىپىؽىٕي ئۈؼحىگە ئبٌسى ( ٌ .) 12ېىىٓ ئىطازىسىٓ ئىجبضەت ثىط ٔېّەت ثىٍەْ ئېّحىھبْ لىٍىٕغبْ ئىٕؽبْ ثەئەٍٕي ئبز ۋە ؼەِۇزلب ئوذفبؾ ثۇٔىڭغب لبضـي چىمحي ( .) 13 ئىٕؽبْ ثۇ جبھبٔغب ؼبھىپ ثوٌۇؾ ئۈچۈْ ئەِەغ ،ـبھىث ثوٌۇؾ ئۈچۈْ وەٌگەْ .ئبٌالھ ئىٕؽبٕٔي ،ئىٕؽبٕٔىڭ ئۆظ ِەۋجۇزٌىمىغب ـبھىث لىٍغبْ ھەَ ئبٌالھ ئۆظىٕىڭ ظاجىغب ـبھىث لىٍغبْ. ئىٕؽبْ ئەگەض ثۇ ـبھىحٍىمٕي الٍىمىسا ئبزا لىٍّىؽب ،ئۇ ۋالىححب ئىٕؽبٕٔىڭ ئوضگبٍٔىطى ،وۆظ، لۇاللٍىطى ۋە جېطىؽي ئىٕؽبٕٔىڭ ظىَىٕىغب ـبھىحٍىك لىٍىسۇ ( .) 22 - 19ئوت ئۇالضٔىڭ ِبوبٔي ثوٌىسۇ ( .) 24 ئىٕؽبٔسىٓ ئىجبضەت ثىط ـبھ ئەؼەضٔىڭ ثۇٔساق ئېچىٕىفٍىك ئەھۋاٌغب چۈـۈپ لېٍىفىٕىڭ ؼەۋەثي ،ـەٍحبٔي ذبھىفالضٔىڭ ئىسضاوىٕي ئەؼىط ئېٍىپ ،ئىٕؽبٕٔىڭ ئىىىىٕجي وىفىٍىىي ھبٌىغب وىٍىفىسىٓ ثوٌغبْ.
ضنا ََلم قُػرًَنء فَػزيػانوا ََلم ما بػ ِ ت ِم ْن ي أَيْدي ِه ْم َوَما َخ ْل َف ُه ْم َو َح اق َعلَْي ِه ُم الْ َق ْو ُؿ ِٓت أ َُم ٍم قَ ْد َخلَ ْ َوقَػيا ْ َ ُْ َ َ َ ُ ُْ َ َ ْ َ ِ ِِ ِ إتِ ِّن و ِْ اْلنْ ِ ين س إِنػ ُ قَػْبله ْم م َن ْ َ اه ْم َكانُوا َخاس ِر َ
« ثىع ئۇالضغب ٔەپؽي -ذبھىفىغب ِبغ وىٍىسىغبْ زوؼحالضٔي ِۇؼەٌٍەت لىٍسۇق ،ئۇالض ئبٌسى ـ وەٍٕىسىىي ٔەضؼىٍەضٔي (ٍۀي ئۇالضٔىڭ ھبظىطلي ۋە وەٌگۈؼىسىىي لەثىھ ئەِەٌٍىطىٕي) ئۇالضغب چىطاٍٍىك وۆضؼەجحي ،ئۇالضغب ئۇالضزىٓ ئىٍگىطى ئۆجىەْ ئىٕؽبٔالضزىٓ ۋە جىٕالضزىٓ ثوٌغبْ 242
(گۇٔبھىبض ،ـەلي) ئۈِّەجٍەض لبجبضىسا ئبظاة ؼۆظى جېگىفٍىه ثوٌسى ،چۈٔىي ئۇالض ظىَبْ جبضجمۇچىالض ئىسى » ( .) 25 ثۇالض ھەلىمەجٕي ئىعزەـٕىڭ ئوضٔىغب ھەلىمەجٕىڭ ؼبزاؼىٕي ـبۋلۇْ -ؼۈضەْ ثىٍەْ ثبؼحۇضِبلچي ثوٌىسۇ ( .) 26ئۇالض « لىٍّىفٍىطىٕىڭ ئەڭ ئېغىطىغب ئبؼبؼەْ » جبظاالٔسۇضۇٌىسۇ ( .) 27 ھەض وىّٕىڭ ثىط « ٍبذفي وىفي » ئۆٌچىّي ثوٌىسۇ .لۇضئبٕٔىڭ « ٍبذفي وىفي » ئۆٌچىّىسىٓ ثىطؼي ثۇ ٍەضزە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
ِ اَّللِ وع ِمل ِ ِ ِِ ي صاٖتًا َوقَ َاؿ إِن ِاِن م َن الْ ُم ْسلم َ َوَم ْن أ ْ َح َس ُن قَػ ْوًَل ِما ْن َد َعا إِ ََل ا َ َ َ َ
اﷲ لب (ٍۀي اﷲ ٔىڭ جەۋھىسىگە ۋە جبئىحىگە) زەۋەت لىٍغبٍْ ،بذفي ئەِەٌٍەضٔي لىٍغبْ ۋە « ِەْ ھەلىمەجەْ ِۇؼۇٌّبٔالضزىّٕەْ » زېگەْ وىفىسىّٕۇ ٍبذفي ؼۆظٌۈن ئبزەَ ثبضِۇ؟ ( .) 33 ثۇ ئبٍەجحىٓ وېَىٓ ِۇئّىٓ ِۇھبجبثالضغب ،وۇپطىغب ئبٍالٔغبْ ثىط جەضەپٍىّە لبضاـحىٓ ئىجبضەت چوڭ جوؼبٌغۇٔي ٍبذفي ِۇئبِىٍە ثىٍەْ ٍېمىحىؿ ھەلمىسە جەٌىّبت ثېطىٍىسۇ:
ِ اِ ِ ك وبػيػنَو ع َداوةٌ َكأَناو وِ ٌّ َِ ْت ٌيم َوََل تَ ْستَ ِوي ْ اٖتَ َسنَةُ َوََل ال اسيِّئَةُ ْادفَ ْع َِبلاِِت ى َي أ ْ َح َس ُن فَإ َذا الذي بَػْيػنَ َ َ َْ ُ َ َ ُ َ
« ٍبذفي ئىؿ ثىٍەْ ٍبِبْ ئىؿ ثبضاۋەض ثوٌّبٍسۇٍ ،بذفي ذىؽٍەت ئبضلىٍىك (ٍبِبْ ذىؽٍەجىە) جبلبثىً جۇضغىٓ( ،ـۇٔساق لىٍؽبڭ) ؼەْ ثىٍەْ ئۆظىٕىڭ ئبضىؽىسا ئبزاۋەت ثبض ئبزەَ گوٍب ؼىطزاؾ زوؼحۇڭسەن ثوٌۇپ لبٌىسۇ » ( .) 34 ٌېىىٓ ثۇ ئىىىي ئبضجۇلچىٍىممب ئىگە ثوٌۇؾ ئۈچۈْ وەؼجي ۋە ۋەھجىسىٓ ئىجبضەت ئىىىي ٔەضؼە الظىُ .وەؼجي -ئىٕؽبٕٔىڭ جىطىفچبٍٔىك ۋە غەٍطىحي ثىٍەْ لوٌغب وەٌحۈضۈٌىسىغبْ ٍبذفىٍىك لىٍىفحىىي ؼەۋض ۋە چىساِچبٍٔىمحۇض .ۋەھجي -ئىٕؽبٕٔىڭ جىطىفچبٍٔىمي ۋە غەٍطىحىٕىڭ ثىط ِۇوبپبجي ثوٌغبْ ئبٌالھ جەضىپىسىٓ ثەذؿ ئېحىٍگەْ « چوڭ ٔېؽىۋە »زۇض:
وما يػلَق ِ ا ِ ظ َع ِظي ٍم ااىا إِاَل ذُو َح ٍّ صبَػ ُروا َوَما يػُلَق َ ََ ُ َ ين َ ااىا إاَل الذ َ
« ثۇ ذىؽٍەجىە پەلەت ؼەۋضچبْ ئبزەٍِەضال ئېطىفەٌەٍسۇ ،ثۇ ذىؽٍەجىە پەلەت ثۈٍۈن ٔېؽىۋە ئىگىؽىال ئېطىفەٌەٍسۇ » ( .) 35 ٌېىىٓ ثۇالضٔىڭ ھەِّىؽي ثوٌغبْ جەلسىطزىّۇ ـەٍحبْ ٍۀىال ئىٕؽبٕٔي ثوؾ لوٍىۋەجّەٍسۇ. ـەٍحبْ ظەضزۇـحٍىك زىٕىسا ۋە ئۇٔىڭغب ئوذفبٍسىغبْ ثبجىً ئەلىسىسە ثوٌغبٔسەن ئبٌالھ ٔىڭ ضەلىجي ۋە زۈـّىٕي ئەِەغ .ـەٍحبْ پەلەت ذبجبٌىمىسا چىڭ جۇضۇپ ئۆظىٕي ئبلٍىغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئبٌالھ ٔىڭ ضەھّىحىسىٓ ٍىطاق لىٍىٕغبْ ثىط جۇظووضزۇض .ئۇٔىڭسىٓ لۇجۇٌۇؾ ئۈچۈْ ٍب ئۇٔىڭغب لبضـي وۆضەؾ لىٍىؿ ٍبوي ئىگىؽىگە ٍبٌۋۇضۇؾ وېطەن .ئىؽحىئبظە ؼبھىجىغب ـەٍحبٕٔي ثبغالجمۇظۇـحۇض:
ِ اك ِمن الشايطَ ِ اف نَػ ْزغٌ فَ ْ ِ ِ ِ يع الْ َعلِ ُيم َوإِ اما يَػْنػَز َغن َ َ ْ استَع ْذ َِب اَّلل إناوُ ُى َو ال اسم ُ
« ئەگەض ـەٍحبْ ؼېٕي ۋەؼۋەؼە لىٍىپ ( ٍۇلىطىمي ذىؽٍەجٕي ئۆظٌەـحۈضِەؼٍىىىە وۈـىۈضجؽە ) اﷲ لب ؼېغىٕىپ ( ـەٍحبٕٔىڭ ـەضضىسىٓ ) پبٔبھ جىٍىگىٓ ،اﷲ ھەلىمەجەْ ( ثۀسىٍىطىٕىڭ ؼۆظٌىطىٕي ) ئبڭالپ جۇضغۇچىسۇض ( ،ئىفٍىطىٕي ) ثىٍىپ جۇضغۇچىسۇض » ( .) 36 ئىٕىبض لىٍغۇچي ئىٕؽبٕٔىڭ جۇجطۇلؽىع ضوھي ھبٌىحي ثۇ ؼۈضىسە جبٍٔىك ـەوىٍسە جەؼۋىطٌۀگۀسىٓ وېَىٓ ؼۆظ ـۇ ئبٍەجىە وېٍىسۇ:
ِ ِ ِ اٖتَق ي ََلُْم أَناوُ ْ َسنُ ِري ِه ْم آَ ََيتنَا ِٓت ْاْلَفَاؽ َوِٓت أَنْػ ُفس ِه ْم َح اَّت يَػتَػبَػ ا َ
243
« ثىع ئۇالضغب جبوي لۇضئبٕٔىڭ ھەق ئىىۀٍىىي ئېٕىك ثوٌغۇچە ،ئەجطاپىسىىي ۋە ئۆظٌىطىسىىي (لۇزضىحىّىعگە زاالٌەت لىٍىسىغبْ) ئبالِەجٍەضٔي وۆضؼىحىّىع » ( .) 53
شۇرا ضۈرىطي ؼۈضە - 38 ،ئبٍەجىە ئبؼبؼەْ « ِەؼٍىھەجٍىفىپ ئوضجبق ئەلىٍٕي ھەضىىەجىە وەٌحۈضۈؾ، وېڭەؾ لىٍىؿ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ـۇضا » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ـۇضا وەٌىّىؽىٕىڭ وىٍىپ چىمىفي ھەؼەي ھەضىؽىٕىڭ ھەؼەي ئىفٍەپچىمىطىفىغب لەزەض ؼوظۇٌىسۇ .جۇٔجي ٔەؼىٍٕىڭ ثۇ ؼۈضىٕي ِەظوۇض ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجىغبٍٔىمىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثىطەض ضىۋاٍەت ٍوق .ثەظى جەپؽىطٌەض ؼۈضىٕي ثبـٍىٕىفحىىي ئىىىىٕجي گۇضۇپ ِۇلبجحبئبت ھەضىپٍىطى ثىٍەٍْ ،ۀي « ئەٍىٓ ،ؼىٓ ،لبف » ثىٍەْ ،ثەظىٍىطى « ِۇئّىٓ » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجىغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ثەظى ئبٍەجٍەض ثۇٔىڭسىٓ ِۇؼحەؼٕب زەپ لبضاٌغبْ ثوٌؽىّۇ ،ثۇ لبضاؾ ئۀئبَ ؼۈضىؽىسە ئوجحۇضىغب لوٍۇٌغبْ ئۆٌچەٍِەضگە ِبغ وەٌّەٍسۇِ .ەظوۇض ؼۈضە جەۋە ثوٌغبْ ٍەجحە ؼۈضىٍىه « ھبِ ،ىُ » ئبئىٍىؽىسىىي ثبـمب ؼۈضىٍەضگە ئوذفبؾ ھىجطەجىە ٍېمىٓ ثىط ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبِْ .ەزىٕىسىٓ وەٌگۀٍەض ثىٍەْ لىٍىٕغبْ ئەلەثە ثەٍئىحىٕي ئىّب لىٍغبْ - 38 ئبٍەت ثۇ لبضاـٕي وۈچٍۀسۈضِەوحە. ؼۈضە زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي ئۈچ جەضجىپحە فۇؼؽىٍەت -ظۇذطۇف ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب ،جبثەضى ٔەلىً لىٍغبْ ئىجٕي ئبثجبؼمب ٔىؽجەت ثېطىٍگەْ جبثىط ثىٕٕي ظەٍس جەضجىپىسە وەھف -ئىجطاھىُ ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثىعٔىڭچە ئبٌسىٕمي ئۈچ جەضجىپحىىي ئوضٔي ِۇۋاپىك وۆضۈٌّەوحە. ؼۈضىٕىڭ جېّىؽي ۋەھىٌ ۋە ۋەھىَٕىڭ ضەؼۇٌۇٌالھ ۋە ئىٕؽبٔالضٔىڭ چۈـۀچىؽىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈـي ثوٌۇپ ،ؼۈضە ۋەھىٌ ۋە ئۇٔىڭ ِۀجەؼي جەوىحٍۀگەْ ھبٌسا ثبـٍىٕىسۇ ۋە ئبذىطٌىفىسۇ .ؼۈضىسە ھەٍۋە لىٍىؿ ئۇؼٍۇثي گەۋزىٍىه ھبٌسا ٔبِبٍەْ لىٍىٕغبْ. ؼۈضە ۋەھىَٕىڭ ِۀجەؼي جەوىحٍۀگەْ ھبٌسا ثبـالٔغبْ ثوٌۇپ ،ئبٌالھ ٔىڭ ِۇجٍەق ئۈؼحۈٍٔىىىگە وىفىٕىڭ زىممەت ٔەظىطىٕي ئبغسۇضىسۇ :
لَو ما ِٓت ال اسماو ِ ات َوَما ِٓت ْاْل َْر ِ ض َوُى َو الْ َعلِي الْ َع ِظ ُيم َُ ََ
« ئبؼّبٔالضزىىي ـەٍئىٍەض ۋە ظېّىٕسىىي ـەٍئىٍەض اﷲ ٔىڭسۇض ( ٍۀي اﷲ ٔىڭ ِۈٌىىسۇض ،اﷲ ٔىڭ جەؼەضضۇپي ئبؼحىسىسۇض ) ،اﷲ ئۈؼحۈٔسۇض ،وبجحىسۇض » ( .) 4 ؼۈضىسە ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبٔالضٔي ثىط -ثىطىسىٓ پەضلٍىك ھبٌسا ٍبضاجمبٍٔىمي ئەؼىەضجىٍگەْ ثوٌۇپ ،ثۇ پەضلٍەض ئېحىمبزٔىّۇ ئۆظ ئىچىگە ئبٌّبلحب .ئېحىمبزجىىي ئوذفبـّبؼٍىك ،ئىٕؽبٔغب ثېطىٍگەْ ھۆض ئىطازىٕىڭ ِەھؽۇٌىسۇض .ئەگەض ئبٌالھ ئىٕؽبٔالضٔىڭ ھۆض ئىطازىؽي ثىٍەْ پەضلٍىك ٍوٌالضٔي جبٌٍىفىٕي ئىطازە لىٍّىغبْ ثوٌؽب ئىسى ،ئۇالضٔىڭ ھەِّىؽىٕي ثىط ئۈِّەت ( زىٕسا ) لىالجحي .ئۇٔسالحب ئبٌالھ ٔېّىٕي ئىطازە لىٍغبْ:
ِ اح َد ًة ولَ ِكن ي ْد ِخل من ي َشاء ِٓت ر ْْتتِ ِو والظاالِمو َف ما ََلم ِمن وٍِ وََل نَ ِ ص ٍّي َولَ ْو َشاءَ ا اَّللُ َٕتََعلَ ُه ْم أُامةً َو َ ْ ُ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ ُ َ ُْ ْ َ ّ َ
244
« ئەگەض اﷲ ذبٌىؽب ،ئۇالضٔي ( ٍۀي پۈجۈْ ئىٕؽبٔالضٔي ) ئەٌۋەجحە ثىط ئۈِّەت ( ٍۀي ثىط زىٕسا ) لىالجحيٌ ،ېىىٓ اﷲ ضەھّەجىە ئېطىفىفٕي ذبٌىغبْ ئبزەِٕي ضەھّىحىگە زاذىً لىٍىسۇ، ظاٌىّالضغب ھېچمبٔساق ئىگە ،ھېچمبٔساق ِەزەجىبض ثوٌّبٍسۇ » ( .) 8 لۇضئبْ وبئىٕبجٕىڭ ؼىطىٕي ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسۇ .لۇضئبٕٔىڭ ؼىطى ئەؼّبئي -ھۇؼٕبزا .ئەؼّبئي ھۇؼٕبٔىڭ ؼىطى ئبٌالھ ئىؽّىغب ٍوـۇضۇٔغبْ .لۇضئبٔسىىي ئبٍەجٍەضٔىڭ ئەڭ ئۇٌۇغ ثوٌغىٕيِەۋجۇزىَەجٕىڭ ئەڭ ِۆجىۋىطى ئبٌالھ ھەلمىسىىي ئبٍەجٍەضزۇض .ئبٌالھ ٔي لۇضئبٔسىٓ جؤۇؾ ئبٌالھ ٔي ئبٌالھ ٔىڭ جىٍىسىٓ جؤۇـحۇض .ثىطؼىٕي جؤۇـٕىڭ ئەڭ ثىۋاؼحە ئۇؼۇٌي ئۇٔي ئۆظىٕىڭ ئبغعىسىٓ جؤۇـحۇض .ئبٌالھ ٔي جؤۇـحۇضغبْ ۋە ئبٌالھ ٔىڭ ئوذفىفي ٍوق ئىىۀٍىىىٕىڭ ئەڭ ضوـەْ ئىپبزىؽي ثۇ ؼۈضىسە ٍەض ئبٌىسۇ:
لَي ِ ِ ِ س َكمثْلو َش ْيءٌ ْ َ
« ھېچ ـەٍئي اﷲ لب ئوذفبؾ ئەِەؼحۇض » ( .) 11 ؼۈضە ،لبٍؽي ظاِبْ ۋە ِبوبٔسا ٍبـىغبْ ثوٌۇـحىٓ لەجئىَٕەظەض ،ثبضٌىك پەٍغەِجەضٌەض ۋە ئۇالضغب ئىّبْ ئېَحمبْ ِۇئّىٍٕەضٔي ثىط ئۈِّەت زەپ ثىٍىفٕي جەٌەپ لىٍىسۇ ( .) 15 - 13ئبٌالھ ۋە لىَبِەت ھەلمىسە ِۇٔبظىطىٕىڭ ئبظزۇضغۇچي جەؼىطىسىٓ ئبگبھالٔسۇضىسۇ ( .) 18 - 16لىَبِەت ھەلمىسىىي ثۇ جۈضئەجٍىه ِۇئبِىٍىٕىڭ جېگىسە زۇَٔبغب ثېطىٍىپ وېحىؿ ۋە ثىط زۇَٔبٌىك چۈـۀچىؽي ٍبجّبلحب ( .) 23 - 19ثىط زۇَٔبٌىك چۈـۀچىؽىسىىي ثۇ گۇضۇھمب لبضـي ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ـەذؽىَىحي ِۇٔساق وۈچٍۀسۈضۈٌّەوحە: « جەثٍىغ لىٍغبٍٔىمىّغب ؼىٍەضزىٓ ھەق جەٌەپ لىٍّبٍّەْ ،پەلەت اﷲ لب ٍېمىٍٕىفىؿ ذۇؼۇؼىسا ؼىٍەضزە ثىط ئىٕحىٍىؿ ۋە ِۇھەثجەت ( ئوٍغىحىفٕي ) ئبضظۇ لىٍىّەْ » ( .) 23 لىؽمىؽي ،وىُ ٔېّىٕىڭ وەٍٕىسىٓ ِبڭؽب ـۇٔىڭغب ئېطىفىسۇ .ثۇ ھەلىمەت ثۇ زۇَٔب ۋە ئبذىطەت ئۈچۈّٔۇ ئوذفبؾ .ثۇ ھەلىمەجٕي جۆۋۀسىىي جۈٍِىٍەض ئەڭ ٍبضلىٓ ـەوىٍسە ثبٍبْ لىٍّبلحب:
ث الدنْػيَا نػُ ْؤتِِو ِمْنػ َها وَما لَوُ ِٓت ْاْلَ ِخرةِ ث ْاْلَ ِخَرةِ نَِزْد لَوُ ِٓت َح ْرثِِو َوَم ْن َكا َف يُِر ُ َم ْن َكا َف يُِر ُ يد َح ْر َ يد َح ْر َ َ َ ِمن نَ ِ ص ٍ يب ْ
« وىّىي ئبذىطەجٕىڭ ؼبۋاثىٕي وۆظٌىؽە ،ئۇٔىڭ ثۇ جەھەجحىىي جىطىفچبٍٔىمي( ئىفحىَبلي )ٔي ظىَبزە لىٍىّىع .وىّىي زۇَٔبٔىڭ ِۀپەئىحىٕي وۆظٌىؽە ،ئۇٔىڭغب وۆظٌىگىٕىٕي ثېطىّىع ،ثىطاق ئۇٔىڭغب ئبذىطەجحە (ؼبۋاثحىٓ) ھېچ ٔېؽىۋە ٍوق » ( .) 20 ثۇ ؼەۋەثحىٓ ،زۇَٔبغب ثېطىٍىپ وەجىەْ ۋە ِبززى ِۀپەئەجىە ئېطىفّەً جۇضۇپ ھەجحب ثبضِىمىٕىّۇ ئوٍٕبجّبٍسىغبْ لەۋٍِەض ئۆظٌىطىسىٓ ھېچمبٔساق ثىط ھەق جەٌەپ لىٍّبؼحىٓ ھبٍبجىٕي ئبجىغبْ ٔەثىٍەضٔىڭ ئۆظىٕي ثېغىفالؾ ضوھىٕي چۈـىٕىپ ٍېحەٌّىگۀىسى .ئۇالضٔي « ؼبضاڭ » زەپ ئەٍىپٍەـٍىطىٕىڭ ؼەۋەثٍىطىسىٓ ثىطؼي ثۇ .ئۇالضٔىڭچە ھېچىىُ ِۀپەئەجٕي وۆظٌىّەً جۇضۇپ ھېچمبٔساق ثىط ئىؿ لىٍّبٍسۇ .ئۇالضٔىڭ زۇَٔبؼىسا ِۀپەئەت پەلەت ثۇ زۇَٔبزىىي ِۀپەئەجحىٕال ئىجبضەتٔ .ەثىٍەض ئۇالضٔىڭ ثۇ ٍەوىە زۇَٔبٌىك چۈـۀچىٍىطىٕىڭ ؼىطجىسا ثوٌغبٍٔىمحىٓ ،ئۇالضغب ٔىؽجەجەْ ضەؼۇٌالض ؼبضاڭسۇض .چۈٔىي ضەؼۇٌالض ھەق ئبٌّبٍال لبٌّبؼحىٓ ،ئىٍىىسىىي ثبضٌىك ئىّىبٔالضٔي ثۇ زاۋاغب ؼەضپ لىٍىسۇِ .بٔب ثۇ ٍەوىە زۇَٔبٌىك ثىطؼي ئۈچۈْ ئبڭمىطىپ ٍەجىىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ثىط ئىؿ: 245
ذَلِ ِ اَّلل ِعباده الا ِذين آَمنُوا وع ِملُوا ال ا ِ ِ ِ ِ َجًرا إِاَل الْ َم َوادةَ ِٓت َ ك الاذي يػُبَ ّش ُر اُ َ َ ُ َ َ َ َ َسأَلُ ُك ْم َعلَْيو أ ْ صاٖتَات قُ ْل ََل أ ْ ور ؼ َح َسنَةً نَِزْد لَوُ فِ َيها ُح ْسنًا إِ اف ا الْ ُق ْرََب َوَم ْن يَػ ْق ََِت ْ ور َش ُك ٌ اَّللَ َغ ُف ٌ
ثۇ ،ئىّبْ ئېَحمبْ ۋە ٍبذفي ئەِەٌٍەضٔي لىٍغبْ ثۀسىٍىطىگە اﷲ جەضىپىسىٓ ثېطىٍگەْ ذۇـرەۋەضزۇض. ئېَحمىٕىي « :جەثٍىغ لىٍغبٍٔىمىّغب ؼىٍەضزىٓ ھەق جەٌەپ لىٍّبٍّەْ ،پەلەت اﷲ لب ٍېمىٍٕىفىؿ ذۇؼۇؼىسا ؼىٍەضزە ثىط ئىٕحىٍىؿ ۋە ِۇھەثجەت ( ئوٍغىحىفٕي ) ئبضظۇ لىٍىّەْ ». وىّىي ثىطەض ٍبذفي ئىؿ لىٍؽب ،ثىع ئۇٔىڭغب ؼبۋاثٕي ظىَبزە ثېطىّىع ،اﷲ ھەلىمەجەْ ٔبھبٍىحي ِەغپىطەت لىٍغۇچىسۇض ،ئبظ ٍبذفىٍىممب وۆپ ؼبۋاة ثەضگۈچىسۇض ( .) 23 لۇضئبْ لەزىّىي ئىٕىبضچي لەۋٍِەضٔىڭ ئبٌالھ لب چبپٍىغبْ جۆھّىحىگە ئبؼبؼەْ ـەوىٍٍۀگەْ « لەزەض /جەلسىط -پىفبٔە » ئېحىمبزىٕي پبت -پبت جىٍغب ئبٌىسۇ .ثۇالضزىٓ ثىطؼي ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌغبْ .ئۆظى ئىٕىبضچي ( وبپىط ) ،ئەِّب لىٍّىفىٕىڭ ِەؼئۇٌىَىحىٕي ئۈؼحىگە ئېٍىفٕىڭ ئوضٔىغب ،ثېفىغب وەٌگەْ ِۇؼىجەجٕىڭ ٍبوي « لەزەض /جەلسىط -پىفبٔە » ٍبوي « جەٌەٍؽىعٌىه » ۋەٍبوي « ثەزثەذث »ٌىه ئىىۀٍىىىٕي ئىٍگىطى ؼۈضىسۇ .لۇضئبْ ثۇ ذىً ئبظغۇٍٔۇلالضٔىڭ ھەِّىؽىٕي ضەت لىٍىسۇ: « ؼىٍەضگە ( ٍۀي جېٕىڭالض ٍبوي ِېٍىڭالضغب ) ھەضلبٔساق ثىط ِۇؼىجەت ٍەجؽە ،ئۇ ؼىٍەضٔىڭ لىٍغبْ گۇٔبھىڭالض جۈپەٍٍىسىٓ وەٌگەْ ثوٌىسۇ » ( .) 30 ئىٕؽبٔغب ثېطىٍگەْ زۇَٔبٌىك ٔېّەجٍەض لىؽمب ِۇززەجٍىه ۋە ئۆجىۈٔچي ٔەضؼىٍەض ثوٌۇپ ( ،) 36 ثۇ جۈضزىىي ئبٍەجٍەض زۇَٔبغب ثېطىٍىپ وېحىفىە لبضـي ئوجحۇضاھبي ثىط چۈـۀچىٕىڭ ثەضپب لىٍىٕىفىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەض ثىٍەْ ؼۈضىٕىڭ ئبذىطىغىچە زاۋاٍِىفىسۇ. ِۇئّىٍٕەضگە ئىجحىّبئىٌ ئىفالضزا ئوضجبق ئەلىً ثىٍەْ ھەضىىەت لىٍىفٕي جەۋؼىَە لىٍغبْ ئبٍەت ( ،) 38ئۇالضغب ووٌٍىىحىپ ئەلىٍٕىڭ ضەؼّىٌ ئبپپبضات ذبضاوحېطگە ئىگە لىٍىٕىفىٕي ِەلؽەت لىٍغبْ « ـۇضا »ٔي ٔىفبْ لىٍىپ وۆضؼەجّەوحە .ـۇضا وەٌىّىؽىٕىڭ ٍىٍحىعى ھەؼەي ھەضىؽىٕىڭ ھەؼەي ئىفٍەپچىمىطىفي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه .وېڭەؾ لىٍىؿ ثوٌؽب ئەلىٍٍەض ِەھؽۇٌىٕي ثىط ٍەضگە جەَ لىٍىپ ،ئوضجبق ئەلىً ھەؼىٍىٕي ئوجحۇضىغب چىمىطىؿ ئەِەؼّۇ؟ ؼۈضىسە ئبٌالھ ٔىڭ ِۇئّىٍٕەضگە ثەذؿ ئەجىەْ ٔېّەجٍىطى جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ئىٕؽبٔغب لىٍغبْ ئىٍحىپبجىٕىڭ ٔبِبٍۀسىؽي ثوٌغبْ ۋەھىَٕىڭ وېٍىؿ ـەوىٍٍىطى ھەلمىسىىي ئەڭ جەپؽىٍي ِەٌۇِبت ثۇ ؼۈضىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
ِ ِ ِِ ِ ِ اَّلل إِاَل و ْحيا أَو ِمن ور ِاء ِحج ٍ اب أ َْو يػُْرس َل َر ُس ًوَل فَػيُوح َي ِبِِ ْذنو َما يَ َشاءُ إِناوُ َوَما َكا َف لبَ َش ٍر أَ ْف يُ َكلّ َموُ اُ َ ً ْ ْ َ َ َ َعلِ ٌّي َح ِك ٌيم « اﷲ ھەض لبٔساق ئبزەِگە پەلەت ۋەھَي ئبضلىٍىك ٍبوي پەضزە ئبضلىؽىسىٕال ٍبوي ثىط پەٍغەِجەضٔي ئەۋەجىپ ئۆظ ئىعٔي ثىٍەْ ئۇٔىڭغب ذبٌىغبْ ۋەھىَٕي لىٍىؿ ئبضلىٍىمال ؼۆظ لىٍغبْ. اﷲ ھەلىمەجەْ (ِەذٍۇلالضٔىڭ ؼۈپەجٍىطىسىٓ) ئۈؼحۈٔسۇض ،ھېىّەت ثىٍەْ ئىؿ لىٍغۇچىسۇض » ( .) 51 ھەظضىحي ِۇھەِّەز ،ئبثسۇٌالھ ئوغٍي ِۇھەِّەز ؼۈپىحىسە زۇَٔبغب وەٌگۀسىال ئبٌەٍِەضگە ضەھّەت ثوٌغبّٔىسى ٍبوي ئىٍگىطى وىحبة ٔېّە ،ئىّبْ ٔېّە ئىىۀٍىىىٕي ئۇلّبٍسىغبْ ھبٌىحىسە 246
ئبٌالھ جەضىپىسىٓ جبٌٍىٕىپ پەٍغەِجەضٌىه ثېطىٍسىّۇ؟ ِبٔب ثۇ ؼوئبٌٕىڭ جبۋاثي ثوٌغبْ ئىىىي ئبٍەجحىٓ ثىطؼي ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌغبْ: « ؼەْ (ۋەھىَسىٓ ئىٍگىطى) لۇضئبٕٔىڭ ۋە ئىّبٕٔىڭ ٔېّە ئىىۀٍىىىٕي ئۇلّبٍححىڭ » ( .) 52 ثۇ ؼوئبٌٕىڭ جبۋاثي ثوٌغبْ ئىىىىٕجي ئبٍەت: « ثىع پەلەت ئبٌەٍِەضگە ضەھّەت ثوٌؽۇْ زەپ ؼبڭب ضىؽبٌەجٕي ثەضزۇق » ( ئۀجىَب) 107 ، ئبٍىحىسىٓ ئىجبضەت. ؼۈضە جۆۋۀسىىي ئەثەزىٌ ھەلىمەت ثىٍەْ ئبذىطالـمبْ: « ثىٍىڭالضوي ،ھەِّە ئىؿ اﷲ لب لبٍحىسۇ » ( .) 53 ٍۀي ،ئىٕؽبْ لىٍغبْ ئىفالض ئۇٔي لىٍغۇچي ھەلمىسە ثىطەض ـبھىث ؼۈپىحىسە ئىفٍىحىٍىؿ ئۈچۈْ ئبٌالھ لب ؼۇٔۇٌىسۇِ .ەٍٍي ٍبذفىٍىك ٍبوي ٍبِبٍٔىك ثوٌؽۇْ ٍېعىٍّبٍسىغبْ ھېچمبٔساق لىٍّىؿ ٍوق. لىٍّىفٍىطىٕىڭ ِەؼئۇٌىَىحىٕي ئۈؼحىگە ئېٍىفٕي ذبٌىّبٍسىغبْ ثىط زۇَٔبٌىك چۈـۀچىگە ئىگە وىفىٍەض لىٍّىفٍىطىٕىڭ ٍېعىٍّبؼٍىمىٕي ئبضظۇ لىٍىسۇ ،ئەِّب ئىفالض ئۇالضٔىڭ ئبضظۇ لىٍغىٕىسەن ثوٌّبٍسۇ.
زۇخرۇف ضۈرىطي ظۇذطۇف « ،ثېعەن » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضۈؾ ثىٍەْ ثىطگە ،وەڭ زائىطىسە ئىفٍىحىٍىسىغبْ ظىٕٕەت ثوٍۇِي ثوٌغبْ « ئبٌحۇْ » ِۀىؽىٕىّۇ ثىٍسۈضىسۇ .ؼۈضىٕىڭ - 35ئبٍىحىگە ئبؼبؼەْ ؼۈضىگە ظۇذطۇف ئىؽّي ثېطىٍگەْ .ثۇ وەٌىّە لۇضئبٔسا ئۈچ ٍەضزە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ثىطؼي ثۇ ؼۈضىسە ئۆجىسۇ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ - 80 - 79 ،ئبٍەجٍىطىٕي ئەثۇ جبٌىپٕىڭ ۋاپبجىسىٓ وېَىٕىي ثىط ۋەلەگە ئىّب لىٍىٕغبْ زەپ لبضىغبْ ۋالحىّىعزا ،ئبٌسىٕمي ؼۈضىسىٓ وېَىٕال ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن .ثۇ ٔۇثۇۋۋەجٕىڭ ٍ - 12ىٍىغب جوغطا وېٍىسۇٍ .ەجحە ؼۈضىٍىه « ھبِ ،ىُ » ئبئىٍىؽىٕىڭ جۆجىٕجي ئەظاؼي ؼۈپىحىسە ـۇضا -زۇذبْ ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌىسۇ. ؼۈضە ِەظِۇْ جەھەجحىٓ ئىچىي پۈجۈٍٔۈوىە ئىگە ثوٌۇپ ،ھبِ ،ىُ ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ثبـمب ؼۈضىٍەضگە ئوذفبؾ ئىالھىٌ ٍوي وۆضؼەجىۈچ ثوٌغبْ ۋەھىٌ جەوىحٍۀگەْ ھبٌسا ثبـالٔغبْ. ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىؿ ثۆٌىىىسە ۋەھىَگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثىط ِەٌۇِبت ئبٌسىّىعغب چىمىسۇ: « ؼىٍەضٔي (ئۇٔىڭ ِۀىؽىٕي) چۈـۀؽۇْ زەپ ،ثىع ئۇٔي ھەلىمەجەْ ئەضەثچە لۇضئبْ لىٍسۇق .ھەلىمەجەْ ئۇ ٌەۋھۇٌّەھپۇظزا ثىعٔىڭ زەضگبھىّىعزا (ِۇلىّالـمبْ) ٍۇلىطى ِەضجىۋىٍىه ھېىّەجٍىه (وىحبة) زۇض » ( .) 4 - 2 ثۇ ٍەضزە « وىحبثٕىڭ ئبٔىؽي » ٍبوي « ئبٔب وىحبة ( ئۇِّۇي وىحبة )» زەپ ئبجبٌغبْ ۋە ثىط ٔۇلحىسا ِەضوىعى ؼبلٍىغۇچي وبضجىغب ئوذفبؾ زەپ جەؼەۋۋۇض لىٍىفمب ثوٌىسىغبْ ۋەھىَٕىڭ ئبٔب ِۀجەؼي « ٌەۋھۇٌّەھپۇظ ( ِۇھبپىعەت لىٍىٕغبْ ٌەۋھە /وبضت ) » زەپ ئبجبٌغبْ .ۋەھىَٕىڭ ئەۋەجىٍگەْ لەۋِىگە لبضىحىٍغبْ جىٍي ثبض .ئەِّب ثۇ جىً ئبٌالھ ٔىڭ ٍبوي ۋەھىَٕىڭ جىٍي ئەِەغ. 247
ثۇ جىً ۋەھىٌ ئەۋەجىٍگەْ ئىٕؽبٔالضٔىڭ جىٍي ثوٌۇپ ،ئىٕؽبٔالض وۈٔسىٍىه ھبٍبجحب ئىفٍىحىسىغبْ ثىط جىٍسا ئەۋەجىٍگەْ .ۋەھىٌ ھەض پەٍغەِجەضگە ئۇ پەٍغەِجەض ئەۋەجىٍگەْ لەۋِٕىڭ جىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ .ئەضەپچە ۋەھىَٕىڭ ؼۈپىحىسۇض .ثۇ ۋەھىٌ ثبضٌىك ؼۈپەجٍەضزىٓ ذبٌىٌ ھبٌسا ئبٔب وىحبثحب ؼبلالٔغبْ .ئبٔب وىحبة ثبضٌىك وىحبثالضٔىڭ ئبٔىؽي ،ۋەھىَٕىڭ ِۀجەؼي ثوٌۇؾ ثىٍەْ ثىطگە وبئىٕبجٕىڭ ثبضٌىك ئىالھىٌ لبٔۇٔىَەجٍىطىٕىڭ ِۀجەؼىسۇض .ئۇٔسالحب وبئىٕبجٕىڭ وبئىٕبت ۋە جەثىئەت لبٔۇٍٔىطى ثىٍەْ ؼۆظ ـەوٍىسىىي ۋەھىَٕىڭ ؼۆظٌۈن لبٔۇٍٔىطى ئوذفبؾ ِۀجەزىٓ وەٌّەوحە. ؼۈضە ِۇـطىىالضٔىڭ ئبؼّبٔالض ۋە ظېّىٕٕي ٍبضاجمۇچىٕىڭ ئبٌالھ ئىىۀٍىىىٕي ئېحىطاپ لىٍغبٍٔىمىٕي ئەؼٍىحىٍىسۇ ( .) 9ۋەھىَٕىڭ جبْ ثەضگۈچي وۈچىٕي ئۆٌۈن جۇپطالٕي جىطىٍسۈضۈـي ثىٍەْ ؼېٍىفحۇضۇـىّىعٔي جەٌەپ لىٍىسۇ ( .) 11 ِۇـطىه ئەلىٍٕىڭ لىع پەضظۀحٍىطىگە جۇجمبْ ِۇئبِىٍىؽىٕي ٔەخ ِەٍسأسا ئەٍىپٍەٍسۇ:
ِ ٍ ِ و َج َعلُوا لَوُ ِم ْن ِعبَ ِادهِ ُج ْزءا إِ اف ِْ ي ور ُمبِ ٌ َص َفا ُك ْم َِبلْبَن َ ي ( )15أَِـ ااَتَ َذ ِماا َِيْلُ ُق بَػنَات َوأ ْ اْلنْ َسا َف لَ َك ُف ٌ َ ً ِ ِ اٖتِْليَ ِة ب لِلار ْْتَ ِن َمثَ ًَّل ظَ ال َو ْج ُهوُ ُم ْس َوًّدا َوُى َو َك ِظ ٌيم ( )17أ ََوَم ْن يػُنَ اشأُ ِٓت ْ َح ُد ُى ْم ِِبَا َ بَر َ (َ )16وإ َذا بُ ّشَر أ َ وىو ِٓت ِْ ص ِاـ َغْيػر ُمبِ ٍ ي ()18 ََُ اٗت َ ُ
ئۇالض اﷲ ٔىڭ ثىط لىؽىُ ثۀسىٍىطىٕي اﷲ ٔىڭ ثىط جۈظئىَي لىٍىۋاٌسى( .ثۇٔساق لىٍغۇچىالض) ئىٕؽبْ ھەلىمەجەْ اﷲ لب ئبـىبضا ٔبـۈوۈضٌۈن لىٍغۇچىسۇضٍ .بوي اﷲ ِەذٍۇلبجحىٓ ئۆظى ئۈچۈْ لىعالضٔي (ثبال) جۇجۇپ ،ئوغۇٌالضٔي ؼىٍەضگە ذبغ لىٍسىّۇ؟ ئەگەض ئۇالضٔىڭ ثىطؼىگە ِەضھەِەجٍىه اﷲ لب الٍىك وۆضگەْ ٔەضؼە (ٍۀي لىع ثبال) ثىٍەْ ثېفبضەت ثېطىٍؽە (ٍۀي ذوجۇٔىٕىڭ لىع جۇغمبٍٔىمي ذەۋەض لىٍىٕؽب) ،لبٍغۇغب چۆِگەْ ھبٌسا ئۇٔىڭ ٍۈظى لبضىساپ وېحىسۇ ۋۀ « :ېّە؟ ظىجۇظىٕٕەت ئىچىسە چوڭ ثوٌۇـحىٓ ( ثبـمب ثىط ئىفمب ٍبضىّبٍسىغبْ )زىٓ ٍۀە ثىطؼي جۇغۇٌسىّۇ » زەٍسۇ؟ ۋە ئۆظىٕي ئوچۇق ثوٌّىغبْ ثىط ِۇٔبظىطىٕىڭ ئىچىسە وۆضىسۇ ( .) 18 - 15 ثۇ ِۇـطىه ئەلىٍٕىڭ لىڭغىط ثوٌغبْ جەلسىط ئېحىمبزى ھەلمىسە جوذحبٌغبْ ۋە ئبٌالھ لب لىٍغبْ جۆھّىحي جىٍغب ئېٍىٕغبْ: ئۇالضِ « :ەضھەِەجٍىه اﷲ ذبٌىؽب ثىع ئۇالضغب چولۇّٔبٍححۇق » زېسى .ثۇ جوغطۇٌۇق ئۇالضٔىڭ ثىٍىّي (ٍۀي ئبؼبؼي) ٍوق ،ئۇالض پەلەت پبزىغب ئوذفبؾ ھەضىىەت لىٍىسۇ ( .) 20 ثۇ ،ئبظغۇْ ئەلىٍٕىڭ ئبٌالھ لب لىٍغبْ جۆھّىحىٕي ئىپبزىٍەٍسىغبْ جەلسىط ئېحىمبزىٕىڭ ثىط ٔبِبٍۀسىؽي ئىسى .ثۇ ئەلىٍٕىڭ زۇَٔبغب لبجحىك ثېطىٍىپ وەجىەْ ئەلىً ئىىۀٍىىىٕي جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەضزىٓ ثىٍەٌەٍّىع: ئۇالض « :ثۇ لۇضئبْ ٔېّىفمب ئىىىي ـەھەض (ٍۀي ِەوىە ثىٍەْ جبئىف ئبزەٍِىطىسىٓ) ثىط وبجحب ئبزەِگە ٔبظىً لىٍىّٕىسى؟ » زېَىفحي ( .) 31 جەلٍىس ،ثۇ ئەلىٍگە ظىَبْ ؼبٌىسىغبْ ثىط ئبظغۇٍٔۇلٕىڭ ؼەۋەثي ؼۈپىحىسە وۆضؼىحىٍگەْ. ـېطىىٕي ھبٍبت ـەوٍىگە ئبٍالٔسۇضغبْ گۇضۇھالضٔىڭ ثۇٔىڭغب زەٌىً ؼۈپىحىسە ئبجب -ثوۋىؽىٕي وۆضؼەجىۀٍىىي ثبٍبْ لىٍغبْ:
248
ئۇٔساق ئەِەغ ،ئۇالض « :ھەلىمەجەْ ئبجب ـ ثوۋىٍىطىّىعٔىڭ ثىط ذىً زىٕغب ئېحىمبز لىٍغبٍٔىمىٕي ثىٍىّىع ،ثىع ئۇالضٔىڭ ئىعىسىٓ ِېڭىپ ھىساٍەت جبپمۇچىالضزۇضِىع » زەٍسۇ ( .) 22 ؼۆظ ثۇ ٍەضگە وەٌگۀسۀ ،بظىً ثوٌۇؾ ِۇھىحىسىىي ِۇـطىىالض ئەجسازىّىع زەپ ثىٍىپ ھۆضِەت لىٍغبْ ھەظضىحي ئىجطاھىّٕىڭ ئۆظ ئبجىؽىغب لبضـي جەۋھىسٔي لبٔساق ِۇزاپىئە لىٍغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 26ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ٔېّەت ئبظغۇٍٔۇلىٕىڭ لبٔساق ثىط ئەھۋاي ئىىۀٍىىي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ .ئەگەض زۇَٔب ٔېّەجٍىطى ئىٕؽبٔالضٔىڭ ئبٌسىغب چەوؽىع ـەوىٍسە ثېطىٍگەْ، ئىٕؽبٔالض ھەض ئبضظۇ لىٍغبْ ٔەضؼىٍىطىگە ئبؼبٔال ئېطىفەٌىؽە ،ثۇ ئۇالضٔىڭ پبٍسىؽىغب ئەِەغ، ظېَىٕىغب ثوالجحي:
ِ ِِ ِ ٍ ِ ِ ِ ِج َعلَْيػ َها ااس أُامةً َواح َد ًة َٕتََع ْلنَا ل َم ْن يَ ْك ُف ُر َبلار ْْتَ ِن لبُػيُوِت ْم ُس ُق ًفا م ْن فَضاة َوَم َعار َ َولَ ْوََل أَ ْف يَ ُكو َف الن ُ ِ يظْهرو َف ( )33ولِبػيوِتِِم أَبػواَب وسررا علَيػها يػت ِ اٖتَيَاةِ الدنْػيَا ك لَ اما َمتَاعُ ْ اكئُو َف (َ )34وُز ْخ ُرفًا َوإِ ْف ُكل َذل َ َ ُُ ْ ْ َ ً َ ُ ًُ َ ْ َ َ َ َُ و ْاْلَ ِخرةُ ِعْن َد ربِ ِ ِ ي ()35 َّ َ ك ل ْل ُمتاق َ َ َ
« ئىٕؽبٔالض ( وۇفطى ۋە جۇظووضٌۇلحب ھەِسەَ ثوٌۇپ ) ھەِّىؽي (وۇفطىسا) ثىط ئۈِّەت ثوٌۇپ لبٌّبٍسىغبْ ثوٌؽب ئىسىِ ،ەضھەِەجٍىه اﷲ ٔي ئىٕىبض لىٍغبْ وىفىٍەضٔىڭ ئۆٍٍىطىٕىڭ ئۆگعىٍىطىٕي ۋە ئۇٔىڭغب چىمىسىغبْ ـوجىٍىطىٕي وۈِۈـحىٓ لىٍىپ ثېطەجحۇق .ئۇالضٔىڭ ئۆٍٍىطىٕىڭ ئىفىىٍىطىٕي ۋە جەذحٍىطىٕىّۇ وۈِۈـحىٓ لىٍىپ ثېطەجحۇق ،ئۇالض جەذحٍەضگە ٍۆٌىٕىپ ئوٌحۇضاجحي. (ٍۇلىطىمىالضٔىڭ ثەظىؽىٕي) ئبٌحۇٔسىٓ لىٍىپ ثېطەجحۇق ،ئۇالضٔىڭ ھەِّىؽي پەلەت زۇَٔب جىطىىچىٍىىىسە پبٍسىٍىٕىسىغبْ ٔەضؼىٍەضزۇض .ضەثجىڭٕىڭ ھۇظۇضىسىىي ئبذىطەت (ٍۀي جۀٕەت ۋە ئۇٔىڭسىىي ٔبظۇٔېّەجٍەض) ِەؼئۇٌىَىحىٕي ئبزا لىٍغبٔالضغب ذبؼحۇض » ( .) 35 - 33 ٔبِبظـبَ لبضىغۇؼي زەپ ئبجبٌغبْ ضەڭ لبضىغۇٌىمىغب گىطىپحبض ثوٌغبْ ئىٕؽبٔالض ئەضەپ جىٍىسا ئبئ`ـب زەپ ئبجىٍىسۇ .ثۇ ثىط وۆضۈؾ ئىمحىساضىسىىي ئبجىعٌىك ثوٌۇپ ،ئىٕؽبْ وۆضگەْ ٔەضؼىٍەضٔي ھەلىمىٌ ھبٌىحي ثىٍەْ ثىٍەٌّەٍسۇ .لۇضئبٔسا ئبٍەجٍەضگىّۇ ِۇـۇٔساق ثىط ٔەظەض ثىٍەْ لبضاؾ ئېھحىّبٌٍىمي ثبض .ئبٌالھ ٔىڭ ئبٍەجٍىطىگە ٔبِبظـبَ لبضىغۇؼي ثىط وۆظ ثىٍەْ لبضىغبٔالضٔىڭ ئەھۋاٌي ثۇ ؼۈضىسىىي جۆۋۀسىىي ئبٍەجحە ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
ِ ين ض لَوُ َشْيطَ ً ش َع ْن ذ ْك ِر الار ْْتَ ِن نػُ َقيِّ ْ َوَم ْن يَػ ْع ُ اًن فَػ ُه َو لَوُ قَ ِر ٌ
« وىّىي ِېھطىجبْ اﷲ ٔىڭ ۋەظ ٔ -ەؼىھەت ثىٍەْ جوٌغبْ ثۇ ذىحبثىغب لىڭغىط ٔەظەض ثىٍەْ لبضىؽب ،ثىع ئۇٔىڭغب ـەٍحبْ ( ثبـمب ثىط وىفىٍىه )ٔي ِۇؼەٌٍەت لىٍىّىع ،ـەٍحبْ ئۇٔىڭغب ھەِىفە ھەِطاھ ثوٌىسۇ » ( .) 36
ِ ب ََّل ٍؿ ُمبِ ٍ ي ت تُ ْس ِم ُع الص ام أ َْو تَػ ْهدي الْعُ ْم َي َوَم ْن َكا َف ِٓت َ أَفَأَنْ َ
وۆضۈـٕي ذبٌىّىغبٔغب ھېچىىُ وۆضؼەجّەٍسۇ .ئبڭالـٕي ذبٌىّىغبٔالضغب ھېچىىُ ئبڭٍىحبٌّبٍسۇ. ِەٍٍي ئۇ پەٍغەِجەض ثوٌؽۇْ( « :ئي ِۇھەِّەز!) ؼەْ گبؼالضغب ئبڭٍىحبالِؽەْ؟ ٍب ووضالضٔي جوغطا ٍوٌغب ؼبالالِؽەْ؟ » ( .) 40 ھەظضىحي ِۇؼبغب پىطئەۋٕٔىڭ ،ھەظضىحي ئىؽبغب ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ لبضـي چىممبٍٔىمي جىٍغب ئېٍىٕىسۇ ( .) 60 - 46ثۇ ئبضلىٍىك ِەوىىٍىه ِۇـطىىالضغب :ثىطىٕچىسىٓ « ،پىطئەۋٔگە ئوذفبؾ ظۇٌۇَ لىٍّبڭالض! »؛ ئىىىىٕجىسىٓ « ،ئىچىڭالضزىٓ چىممبْ ثىط ئبوحىپ ٍبذفىغب جۆھّەت لىٍّبڭالض ،لبضا چبپالپ ،ئەظىَەت ٍەجىۈظۈپ ئۇٔي ثوغّبڭالض! » زېّەوحە .ھەظضىحي ئىؽب ئبضلىٍىك 249
زېَىٍّەوچي ثوٌغبْ ئىفبضەجحىٓ ثىطؼي ،ئۇٔىڭ پەضىفحە ئەِەغ ،ثىط ئىٕؽبْ ئىىۀٍىىىسۇض ( .) 60 ؼۈضىسە ثۇ ئىٍٍەجٍىه چۈـۀچىگە ئىگە ثوٌغبْ وىفىٍەضٔىڭ ۋەھىَگە جۇجمبْ ِۇئبِىٍىؽي جىٍغب ئېٍىٕىپ ( ،) 65 - 63 ،56-46ئۇالضٔىڭ پبجىئەٌىه ئبلىۋىحي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ. ؼۈضە ئىّبْ ۋە ئىٕىبضٔىڭ ،جەۋھىس ۋە ـېطىىٕىڭ جەثىئىحىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ِەٌۇِبجالضٔي ثېطىسۇ .ؼۈضىسە ئىٕؽبْ ِەۋجۇزىَەجحىىي ئىالھىٌ ِۆجىسىٍٍىمٕىڭ ٍۀە ثىط ئىؽّي ثوٌغبْ ؼىطاجي ِۇؼحەلىّگە زەۋەت لىٍىٕىسۇ ( .) 64 ،61 جۆۋۀسىىي ئبٍەت ئبذىطەجىە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثىط ذۇـرەۋەضٔي ٍەجىۈظىسۇ: « ثۇ وۈٔسە جبْ زوؼحالض ثىط ـ ثىطىگە زۈـّەْ ثوٌىسۇ ،پەلەت ئبٌالھ ئبٌسىسىىي ِەؼئۇٌىَەت جۇٍغۇؼىٕي ئىسضان لىٍىپ ،جەلەظظاؼىٕي ئبزا لىٍغبٔالض ثۇٔىڭسىٓ ِۇؼحەؼٕب » ( .) 67 جۆۋۀسىىي ئىالھىٌ ذىحبة ئبٌسىسا ،ئىٕؽبْ ئۆظ جۈضىٕي ٍوٌسىٓ چىمبضغبٔالضٔىڭ ذىجبٌەجچىٍىىىٕي جبضجّبلحب .جەپەوىۇض ثىٍەْ ئولۇغبْ وىفىگە « ئبٌالھ ٍۀە ٔېّە لىٍىپ ثەضؼۇْ؟ » زېگۈظىسىغبْ ئبٍەت ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
لََق ْد ِجْئػنَا ُك ْم َِب ْٖتَِّق َولَ ِك ان أَ ْكثَػَرُك ْم لِْل َح ِّق َكا ِرُىو َف
« ثىع ؼىٍەضگە ھەلىمەجەْ ھەق (زىٓ) ٔي وەٌحۈضزۇق ۋە ٌېىىٓ ؼىٍەضٔىڭ وۆپچىٍىىىڭالض ھەق (زىٓ) ٔي ٍبِبْ وۆضگۈچىٍەضزۇض » ( .) 78 ئۇٔسالحبِ ،ۇـۇٔساق ثىط جۇظووضٌۇق پبجمىمىغب پبجمبٔالضغب لبضىحب ضەثجىّىع ضەؼۇٌۇٌالھحىٓ ئۇالضغب لبٔساق ِۇئبِىٍە لىٍىفٕي جەٌەپ لىٍّبلحب؟ لېٕي ئولۇپ ثبلبٍٍي ،ؼىعٔىڭّۇ ئبغعىڭىع ِېٕىڭىىگە ئوذفبؾ ھەٍطأٍىك ئىٍىىسە ئېچىٍىپ لبٌىسۇ:
ؼ يَػ ْعلَ ُمو َف اص َف ْح َعْنػ ُه ْم َوقُ ْل َس ََّل ٌـ فَ َس ْو َ فَ ْ
« ؼەْ ( ئۇالضٔىڭ ؼبالِىٕي ) ذۇـرۇٍٍۇق ثىٍەْ ئبيٍ .ۀي ( ،ؼىٍەضگىّۇ ) ؼبالَ ثوٌؽۇْ زېگىٓ .ۋالحي وەٌگۀسە ئۇالض ( ھەلىمەجٕي ) ثىٍىسۇ » ( .) 89
دۇخبٌ ضۈرىطي ؼۈضىگە - 10ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « جۇِبْ » ِۀىؽىسىىي « زۇذبْ » وەٌىّىؽي ئىؽىُ لىٍىپ ثېطىٍگەْ: « ؼەْ ئبؼّبْ جۇِبْ ( زۇذبْ ) ثىٍەْ لبپٍىٕىسىغبْ وۈٕٔي وۈجىىٓ! » ( .) 10 لۇضئبْ ؼۈضىٍىطىٕي ئىؽىٍّىطى ثىٍەْ وبجىگوضىَەگە ئبٍطىٍؽب ،ھەض ھبٌسا لىَبِەت ۋە ئبذىطلي ؼبئەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەت ؼۈضە ئىؽىٍّىطى ثىطىٕچي ئوضۇٔسا جۇضىسۇ .لۇضئبٔسا ئىالھىٌ پەٍسا ثوٌۇؾ ۋە ٍولۇٌۇؾ ھەلىمىحىٕىڭ ئۆظى ٍبوي ؼۈپىحي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ 14ؼۈضە ثبض. ؼۈضە « ھبِ ،ىُ » ئبئىٍىؽىگە جەۋە ؼۈضىٍەضٔىڭ ثەـىٕچىؽي ثوٌۇپِ ،ەوىىسە ھىجطەجىە ٍېمىٓ ثىط ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبِْ .ەظِۇْ جەھەجحىٓ ثىط پۈجۈٍٔۈوىە ئىگە - 15 .ئبٍىحىٕىڭ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ئىٍگىطى ؼۈضۈٌگەْ ثوٌؽىّۇ ،زەٌىٍي ؼبغالَ ئەِەغ. 250
زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي جەضجىپٍەضزە ظۇذطۇف -جبؼىَە ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە ،61ئۇٔىڭسىٓ جبثىط ثىٓ ظەٍس ئبضلىٍىك ٍېحىپ وەٌگەْ جەضجىپحە ،63ھەظضىحي ئوؼّبْ جەضجىپىسە - 64لبجبضغب جىعىٍغبْ .جەذّىٕەْ زەۋەجٕىڭ ٍ - 12ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ .ؼبففبت - 62ئبٍەجٕىڭ ثۇ ؼۈضىٕىڭ - 43ئبٍىحىسىىي ئېحىطاظغب ثېطىٍگەْ جبۋاة ئىىۀٍىىي ٔەظەضگە ئېٍىٕغبٔسا ،ثۇ ؼۈضىٕىڭ ؼبففبت ؼۈضىؽىسىٓ ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ِۇلۇٍِىفىسۇ. ؼۈضىسە زېَىٍّەوچي ثوٌغبْ ِەلؽەت ٔبھبٍىحي ئېٕىكٍ .ۀي ،ھەض پىطئەۋٕٔي جۇٔجۇلحۇضىسىغبْ ثىط زېڭىع ثبض. ؼۈضىٕىڭ ئبؼبؼىٌ جېّىؽي ئىالھىٌ جەضثىَە الھىَەؼي ثوٌغبْ ۋەھىَگە جەؼٍىُ ثوٌۇؾ ثوٌۇپ، ِەٍٍي ـەذؽي ٍبوي ووٌٍىىحىپ ھبٌسا ثوٌؽۇْ ،ثۇ الھىَىگە جەؼٍىُ ثوٌّىغبٔالضٔي وۈجۈۋاجمبْ ثىطزىٕجىط ٔەضؼە لىَبِەجحۇض. ؼۈضە ِۇلبجحبئب ھەضىپٍىطىسىٓ وېَىٓ ۋەھىٌ جەوىحٍۀگەْ ھبٌسا ثبـالٔغبْ .لەزىط ؼۈضىؽىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ لەزىط وېچىؽي ثىٍەْ ثۇ ؼۈضىٕىڭ - 3ئبٍىحىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ وېچە ئوذفبؾ ثىط وېچىٕي وۆضؼىحىسۇ.
ِ ٍ ٍِ ِ ِ ِ ِِ ِِ ين ( )3فِ َيها يػُ ْفَر ُؽ ُكل أ َْم ٍر حم (َ )1والْكتَاب الْ ُمبي ( )2إ اًن أَنْػَزلْنَاهُ ٓت لَْيػلَة ُمبَ َارَكة إ اًن ُكناا ُمْنذر َ ِِ ِ ِِ ِ ِ ي ( )5ر ْْتَةً ِمن ربِّ َ ِ يع الْ َعلِ ُيم ()6 َحكي ٍم ( )4أ َْمًرا م ْن عْند ًَن إِ اًن ُكناا ُم ْرسل َ ك إناوُ ُى َو ال اسم ُ َْ َ
حبِ ،ىُ .ئۆظى ضوـەْ ۋە ھەلىمەجٕي ثبٍبْ لىٍغۇچي ثوٌغبْ ثۇ وىحبثٕىڭ لەزضىٕي ثىٍىڭالض. ثىع لۇضئبٕٔي ھەلىمەجەْ ِۇثبضەن وېچىسە (ٍۀي ـەثي لەزضى وېچىؽىسە) ٔبظىً لىٍسۇق ،ثىع ھەلىمەجەْ ئىٕؽبٔالضٔي (لۇضئبْ ثىٍەْ) ئبگبھالٔسۇضغۇچي ثوٌسۇق .ئۇ وېچىسە ھەض ثىط ھېىّەجٍىه (ٍۀي ھېىّەجٕىڭ جەلەظظاؼي ثوٍىچە لىٍىٕغبْ) ئىؿ (ٍۀي ثۀسىٍەضٔىڭ ضىعلي، ئەجىٍي ۋە ثبـمب ئەھۋاٌي) ئبٍطىٍىسۇ .ثۇ ثىعٔىڭ ئەِطىّىع ثىٍەْ ثوٌغبْ ئىفحۇض .ثىع ھەلىمەجەْ (ئىٕؽبٔالضغب پەٍغەِجەضٌەضٔي) ئەۋەجحۇق( ،ثۇ) ضەثجىڭٕىڭ ضەھّىحىسىٕسۇض .ئۇ ھەلىمەجەْ (ثۀسىٍەضٔىڭ ؼۆظٌىطىٕي) ئبڭالپ جۇضغۇچىسۇض( .ئەھۋاٌىٕي) ثىٍىپ جۇضغۇچىسۇض ( .) 6 - 1 لەزىط وېچىؽىٕىڭ ئبالھىسىٍىىي ھەلمىسە جوذحبٌغبْ جۆجىٕچي ئبٍەت وىفىگە لەزىط ؼۈضىؽىسىىي ِەٌۇِبجٕي جبِبٍِىغبٔسەن جۇٍغۇ ثېطىسۇ. « ؼەْ ئبؼّبْ جۇِبْ ( زۇذبْ ) ثىٍەْ لبپٍىٕىسىغبْ وۈٕٔي وۈجىىٓ! » ( ) 10زېگەْ جەھسىس ثىٍەْ ثبـٍىغبْ ئبٍەجىە ئبؼبؼەْ ؼۈضىگە ِەظوۇض ئىؽىُ لوٍۇٌغبْ .ثەظى ٔوپۇظٌۇق ئبٌىّالض ثۇ ٍەضزە جىٍغب ئېٍىٕغبْ جۇِبٕٔي ئۆظ ۋالحىسا ٍۈظ ثەضگەْ ثىط ۋەلەگە ثبغالپ چۈـۀسۈضگەْ .ثۇ ۋەلەِ ،ەوىىسە ٍۈظ ثەضگەْ لەھەجچىٍىه ۋە ثۇ ئبچبضچىٍىك ؼەۋەثىسىٓ ِۇـطىىالضٔىڭ وۆظٌىطىٕىڭ جۇِبٔغب غەضق ثوٌغبٔسەن وۆضِەغ ثوٌۇپ لېٍىؿ ۋەلەؼىسۇض. ثۇ ثۆٌەوحىٓ وېَىٓ ،پىطئەۋٕٔىڭ ھبوبۋۇضٌىمي ۋە ئىٕىبض لىٍىفحب چىڭ جۇضغبٍٔىمي ؼەۋەثىسىٓ زۇچبض ثوٌغبْ ئبلىۋىحي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( ِ .) 33 - 17بٔب ثۇ ٔۇلحىسا لۇضئبْ ھەض جەوەثجۇض ئىٕىبض لىٍغۇچىغب ذىحبة لىٍغبْ ثىط ھەلىمەجٕي ثبٍبْ لىٍىسۇٍ .ۀي ،ئۆظىٕي ۋاظوەچىىٍي ثوٌّبٍسۇ زەپ ئوٍالپ لبٌغبْ ئىٕىبضچىالضٔىڭ ئبضلىؽىسىٓ وۆظ ٍېفي لىٍىسىغبْ ھېچىىّي ثوٌّبٍسۇ:
ين فَ َما بَ َك ْ ت َعلَْي ِه ُم ال اس َماءُ َو ْاْل َْر ُ ض َوَما َكانُوا ُمْنظَ ِر َ
« ئۇالضغب ئبؼّبّٔۇ ،ظېّىّٕۇ ٍىغٍىّىسى ،ئۇالضغب ِۆھٍەجّۇ ثېطىٍّىسى » ( .) 29 251
ثۇٔىڭغب جبضىرحىٓ ٔۇضغۇْ ِىؽبي وەٌحۈضگىٍي ثوٌىسۇ .ئۇالض ثۇ زۇَٔبزا ئۇچطىغبْ پبالوەجحىٓ ثبـمب ٍۀە ئبذىطەجحىّۇ جبظاالٔسۇضۇٌىسۇ. ئبٔسىٓ ۋەھىَگە جەؼٍىُ ثوٌغبٔالضغب ئبذىطەجحە وۈجۈپ جۇضۇۋاجمبْ ِۇوبپبت ثبٍبْ لىٍىٕىپ ،ئەڭ چوڭ ظەپەضٔىڭ ئەثەزىٌ ٔىجبجٍىممب ئېطىفىؿ ئىىۀٍىىي ئىپبزىٍىٕىسۇ ( .) 57 زۇذبْ ،جۀٕەت ۋە جەھۀٕەِگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه جەپؽىٍىٌ جەؼۋىطٌەض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ؼۈضىسۇض. زۇَٔب ھبٍبجىسىٓ ٔبھبٍىحي پەضلٍىك ثوٌغبْ ئبذىطەت ھبٍبجىٕىڭ جەثىئىحىٕىڭ جەلەظظاؼىغب ئبؼبؼەْ، ئۇ ئبٌەِگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه جەؼۋىطٌەضٔىڭ ِەجبظى ـەوىٍسە ثبٍبْ لىٍىٕغبٍٔىمىٕي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍّبؼٍىك وېطەن .جۆۋۀسىىي وۆپ ئۇچطىّبٍسىغبْ ِەجبظٔىڭ ئەڭ ٍۇلىطى پەٌٍىؽي ثوٌغبْ ۋە ھەلىمىحىٕي جەؼەۋۋۇض لىٍغبٔسا ئىٕؽبٕٔىڭ جېٕي لوضلۇٔچحىٓ ـۈضوىٕىسىغبْ ئبٍەجٍەضگە لبضاپ ثبلبٍٍي:
إِ اف َشجرَة الازق ِوـ ( )43طَعاـ ْاْلَثِي ِم (َ )44كالْمه ِل يػ ْغلِي ِٓت الْبطُ ِ اٖتَ ِمي ِم ()46 وف (َ )45كغَْل ِي ْ َُ ُ ُْ َ ََ ِ إت ِحي ِم (ّ )47تُا صبوا فَػو َؽ رأْ ِس ِو ِمن َع َذ ِ ُخ ُذوهُ فَ ْ ِ ِ ت الْ َع ِز ُيز اب ْ اٖتَ ِمي ِم ( )48ذُ ْؽ إِن َ اك أَنْ َ ْ اعتلُوهُ إ ََل َس َواء َْ ُ ْ َ الْ َك ِرميُ ( )49إِ اف َى َذا َما ُكْنػتُ ْم بِِو ُتَْتَػ ُرو َف ()52
ظەلمۇَ زەضىري ھەلىمەجەْ گۇٔبھىبضالضٔىڭ جبِىمىسۇض .ئۇ ئېطىحىٍگەْ ِىؽحەن (لىعىك) زۇض ،ئۇ لوضؼبلالضزا لبٍٕبلؽۇزەن لبٍٕبٍسۇ( .زوظاذمب ِۇئەوىەي پەضىفحىٍەضگە) « ئۇٔي جۇجۇپ ؼۆضەپ زوظاذٕىڭ ئوجحۇضىؽىغب ئېٍىپ ثېطىڭالض ،ئبٔسىٓ ئۇٔىڭ ثېفىغب لبٍٕبلؽۇ لۇٍۇپ ئبظاثالڭالض » زېَىٍىسۇ( .ئۇٔىڭغب ذبضالؾ ۋە ِەؼرىطە لىٍىؿ ٍۈظىؽىسىٓ) « (ثۇ ئبظاثٕي) جېحىغىٓ ،ؼەْ ھەلىمەجەْ ئىعظەجٍىه ئۇٌۇغ ظات ئىسىڭ .ثۇ (ئبظاة) ھەلىمەجەْ (ھبٍبت ۋالحىڭالضزا) ؼىٍەض ـەوٍۀگەْ ٔەضؼىسۇض » زېَىٍىسۇ ( .) 50 - 43 ئەگەض لۇضئبٔسا ھەظىً ئبِىٍي ئىعزىؽەن - 49 ،ئبٍەجحىىي جەھۀٕەِگە جبـالٔغبٔالض ھەلمىسە وىٕبٍىٍىه ئېَحىٍغبْ « لېٕي جېحىپ ثبلمىٓ ،ؼەْ ھەلىمەجەْ ئىعظەجٍىه ئۇٌۇغ ظات ثوٌؽبڭ وېطەن! » ئىپبزىؽي ئۇٔىڭ ئەڭ جىپىه ِىؽبٌي ثوالالٍسۇ .ثۇ ،لۇضئبٔسىىي « ھەظىً »گە جېّب ثوالٌىغۇزەن ؼبٔبلٍىك ئبٍەجٍەضزىٓ ثىطى .ئۇ وبپىطٔىڭ زۇَٔبزا پەلەت وۇفطى ؼەۋەثٍىه ئۆظىٕي ئىعظەجٍىه زەپ لبضىغبٍٔىميِ ،ۇئّىٍٕەضٔي پەلەت ئىّبٔي ؼەۋەثٍىه ذبض وۆضگۀٍىىي ئبٍەجحىٓ چىمىپ جۇضىسۇ .ئبذىطەت ئىٕؽبٕٔىڭ ھەلىمىٌ لىّّىحي ئوجحۇضىغب چىممبْ ۋە ھەض ٔەضؼىگە ھەلىمي الٍىمىسا ثېطىٍگەْ « ھەق ۋە ھەلىمەت وۈٔي »زۇض. پۈجۈْ ثۇ ۋەزە ۋە جەھسىسٌەض ثىٍەْ ئۇالضغب الٍىك ثوٌغبٔالض ئبضىؽىسا پەلەت ثىط پەضق ثبضٍ .ۀي، ظاِبْ ( ۋالىث ) .ھەِّە ۋالحي وەٌگۀسە ھەلىمەجٕي وۆضۈپ ٍېحىسۇ: « ئۇٔسالحب ،ؼۀّۇ وۈجىىٓ ،ـۈثھىؽىعوي ئۇالض وۈجىۈچىسۇض » ( .) 59 ثۇ ؼۈضە لۇضئبْ ۋەھىَٕىڭ ؼۆظٌۈن ذىحبة ذبضاوحېطىٕىڭ جىپىه ئۆضٔەوٍىطىسىٓ ثىطؼي .ثىط ٔۇجۇلحب ذىحبثٕي جەٌىپ لىالضٌىك ۋە جەؼىطٌىه لىٍغبْ ئبِىً ذىحبثٕىڭ ۋە جۈٍِىٍەضٔىڭ ئېٕىك ثوٌۇـىسۇض .جەوطاضالض ۋە جەوىحٍەض ذىحبة لىٍغۇچىٕىڭ ظېھٕىسە ئىع لبٌسۇضۇـٕي ۋە ۋىجسأىٕي ھەضىىەجىە ئۆجىۈظۈـٕي ِەلؽەت لىٍىسۇ .ثۇ ؼۈضە ِبٔب ثۇ ئبالھىسىٍىىٍىطى ئبضلىٍىك ،ھەلىمەجٕىڭ ئەثەزىٌ لىّّىحي ثىٍەْ ثبالغەجٕىڭ ئەزەثىٌ لىّّىحىٕي ئۆظىسە ِۇجەؼؽەٍِەـحۈضگەْ .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ئبٍەجٍەضزىىي ِۀب ٌەثعىگە لبضىغبٔسا ٔبھبٍىحي چوڭمۇض .ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ئبٍىحي ثۇٔىڭ 252
جىپىه ئۆضٔىىي ثوالالٍسۇ .ئبٍەجٕىڭ جېىىؽحىٕي ۋە جىطٔبق ئىچىگە ئېٍىٕغبْ ثبٍبٔالضٔي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍغبٔسا ٔېّە زېّەوچي ثوٌغبٍٔىمىٕي ثىٍىؿ جەغ ثوٌغبْ ِۀىؽي ثىٍەْ ثىطٌىىحە وۆضۈپ ثبلبٍٍي:
ِ اه ْم ُم ْرتَِقبُوف ب إِنػ ُ فَ ْارتَق ْ
« ئۇٔسالحب ،ؼۀّۇ ( ٍۇلىطىسا ثبٍبْ لىٍىٕغبْ جۀٕەجٕي ) وۈجىىٓ ،ـۈثھىؽىعوي ،ئۇالض (ٍۇلىطىسا جەؼۋىطٌۀگەْ جەھۀٕەٍِىطىٕي ) وۈجىۈچىسۇض » ( .) 59
جبضىيە ضۈرىطي ؼۈضىگە - 28ئبٍەجىە ئبؼبؼەْ « جبؼىَە » زەپ ئىؽىُ لوٍۇٌغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ وەٌىّە ئىٕؽبٕٔىڭ ئىالھىٌ ِەھىىّىسە جبۋاثىبضٌىممب جبضجىٍىؿ جەضٍبٔىسىىي پەضىفبْ ھبٌىحىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ثۇ ؼۈضە لۇضئبٔسىىي ئىالھىٌ ٍبضىٍىؿ ۋە ٍولىٍىؿ ھەلىمىحىٕي ئىپبزىٍەٍسىغبْ ئىؽىُ ٍبوي ؼۈپەت ثىٍەْ ئبجبٌغبْ 14ؼۈضىسىٓ ثىطى. ؼۈضە - 18ئبٍىحىگە ئبؼبؼەْ ـەضىئەت ؼۈضىؽي زەپّۇ ئبجبٌغبْ: « ؼېٕىّۇ ثۇ ِەؼئۇٌىَەجٕي ( الٍىمىسا ئبزا لىٍىسىغبْ ) ثىط ـەضىئەجىە ئىگە لىٍسۇق » ( .) 18 ثەظىٍەض ثۇ ؼۈضىٕىڭ « زەھط ؼۈضىؽي » زەپّۇ ئبجبٌغبٍٔىمىٕي ئېَحمبْ. ؼۈضە « ھبِ ،ىُ » ئبئىٍىؽىٕىڭ - 6ؼۈضىؽي ثوٌۇپِ ،ەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ظاِبْ ۋە ِەظِۇْ جەھەجحىٓ زۇذبْ ؼۈضىؽىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ِەٌۇَ ثوٌۇپ جۇضىسۇ. زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي جەضجىپٍەضزە ثۇ ؼۈضە ئەھمبپ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٌسىغب جىعىٍغبْ ثوٌۇپ، ثۇٔىڭسىٓ ؼۈضىٕىڭ ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 12ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ثىٍگىٍي ثوٌىسۇ - 14 .ئبٍەجٕىڭ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسىىي ئىجٓ ئبثجبؼمب ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ ضىۋاٍەجٕي ؼۈضىٕىڭ ئىچىي ۋە جبـمي ِۇٔبؼىۋىحي ضەت لىٍىسۇ .ثۇ ضىۋاٍەت ٍۀە ئىجٓ ئبثجبؼحىٓ وەٌگەْ ثىط ؼەھىھ ضىۋاٍەجىە ظىث وېٍىسۇ .ؼۈضە ِەظِۇْ ۋە ئىچىي جەھەجحىٓ ثىط پۈجۈٍٔۈوىە ئىگە ثوٌۇپ ،ثۇ ئبِىٍّۇ ئبٍەجٕىڭ ئۆظ زەۋضىسىٓ ثبـمب ثىط زەۋضزە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسىىي لبضاـٕي ضەت لىٍىسۇ. ؼۈضە ئىالھىٌ ِەھىىّىسە جبۋاثىبضٌىممب جبضجىٍىسىغبٍٔىممب ئىّبٕٔيٍ ،ۀي وىفىسە لىٍّىفٍىطىٕىڭ جبۋاثىبضٌىمىٕي ئۈؼحىگە ئبالالٍسىغبْ ثوٌۇـحىٓ ئىجبضەت ثىط ئبڭٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍىسۇ. ؼۈضە ،ئىالھىٌ جەضثىَە الھىَەؼي ثوٌغبْ ۋەھىَٕي ،ئۇٔىڭ ِۀجەؼىٕي ۋە زېّەوچي ثوٌغبْ ِەلؽىحىٕي جەوىحٍەؾ ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ ( .) 11 - 1ثۇ ثۆٌەوحە ؼوضاٌغبْ جۆۋۀسىىي ؼوئبي وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ: « ئۇالض اﷲ ٔي ۋە ئۇٔىڭ ئبٍەجٍىطىٕي لوٍۇپ لبٍؽي ؼۆظگە ئىفىٕىسۇ؟ » ( .) 6 ِۇـۇٔساق ثىط ئىالھي وبٍىفىحىٓ وېَىٓ جۆۋۀسىىىسەن ثىط ئبظاضٔىڭ وېٍىفي ـۈثھىؽىع: « ئۆظىٕي ئبٌساپ گۇٔبھمب چۈِگۀٍەضٔىڭ ھەِّىؽىٕىڭ ھبٌىغب ۋاً! » ( .) 7
253
ثۇ ذىً وىفىٍەض ئبٌالھ ٔىڭ ؼۆظىٕي پەلەت ئبڭٍىغبٔسەن لىٍىپ ،لۇالق ؼبٌّبؼٍىك ثىٍۀال لبٌّبؼحىٓ ،ئۇالضٔي ِەؼرىطە لىٍىسۇ ( .) 9 - 8ثۇ ثۆٌەوٕىڭ ئبذىطلي ئبٍىحىٕي ئولۇؾ ـەضت. لېٕي ثىط ئولۇپ ثبلبٍٍي:
اِ ِ ِِ اب ِم ْن ِر ْج ٍز أَلِ ٌيم ين َك َف ُروا ِِبَ ََيت َرِّب ْم ََلُْم َع َذ ٌ َى َذا ُى ًدى َوالذ َ
« ثۇ (لۇضئبْ ئۇٔىڭغب ئىفۀگەْ ۋە ئۇٔىڭغب ئەگەـىەْ وىفىگە وبِىً) ھىساٍەجحۇض ،ضەثجىٕىڭ ( وبئىٕبت ۋە ۋەھىٌ لىٍىٕغبْ ) ئبٍەجٍىطىٕي ئىٕىبض لىٍغبٔالض ئەڭ لبجحىك ئبظاثمب زۇچبض ثوٌىسۇ » ( .) 11 ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ثۆٌەوحە ،ئىٕؽبٔالض ھەضگىعِۇ ئۆجەپ ثوالٌّبٍسىغبْ ئبٌالھ ٔىڭ ئۆظٌىطى ئۈؼحىسىىي ھەلمي ئەؼىەضجىٍىسۇ .زېڭىعالضزىىي وېّىٍەض ئبٌالھ ثەٌگىٍىگەْ لبٔۇْ زائىطىؽىسە ئۈظىسۇ ( .) 12ئبؼّبٔالضزا ۋە ٍەضزە ٍبضىحىٍغبْ ھەِّە ٔەضؼە ئىٕؽبٔالضٔىڭ ئەِطىگە ثوٍؽۇٔسۇضۇٌغبْ ( .) 13ثۇ ٔېّەجٍەضٔىڭ ھەِّىؽىگە جۇظووضٌۇق لىٍىۋاجمبٔالضغب لبضىحب، ِۇئّىٍٕەضزىٓ ئۇالضغب ِېھطى -ـەپمەت ۋە ئەپۇٔي ئبؼبغ لىٍغبْ ثىط ئۇؼٍۇة ثىٍەْ ِۇئبِىٍە لىٍىفٕىڭ جەٌەپ لىٍىٕىفىٕي ،پەلەت ۋە پەلەت ئبٌالھ ٔىڭ چەوؽىع ـەپمەت ۋە ِەضھەِىحي ثىٍەْ ئىعاھٍىغىٍي ثوٌىسۇ ( ٔ .) 14ېّە ئۈچۈْ ٍبذفي ِۇئبِىٍە لىٍىؿ وېطەن؟ چۈٔىي:
من ع ِمل ِ ِ ِ ِ َساءَ فَػ َعلَْيػ َها ّتُا إِ ََل َربِّ ُك ْم تُػ ْر َجعُو َف َْ َ َ َ صاٖتًا فَلنَػ ْفسو َوَم ْن أ َ
« وىّىي (زۇَٔبزا) ٍبذفي ئىؿ لىٍؽب ،ئۇ ئۆظىٕىڭ پبٍسىؽي ئۈچۈْ لىٍىسۇ ،وىّىي ٍبِبْ ئىؿ لىٍؽب ،ئۇ ئۆظىٕىڭ ظىَىٕي ئۈچۈْ لىٍىسۇ ،ئبٔسىٓ وېَىٓ ضەثجىڭالضٔىڭ زەضگبھىغب لبٍحۇضۇٌىؽىٍەض (اﷲ ٍبذفىٍىممب ِۇوبپبتٍ ،بِبٍٔىممب جبظا ثېطىسۇ) » ( .) 15 ثۇ ثۆٌەوحىٓ وېَىٓ ؼۈضىسە ثۀي ئىؽطائىً لىؽؽىؽي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ ( ) 17 - 16ۋە ٍەھۇزىٍَىفىؿ جەضٍبٔي ثىٍەْ ئبذىطەجىە ئىّبْ ئبضىؽىسىىي جەجۈض جبٔبؼىپٍىك ِۇٔبؼىۋەجىە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئبغسۇضىسۇ .ئبٔسىٓ لۇضئبْ ۋەھىَٕىڭ ِەلؽىحي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ « :ثۇ ( ۋەھىٌ /لۇضئبْ ) ئىٕؽبٔىَەت ئۈچۈْ ئىسضان ِۀجەؼىسۇض » ( .) 20ثۇ ِۀجەزىٓ ٍىطاق جۇضغۇچىٕي وۈجۈپ جۇضغبْ ذەجەضٌىه ئبلىۋەت ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ:
ِِ ِ ِ ص ِرهِ ِغ َش َاوةً فَ َم ْن َبلاوُ ا ت َم ِن ااَتَ َذ إِ ََلَوُ َى َواهُ َوأ َ أَفَػَرأَيْ َ اَّللُ َعلَى ع ْل ٍم َو َختَ َم َعلَى ٔتَْعو َوقَػ ْلبِو َو َج َع َل َعلَى بَ َ اَّللِ أَفَ ََّل تَ َذ اك ُرو َف يَػ ْه ِد ِيو ِم ْن بَػ ْع ِد ا
« ِبڭب ٔەپؽي ذبھىفٕي ئىالھ لىٍىۋاٌغبْ ۋە اﷲ ( وىفىٕىڭ ئۆظ جبٌٍىفي ثىٍەْ ) ثەٌگىٍىه ھەلىمەجىە ئبؼبؼەْ ئبظزۇضغبْ ،لۇٌىمىٕي ۋە لەٌجىٕي پېچەجٍىۋەجىەْ ،وۆظىٕي پەضزىٍىگەْ ئبزەِٕي وۆظ ئبٌسىڭغب وەٌحۈضەٌەِؽەْ؟ ئۇٔي اﷲ جىٓ غەٍطى وىُ جوغطا ٍوٌغب ثبـٍىَبالٍسۇ؟ ؼىٍەض (ثۇالضزىٓ) ۋەظ ـ ٔەؼىھەت ئبٌّبِؽىٍەض؟ » ( .) 23 ِۇـۇٔساق ثىط گۇِطاھٍىمٕىڭ ئۇٌىسا لىٍّىفٍىطىٕىڭ ِەؼئۇٌىَىحىٕي ئۈؼحىگە ئبٌّبؼٍىك ۋە ھېؽبة ثەضِەؼٍىىحىٓ ئىجبضەت گۇِبْ ( ظاْ ) ٍبجّبلحبٍ .ۀي « ئبذىطەت ثوٌّىؽب ھەض ٔەضؼە ِۇثبھ » چۈـۀچىؽي ھبوىُ ئوضۇٔسا جۇضىسۇ .ثۇٔساق ثىط چۈـۀچىگە ئىگە ثىط وىفي ،ئەگەض لبئىسە - ٍۇؼۇٔغب ( ـەضىئەجىە ) ئبؼبؼەْ ٍبـىّبؼٍىمٕي ئۆظىگە ِىعاْ لىٍغبْ ثوٌؽب ،ئبذىطەجٕي ئىٕىبض لىٍىفٕىّۇ ظېھٕىگە ٍەضٌەـحۈضگەْ ثوٌىسۇ .ثۇٔساق وىفىٍەض ظېھٕىسىىي ئىفٕي ۋۇجۇزلب چىمىطىفٕىڭ ثىطزىٕجىط ٍوٌىٕىڭ ئبذىطەجٕي ئىٕىبض لىٍىؿ ئىىۀٍىىىٕي ثىٍىسۇ .لۇضئبْ ِبٔب ثۇ 254
ئىپحىسائي ئبجىئېعَ ۋە ِبجېطىَبٌىعَ ثوٌغبْ « زەھطى زۇَٔب لبضىفي » ٔىڭ ثۇ پەٌؽەپىؽىٕي ِۇٔساق جەؼۋىطٌەٍسۇ: ئۇالض (ٍۀي لىَبِەجٕي ئىٕىبض لىٍغۇچىالض) « :ھبٍبت زېگەْ پەلەت زۇَٔبزىىي ھبٍبجىّىعزۇض، ئۆٌىّىع جۈگەٍّىع ،زۇَٔبغب پەلەت ثىط لېحىّال وېٍىّىع /جىطىٍىّىع .پەلەت ظاِبٕٔىڭ ئۆجۈـي ثىٍەْ ٍوق ثوٌىّىع » زەٍسۇ ( .) 24 ثۇٔساق چۈـۀچىگە ئىگە ثوٌغبْ ثىط وىفي لوٌىغب وەٌگەْ ھەض لبٔساق ثىط پۇضؼەجحە لىٍّبٍسىغبْ گۇٔبھ ،ظۇٌۇٍَ ،ېّەٍسىغبْ ھەق لبالِسۇ؟ ؼۈضىگە ئىؽّي ثېطىٍگەْ ئبٍەتِ ،بٔب ثۇ ِۇٔبؼىۋەت ثىٍەْ ثۇ ٍەضزە جىٍغب ئېٍىٕىسۇ:
َوتَػَرى ُك ال أُام ٍة َجاثِيَةً ُكل أُام ٍة تُ ْد َعى إِ ََل كِتَ ِاِبَا الْيَػ ْوَـ َُْتَزْو َف َما ُكْنػتُ ْم تَػ ْع َملُو َف (َ )28ى َذا كِتَابػُنَا يَػْن ِط ُق َعلَْي ُك ْم َِب ْٖتَِّق إِ اًن ُكناا نَ ْستَػْن ِس ُخ َما ُكْنػتُ ْم تَػ ْع َملُو َف ()29
ئۇ وۈٔسە ( لىَبِەجحە ) ھەض ئۈِّەجٕي (لوضلۇٔچٕىڭ لبجحىمٍىمىسىٓ) جىعالٔغبْ ھبٌسا وۆضىؽەْ، ھەض ئۈِّەت ئۆظىٕىڭ ٔبِە ـ ئەِبٌىٕي ( وۆضۈـىە ) چبلىطىٍىسۇ( ،ئۇالضغب) « ثۈگۈْ لىٍّىفىڭالضغب ٍبضىفب ِۇوبپبجمب ئېطىفىؽىٍەض ٍبوي جبظاغب ئۇچطاٍؽىٍەض » (زېَىٍىسۇ) .ثۇ ثىعٔىڭ وىحبثىّىع (ٍۀي لىٍّىفىڭالض ٍېعىٍغبْ وىحبة) ؼىٍەضگە ھەق ثىٍەْ ؼۆظٌەٍسۇ ،ثىع لىٍّىفىڭالضٔي ٍبظزۇضۇپ جۇضغبْ ئىسۇق (ٍۀي پەضىفحىٍەضٔي ئەِەٌٍىطىڭالضٔي ٍېعىپ جۇضۇـمب ثۇٍطۇٍححۇق) ( .) 29-28 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ثۆٌىىىسە ئىالھىٌ ِەھىىّە ،ئىالھىٌ ئبزاٌەجٕىڭ جەلەظظاؼي ثوٌغبْ ِۇوبپبت ۋە جبظا ھەلىمىحي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 35 - 30 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ئبٍەجٍىطىسە ئىٕؽبٕٔىڭ ثبضٌىمىٕىڭ ئەظىّەجٍىه ئبٌالھ جەضىپىسىٓ ثەذؿ ئېحىٍگۀٍىىي ،ئىٕؽبٕٔىڭ ئبٌالھ لب لەضظزاض ئىىۀٍىىىسىٓ ئىجبضەت ھەلىمەجٕي ئەؼحىٓ چىمبضِبؼٍىمي ئىّب لىٍىٕغبْ:
ب الْعالَ ِمي ( )36ولَو الْ ِك ِِبَيء ِٓت ال اسماو ِ ِ ات َو ْاْل َْر ِ ب ْاْل َْر ِ ض َوُى َو فَلِلا ِو ْ ض َر ِّ َ َ ب ال اس َم َاوات َوَر ِّ اٖتَ ْم ُد َر ِّ ََ َُ َُْ اٖتَ ِك ُيم ()37 الْ َع ِز ُيز ْ
« جىّي ھەِسۇؼبٔب ئبؼّبٔالضٔىڭ ،ظېّىٕٕىڭ ۋە ئبٌەٍِەضٔىڭ ضەثجي اﷲ لب ذبؼحۇض! ئبؼّبٔالضزىىي ۋە ظېّىٕسىىي ئۇٌۇغٍۇق اﷲ لب ذبؼحۇض ،اﷲ غبٌىجحۇض ،ھېىّەت ثىٍەْ ئىؿ لىٍغۇچىسۇض » ( .) 37 - 36
ئەھمبف ضۈرىطي ؼۈضە - 21 ،ئبٍىحىگە ئبؼبؼەْ « لۇَ جۆپىؽي /ثبضذبٍٔىطى » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ئەھمبف ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ثۇ وەٌىّە لۇضئبٔسا پەلەت ِۇـۇ ؼۈضىسىال جىٍغب ئېٍىٕىسۇ .ئەھمبف، جۇغطاپىَىٍىه ئوضۇْ ٔۇلحىؽىسىٓ ثۈگۈٔىي ٍەِەْ چېگطىؽي ئىچىسىىي ثىط ضاٍؤٕي وۆضؼىحىسۇ. ؼبٔب ثىٍەْ ئۇِّبْ ئبضىؽىغب جبٍالـمبْ ثۇ ضاٍوْ ،ئەضەپ ٍېطىُ ئبضىٍىٕىڭ ئەڭ چوڭ ۋە ئەڭ ذەجەضٌىه چۆٌي ثوٌغبْ ضۇثۇي ھبٌي ئبذىطالـمبْ ئۇچىغب جبٍالـمبْ .ھىٕسى ئووَبٔۇغ ؼبھىٍي 255
ثىٍەْ پبضاٌٍېً ؼوظۇٌغبْ ثۇ ضاٍوْ ھەزضاِەۋت ( ئۆٌۈن ٍېفىً ) زەپّۇ ئبجىٍىسۇ .ئەھمبف جۆپىٍىطى ثىط ظاِبٔالضزا جىٍالضغب زاؼحبْ ئېطەَ ثبغٍىطى جبٍالـمبْ ئبز ِەزۀىَىحي ثبضٌىممب وەٌگەْ ضاٍوْ ئىسى .ھۇز پەٍغەِجەض ثۇ لەۋِگە ئەۋەجىٍگەٌْ ،ېىىٓ لەۋِي ئىٕىبض لىٍىفحب چىڭ جۇضغبٔىسى. ئىٕىبض لىٍىفٕىڭ ئبلىۋىحي ثوٌغبْ ئىجحىّبئىٌ ظاۋاٌٍىك ۋە ئەذاللي ثۆھطاْ ِەظوۇض لەۋِٕي ھەض جەضەپحىٓ لوضـىغبْ ثوٌۇپ ،ئبلىۋەت زەھفەجٍىه ثىط لۇَ ثوضىٕي ثىٍەْ جبضىد ؼەھٕىؽىسىٓ ؼۈپۈضٌۈپ جبـالٔغبٔىسى. ؼۈضىٕىڭ ئىؽّي ثوٌغبْ ئەھمبف لۇَ ثوضىٕي پەٍسا لىٍغبْ لۇَ ثبضذبٍٔىطىٕىّۇ وۆضؼىحىسۇ. وۈٔىّىعزە ثۇ ِەزۀىَەجٕىڭ ئىعٔبٌىطى ِ 18 - 12ېحىط لېٍىٍٕىمحىىي لۇَ ثبضذبٍٔىطىٕىڭ ئبؼحىسىٓ لېعىپ چىمىطىٍسى. ؼۈضىٕىڭ ثبضٌىك ھەزىػ ۋە لۇضئبْ ئەزەثىَبجىسا جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثىطزىٕجىط ئىؽّي ئەھمبفحۇض. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ثەظى ئبٍەجٍىطىٕىڭ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسىىي لبضاـالضٔي ئۀئبَ ؼۈضىؽىسە ئوجحۇضىغب لوٍۇٌغبْ ئۆٌچەٍِەض ضەت لىٍىسۇ. ؼۈضىٕي زەۋەجٕىڭ ٍ - 12ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض لبجبضىغب جىعىفمب ثوٌىسۇ .ؼۈضە ِۇؼھبفحىىي جىعىٍىفي ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپي ثىٍەْ ثىطزەن ثوٌغبْ ٍەجحە ؼۈضىٍىه « ھبِ ،ىُ » ئبئىٍىؽىگە جەۋە ؼۈضىٍەضٔىڭ ئبذىطلي ؼۈضىؽي ثوٌۇپ ،زەؼٍەپىي ِەظگىٍٍەضزىىي جەضجىپٍەضزە جبؼىَە -ظاضىَبت ؼۈضىٍىطى ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ؼۈضىٕىڭ - 32 - 29ئبٍەجٍىطىسە جىٕالض ھەلمىسە جوذحبٌغبْ .ثۇ ۋەلە جبئىفحىٓ لبٍحىفحب ٍۈظ ثەضگۀىسى .ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ جبئىفمب ثبضغبْ ۋالحىٕي ِۇٔبؼىۋەجٍىه ِۀجەٌەضزە ھىجطەجحىٓ ئۈچ ٍىً ثۇضۇْ ثوٌغبْ زەپ لەٍث لىٍغبْ .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ؼۈضىٕىڭ - 15ئبٍىحىٕي ئىؽطا ٌ ،24 – 23ولّبْ 15 - 14جە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ئبجب -ئبٔب ۋە پەضظۀث ِۇٔبؼىۋىحىگە زائىط جېّىٕىڭ زاۋاِي زېؽەوّۇ ذبجبالـّبٍّىع .فەضضا - 9ئبٍەجٕي لۇضەٍفٕىڭ ؼۈٍمەؼث پىالٔي ثىٍەْ ثبغالپ جۇضۇپ چۈـۀسۈضىسۇ .ثۇالضٔىڭ ھەِّىؽي ؼۈضىٕىڭ ِەظوۇض ئبئىٍىگە جەۋە ثبـمب ؼۈضىٍەضگە ئوذفبؾ ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 12ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسىىي لبضاـٕي وۈچٍۀسۈضىسۇ. ؼۈضە ثبـمب لېطىٕساؾ ؼۈضىٍەضگە ئوذفبؾ ِەظِۇْ جەھەجحىٓ ثىط پۈجۈٍٔۈوىە ئىگە .ؼۈضە ئىالھىٌ جەضثىَە الھىَەؼي ثوٌغبْ ۋەھىَٕىڭ ِۀجەؼي ،لىّّىحي ۋە ئۇٔىڭغب ئىّبْ وەٌحۈضۈؾ جېّىؽي ئۈؼحىسە جوذحىٍىسۇ ۋە ۋەھىَٕي ئىٕىبض لىٍغبْ ئەلىٍٕىڭ ذبض ھبٌەجىە چۈـۈپ لبٌغبٍٔىمي ھەلمىسە ئۆضٔەوٍەض ثېطىسۇ. ؼۈضە ِۇلبجحبئب ھەضىپٍىطى ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ثوٌۇپ ،ۋەھىٌ جەوىحٍۀگەْ ھبٌسا ؼۆظ ثبـالٍسۇ. ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىفىسىال ٍبضىحىٍىؿ ئىگە ثوٌغبْ ِۀب ۋە ِەلؽەت جىٍغب ئېٍىٕىسۇ .ئەگەض ٍبضىحىٍىفٕىڭ ثىط ِەلؽەت ۋە ِۀىؽي ثوٌّىؽب ھەضلبٔساق ثىط لبٔۇْ ،ثەٌگىٍىّە ،جەضجىپ ،ؼىطٔىڭ لىّّىحي ثوٌّبٍسۇ .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ئەذالق ،زىٓ ،ئىّبْ ۋە لبٔۇْ ( ـەضىئەت )الضٔىڭ ِەۋجۇز ثوٌۇـىٕىڭ ئەڭ ئبؼبؼٍىك ؼەۋەثي ِەۋجۇزىَەجٕىڭ ٍبضىحىٍىفىٕىڭ جەلەظظاؼي ثوٌغبْ ِۀب ۋە ِەلؽەجحۇض:
ِ اِ ِ ِ بو َف ين َك َف ُروا َع اما أُنْذ ُروا ُم ْع ِر ُ َما َخلَ ْقنَا ال اس َم َاوات َو ْاْل َْر َ ض َوَما بَػْيػنَػ ُه َما إاَل َِب ْٖتَِّق َوأ َ َج ٍل ُم َس ًّمى َوالذ َ
256
« ئبؼّبٔالضٔي ،ظېّىٕٕي ۋە ئۇالضٔىڭ ئبضىؽىسىىي ٔەضؼىٍەضٔي پەلەت ثىط ِۀب ۋە ِەلؽەت ثىٍەْ ِۇئەٍَەْ ِۇززەجىىچە ِەۋجۇت ثوٌىسىغبْ لىٍىپ ٍبضاجحۇق .وبپىطالض ئبگبھالٔسۇضۇٌغبْ ٔەضؼىٍەضزىٓ ٍۈظ ئۆضۈگۈچىسۇض » ( .) 3 ثۇ ئبضلىٍىك « :ئبؼّبٔالض ۋە ظېّىٓ ئىٕؽبْ ئۈچۈْ ٍبضىحىٍسى .ئىٕؽبٔالض ئۈچۈْ ٍبضىحىٍغبْ ئبؼّبٔالضٔىڭ ۋە ظېّىٕٕىڭ ثىط ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحي ثوٌىسۇ ٍ -ۇ ،ثۇالض ثوٍؽۇٔسۇضۇپ ثېطىٍگەْ ئىٕؽبٕٔىڭ ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحي ثوٌّبِسۇ؟ »زىٓ ئىجبضەت ثۇ ھەلىمەت جەوىحٍۀگەْ .ئەگەض ثۇ ؼوئبٌغبْ ثېطىسىغبْ جبۋاثىڭىع « ئەٌۋەجحە ،ثبض » ٍبوي « ثوٌۇـي وېطەن » ثوٌؽب ،ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ِۇٔساق ثىط ؼوئبي جۇغۇٌىسۇ « :ئۇٔسالحب ،ثۇ ِەلؽەجٕي وىُ ثەٌگىٍەٍسۇ؟ » .ثبضٌىك زەۋض ۋە ِبوبٔالضزا ٍبـىغبٍْ ،بـبۋاجمبْ ۋە ٍبـبٍسىغبْ ئىٕؽبٔىَەجٕىڭ ھەِّىؽي ھەلمىسە جوذحىٍىۋاجىّىع. ئىٕؽبٔىَەجٕىڭ ھەِّىؽي ھەلمىسە ؼۆظ لىٍىۋاجمبْ ثوٌؽبق ،ئىٕؽبٕٔىڭ ٍبضىحىٍىفىسىىي ِۀب ۋە ِەلؽىحىٕي ثەٌگىٍگۈچي ،ئىٕؽبٔىَەت ئۈؼحىسە ؼۆظ ھەلمي ثوٌغبْ ثىط ظات ثوٌۇـي وېطەن .پەلەت ؼۆظ ھەلمي ثوٌغۇچي ثوٌۇـي ٍېحەضٌىه ئەِەغ ،ئۇٔىڭ ئىٕؽبٔسا ھەلىمي ۋە ئەجطى ثوٌۇـي، ثۇٔىڭسىٓ ثىط ِۀپەئەجي ثوٌّبؼٍىمي وېطەن ...ئەگەض ثىط ِۀپەئەجي ثوٌىسىغبْ ثوٌؽبِ ،ۀب ۋە ِەلؽەجٕي ثەٌگىٍىگۀسە ئۆظ ِۀپەئەجىگە ِبٍىً ثوٌۇپ لېٍىؿ ئېھحىّبٌي ثوٌىسۇ .ئۇٔىڭ ئبجىعٌىمي ثوٌّبؼٍىمي وېطەن ...ئەگەض ـۇٔساق ثوٌۇپ لبٌؽبِ ،ۀب ۋە ِەلؽەجٕي ثەٌگىٍىگۀسە ئبجىعٌىمىٕي ئبضالـحۇضۇپ لوٍۇـي ِۇِىىٓ .ثۇ ئبالھىسىٍىه ئبٌالھ جىٓ ثبـمب ثىطؼىسە ثبضِۇ؟ ٍوق .ئۇٔسالحب ئىٕؽبٕٔىڭ ِۀب ۋە ِەلؽىحىٕي ئبٌالھ جىٓ غەٍطىٕىڭ ثەٌگىٍەـىە ئىٕحىٍىفي ھەززىسىٓ ئبـمبٍٔىك ثوٌىسۇ .ئىٕؽبٕٔىڭ ِۀب ۋە ِەلؽەجؽىع ثوٌۇپ لېٍىفي ھېچٕەضؼە ثوٌۇؾ ( ٔېگىٍىعَ - ِەلؽەجؽىعٌىهٍ ،بضىحىٍىؿ لىّّىحىٕي ئىٕىبض لىٍىؿ ) لب ثبـالٍسۇٍ ،بـبـٕىڭ ِۀىؽي ،ئەذاللي ِۇئبِىٍىٕىڭ ِەلؽىحي لبٌّبٍسۇ. ئۇٔسالحب ،ئىٕؽبٕٔىڭ ِۀب ۋە ِەلؽىحىٕي ئبٌالھ ثەٌگىٍىگۀّۇ؟ ـۇٔساق ،ثەٌگىٍىگەْ .لەٍەضزە زەپ ؼوضىؽىڭىعِ ،بٔب ثۇ ؼوئبٌٕىڭ جبۋاثىٕي ئبٌالھ ۋەھىٌ زەپ وۆضؼەجّەوحە .ۋەھىَٕىڭ ِەلؽىحىٕي ئىٕؽبٕٔىڭ ھىساٍىحي لىٍىپ ثەٌگىٍىگەْ .ۋەھىٌ ،ئبٌالھ ٔىڭ ٍېحەوچىٍىىي ۋە ضەھجەضٌىىىسۇض .ئەگەض ثۇ ٍوي وۆضؼەجىۈچ ثوٌّىؽب ،ئىٕؽبْ ئىٕؽبٔغب لۇي ثوٌىسۇ ،ئىٕؽبٕٔي لۇي لىٍىسۇ ،ـەٍئىٍەضگە لۇي ثوٌىسۇ ،ئېٍىپ -ؼېحىٍىسۇ ،ئىٕؽبٕٔي ثىط جبۋاضغب ئوذفبؾ ئېٍىپ - ؼبجىسۇ .ئىٕؽبْ ئىٕؽبٔغبٔ ،ەپؽي ذبھىفىغب ،غەظەپىە ،لوضلۇٔچغب چولۇٔىسۇ .ثۇالضٔىڭ ھەِّىؽي ۋەھىٌ جەضىپىسىٓ ـېطىه زەپ ئبجىٍىسۇ .ؼۈضىٕىڭ ثىطىٕچي ثۆٌىىي ِبٔب ثۇ ذەجەضگە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئبغسۇضىسۇ ( .) 7 - 4 ؼۈضىسە ۋەھىَگە لبضىحىٍغبْ ئېحىطاظالضغب جبۋاة ثېطىٍىسۇ .ئبٌسى ثىٍەْ « ثۇ جەؼىط وۈچي ٍۇلىطى ؼېھىطزۇض » زېگەْ ئېحىطاظ جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثوٌۇپ ( ،) 7ثۇٔساق زېگۈچىٍەض ئەؼٍىسە ۋەھىَٕي ئېحىطاپ لىٍغبٔىسى .چۈٔىي ،ۋەھىٌ ٔبظىً ثوٌغبْ جەِئىَەت ؼۆظٔىڭ وۈچىٕي ٍبذفي ثىٍەجحي ۋە ئېحىطاپ لىالجحي .ئۇ زەۋضزە ؼۆظ ؼۀئىحي ئەڭ ٍۇلىطى پەٌٍىگە چىممبْ ،ؼۆظ ِبھىطٌىطى ثبؾ جبجي لىٍىٕغبْ ۋە ئەڭ وۆپ ٔەپىە ئىگە ثوٌىسىغبٔالض ئىسى .ۋەھىَٕي « ؼېھىط » زەپ جۆھّەت لىٍغبٔالض ٍۀە ثىط ضېئبٌٍىمٕي ئېحىطاپ لىٍغبٔىسىٍ ،ۀي ۋەھىَٕىڭ ئۆظٌىطىٕي ۋە ثبـمىالضٔي جەٌپ لىٍغبٍٔىك ھەلىمىحي ئىسىٌ .ېىىٓ ئۇالض ۋەھىَٕىڭ جەؼىط وۈچىٕي ئىالھىٌ ِۀجەزىٓ وېٍىۋاجىسۇ زەپ ثىٍىفٕىڭ ئوضٔىغب ۋەھىَٕىڭ ٌەثعىسىٓ زەپ لبضىغبٔىسى .ئۇالض ۋەھىٌ ئېٍىپ وەٌگەْ ھەلىمەجٕىڭ ئەثەزىٍَىىىگە لبضاـٕىڭ ئوضٔىغب ۋەھىٌ ٌەثعىٕىڭ ثەزىئىٍَىىىگە 257
لبضىغبٔىسى .لىڭغىط لبضىغۇچي ٔەظەض جبـٍىغبْ ٔەضؼىٕي جوغطا ھبٌسا وۆضەٌّەٍسۇ .ئۇالضِۇ لىڭغىط لبضىغبٍٔىمحىٓ جوغطا وۆضەٌّىگۀىسى. « ئۇٔي ِۇھەِّەز جولۇپ چىمحي » ( ) 8زەپ جۆھّەت لىٍغۇچىالضغب ِۇٔساق جبۋاة ثېطىٍگەْ:
ِ أَـ يػ ُقولُو َف افْػتػراه قُل إِ ِف افْػتػريػتو فَ ََّل ُتَْلِ ُكو َف ِ ِمن اِ يضو َف فِ ِيو َك َفى بِِو اَّلل َشْيػئًا ُى َو أ َْعلَ ُم ِِبَا تُف ُ َ َْ ُ ُ ْ َ َ ََ ُ ْ ور الارِح ُيم َش ِه ً يدا بَػْي ِِن َوبَػْيػنَ ُك ْم َوُى َو الْغَ ُف ُ
ٍبوي ئۇالض لۇضئبٕٔي ئۇ (ٍۀي ِۇھەِّەز ئەٌەٍھىؽؽبالَ) ئۆظى جولۇغبْ زېَىفەِسۇ؟ ئېَحمىٕىي، « ئەگەض ئۇٔي ِەْ جولۇغبْ ثوٌؽبَ ،ؼىٍەض ِۀسىٓ اﷲ ٔىڭ ئبظاثىسىٓ ھېچ ٔەضؼىٕي زەپئي لىالٌّبٍؽىٍەض ،ؼىٍەضٔىڭ لۇضئبْ جوغطىؽىسىىي جۆھّەجٍىطىڭالضٔي اﷲ ئوثساْ ثىٍىسۇ ،اﷲ ِەْ ثىٍەْ ؼىٍەضٔىڭ ئبضاڭالضزا گۇۋاھ ثوٌۇـمب ٍېحەضٌىىحۇض (ٍۀي ِېٕىڭ ضاؼحچىٍٍىمىّغب ۋە ؼىٍەضٔىڭ ٍبٌغبٔچىٍىمىڭالضغب گۇۋاھ ثوٌىسۇ) ،اﷲ (جەۋثە لىٍغۇچىٕي) ِەغپىطەت لىٍغۇچىسۇضِ( ،ۆِىٓ ثۀسىٍىطىگە) ٔبھبٍىحي ِېھطىجبٔسۇض » ( .) 8 ثۇ ئبٍەجحىٓ وېَىٓ ضەؼۇٌۇٌالھ ِۇٔساق زېَىفىە ثۇٍطۇٌىسۇ: ئېَحمىٕىيِ « ،ەْ (اﷲ ئىٕؽبٔالضٔي جەۋھىسوە زەۋەت لىٍىؿ ئۈچۈْ ئەۋەجىەْ) جۇٔجي پەٍغەِجەض ئەِەؼّەِْ ،بڭب ۋە ؼىٍەضگە ٔېّە لىٍىٕىسىغبٍٔىمىٕي ئۇلّبٍّەِْ ،ەْ پەلەت ِبڭب ۋەھَي لىٍىٕغبْ ٔەضؼىگىال ئەگىفىّەِْ ،ەْ پەلەت ۋەھىَٕي ـۇ پېحي ٍەجىۈظگۈچي ئوچۇق ئبگبھالٔسۇضغۇچىّەْ » ( .) 9 ثۇ ِۇـطىىالض « ِبڭب ۋە ؼىٍەضگە ئەجە ٔېّە لىٍىٕىسىغبٍٔىمىٕي ثىٍّەٍّەْ » زېگەْ ثىطؼىٕي پەٍغەِجەض زەپ ئېحىطاپ لىٍّىغبٔىسى .ئۇالضٔىڭ پەٍغەِجەضٔي ئېحىطاپ لىٍىفي ئۈچۈْ ئۇٔىڭ وېٍەچەوٕي ثىٍىفي ،غەٍىجحىٓ ذەۋەض ثىطىفيٍ ،ۈجۈپ وەجىەْ جۆگىؽىٕىڭ ٍېطىٕي زەپ ثىطىفي، وبضاِەت وۆضؼىحىفي ،ثېفىغب وېٍىسىغبْ ئىفالضٔي ٍۈظ ثېطىفحىٓ ثۇضۇْ ئېَحىپ ثىطىفي وېطەن ئىسى .ئۇٔحۇِبڭىي ،ثۇالضٔي جەٌەپ لىٍغبٔالض ِۇئّىٍٕەض ئەِەغِ ،ۇـطىىالض ئىسى .لۇضئبْ ئۇالضٔىڭ ثۇ جەِەٌىطىٕي ٔەظەضگە ئېٍىپّۇ لوٍّبؼحىٓ ،زىممىحىٕي ۋەھىَگە ئبغسۇضىسۇ ( .) 10جوغطا ٍوي جۇجمبٔالضغب جۀٕەت ثىٍەْ ذۇـرەۋەض ثېطىسۇ ( .) 12 - 11 ـۇٔىڭ ثىٍەْ ثىطگە لۇضئبْ ٔبظىً ثوٌغبْ جەِئىَەجحە ئبجب -ئبٔب ۋە پەضظۀث ئوجحۇضىؽىسا ئېحىمبز ؼەۋەثىسىٓ ِەٍسأغب وەٌگەْ ثەظى ِەؼىٍٍەضٔي لۇضئبْ ثىعگە ذەۋەضزاض لىٍّبلحب .ئۆظىگە ئىّبْ جەۋؼىَە لىٍغبٍٔىمي ئۈچۈْ ،ئبجب -ئبٔىؽىغب لوپبٌٍىك ثىٍەْ ِۇئبِىٍە لىٍغبْ پەضظۀث ثۇٔىڭغب ثىط ِىؽبٌىسۇض ( .) 20 - 15ثۇ ثۆٌەن وىفىگە ،ئىٕؽبٔىَەجٕي ذۇززى ثىط ئبجب ِېھطى ثىٍەْ ئىّبٔغب زەۋەت لىٍىۋاجمبْ ضەؼۇٌۇٌالھٕي ضەت لىٍىفٕىڭ ٔېّىسېگەْ چوڭ جۇظووضٌۇق ئىىۀٍىىي ثبٍبْ لىٍىٕغبٔسەن جۇٍغۇ ثېطىسۇ. ئەلىً ثبٌىغ ثوٌۇؾ ٍېفي ھەِّىّىعگە ِەٌۇَ .ثۇ ئىٕؽبٕٔىڭ جەپەوىۇضىٕىڭ جەضەلمىَبجىٕي وۆضؼىحىسۇ .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب جۇٍغۇٌىطىٕىڭ ثبٌىغ ثوٌۇـىٕىڭّۇ ِۇئەٍَەْ ٍېفي ثوٌۇپٍ 40 ،بؾ ئىٕؽبٕٔىڭ ھېػ -جۇٍغۇ جەھەجحىٓ پىفىپ ٍېحىٍگەْ لىطاْ ِەظگىٍي ئىىۀٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ جۈٍِە ثۇ ؼۈضىٕىڭ - 15ئبٍىحىسە جىٍغب ئېٍىٕىسۇ: « جبوي ئۇ (ثوۋاق ئۆؼۈپ) وۈچ ـ لۇۋۋەجىە جوٌۇپٍ 40 ،بـمب ٍەجىۀسە ». ؼۈضىسە ھەززىسىٓ ئېفىفٕىڭ لبٔساق لىٍىپ ئۆظىٕي ٍولىحىفمب ئېٍىپ ثبضىسىغبٍٔىمىٕىڭ ئۆضٔەوٍىطى ،ھبالن لىٍىٕغبْ ئۆجّۈؾ لەۋٍِەض ِىؽبي وەٌحۈضۈٌۈؾ ئبضلىٍىك ثىطىٍىسۇ .ثىط ئبٌالھ لب 258
ئىجبزەت لىٍىفحىٓ ثبؾ جبضجمبٔالض ٔۇضغۇْ ؼبذحب ئىالھالض ئىجبز لىٍىسىغبْ ذبضٌىممب لبٔساق لىٍىپ ِۇپحىال ثوٌىسىغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ ( .) 28 - 21ثۇ ؼۈضىگە ئىؽىُ لىٍىپ لوٍۇٌغبْ لىؽؽە ثۇ ثۆٌەوحە ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ. ؼۈضىسە ٍۀە ۋەھىگە لۇالق ؼبٌغبْ ۋە لۇالق ؼبٌّىغبٔالضٔىڭ پوظىحؽىَىؽي ۋە ئبلىۋىحي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ ( .) 34 - 29ۋەھىَگە لۇالق ؼبٌّبً ،ئۆِطىٕي ثىىبض ئۆجىۈظۈۋەجىۀٍەض ئۆظ ئۆِطىٕي ئۆظ لوٌي ثىٍەْ لبٔساق لىؽمبضجمبٍٔىمىٕي ( ِۀب جەھەجحىٓ ) ئبذىطەجحە ثىٍىپ ٍىحىسۇ .ئۆظ لوٌي ثىٍەْ ِۀىؽىع لىٍىۋەجىەْ ھبٍبت ثەضىىەجؽىع ثىط ھبٍبجحۇض .ثۇ ـۇٔساق ثىط ئەھۋاٌىي ،ئبذىطەجحە پۈجۈْ ثىط ئۆِطىٕي « پەلەت وۈٔسۈظزە ثىطزەَ جۇضغبٔسەوال » لىؽمب ھېػ لىٍىسۇ ( .) 35ثۇ ئبٍەجٕىڭ ئبذىطى ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي جۈٍِىؽي ثوٌۇپ ،ؼۈضە ھبالن لىٍىٕىفحب ئىالھىٌ ـەپمەجٕىڭ ثىط جەجەٌٍىؽي ثوٌغبْ ـۇ ئبگبھالٔسۇضۇؾ ثىٍەْ ؼۆظىٕي ئبذىطالـحۇضىسۇ: « ِبٔب ثۇ ئبگبھالٔسۇضۇـىّىعزۇض .ئۇٔسالحبِ ،ەؼئۇٌىَەجؽىعٌىه ثىٍەْ ِۇئبِىٍە لىٍغبْ ثىط لەۋِسىٓ ثبـمىالض ھبالن لىٍىٕبِسۇ؟ » ( .) 35
زارىيبت ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغبْ ئېٍىٕغبْ « وۆجۈضگۈچي ،ؼوضىغۇچي » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ظاضىَبت » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ثۇ وەٌىّە لۇضئبٔسا ثۇ ـەوىٍسە پەلەت ِەظوۇض ؼۈضىسىال جىٍغب ئېٍىٕغبْ .جىطِىعى « جبِي » ٔبٍِىك ئەؼىطىسە « ظاضىَبت » ـەوٍىسە ،ثۇذبضى « ۋەظ ظاضىَبت » ـەوٍىسە ئبجىغبْ. ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ثبضٌىك جەضجىپٍەضزە « ھبِ ،ىُ » ئبئىٍىؽىٕىڭ ئبذىطلي ؼۈضىؽي ثوٌغبْ ئەھمبف ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍغبْ .گەضچە ؼۈضىٕىڭ ئىچىي ضېحىّي ۋە ئبٍەجٍەضٔىڭ لىؽمب ثوٌۇـي جۇٔجي جەضجىپٍەضزە جىعىٍغبْ ئوضۇٔسىٓ جېرىّۇ ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض لبجبضىغب جىعىٍىفي وېطەوٍىىىسەن جۇٍغۇ پەٍسا لىٍؽىّۇ ،پەلەت ثۇ ٍىپ ئۇچىغب جبٍىٕىپال ِەظوۇض ؼۈضىٕي ثبـمب ثىط ئوضۇٔغب جىعىفٕىڭ جوغطا ثوٌىسىغبٍٔىمىٕي ِۇۋاپىك زەپ لبضىّبٍّىع. ثىعٔىڭچە ثۇ ؼۈضە ھىجطەجحىٓ ثىط ئبظ ئەۋۋەيٍ ،ۀي ٔۇثۇۋۋەجٕىڭ ٍ - 12ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ؼۈضە ئىٕؽبْ ۋە ئۇٔي ئوضاپ جۇضغبْ جەثىئەت ،ئېىوٌوگىَىٍىه ؼىؽحېّىٕىڭ ِۀب ۋە ِەلؽەجحىٓ ذبٌىٌ ئەِەؼٍىىىٕي ئبؼبؼىٌ جېّب لىٍغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ئبٔب جېّب ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىفىسا ( ،7 ،4 - 1 ) 22 - 20ۋە ثوٌۇپّۇ 56ۋە - 57ئبٍەجٍىطىسە ضوـەْ ھبٌسا گەۋزىٍۀسۈضۈٌگەْ .ثۇ ئبٔب جېّىٕي چۆضىسىگەْ ھبٌسا لبٍحىسىٓ جىطىٍىؿ ۋە ئىالھىٌ ِەھىىّە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ( .) 14 - 8 ،6 - 5 لبٍحىسىٓ جىطىٍىؿ ھەلىمىحي وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسىغبْ ئۆضٔەن ثىٍەْ ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
إِناوُ َٖتَ ٌّق ِمثْ َل َما أَنا ُك ْم تَػْن ِط ُقو َف
« ؼىٍەضگە ۋەزە لىٍىٕغبْ ٔەضؼە ئۆظۈڭالضٔىڭ ؼۆظٌەؾ لبثىٍىَىحىگە ئىگە ثوٌغىٕىڭالضزەوال ھەلحۇض » ( .) 23 259
ؼۈضە وىّگە ٔ /ېّىگە لبضىحىٍغبٍٔىمي ٔبِەٌۇَ ثوٌغبْ ؼۈپەجٍەض ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ .ثۇ ؼۈضىسىٓ ثبـمب ؼبففبتِ ،ۇضؼەالت ،ئبزىَبت ۋە ٔبظىئبت ؼۈضىٍىطىّۇ ئوذفبـال ئىگىؽي ٔبِەٌۇَ ثوٌغبْ ؼۈپەجٍەض ثىٍەْ ثبـالٔغبْ .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ِەظوۇض ٔبِەٌۇَ ـەٍئي ئۆٌىّبالض ئبضىؽىسا ِۇٔبظىطە جېّىؽي ثوٌغبْ .ضەؼۇٌۇٌالھحىٓ ثۇ ھەلحە ؼەھىھ ثىط ئىعاھبت ٍېحىپ وەٌّىگەْ .ثىعٔىڭچە ثۇ ٔبِەٌۇَ ئىگە ثىۋاؼحە ٍبوي ئىّب ٍوٌي ثىٍەْ ۋەھىَٕي وۆضؼىحىسۇ .ثۇ ؼۈضىسىّۇ ۋەھىٌ ئىّب لىٍىٕغبْ. ؼۈضىسە وەؼىىٓ ثىط جىً ئۇؼٍۇثي ئىفٍىحىٍگەْ .ثۇ جىً ئىٕىبض لىٍغۇچي ِۇھبجبثالض ثىٍەْ ِۇئّىٍٕەض ئبضىؽىسىىي ثبضٌىك ِۇٔبؼىۋەجٍەضٔىڭ ئۈظۈپ جبـالٔغبٍٔىمىسىٓ ذەۋەض ثەضِەوحە: وبظظاپالضغب ٌۀەت ثوٌؽۇٔىي ،ئۇالض جبھبٌەجىە چۆِگەْ ثوٌۇپ ،ئۆظىٕىڭ ثۇ ھبٌىسىٓ ثىرەۋەضزۇض .ئۇالض « :لىَبِەت لبچبْ ثوٌىسۇ؟ » زەپ ؼوضاٍسۇ ( .) 12 - 10 ھەض پەٍغەِجەضگە ئوذفبؾ ضەؼۇٌۇٌالھّۇ ئىٕؽبٔالضٔي ئبذىطەجىە ئىّبْ ئېَحىفمب چبلىطغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ چبلىطىممب ئېحىطاظ لىٍغبٔالضغب ۋەھىٌ جبۋاة ثەضگۀىسى .ؼۈضىسە ثۇ ھەلىمەت ئۆجّۈـحە ئىٕىبض لىٍغبْ لەۋٍِەضٔىڭ ھبالوىحي ثىٍەْ لبٍحىسىٓ جىٍغب ئېٍىٕىسۇِ .بٔب ثۇ ؼەۋەثحىٓ ٌۇت لەۋِىٕىڭ ھبالوىحي ئبؼبؼىسا ھەظضىحي ئىجطاھىُ لىؽؽىؽي ۋە پىطئەۋْ لوـۇٔىٕىڭ ھبالن ثوٌۇـي ِۇٔبؼىۋىحي ثىٍەْ ھەظضىحي ِۇؼب لىؽؽىؽي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ئبز ،ؼەِۇز ۋە ٔۇھ لەۋٍِىطىٕىڭ ھبالوىحىّۇ ثۇ جېّب ئبؼبؼىسا ثبٍبْ لىٍىٕغبْ. ؼۈضىسە ،ئۆظ ضېئبٌٍىمىسىٓ لېچىفمب ئوضۇٔغبٔالضغب لەٍەضگە لېچىؿ وېطەوٍىىي ھەلمىسە ئېٕىك ِۀعىً وۆضؼىحىپ ثېطىٍگەْ:
فَِفروا إِ ََل اِ اَّلل
« اﷲ جەضەپىە لېچىڭالض » ( .) 50 ئىٕؽبْ ئۆظىٕي ئېٍىپ لبچبٌّبٍسىغبْ ثۇ لېچىفٕي ثىط پبٔبگبھمب ئبٍالٔسۇضِبلچي ثوٌؽب ،پەلەت ئبٌالھ لب ئىجبزەت لىٍىفي ۋە ئىجبزەجٕي پۈجۈْ ھبٍبجىٕىڭ ِەضوىعىگە لوٍۇـي وېطەن:
وما خلَ ْقت ِْ اْلنْس إِاَل لِيػعب ُد ِ وف ََ َ ُ إت ان َو ِْ َ َ ْ ُ
« جىٕالضٔي ،ئىٕؽبْ ( ئىطازىٍىه ِەذٍۇق )الضٔي پەلەت ِبڭب ئىجبزەت لىٍىؿ ئۈچۈٔال ٍبضاجحىُ » ( .) 56 ٍۀي ثبضٌىك وۆظ ثىٍەْ وۆضگىٍي ثوٌىسىغبْ ۋە وۆضگىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ھەض لبٔساق ثىط ئىطازىٍىه ِەذٍۇق ِۇئەٍَەْ ٍبضىحىٍىؿ ِۀب ۋە ِەلؽىحىسىٓ ذبٌىٌ ھبٌسا ٍبضىحىٍّىغبْ .جبـمي زۇَٔبٔىڭ ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ثۆٌىىىّۇ ثبـٍىٕىؿ ثۆٌىىي ثىٍەْ ِبؼالـمبْ ھبٌسا ئبذىطالـمبْ .وىطىؿ ثۆٌىىىسىىي ئبٍەجٍەض جبٍٔىك جەؼۋىط ئۇؼٍۇثي ثىٍەْ وىفىٕىڭ ظېھٕىسە چوڭمۇض ئوضۇْ ئبٌىسۇ. ؼۈضىٕىڭ وىفىٕي ھەٍطاْ لبٌسۇضىسىغبْ ثبالغىحي ،لۇضئبٕٔىڭ وىحبثالضغب ؼىغّبٍسىغبْ ھەلىمەجٍەضٔي جۈٍِىٍەضگە لبٔساق ؼىغسۇضغبٍٔىمىٕىڭ جىپىه ئۆضٔەوٍىطىٕي ئۆظىسە ِۇجەؼؽەٍِەـحۈضگەْ .ثىط ثۆٌەوٕىڭ ئۆظىسىال ثىط لبٔچە ۋاؼحىٕي وۆضەٌەٍّىعٍ .ۀي ئەلٍي ھۆوۈَ، ٍېغىٕچبلالؾ ۋە ؼېٍىفحۇضۇؾ؛ جەوٍىپ ،جەـۋىك ،جەِؽىً ،جەھسىس ،ئۇضغۇجۇؾ ،ئەٍىجٍەؾ، ذۇـرەۋەض ثىطىؿ ،جەلسىطٌەؾ ،جەثطىىٍەؾ ،زاضىحّىالؾ ،ئىعاھالؾ ،جەھٍىً ،جەپؽىٍي ثبٍبْ لىٍىؿ ،ـەضھىٍَەؾ لبجبضٌىك ئۇؼٍۇثالضٔىڭ ھەِّىؽىٕي ئىفٍىحىسۇ .ثىطىٕچي ثۆٌەن ثۇٔىڭغب ئۆضٔەن ثوالالٍسۇ. 260
رۇو ضۈرىطي ضىُ -پبضغ ئىّپېطىَىؽي ئوجحۇضىؽىسا ٍۈظ ثېطىۋاجمبْ ٔوپۇظ زائىطىؽي جبٌىفىؿ ئۇضۇـىٕىڭ ئبلىۋىحىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ِۆجىعىۋى ثىط ذەۋەض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثىطىٕچي ئبٍىحىىە ئبؼبؼەْ ؼۈضىگە « ضۇَ » ئىؽّي ثېطىٍگەْ. ئىجٓ ئبثجبؼحىٓ ٔەلىً لىٍىٕغبْ ثىط ضىۋاٍەجىە ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ؼۈضە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ زەۋضىسىال « ضۇَ » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ( جىطِىعى ،جەپؽىط.) 3190 ، ؼۈضە ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ثۇٔي جېّىؽي ۋە ئۇؼٍۇثي جەؼحىمالٍسۇ. زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي ثبضٌىك جەضجىپٍەضزە ئىٕفىمبق ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍغبْ. ثەظەضگبْ 26 - 1ئبضىؽىسىىي ئبٍەجٍەضٔي پەٍغەِجەضٌىىٕىڭ ٍ - 6ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ زەپ لبضىغبْ. ؼۈضىٕىڭ - 18 - 17ئبٍىحي ثۇ لبضاـٕي وۈچٍۀسۈضىسۇٍ .ۀە ھەظضىحي ئەثۇ ثەوطىٕىڭ ِەوىىٍىه ِۇـطىىالض ثىٍەْ ـەضلي ضىّٕىڭ وىؽطا زۆٌىحىٕي ھبِبْ ِەغٍۇپ لىٍىسىغبٍٔىمي ھەلمىسە زو جىىىۀٍىىي ھەلمىسىىي ضىۋاٍەجٍەضِۇ ثۇ لبضاـٕي وۈچٍۀسۈضىسۇ ( جىطِىعى ،جەپؽىط.) 3190 ، ثۇ ٍىپ ئۇچٍىطىغب ئبؼبؼەْ ؼۈضىٕي ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 8ىٍىغب جىعىفمب ثوٌىسۇ .چۈٔىي ضۇَ ؼۈضىؽي زەؼٍەپىي جەضجىپٍەضزە ئىٕفىمبق ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍغبْ .ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ٍىٍىٕي ؼۈضىسىىي ثىۋاؼحە ٍبوي ۋاؼحىٍىك ئىّبالض ،ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي ،ذوـٕب ؼۈضىٍەض ،ؼىَەض ضىۋاٍەجٍىطى ۋە زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي جەضجىپٍەضزىىي ئوضٔي لبجبضٌىمالضغب ئبؼبؼەْ پەضەظ لىٍغىٍي ثوٌىسۇ .ثۇ ٍىپ ئۇچٍىطىغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ؼۈضىٕىڭ ئوضٔي زەۋەجٕىڭ ٍ - 8ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ئىٕفىمبق ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جوغطا وەٌّەوحە. ٌېىىٓ ،ثۇ پەضەظٌەضٔي ئۀىەثۇت ؼۈضىؽي ضەت لىٍّبلحب .ئۀىەثۇت ؼۈضىؽي زەؼٍەپىي جەضجىپٍەضٔىڭ ھەِّىؽىسە ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍغبْ .ئۀىەثۇت ؼۈضىؽي ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض ئىچىسە ئبضلىسىٓ ؼبٔىغبٔسا ئىىىىٕچي ؼۈضەٍ .ۀي پەٍغەِجەضٌىىٕىڭ ٍ - 13ىٍىغب ئبئىث ؼۈضىسۇض .ئەگەض ضۇَ ؼۈضىؽىٕي ئۆظىسىٓ ئىٍگىطىىي ؼۈضىگە ٔىؽجەت ثەضؼەن، پەٍغەِجەضٌىىٕىڭ ٍ - 8ىٍىغب؛ ئۆظىسىٓ وېَىٕىي ؼۈضىگە ٔىؽجەت ثەضؼەنٍ - 13 ،ىٍىغب جىعىفمب جوغطا وېٍىسۇ .ثۇٔىڭغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ،جۇٔجي جەضجىپٍەضزە ثىط ِەؼىٍە ثبض .ئبٌالھۇئبٌەَ ،ثۇ ِەؼىٍە ضۇَ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب ئۀىەثۇت ؼۈضىؽىٕىڭ جىعىٍىفىسۇض .چۈٔىي ئۀىەثۇت ؼۈضىؽىٕىڭ ئۇ ٍەضگە جىعىٍىفي جوغطا ئەِەغ ،ثۇ ئېٕىك .زەؼٍەپىي جەضجىپٍەضزە ثېطىٍگەْ ٍۇلىطىمي ٍىپ ئۇچىغب ئبؼبؼەْ ؼېٍىفحۇضِب ٍوٌي ثىٍەْ جىعىٍغبْ جەضجىپىّىعزە ثۇ ؼۈضىسىٓ وېَىٓ ئۀىەثۇت ئەِەغ، ٔەًِ ؼۈضىؽي وەٌّەوحە .ثۇٔي ھەض ئىىىي ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي جەؼحىمٍىّبلحب .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ؼۈضىٕي ذوـٕب ؼۈضىٍىطى ثوٌغبْ ئىٕفىمبق ۋە ٔەًِ ؼۈضىٍىطى ثىٍەْ ثىطگە پەٍغەِجەضٌىىٕىڭ ٍ - 8ىٍىغب جىعىفمب ثوٌىسۇ. ؼۈضە غەٍجحىٓ /وېٍەچەوحىٓ ثىط ذەۋەض ثېطىؿ ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ .ثۇ ذەۋەض ئۆظ زەۋضىسىىي ئىىىي زۇَٔبۋى چوڭ وۈچٕىڭ وۈچ ؼىٕىفىؿ وۆضىفىٕىڭ لبٔساق ٔەجىجە ثىٍەْ ئبذىطٌىفىسىغبٍٔىمىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئىسى. 261
ثۇ وۈچٍەض ھىطالٍىػ ھۆوۈِساضٌىمىسىىي ضىُ ۋە -1ذۇؼطەۋ ھۆوۈِساضٌىمىسىىي پبضغ زۆٌىحي ئىسى .ثىط ئەؼىطزىٓ ثۇٍبْ ثىط -ثىطىٕىڭ ٔوپۇظ زائىطىؽىگە وۆظ جىىىپ وەٌگەْ ثۇ ئىىىي وۈچ وەؼىىٓ ثىط ٔەجىجىگە ئېطىفەٌّەً وەٌگۀىسى .زەي ثۇ ِەظگىٍسە پبضؼالض ضىٍّىمالض ئىچىسىىي ئىچىي ٔىعاالضزىٓ پبٍسىٍىٕىپ ھۇجۇِغب ئۆجىسۇ ۋە ئبٌسىغب چىممبْ ھەِّە ٔەضؼىٕي ٍەض ثىٍەْ ٍەوؽبْ لىٍىۋېحىسۇ .پبضغ لوـۇٔي ِىالزى ٍ - 613ىٍي ؼۈضىَە ( ـبَ )ٔي ضىٍّىمالضزىٓ جبضجىۋاٌىسۇٍ - 614 .ىٍي پەٌەؼحىٓ ( لۇززۇغ )ٔيٍ - 616 - 615 ،ىٍىسا ضىّغب لبضاـٍىك ثوٌغبْ ِىؽىط زۆٌىحىٕي ضىُ ئىّپېطىَىؽىسىٓ جبضجىۋاٌىسۇ .ثۇ پبضغ ئېمىٕىسا ئبٔبزوٌۇِۇ ثبـحىٓ ئبٍبغ پبضؼالضٔىڭ لوٌىغب ئۆجىسۇ .ھەجحب ضىّٕىڭ پبٍحەذحي وؤؽحبٔحىٕپوٌىػ ( ئىؽحبٔجۇي ) پبضؼالض جەضىپىسىٓ ِۇھبؼىطىگە ئېٍىٕىپ ،پبضؼالض ضىُ ئىّپېطىَىؽىٕىڭ ِەضوىعىگىچە لىؽحبپ وەٌگۀىسى. ضىُ ئىّپېطىَىؽي ٍىمىٍىپ لبٌغۇزەن ھبٌغب وېٍىپ لبٌغبْ ثوٌۇپ ،ئىّپېطاجوض ھىطالٍىػ وؤؽحبٔحىٕپوٌىؽحىٓ لبضجبجبغب لبچّبلچي ثوٌىسۇِ .ۇـۇٔساق ئېغىط ئەھۋاٌسا لبٌغبْ ضىُ ،پبضؼالض ثىٍەْ ذوضٌۇلمب جوٌغبْ ثىط لبجبض ؼۈٌھىٍەضٔي جۈظىسۇ .ثۇ ؼۈٌىھ ـەضجٍىطى ئىچىسە ذوضٌىغۇچي ـەضجٍەض لەؼحەْ لوـۇٌغبْ ثوٌۇپ ،پبضغ ھۆوۈِساضى -1ذۇؼطەۋ ،ضىُ ھۆوۈِساضىٕي ذبضالؾ ئۈچۈْ ئۇٔي ئوجمب چولۇٔۇـمب ثۇٍطۇٍسۇ. ثۇ ذەۋەضٌەض ِەوىىگە ٍېحىپ وەٌگۀسە ِۇـطىىالض ذۇـبي ثوٌغبِْ ،ۇئّىٍٕەضٔىڭ وۆڭٍي غەؾ ثوٌغبٔىسى .چۈٔىي ِۇـطىىالض ئۆظٌىطىٕي ِەجۇؼي وىؽطاغب ٍېمىٓ زەپ ثىٍەجحيِ .ۇئّىٍٕەض ثىط وىحبة ئەھٍي ثوٌغبْ ذىطىؽحىَبْ ئېحىمبزىغب ئىگە ھىطالٍىؽٕىڭ جەضىپىٕي جۇجمبٔىسى. ِەوىە ِۇـطىىالضٔىڭ پبضؼالض جەضىپىسە جۇضۇـىٕىڭ ئبضلب وۆضۈٔۈـىسەِ ،ەوىىسىىي ؼىَبؼىٌ ٔوپۇظ جبٌىفىؿ وۆضىفي ٍبجّبلحب ئىسىِ .ەوىىسىىي لەثىٍىٍەض ِۇجبٍَىجىٓ ۋە ھەٌىف زەپ ثىط - ثىطىگە ضەلىپ ئىىىي جەضەپىە ئبٍطىٍغبٔىسى .ئۇِەٍَە ئوغۇٌٍىطى ۋە ِەھعۇَ ئوغۇٌٍىطىسىٓ ئىجبضەت جەثەضۇت ( لەثىھ ،ۋەھفي ) لەثىٍىٍەضزىٓ جەضوىپ جبپمبْ ِۇجەٍَىجىٓ گۇضۇپپىؽي پبضؼالض ثىٍەْ ئىححىپبلساؾ ثوٌۇپ ،ثۀي ھبـىُ ۋە ثۀي ئبزىٌ لبجبضٌىك ٔىؽجەجەْ ئبجىع لەثىٍىٍەضزىٓ جەـىىٍٍۀگەْ ھەٌىف گۇضۇپپىؽي ضىُ ۋە ئۇٔىڭ ضاٍؤسىىي ئىححىپبلسىفي ثوٌغبْ ھەثەؾ ذبٍٔىمي جەضەپحە جۇضغبٔىسى. ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىفىسا ئىّب لىٍىٕغبْ جبضىري ئبضلب وۆضۈٔۈؾ ٍۇلىطىسا ثبٍبْ لىٍىپ ئۆجۈٌگۀسەن ئىسى. ضۇَ ؼۈضىؽيِ ،ەزۀىَەجٍەضٔىڭ لىَبِىحىگە ئىّب لىٍغبْ ھبٌسا ثبـٍىٕىسۇ ۋە وبئىٕبت لىَبِىحي ثىٍەْ ئبذىطٌىفىسۇ. ِۇلبجحبئب ھەضىپٍىطىسىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ئبٍەت وېٍەچەن ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثۇ ذەۋەضٔي ثبٍبْ لىٍىسۇ:
ض وىم ِمن بػع ِد َغلَبِ ِهم سيػ ْغلِبو َف (ِٓ )3ت بِ ْ ِ ِ ِ ِ ي ِاَّللِ ْاْل َْم ُر ِم ْن ض ِع سن َ وـ (ِٓ )2ت أ َْد ََ ْاْل َْر ِ َ ُ ْ ْ َ ْ غُلبَت الر ُ ْ ََ ُ قَػبل وِمن بػع ُد ويػومئِ ٍذ يػ ْفرح الْمؤِمنُو َف ( )4بِنَص ِر اِ ص ُر َم ْن يَ َشاءُ َوُى َو الْ َع ِز ُيز الارِح ُيم ()5 ْ ُ َ ْ َ ْ ََْ َ َ َ ُ ُ ْ ْ اَّلل يَػْن ُ
« ضۇٍِۇلالض ٍېمىٓ ثىط جبٍسا ٍېڭىٍسى ،ئۇالض ٍېڭىٍگۀسىٓ وېَىٓ ثىط لبٔچە ٍىً ئىچىسە ٍېڭىسۇ ،ئىٍگىطى ۋە وېَىٓ ھەِّە ئىؿ اﷲ ٔىڭ ثبـمۇضۇـىسىسۇض ،ثۇ وۈٔسە ِۇئّىٍٕەض اﷲ ٔىڭ ثەضگەْ ٍبضزىّي ثىٍەْ ذۇـبي ثوٌىسۇ ،اﷲ ذبٌىغبْ وىفىگە ٍبضزەَ ثېطىسۇ ،اﷲ غبٌىجحۇض، (ِۇئّىٍٕەضگە) ٔبھبٍىحي ِېھطىجبٔسۇض » ( 2ـ.) 5 262
ثۇ ئبٍەت ٔبظىً ثوٌغبْ ۋالىححب ،پبضغ لوـۇٔي پۈجۈْ ضىُ زۆٌىحىٕي ثبـحىٓ ئبٍبغ جبالْ -جبضاج لىٍغبْ ۋە ئۇٔىڭ پبٍحەذحىگە ٍېمىٕالپ وەٌگۀىسى .ثۇٔساق ثىط ئەھۋاٌسا ضىٍّىمالضٔىڭ غبٌىپ وېٍىسىغبٍٔىمىٕي ئىٍگىطى ؼۈضۈـٕىڭ ھېچمبٔساق ِۀحىمىٍىك ثىط ئىعاھبجي ٍوق ثوٌۇپ ،ثەـەضى چۈـۀچە ۋە ضېئبٌٍىك ضىٍّىمالضٔىڭ ئوضٔىسىٓ لبٍحب جۇضاٌّبٍسىغبٍٔىمىٕي وۆضؼەجّەوحە ئىسى. ٌېىىٓ ۋەھىٌ ثۇ چوڭ ذەۋەضٔي ثەضگەْ ۋە ؼۈضىسە في ثىسى ـىٕىٓ ( ئۈچ -جولمۇظ ٍىً ئبضىؽىسا ) زېگۀىسى .زەضۋەلە ،لۇضئبٕٔىڭ ثىفبضىحي ئىٕؽبْ جەذّىٍٕىطىٕي پۈجۈٍٔەً ئبؼحىٓ -ئۈؼحىٓ لىٍغبْ ھبٌسا ضېئبٌٍىممب ئبٍالٔغبٔىسى .ضىُ لوـۇٔي ِىالزى ٍ - 624ىٍي پبضغ زىٕي جۇغۇٌغبْ ـەھەضزە ( ئەظەضثەٍجبٔسا ) پبضغ لوـۇٔىٕي ئېغىط جبالپەجىە ئۇچطاجحي ۋە ِەجۇؼي ئىجبزەجربٍٔىطىٕي ٍەض ثىٍەْ ٍەوؽبْ لىٍسى .ـۇٔىڭسىٓ ثبـالپ ضىُ ئبضلىّۇ -ئبضلب غەٌجە لىٍىفمب ثبـٍىسى .ثەزىط غبظىحي ثىٍەْ ئوذفبؾ ثىط جبضىرمب جوغطا وەٌگەْ ( ٔ ) 627ىٕوۋا ( ثبغسات ئەجطاپي ) ئۇضۇـىسا ضىُ لوـۇٔي پبضؼالضغب ئەجەٌٍىه ثىط ظەضثە ثەضزىٍ - 628 .ىٍي پبضغ ئىّپېطىَىؽىٕىڭ پبٍحەذحي لوٌسىٓ وەجحي - 1 .ذۇؼطەۋ جەذث جبٌىفىؿ وۆضىفي ٔەجىجىؽىسە جەذححىٓ چۈـۈضۈٌسى ۋە 18 ئوغٍي لەجٍي لىٍىٕىپ ،ئۆظى ظىٕسأسا ئۆٌسى .لۇضئبْ وېٍەچەوحىٓ ئبٌسىٓ ثەضگەْ ذەۋەض ِبٔب ِۇـۇٔساق ضېئبٌٍىممب ئبٍالٔسى .ثۇ ئبٌالھ ٔىڭ ۋەزىؽي ئىسى:
ااس ََل يػعلَمو َف ( )6يػعلَمو َف ظَ ِ وع َد اِ ِ ِ اٖتَيَاةِ الدنْػيَا َوُى ْم اىًرا ِم َن ْ ف ا َْ اَّلل ََل ُِيْل ُ َْ ُ اَّللُ َو ْع َدهُ َولَك ان أَ ْكثَػَر الن ِ َ ْ ُ َع ِن ْاْلَ ِخَرةِ ُى ْم َغافِلُو َف ()7
« اﷲ (ئۇالضٔي غبٌىت لىٍىسىغبٍٔىمىٕي) ۋەزە لىٍسى .اﷲ ۋەزىؽىگە ذىالپٍىك لىٍّبٍسۇٌ ،ېىىٓ وىفىٍەضٔىڭ جوٌىؽي (ثۇٔي) ثىٍّەٍسۇ .ئۇالض پەلەت ھبٍبجىٌ زۇَٔبٔىڭ جبـمي وۆضۈٔۈـىٕىال ثىٍىسۇ، ئۇالض وۆضۈّٔەغ ثبلي ئبٌەِسىىي ھبٍبجحىٓ غبپىٍسۇض » ( .) 7 - 6 ؼۈضە ثۇ ٔۇلحىسىٓ ثبـالپ ِۇھبجبثٕىڭ ئەڭ ذبض لىٍغۇچي ۋە ئەڭ ٍېمىٓ ثوٌغبْ ئۆجىۈٔچي زۇَٔب ھبٍبجىٕىڭ وىفىٕي ئبٌساٍسىغبْ جبـمي وۆضۈٔۈـىگە ِەضوەظٌىفىپ لبٌغبْ زىممىحىٕي ئەثەزىٌ ثوٌغبْ جەضەپىە ئبغسۇضىسۇ ( .) 8 ؼۈضىسە ِۇھبجبثٍىطىٕي جبضىرحىٓ ئىجطەت ئېٍىفمب چبلىطىسۇ: « ئۇالض ٍەض ٍۈظىسە وېعىپ ئۆظٌىطىسىٓ ئىٍگىطى ئۆجىۀٍەضٔىڭ ئبلىۋىحىٕىڭ لبٔساق ثوٌغبٍٔىمىٕي وۆظەجّىسىّۇ؟ » ( .) 9 ئبذىطەت زۇَٔب ھبٍبجىٕىڭ ضوھىسۇض .ـۇڭب ؼۆظ لبٍؽي ظاِبْ ٍبوي لبٍؽي ِبوبٔسىٓ ثبـٍىٕىفحىٓ لەجئىَٕەظەض ،ئبٍٍىٕىپ وېٍىپ ئبذىطەجحە جوذحبٍسۇ .چۈٔىي ئبذىطەت ئبزالمي ٔىفبٔسۇض ،زۇَٔب ئۆجەڭسۇض .ثۇ ؼۈضىسىّۇ ثۇ لبٔۇٔىَەت ئۆظگەضِەٍسۇ ،ئبذىطلي ؼبئەت جىٍغب ئېٍىٕغبْ ئبٍەجٍەض ئىٕؽبٔغب زۇَٔبزىىي ھبٍبجٕىڭ ئۆجىۈٔچي ئىىۀٍىىىٕي ئەؼٍىحىسۇ ( .) 16 - 11 ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽيٍ ،بضىحىٍغبٔالض ئبٌەِي ِۀؽۇپ ثوٌغبْ « ثبضٌىممب وېٍىؿ ۋە ٍولۇٌۇؾ » لبٔۇٔىسۇض:
ِ ِ ُِيْرِج ْ ِ ِ ِ ك َُتَْر ُجو َف ت ِم َن ْ ض بَػ ْع َد َم ْوِتَا َوَك َذل َ ِج الْ َميِّ َ اٖتَ ِّي َوُُْييِي ْاْل َْر َ اٖتَ اي م َن الْ َميّت َوُِيْر ُ ُ
« اﷲ جبٔؽىع ٔەضؼىٍەضزىٓ جبٍٔىك ٔەضؼىٍەضٔي چىمىطىسۇ ،جبٍٔىك ٔەضؼىٍەضزىٓ جبٔؽىع ٔەضؼىٍەضٔي چىمىطىسۇ ،ئۆٌگەْ ظېّىٕٕي جىطىٍسۈضىسۇ (ٍۀي لۇضغبق ظېّىٕٕي ئۆؼۈٍِۈوٍەض ثىٍەْ وۆوەضجىسۇ) ،ؼىٍەضِۇ ِۇـۇٔساق جىطىٍسۈضۈٌىؽىٍەض » ( .) 19 263
ٍىگبٔىٍىكٍ ،بٌغۇظٌۇق ٍبضاجمۇچي ئبٌالھ لب ،جۈپ ثوٌۇؾ ٍبضىحىٍغبْ ِەذٍۇلمب ذبؼحۇض .ئىٕؽبْ ٍبضىحىٍغبْ ثوٌغبچمب ،ئۇٔىڭ ثىط جۈپ ثوٌۇـي جەثئىَحىٕىڭ جەلەظظاؼىسۇض .ئەض ۋە ئبٍبي ثىط -ثىطى ئۈچۈْ پبالوەت ئەِەغ ئەوؽىچە ؼۈوۈٔەجحۇض .ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئىپبزىؽي ثوٍىچە « ئبئىٍە ئىٕؽبٕٔىڭ زۇَٔبزىىي جۀٕىحىسۇض » .ئەض -ئبٍبي ثىطٌىىىٕىڭ ؼۈوۈٔەت ثوالٌىفي ئۈچۈْ ئىىىي ٔەضؼە ـەضتٍ ،ۀي ؼۆٍگۈ ۋە ِېھطى ِ -ۇھەثجەت .ئەگەض ثۇ ئىىىىؽي ِەۋجۇز ثوٌؽب ،ئۇ ئبئىٍىسە ھوظۇض ۋە ؼبئبزەت ثبض زېگۀٍىىحۇض .جۆۋۀسىىي ئبٍەت ثۇ ھەلىمەجٕي ثبٍبْ لىٍّبلحب:
ِ وِمن آََيتِِو أَ ْف خلَق لَ ُكم ِمن أَنْػ ُف ِس ُكم أ َْزو ِ ك اجا لتَ ْس ُكنُوا إِلَْيػ َها َو َج َع َل بَػْيػنَ ُك ْم َم َواد ًة َوَر ْْتَةً إِ اف ِٓت ذَل َ ْ ًَ َ َ ْ ْ َ ْ َ َْلََي ٍ ت لَِق ْوٍـ يَػتَػ َف اك ُرو َف َ
« ٍۀە ؼىٍەض ئۈچۈْ ھوظۇض ۋە ئۇٔؽي -ئۈٌپەت ئېٍىفىڭالض ئۈچۈْ ( اﷲ ٔىڭ ) ئۆظ جىپىڭالضزىٓ ھەِطاھالض ٍبضاجمبٍٔىمي ،ئبضاڭالضزا ( ٍۀي ئەض -ذوجۇْ ئبضىؽىسا ) ِېھط ـ ِۇھەثجەت ئوضٔبجمبٍٔىمي اﷲ ٔىڭ ( وبِبٌي لۇزضىحىٕي وۆضؼىحىسىغبْ ) ئبالِەجٍىطىسىٕسۇض ،پىىىط ٍۈضگۈظىسىغبْ لەۋَ ئۈچۈْ ،ـەن ـ ـۈثھىؽىعوي ،ثۇٔىڭسا ٔۇضغۇْ ئىجطەجٍەض ثبض » ( .) 21 ئىٕؽبٔالضٔىڭ ٔەؼەثي ،لەثىٍىؽي ،ضەڭگي ،جىٍي لبجبضٌىك ئوذفبـّبؼٍىمالض ثىط « جەپطىمە » ِەؼىٍىؽي ؼۈپىحىسە لبضاٌّبؼٍىمي وېطەن .ئبٌالھ ٔىڭ ثۇ پەضلٍەضٔي ٍبضىحىفي ئۇٔىڭ ئبٍەجٍىطىسىٕسۇض .ئىٕؽبٔالضٔىڭ ثۇ پەضلٍەض ثىٍەْ ئۆظىٕي ثبـمىالضزىٓ ئۈؼحۈْ جۇجۇـمب ئوضۇٔغبٍٔىمي ئبٌالھ ٔىڭ ئبٍەجٍىطىٕي ؼۈٍئىؽحىّبي لىٍغبٍٔىك ثوٌىسۇ .ثۇ ئوذفبـّبؼٍىمالضٔي ثبالٍي -ئبپەت ئەِەغ ،ثىط ٔېّەت ؼۈپىحىسە جؤۇـحۇضغبْ جۆۋۀسىىي ئبٍەجىە لبضاپ ثبلبٍٍي:
ِ وِمن آََيتِِو خ ْلق ال اسماو ِ ٍ ِ ِِ ات َو ْاْل َْر ِ ي اختِ ََّل ُ ؼ أَلْ ِسنَتِ ُك ْم َوأَلْ َوانِ ُك ْم إِ اف ِٓت َذل َ ض َو ْ ك َْلَ ََيت ل ْل َعالم َ َ ْ َ َ ُ ََ
« اﷲ ٔىڭ ئبؼّبٔالضٔي ،ظېّىٕٕي ٍبضاجمبٍٔىمي ،جىٍٍىطىڭالضٔىڭ ،ضەڭگىٍىطىڭالضٔىڭ ذىٍّۇذىً ثوٌۇـي اﷲ ٔىڭ (وبِبٌي لۇزضىحىٕي وۆضؼىحىسىغبْ) ئبالِەجٍىطىسىٕسۇض ،ثۇٔىڭسا ثىٍىٍّىه وىفىٍەض ئۈچۈْ ھەلىمەجەْ ٔۇضغۇْ ئبالِەجٍەض ثبض » ( .) 22 پەلەت ضەڭٍەض ۋە جىٍالضٔىڭ پەضلٍىك ثوٌۇـىال ئبٍەت ثوٌۇپ لبٌّبؼحىٓ ،ئبؼّبٔالضٔىڭ ۋە ظېّىٕٕىڭّۇ ئبٌالھ ثەٌگىٍىگەْ لبٔۇْ ثىٍەْ ِەۋجۇت ثوٌۇـي ئبٌالھ ٔىڭ ئبٍىحىسۇض ( .) 25 ئۆؼۈَ ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه جۇٔجي ئبٍەت ثۇ ؼۈضىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ:
ِ يدو َف وجو اِ ااس فَ ََّل يػربو ِعْن َد اِ ِ ٍ ِ ِ ك اَّلل فَأُولَئِ َ اَّلل َوَما آَتَػْيػتُ ْم م ْن َزَكاة تُِر ُ َ ْ َ َوَما آَتَػْيػتُ ْم م ْن ِرًَب ليَػ ْربػُ َو ِٓت أ َْم َواؿ الن ِ َ ْ ُ ضعِ ُفو َف ُى ُم الْ ُم ْ
« ـۇٔي ( ئوثساْ ثىٍىپ لېٍىڭالضوي ) وىفىٍەضٔىڭ پۇي ـ ِېٍي ئىچىسە وۆپەٍؽۇْ زەپ ئۆؼۈَ ثىٍەْ ثەضگەْ پۇي ـ ِېٍىڭالض اﷲ ٔىڭ زەضگبھىسا ؼىٍەض ئۈچۈْ ثىط پبٍسا ئېٍىپ وەٌّەٍسۇ .اﷲ ٔىڭ ضاظىٍىمىٕي وۆظٌەپ ثەضگەْ ئىمحؽبزىٌ ِەججۇضىَىحىڭالض ثبضِ .بٔب ثۇ ِەؼئۇٌىَەجٕي ئبزا لىٍغبٔالض ئبٌالھ ٔىڭ زەضگبھىسا ئبٌىسىغبْ ِۇوبپبجٍىطىٕي لبجّۇ -لبت وۆپەٍحىۀٍەضزۇض » ( .) 39 ئىٕؽبٔالض ثەضپب لىٍغبْ ِەزۀىَەجٍەضِۇ ذۇززى جەثىئەجىە ئوذفبؾ ثۇ لبٔۇْ زائىطىؽي ئىچىسە پەٍسا ثوٌىسۇ ۋە ٍولىٍىسۇ ( .) 50 - 40 ثۇ پەٍسا ثوٌۇؾ ۋە ٍولىٍىؿ ئبٌىّىسە ،ئىٕؽبٕٔىڭ ئۆظگىچە ثىط ئوضٔي ثبض .ثۇ ئبٌالھ جەضىپىسىٓ ئىٕؽبٕٔىڭ ئۆظٌىىىگە وەـحىٍۀگەْ « فىحطەت » ؼبٍىؽىسە لوٌغب وەٌحۈضۈٌگەْ .ئۇٔىڭ ثۇظۇٌّبً 264
ِۇھبپىعە لىٍىٕىفي ۋەھىٌ ثىٍەْ ثەضپب لىٍىٕىسىغبْ ثىط ئۈؼحمۇضۇٌّب ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه .لۇضئبٔسا پەلەت ثۇ ؼۈضىسىال جىٍغب ئېٍىٕغبْ ۋە فىحطەت ئبٍىحي زەپ ثىٍىٕىسىغبْ ئبٍەت جۆۋۀسىىىچە:
اَّللِ َذلِ ِ اَّللِ الاِِت فَطَر النااس علَيػها ََل تَػب ِد ِ ِ ين الْ َقيِّ ُم َولَ ِك ان ك لِل ِّدي ِن َحنِي ًفا فِطَْرَة ا يل ٗتَْل ِق ا َ فَأَق ْم َو ْج َه َ َ َ َ َْ ك ال ّد ُ ْ َ أَ ْكثَػَر الن ِ ااس ََل يَػ ْعلَ ُمو َف
« ثبضٌىمىڭٕي ھەض ذىً ئبظغۇٍٔۇلالضزىٓ ٍىطالالـحۇضغبْ ھبٌسا پۈجۈْ ۋۇجۇزۇڭ ثىٍەْ جوغطا ۋە ئەؼٍي زىٕغب ،ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبٔىَەجٕىڭ ئۆظ وىٍّىىىگە ٍبضىحىٍىفحىال ٔەلىؿ لىٍىپ ئوٍۇۋەجىەْ فىحطەجىە ٍۈظٌۀسۈضگىٕىي ،ئبٌالھ ٔىڭ ٍبضاجمىٕىسا ؼەٌجىٌ ثىط ئۆظگىطىؿ ِەٍسأغب وەٌّىؽۇِْ .بٔب ثۇ جوغطا زىٕٕىڭ ِەلؽىحىسۇضٌ ،ېىىٓ ئىٕؽبٔالضٔىڭ جوٌىؽي ثىٍّەٍسۇ » ( .) 30 ؼۈضە ئىٕىبض لىٍغۇچىالضٔىڭ وۈـىۈضجىفٍىطىٕىڭ ئۆضٔەوٍىطىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ ( ) 58ۋە جۇٔجي ِۇھبجبثىٕىڭ ثۇ لىٍحبلمب چۈـۈپ ،ھەض لبٔساق ـەوىٍسە وۈچ ئىفٍىحىپ ئىٕىبغ لبٍحۇضۇـحىٓ جوؼىسۇ .ثۇ ئىالھي جەۋؼىَە ثوٌۇپّۇ ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضىحىٍغبٔىسى .چۈٔىي ئۇظۇْ زاۋاَ لىٍغبْ ِۇذبٌىپەجٍىه ٍىٍالضٔىڭ ئبذىطىغب وەٌگەْ ،ھبوىّىَەت ئۇپۇلحب وۆضۈٔگۀىسىِ .ەزىٕە ٍوٌسا، ِەزىٕىٕىڭ ئەڭ ِۆجىۋەض ـەذىؽي ِەزىٕە ٍوٌىغب ضاۋاْ ثوٌۇؾ ئبٌسىسا ئىسى .ئۆظ ثېفىّچىٍىك ثىٍەْ ھەضىىەت لىٍّبؼٍىك ،جەِىىٍٕىه ثىٍەْ ھەضىىەت لىٍىؿ وېطەن ئىسى .چۈٔىي وۈچىە ئىگە ثوٌغبٔسا ئۇٔىڭغب ؼەثىط لىٍىؿِ ،ۇذبٌىپەت ثوٌۇپ ؼەثىط لىٍىفحىٓ جېرىّۇ لىَىٓ .وۈچ / ھبوىّىَەت ثىٍەْ ئېّحىھبْ ،وۈچ ۋە ِبي ِ -ۈٌۈن ثىٍەْ ئېّحىھبٔسۇض .وۈچ ۋە ثىؽبجمب ؼەثىط لىٍىؿ ھەض لبٔساق وىفي لىالالٍسىغبْ ئىؿ ئەِەغ:
اَّللِ ح ٌّق وََل يست ِخ افن ا ِ ين ََل يُوقِنُو َف اصِ ِْب إِ اف َو ْع َد ا َ َ َ ْ َ َ فَ ْ اك الذ َ
« ؼەۋض لىٍغىٓ ،اﷲ ٔىڭ ۋەزىؽي ھەلىمەجەْ ضېئبٌٍىممب ئبٍٍىٕىسۇ ( .ئۆظ زېگەْ ؼۆظٌىطىگە ) چىٓ زىٍىسىٓ ئىفۀّەٍسىغبٔالضٔىڭ ئېغۋاگەضچىٍىىي ؼېٕي ثبـجبـحبلٍىممب ۋە ذۇزىڭٕي ثىٍّەؼحىٓ ثىط ئىٕىبغ لبٍحۇضۇـمب ئېٍىپ ثبضِىؽۇْ » ( .) 60
ئەَكەبۇت ضۈرىطي ؼۈضە - 41 ،ئبٍەجحىىي « چىفي ئۆِۈچۈن جوضى » ِىؽبٌي ۋەؼىٍىؽي ثىٍەْ « ئۀىەثۇت » ؼۈضىؽي زەپ ئبجبٌغبْ .ئىىطىّۀىڭ ثبٍبْ لىٍىفىچە ،ھىجط - 95ئبٍەت ِۇـطىىالضٔىڭ ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئىؽّىٕي ِەؼرىطە لىٍىفي ؼەۋەثىسىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ. ؼۈضىٕىڭ ِەوىە ٍبوي ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسە پەضلٍىك لبضاـالض ِەۋجۇت .ثۇالضٔي ِۇٔساق جۆت ٔۇلحىغب ٍېغىٕچبلالـمب ثوٌىسۇ: ِ .1ۇجٍەق وۆپ ؼبٍٔىك ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ زەپ لبضاٍسۇ. .2ئىجٓ ئبثجبؼٕىڭ ئىىىي لبضىفىسىٓ ثىطؼي ۋە لبجبزەگە وۆضە ؼۈضە پۈجۈٍٔەً ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ.
265
.3ـبثي - 2 ،ۋە - 3ئبٍەجٍەض ِەزىٕىسەِ « ،ۇؼۇٌّبْ ثوٌسۇق » زەپ ھىجطەجىە ٍبٔساـّىغبٔالض ھەلمىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ( جبثبضى ۋە ۋاھىسى ) .ثبـحىىي 11ئبٍەت ِەزىٕىسە ،لبٌغبْ ئبٍەجٍەض ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ۋەٍبوي ثۇٔىڭ زەي ئەوؽىچە ثوٌغبْ زەپ لبضاٍسىغبٔالضِۇ ثبض. .4ھەظضىحي ئەٌىگە ئبؼبؼالٔغبٔساِ ،ەوىە ِ -ەزىٕە ئبضىؽىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ٍوي ؼۈضىؽىسۇض. ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔساِ ،ەوىە زەۋضىٕىڭ ئبذىطلي ِەظگىٍىسە ٍبوي ھىجطەت ۋە ئۇٔىڭسىٓ ئۇظۇْ ئۆجّىگەْ ثىط ِەظگىً ئىچىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ئېَحىفمب ثوٌىسۇ .ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇـىٕي ھەثەـىؽحبْ ھىجطىحىگىچە ثوٌغبْ زەۋضگىچە ئىٍگىطى ؼۈضگۀٍەضِۇ ثوٌغبْ. ٌېىىٓ - 8ئبٍەت ئىؽطا - 25 - 23ئبٍىحىٕي ئىّب لىٍغبٍٔىمي ئۈچۈْ ثۇ لبضاؾ جوغطا ئەِەغ. زەؼٍەپىي جەضجىپٍەضزە ضۇَ ۋە ِۇجەففىفىٓ ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب ٍەضٌەـحۈضۈٌگەْ .ئۀىەثۇت ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ئبذىطلي ؼۈضە ِۇجەففىفىٓ ؼۈضىؽي ثىٍەْ ثىط ۋالىححب ٍبوي ئبضلىسىٕال ٔبظىً ثوٌغبْ. ٔۇھ لىؽؽىؽىٕىڭ ثۇ ؼۈضىسىىي ـەوٍي ِەوىىسە ظۇٌۇَ وۆضگەْ ِۇؼۇٌّبٔالضغب جەؼەٌٍىٌ ثەضِەوحە. ؼۈضىٕىڭ ثىطىٕچي ۋە ئبذىطلي ئبٍەجٍىطى ِۇھىُ ئبٍەجٍەض ثوٌۇپ ،ثەٌىي لۇضئبْ ؼۈضىٍىطى ئىچىسە ئەڭ جەؼىطٌىه ثىطىٕچي ۋە ئبذىطلي ئبٍەجٍەض ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌغبْ زېَىفىە ثوٌىسۇ. ؼۈضە ِۇلبجحبئب ھەضىپٍىطىسىٓ وېَىٓ جۆۋۀسىىي ئبٍەت ثىٍەْ ثبـالٔغبْ:
أ ِ ااس أَ ْف يػُْتػَرُكوا أَ ْف يَػ ُقولُوا آَ َمناا َوُى ْم ََل يػُ ْفتَػنُو َف َ َحس َ ب الن ُ
ئىٕؽبٔالض « ئىّبْ ئېَححۇق » زەپ لوٍۇؾ ثىٍۀال ؼىٕبٌّبً جەضن ئېحىٍىّىع زەپ ئوٍالِسۇ؟ ( .) 2 ثۇ ،لۇضئبْ ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضٍبٔىسا ِۇٔبپىمالض جىٍغب ئېٍىٕغبْ جۇٔجي ؼۈضىسۇض ( .) 13 - 10 ،3 ؼۈضە ثىۋاؼحە ِۇھبجبثٕىڭ ٍۈضىىىگە ذىحبة لىٍىسىغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ؼۈضىّۇ ثبـمب ؼۈضىٍەضگە ئوذفبؾ ثىۋاؼحە ھبٌسا ِۇھبجبثىغب جەؼىط وۆضؼىحىفٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب .ثۇ ٔۇلحىسا « جەؼىط وۆضؼىحىپ ٔېّە لىٍّبلچي؟ » زېگەْ ؼوئبي ھەي لىٍغۇچ ضوي ئوٍٕبٍسۇ « .ئەگەض جەؼىطىگە ئۇچطىؽب » ـۇٔىڭغب ِبغ ھبٌسا ثەـەضٔي ئىٕؽبٔغب ئبٍالٔسۇضىسۇ .جەؼىط وۆضؼەجىەْ زەضىجىسە ئىٕؽبٕٔي ئۆظىگە لبٍحۇضىسۇ .جەؼىط وۆضؼەجىەْ زەضىجىسە ئىٕؽبٔغب ـبزٌىك ثېغىفالٍسۇ .ھەِّىسىٓ ِۇھىّي ،ئۇچطىغبْ جەؼىطىگە ِبغ ھبٌسا ٍبضىحىٍىؿ ِەلىؽىحىگە ٍېمىٍٕىفىسۇ:
ومن جاى َد فَِإاَّنَا َُي ِ ِ ي اى ُد لِنَػ ْف ِس ِو إِ اف ا اَّللَ لَغَِ ٌّ ِن َع ِن الْ َعالَم َ ََ ْ َ َ َ
« وىّىي ( ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىٕي ئەِەٌگە ئبـۇضۇؾ ئۈچۈْ ) پۈجۈْ وۈچي ثىٍەْ جىطىفچبٍٔىك وۆضؼەجؽە ،ئۆظىٕىڭ پبٍسىؽي ئۈچۈْ جىطىفمبْ ثوٌىسۇ .اﷲ ھەلىمەجەْ جبِبِي ئەھٍي جبھبٔسىٓ ثىھبجەجحۇض » ( .) 6 ئبجب -ئبٔب ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه جېّىٕي جەـىىً لىٍغبْ ئىؽطا ؼۈضىؽىسىىي ثبٍبٔالضزىٓ وېَىٌٓ ،ولّبْ ؼۈضىؽي - 15 - 14ئبٍەجٍەض ۋە ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ثۇ ؼۈضىٕىڭ - 8ئبٍىحي وەٌّەوحە .ثۇ ئبٍەجحە ،ئىؽطا ؼۈضىؽىسىىي « " ئۇف " چبغٍىك ثىط ؼۆظٔىّۇ لىٍّب! » ئبٍىحىٕي ؼۈٍئىؽحىّبي لىٍّبلچي ثوٌغبْ ئىٕىبضچي ئبجب -ئبٔىغب لبٔساق ِۇئبِىٍە لىٍىؿ ھەلمىسە ٍوٌَوضۇق وۆضؼىحىٍگەْ « :ئەگەض ئبجب ـ ئبٔبڭ ؼېٕي ؼەْ ثىٍّەٍسىغبْ ٔەضؼىٕي ِبڭب ـېطىه وەٌحۈضۈـىە ظوضٌىؽب ،ئۇالضغب ئىحبئەت لىٍّىغىٓ » ( .) 8 266
ؼۈضىسە ھەظضىحي ٔۇھٕىڭ لەۋِىگە ئەٌچي لىٍىپ ئەۋەجىٍگۀٍىىي جىٍغب ئېٍىٕغبْ ( .) 15 - 14 « ٍ 50ىً وەَ ٍ 1000ىً ( ئەٌفە ؼۀەجىٓ ئىٍال ذبِؽىٕە ئبِەْ ) » ِەجبظ ئۇؼٍۇثي ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌىسۇ .ثۇ ئبضلىٍىك ثىط جەضەپحىٓ ضەؼۇٌۇٌالھمب جەؼەٌٍي ثېطىفٕيٍ ،ۀە ثىط جەضەپحىٓ ئىٕىبضچىالضٔي ئبگبھالٔسۇضۇـٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب. ئبٔسىٓ ھەظضىحي ئىجطاھىّٕىڭ ئۆظ لەۋِىگە ئەٌچي لىٍىپ ئەۋەجىٍىفي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ ( - 16 .) 27ثۇ ثۆٌەوحە ئىالھي جەۋؼىَۀىڭ ئوضۇْ ئېٍىفي وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ « :ظېّىٕسا ؼەٍط لىٍىڭالض ،اﷲ ٔىڭ ِەذٍۇلبجىٕي لبٔساق لىٍىپ (ٍولحىٓ) ثبض لىٍغبٍٔىمىغب لبضاڭالض » زېگىٓ ( .) 20 ثەظى ثەـەضى ثىٍىٍّەضگە لبضىحب ثۇٔىڭسىّٕۇ ئبضجۇق جەضغىپ ثوالِسۇ؟ ؼۈضىسە ھەظضىحي ٌۇجٕىڭ لەۋِىگە پەٍغەِجەض لىٍىپ ئەۋەجىٍگۀٍىىىّۇ جىٍغب ئېٍىٕغبْ ( - 28 ) 35ثوٌۇپ ،ثبـمب ئىٕىبضچىالضٔىڭّۇ ِەزٍەْ ،ئبز ۋە ؼەِۇز زۇچبض ثوٌغبْ ئبلىۋەجىە لبٌغبٍٔىمي لەٍث لىٍىٕغبْ. ؼۈضىسە لەؼەغ ؼۈضىؽىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ لبضۇْ -پىطئەۋْ -ھبِبٔسىٓ ئىجبضەت ئۈچ ئوثطاظ جىٍغب ئېٍىٕغبْ لىؽؽە جەوطاض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ئەِّب ثۇ ؼۈضىسە ِەظوۇض ئۈچ ئوثطاظ ثىط ٍەضزە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ظۇٌۇِٕىڭ ئۈچ ذىً ھبٌىحي ثۇ ئۈچ ئوثطاظ ئبضلىٍىك جەؼۋىطٌۀگەْ .لىؽؽەزە ئبٌالھ ٔىڭ ئىّبٔىٕىڭ ثەزىٍىٕي ئۆجىگەْ ئەٌچىٍەضگە لىٍغبْ ٍبضزىّي گەۋزىٍۀسۈضۈٌگەْ .ثۇ ئبضلىٍىك ضىؽبٌەت ِىطاؼىٕي ظىّّىؽىگە ئبٌغۇچىالضٔي ئىسزىَە جەھەجحىٓ جەٍَبضالـٕي ِەلؽەت لىٍغبْ. ٔبِبظٔىڭ ِەلؽىحىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەضزىٓ ثىطؼي ثۇ ؼۈضىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ:
ك ِمن الْ ِكتَ ِ ِ ِ ص ََّل َة تَػْنػ َهى َع ِن الْ َف ْح َش ِاء َوالْ ُمْن َك ِر َولَ ِذ ْك ُر ص ََّل َة إِ اف ال ا اب َوأَقِِم ال ا اتْ ُل َما أُوح َي إلَْي َ َ صنَػعُو َف أَ ْكبَػ ُر َو ا اَّللُ يَػ ْعلَ ُم َما تَ ْ
اَّللِ ا
« ( ئي ثۇ ذىحبثٕىڭ ِۇھبجبثي! ) ؼبڭب ۋەھىٌ لىٍىٕغبْ وىحبثمب ئەگەـىىٓ ۋە ( ثبـمىالضغب ) ٍەجىۈظگىٓٔ ،بِبظٔي ( جەئسىً ئەضوبْ ثىٍەْ ) ئولۇغىٓ ( ،الٍىمىسا ئبزا لىٍىٕغبْ ) ٔبِبظ ھەلىمەجەْ ( ئىٕؽبٕٔي ) لەثىھ ئىفالضزىٓ ۋە گۇٔبھالضزىٓ جوؼىسۇ ،اﷲ ٔي ٍبز ئېحىؿ ،ئبٌالھٕىڭّۇ ؼىٍەضٔي ٍبز ئېحىفي ھەلىمەجەْ ھەِّىسىٓ ئۇٌۇغسۇض ،اﷲ لىٍىۋاجمبْ ( ھەِّە ) ئىفىڭالضٔي ثىٍىپ جۇضىسۇ » ( .) 45 ثۇ ؼۈضىسە ثبـمب زىٓ ۋە چۈـۀچىسە ثوٌغبٔالض ثىٍەْ ِۇٔبظىطە لىٍغبٔسا ،ضىئبٍە لىٍىؿ ظۆضۈض ثوٌغبْ ئۇؼٍۇة ۋە ِېحوزلب ِۇٔبؼىۋەجٍىه جەٌىّبجالض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
ِ اِ ِ وََل َُتَ ِادلُوا أ َْىل الْ ِكتَ ِ ين ظَلَ ُموا ِمْنػ ُه ْم َوقُولُوا آَ َمناا َِبلا ِذي أُنْ ِزَؿ إِلَْيػنَا اب إِاَل َِبلاِِت ى َي أ ْ َ َح َس ُن إاَل الذ َ َ وأُنْ ِزَؿ إِلَي ُكم وإِ ََلنَا وإِ ََل ُكم و ِ اح ٌد َوََْن ُن لَوُ ُم ْسلِ ُمو َف ْ َْ ُ َ ُ َْ َ
ئەھٍي وىحبة ثىٍەْ پەلەت ئەڭ چىطاٍٍىك ضەۋىفحە ِۇٔبظىطىٍىفىڭالض ،ظۇٌۇَ لىٍّىغىچە ئۇالضغب ٍبذفي ئۇؼٍۇة ۋە ِېحوزالض ثىٍەْ ِۇئبِىٍە لىٍىڭالض ۋە ئېَحىڭالضوي « :ثىع ثىعگە ٔبظىً لىٍىٕغبْ وىحبثمب ۋە ؼىٍەضگە ٔبظىً لىٍىٕغبْ وىحبثمب ئىّبْ ئېَححۇق ،ؼىٍەضٔىڭ ئىالھىڭالض ۋە ثىعٔىڭ ئىالھىّىع ثىطزۇض ،ثىع پەلەت اﷲ لب ثوٍؽۇٔغۇچىالضِىع » ( .) 46 ئبٔسىٓ ؼۆظ ۋەھىَٕىڭ ئىالھىٌ ِۀجەؼىگە وەٌحۈضۈٌىسۇ ۋە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ثۇضۇٔسىٓ جبضجىپ ؼبۋازىٕىڭ ٍوق ئىىۀٍىىي جەوىحٍىٕىسۇ ( .) 51 - 48 267
ئىٕىبضچي لەۋِٕىڭ ِۆجىعە جەٌەپ لىٍىفي ثۇ ؼۈضىسە جەوطاض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ « .ضەثجي جەضىپىسىٓ ئۇٔىڭغب ثىط ِۆجىعە ثېطىٍىفي وېطەن ئەِەؼّۇ؟ » زېگەْ ئىٕىبضچي لەۋَ وۆظ ئبٌسىسىىي ئەڭ چوڭ ِۆجىعە ثوٌغبْ لۇضئبٕٔي وۆضەٌّىگەْ ٍبوي ِۆجىعە زەپ لبضاـٕي ذبٌىّىغبٔىسى .ئۇالضغب ثېطىٍگەْ جبۋاة ـۇ ظېھٕىَەجٕىڭ وۈٔىّىعزىىي ؼبضلىٕسىٍىطىغىّۇ ثېطىٍگەْ جبۋاثحۇض:
ِ ْف ِهم أَ اًن أَنْػزلْنَا علَي َ ِ اب يػُْتػلَى َعلَْي ِه ْم َ َْ ك الْكتَ َ أ ََوََلْ يَك ْ
« ثىعٔىڭ ؼبڭب جىالۋەت لىٍىٕىپ جۇضىسىغبْ وىحبثٕي ٔبظىً لىٍغبٍٔىمىّىع ئۇالضغب ( ِۆجىعە ثوٌۇـمب ) وۇپبٍە لىٍّىسىّۇ؟ » ( .) 51 ـۇٔساق ،وۇپبٍە لىٍّىسىّۇ؟ ئي ِۇھبجبة! ئبٌالھ وبالِي ۋاؼحىؽي ثىٍەْ ؼۀسىٓ ؼوضاۋاجىسۇ. ثۇ ؼوئبٌٕي ِبڭب زەۋاجىسۇ زەپ ثىً ،ئۆظەڭگە ئبي ،ثۇ ؼوئبٌٕي ئبضلبڭغب چۆضىۋەجّە! ۋە چىٓ زىٍىڭسىٓ ثۇ ؼوئبٌغب جبۋاة ثەض: ثۇ لۇضئبْ ِۆجىعە ؼۈپىحىسە ؼبڭب ٍېحەضٌىىّۇ ٍ -ېحەضٌىه ئەِەؼّۇ؟ ٍېحەضٌىه ثوٌّىغبْ ثوٌؽب، ٔېّە ئۈچۈْ ٍېحەضٌىه ئەِەغ؟ ئەگەض لۇضئبْ ثىط ِۇئّىٕگە ٍېحەضٌىه ثوٌّبٍسىغبْ ثوٌؽب، ئبٌەٍِەضٔىڭ ضەثجي ثۇ ؼوئبٌٕي لوٍبجحىّۇ؟ زېّەن ،لۇضئبْ ثىط ِۇئّىٕگە ِۆجىعە ؼۈپىحىسە وۇپبٍە لىٍىفي وېطەن ،ھەجحب ٍېحەضٌىىحۇض .ئەگەض ؼبڭب ٍېحەضٌىه ثوٌّىغبْ ثوٌؽب ،ئبٌالھ جىٓ ٍۀە لبٔساق ِۆجىعە جەٌەپ لىٍىؽەْ؟ ؼەْ ِۆجىعە جەٌەپ لىٍسىڭ ،ئبٌالھ ؼبڭب ثۇ جبۋاثىٕي ثەضزى .ثۇ جبۋاثمب لبٔبئەجٍۀّىگەْ وىفىگە ٔېّە وۇپبٍە لىٍىسۇ؟ « ؼبڭب ئىجبزەت لىٍّبلچي ئىسىٌُ ،ېىىٓ ٍېطىڭ جبض وەٌسى » زېگۈچىٍەضگە ؼۈضىسە ِۇٔساق جبۋاة ثېطىٍگەْ:
َي ِعب ِاد ا ِ اعب ُد ِ ِ ِ ِ ِ وف ي فَ ْ ُ ين آَ َمنُوا إ اف أ َْربي َواس َعةٌ فَإ اَي َ ي الذ َ َ َ َ
« ئي ئىّبْ ئېَحمبْ ثۀسىٍىطىُ! ِېٕىڭ ظېّىٕىُ ھەلىمەجەْ وەڭسۇضِ ،بڭىال ئىجبزەت لىٍىڭالض » ( .) 56 ثۇ ئبٍەجحىٓ وېَىٓ « ھەض ثىط جبٔساض ئۆٌۈِٕىڭ جەِىٕي جېحىغۇچىسۇض ،ئبٔسىٓ ثىعٔىڭ زەضگبھىّىعغب لبٍحۇضۇٌىؽىٍەض » ( ) 57زېگەْ ئبٍەت ثىٍەْ ھەِّىّىعٔىڭ ئبلىۋىحىّىع ئەؼٍىحىٍگەْ .ئۆٌۈِٕي ئەؼٍەؾ زۇَٔبغب ثېطىٍىپ وەجّەؼٍىه ئۈچۈْ ـەضت .زۇَٔبغب ثېطىٍىپ وېحىؿ ٍەوىە زۇَٔب چۈـۀچىؽي ثىٍەْ ٍبـبـحۇضٍ .ەوىە زۇَٔبٌىك ثوٌغبٔالض ئۈچۈْ ثۇ زۇَٔب ئۇالض ئوٍٕبپ ٍۈضگەْ ثبٌىالض ثبغچىؽىسۇض:
ِِ اٖتياةُ الدنْػيا إِاَل ََلْو ولَعِ ِ اٖتَيَػ َوا ُف لَ ْو َكانُوا يَػ ْعلَ ُمو َف اار ْاْلَ ِخَرةَ ََلِ َي ْ َ َوَما َىذه ََْ ٌَ ٌ ب َوإ اف الد َ
« ئەگەض ( ئەلٍىٕي ئىفٍەجؽە ) زۇَٔب جىطىىچىٍىىي پەلەت ئۆجىۈٔچي ئوٍۇْ ـ وۈٌىە ۋە غەپٍەجحىٓ ثبـمب ٔەضؼە ئەِەغ ( ئىىۀٍىىىٕي ثىٍەجحي ) ،ـۈثھىؽىعوي ،ھبٍبجٕىڭ ٍۀە ثىط جەضىپي ثبض ثوٌۇپِ ،بٔب ثۇ ھەلىمي ھبٍبجحۇض ،وبـىي ئۇالض ثۇٔي ثىٍىپ ٍەجىەْ ثوٌؽب » ( .) 64 ئۇالض ئەلىً جەھەجحىٓ زائىُ ثبال ھبٌىحىسە لبٌىسۇ ،چوڭ ثوٌّبٍسۇ .ثىئوٌوگىَىٍىه جەھەجحىٓ چوڭ ثوٌۇپ ،ئەلىً جەھەجحىٓ ثبٌىغ ثوٌّبؼٍىك ِەؼئۇٌىَەجحىٓ لبچمبٍٔىمحۇض. ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ،پەٍغەِجەضٌەضٔىڭ ئىّبْ ٍوٌىسا جۆٌىگەْ ثەزەٌٍىطى ئەؼٍىحىپ ئۆجۈٌگەْ ثوٌۇپ ،ؼۈضە ثۇ ثەزەٌٕي جۆٌەـىە ضاظى ثوٌغبٔالضغب ثىط ذۇـرەۋەض ثەضگەْ ھبٌسا ئبذىطٌىفىسۇ« : ثىعٔىڭ ٍوٌىّىعزا پۈجۈْ وۈچي ثىٍەْ وۆضەؾ لىٍغبٔالضٔي ئەٌۋەجحە ٍوٌىّىعغب ٍېحەوٍەٍّىع » ( .) 69 268
ثۇ ئىىىي ئبٍەت وىفىگە ذۇززى ِەوىىٕي ِەزىٕىگە ثبغٍىغبْ ثبؼمۇچٕي ئىپبزىٍەۋاجمبٔسەن جۇٍغۇ ثېطىسۇِ .ۇئّىٓ ثىٍەْ وبپىطٔىڭ ھبٍبجٕي لبٍؽي ٔۇلحىسىٓ وۆظەجىۀٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ ثۇ ئبٍەجٍەضزىٓ وېَىٓ ،ؼۈضە ئبٌالھ لب ٍەجىۈظىسىغبْ « ٍوٌالض » ھەلمىسە جوذحبٌغبْ ئبٍەت ثىٍەْ ئبذىطٌىفىسۇ .جۆۋۀسىىي ئبٍەجٕي ثىط « ئەؼٍي » ِۀجەزىٓ چىممبْ ثىطزىٓ ئبضجۇق « ئۇؼۇي » ـەوٍىسە ئولۇـمب ثوٌىسۇ:
ِ ِ اِ ِِ ي اه ْم ُسبُػلَنَا َوإِ اف ا اَّللَ لَ َم َع الْ ُم ْحسن َ ين َج َ اى ُدوا فينَا لَنَػ ْهديَػنػ ُ َوالذ َ
« ثىع ئۈچۈْ پۈجۈْ وۈچي ثىٍەْ وۆضەؾ لىٍغبٔالضٔي ئەٌۋەجحە ٍوٌىّىعغب ٍېحەوٍەٍّىع ،اﷲ ھەلىمەجەْ ٍبذفي ئىؿ لىٍغۇچىالض ثىٍەْ ثىٍٍىسۇض » ( .) 69
يۇتەففىفىٍ ضۈرىطي ؼۈضە - 1ئبٍەجحىىي « لبلحي -ؼولحي لىٍغبٔالض » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ِۇجەففىفىٓ » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ: « لبلحي -ؼولحي لىٍغبٔالضٔىڭ ھبٌىغب ۋاً! » ( .) 1 وەٌىّە جۈضٌىٕىپ چىممبْ جەجفىف ،لبضىّۇلبضـي ِۀىٍىه ؼۆظ ثوٌۇپ ،ھەَ ِبززى ھەَ ِۀىۋى جەھەجحىٓ ئۆٌچەؾ ۋە ثبھبالـحب « ئۆظ ٔەپؽىگە چوغ جبضجىؿ » ِۀحىمىؽىٕي ئىپبزىٍەٍسۇ. ِۇجٍەق وۆپ ؼبٔسىىي جەپؽىط ۋە ِۇؼھبثحب ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ھەزىػ وىحبثٍىطىسا ۋە ثەظى جەپؽىطٌەضزە ثىطىٕچي ئبٍەت ثىٍەْ « ۋەٍٍۇْ ٌىً ِۇجەففىفىٓ » ئىجبضىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي ٔوپۇظٌۇق ئبٌىّالض ؼۈضىٕىڭ لىؽّەْ ٍبوي پۈجۈٍٔەً ِەوىە ۋەٍبوي ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسە ئىرحىالپٍىفىپ لبٌغبْ .ثۇالضٔي ِەوىىسەِ ،ەزىٕىسە ۋە ِەوىە ثىٍەْ ِەزىٕە ئبضىؽىسا ٔبظىً ثوٌغبْ زېگۈچىٍەض زەپ ئۈچ ٔۇلحىغب ٍىغىٕچبلالـمب ثوٌىسۇ. .1ئىجٓ ِەؼئۇز ۋە ئۇٔىڭ ئىعىسىٓ ِبڭغۇچىالض ؼۈضىٕي ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ زېگۈچىٍەضٔىڭ ئەڭ ئبٌسىسا وېٍىسۇ .ئەگەض ئىجٓ ِەؼئۇزلب ٔىؽجەت ثېطىٍگەْ ضىۋاٍەت ئىفۀچٍىه ثوٌؽب ،ئىجٓ ِەؼئۇز ئۆظى ـەذؽەْ ـبھىث ثوٌغبْ ۋەلە ھەلمىسە ؼۆظ لىٍىسۇٍ .ېفيٍ ،بـبؾ ـەوٍي ،ثىٍىّي ۋە جەجطىجىؽي ثۇٔىڭغب ِۇۋاپىك. .2ئىجٓ ئبثجبغ ۋە ئۇٔىڭغب ئەگەـىۈچىٍەض ؼۈضىٕي پۈجۈٍٔەً ٍبوي زەؼٍەپىي ؼەوىىع ئبٍىحىسىٓ ثبـمب ئبٍەجٍىطى ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضە ئىىۀٍىىىٕي ئىٍگىطى ؼۈضگەْ .ئىجٓ ئبثجبؼٕىڭ ثۇ ذىً ھۆوۈٍِىطى ئىجٓ ِەؼئۇزلب ئوذفبؾ ئۆظى ـەذؽەْ ثېفىسىٓ ئۆجىۈظگەْ ٍبوي ـبھىث ثوٌغبْ ِەٌۇِبجالض ثوٌّبؼحىٓ ،ـبھىث ثوٌغبْ ٍبوي ئبڭٍىغبٔالض ئبضلىٍىك ئىگە ثوٌغبْ ِەٌۇِبجالضزۇض .چۈٔىي ئىجٓ ئبثجبغ ٍبؾ جەھەجحىٓ ھىجطەت وۈٍٔىطىسە ٍۈظ ثەضگۀٍەضگە ـەذؽەْ ۋالىپ ثوٌغىسەن ئەِەغ ئىسى. .3جبثىط ئبضلىٍىك ئۆظ ئبٌسىغب ثىط ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپي ضىۋاٍەت لىٍىٕغبْ جبثىط ثىٓ ظەٍس ؼۈضىٕي ِەوىە ِ -ەزىٕە ئبضىؽىسا ٔبظىً ثوٌغبْ زەٍسۇ .وەٌجىّۇ ثۇ لبضاـٕي جوغطا زەپ لبضاٍسۇ ( ئىجٓ ئبـۇض ). 269
ثۇ ئىرحىالپالضٔىڭ ِەٍسأغب وېٍىفىسۀ ،بظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثي ھەلمىسىىي ضىۋاٍەجٍەض چوڭ ضوي ئوٍٕىغبْ .ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىفىسىىي « لبلحي -ؼولحي لىٍغبٔالض » ئىپبزىؽي ِەوىىٍىىٍەضگە ۋە ِەزىٕىٍىىٍەضگە ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ .چۈٔىي ثۇ ئىىىي ـەھەض ئبھبٌىؽىٕىڭ ِۇجٍەق وۆپ ؼبٍٔىمي جۇججبض ئىسىِ .ۇٔبظىطىگە ؼەۋەة ثوٌغبْ ٔبظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثي ھەلمىسىىي ضىۋاٍەجٍەضٔي ثىط جەضەپىە لوٍۇپ جۇضۇپ ،ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي ،ئۇؼٍۇثي ۋە ثبالغىحي لبجبضٌىك ئبالھىسىٍىىٍىطىٕي ٔەظەضزە جۇجمبْ ۋالحىّىعزا ،ؼۈضىٕىڭ ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضٔىڭ ئبالھىسىٍىىىگە ئىگە ئىىۀٍىىىٕي وۆضەٌەٍّىع .زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي جەضجىپٍەضٔىڭ ھەِّىؽىسە ئۀىەثۇت ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍغبِْ .ۇجەففىفىٕسىٓ وېَىٓ ثىط ٍوي ؼۈضىؽي ثوٌغبْ ھەج ؼۈضىؽي ٔبظىً ثوٌغبْ. ثۇ ئەھۋاٌسا ِۇجەففىفىٕٕي ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضە ؼۈپىحىسە ٔۇثۇۋۋەجٕىڭ ٍ - 13ىٍىغب جىعىفمب ثوٌىسۇ. ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي « لبلحي -ؼولحي لىٍىؿ »ٔي ضەت لىٍىؿ ۋە « ئبزاٌەت » ثەضپب لىٍىفمب چبلىطىك ثوٌۇپ ،ؼۈضە جۆۋۀسىىىسەن ثبالغەت ئۆضٔىىي ثىٍەْ ثبـالٔغبْ:
اِ ِ ِِ ين إِذَا ا ْكتَالُوا َعلَى الن ِ وى ْم ُِيْ ِس ُرو َف َويْ ٌل ل ْل ُمطَّفف َ وى ْم أ َْو َوَزنُ ُ ااس يَ ْستَػ ْوفُو َف (َ )2وإِذَا َكالُ ُ ي ( )1الذ َ ( )3أَََل يظُن أُولَئِك أَنػاهم مبػعوثُو َف ( )4لِيػوٍـ ع ِظي ٍم ( )5يػوـ يػ ُقوـ الن ِ ِ ي ()6 َْ َ ب الْ َعالَم َ ااس لَر ِّ َ ُ ْ َْ ُ َ َْ َ َ ُ ُ
« لبلحي -ؼولحي لىٍغبٔالضٔىڭ ھبٌىغب ۋاً! ئۇالض وىفىٍەضزىٓ ئۆٌچەپ ئبٌغبْ چبغسا جوٌۇق ئبٌىسۇ .وىفىٍەضگە ئۆٌچەپ ٍبوي جبضجىپ ثەضگەْ چبغسا وەَ ثېطىسۇ ،وىفىٕىڭ ھەلمىٕي ٍەٍسۇ. ئۇالض ثۈٍۈن ثىط وۈٔسە جىطىٍىسىغبٍٔىمىغب ئىفۀّەِسۇ؟ ئۇ وۈٔسە ئىٕؽبٔالض ئبٌەٍِەضٔىڭ ضەثجىٕىڭ ھۇظۇضىغب چىمىسۇ » ( .) 6 - 1 ئبٔسىٓ ئىٕؽبٕٔىڭ ھبٍبجي ذبجىطىٍۀگەْ ئەِەي زەپحىطى ئېچىٍىپ ،ھېؽبثي ؼوضىٍىسىغبْ وۈْ ھەلمىسىىي ثبٍبٔالض ثېطىٍگەْ .ثۇ ئبضلىٍىك لۇضئبْ ئىٕؽبٕٔىڭ زۇَٔبزىىي لىٍّىفي ثىٍەْ ئبذىطەجحە زۇچبض ثوٌىسىغبْ ئبلىۋىحي ئوجحۇضىؽىسا ؼەۋەة ٔ -ەجىجە ِۇٔبؼىۋىحىٕىڭ ثبضٌىمىغب وىفىٕىڭ ٔەظىطىٕي ئبغسۇضىسۇِ .ۇوبپبت ٍبوي جبظأىڭ ،پەظىٍەت ٍبوي ضەؼۋاٌىمٕىڭِ ،ەؼئۇٌىَەت ۋە ِەؼئۇٌىَەجؽىعٌىىٕىڭ ،ؼبزالەت ۋە ذىَبٔەجٕىڭ ئبذىطەجحە چولۇَ ثىط ٔەجىجىؽي ثوٌىسۇ ( - 7 .) 28 ؼۈضىٕىڭ وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئەڭ جبضجىسىغبْ ئبٍىحىسەِ ،ەؼئۇٌىَەجؽىعٌىىٕىڭ جەوحىسە لبضىَىپ وەجىەْ ثىط لەٌجٕىڭ ثبضٌىمي جۆۋۀسىىىسەن ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
َك اَّل بل را َف علَى قُػلُوِبِِم ما َكانُوا يك ِ ْسبُو َف َْ َ َ َ َْ
« ھەضگىع ئۇٔساق ئەِەغ ،ثەٌىي ئۇالضٔىڭ گۇٔبھٍىطى جۈپەٍٍىسىٓ زىٍٍىطى لبضىَىپ وەجىەْ » ( .) 14 ؼۈضە ،گۇٔبھ پبجمىمىغب پېحىپ لبٌغبْ ٍەوىە زۇَٔبٌىك ئىٕىبضچىالضٔىڭ لوؾ زۇَٔبٌىك ِۇئّىٍٕەضگە ثوٌغبْ چۈـۀچىؽىسىىي لىڭغىطٌىمٕي ثبٍبْ لىٍغبْ جۆۋۀسىىي ثۆٌەن ثىٍەْ ئبذىطٌىفىسۇ .ئۆظىٕي وۈجۈپ جۇضغبْ ئبلىۋەجٕي ِەؼرىطە لىٍىپ وۆظگە ئىٍّىغبٔالضٔىڭ ئبذىطەجحە لبٔساق ذبض ۋە وۈٌىىٍىه ھبٌغب چۈـۈپ لبٌىسىغبٍٔىمي جبٍٔىك ثىط جەؼۋىط ثىٍەْ ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
ِ اِ ِ اِ ض َح ُكو َف (َ )92وإِ َذا َمروا ِبِِ ْم يػَتَػغَ َام ُزو َف (َ )03وإِ َذا انْػ َقلَبُوا ين آَ َمنُوا يَ ْ ين أ ْ َجَرُموا َكانُوا م َن الذ َ إ اف الذ َ 270
ِ ِ ِِ ِ ِ ي ي (َ )03وإِذَا َرأ َْوُى ْم قَالُوا إِ اف َى ُؤََلء لَ َ ضالو َف (َ )09وَما أ ُْرسلُوا َعلَْي ِه ْم َحافظ َ إِ ََل أ َْىل ِه ُم انْػ َقلَبُوا فَك ِه َ اِ ِِ اار َما ين آَ َمنُوا ِم َن الْ ُكفاا ِر يَ ْ ض َح ُكو َف (َ )03علَى ْاْل ََرائك يَػْنظُُرو َف (َ )03ى ْل ثػُ ِّو َ ب الْ ُكف ُ ( )00فَالْيَػ ْوَـ الذ َ َكانُوا يَػ ْف َعلُو َف ()03
گۇٔبھ پبجمىمىغب پېحىپ لبٌغبٔالض ثىط چبغالضزا ھەلىمەجەْ ِۇئّىٍٕەضٔي ِەؼرىطە لىٍىپ وۈٌەجحي، ِۇئّىٍٕەض لبچبْ ئۇالضٔىڭ ئبٌسىسىٓ ئۆجؽە ،ئۇالض ئۆظئبضا وۆظ لىؽىفبجحي ،ئۆٍٍىطىگە لبٍحمبٔسا ئەھٍىگە ثۇالضٔي ظوق ثىٍەْ ئېَحىپ ثېطەجحيِ .ۇئّىٍٕەضٔي وۆضگۀسە « :ثۇالض ـەوؽىع ئبزاـمبٔالض » زېَىفەجحي .ئۇالض ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ئېحىمبزىٕي وۈظىحىفىە ئەۋەجىٍگىٕي ٍوق .ثۈگۈْ (ٍۀي لىَبِەت وۈٔي) ِۇئّىٍٕەض وۇپطىٕي ھبٍبت ئبزىحي لىٍىۋاٌغبٔالض ئۈؼحىسىٓ وۈٌىسۇ ،ئەثەزىٌ ھوظۇض ۋە ؼبئبزەت ِبلبِىسا ئوٌحۇضۇپ ( ضەثجىگە ) لبضاٍسۇ .وۇپطىٕي ھبٍبت ئبزىحي لىٍىۋاٌغبٔالض لىٍّىفٍىطىٕىڭ « ؼبۋاثي »غب ٔبئىً ثوٌۇپحىّۇ؟ ( .) 36 - 29
ھەج ضۈرىطي ؼۈضىٕىڭ - 25ئبٍىحي ۋە ئۇٔىڭ زاۋاِىسا جىٍغب ئېٍىٕغبْ ھەجگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثۆٌەوىە ئبؼبؼەْ ؼۈضە « ھەج » ؼۈضىؽي زەپ ئبجبٌغبٌْ .ېىىٓ ھەج ئىجبزىحي ثۇ ؼۈضىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ ثەلەضە ۋە ئبٌئىّطاْ ؼۈضىٍىطى ثىٍەْ پەضظ ثوٌغبْ .ؼۈضە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ زەۋضىسىال ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ( ئەثۇ زاۋۇز ۋە جىطِىعى ). ھەج ؼۈضىؽي ٔبظىً ثوٌغبْ ۋالىث ھەلمىسە ئۈچ ذىً لبضاؾ ِەۋجۇت: ِ .1ەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ. ِ .2ەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ. .3ثىط لىؽّي ِەوىىسەٍ ،ۀە ثىط لىؽّي ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ. ئىجٓ ئبثجبغِ ،ۇجبھىس ۋە لبجبزە - 22 - 19ئبٍەجٍىطىسىٓ ثبـمب ئبٍەجٍىطىٕىڭ ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ئىٍگىطى ؼۈضگەْ .ئىجٓ ئبثجبؼمب ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپىسە ،ؼۈضە ظەٌعەٌە -ھەزىس ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضٔىڭ ئوضٔىسۇض. ٍۀە ئىجٓ ئبثجبؼمب ٔىؽجەت ثېطىٍگەْ جبثىط ثىٓ ظەٍس جەضجىپىسە ذېٍي وېَىٕىي ثىط ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ٔۇض ِ -ۇٔبفىمۇْ ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضٔىڭ ئوضٔىسۇضٍ .ۀە ئىجٓ ئبثجبؼمب ،زاھھبق ۋە لبجبزەگە ٔىؽجەت ثېطىٍگەْ ثبـمب ثىط ضىۋاٍەجحە ،ؼۈضىٕىڭ - 55 - 52ئبٍىحىسىٓ ثبـمب ئبٍەجٍەض ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ زېَىٍگەْ. ٍۇلىطىسىىي ثىط -ثىطىگە ظىث ثوٌغبْ ئىىىي جەضجىپ ئىجٓ ئبثجبؼمب ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ .ثۇ جوغطا ئەِەغ .ثۇ ئەھۋاي ھەض ئىىىي جەضجىپٕي ـۈثھىٍىه ھبٌغب چۈـۈضۈپ لوٍىسۇ. ِۇپەؼؽىطٌەضٔىڭ ِۇجٍەق وۆپچىٍىىي ؼۈضىٕىڭ ِەوىە ۋە ِەزىٕىسە ثۆٌىٕىپ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕيٌ ،ېىىٓ ثۇٔي ثەٌگىٍەـٕىڭ لىَىٓ ئىىۀٍىىىٕي لەٍث لىٍغبْ .ثۇ لبضاـٕىڭ جوغطا ثوٌۇؾ ئېھحىّبٌي ٍۇلىطى .چۈٔىي ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ئەڭ ئبذىطلي ؼۈضە ِۇجەففىفىٓ ؼۈضىؽىسۇض .ثۇٔىڭسا ـۈثھە ٍوق .ھەج ؼۈضىؽىٕىڭ ئوضٔي ِۇجەففىفىٓ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽي ثوٌۇپ، 271
ثۇ ئۇٔىڭ ھىجطەت ؼۈضىؽي ئىىۀٍىىىٕي وۆضؼىحىسۇ .ؼۈضە ھىجطەجحىٓ ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـالپ ،زاۋاِي ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ئۇٔسالحب ،ؼۈضىٕىڭ لبٍؽي ئبٍەجٍىطى ِەوىىسە ،لبٍؽي ئبٍەجٍىطى ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ؟ ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىفيٍ ،ۀي زەؼٍەپىي 24ئبٍىحي ھەَ ئۇؼٍۇة ھەَ جېّب ٔۇلحىؽىسىٓ ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضگە ئوذفبٍسۇِ .ۇلبجىً ،ظەِبھفەضى ۋە ضاظى لبجبضٌىك ِۇپەؼؽىطٌەض ثۇٔىڭغب ئبؼبؼەْ ؼۈضىٕي ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ زەٍسۇٌ .ېىىٓ - 41 - 25ئبٍىحي ( - 58ۋە ئۇٔىڭ زاۋاِىسىىي ئبٍەجٍەضِۇ ) ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن .جېّىٕي ٔەظەضزە جۇجؽبق ،ؼۈضىٕىڭ ِەوىىٕىڭ ئبذىطلي ِەظگىٍي ثىٍەْ ِەزىٕە زەۋضىٕىڭ ثېفىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ئېَحبالٍّىع. ثەظەضگبْ « ؼەٍطى جبھبۋۇٌي لۇضئبْ » ٔبٍِىك ئەؼىطىسە ثۇٔىڭغب ٍېمىٓ ثىط لبضاـٕي ئوجحۇضىغب لوٍغبْ .ثىعٔىڭچە ثۇ لبضاؾ جوغطا. ؼۈضىٕىڭ ئەڭ ِۇۋاپىك ٍېطى ِۇجەففىفىٓ ِ -ۇھەِّەز ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضىؽىسۇض. ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىفي وىفىسە ھەلىمەجەْ ثىط ظىٍعىٍە جەؼىطى لبٌسۇضىسۇ .چۈٔىي لۇضئبٔسىىي لىَبِەت ؼەھٕىٍىطى ئىچىسە ،ـۈثھىؽىعوي جەؼىطى ئەڭ چوڭ ثوٌغبْ لىَبِەت جەؼۋىطٌەضزىٓ ثىطؼي ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌّبلحب:
اع ِة َش ْيءٌ َع ِظ ٌيم ( )1يَػ ْوَـ تَػَرْونَػ َها تَ ْذ َى ُل ُكل ُم ْر ِب َع ٍة َع اما ااس اتاػ ُقوا َربا ُك ْم إِ اف َزلَْزلَةَ ال اس َ ََي أَيػ َها الن ُ ِ ِ ِ اَّللِ َش ِدي ٌد ()2 اب ا ت َوتَ َ ب َع ْ أ َْر َ ااس ُس َك َارى َوَما ُى ْم ب ُس َك َارى َولَك ان َع َذ َ ض ُع ُكل َذات ْتَْ ٍل ْتَْلَ َها َوتَػَرى الن َ
« ئي ئىٕؽبٔالض! ضەثجىڭالض ئبٌسىسىىي ِەؼئۇٌىَىحىڭالضٔي ئېؽىڭالضزىٓ چىمبضِبڭالض، لىَبِەجٕىڭ ظىٍعىٍىؽي ھەلىمەجەْ زەھفەجٍىه ثوٌىسۇ .ئۇ وۈٔسە ھەض ثىط ؼۈت ئېّىحىۋاجمبْ ئبٔب ( لبجحىك لوضلۇٔچحىٓ جېڭىطلبپ لېٍىؿ ثىٍەْ ) ئېّىۋاجمبْ ثوۋىمىٕي ئۇٔحۇٍسۇ ،ھەض ثىط ھبِىٍساضٔىڭ ثوٍىسىٓ ئبجطاپ وېحىسۇ ،ئىٕؽبٔالضٔي ِەؼث وۆضىؽەْ ،ھبٌجۇوي ،ئۇالض ( ھەلىمەجحە ) ِەؼث ئەِەغٌ ،ېىىٓ اﷲ ٔىڭ ئبظاثي ھەلىمەجەْ لبجحىمحۇض » ( .) 2 - 1 ؼۈضىٕىڭ ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثۆٌىىىسە ئەڭ ٍۇلىطى پەٌٍىسىٓ ذىحبة لىٍىٕغبْ .ؼۈضە « ،ئي ئىٕؽبٔالض! » زەپ ثبـٍىٕىسۇ ۋە ثۇ ذىحبة ئىىىىٕجي ثۆٌەوحە جەوطاضٌىٕىسۇ .ثۇ ثۆٌەوحە ئىٕؽبٕٔىڭ ئېٍېّېٕحٍىك ٍبضىحىٍىؿ جەضٍبٔي ھەلمىسە ثبٍبٔالض ثېطىٍگەْ .ئبٔسىٓ ثىئوٌوگىَىٍىه ٍبضىحىٍىؿ جەضٍبٔىغب ئۆجىەْ ( .) 5ثۇ ثبؼمۇچالض ھەلمىسە جوذحىٍىفىٕىڭ ؼەۋەثي ،ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبْ ئۈؼحىسىىي ئەجطىٕي ئەؼٍىحىفحۇض .ئىالھي ِېھٕەجىە ٔبئىً ثوٌغبْ ثىط ِەذٍۇلٕي ئبٌالھ ئۆظ ِەٍٍىگە لوٍىۋېحەضِۇ؟ ثۇٔچە ئەجىط ؼىڭسۈضۈپ ،ئۇٔي ِۀب ۋە ِەلؽەجؽىع ٍبضىحبِسۇ؟ ئىٕؽبٕٔىڭ ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحي ثبض .ئىٕؽبٔغب ثېطىٍگەْ ھبٍبت ۋە ثبضٌىك ئىّىبٔالضٔي ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىگە ئۇٍغۇْ ـەوىٍسە ئىفٍەجىەْ -ئىفٍەجّىگۀٍىىىسىٓ چولۇَ ثىط وۈٔي ھېؽبة ئېٍىٕىسۇ .ؼۈضە زەؼٍەپىي 24ئبٍىحىسە ئىٕؽبٕٔىڭ ئەثەزىٌ ئىؽحىمجبٌىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ِەٌۇِبجالضٔي ثبٍبْ لىٍىؿ ثىٍەْ ثىطگە ،ئىٕؽبٕٔي ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىگە ِۇۋاپىك ثىط ھبٍبت ثەضپب لىٍىفمب چبلىطِبلحب. - 25ئبٍەجحىٓ ثبـالپ ھەج جېّىؽي ثبـٍىٕىسۇ ۋە ِۇھبجبثٍىطىٕي زىٕي ؼىّۋوٌالض ۋەوىٍٍىه لىٍغبْ ھەلىمەجٍەض ۋە ئۇالضٔىڭ ئەؼٍي ِەلؽىحىگە وۆڭۈي ثۆٌۈـىە چبلىطىسۇ .ثۇ ثۆٌەن ِۇئّىٍٕەضٔي ِەؼجىسى ھەضەِسىٓ ِەھطۇَ لىٍغبْ ِەوىە ِۇـطىىٍىطىغب لبضىحب ئبگبھالٔسۇضۇؾ ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ .وەثىٕي لبٍحىسىٓ ثىٕب لىٍغبْ ھەظضىحي ئىجطاھىّٕىڭ ـېطىىحىٓ ٍىطاق 272
ئىىۀٍىىي جەوىحٍىٕىسۇ ( .) 28ئۇٔىڭغب ئىٕؽبٔالضٔي ھەجگە چبلىطىؿ ئەِىط لىٍىٕىسۇ ( .) 27 ھەجسە ،ئىجطاھىّٕىڭ ثىط ئۀئۀە ثوٌغبْ لۇضثبٍٔىك لىٍىؿ ئەِطى جىٍغب ئېٍىٕىسۇ ( .) 28ثۇالض ھەجٕىڭ ؼىّۋوٌٍىطى ثوٌۇپ ،ؼىّۋوٌالض لىّّىحىٕي ۋەوىٍٍىه لىٍغبْ ھەلىمەجحىٓ ئبٌىسۇ. ؼىّۋوٌالض ذۇززى ئبٍٕي وۆضؼەجىەْ ثبضِبلمب ئوذفبٍسۇٔ .ەظەض جبـٍىٕىفي وېطەن ثوٌغبْ ٔۇلحب ثبضِبق ئەِەغ ،ثبضِبق وۆضؼەجىەْ ئبٍسۇض .ھەج ئىجبزىحىسە ثبضِبق وۆضؼەجىەْ ئبً ئىجبزەجٕىڭ ِەلؽىحي ثوٌۇپ ،ھەجگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ؼىّۋوٌالض ھەلىمي ِۀىؽىٕي ئىّبْ ئېَحمبٔالضٔىڭ لەٌجىسىٓ جبپىسۇ:
ِ ِ ِ اَّللِ فَِإنػاها ِمن تَػ ْقوى الْ ُقلُ ِ وب َذل َ ك َوَم ْن يػُ َعظّ ْم َش َعائَر ا َ ْ َ
« ئىؿ ِبٔب ـۇٔساق ،ئبٌالھ ثەٌگىٍىگەْ ؼىّۋوٌالضغب چىڭ ٍېپىفىپ ئۇالضٔي ئۇٌۇغالٍسىغبْ ھەض وىُ ـۇٔي ٍبذفي ثىٍؽۇٔىي ،ثۇ ( ؼىّۋوٌالض ھەلىمي ِۀىؽىٕي ) زىٍالضزا ٍىٍحىع جبضجمبْ ِەؼئۇٌىَەت جۇٍغۇؼىسىٓ ئبٌىسۇ » ( .) 32 ؼۈضىسە ،لۇضثبٍٔىك ؼىّۋوٌي ۋەوىٍٍىه لىٍغبْ ھەلىمەت ئۈؼحىسە ئبالھىسە جوذحىٍىسۇ:
وم َها َوََل ِد َم ُاؤَىا َولَ ِك ْن يَػنَالُوُ التاػ ْق َوى ِمْن ُك ْم لَ ْن يَػنَ َاؿ ا اَّللَ ُٖتُ ُ
« اﷲ لب ئۇالضٔىڭ گۆـٍىطى ۋە لبٍٔىطى ٍېحىپ ثبضِبٍسۇ ،اﷲ لب ٍېحىسىغىٕي پەلەت ؼىٍەضٔىڭ ئبٌالھ لب ٔبِبٍەْ لىٍغبْ ِەؼئۇٌىَەت جۇٍغۇٌىطىڭالضزۇض » ( .) 37 ئىٕؽبٕٔىڭ ٍبضىحىٍىفىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثۆٌۈَ ثىٍەْ ھەج ھەلمىسە جوذحبٌغبْ ثۆٌۈَ ئبضىؽىسا ٍېپىك ھبٌسا ظىچ ِۇٔبؼىۋەت ثبض .ھەج ،ئەؼٍىگە لبٍحىؿ ثوٌۇپ ،ئىٕؽبٔىَەجٕىڭ ئبجب ٍۇضجي ،ئبٔب لۇچىمىغب ثېطىؿ ،ئىٕؽبٕٔي ٍەض ٍۈظىسە وۈجىۋاٌغبْ جۇٔجي ِبوبٔغب ثوٌغبْ ۋاپب ثۇضچىٕي ئبزا لىٍىفحۇض. ثۇ ؼۈضە – 78 ،ئبٍىحىسە جىھبز ظاِبْ ۋە ِبوبْ چەوٍىّىؽي ثوٌّبؼحىٓ « ثۇٍطۇٌغبْ » ؼۈضە ( فۇضلبْ ) 52 ،ثوٌۇپ - 39 ،ئبٍىحىسە ئۇضۇـمب پەلەت « ضۇذؽەت لىٍىٕغبٍٔىمىٕي » ثىٍسۈضىسۇ. جىھبز ئەِىط لىٍىٕىپ ،ئۇضۇـمب ضۇذؽەت لىٍىٕىفي ٔېّە زېگۀٍىه ثوٌىسۇ؟ ثۇ ِۇٔساق زېگۀٍىه ثوٌىسۇ: جىھبز ،ئىٕؽبٕٔىڭ ئبٌالھ ٍوٌىسا پۈجۈْ وۈچىٕي ؼەضىپ لىٍىفٕي ثىٍسۈضىسۇ .جەھسۇ غەٍطەت- ئەِەٌىٌ ھەضىىەت ثىٍەْ ئېٍىپ ثېطىٍغبْ جىھبز؛ ئىجحىھبز -ئىٍىُ ثىٍەْ ئېٍىپ ثېطىٍغبْ جىھبز؛ ِۇجبھەزۀ -ەپؽي ذبھىفىغب لبضـي ئېٍىپ ثېطىٍغبْ جىھبزجۇض .ؼۈضىسە پەلەت ئۇضۇـمب ضۇذؽەت لىٍىٕغبٍْ .ۀي ،جىھبز ھبٍبجٕىڭ ئبذىطغىچە زاۋاِالـحۇضۇـٕي جەلەظظا لىٍىسۇ .جىھبز ھبٍبجٕىڭ غبٍىؽي ثوٌۇپ ،ئۇضۇؾ ِەججۇض ثوٌّىغىچە ِۇضاجەت لىٍىّٕبٍسىغبْ ثىط چبضە .ـۇڭب جىھبزلب ثۇٍطۇٌۇپ ،ئۇضۇؾ لىٍىفمب ضۇذؽەت لىٍىٕغبْ. ئبٌالھ لبضىغىٓ زېگەْ ٍەضزىٓ ٔەظەض جبـٍىغبْ وىفي ،ووض ھەلمىسىىي ِۇٔساق ثىط ئېٕىمٍىّىٕي وۆضىسۇ:
ِ وب الاِِت ِٓت الص ُدوِر ََل تَػ ْع َمى ْاْلَبْ َ ص ُار َولَك ْن تَػ ْع َمى الْ ُقلُ ُ
« ھەلىمەجەْ وۆظٌەضال ووض ثوٌّبٍسۇٌ ،ېىىٓ ھەلىمىٌ ووض ثوٌغىٕي وۆوطەوٍەضزىىي لەٌجٍەضزۇض » ( .) 46
273
ؼۈضىسىىي - 57 - 49ئبٍەجٍەض ئبضىؽىسا ئىٕىبضچىالضٔىڭ پەٍغەِجەضٌىه ِۇئەؼؽەؼىگە لبضىحب جۇجمبْ پوظىحؽىَىؽي ئەٍىجٍۀگەْ ثوٌۇپ ،ثۇ ٔۇلحىسا « ئبٌالھ ٔېّە ئۈچۈْ ـەٍحبٕٔىڭ ئىٕؽبٕٔي ئبظزۇضىفىغب ضۇذؽەت لىٍغبْ؟ » زېگەْ ؼوئبٌغب ِۇٔساق جبۋاة ثېطىٍگەْ:
بعِ ٍ يد َ
ِ ِِ ِ ِ ِ ِِ اسي ِة قُػلُوبػهم وإِ اف الظاالِ ِمي لَِفي ِش َق ٍ اؽ ين ِٓت قُػلُوِب ْم َمَر ٌ َ ض َوالْ َق َ ُ ُ ْ َ ليَ ْج َع َل َما يػُْلقي الشْايطَا ُف فْتػنَةً للاذ َ
« (اﷲ جبئبالٔىڭ ) ـەٍحبٕٔىڭ ثۇٔساق لىٍىفىغب ٍوي لوٍۇـي پەلەت زىٍٍىطىسا وېؽەي ثبضالضٔي، زىٍٍىطى لبؼبۋەجٍىفىپ وەجىۀٍەضٔي ؼىٕبؾ ئۈچۈٔسۇضِ .بٔب ثۇ ذىً ظاٌىّالض ھەلىمەجەْ چوڭمۇض گۇِطاھٍىك ئىچىسىسۇض » ( .) 53 لۇضئبْ ـېھىث وەٌىّىؽىٕي ضىۋاٍەجٍەضزىىي ئىفٍەجىەْ ِۀىسەن ئىفٍەجّەٍسۇ .لۇضئبٔسىىي ـېھىث ،ھبٍبجىٕي ئىّبٔىغب ـبھىث لىٍغبْ وىفىسۇض .لۇضئبْ « ئۇضۇـحب ئۆٌحۈضۈٌگۀٍەض »ٔي ـېھىث زەپ ئبجىّبٍسۇ .ذۇززى - 58ئبٍەجحە ئېَحىٍغبٔسەن « ئۇضۇـحب ئۆٌحۈضۈٌگەْ » زەپ ئبجبٍسۇ. ؼۈضىسە - 66 - 58ئبٍەجٍەض ئىٕؽبٕٔىڭ ئۆجىۈٔچي ھبٍبجحب ئېٍىپ ثبضغبْ وۆضىفي ثىٍەْ ئەثەزىٌ ھبٍبت ئبضىؽىسا ظىچ ِۇٔبؼىۋەت لۇضىسۇ. - 67ئبٍەجحە ھەلىمەجىە ٍەجىۈظىسىغبْ ٍوٌالض ھەلمىسە ثىطزىٕجىط ٍوٌغب ٍېپىفىۋاٌغبْ ضازىىبي چۈـۀچىٕي ضەت لىٍىسۇ .ھەض ئۈِّەت ئۈچۈْ ثەٌگىٍۀگەْ ٍوٌالض ھەلمىسە جوذحبٌغبْ ئبٍەجحە ِۇٔساق زېَىٍگەْ:
ِ اك لَ َعلَى ُى ًدى ُم ْستَ ِقي ٍم ك إِن َ اك ِٓت ْاْل َْم ِر َو ْادعُ إِ ََل َربِّ َ ل ُك ِّل أُام ٍة َج َع ْلنَا َمْن َس ًكا ُى ْم ًَن ِس ُكوهُ فَ ََّل يػُنَا ِزعُن َ
« ھەض ئۈِّەت ئۈچۈْ ئبٌالھ لب لەٌجي جەضەپحىٓ ٍېمىٕالـؽۇْ زەپ ثىط ئىجبزەت ئۇؼٍۇثي ثەٌگىٍىسۇق .ثۇٔساق ثوٌغبْ ئىىەْ ( ئي ثۇ ذىحبثٕىڭ ِۇھبجبثي ) ،ھەض لبٔساق وىفي ؼېٕي ثۇ ھەلحە ِۇٔبظىطىگە ؼۆضىّىؽۇْ ۋە ؼەْ پەلەجال وىفىٍەضٔي ضەثجىڭە زەۋەت لىٍغىٓ ،ؼەْ ھەلىمەجەْ ـەوؽىع جوغطا ٍوٌسىسۇضؼەْ » ( .) 67 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطىسا ؼۆظ ئبٌالھ ٔىڭ چەوؽىع لۇزضىحي ۋە ئىٕؽبٕٔىڭ ئبجىعٌىمىغب وېٍىپ جوذحىغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ھەلىمەت ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
وف اِ ب ِرب مثَل فَاستَ ِمعوا لَو إِ اف الا ِذين تَ ْدعو َف ِمن د ِ َ ُ ْ ُ اَّلل لَ ْن َِيْلُ ُقوا ذُ ََب ًَب َولَ ِو ْ اجتَ َمعُوا لَوُ ااس ُ َ َ ٌ ْ ُ ُ ََي أَيػ َها الن ُ ِ ِ ِ وب ب َشْيػئًا ََل يَ ْستَػْنق ُذوهُ مْنوُ َ بعُ َ ب َوالْ َمطْلُ ُ َوإِ ْف يَ ْسلُْبػ ُه ُم الذ ََب ُ ف الطاال ُ
« ئي ئىٕؽبٔالض! ثىط ِىؽبي وەٌحۈضۈٌىسۇ ،ئۇٔىڭغب لۇالق ؼېٍىڭالض ،ـۈثھىؽىعوي ،ؼىٍەض اﷲ ٔي لوٍۇپ چولۇٔۇۋاجمبْ ٔەضؼىٍىطىڭالضٔىڭ ھەِّىؽي ٍىغىٍغبْ جەلسىطزىّۇ ثىط چىۋىٕٕي ٍبضىحبٌّبٍسۇ. چىۋىٓ ئۇالضٔىڭ ثەزىٕىسىٓ ثىط ٔەضؼىٕي ئېٍىپ لبچؽب ،ئۇٔي چىۋىٕسىٓ جبضجىپ ئبالٌّبٍسۇ، ئبٌّبلچي ثوٌغبّٔۇ ،لبٍحۇضىۋاٌّبلچي ثوٌغبّٔۇ ئبجىعزۇض » ( .) 73 ئبٌالھ ٔي الٍىمىسا ئۇٌۇغالؾ! ثۇ لبٔساق ثوٌىسۇ؟ ثۇ ھەلحە ئبٍەت ِۇٔساق زەٍسۇ « :ئۇالض ئبٌالھ ٔي ئۇٔىڭغب الٍىك ـەوىٍسە ئۇٌۇغالـّىسى! » ( .) 74ئىٕؽبْ ئبٌالھ ٔي ئۇٔىڭغب الٍىك ـەوىٍسە ئۇٌۇغٍىَبٌّىؽب ،ئبٌالھ ٔىڭ ٔېّىؽي وېّىَىپ وېحىسۇ؟ ھېچٕىّىؽي وېّىَىپ لبٌّبٍسۇٔ « .ەجىجە ئېحىجبضى ثىٍەْ ھەِّە ئىؿ ئبٌالھ لب لبٍحۇضۇٌىسۇ » ( .) 76 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ئبٍىحي ھەض ِۇئّىٓ ئېؽىسە چىڭ جۇجىفي وېطەن ثوٌغبْ ثىط جۈٍِىٕي ثبٍبْ لىٍّبلحب: 274
« ئۇ ؼىٍەضٔي ِۇؼۇٌّبْ زەپ ئبجىسى » ( .) 78 ئبٌالھ ثەضگەْ ِۇؼۇٌّبْ ئىؽّىٕي ٍېحەضٌىه زەپ لبضىّىغبٔالض ئۇٔىڭ ئوضٔىغب ِەظھەثىٕي، ِەـطەثىٕي ،جبِبئىحىٕي ،ھىعثىٕي ،جەضىمىحىٕي لوٍىسۇٌ .ېىىٓ ـۇٔي ئۇٔحۇِبؼٍىك الظىّىي ،ئبٌالھ ِۇئّىٍٕەض ئۈچۈْ جبٌٍىغبْ ۋە ٍبلحۇضغبْ ئىؽُ « ِۇؼۇٌّبْ » ئىؽّىسۇض .ثۇٔىڭسىٓ ثبـمب ئىؽىّالض ئبٌالھ لوٍۇپ ثەضگەْ ئىؽىّٕىڭ ئوضٔىغب ئۆجىسىغبْ ثوٌؽب ،ئۇ ٍەضزە ئبٌالھ ٔىڭ ثۇ جبٌٍىفىغب ٔبضاظىٍىك ثبض زېگۀٍىه ثوٌىسۇ .ثۇ ئەھۋاٌغب چۈـۈپ لېٍىفحىٓ ئبٌالھ لب ؼېغىٕغبْ ھبٌسا ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي جۈٍِىٍىطىگە لۇالق ؼېٍىؿ ھەِّىسىٓ ئەالزۇض: « ئبٌالھ لب چىڭ ٍېپىفىڭالض! ئۇ ؼىٍەضٔىڭ ئىگەڭالضزۇض ،ئبٌال ٔېّە زېگەْ ٍبذفي ئىگە! ٔېّە زېگەْ ٍبذفي ِەزەجىبض! » ( .) 78
يۇھەيًەد ضۈرىطي ؼۈضە ئىىىىٕجي ئبٍەجىە ئبؼبؼەْ « ِۇھەِّەز » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .لۇضئبٔسا ئبٌئىّطاْ ( ،) 144ئەھعاپ ( ،) 40فەجىھ ( ) 25ۋە ثۇ ؼۈضىسىٓ ئىجبضەت جۆت ؼۈضىسە ِۇھەِّەز ئىؽّي جىٍغب ئېٍىٕغبِْ .ۇھەِّەز ئىؽّي ئەڭ ثبـحب ثۇ ؼۈضىسە جىٍغب ئېٍىٕىسۇ .لۇضئبٔسا ٍۇٔۇغ ،ھۇزٍ ،ۈؼۈپ، ئىجطاھىُِ ،ەضٍەٌَ ،ولّبْٔ ،ۇھ ۋە ِۇھەِّەزجىٓ ئىجبضەت پەٍغەِجەض ۋە ؼبٌىھ وىفىٍەضٔىڭ ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ؼەوىىع ؼۈضە ئوضۇْ ئبٌّبلحب. ؼۈضە ،ئۇضۇؾ لىٍىفمب ضۇذؽەت لىٍغبْ جۇٔجي ؼۈضە ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ( 4ۋە « ) 20لىحبي ؼۈضىؽي » زەپّۇ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ثەٌىىُ ھىجطەجحىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ جۇٔجي ؼۈضە ثوٌۇـي ِۇِىىٓ - 13 .ئبٍەجحە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ِەوىىسىٓ ِەججۇضى چىمىطىپ جبـالٔغبٍٔىمي جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ثىط زەۋضٔىڭ ئبذىطٌىفىپ ٍېڭي ثىط زەۋضٔىڭ ثبـالٔغبٍٔىمىسىٓ زىطەن ثېطىسۇ. ؼۈضىٕ ىڭ ثۇ ِەظگىٍسىٓ ثۇضۇْ ٍبوي وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسىىي لبضاـالض جوغطا ئەِەغ. ئۀفبي - 69 - 67ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ئبٌالھ ئىٍگىطى ِۇـۇٔساق ئىطازە لىٍغبْ »زىىي ِەلؽەت ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئۇضۇـمب ضۇذؽەت لىٍغبْ ئبٍەجٍىطى ثوٌؽب وېطەن. ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە ھەزىس -ئىٕؽبْ ،ثبـمب جەضجىپٍەضزە ھەزىس -ضەئىس ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌىسۇ .ھەض ئىىىي جەضجىپحىىي ئوضٔي ِۇۋاپىك ئەِەؼحەن جۇضىسۇ .چۈٔىي ئىٕؽبْ ؼۈضىؽي ِەوىىسە ،ھەزىس ؼۈضىؽي ھىجطەجٕىڭ ٍ - 5ىٍىسىٓ وېَىٓ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ھەزىس ؼۈضىؽىٕي ثەزضىسىٓ ھەجحب ئۇھۇزجىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ زېگۈچىٍەضِۇ ثبض .ؼۈضىٕىڭ زەي ئوضٔىٕي ثەٌگىٍەؾ ثىط ئبظ لىَىٕسەن جۇضىسۇ. ؼۈضە ئىالھىٌ جەضثىَە الھىَىؽي ثوٌغبْ ۋەھىَگە ئەگەـىەْ وىفىٍەضگە ذۇـرەۋەض ثېطىؿ ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ: « ئىّبْ ئېَحمبٔالضٔىڭ گۇٔبھٍىطىٕي اﷲ ئۆچۈضۈپ جبـالٍسۇ ،ئۇالضٔىڭ چۈـۀچىٍىطىٕي ئىؽالھ لىٍىسۇ ۋە ٍېڭىسىٓ ـەوىٍٍۀسۈضىسۇ » ( .) 2 275
ؼۈضىسە ئبٌالھ -ئىٕؽبْ ِۇٔبؼىۋىحي ،ئىٕؽبٕٔىڭ ھەق ۋە ِەججۇضىَىحي زائىطىؽىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ھەلىمەجىە لبضىحىٍغبْ ھەض ذىً لوضاٌٍىك -لوضاٌؽىع جىؽّبٔىٌ ھۇجۇَ ۋە ئەظىَەجٍەضگە لبٍحۇضِب ظەضثە ثېطىؿ ِبٔب ثۇ ِەججۇضىَەجٍەضزىٓ ثىطىٌ .ېىىٓ ثۇ ِەججۇضىَەجٕي ئبزا لىٍغبٔسا، ئىٕؽبٕٔىڭ ئبزىّىٍَىه ئىعظىحىگە الٍىك ثوٌّىغبْ ِۇئبِىٍە ،لىٍّىفالضزىٓ ٍىطاق جۇضۇؾ وېطەن. ؼۈضىٕىڭ جۆجىٕجي ئبٍىحي ئۇضۇـحب ئەؼىط ئېٍىٕغبٔالضٔي لۇي ٍبوي زېسەن لىٍىۋېٍىفٕي ٍېپىك ھبٌسا ِۀئي لىٍىسۇ:
ِ ب أ َْوَز َارَىا ض َع ْ وى ْم فَ ُشدوا الْ َو َ َؽ فَِإ اما َمنًّا بَػ ْع ُد َوإِ اما ف َداءً َح اَّت تَ َ َح اَّت إِذَا أَثْ َخْنػتُ ُم ُ اٖتَْر ُ
« ٔىھبٍەت ثبـالٔغبْ ئۇضۇؾ ئبذىطالـمىچە ثوـىفىپ لبٌّبڭالض ( ،ؼبق لبٌغبٍٔىطىٕي ) ئەؼىط ئېٍىڭالض ،ئبٔسىٓ ئۇالضٔي ئېھؽبْ لىٍىؿ ٍۈظىؽىسىٓ لوٍۇپ ثېطىڭالضٍ ،بوي فىسىَە ئېٍىپ لوٍۇپ ثېطىڭالضوي ،ئۇضۇؾ ئېغىط ئبلىۋىحي ؼەۋەثٍىه لبٍحب ٍۈظ ثەضِەٍسىغبْ ثوٌؽۇِْ ،ۇـۇٔساق لىٍىڭالض » ( .) 4 ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ئىجبضە ،ئۇضۇـٕىڭّۇ ثىط ئېّحىھبْ ئىىۀٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ: « ئەگەض ئبٌالھ ذبٌىؽب ئەٌۋەجحە ( ؼىٍەضٔي ئۇضۇـمب جەوٍىپ لىٍّبؼحىٕال ) ئۇالضٔي جبظاٌىغبْ ثوالجحيٌ ،ېىىٓ ثەظىڭالضٔي ثەظىڭالض ثىٍەْ ؼىٕبؾ ئۈچۈْ ثۇٔي ئىطازە لىٍسى » ( .) 4 زاۋاؼي ثوٌّىغبْ وىفي ئبزەَ ئەِەؼحۇض .لۇضئبٕٔىڭ ئوِۇِىٌ ثبٍبٔىغب ئبؼبؼەْ ثۇ ٍەوۈٕٔي چىمبضغىٍي ثوٌىسۇ .زاۋاؼي ثوٌغبٔالضٔىڭ ئەڭ ٍبذفىٍىطى زاۋأىڭ ئەڭ ٍبذفىؽىٕي جبٌالٍسۇ. زاۋاالضٔىڭ ئەڭ ذەٍطٌىه ثوٌغىٕي ئبٌالھ ٔىڭ زاۋاؼىسۇض .چۈٔىي ئبٌالھ ھەِّىسىٓ ٍبذفي ۋە ٍبذفىٍىمٕىڭ ِۀجەؼىسۇض .ؼۈضىسە ئبٌالھ ٔىڭ زاۋاؼىٕي ئۆظىگە زاۋا لىٍغۇچىالضغب ِۇٔساق ذۇـرەۋەض ثېطىٍگەْ:
اِ ت أَقْ َد َام ُك ْم ص ُروا ا ص ْرُك ْم َويػُثَػبِّ ْ اَّللَ يَػْن ُ ين آَ َمنُوا إِ ْف تَػْن ُ ََي أَيػ َها الذ َ
« ئي ِۇئّىٍٕەض! ؼىٍەض اﷲ لب (ٍۀي اﷲ ٔىڭ زىٕىغب) ٍبضزەَ ثەضؼەڭالض ،اﷲ ؼىٍەضگە ٍبضزەَ لىٍىسۇ ۋە لەزىّىڭالضٔي زىٕسا ثەضلبضاض لىٍىسۇ » ( .) 7 ٍەض ٍۈظىسە ئبٍٍىٕىپ جۇضغۇچىالضغب ٔېّىٍەضگە لبضـي وېطەوٍىىىگە زائىط لۇضئبْ ٍوي وۆضؼەجّەوحە:
ض فَػيػْنظُروا َكيف َكا َف عاقِبةُ الا ِذين ِمن قَػبلِ ِهم د امر ا ِ ِ ِ ِ ين أ َْمثَا َُلَا أَفَػلَ ْم يَسّيُوا ِٓت ْاْل َْر ِ َ ُ ْ َ َ َ اَّللُ َعلَْيه ْم َول ْل َكاف ِر َ َ ْ ْ ََْ
« ئۇالض ظېّىٕسا ؼەٍط لىٍىپ ئىٍگىطىىىٍەضٔىڭ ئبلىۋىحىٕىڭ لبٔساق ثوٌغبٍٔىمىٕي وۈظەجّىسىّۇ؟ اﷲ ئۇالضٔي ھبالن لىٍسى .وبپىطالضِۇ ـۇٔساق ئبلىۋەجىە لبٌىسۇ » ( .) 10 ھبٍبجىٕي ِۀب ۋە ِەلؽەجحىٓ ئبٍطىپ جبـٍىغبٔالضٍ ،ۀي ئىالھىٌ ثىط غبٍە ۋە زاۋاؼي ثوٌّىغبٔالض ھبٍۋأغب ئوذفبٍسۇ ( .) 12ئبزەَ ثوٌغۇچىٕىڭ ثىط زاۋاؼي ثوٌىسۇ ،زاۋاؼي ثبض وىفي ثۇ زاۋا ٍوٌىسا پۈجۈْ وۈچي ثىٍەْ وۆضەؾ لىٍىسۇ ( .) 20ۋەھىَگە ئىفۀّەٍسىغبٔالض ثىٍەْ زوئىٍغب چۈـّەٍسۇ، ئۇالضٔي ئوٍٍىٕىفمب ،جەپەوىۇض لىٍىفمب زەۋەت لىٍىسۇ:
أَفَ ََّل يػتَ َدبػارو َف الْ ُقرآَ َف أ َْـ َعلَى قُػلُ ٍ وب أَقْػ َفا َُلَا ْ َ ُ
« ئۇالض (ھەلٕي جؤۇؾ ئۈچۈْ) لۇضئبْ ھەلمىسە پىىىط لىٍّبِسۇ؟ ٍبوي ئۇالضٔىڭ وۆوطەوٍىطىسە لۇٌۇپالٔغبْ لەٌجٍەض ثبضِۇ ؟ » ( .) 24 ئبٌالھ ثۀسىسىٓ جەٌەپ لىٍىۋاجمبْ ٔەضؼە ٔبھبٍىحي ئېٕىك ۋە ضوـەْ: 276
ِ اِ اِ ِ اَّلل وأ ِ ِ صدوا َطيعُوا الار ُس َ ين َك َف ُروا َو َ ين آَ َمنُوا أَطيعُوا اَ َ وؿ َوََل تػُْبطلُوا أ َْع َمالَ ُك ْم ( )33إ اف الذ َ ََي أَيػ َها الذ َ عن سبِ ِيل اِ اَّللُ ََلُْم ()34 اار فَػلَ ْن يَػ ْغ ِفَر ا اَّلل ّتُا َماتُوا َوُى ْم ُكف ٌ َْ َ
« ئي ِۆِىٍٕەض! اﷲ لب ئىحبئەت لىٍىڭالض ،پەٍغەِجەضگە ئىحبئەت لىٍىڭالض ،ئەِەٌٍىطىڭالضٔي (وۇفطىٔ ،ىفبق ۋە ضىَب ثىٍەْ) ثىىبض لىٍىۋەجّەڭالض .ـۈثھىؽىعوي ،وبپىط ثوٌغبْ ۋە (وىفىٍەضٔي) اﷲ ٔىڭ ٍوٌىسىٓ جوؼمبٔالض ،ئبٔسىٓ وبپىط پېحي ئۆٌگۀٍەضٔي اﷲ ھەضگىع ِەغپىطەت لىٍّبٍسۇ » ( -33 .) 34 ۋەھىَگە ئەگەـىەْ ۋە ئۇ وۆضؼەجىەْ ٍوٌسا ِبڭغبٔالضٔىڭ ھبِىٕي غبٌىپ وېٍىسىغبٍٔىمي ذۇـرەۋىطىٕي ثەضگەْ ئبٍەجٍەضزىٓ وېَىٓ ،ؼۈضە جۆۋۀسىىي چوڭمۇض ِۀىٍىه ئبگبھالٔسۇضۇؾ ثىٍەْ ئبذىطٌىفىسۇ:
اَّللُ الْغَِِن َوأَنْػتُ ُم الْ ُف َقَراءُ َوإِ ْف تَػتَػ َولاْوا يَ ْستَػْب ِد ْؿ قَػ ْوًما َغْيػَرُك ْم ّتُا ََل يَ ُكونُوا أ َْمثَالَ ُك ْم َو ا
« اﷲ ھەض ٔەضؼىسىٓ ثىھبجەجحۇض ،ؼىٍەض ثوٌؽبڭالض (اﷲ لب) ِۇھحبجؽىٍەض ،ئەگەض ؼىٍەض (اﷲ ٔىڭ جبئىحىسىٓ) ٍۈظ ئۆضۈؼەڭالض ،اﷲ ؼىٍەضٔىڭ ئوضٔۇڭالضغب ثبـمب ثىط لەۋِٕي ئبٌّبـحۇضىسۇ ،ئۇالض ؼىٍەضگە ئوذفبؾ ئبٌالھ جىٓ ٍۈظ ئۆضىّەٍسۇ » ( .) 38 ٍۀي ھەض لبٔساق ثىط ِەذٍۇق ئبٌالھ ئۈچۈْ ۋاظ وېچەٌّەغ ٔەضؼە ئەِەغ ،ثىطاق ھەِّە ئبٌالھ لب ِۇھحبج ،ئۇٔىڭسىٓ ۋاظ وېچەٌّەٍسۇ.
تەغببۇٌ ضۈرىطي ؼۈضىٕىڭ - 9ئبٍىحىگە ئبؼبؼەْ ثۇ ؼۈضىگە ھەَ « ئبٌسىٕىؿ ۋە ٍۈجۈپ وېحىؿ » ھەَ « ئۇجۇق » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « جەغبثۇْ » ئىؽّي ثېطىٍگەْ: « ِەھفەض وۈٔي ٍېحىپ وەٌگۀسە ،ئبٌالھ ؼىٍەضٔي لىَبِەت ئۈچۈْ جوپالٍسۇ .ئۇ وۈْ ئۆظ ئبضا ئبٌسىٕىؿ ( جەغبثۇْ ) وۈٔىسۇض » ( .) 9 ِەظوۇض ئبٍەجحىىي « ئۆظئبضا ئبٌسىٕىؿ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ جەغبثۇْ ئوذفبـٍىك پېئىٍي ثوٌۇپ ،ئىىىي جەضەپٕىڭ ثىط -ثىطىٕي ئبٌسىفىٕي ئىپبزىٍەٍسۇ .ئەضەپچىسە ثۇ پېئىً ـەوٍي ھەضىىەجٕىڭ زەضىجىؽىٕىڭ ٍۇلىطى ئىىۀٍىىىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ثۇ ِۀىؽي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا ،ثۇ ئبٍەجٕي « ئبٌسأغبٍٔىمىٕي ٔبھبٍىحي ئېٕىك ھېػ لىٍىسىغبْ وۈْ » زەپ ِۀب ئېَحىؿ وېطەن .ئەي - غبثٓ ثىط جبۋاضغب ئەؼٍي لىّّىحىسىٓ جۆۋەْ ثبھب پىچىفٕي ثىٍسۈضىسۇ .ثىعٔىڭچە ثۇ پېئىً ئبذىطەجحىىي ئبٌسىٕىفٕىڭ لوؾ ٍۆٔىٍىفٍىه جەثىئىحىٕي ئىپبزىٍەٍسۇٍ .ۀي ھەض ئبٌساؾ ئەؼٍىسە ثىط ئبٌسىٕىفحۇض ،ئۆظىٕي ئبٌساـحۇض .وەٌىّە لۇضئبٔسا پەلەت ثۇ ئبٍەجحىال جىٍغب ئېٍىٕىسۇ .ؼۈضە جۇٔجي ٔەؼىً جەضىپىسىٓ ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. لەزىّمي جەپؽىط ؼبھەؼىسىىي ٔوپۇظٌۇق ـەذؽٍەض ئبضىؽىسا ؼۈضىٕىڭ لەٍەضزە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسە ئىرحىالپالض ثوٌغبْ .ؼۈضىٕىڭ لبچبْ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسە ؼۈضىٕىڭ ئۆظىسە ِەٌۇَ ثوٌغبْ ثەظى ٍېپىك ئىّبالضزىٓ ثبـمب ئىفۀچىٍىه زەٌىٍٍەض ٍوق. 277
ؼۈضىٕىڭ - 15 - 14ئبٍەجٍىطىٕي ئۆظ ئىچىگە ئبٌغبْ ثۆٌەوحە ثىط لىؽىُ ِۇئّىٍٕەض جبضجمبْ جبپب جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ثۇٔىڭغب لبضىغبٔسا ھىجطەت ثىٍەْ ثەزضى ئوجحۇضىؽىسىىي ثىط ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ثەظىٍەض - 15 - 14ئبٍەجٍەضٔىڭ ِەوىىسە ،لبٌغبْ ئبٍەجٍەضٔىڭ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ئىٍگىطى ؼۈضگەْ .ھبٌجۇوي - 11 ،ئبٍەجحىٓ ثبـالٔغبْ جېّب - 14ۋە - 15ئبٍەجٍەض ثىٍەْ زاۋاَ لىٍّبلحب .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ثۇ ثۆٌەوحىىي جېّب ھىجطى ٍ - 2ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ئۀفبي ؼۈضىؽي - 24 - 28ئبٍەجٍەض ئبضىؽىسا لبٍحب جىٍغب ئېٍىٕغبْ .ئۀفبي - 28ئبٍەت ثىٍەْ ثۇ ؼۈضىٕىڭ - 15ئبٍىحي ئوجحۇضىؽىسىىي پەۋلۇٌئبززە ئوذفبـٍىك وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ .ثۇ ئبِىٍالض ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا ،ؼۈضىٕىڭ ِەزىٕىسە ،ھىجطەجحىٓ وېَىٕال ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ِەٌۇَ ثوٌّبلحب .جۇٔجي جەضجىپٍەضٔىڭ ھەِّىؽىسە پەضلٍىك جبٍالضغب ٍەضٌەـحۈضۈٌگەْ ثوٌؽىّۇ ،ئبؼبؼىٌ جەھەجحىٓ ثىعٔىڭ لبضىفىّىعغب ٍېمىٓ وەٌّەوحە .ثىعٔىڭچە ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئوضٔي ِۇھەِّەز -ثەلەضە ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضىؽىسۇض. ؼۈضە ثبـٍىٕىؿ ـەوٍي جەھەجحىٓ ئوذفبـٍىممب ئىگە ثوٌغبْ ؼەپ ،جۈِە ،ھەـىطزىٓ جەضوىپ جبپمبْ جۆت ؼۈضىٕىڭ جۇٔجىؽىسۇض. ؼۈضىٕىڭ ئبؼبؼىٌ جېّىؽي ئىؽالَ جبِبئىحىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈؾ ثوٌۇپ ،ثۇٔي ئبٌالھ جەؼەۋۋۇضىٕي ثەضپب لىٍىؿ ثىٍەْ ثبـٍىغبْ ( .) 4 - 1 ئبٔسىٓ وېَىٓ ؼۆظ ئىٕىبض ۋە ئىٕىبض لىٍغۇچىالضغب وېٍىسۇ « .ؼىٍەضگە ئىٍگىطى وبپىط ثوٌۇپ ئەِەٌٍىطىٕىڭ ۋاثبٌىٕي جېحىغبٔالضٔىڭ ذەۋىطى وەٌّىسىّۇ؟ » ( ) 5زەپ ؼوضاٍسۇ .ئەٌچىٍەضٔىڭ ئۇالضغب ھەلىمەجٕىڭ ضوـەْ زەٌىٍٍىطى ثىٍەْ وەٌگۀٍىىىٕيٌ ،ېىىٓ ئۇالضٔىڭ ئەٌچىٍەض ئېٍىپ وەٌگەْ ھەق ذەۋەضگە لبضاـٕىڭ ئوضٔىغب ،ئەٌچىٕىڭ پەضىفحە ثوٌغبْ ثوٌّىغبٍٔىمي ثىٍەْ ئبۋاضە ثوٌۇپ ٍۈضگۀٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ .جەؼەۋۋۇضى لىڭغىط وەجىەْ ثۇ ئىٕىبضچىالض « ثىعگە ئوذفبؾ ثىط ئىٕؽبْ ثىعگە ٍېحەوچىٍىه لىالِسۇ؟ » زەپ ئېحىطاظ لىٍغبٔىسى ( .) 6لبٍحىسىٓ جىطىٍسۈضۈٌّەٍّىع زەپ گۇِبْ لىٍغبْ ثۇ وىفىٍەضگە لۇضئبٔسا ذىحبة لىٍىپ ِۇٔساق زېَىٍگەْ: ئېَحمىٕىي « :ھەضگىع ئۇٔساق ئەِەغ ،پەضۋەضزىگبضىُ ثىٍەْ لەؼەِىي ،ؼىٍەض چولۇَ جىطىٍسۈضىؽىٍەض ،ئبٔسىٓ ؼىٍەضگە لىٍّىفىڭالضزىٓ ذەۋەض ثېطىٍىسۇ ،ثۇ اﷲ لب ئبؼبٔسۇض» ( .) 7 ثۇ ئبٍەجٍەضزىٓ وېَىٓ ،ؼۆظ ۋەھىَٕىڭ ٍوضۇلٍۇلىغب زەۋەت لىٍىٕىسۇ:
فَآَ ِمنُوا َِب اَّللِ ورسولِِو والنوِر الا ِذي أَنْػزلْنَا و ا ِ اَّللُ ِبَا تَػ ْع َملُو َف َخبِّيٌ َ َ ََ ُ َ
« ئۇٔسالحب ( ئي ئىٕؽبٔالض! ) اﷲ لب ،اﷲ ٔىڭ پەٍغەِجىطىگە ۋە ثىع ٔبظىً لىٍغبْ ٔۇضغب (ٍۀي لۇضئبٔغب) ئىّبْ ئېَحىڭالض ،اﷲ لىٍىۋاجمبْ ئىفىڭالضزىٓ جوٌۇق ذەۋەضزاضزۇض » ( .) 8 ئىّبْ ئېَحىؿ ئىفۀچ لىٍىفحۇضِ .ۇئّىٓ ئبٌالھ لب ئىفۀچ لىٍىفي وېطەن « .وىفىگە ٍەجىەْ ھەض لبٔساق ِۇؼىجەت پەلەت اﷲ ٔىڭ ئىعٔي ثىٍۀال ٍېحىسۇ » ( .) 1 1ئەگەض ِۇؼىجەت ٍەجؽە ؼەثىطٍ ،ۀي ثەضزاـٍىك ثېطىؿ وېطەن ،ثۇ ِۇؼىجەت ثەظىسە ِبي ِ -ۈٌىىّىع ۋە ٍېمىٍٕىطىّىع ثوٌۇـي ِۇِىىٓ « :ؼىٍەضٔىڭ ِبٌٍىطىڭالض ،ثبٌىٍىطىڭالض (ؼىٍەضگە اﷲ جەضىپىسىٓ) ثىط جۈضٌۈن ؼىٕبلحۇض » ( .) 15 ؼۈضە ھەَ « ذەٍطٌىه لەضظ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ لەضظى ھەؼۀگە ،ھەِسە « ئبٌالھ ٍوٌىسا ثىط ٔەضؼە جەِە لىٍّبؼحىٓ ئىمحىؽبز ؼەضپ » لىٍىؿ ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ئىٕفبلمب جەـۋىك 278
لىٍىؿ ثىٍەْ ئبذىطالـمبْ .ثۇ ثىط جەڭ ثەھطىّبْ ثوٌۇؾ چبلىطىمي ثوٌۇپٍ ،بذفي ئبلىۋەجىە ئىگە ثوٌۇـٕي ئبضظۇ لىٍغبٔالض ِۇۋاپىك ـەوىٍسە ثۇ زۇَٔبزىىي ئىّىبٍٔىطىسىٓ ثبـمىالض ثىٍەْ جەڭ ثەھطىّبْ ثوٌۇـٕي ثىٍىفي وېطەن. ؼۈضە ِبي ِ -ۈٌۈوٕىڭ جبضلىٍىفىٕىڭ ؼىٕبق ئىىۀٍىىىٕي ئىپبزە لىٍغبْ ثىط ئىالھىٌ ؼىطغب وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئبغسۇضۇؾ ثىٍەْ ئبذىطٌىفىسۇ:
ِ اَّلل ش ُك ِ ِ ب والشاهادةِ اَّلل قَػربا حسنًا ي ِ بوا اَ ْ ً َ َ ُ َ إِ ْف تُػ ْق ِر ُ ور َحل ٌيم (َ )17عاَلُ الْغَْي ِ َ َ َ ضاع ْفوُ لَ ُك ْم َويَػ ْغف ْر لَ ُك ْم َو اُ َ ٌ اٖتَ ِك ُيم ()18 الْ َع ِز ُيز ْ « اﷲ لب لەضظى ھەؼۀە ثەضؼەڭالض (ٍۀي ِەِٕۇٔىَەت ثىٍەْ ؼەزىمە ثەضؼەڭالض) اﷲ ؼىٍەضگە ئۇٔىڭ (ؼبۋاثىٕي) ھەؼؽىٍەپ ثېطىسۇ ،ؼىٍەضگە ِەغپىطەت لىٍىسۇ ،اﷲ ـۈوۈض ئېَحىفمب الٍىك ٍبٌغۇظ ظاجحۇضٔ ( ،بـۈوۈضٌۈوٕي ) جبظاالـمب ئبٌسىطاپ وەجّەٍسۇ( .اﷲ) غەٍجٕي ۋە ئبـىبضىٕي ثىٍگۈچىسۇض، غبٌىجحۇض ،ھېىّەت ثىٍەْ ئىؿ لىٍغۇچىسۇض » ( .) 18 -17
بەلەرە ضۈرىطي ؼۈضىگە - 73 - 67ئبٍەجٍىطىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ لىؽؽەگە ئبؼبؼەْ « وبال » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ثەلەضە » ئىؽّي لوٍۇٌغبْ. ثۇ لىؽؽە ثۀي ئىؽطائىً لەۋِي ئىچىسە ٍۈظ ثەضگەْ جىٕبٍەجچىؽي ٔبِەٌۇَ جىٕبٍەجٕي ئېٕىمالؾ ئۈچۈْ لۇضثبْ لىٍىٕغبْ وبٌىٕىڭ لىؽؽىؽىسۇض .ئەؼٍىسە ثۇ وبال ثۀي ئىؽطائىً لەۋِىٕىڭ ظېھٕىگە ئوضۇٍٔىفىپ وەجىەْ ِىؽىط ئىالھٍىطىٕي جەِؽىً لىٍىسۇ .چۈٔىي ئبپىػ وبٌىؽي ۋە « ذوجوض » زەپ ئبجبٌغبْ ثۇ « ٍەض ئىالھي »ٔي جەِؽىً لىٍغبْ « وبال » ۋە ئۇٔىڭ « ِۇظىَي » ثۀي ئىؽطائىً لەۋِىٕىڭ لەٌت جۆضىسىٓ ئوضۇْ ئبٌغبْ ِىؽىط ئىالھٍىطىسىٓ ثەظىٍىطى ئىسى .ثۀي ئىؽطائىً لەۋِىسىٓ لۇضثبْ لىٍىؿ جەٌەپ لىٍىٕغبْ ٔەضؼە ئەؼٍىسە ظېھٕىسە ،زىٍىسا ِۇھەثجەت ثبغٍىغبْ زۈـّۀٍىطىٕىڭ ثۇ ؼبذحب ئىالھٍىطى ئىسى. ثۇ ؼۈضە ثىط ھەزىؽحە « ثەلەضە ؼۈضىؽي » زەپ ئبجبٌغبْ ( ِۇؼٍىُِ ،ۇؼبفىطىٓ.) 212 ، ھەزىؽٍەضٔىڭ ٌەثعەْ ئەِەغِ ،ۀب جەھەجحىٓ ٔەلىً لىٍىٕغبٍٔىمي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍىّٕىغبٔسا، ثۇ ؼۈضىگە ِەظوۇض ئىؽىّٕي ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ لوٍغبٍٔىك ئېھحىّبٌي ٍۇلىطى. ٍۀە ثىط ھەزىؽحە ضەؼۇٌۇٌالھ ثۇ ؼۈضىٕي « لۇضئبٕٔىڭ ئەڭ ٍۇلىطى پەٌٍىؽي ( ؼۀبِۇي لۇضئبْ ) » زەپ ئبجىغبْ ( ِۇؼحەزضەن ) .ثۇ ھەزىؽحە « ھەض ٔەضؼىٕىڭ ثىط چولمىؽي ثوٌىسۇ، ثەلەضە ؼۈضىؽي لۇضئبٕٔىڭ ئەڭ ٍۈوؽەن چولمىؽي » زېگەْ. ؼۈضە ھەجىُ جەھەجحىٓ چوڭ ۋە ئۇظۇٍٔىمي ،وۆظ لبِبـحۇضىسىغبْ جۈظۈٌۈـي ،جېّب جەھەجحىٓ ضەڭساضٌىمي ؼەۋەثىسىٓ « فۇؼحەجۇي لۇضئبْ »ٍ ،ۀي « لۇضئبْ ئۆٍي » ٍبوي « لۇضئبْ ئۆٍي ؼېٍىٕغبْ ِبوبْ » زەپ ئبجبٌغبْ. گەضچە ثەلەضە ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٍەجٍىطى ئۇظۇْ ثوٌؽىّۇ ،ئىچىي ضېحىُ جەھەجحىٓ ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضزىٓ لېٍىفّبٍسۇ .ثۇ جەھەجحىٓ ؼۈضىٕىڭ ٌىطىىىٍىك جۈؼي ثبالغىحىسىٓ 279
لېٍىفّىغۇزەن زەضىجىسە وىفىٕي ھەٍطاْ لبٌسۇضىسۇ .ؼۈضىٕىڭ ثۇ ئبالھىسىٍىىىٕي ئىجٓ ئبثسىٍجەضٔىڭ « ئەي ئىؽحىئبة » ٔبٍِىك ئەؼىطىسە ثبٍبْ لىٍغبْ جۆۋۀسىىي ۋەلە ٔبھبٍىحي جبٍٔىك ھبٌسا ئىپبزىٍەپ ثېطىسۇ: ئۆِەض ثىٓ ذەجحبة ثىط وۈٔي ٌەثىس ثىٓ ضەثىئبزىٓ ٍېڭي ٍبظغبْ ـېئىطٌىطىٕي ئولۇپ ثېطىفىٕي ؼوضاٍسۇٌ .ەثىس ثىٓ ضەثىئب جبھىٍىَەت ـبئىطٌىطىٕىڭ ئەڭ ِەـھۇضٌىطىسىٓ ثىطى ثوٌۇپ ،ـېئىطى وەثىٕىڭ جېّىغب ئېؽىٍغبْ ئەڭ چوڭ ٍەجحە ـبئىطزىٓ ثىطى ئىسىٌ .ەثىس ھەظضىحي ئۆِەضٔىڭ ثۇ جەٌىپىگە ثەلەضە ؼۈضىؽىٕي ئولۇؾ ئبضلىٍىك جبۋاة ثېطىسۇ .ئۇ ثۇ ئبضلىٍىك ھەؼؽبْ ثىٓ ؼبثىححىٓ « ٔېّە ئۈچۈْ ٍبذفي ـېئىط ئولۇٍبٌّبغ ثوٌۇپ لبٌسىڭ » زەپ ؼوضاٌغبٔسا « ،لۇضئبٕٔي وۆضگۀسىٓ وېَىٓ جىٍىُ جۇجۇٌسى » زەپ جبۋاة ثەضگىٕىسەن ثىط جبۋاة ثەضگۀىسى .ثىعگە ٍېحىپ وەٌگەْ ِەٌۇِبجالضزىٌٓ ،ەثىس ئىّبْ ئېَحمبٔسىٓ وېَىٓ ـېئىط ٍبظِىغبٍٔىمي ،ئۇٔىڭغب ٔىؽجەت ثېطىٍگەْ ثىط ثېَحٕىڭّۇ ئۇٔىڭغب ئبئىث ئەِەؼٍىىي ِەٌۇَ ثوٌّبلحب. ؼۈضىٕىڭ - 255ئبٍىحي « ئبٍەجەي وۇضؼي » زېگەْ ئىؽىُ ثىٍەْ ِەـھۇضزۇض .ثۇ ئبٍەت ِەظوۇض ؼۈضىسە ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ « ؼۈضەجۇي وۇضؼي » زەپّۇ ئبجبٌغبْ. ثەلەضە ؼۈضىؽي ثىٍەْ ئبٌىئىّطاْ ؼۈضىؽي ثىط ھەزىؽحە « ئەظ ظەھطەۋەٍٓ ( ئىىىي گۈي ٍبوي ئېچىٍىؿ ئبٌسىسىىي ئىىىي ئۆؼۈٍِۈن )» زەپ ئبجبٌغبْ .ثۇ ئبضلىٍىك لۇضئبْ ئبجٍىك ؼۆظ جۀٕىحىسە ئۈٔۈپ چىممبْ ۋە زائىُ ئېچىٍىپ جۇضغبْ ئىىىي ِۇثبضەن گۈي ئىىۀٍىىي ئىّب لىٍىٕغبْ ثوٌؽب وېطەن. ثەلەضە ؼۈضىؽي لۇضئبٕٔىڭ ئەڭ ئۇظۇْ ؼۈضىؽي ثوٌۇپ ،ھەَ ئبٍەت ؼبٔي ھەَ ِۇؼھبثحب ئىگەٌٍىگەْ ثەت ؼبٔي جەھەجحىٓ ئېغىط ؼبٌّبلٕي جۇجىسۇ .ؼۈضە 286ئبٍەجحىٓ جەضوىت جبپمبْ ثوٌۇپ ،ئۆٌچەٍِىه ثېؽىٍغبْ ِۇؼھبثالضزا 50ثەجٕي ئىگىٍەٍسۇ .ثۇ جەذّىٕەْ لۇضئبٕٔىڭ ئوْ ئىىىىسەْ ثىطىگە جوغطا وېٍىسۇ .لۇضئبٔسا ثەلەضە ،ئبٌىئىّطأْ ،ىؽبِ ،بئىسە ،ئۀئبَ ،ئەئطاف ،ئۀفبي ۋە جەۋثە ؼۈضىؽىسىٓ ئىجبضەت ٍەجحە ئۇظۇْ ؼۈضە ثبض .ؼبئىس ثىٓ جۇثەٍط ئۀفبي ؼۈضىؽىٕىڭ ئوضٔىغب ٍۇٔۇغ ؼۈضىؽىٕي لوٍىسۇ .ثەلەضە ؼۈضىؽي ھەجىُ جەھەجحىٕال لۇضئبٔسىىي ئەڭ ئۇظۇْ ؼۈضە ثوٌۇپال لبٌّبؼحىٓٔ ،بظىً ثوٌۇؾ ۋالحي جەھەجحىّٕۇ ئەڭ ئۇظۇْ ۋالىححب ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىسۇض .جوٌۇق ٔبظىً ثوٌغبْ ِۇززىحي ھەلمىسە ھەض ذىً لبضاـالض ِەۋجۇت ثوٌۇپ ،ـۇٔسالحىّۇ ثەؾ -ئوْ ٍىٍغب ؼوظۇٌغبْ ۋالىث ئىچىسە جبِبِالٔغبْ .ئەگەض لۇضئبٔسا ئەڭ ئبذىطىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەجٕىڭ ،ثۇ ؼۈضىٕىڭ - 281ئبٍىحي ئىىۀٍىىىٕي ۋەٍبوي ئۆؼۈَ ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌغبْ - 280 - 275 ئبٍەجٍەض ئىىۀٍىىىٕي ئىٍگىطى ؼۈضگۈچىٍەضٔىڭ لبضىفي جوغطا ثوٌؽب ،ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ِۇززىحي ِەزىٕىسىىي ٍ 10ىٍٍىك زەۋضٔي ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسۇ. ؼۈضە ھەجىُ جەھەجحىٓ چوڭ ثوٌۇؾ ثىٍەْ ثىطگە ،لۇضئبٔسىىي ؼۈضىٍەض ئىچىسە ئۆظ ئىچىگە ئبٌغبْ جېّب ضەڭساضٌىمي جەھەجحىّٕۇ ثىطىٕچي ئوضۇٔسا جۇضىسۇ. ثەلەضە ؼۈضىؽي ھىجطەجٕىڭ ثىطىٕچي ٍىٍي ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ .ضوظا جۇجۇـٕي پەضظ لىٍغبْ ئبٍەت ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌّبلحب .ثۇٔىڭغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ضوظا پەضظ لىٍىٕىفحىٓ ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ِەٌۇَ ثوٌّبلحب .ھەظضىحي ئبئىفە ثۇ ؼۈضە ٔبظىً ثوٌغبْ ِەظگىٍسە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئۆٍىسە ئىىۀٍىىىٕي ئېَحمبِْ .ەوىىسىىي ۋالحىسا ھەظضىحي ئبئىفۀىڭ ضەؼۇٌۇٌالھ ثىٍەْ چبً ئىچىۈظۈٌگۀٍىىي ،ھىجطەجٕىڭ ثىطىٕچي ٍىٍي ـەۋۋاي ئېَىسىٓ ثبـالپ ضەؼۇٌۇٌالھ ثىٍەْ ِەزىٕىسە 280
جولمۇظ ٍىً ثىطگە ٍبـىغبٍٔىمي ھەِىّىعگە ِەٌۇَ .ھەظضىحي ئبئىفۀىڭ ثۇ گۇۋاھٍىمىّۇ ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ھىجطەجٕىڭ ثىطىٕچي ٍىٍىسا ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىسۇ. ثەلەضە ؼۈضىؽىٕي ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ جۇٔجي ؼۈضە زەپ لبضاٍسىغبٔالض ِۇجٍەق وۆپ ؼبٍٔىمٕي ئىگىٍەٍسۇ .ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ِۇززىحي ئەڭ ئبظ زېگۀسىّۇ ثەؾ ٍىً زاۋاِالـمبْ .ثۇ ِۇززەجٕي ئبٌحە ھەجحب ھەجگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍىطىگە ئبؼبؼەْ ؼەوىىع ٍىٍغب چىمىطىفّۇ ِۇِىىٓ .ئىجٓ ئبثجبؼحىٓ ٔەلىً لىٍىٕغبْ ئىىىي ضىۋاٍەجٕىڭ ثىطؼىسە ،ؼۈضىٕىڭ - 281ئبٍىحي لۇضئبٕٔىڭ ئەڭ ئبذىطىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍىحي ثوٌۇپ ،ۋىسا ھەججىسە لۇضثبْ ھېَحٕىڭ ثىطىٕچي وۈٔي ٔبظىً ثوٌغبْ. ھەظضىحي ئوؼّبْ جەضجىپىسە - 87ئوضۇٔساِ ،ۇجەففىفىٓ -ئۀفبي ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ. ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسىّۇ ِۇجەففىفىٓ -ئۀفبي ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ ثوٌۇپ - 84 ،ئوضۇٔغب ٍەضٌەـحۈضۈٌگەْ .ئىّبَ جبفەض جەضجىپىسە ٍۇلىطىسىىي ؼۈضىٍەض ئبضىؽىسا - 86ئوضۇٔغب جىعىٍغبْ. ثۇٔىڭغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ،زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي جەضجىپٍەضٔىڭ ھەِّىؽىسە ِۇجەففىفىٓ -ئۀفبي ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ ٍەض ئبٌسىٕمي ؼۈضە ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا جوغطا ئەِەؼحەن جۇضىسۇ. جەغبثۇْ -ئۀفبي ئبضىؽي ھبظىطچە ثۇ ؼۈضە ئۈچۈْ ِۇۋاپىك ثوٌؽب وېطەن. ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽىٕي جۆۋۀسىىي ثەؾ ٔۇلحىغب ٍىغىٕچبلالـمب ثوٌىسۇ: .1ئېحىمبز .2ؼەِىّىَەت .3ئىجبزەت ٔ .4ۇثۇۋۋەت ٍ .5ەھۇزىٍَىفىؿ ئي ھىساٍەت جەٌەپ لىٍغۇچيِ ،بٔب ثۇ وىحبة ؼەْ جىٍىگەْ ھىساٍەجحۇض! ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئبٌسىٕمي ئبٍىحي ذۇززى فبجىھەزىىي « ثىعٔي جوغطا ٍوٌغب ثبـٍىغىٓ » زېگەْ زۇئبٔىڭ جبۋاثىغب ئوذفبٍسۇٍ .ۀي ثۀسىٕىڭ ئبٌالھ لب لىٍغبْ ھىساٍەت جىٍىىىگە ئبٌالھ ثۇ ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىفىسا ِۇٔساق جبۋاة ثەضِەوحە:
ِ ِ ِ ك الْ ِكتَاب ََل ري ِ ِ ي َذل َ ب فيو ُى ًدى ل ْل ُمتاق َ ُ َْ َ
« ئۆظىسە ھېچمبٔساق ـۈثھە ثوٌّىغبْ ثۇ وىحبة (ٍۀي لۇضئبْ) جەلۋازاضالضغب ٍېحەوچىسۇض » ( .) 2 ثۇ ئبضلىٍىك ذۇززى ،ئي ثۀسەَ ؼەْ ھىساٍەت جىٍەۋاجبِؽەْ؟ ِبٔب ثۇ لۇضئبْ ؼېٕىڭ زۇئبٍىڭغب ثېطىٍگەْ جبۋاثحۇض ،ھىساٍەجٕىڭ زەي ئۆظىسۇض .ئىالھي ثىط ٍېحەوچىسۇض .ثۇ ٍېحەوچي ھەِطاھٍىمىسا ھبٍبت ؼەپىطىڭٕي زاۋاِالـحۇض .ئەگەض ِۇـۇٔساق لىٍؽبڭ ٍوٌٕىڭ ئبذىطىسا جۀٕەت ئىفىىىگە ٍېحىپ ثبضىؽەْ .ئەگەض ئۇٔساق لىٍّىؽبڭ ظىَبْ جبضجىؽەْ ،ظاالٌەجىە چۈـىؽەٍْ .وٌٕي ئبزاـحۇضۇپ لوٍغبٔالض جۀٕەجىە ثبضاٌّبٍسۇ .جۀٕەجىە ٍېحىپ ثبضاٌّبؼٍىك جەھۀٕەِگە وىطىؿ زېگۀٍىىحۇض .زېّىؽىّۇ ثىط ئۇچي جۀٕەجىە جۇجبـّىغبْ ثىط ٍوي ۋە ؼەپەضِۇ جەھۀٕەِٕىڭ ثىط لىؽّىسۇض زېّەوحە. لوٌىسا لۇضئبٔسىٓ ئىجبضەت ثىط ھىساٍەت ٍېحەوچىؽي جۇضۇپ ثبـمب ٍەضٌەضزىٓ ھىساٍەت ئىعزىگۈچي ٍبوي لوٌىسا جۇجمبْ لۇضئبٕٔىڭ ھىساٍەت جىٍىىىگە ئىجبۋەت لىٍىٕغبْ جبۋاة 281
ئىىۀٍىىىٕي وۆضِىگەْ ۋە ٍۀە ئبٌالھ جىٓ ھىساٍەت جىٍەۋاجمبٔالضٔىڭ ھبٌي ذۇززى ؼۈپؽۈظۈن ثۇاللٕىڭ ثوٍىسا جۇضۇپ ئۇؼؽۇظٌۇلحىٓ چبڭمبپ وەجىەْ وىفىٕىڭ ھبٌىغب ئوذفبٍسۇ .ثۇٔساق لىٍغۇچي ٍبوي ھىساٍەت جەٌەپ لىٍغبٔسەن لىٍىپ چىٓ زىٍىسىٓ ھىساٍەت جىٍىّەٍۋاجمبْ ۋەٍبوي ٔېّە جىٍەۋاجمبٍٔىمىٕي ثىٍّەً جىٍەۋاجمبْ ٍبوي جىٍەوحە ؼەِىّىٌ ثوٌّىغبْ ۋەٍبوي جىٍەۋاجمبْ ٔەضؼىؽىٕىڭ ِبھىَىحىسىٓ ثىرەۋەض ثوٌؽب وېطەن .ثۇ ئېھحىّبٌٍىمالضٔىڭ ھەض ثىطى ثىط -ثىطىسىٓ ذەجەضٌىه. فبجىھە ثىٍەْ ثەلەضە ؼۈضىؽي ئبضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەت ،ھىساٍەت جەٌىپي ۋە ثۇ جەٌەپٕىڭ ئىجبۋىحي ثىٍۀال چەوٍىٕىپ لبٌّبٍسۇ .ئىىىي ؼۈضە ئبضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەت ٔۇلحىٍىطىسىٓ ٍۀە ثىطؼي فبجىھە ؼۈضىؽىٕىڭ ئبذىطىسىىي « غەظىپىڭگە ئۇچطىغبٔالضٔىڭ ٍوٌي »ٔىڭ لبٍؽي ٍوي ئىىۀٍىىي ثەلەضە ؼۈضىؽىسە وۆضؼىحىپ ثېطىٍگەْ .غەظەپىە ئۇچطىغبٔالضٔىڭ ٍوٌىسىٓ ِبڭّبؼٍىك ئۈچۈْ ئۇالضٔىڭ ٍوٌىٕي ثىٍىؿ الظىُ .لۇضئبْ ِبٔب ثۇ ِەٌۇِبجٕي ثەلەضە ؼۈضىؽىسە ثبٍبْ لىٍىسۇ. ۋەھىَٕي ٍەجىۈظۈؾ ئبِبٔىحي جبپفۇضۇٌغبْ ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ ٍەھۇزىٍَىفىفي ،غەظەپىە ئۇچطىغبٔالضٔىڭ ٍوٌىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثىط ئىجطەت ھېىبٍىؽىسۇض. لۇضئبٕٔىڭ ئەڭ ئۇظۇْ ؼۈضىٍىطىسىٓ ثىطؼي ثەلەضە ؼۈضىؽي ثوٌۇپ ،لۇضئبٕٔىڭ وىچىه وۆظٔىىىگە ئوذفبٍسۇِ .ۇؼھبثحب ٔېّە ئۈچۈْ فبجىھەزىٓ وېَىٓ ثۇ ؼۈضىٕىڭ جىعىٍغبٍٔىمي ھەلمىسە ئېٕىك ِەٌۇِبت ٍوق .ثەظىٍەض ِۇؼھبثحىىي جەضجىپٕىڭ ئۇظۇٔسىٓ لىؽمىغب لبضاپ جىعىٍغبٍٔىمىٕي ئىٍگىطى ؼۈضگەٌْ .ېىىٓ ثۇٔي ھەض ؼۈضە جەؼحىمٍىّبٍسۇ .ثىعٔىڭچە ،فبجىھە ؼۈضىؽىسىٓ وېَىٕال ثەلەضە ؼۈضىؽىٕىڭ جىعىٍىفي ،ئۇ ئۆظ ئىچىگە ئبٌغبْ ِەظِۇْ ؼەۋەثىسىٓ ثوٌؽب وېطەن286 . ئبٍەجٍىه ثۇ ؼۈضىٕىڭ 116ئبٍىحي ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ ٍەھۇزىٍَىفىؿ جەضٍبٔىغب ئبٍطىٍغبْ ثوٌۇپ، ثۇ ئۈِّەجٕي وۈجۈپ جۇضغبْ ئەڭ چوڭ ذەجەضٔىڭ ثۇ ئىىۀٍىىىگە وىفىٕىڭ زىممەت ٔەظىطىٕي ئبغسۇضىسۇ -6 .ۋە - 7ئبٍىحىٕي ھېؽبثمب ئبٌّىغبٔسا ،پۈجۈٍٔەً ئىّبْ ئېَحمبْ ٍبوي ئىّبْ ئېَحمبٔسەن وۆضۈٔگۀٍەضگە ذىحبة لىٍىسۇ. ِۇئّىٍٕەضگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ،5وبپىطالضغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ِ ،2ۇٔبپىمالضغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه 22 ئبٍەت ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌغبْ .ثۇ جەلؽىّبت ھەلىمەجەْ چوڭمۇض ِۀىگە .ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىفىسا ٍەض ئبٌغبْ ِۇئّىٍٕەضگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثەؾ ئبٍەجٍىه ثۆٌەن ھىساٍەت ٍېحەوچىؽي ؼۈپىحىسە لۇضئبٕٔي ئىفبضەت لىٍىپ ؼۆظ ثبـالٍسۇ .ثۇ ثۆٌەوحە ئىّبْ ۋە ئەِەي ثىطٌىىحە جىٍغب ئېٍىٕىسۇ. غەٍجىە ۋە ئبذىطەجىە ئىّبْ ثىٍەْ ٔبِبظ ۋە ئىٕفبق ٍبّٔۇ ٍ -بْ لوٍۇٌغبْ ھبٌسا جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ثۇالض ھىساٍەت ئۈؼحىسە ثوٌۇـٕىڭ ـەضجىسۇضٔ .ىجبزٌىممب ئېطىفىؿ ھىساٍەجىە ئېطىفىۈچىٍەضٔىڭ ھەلمىسۇض. زەؼٍەپىي ثەؾ ئبٍەجحىٓ وېَىٓ وبپىطالض ھەلمىسە ئىىىي ئبٍەت وېٍىسۇ .ثۇ ئبٍەجٍەض ئىفبضەت لىٍغبْ وبپىطالض ئىّبْ زەۋىحىگە لەجئىٍَىه ثىٍەْ ضەززىَە جبۋاثي ثەضگەْ وبپىطالضزۇض .ثۇٔىڭ ٔەجىجىؽىسە ئۇالضٔىڭ لەٌجي ِۆھۈضٌۀگەْ .چۈٔىي ئۇالض ئىٕىبض لىٍىفٕي ئبزىحىگە ئبٍالٔسۇضىۋاٌغبٔىسى .ئەگەض لىَبِەجىىچە ئۆِطى ثوٌغبْ جەلسىطزىّۇ ،ئۇالضٔىڭ لىَبِەجىىچە ئىٕىبض لىٍىفحب چىڭ جۇضىسىغبٍٔىمي ئېٕىك .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ئۇالضٔىڭ لەٌجٍىطى جىٕبٍىحىٕىڭ زەٌىٍي ؼۈپىحىسە ئېچىٍىسىغبْ لىَبِەجىىچە ِۆھۈضٌۀگەْ. ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ِۇٔبپىمالضغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه 22ئبٍەجٍىه ثىط ثۆٌەن ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .وبپىطالض ھەلمىسە ئىىىي ئبٍەت ،ئەِّب ِۇٔبپىمالض ھەلمىسە 22ئبٍەجٕىڭ وېٍىفي ھەلىمەجەْ وىفىٕىڭ 282
زىممىحىٕي جبضجىسۇ .ثۇ ئبٍەجٍەضزە ِۇٔبپىمالضٔىڭ ذبضاوحېطى ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ئبؼبؼەْ زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي ۋەھىٌ ِۇھبجبثٍىطى ئبضىؽىسىىي ِۇٔبپىمالض ئبضلىٍىك ثبضٌىك زەۋضٌەضزىىي ِۇٔبپىمالض جەؼۋىطٌۀگەْ. جەۋثە ثىٍەْ ئبزەَ ،ھەؼەت ثىٍەْ ـەٍحبْ ثوٌۇؾ ؼۈضىٕىڭ - 39 - 30ئبٍەجٍىطى ئبضىؽىسا ئبزەَ -ئىجٍىػ لىؽؽىؽي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ. لىؽؽىٕىڭ ثبؾ لەھطىّبٔي ثوٌغبْ ئبزەَ گۇٔبھىٕي ئېحىطاپ لىٍىپ ئبزەَ ثوٌۇـٕىڭ ،ئىجٍىػ گۇٔبھىسا چىڭ جۇضۇپ ـەٍحبْ ثوٌۇـٕىڭ ؼىّۋوٌىسۇض .لىؽؽىسە ئبزەَ ۋە ـەٍحبْ ئبضلىٍىك ذبجبٌىمىٕي جؤۇؾ ۋە ذبجبٌىمىسا چىڭ جۇضۇؾ ئبؼبؼىٌ جېّب لىٍىٕغبْ .ثۇ لىؽؽە ئبضلىٍىك ئبٌالھ ئىٕؽبٔسىٓ ذبجبٌىك ئۆجىۈظِەؼٍىىٕي جەٌەپ لىٍّبٍۋاجىسۇ .چۈٔىي ئبزەِٕىڭ ئۆجىۈٔچي جۀٕىحىسىّۇ ئېّحىھبْ لىٍىٕغبْ ثىط زەضەخ ثوٌغبْ ٍەضزە ،جۀٕەت ثوٌّىغبْ زۇَٔبزا ھبٍبت ثبـحىٓ ئبٍبغ ئېّحىھبْ « زەضەذٍىطى » ثىٍەْ جوٌۇپ جبـمبٔسۇض زېّەوحە .ئبزەَ -ئىٕؽبٔغبٍ ،ېمىٍٕىفىؿ چەوٍۀگەْ زەضەخ -ئبٌالھ ئىٕؽبْ ئۈچۈْ ثەٌگىٍىگەْ چەن – چېگطاغب ،ـەٍحبْ -ئىٕؽبٕٔىڭ ئبظزۇضغۇچي ٔەپؽي -ذبھىفىغب ۋەوىٍٍىه لىٍىسۇ .ثۇ لىؽؽە ئبضلىٍىك جەۋثە ٍوٌىٕىڭ ھەض زائىُ ئوچۇق ئىىۀٍىىىسىٓ ئىجبضەت ذۇـرەۋەض ثېطىٍّەوحە .ئبٌالھ ئىٕؽبٔسىٓ ذبجبٌىك ؼبزىط لىٍّبؼٍىمىٕي وۈجّەٍسۇ .ئەوؽىچە ،ئىٕؽبٔسىٓ ذبجبٌىمىٕي ئېحىطاپ لىٍىپِ ،ەغپىطەت جىٍەـىە ٍۈظٌىٕىفىٕي وۈجّەوحە. ؼۈضىسە ئبزەَ -ئىجٍىػ لىؽؽىؽىسىٓ وېَىٓ ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ ٍەھۇزىٍَىفىؿ جەضٍبٔي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ .ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ ٍەھۇزىٍَىفىؿ جەضٍبٔي ثىٍەْ ئۇٔىڭ ئبٌسىسا جىٍغب ئېٍىٕغبْ ئبزەَ -ئىجٍىػ لىؽؽىؽي ئبضىؽىسا ثىۋاؼحە ثىط ِۇٔبؼىۋەت ثبض .ئىجٍىػ ئبزەِگە لبٔساق ھەؼەت لىٍغبْ ثوٌؽبِ ،ەزىٕىسىىي ٍەھۇزىَالضِۇ ضەؼۇٌۇٌالھمب ـۇٔساق ھەؼەت لىٍغبٔىسى. ئىجٍىػ ھەؼەت لىٍىفىٕىڭ ؼەۋەثىٕي « ِەْ ئۇٔىڭسىٓ ئۈؼحۈْ » زەپ وۆضؼەجىۀسەن، ٍەھۇزىَالضِۇ ِبٔب ـۇٔساق ثىط ؼەۋەة ثىٍەْ ضەؼۇٌۇٌالھمب ھەؼەت لىٍغبٔىسى .ئىجٍىػ ئبٌالھ ٔىڭ ضەھّىحىسىٓ ٍىطاق لىٍىٕىؿ ثەزىٍىگە ئبزەِگە ؼەجسە لىٍّبؼٍىمحب چىڭ جۇضغبٔسەنٍ ،ەھۇزىَالضِۇ ئبٌالھ ٔىڭ غەظىپىگە زۇچبض ثوٌۇؾ ثەزىٍىگە ضەؼۇٌۇٌالھمب ئىّبْ ئېَحّىغبٔىسى .ئبٌالھ ذۇززى ئېٍېّېٕحٍىك وېٍىپ چىمىؿ جەھەجحىٓ جوپىسىٓ ٍبضاجمبْ ئبزەِٕي ئوجحىٓ ٍبضاجمبْ ـەٍحبٔسىٓ ئۈؼحۈْ جۇجمبٔسەنِ ،ۇئّىٍٕەض ئىچىسىٓ جبٌٍىغبْ ٍېحىُ ِۇھەِّەزٔىّۇ ئۆظٌىطىٕي « جبٌالٔغبْ ِىٍٍەت » ۋە « ئبٌالھ ٔىڭ ئوغۇٌٍىطى ۋە ٍبذفي وۆضگەْ ثۀسىٍىطى » ( جەۋثە ،ئبٌالھ ٔي ثۇ جۆھّەجٍەضزىٓ پبن زەپ ثىٍىّىع ) زەپ زاۋا لىٍغبْ ٍەھۇزىَالضزىٓ ئۈؼحۈْ لىٍغبٔىسى. ثەلەضە ؼۈضىؽىٕىڭ - 8ئبٍىحىسىٓ ثبـٍىٕىپ ،ئبزەَ -ئىجٍىػ لىؽؽىؽي ثبـالٔغبْ - 30 ئبٍەجىىچە ثوٌغبْ ئبضىٍىمحب جىٍغب ئېٍىٕغبْ ٔىفبق ۋە ِۇٔبپىمٍىك ِەؼىٍىؽي ئبؼبؼەْ ئبزەَ - ئىجٍىػ لىؽؽىؽي ۋە ٍەھۇزىٍَەـىەْ ثۀي ئىؽطائىً لىؽؽىٍىطى ثىٍەْ ثىۋاؼحە ِۇٔبؼىۋەجٍىه. ثەلەضە ؼۈضىؽىٕىڭ ثېفىسا جىٍغب ئېٍىٕغبْ ِۇٔبپىمالضٔىڭ ٍەھۇزىَالضٔىڭ ِۇٔبپىمٍىطى ثوٌۇؾ ئېھحىّبٌي وۈچٍۈن .ثىعگىچە ٍېحىپ وەٌگەْ ٔۇظۇي ؼەۋەثىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ضىۋاٍەجٍەضِۇ ثۇٔي جەؼحىمالٍسۇ .چۈٔىي ثۇ ئبٍەجٍەض ٔبظىً ثوٌغبْ ِەظگىً ھىجطەجحىٓ ئۇظۇْ ئۆجّىگەْ ۋالىحمب جوغطا وېٍىسۇ .ضەؼۇٌۇٌالھ ثىٍەْ ِەزىٕىسىىي ٍەھۇزىٌ لەثىٍىٍىطى ئبضىؽىسا « ۋەؼىمە » ئەھسىٕبِىؽي جۈظۈٌگەْ ئىسى .ثۇ ۋەؼىمە ثىط ذىً « ھۇجۇَ لىٍىفّبؼٍىك » وېٍىفىّي ھېؽبثٍىٕبجحي. ٍەھۇزىَالض لبضاٍِىك لىٍىپ ثۇ ئەھسىٕي ثۇظۇـٕي ذبٌىّبٍححيٌ .ېىىٓ ،ؼبِبٕٔىڭ جېگىسىٓ ؼۇ 283
ٍۈگۈضجۈپِ ،ۇھەِّەزى زەۋەجىە لبضـي چىمىفحىٓ ٍبّٔىغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ لىٍّىفي زەي ِۇٔبپىمٍىك ئىسى. ثەلەضە ؼۈضىؽي ِۇٔبپىمالض ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثۆٌىىي ئبضلىٍىك ثۇ ٔىفبلٕي پبؾ لىٍىسۇ. ثەلەضە ؼۈضىؽي ٍەھۇزىٌ ِۇٔبپىمٍىطىٕىڭ ئبٌسىغب ئبزەَ -ئىجٍىػ لىؽؽىؽي ئبضلىٍىكٍ ،ب جەۋثە لىٍىپ ئبزەِگە ئوذفبؾ ئبزەَ ثوٌۇؾ ٍبوي ٔىفبلٍىطىسا چىڭ جۇضۇپ ـەٍحبْ ثوٌۇـحىٓ ئىجبضەت ئىىىي جبٌالـٕي لوٍىسۇ. ؼۈضىسە لىؽؽىٍىطى ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ئبزەَ ۋە ِۇؼب ئبضىؽىسا ئوضجبق ثىط ٔۇلحب ثبضٍ .ۀي ،ئبزەَ ئىالھي چەوٍىّىٕي زەپؽۀسە لىٍىپ گۇٔبھ ئۆجىۈظىسۇ ۋە جەۋەثە لىٍىپ ٍولىحىپ لوٍغبْ جۀٕىحىٕي لبٍحىسىٓ جبپىسۇِ .ۇؼب ثىط لبظا ؼەۋەثىسىٓ جىٕبٍەت ؼبزىط لىٍىسۇ ۋە جەۋثىؽي ئۇٔىڭغب ثىط « ٍەزى ثەٍعا ( ٔۇضٌۇق لوي ) » ٔي ثەذؿ ئېحىسۇ. ثەلەضە ؼۈضىؽىٕىڭ ئبؼبؼىٌ جېّىؽي ٍ -ەھۇزىٍَەـّەڭالض! ئبزەَ -ئىجٍىػ لىؽؽىؽي ئبذىطالـمبْ - 40ئبٍەجحە جۇٍۇلؽىع ـۇ ذىحبة ئبٌسىّىعغب چىمىسۇ: « ئي ثۀي ئىؽطائىً! » .ثۇ ذىحبة ثېطىٍگەْ ئبٍەجحە ئۇالضغب لبضىحب جۆۋۀسىىي ئەؼىەضجىؿ جىٍغب ئېٍىٕغبْ:
َي ب ِِن إِسرائِيل اذْ ُكروا نِعم ِِت الاِِت أَنْػعمت علَي ُكم وأَوفُوا بِعه ِدي أ ِ ُوؼ بِعه ِد ُكم وإِ اَيي فَارىب ِ وف َْ ُ َ ْ ْ َ ْ َْ َ ْ ْ َ َ َُْ َ َ َْ َ ُ ْ َ َ
« ئي ئؽطائىً ئەۋالزى! ئۆظ ۋالحىسا ِېٕىڭ ؼىٍەضگە ثەضگەْ ٔېّىحىّٕي ٍبز ئېحىڭالضِ ،بڭب ثەضگەْ ۋەزەڭالضغب ۋاپب لىٍىڭالضِ ،ۀّۇ ؼىٍەضگە لىٍغبْ ۋەزەِگە ۋاپب لىٍىّەِْ ،ۀسىٕال لوضلۇڭالض » ( .) 40 « ئي ثۀي ئىؽطائىً! » زېگەْ ذىحبة ثىٍەْ ثبـٍىغبْ ۋە لىٍغبْ ذبجبٌىمٍىطى ثىطِۇ -ثىط ٍۈظىگە ؼېٍىٕغبْ ئبٍەجٍەضٔىڭ ِۇھبجبثٍىطى ئۆٌۈپ جۈگىگەْ ،جبضىرمب جېّب ثوٌغبْ ثۀي ئىؽطائىً ئەِەغ .زەي ۋەھىٌ ٔبظىً ثوٌۇۋاجمبْ ِەظگىٍسە ٍبـبۋاجمبْ ٍەھۇزىَالضزۇض .لۇضئبْ ھېچمبٔساق ئېحىطاظ لىٍّبؼحىٓ ،ھېچمبٔساق ئىعزۀّەؼحىٓ ئەجسازٌىطىٕىڭ ئىعىسىٓ ِبڭغبْ ٍەھۇزىَالضٔىڭ، ئەجسازٌىطىٕىڭ ذبجبٌىمىغب ھەِحبۋاق ثوٌغبٍٔىمىٕي ثبٍبْ لىٍّبلحب .ئۇالضٔي ٔەچچە ئەؼىطزىٓ ثۇٍبْ ٔەؼىٍسىٓ ٔەؼىٍگە ٍەجىۈظۈپ وەٌگەْ ذبجبٌىمٍىطىٕىڭ ثبؾ جىٕبٍەجچىؽي زەپ ئەٍىپٍىّەوحە. ئۇالضِۇ ثۇ ئەٍىپٍەـىە لبضىحب ھېچمبٔساق ثىط ئېحىطاظ ثىٍسۈضەٌّىگەْ .جبضىد ِەزىٕە ٍەھۇزىٍَىطىٕىڭ « ئۇالض ئەجسازٌىطىّىعٔىڭ لىٍغبْ ئىفي ئىسى ،ثىع ـۇ ٍبوي ثۇ ٔۇلحىسا ئۇالضغب لوـۇٌّبٍّىع » زېگۀسەن ثىط ئېحىطاظٔي لەٍث لىٍّىغبْ. ثۇ ثۆٌەوحە ِۇؼۇٌّبْ ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ ٍەھۇزىٍَىفىؿ جەضٍبٔي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ .ثۇ ئبضلىٍىك ئي ئۈِّەجي ِۇھەِّەز! ٍەھۇزىٍَىفىؿ پەلەت ئىجطأي ِىٍٍىحىگە ذبغ ئىٍٍەت ئەِەغ .ئەگەض ؼىٍەضِۇ ئۇالضٔىڭ لىٍغبٍٔىطىٕي لىٍؽبڭالض ،ؼىٍەضِۇ ئۇالضغب ئوذفبؾ ثوٌىؽىٍەض .ئەگەض ٍەھۇزىٍَىفىفٕي ذبٌىّىؽبڭالض ،ئۇالضٔي ٍەھۇزىٍَەـحۈضگەْ ذۇؼۇؼالضزىٓ ھەظەض ئەٍٍەڭالض، زېَىٍّەوحە. ثۇ ذۇؼۇؼالضٔي ثەلەضە ؼۈضىؽىٕىڭ - 40ئبٍىحىسىٓ ثبـالپ - 116ئبٍەت ۋە زاۋاِىسىىي ثۆٌەوحە ٍىغىٕچبلٍىغبْ ٔۇلحىالض جۆۋۀسىىىچە: .1ئبٌالھ لب ثەضگەْ ۋەزىؽىسە جۇضِىسى ،ھەض لېحىُ ۋەزىؽىسىٓ ٍېٕىۋاٌسى ( .) 64 ،40 284
.2ئبٌالھ ٔىڭ ئبٍەجٍىطىٕي زۇَٔبٌىك ِۀپەئەجىە جېگىفىۋەجحي ،زىٕٕي ِۇضاؼىّغب ئبٍالٔسۇضۇپ، ـەوىٍگە ِەھىۇَ لىٍىپ لوٍسى ( .) 177 ،41 .3ھەلٕي ثبجىً ثىٍەْ ئبضىالـحۇضىۋەجحي ( .) 42 .4ئىجبزەجٍەضٔي ئەؼٍي ِەلؽىحىسىٓ ٍىطالالـحۇضۇپ ثۇضِىٍىۋەجحي ( .) 43 .5ئېطىفىۀٍىطىٕي جەڭ ثەھطىّبْ ثوٌۇـمب ثۇٍطۇٌغبْ ثوٌؽىّۇ ،ثۇٔىڭغب ئەِەي لىٍّىسى ( .) 43 .6ئبٌالھ ٔىڭ ئەِطىگە ثوٍؽۇّٔىسى ،چەوٍىّىٍىطىٕي زەپؽۀسە لىٍسى ( .) 65 ،43 .7ثبـمىالضغب پەظىٍەجٍىه ثوٌۇـٕي جەۋؼىَە لىٍىپ ،ئۆظٌىطى جەضن لىٍسى ( .) 44 .8ئەلٍىٕي ئىفٍەجّىسى ( .) 44 .9ئبٌالھ ثەضگەْ ٔېّەجٍەضگە لبضىحب جۇظووضٌۇق لىٍسى ( .) 47 .10ئبٌالھ ٔىڭ ٔەظىطىسە ئبالھىسە ئوضٔي ثبضٌىمىسىٓ ئىجبضەت ذبجب چۈـۀچىؽي ثىٍەْ غەپٍەجىە چۆِسى ( .) 80 ،48 .11زۈـّۀٍىطىگە ئۇالضٔىڭ ئىالھٍىطىغب ضىفحە ثبغٍىغىسەن زەضىجىسە ھەۋەغ لىٍىفحي ( ،54 .) 92 .12ئبٌالھ ٔي ٍبضزىّي ۋە ِۆجىعىٍىطى ثىٍەْ وۆضۈپ جۇضۇپّۇ ،ثۇٔىڭغب لبٔبئەت لىٍّبؼحىٓ وۆظى ثىٍەْ وۆضِەوچي ثوٌسى ( .) 55 ِ .13ەْ ۋە ؼەٌۋا لبجبضٌىك ٔېّەجٍەضگە جۇظووضٌۇق لىٍىپ ،ئۆظ ٔەپؽىگە ظۇٌۇَ لىٍسى ( .) 57 .14ھەلىمەجٕي وەٌىّىٍەضگە ،وەٌىّىٍەضٔي ؼۆظ ئوٍۇٔىغب لۇضثبْ لىٍىۋەجىۀىسى ( .) 59 ٍ .15بـىغبْ ِبوبٔالضزا زائىُ پبؼبت ،ئۇضۇؾِ ،بٌىّبٔچىٍىك ۋە پىحٕە جېطىپ جۇضغبْ ( .) 60 .16ئىّبْ ۋە ھۆضٌۈوٕي پىَبظ ۋە ؼبِؽبلمب ؼبجىسىغبْ زەضىجىسە لبضٔىغب زۈَ چۈـىۀىسى ( .) 61 .17ئبٌالھ ِۇؼىجەجٍەض ۋە ٔېّەجٍەض ئبضلىٍىك ثەضگەْ ثىفبضەجٍىطىگە وۆظىٕي ٍۇِۇۋاٌغبْ ،ئىٕىبض لىٍىؿ پوظىحؽىَىؽىسە ثوٌغبٔىسى ( .) 61 .18ئۆظٌىطىگە ھەلٕي ٍەجىۈظگەْ پەٍغەِجەضٌەضٔي ٍبٌغبٔغب چىمبضغبْ ،ھبلبضەجٍىگەْ ،ئەظىَەت ٍەجىۈظگەْ ،ئۆٌحۈضگۀىسى ( .) 87 ،61 .19ئىالھىٌ ئەِىطٌەضٔي ِەلؽەجٍىطىگە ئبؼبؼەْ ئبزا لىٍىفٕىڭ ئوضٔىغب جەپؽىالجٍىطى ثىٍەْ ئبۋاضە ثوٌۇپ ،ئۆظىگە لىَىٕالـحۇضىۋاٌغبٔىسى ( .) 74 - 67 .20ئبزاٌەجٕي ھەِّە وىفىگە ئوذفبؾ ئىجطا لىٍىفٕىڭ ئوضٔىغب وىفىگە لبضاپ ِۇئبِىٍە لىٍغبٔىسى ( .) 178 ،72 .21ئبٌالھ ٔىڭ وبالِىٕي ثىٍىپ جۇضۇپ ئۆظگەضجىۋەجىۀىسى ( .) 75 ِ .22ۇٔبپىمٍىمٕي زىٕغب ئبٍالٔسۇضىۋاٌغبْ ( .) 76 .23ئبٌالھ ٔىڭ وىحبثىٕي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍىپ ،ئۆظٌىطى ٍېعىۋاٌغبْ وىحبثالضٔي ئبٌالھ ٔىڭ وىحبثىسىٓ ئۈؼحۈْ جۇجمبْ ۋە ئبٌالھ ٔىڭ وىحبثىغب لىٍىفمب جېگىفٍىه ِۇئبِىٍىٕي ثۇ وىحبثالضغب وۆضؼەجىەْ ( .) 79 .24ئىچىي ئىرحىالپٕي جەپطىمىغە ،جەپطىمىٕي لبْ زاۋاؼىغب ئبٍالٔسۇضۇپ ،ثىط -ثىطىٕىڭ وىىىطزىىىٕي ؼىممبْ ( .) 84 285
.25زوؼحٍىطىغب زۈـّۀسەن ِۇئبِىٍە لىٍىپٔ ،ەپطەجٍىطىٕي ئۆظ وىفىٍىطىٕىڭ ئۈؼحىگە ٍبغسۇضغبٔىسى ( .) 85 .26ئۆظٌىطىٕىڭ ئېحىمبزى ئبؼبؼٍىطىٕي جەؼحىمٍىغبْ ثىط ۋەھىٌ وەٌگۀسە ،ئېطىمچىٍىك لىٍىپ ئۇٔي ئىٕىبض لىٍسى ( .) 91 ،89 .27ھەلىمەجٕي لىعغبٔسى ،ئۆظٌىطىگە وەٌّىگەْ ھەلىمەجىە زۈـّەْ ثوٌسى ( .) 90 .28ـەذؽىَىحىٕي ؼبجحي ( .) 102 ،90 « .29ئبٌالھ جەضىپىسىٓ ٔبظىً لىٍغبٔغب ئىّبْ ئېَحىڭالض » زېَىٍگۀسە « ،ثىع پەلەت ئۆظىّىعگە ٔبظىً لىٍىٕغبٔغب ئىفىٕىّىع » زېَىفحي ( .) 91 .30ۋەھىَٕي ھبٍبجىڭالضغب جەزثىمالڭالض زېَىٍگۀسە ،جبـمي جەھەجحىٓ ئىحبئەت لىٍغبٔسەن وۆضۈٔۈپ ،لەٌجي جەھەجحىٓ لبضـي چىمحي ( .) 93 .31زەؼٍەپ ئېحىمبزى ثۇظۇٌسى ،ئبٔسىٓ ئەِەٌٍىطى ثۇظۇٌسى ( .) 93 .32ئبذىطەجحە ئۆظٌىطىگە ئبالھىسە ِۇئبِىٍە لىٍىٕىسىغبٍٔىك ذبَ ذىَبٌىغب پبجحي ( .) 94 .33زۇَٔبغب ثېطىٍىپ وېحىفحي ،زۇَٔب ھبٍبجىغب ھەززىسىٓ ظىَبزە ثىط ضىفحە ثىٍەْ ثبغالٔسى ( .) 96 .34پەلەت ئۆظى ئىچىسىٓ چىمّىغبْ ھەظضىحي ِۇھەِّەزوىال ئەِەغ ،ھەجحب ئۇٔىڭغب ۋەھىٌ ئېٍىپ وەٌگەْ جىجطىئىٍغىّۇ زۈـّەْ ثوٌۇـحي ( .) 98 .35ھەظضىحي ِۇؼبغب وەٌگەْ ۋەھىَٕىڭ ئەڭ ٍېڭي ـەوٍي ثوٌغبْ لۇضئبْ ۋەھىَسىٓ ٍۈظ ئۆضىسى ( .) 101 .36پەٍغەِجەضٌىطىگە ۋە ٍبذفىالضغب لبضىحب جبضىرحىٓ ثېطى ھەض ذىً جەـىىٍٍىه ھىٍَە - ٔەٍطەڭ ،جوظاق ،ؼۈٍىمەؼث ،ؼېھىط ۋە ئەپؽۇْ لىٍىؿ ثىٍەْ ئبۋاضە ثوٌسى ( .) 102 .37وەٌىّىٍەضٔي ئۆظگەضجىۋەجحي ،ؼۆظٔي ئۇٍبلمب ئۆضۈپ ،ثۇ ٍبلمب چۆضۈپ ،جىٍٕي ثۇظۇپ جبـٍىسى ( .) 104 .38لۇۋٌۇق لىٍغبْ ثوٌؽىّۇ ،ئىّبٕٔي ثىطىپ ئوضٔىغب وۇپطىٕي ؼېحىۋاٌغبٔىسى ( .) 108 .39ئۆظٌىطى ئىٕىبض لىٍىؿ ثىٍەْ وۇپبٍىٍىٕىپ لبٌّبًٍ ،ۀە ِۇئّىٍٕەضٔىّۇ ئبظزۇضۇـمب ئۇضۇٔغبٔىسى ( .) 109 ٍ .40ەھۇزىٌ ثوٌّىغبٔالض جۀٕەجىە وىطەٌّەٍسۇ زېگەْ ؼەپؽەجىؽي ئبضلىٍىك ،ھەلىمەجىە ِۀؽۇپ ثوٌۇـٕىڭ ئوضٔىغب جبِبئەجىە ِۀؽۇپ ثوٌۇـٕي ھەلىمەجٕىڭ ئۆٌچىّي لىٍىۋاٌسى ( .) 111 ؼۈضىسە ِۇؼۇٌّبْ ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ لبٔساق لىٍىپ ٍەھۇزىٍَەـىۀٍىىىٕي جەپؽىالجي ثىٍەْ ۋە جبضىري ِىؽبٌٍىطى ثىٍەْ ثبٍبْ لىٍىٕىۋېحىپ ،ثىطزىٕال جېّب ثبـمب ثىط ِەؼىٍىگە ٍۆجىىٍىسۇ122 . ئبٍەجحىٓ ثبـالپ ئەؼٍي جېّىغب لبٍحىسۇٌ .ېىىٓ - 121 - 108 ،ئبٍەجٍەض ئبضىؽىسىىي ثۆٌەن ثىطجېّىسىٓ چەجٕىگەْ ثىط پبضاگطاف ثوٌۇپ ،ثۇ ذۇززى ٍەھۇزىَالض ھەلمىسىىي ثبضٌىك ثبٍبٔالض ئبضلىٍىك « لىعىُ ؼبڭب ئېَحبً ،وېٍىٕىُ ؼەْ ئبڭال » زېگۀٍىىحۇضٍ .ۀي ،ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ ٍەھۇزىٍَەـىەْ ئۈِّىحي ھەلمىسە جوذحبٌغبٔسا ،ئەؼٍي ِەلؽەت ھەظضىحي ِۇھەِّەزٔىڭ ئۈِّىحىگە « ئبگبھ ثوٌۇڭالضٍ ،ەھۇزىٍَەـّەڭالض! » زېَىؿ ئىسىٍ .ەھۇزىَالض ھەلمىسە جوذحبٌغبْ ئىىىي ثۆٌەن ئبضىؽىغب لىؽحۇضۇٌغبْ ۋە ِۇھبجبثي ثىۋاؼحە ھبٌسا ئۈِّەجي ِۇھەِّەز ثوٌغبْ ئبضا ثۆٌەوٕىڭ جۇٔجي ئبٍىحي جۆۋۀسىىىچە: 286
اؿ الْ ُك ْفر َِبِْْلّيَ ِ يدو َف أَ ْف تَسأَلُوا رسولَ ُكم َكما سئِل موسى ِمن قَػبل ومن يػتَػبد ِ أ َْـ تُِر ُ اف فَػ َق ْد َ ْ َ ُ ْ َ ُ َ ُ َ ْ ْ ُ ََ ْ َ َ ب ال َس َواءَ َ ال اسبِ ِيل « ئۇالض (ٍۀي ٍەھۇزىَالض) ئىٍگىطى ِۇؼبزىٓ جەٌەپ لىٍغبْ ٔەضؼىٍەضٔي ؼىٍەضِۇ پەٍغەِجىطىڭالضزىٓ جەٌەپ لىٍىۋاجبِؽىٍەض؟ وىّىي ئىّبٔىٕي وۇفطىغب جېگىفؽە ،ئۇ ھەلىمەجەْ جوغطا ٍوٌسىٓ ئبظغبْ ثوٌىسۇ » ( .) 108 ئبٔسىٓ ؼۆظ ٍەھۇزىَالض ثىٍەْ ذىطىؽحىَبٔالض ئبضىؽىسىىي ِۇٔبظىطىغب وېٍىسۇ ( 113ۋە زاۋاِي ) .ثۇ زە -جبالـحب ھەض ئىىىي جەضەپٕىڭ « ھەلىمەت »ٔىڭ ئوضٔىغب جبِبئىحىٕي لوٍغبٍٔىمي ئىّب لىٍىٕىسۇ .ھەلىمەجٕي ئىؽىّالضغبٔ ،ەؼەپٍەضگە ،زىٓ گۇضۇپپىٍىطىغب ذبغ لىٍىۋاٌغىٍي ثوٌّبٍسىغبٍٔىمىٕي جۆۋۀسىىي ئبٍەت ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىسۇ:
ولَن تَػربى عْنك الْيػهود وََل الناصارى ح اَّت تَػتابِع ِملاتػهم قُل إِ اف ى َدى اِ ِ ت اَّلل ُى َو ا َْلَُدى َولَئ ِن اتػابَػ ْع َ َ َُْ ْ ُ ََ َ َ ْ ْ َ َ َ َُ ُ َ أَىواءىم بػع َد الا ِذي جاء َؾ ِمن الْعِْل ِم ما لَ َ ِ اَّللِ ِمن وٍِ وََل نَ ِ ص ٍّي ْ َ َُ ْ َْ َ ك م َن ا ْ َ ّ َ ََ َ
ؼەْ ٍەھۇزىَالض ۋە ٔبؼبضاالضٔىڭ زىٕىغب وىطِىگىچە ئۇالض ؼۀسىٓ ھەضگىعِۇ ضاظى ثوٌّبٍسۇ. ئۇالضغب ئېَحمىٕىي « ،جوغطا ٍوي پەلەت اﷲ ٔىڭ ٍوٌىسۇض ». ؼبڭب وەٌگەْ ( ِۇجٍەق ھەلىمەجٕىڭ ) ئىٍىّسىٓ وېَىٓ ،ئەگەض ؼەْ ئۇالضٔىڭ ٔەپؽي ذبھىفٍىطىغب ئەگىفىسىغبْ ثوٌؽبڭ ،ؼېٕي اﷲ ٔىڭ ئبظاثىسىٓ لۇجمۇظىسىغبْ ھېچمبٔساق زوؼحّۇ ثوٌّبٍسۇِ ،ەزەجىبضِۇ ثوٌّبٍسۇ ( .) 120 ثۇ ئبٍەجحىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ئبٍەت ثىط ئېحىمبزلب ِۀؽۇپ ثوٌغۇچىالض ئىچىسە ٍبذفىالضٔىڭّۇ، ٔبچبضالضٔىڭّۇ ثوٌىسىغبٍٔىمىسىٓ ئىجبضەت ھەلىمەجٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ .لۇضئبْ ھەِّىٕي لبضا -لوٍۇق ثىط جبٍبلحب ھەٍسەٍسىغبْ ۋە ئوِۇِىَالـحۇضىۋاٌىسىغبْ ثىط جىً ئۇؼٍۇثىٕي ضەت لىٍىسۇ .لۇضئبْ ھەِّىٕي ثىطالال ؼۈپۈضۈپ جبـٍىۋەجّەٍسۇ ٍبوي ھەِّىسىٓ ثىطالال ؼۈپۈضۈپ ئبٌّبٍسۇ .زائىُ جبؼمبپ جبٌالٍسىغبْ ۋە ئبق -لبضىٕي پەضق ئېحىپ ئبٍطىَسىغبْ ثىط ئەلىً ثەضپب لىٍىسۇ .ثۇ ئبٍەجّۇ زەي ثۇالضزىٓ ثىطؼي - 122 .ئبٍەت ثىٍەْ ؼۆظ ئەؼٍىسىىي جېّىغبٍ ،ۀي ثۀي ئىؽطائىً ھەلمىسىىي ثبٍبٔالضغب لبٍحىسۇٌ .ېىىٓ ئبضلىسىٕال ھەظضىحي ئىجطاھىُ ثىٍەْ زاۋاٍِىفىسۇ .چۈٔىي ٍەھۇزىَالضِۇ، ِۇـطىىالضِۇ ھەظضىحي ئىجطاھىّٕي ؼۈٍئىؽحىّبي لىٍىۋاجمبْ ثوٌۇپ ،ئۇٔىڭ ئېحىمبز ٔۇلحىؽىسىٓ ئۆظٌىطىٕىڭ ئەجسازى ئىىۀٍىىىٕي زاۋا لىٍىپ ،ئۆظٌىطىٕي ھەظضىحي ئىجطاھىّٕىڭ زىٕىغب ٔىؽجەت لىٍىۋاجمبٔىسى .لۇضئبْ زەي ثۇ ٔۇلحىسا ٍەھۇزىَالضٔي جبْ ٍېطىسىٓ جۇجۇپ ،لىجٍىٕىڭ لۇززۇؼحىٓ وەثىگە ئۆظگەضجىٍىفىٕي ئىّب لىٍىپ ،وەثىٕي ھەظضىحي ئىجطاھىّٕىڭ لبٍحىسىٓ ثىٕب لىٍىفىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ ( .) 129 - 125ئبٔسىٓ ھەظضىحي ئىجطاھىّٕىڭ ۋە ھەظضىحي ٍبلۇثٕىڭ ٔەؼٍىسىٓ جەۋھىسوە ؼبزىك ثوٌىسىغبٍٔىمٍىطى ھەلمىسە ۋەزە ئبٌغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ ( .) 133 - 132ئەجسازى ثىٍەْ ِبذحبٔغبٔالضغب ؼەِىّىٌ ثىط ئەؼىەضجىؿ ؼۈپىحىسە لۇضئبْ ِۇٔساق زەٍسۇ:
ت َولَ ُك ْم َما َك َسْبػتُ ْم َوََل تُ ْسأَلُو َف َع اما َكانُوا يَػ ْع َملُو َف تِْل َ ت ََلَا َما َك َسبَ ْ ك أُامةٌ قَ ْد َخلَ ْ
« ئۇالض ئۆجىەْ ثىط ئۈِّەجحۇض ،ئۇالضٔىڭ ئەِەٌٍىطى ئۆظٌىطى ئۈچۈٔسۇض .ؼىٍەضٔىڭ ئەِەٌىڭالض ئۆظۈڭالض ئۈچۈٔسۇض ،ئۇالضٔىڭ لىٍّىفىغب ؼىٍەض جبۋاثىبض ئەِەغ » ( .) 134 ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ثۆٌەوٍەضزە ٍەھۇزىَالضٔىڭ ثىھۇزە ۋە ھەلؽىع جەوەثجۇضٌىمي ۋە وىجىطٌىطى جىٍغب ئېٍىٕىسۇ ( .) 141 - 135ئبٔسىٓ لىجٍىٕىڭ لۇززۇؼحىٓ وەثىگە ئۆظگەضجىٍىفي 287
ثبٍبْ لىٍىٕىپ ( 142ۋە زاۋاِي ) ،ھەض ئۈِّەجٕىڭ ثىط لىجٍىؽي ثوٌغبٍٔىمي ئەؼىەضجىٍىسۇ ( .) 148 ثەزۀٕىڭ لبٍؽي جەضەپىە ٍۈظٌۀگۀٍىىي ِۇھىُ ئەِەغ ( ِ .) 177ۇھىُ ثوٌغبْ ٔەضؼە لەٌجٕىڭ ئبٌالھ لب ٍۈظٌۀگەْ ٍۈظٌۀّىگۀٍىىي ( ) 152 - 149ثوٌۇپ ،ثۇ ثۆٌەوحە ھەلىمي ٍبذفي ئەِەٌٕىڭ ئېٕىمٍىّىؽي ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ:
وى ُكم قِبل الْم ْش ِرِؽ والْم ْغ ِر ِ لَْي ِ ب َولَ ِك ان الِْ اِب َم ْن آَ َم َن َِب اَّللِ َوالْيَػ ْوِـ ْاْلَ ِخ ِر َوالْ َم ََّلئِ َك ِة َ َ س الْ اِب أَ ْف تُػ َولوا ُو ُج َ ْ َ َ َ َ ِ ِ ِ ِ والْ ِكتَ ِ ي َوِٓت ي َوابْ َن ال اسبِ ِيل َوال اسائل َ ي َوآَتَى الْ َم َاؿ َعلَى ُحبِّو ذَ ِوي الْ ُق ْرََب َوالْيَػتَ َامى َوالْ َم َساك َ اب َوالنابِيِّ َ َ ِِ صابِ ِرين ِٓت الْبأْس ِاء وال ا ِ ِ الرقَ ِ ِّ ي الْبَأْ ِس اب َوأَقَ َاـ ال ا ضاراء َوح َ ص ََّل َة َوآَتَى الازَكا َة َوالْ ُموفُو َف بِ َع ْهدى ْم إِ َذا َع َ اى ُدوا َوال ا َ َ َ َ أُولَئِ ا ِ ك ُى ُم الْ ُمتاػ ُقو َف ص َدقُوا َوأُولَئِ َ َ ين َ ك الذ َ
« ؼىٍەضٔىڭ وۈْ چىممبْ ۋە وۈْ پبجمبْ جەضەپىە ٍۈظ وەٌحۈضۈـۈڭالضٔىڭ ئۆظىال ٍبذفي ئەِەٌگە ٍبجّبٍسۇ .ثەٌىي اﷲ لب ،ئبذىطەت وۈٔىگە ،پەضىفحىٍەضگە ،وىحبثمب (ٍۀي اﷲ ٔبظىً لىٍغبْ وىحبثالضغب) ،پەٍغەِجەضٌەضگە ئىّبْ وەٌحۈضۈؾ ،اﷲ ٔي ؼۆٍۈؾ ٍۈظىؽىسىٓ ذىؿ ـ ئەلطىجبالضغب، ٍېحىٍّەضگەِ ،ىؽىىٍٕەضگە ،ئىجٓ ؼەثىٍٍەضگە (ٍۀي پۇي ـ ِېٍىسىٓ ئباللىؽي ئۈظۈٌۈپ لبٌغبْ ِۇؼبپىطالضغب) ،ؼبئىٍالضغب ۋە لۇٌالضٔىڭ ئبظازٌىممب ئېطىفىفىگە پۇي ـ ِبي ٍبضزەَ ثېطىؿٔ ،بِبظ ئولۇؾ، ظاوبت ثېطىؿ ،ئەھسىگە ۋاپب لىٍىؿٍ ،ولؽۇظٌۇلمب ،وېؽەٌٍىىىە ۋە ھەض ذىً لىَىٕچىٍىمالضغب ثەضزاـٍىك ثېطىؿ ٍبذفي ئەِەٌگە وىطىسۇ .ئۀە ـۇالض (ٍۀي ٍۇلىطىمي ؼۈپەجٍەضگە ئىگە وىفىٍەض) (ئىّبٔىسا) ضاؼحچىً ئبزەٍِەضزۇض ،ئۀە ـۇالض جەلۋازاض ئبزەٍِەضزۇض » ( .) 177 ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ئبٌالھ ٍوٌىسا جبْ ثەضگۈچىٍەضٔىڭ ئەھۋاٌىسىٓ ،ؼەفب ثىٍەْ ِەضۋە ئبضىؽىسا ؼەئَي لىٍىؿ ِەؼىٍىؽىٕىڭ ئۆظىسە ئىرالغ ۋە ؼەِىّىَەجٕىڭ ثوٌۇـي وېطەوٍىىي جەوىحٍىٕىسۇ ( .) 158 - 154ئىرالؼٕىڭ ئبؼبؼىٌ پەلەت ثىط ثوٌۇپ ،ئۇ ثوٌؽىّۇ جەۋھىسجۇض ( 159 ٍ .) 167ېّەن -ئىچّەوٕىڭ ثىرەجەضٌىىي ۋە ھبالٌٍىمي ھەلمىسە جوذحىٍىپ ،ئەؼىٍسە زىممەتلىٍىفمب جېگىفٍىه ِەؼىٍىٕىڭ ِۇثبھٍىك ئىىۀٍىىىٕي ئىّب لىٍىسۇ ( .) 173 - 168 ؼۆظ ٍۀە ٍەھۇزىٍَەـىەْ ثۀي ئىؽطائىٍغب لبٍحىسۇ ( 174ۋە زاۋاِي ) .ثۇ ئبضلىٍىك ِۇھەِّەز ئۈِّىحي ئبگبھالٔسۇضۇٌىسۇ ( .) 182 - 178ثۇ ثۆٌەوحە جىٕبٍەجٕىڭ جبظاؼي ۋە ِىطاغ ھەلمىسە جوذحىٍىسۇ .لبضىّبلمب ثۇ جېّىٕىڭ ثۀي ئىؽطائىً ثىٍەْ ھېچمبٔساق ِۇٔبؼىۋىحي ٍولحەن وۆضۈٔىسۇ، ٌېىىٓ ثۇ ِەؼىٍىٕي ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ ٍەھۇزىٍَىفىؿ ِەؼىٍىؽي ئىچىسە جىٍغب ئبٌىسۇِ .ەؼىٍەْ، لەؼحۀٍىه ثىٍەْ ؼبزىط لىٍغبْ جىٕبٍەجٍەضزە لىؽبغ ئېٍىفمب ثۇٍطىغبْ ئبٍەجٍەض ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ ٍەھۇزىٍَىفىؿ ئبالِەجٍىطىسىٓ ثىطى ثوٌغبْ « وىفىٕىڭ ئىجحىّبئىٌ ئوضٔىغب لبضاپ جبظا » ثېطىفحىٓ ئىجبضەت ئبظغۇٍٔىمىغب چۈـۈپ لبٌّبؼٍىمي ئۈچۈْ ثبٍبْ لىٍىٕغبْ. ضوظا ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەضٔىڭ ٍەھۇزىَالضٔي ثبٍبْ لىٍغبْ ثۆٌەوٍەض ئبضىؽىسا وېٍىفي ھەلىمەجەْ وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ .ثۇ ثۆٌەن ِۇٔساق ثبـٍىٕىسۇ:
اِ اِ ِ ِ ِ ين ِم ْن قَػْبلِ ُك ْم لَ َعلا ُك ْم تَػتاػ ُقو َف ب َعلَْي ُك ُم ّ ب َعلَى الذ َ الصيَ ُاـ َك َما ُكت َ ين آَ َمنُوا ُكت َ ََي أَيػ َها الذ َ
« ئي ِۇئّىٍٕەض! ئبٌالھ ئبٌسىسىىي ِەؼئۇٌىَىحىٕي ثىٍگۈچىٍەضزىٓ ثوٌۇـۇڭالض ئۈچۈْ، ؼىٍەضزىٓ ئىٍگىطىىىٍەضگە (ٍۀي ئىٍگىطىىي ئۈِّەجٍەضگە) ضوظا پەضظ لىٍىٕغبٔسەن ،ؼىٍەضگىّۇ (ضاِىعاْ ضوظىؽي) پەضظ لىٍىٕسى » ( .) 183 288
ثۇ ئبضلىٍىك ،ئي ِۇھەِّەز ئۈِّىحي! ٍەھۇزىٍَەـىەْ ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ ذبجبٌىمٍىطىغب لبضـي چىمىڭالض .ثۇٔي ئىٕؽبٔىَەت ثىٍەْ جەڭحۇؾ ثوٌغبْ ئىؽالِٕىڭ ھەلىمەجٍىطىگە ئىگە ثوٌغبْ ھبٌسا ئبزا لىٍىڭالض .ئۇ ھەلىمەجٍەضزىٓ ثىطؼي ضوظىسۇض ،زېّەوحە .ضوظا ئىٕؽبٔىَەت ثىٍەْ جەڭ زىّەجٍىه ثوٌغبْ ئىؽالِٕىڭ ثبضٌىك ظاِبْ ۋە ِبوبٔالضزا ئبزا لىٍىٕىپ وىٍىٕگەْ ئىجبزەجٍىطىسىٓ ثىطؼي. ئبٔسىٓ ئۇضۇـمب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثەٌگىٍىّىٍەضگە زائىط ئبٍەجٍەض ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ ( 190ۋە زاۋاِي، 261ۋە زاۋاِي ) .ئۇضۇؾ ثوٌّبٍسىغبْ ثىط زۇَٔبٔي جەؼەۋۋۇض لىٍىؿ ؼبززىٍىك ثوٌىسۇ .چۈٔىي ثۇٔساق ثىط زۇَٔب جۀٕەت ثوٌىسۇ .ھبٍبجٕي وۈٌپەجىە ئبٍالٔسۇضۇـٕىڭ ٍوٌىسىٓ ثىطؼي ،جۀٕەجٕي ثۇ زۇَٔبزا ثەضپب لىٍىفمب ئۇضۇٔۇـحۇض .ئۇضۇؾ ھبٍبجٕىڭ ثىط پبضچىؽي ثوٌۇپِ ،ۇۋاپىك ثوٌغبْ ٔەضؼە ئۇضۇؾ ئەذاللي ۋە ثەٌگىٍىّىٍىطىگە ضىئبٍە لىٍىفحۇض .لۇضئبٔسا ِەظوۇض ئبٍەجٍەض ِۇھبجبثىسا ثۇ ئبڭٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍىسۇ. ثەلەضە ؼۈضىؽىسە جەپؽىٍي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ئىجبزەجٍەضزىٓ ثىطؼي ھەج ئىجبزىحي ثوٌۇپ ،ثۇ ؼۈضىسە ھەج ئۇضۇؾ زائىطىؽي ئىچىسە جىٍغب ئېٍىٕىسۇ .چۈٔىي ھەج ئبٍٍىطى ئۇضۇؾ ھبضاَ لىٍىٕغبْ ئبٍالض ثوٌۇپ ،ثۇ ثەٌگىٍىّىگە ضىئبٍە لىٍّىغبٔسا ،ئىجبزەت لىٍىؿ ھەلمىٕي زەپؽۀسە لىٍغبٍٔىك ثوٌىسۇ. - 242 - 219ئبٍەجٍەض ئبضىؽسىىي ثۆٌەوحە ھبضالٕىڭ ظىَىٕي ،ئىٕفبلٕىڭ پبٍسىؽيٍ ،ېحىّالضغب ئىگە چىمىؿ ،ئبٍبٌالضٔىڭ ھەٍىع ھبٌٍىطى ،ئبٌالھ ٔبِىسىٓ لىٍىٕغبْ لەؼەَ ۋە ثۇٔىڭسىٓ وېٍىپ چىممبْ جباللمب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ِەؼٍىٍەض جىٍغب ئېٍىٕىسۇ. ئبٌالھ ٔبِىسىٓ لىٍىٕغبْ لەؼەٍِەضگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجحە ،ۋەھىٌ ئىٕؽبٕٔي « ئبٌالھ ٔي ـبھىث لىٍىپ لىٍغبْ ھەض ئىفمب ئبٌالھ ٔىڭ ھەلىمەجەْ ـبھىث ثوٌغبٍٔىمىٕي ئۇٔحۇِب! » زەپ ئبگبھالٔسۇضىسۇ: « ِەلؽەجؽىع ئىچىەْ لەؼىّىڭالض ئۈچۈْ اﷲ ؼىٍەضٔي جبظاغب جبضجّبٍسۇ ،زىٍىڭالضٔىڭ جۇجمبْ ِۇئبِىٍىؽي ئۈچۈْ اﷲ ؼىٍەضٔي جبۋاثىبضٌىممب جبضجىسۇ .اﷲ ِەغپىطەت لىٍغۇچىسۇض ،ھەٌىّسۇض ( ٍۀي ثۀسىٍىطىٕي جبظاالـمب ئبٌسىطاپ وەجّەٍسۇ ،ثۀسىؽىگە پۇضؼەت ثەضگۈچىسۇض ) » ( .) 225 - 243ئبٍەجحە ؼۆظ ٍۀە ثۀي ئىؽطائىٍغب لبٍحىسۇ .جبٌۇت ۋە جبٌۇت لىؽؽىؽي ( ) 252 - 246 ئىجطەجٍىه ثىط لىؽؽەزۇض .ثۇ لىؽؽە ئبضلىٍىك ِۇئّىٍٕەضگە جەوطاضٌىٕىسىغبْ جبضىرٕي لبٔساق ِۇالھىعە لىٍىفي وېطەوٍىىىٕي ئۆگىحىسۇ .ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ لوِبٔسأٍىمىسىىي ِۇؼۇٌّبٔالض لوـۇٔي جبٌۇجٕىڭ لوـۇٔىغبِ ،ۇـطىىالضٔىڭ لوـۇٔي جبٌۇجٕىڭ لوـۇٔىغب ئوذفىحىٍغبِْ .بٔب ثۇ ٔۇلحىسا ؼۈضىسە ئبٍىحەي وۇضؼي وېٍىسۇ .ئبٍىحەي وۇضؼي ئبٌالھ ٔي جؤۇـحۇضغبْ ئبٍەجحۇض. ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ ٍەھۇزىٍَىفىؿ جەضٍبٔىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ ثىط ؼۈضىٕىڭ ِەضوىعىسە ٔېّە ئۈچۈْ ثۇٔساق ثىط ئبٍەت وەٌگەْ؟ ئەٌجبۋاة :ھەض جۈضٌۈن ئبظغۇٍٔۇلٕىڭ جەوحىسە ،جەؼەۋۋۇضزىىي ئبٌالھ چۈـۀچىؽىٕىڭ جوغطا ثوٌّىغبٍٔىمي ٍبجىسۇ .ثۇ ئبٍەت ثبٍبْ لىٍغبْ ھەلىمەت « ئۇذالپ لبٌّبٍسىغبْ ۋە ئۇٔحۇپ لبٌّبٍسىغبْ » ثىط ئبٌالھ ئېحىمبزىغب ئىٕؽبٕٔي زەۋەت لىٍىفحۇض .ثۇ ئبٍەت ئبٌسى ثىٍەْ ئبٌالھ ٔي ئۇذالجّبلچي ۋە ئۇٔحۇغۇظِبلچي ثوٌغبْ جەؼەۋۋۇضزىىىٍەضٔي ( ئبٌالھ ٔي ثۇ ٔۇلؽبٔالضزىٓ پبن زەپ ئېحىمبز لىٍىّىع ) جوغطا ثوٌغبْ ئبٌالھ جەؼەۋۋۇضىغب زەۋەت لىٍىسۇِ .بٔب ثۇ ئبٍەت جۆۋۀسىىىچە:
289
اٖتي الْ َقيوـ ََل ََتْخ ُذه ِسنَةٌ وََل نػَوـ لَو ما ِٓت ال اسماو ِ ا ِ ِ ات َوَما ِٓت ْاْل َْر ِ ض َم ْن ذَا الا ِذي ُ ُ ُ َ ٌْ ُ َ اَّللُ ََل إلَوَ إاَل ُى َو َْ ََ ِِ ِ ي أَيْ ِدي ِه ْم َوَما َخ ْل َف ُه ْم َوََل ُُِييطُو َف بِ َش ْي ٍء ِم ْن ِع ْل ِم ِو إِاَل ِِبَا َشاءَ َو ِس َع يَ ْش َف ُع عْن َدهُ إِاَل ِبِِ ْذنو يَػ ْعلَ ُم َما بَػ ْ َ ِ ِ ودهُ ِح ْفظُ ُه َما َوُى َو الْ َعلِي الْ َع ِظ ُيم ض َوََل يَػئُ ُ ُك ْرسيوُ ال اس َم َاوات َو ْاْلَْر َ
« ثىط اﷲ جىٓ ثبـمب ھېچ ئىالھ ٍولحۇض؛ اﷲ ھەِىفە جىطىىحۇض ،ھەِّىٕي ئىساضە لىٍىپ جۇضغۇچىسۇض؛ ئۇ ِۈگسەپ لبٌّبٍسۇ ،ئۇٔي ئۇٍمۇ ثبؼّبٍسۇ .ئبؼّبٔالضزىىي ۋە ظېّىٕسىىي ھەِّە ٔەضؼە اﷲ ٔىڭ (ِۈٌىي) زۇض؛ اﷲ ٔىڭ ضۇذؽىحىؽىع وىّّۇ اﷲ ٔىڭ ئبٌسىسا ـبپبئەت لىالٌىؽۇْ؟ اﷲ ئۇالضٔىڭ ئبٌسىسىىي (ٍۀي زۇَٔبزا لىٍغبْ) ،وەٍٕىسىىي (ٍۀي ئۇالض ئۈچۈْ ئبذىطەجحە جەٍَبضٌىغبْ) ئىفالضٔىڭ ھەِّىؽىٕي ثىٍىپ جۇضىسۇ؛ ئۇالض اﷲ ٔىڭ ِەٌۇِبجىسىٓ (اﷲ) ئۇالضغب ثىٍسۈضۈـٕي ذبٌىغبْ ٔەضؼىٍەضزىٓ ثبـمب ھېچ ٔەضؼىٕي ثىٍّەٍسۇ ،اﷲ ٔىڭ وۇضؼي (ِەٌۇِبجي) ئبؼّبٔالضٔي ۋە ظېّىٕٕي ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسۇ .ئبؼّبْ ـ ظېّىٕٕي ؼبلالؾ ئۇٔىڭغب ئېغىط وەٌّەٍسۇ .ئۇ ٍۇلىطى ِەضجىۋىٍىىحۇض ،ھەِّىسىٓ ئۇٌۇغسۇض » ( .) 255 ئبٍىحەي وۇضؼىسىٓ وېَىٕال وەٌگەْ ئبٍەجّۇ ِەظوۇض ئبٍەجٕىڭ زېّەوچي ثوٌغبٍٔىطىٕي جوٌۇلٍىّبلحب ۋە ئبٌالھ ٔىڭ ئىٕؽبٕٔىڭ ئىطازىؽىگە ثوٌغبْ ھۆضِىحىٕي ثبٍبْ لىٍّبلحب .ثۇ ئبٍەجٕىڭ ذۇالؼىؽي « ئىّبْ ئىٕؽبٕٔىڭ ھۆض ئىطازىؽىٕي ئبؼبغ لىٍىسۇ »:
ِ وت ويػ ْؤِمن َِب اَّللِ فَػ َق ِد استمسك َِبلْعروةِ ِ ِ ََل إِ ْكَر َاه ِٓت ال ّدي ِن قَ ْد تَػبَػ ا َ ي الر ْش ُد م َن الْغَ ِّي فَ َم ْن يَ ْك ُف ْر َِبلطااغُ َ ُ ْ ْ َ ْ َ َ ُْ َ الْوثْػ َقى ََل انْ ِفصاـ ََلا و ا ِ يع َعلِ ٌيم اَّللُ َٔت ٌ ََ ََ ُ
« زىٕسا ظوضالؾ ٍولحۇض ،ھىساٍەت گۇِطاھٍىمحىٓ ئېٕىك ئبٍطىٍسى ،وىّىي جبغۇت (ٍۀي اﷲ جىٓ ثبـمب ثبضچە ِەثۇز) ٔي ئىٕىبض لىٍىپ ،اﷲ لب ئىّبْ ئېَحىسىىەْ ،ئۇ ؼۇّٔبغِ ،ەھىەَ جۇجمىٕي جۇجمبْ ثوٌىسۇ ،اﷲ (ثۀسىٍىطىٕىڭ ؼۆظٌىطىٕي) ئبڭالپ جۇضغۇچىسۇض( ،ئىفٍىطىٕي) ثىٍىپ جۇضغۇچىسۇض » ( .) 256 ئبٍىحەي وۇضؼىسىٓ وېَىٓ ثبٍبْ لىٍىٕغبْ جېّىالضٔىڭ وۆضۈٔگەْ ٍۈظى ٔېّە ثوٌۇـىسىٓ لەجئىَٕەظەض ،ثۇ جېّىالض جوغطا ثوٌغبْ ثىط ئەلىسىٕىڭ جىىٍىٕىفي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه .ثوٌۇپّۇ ئىگە ثوٌغبْ ھەض جۈضٌۈن ئىمحىؽبزىٌ ئىّىبٔالضٔي ٍولؽۇٌالض ثىٍەْ ثىطگە ثەھطىّبْ ثوٌۇؾ ِەؼىٍىؽي - 261ئبٍەجحىٓ جبضجىپ - 283ئبٍەجىىچە زاۋاٍِىفىسۇ .ثۇ ئبٍەجٍەضزە ئىمحىؽبزىٌ ِەؼئۇٌىَەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ھۆوۈٍِەضٔىڭ ھەِّىؽىٕىڭ جەوحىسە ئىٕؽبٕٔىڭ ئبٌالھ ثىٍەْ ثوٌغبْ ِۇٔبؼىۋىحي ٍبجّبلحب .ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ئۈچ ئبٍىحي - 283 ،ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ھەض ٔەضؼىٕىڭ ِەلؽىحىٕىڭ ئىٕؽبٕٔىڭ ئەثەزىٌ ؼبئبزىحي ئۈچۈْ ئىىۀٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ .ؼۈضىٕىڭ زۇئب ثىٍەْ ئبذىطٌىفىفي ھەلىمەجەْ وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ .ثوٌۇپّۇ ثۇ زۇئبٔىڭ ئىچىسە « ثىعزىٓ ئىٍگىطىىىٍەضگە ٍۈوٍىگىٕىڭگە ئوذفبؾ ثىعگە ئېغىط ٍۈن ٍۈوٍىّىگىٓ » زۇئبؼي ثىۋاؼحە ثۀي ئىؽطائىٍغب لىٍىٕغبْ ئىّب ثوٌؽب وېطەن.
ِِ ِ ض وإِ ْف تُػب ُدوا ما ِٓت أَنْػ ُف ِس ُكم أَو َُتْ ُفوه ُُي ِ اَّللُ فَػيَػ ْغ ِف ُر لِ َم ْن اسْب ُك ْم بِِو ا ْ ْ ُ َ اَّلل َما ِٓت ال اس َم َاوات َوَما ِٓت ْاْل َْر ِ َ ْ َ ِ وؿ ِِبَا أُنْ ِزَؿ إِلَْي ِو ِم ْن َربِِّو َوالْ ُم ْؤِمنُو َف اَّللُ َعلَى ُك ِّل َش ْي ٍء قَ ِد ٌير ( )983آَ َم َن الار ُس ُ ب َم ْن يَ َشاءُ َو ا يَ َشاءُ َويػُ َع ّذ ُ ِ ُكلٌّ آَمن َِب اَّللِ وم ََّلئِ َكتِ ِو وُكتبِ ِو ورسلِ ِو ََل نػُ َف ِر ُؽ بػي أ ٍ ك ك َربػانَا َوإِلَْي َ َحد ِم ْن ُر ُسل ِو َوقَالُوا َِٔت ْعنَا َوأَطَ ْعنَا غُ ْفَرانَ َ ّ َْ َ َ ََ َ ُ َُ ُ ََ 290
ِ اَّلل نػَ ْفسا إِاَل وسعها ََلا ما َكسبت وعلَيػها ما ا ْكتَسبت ربػانَا ََل تػُؤ ِ ِ اخ ْذ ًَن إِ ْف َ الْ َمصّيُ (ََ )983ل يُ َكلّ ُ ُ ْ َ َ َ َ ََ ْ َ َ ْ َ َ ََ ْ َ ف اُ ً اِ ِ ِ ين ِم ْن قَػْبلِنَا َربػانَا َوََل ََُ ِّم ْلنَا َما ََل طَاقَةَ لَنَا بِِو نَسينَا أ َْو أ ْ َخطَأْ ًَن َربػانَا َوََل ََْم ْل َعلَْيػنَا إِ ْ صًرا َك َما َْتَْلتَوُ َعلَى الذ َ ِ ِ ِ ين ()983 َو ْاع ُ ف َعناا َوا ْغف ْر لَنَا َو ْارْتَْنَا أَنْ َ ت َم ْوََل ًَن فَانْ ُ ص ْرًَن َعلَى الْ َق ْوـ الْ َكاف ِر َ
ئبؼّبٔالضزىىي ،ظېّىٕسىىي ـەٍئىٍەض ( ئىگىساضچىٍىك لىٍىؿ جەھەجحىٓ ثوٌؽۇْ ،جەؼەضضۇپ لىٍىؿ جەھەجحىٓ ثوٌؽۇْ ) اﷲ ٔىڭ ئىٍىىسىسۇض .زىٍىڭالضزىىي (ٍبِبٍٔىمٕي) ِەٍٍي ئبـىبضا لىٍىڭالضِ ،ەٍٍي ٍوـۇضۇڭالض ،ئۇٔىڭ ئۈچۈْ اﷲ ؼىٍەضزىٓ ھېؽبة ئبٌىسۇ ،اﷲ ذبٌىغبْ وىفىگە ِەغپىطەت لىٍىسۇ ،ذبٌىغبْ وىفىگە ئبظاة لىٍىسۇ .اﷲ ھەِّە ٔەضؼىگە لبزىطزۇض. ضەؼۇي ضەثجي جەضىپىسىٓ ئۇٔىڭغب ٔبظىً لىٍىٕغبْ وىحبثغب ئىّبْ وەٌحۈضزىِ ،ۆِىٍٕەضِۇ ئىّبْ وەٌحۈضزى ،ئۇالضٔىڭ ھەِّىؽي اﷲ لب ۋە اﷲ ٔىڭ پەضىفحىٍىطىگە ،وىحبثٍىطىغب ۋە ضەؼۇٌٍىطىغب ئىّبْ وەٌحۈضزى ( .ئۇالض ) « اﷲ ٔىڭ ضەؼۇٌٍىطىٕىڭ ھېچجىطىٕي ئبٍطىۋەجّەٍّىع ( ٍۀي ئۇالضٔىڭ ثەظىؽىگە ئىّبْ ئېَحىپ ،ثەظىؽىگە ئىّبْ ئېَحّبً لبٌّبٍّىع ) .ثىع ( زەۋىحىڭٕي ) ئبڭٍىسۇق ۋە ( ئەِطىڭگە ) ئىحبئەت لىٍسۇق ،ضەثجىّىعِ ،ەغپىطىحىڭٕي جىٍەٍّىع ،ئبذىط لبٍحىسىغبْ جبٍىّىع ؼېٕىڭ زەضگبھىڭسۇض » زەٍسۇ. اﷲ ھېچىىّٕي جبلىحي ٍەجّەٍسىغبْ ئىفمب جەوٍىپ لىٍّبٍسۇ .وىفىٕىڭ لىٍغبْ ٍبذفىٍىمي ( ٔىڭ ؼبۋاثي ) ئۆظىگىسۇضٍ ،بِبٍٔىمي ( ٔىڭ جبظاؼي ) ِۇ ئۆظىگىسۇض. ( ئۇالض ) « ضەثجىّىع! ئەگەض ثىع ئۇٔحۇؼبق ٍبوي ذبجبالـؽبق ( ٍۀي ثىع ئۇٔحۇؾ ٍبوي ؼەۋۀٍىه ؼەۋەثىسىٓ ئەِطىڭٕي جوٌۇق ئوضۇٍٔىَبٌّىؽبق ) ،ثىعٔي جبظاغب جبضجّىغىٓ .ضەثجىّىع! ثىعزىٓ ئىٍگىطىىىٍەضگە ٍۈوٍىگىٕىڭگە ئوذفبؾ ثىعگە ئېغىط ٍۈن ٍۈوٍىّىگىٓ ( ٍۀي ثىعٔي لىَىٓ ئىفالضغب جەوٍىپ لىٍّىغىٓ ) ،ضەثجىّىع! وۈچىّىع ٍەجّەٍسىغبْ ٔەضؼىٕي ثىعگە ئبضجّىغىٓ ،ثىعٔي وەچۈضگىٓ ،ثىعگە ِەغپىطەت لىٍغىٓ ،ثىعگە ضەھىُ لىٍغىٓ ،ؼەْ ثىعٔىڭ ئىگىّىعؼەْ ،وبپىط لەۋِگە لبضـي ثىعگە ٍبضزەَ ثەضگىٓ» زەٍسۇ ( .) 286 - 284
ئەَفبل ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍىحىگە ئبؼبؼەْ « ِەغپىطەت لىٍىٕغبْ ،ظىَبزە ثەذؿ ئېحىٍگەْ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ئۀفبي » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .گەضچە وەٌىّىٕىڭ ٌۇغەت ِۀىؽي ٍۇلىطىسىىىسەن ثوٌؽىّۇ ،ثۇ ٍەضزە « غۀىَّەت » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ. ؼۈضە جۇٔجي ٔەؼىً جەضىپىسىٓ « ئۀفبي » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ( ثۇذبضى ۋە ۋاھىسى ). فىطۇظئبثبزى ؼۈضىٕىڭ « ثەزىط ؼۈضىؽي » زەپّۇ ئبجبٌغبٍٔىمىٕي ئېَحىسۇ .ئىىىىٕجي ٔەؼىٍٕىڭ ِۆجىۋەضٌىطىسىٓ ۋە ِۇجحەلي ئبٌىٍّىطىسىٓ ؼەئىس ثىٓ جۇثەٍط ثىط ؼوئبٌغب جبۋاة ثېطىپ ثۇ ؼۈضىٕي « ثەزىط ؼۈضىؽي » زەپ جەضىپٍەٍسۇ .ثۇٔىڭ ؼەۋەثي ،ؼۈضىسە ثەزىط ئۇضۇـي ،ثۇ ئۇضۇؾ جەضٍبٔىسا ۋە ئۇضۇـٕىڭ ئەجىؽىال ٍۈظ ثەضگەْ ۋەلەٌەض جەپؽىٍي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ. ؼۈضە ھىجطەجٕىڭ ٍ - 2ىٍي ضاِىعاْ ئېَىسا ثەزىط ئۇضۇـي ِۇٔبؼىۋىحي ثىٍەْ ٔبظىً ثوٌغبْ. ثبـحىٓ -ئبذىط ِەظِۇْ پۈجۈٍٔىىىگە ئىگە .ثۇ ،ؼۈضىٕي جەـىىً لىٍغۇچي ثۆٌەوٍەض ئبضىؽىسا ثەن 291
ئۇظۇْ ظاِبْ ئبضىٍىمي ٍولٍىمىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ثىط ضىۋاٍەجحە - 36 - 30ئبٍەجٍەضٔىڭ ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي لەٍث لىٍىٕغبْ ( لۇضجۇثي )ٌ .ېىىٓ - 36ئبٍەت ثىٍەْ - 37ئبٍەت ئبضىؽىسا ئبٍطىغىٍي ثوٌّبٍسىغبْ زەضىجىسە ظىچ ِۇٔبؼىۋەت ثبض .ئۀئبَ ؼۈضىؽىسە ئوجحۇضىغب لوٍۇٌغبْ ئۆٌچەٍِەض ثۇ ضىۋاٍەجٍەضٔي ضەت لىٍىسۇ. زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي جەضجىپٍەضزە ،ؼۈضە ثەلەضە -ئبٌىئىّطاْ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ. ھەظضىحي ئوؼّبْ جەضجىپىسە ،88ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە ،85ئىّبَ جبفەض جەضجىپىسە - 87ئوضۇٔغب جىعىٍغبْ .ثىعٔىڭچە ثەلەضە ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍغبٍٔىمي ِۇۋاپىك ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،جبضىرىٌ ۋەلە ثۇٔي جەؼحىمالٍسۇٌ .ېىىٓ ؼۈضىٕىڭ ئبضلىؽىغب ئبٌىئىّطاْ ؼۈضىؽىٕىڭ لوٍۇٌۇـي جوغطا ئەِەغ. ئبٌىئىّطاْ ؼۈضىؽي ھىجطەجٕىڭ ٍ - 3ىٍي ـەۋۋاي ئېَىسا ٍۈظ ثەضگەْ ئۇھۇز ئۇضۇـىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ِەٌۇِبجالضٔي ثبٍبْ لىٍىسۇ .ئۀفبي ؼۈضىؽي ثىط ثەزىط ؼۈضىؽىسۇض .ئىىىي ؼۈضە ئبضىؽىسا ثىط ٍىٍسەن ۋالىث ثبض .ئۀفبي ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍىفمب ِۇٔبؼىپ ثوٌغبْ ؼۈضە ھەزىس ؼۈضىؽىسۇض .ھەزىس ؼۈضىؽىّۇ ئۀفبي ؼۈضىؽىگە ئوذفبؾ ثەزىط ؼۈضىؽي ثوٌۇپ ،ثەزىط ئۇضۇـىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ. ئۀفبي ؼۈضىؽي غۀىَّەجٍەضگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثەٌگىٍىّىٍەضٔي ثەزىط ئۇضۇـي ئۈؼحىسىٓ ثبٍبْ لىٍىسۇ .ؼۈضىٕىڭ ِەضوىعىسە ئوضۇْ ئبٌغبْ ثەزىط ئۇضۇـىٕي ِۇٔساق ئىرچبِالـمب ثوٌىسۇ: ِىالزى ٍ - 622ىٍي ضەؼۇٌۇٌالھ ِەوىىسىٓ ٍەؼطىت ( ثۈگۈٔىي ِەزىٕە )وە ھىجطەت لىٍغبْ. ثۇ ھىجطەجٕىڭ ضوٍبپمب چىمىفىسىىي ؼەۋەة پەلەت ِەوىىسە ئىّىبْ لبٌّىغبٍٔىمحىٕال ثوٌّبؼحىٓ، وېَىٕىي ِەظگىٍسە ِەزىٕەجۇْ ٔەثي ( ٔەثي ـەھطى ) زەپ ئبجىٍىسىغبْ ٍەؼطىجحە ـەوىٍٍۀگەْ ئىؽالَ جبِبئىحىٕىڭ پبضالق ئىؽحىمجبٌىسىٓ ثىفبضەت ثىطىفي ئىسى .ئەگەض ثۇٔساق ثوٌّىغبْ ثوٌؽب ۋە ھىجطەت پەلەت ِەوىىٍىىٍەضٔىڭ ظۇٌۇِىسىٓ لېچىپ لۇجۇٌۇـال ثوٌغبْ ثوٌؽب ئىسى ،ضەؼۇٌۇٌالھّۇ ِۇئّىٍٕەض ئۈچۈْ ثىرەجەض ِبوبْ ثوٌغبْ ھەثەـىؽحبٔغب وېحەجحي. ھىجطەجحىٓ وېَىٓ ٍەؼطىت ِەزىٕە زەپ ئبجىٍىفمب ثبـٍىغبٔىسى « .پەٍغەِجەض ـەھطى » ثوٌغبْ ِەزىٕىسە ئىؽالَ جبِبئىحي وۈٔسىٓ -وۈٔگە وۈچىَىسۇ .ضەؼۇٌۇٌالھ ھىجطەجحىٓ وېَىٕال ِەزىٕە ۋە ئەجطاپىسىىي لەثىٍىٍەض ثىٍەْ جۈظگەْ « ِەزىٕە وېٍىفىّي » ئبضلىٍىك ،ثۇ ضاٍۇٔسا ٍبـبٍسىغبٔالض ئبضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەجٕي لبٔۇٔي ئبؼبؼمب ئىگە لىٍىسۇِ .ەزىٕىسە ـۇٔىڭسىٓ ثبـالپ « چۆي » لبٔۇٔىٕىڭ ئوضٔىٕي « ـەھەض » لبٔۇٔي ئىگىٍەٍسۇ .ثۇ ئبضلىٍىك ِەزىٕىسە ٔىؽجەجەْ ِۇلىُ ثىط ۋەظىَەت ـەوىٍٍىٕىسۇ .ضەؼۇٌۇٌالھ ِەزىٕىسە ئىؽالَ جبِبئىحىٕىڭ ئۆظىگە ذبغ ثىط وىٍّىىىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈؾ ئۈچۈْ پۈجۈْ وۈچي ثىٍەْ جىطىفچبٍٔىك وۆضؼىحىسۇ ۋە ِۇؼۇٌّبْ وىٍّىىىٕىڭ ثبضٌىممب وېٍىفىٕي ثىط « ؼۈٕٔەت » ؼۈپىحىسە ۋەظ لىٍىسۇِ .ەزىٕىسە ِۇؼۇٌّبٔالضٔىڭ جەِگبھي پەٍغەِجەض ِەؼجىسى ئىسى .ثۇ ٍەض ـەھەضٔىڭ ِەضوىعى ،ئىؽالَ جبِبئىحىٕىڭ لبضاضگبھي ثوٌۇپ، لىجٍىؽي ٍوق لەٌجٍەضگە لىجٍە جۇٍغۇؼي ِبٔب ثۇ ِبوبٔسا ثەذؿ ئېحىٍگەْ. ِەؼجىسٔىڭ ٍېٕىغب ؼېٍىٕغبْ زاضۇغ ؼۇففب ،ئىؽالَ جبِبئىحي ئىچىسىىي ٍولؽۇي ۋە ئىگە - چبلىؽىع وىفىٍەضٔىڭ پبٔبگبھي ھەَ ِەوحىۋى ئىسى .ؼۇففب ؼبٍىؽىسە ضەؼۇٌۇٌالھ جەِئىَەجٕىڭ ئەڭ جۆۋەْ جەثىمىؽىٕي جەـىىً لىٍغبْ ئىگە -چبلىؽىع وىفىٍەضزىٓ ئىؽالَ جبِبئىحىٕىڭ ئەڭ ؼبپبٌىك ـەذؽىَەجٍىطىٕي جەضثىَىٍەپ چىممبٔىسى .ؼۇففب ،ئەلىٍٕىڭ لىجٍىؽىٕي جەٍىٓ لىٍىفحب ِۇھىُ ضوي ئوٍٕىغبْ. 292
ضەؼۇٌۇٌالھ ِەزىٕىسە ثەضپب لىٍغبْ ئۈچىٕچي ِبوبْ ئىؽالَ جبِبئىحىگە ئبئىث ثىط ثبظاض ٍېطى ثوٌۇپ ،ثۈگۈٔىي ثبلي ِبظاضٌىمي جبٍالـمبْ ِبوبٔغب لۇضۇٌغبْ ئىؽالَ ثبظىطى ئۈچۈّٔۇ ثەٌگىٍىه پطىٕؽىپالضٔي ثەٌگىٍىگۀىسى .ثۇ ثبظاضٔىڭ ئەڭ چوڭ ئبالھىسىٍىىي ثىط ئۇچىسا جۇضۇپ ٍۀە ثىط ئۇچىٕي وۆضەٌىگۈزەن ـەوىٍسە جۈظ ثوٌۇـي ثوٌۇپ ،ثۇ ئبزىً ثىط ثبظاضٔىڭ جەلەظظاؼي ئىسى. ثبظاضٔىڭ لبئىسىٍىطىسىٓ ثىطؼي ،ھېچىىّٕىڭ ِۇلىُ ثىط ٍەضٔي ئىگەٌٍىّەؼٍىىي ئىسى .ثۇ ھەلؽىع ضىمبثەجٕىڭ ئبٌسىٕي ئبٌىسىغبْ ثىط جەزثىط ئىسىٍ .ۀە ثىطؼيِ ،ۇلىُ ثبھبٔىڭ لوٍۇٌّبؼٍىمي ثوٌۇپ، ثۇ ،جبۋاضٔىڭ ئەضوىٓ ثبظاض ِۇھىحىسا ھېچمبٔساق ثىط ؼۈٔئىٌ جەؼىطگە ئۇچطىّبؼحىٓ ،ئۆظىگە الٍىك ثبھبؼىٕىڭ ـەوىٍٍىٕىفي ئۈچۈْ ظۆضۈض ئىسى .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ،ضەؼۇٌۇٌالھ جبۋاضٔىڭ ثبظاضغب ئېٍىپ وېٍىّٕەً جۇضۇپٍ ،وٌسا ئبٌسىٕي جوؼبپ ثىطىٕچي لوٌسىٓ ؼېحىۋېٍىفٕي ( جەاللمىط ضۇوجبْ ) ِۀئي لىٍسى .ذۇالؼىٍىگۀسەِ ،ەزىٕە ثبظىطى جىجبضەجٕىڭ لىجٍىؽىٕي ـەوىٍٍۀسۈضگۀىسى. ضەؼۇٌۇٌالھ ِەزىٕىسە ئىؽالَ جبِبئىحىٕىڭ وىٍّىىىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈؾ ئۈچۈْ پۈجۈْ وۈچي ثىٍەْ جىطىفىۋاجمبٔسا ،ضەؼۇٌۇٌالھٕي لوٌسىٓ لبچۇضۇپ لوٍغبْ ِەوىە ِۇـطىىٍىطىّۇ جىُ جۇضِبٍۋاجبجحي .ئۇالض ثىط جەضەپحىٓ ِەزىٕىسىىي ٍەھۇزىَالض ۋە زىٍىسا وېؽەي ثوٌغبْ ثەظى وىفىٍەض ثىٍەْ ئباللە ئوضٔىحىپٍ ،ۀە ثىط جەضەپحىٓ ِەزىٕە ئەجطاپىسىىي لەثىٍىٍەضٔي ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضـي وۈـىۈضجىۋاجبجحي .ئۇالضٔىڭ ثۇ جىطىفچبٍٔىمي ثەظىسە ئۆظىٕي وۆضؼىحەجحيِ .ەؼىٍەِْ ،ەزىٕە وېٍىفىّي ( ئەي -ۋەؼىمە )گە ئەظا ثوٌغبْ ٍەھۇزىٌ ضەئىػ وبئبة ثىٓ ئەـطەفٕي ثۇ وېٍىفىّگە ذىَبٔەت لىٍفمب لبٍىً لىٍغبٔىسى .ئۇِۇ ثۇ وېٍىفىّگە ؼبزىك ثەظى ٍەھۇزىٌ ضەئىؽٍەضٔي لبٍّۇلحۇضۇؾ ئۈچۈْ جىطىفىۋاجبجحي ،ھەجحب ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ھەضىّىگە جىً جەوىۈظۈـحىٓ جبضجىپ ھەض ٍوٌٕي ؼىٕبۋاجبجحي. ِەوىە ِۇـطىىٍىطى ئۆظٌىطىٕي ضەؼۇٌۇٌالھحىٓ ھىجطەت ؼەۋەثٍىه لۇجۇٌسۇق زەپ لبضىّىسى. چۈٔىيِ ،ەزىٕىسە ثىط جبِبئەجٕي ثەضپب لىٍغبْ ضەؼۇٌۇٌالھ ئۇالض ئۈچۈْ ِەوىىسە جۇضۇپ لېٍىفىسىّٕۇ ذەجەضٌىه ئىسى .ئۇالض ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ زەۋىحىگە ثبـحىٓ -ئبذىط ِۀپەئەجٍىطىگە ظىَبْ ٍەجىۈظگۀٍىىي ئۈچۈْ لبضـي چىممبٔىسىِ .ەزىٕىگە ھىجطەت لىٍغبٔسىٓ وېَىٓ ،ئۇالض ئۈچۈْ ذەۋپ جېرىّۇ چوڭبٍغبٔىسىِ .ەزىٕە ِەوىىٕىڭ جبْ جوِۇضى ثوٌغبْ ئىالف جىجبضەت ٍوٌي ئۈؼحىسىىي ئەڭ ِۇھىُ لبجٕبؾ جۈگۈٔي ئىسىِ .ەوىە -ؼۈضىَە ئوجحۇضىؽىسىىي جىجبضەت ثۇ ٍوي ئبضلىٍىك ئېٍىپ ثېطىٍىسىغبْ ثوٌۇپ ،ثۇٔىڭسىٓ ثبـمب ثىط ٍوي ٍوق ئىسىِ .ەوىىٍىىٍەض لوضلمبْ ئىؿ ئبذىطى ثېفىغب وەٌسى .ئۇالض ئۈچۈْ جبْ جوِۇضى ثوٌۇپ ھېؽبثٍىٕىسىغبْ ثۇ ٍوٌٕىڭ جىعگىٕي ِەزىٕە ئىؽالَ جبِبئىحىٕىڭ ئىٍىىگە ئۆجحي. ھىجطەجٕىڭ ٍ - 2ىٍي ـبثبْ ئېَىسا ،ئەثۇ ؼۇفَبْ ثبـچىٍىمىسىىي ِەوىە وبضۋىٕي ھەلمىسە ذەۋەض ٍېحىپ وەٌسىِ .ۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەضزىّٕۇ ِەٌۇَ ثوٌغبٔسەن ،ضەؼۇٌۇٌالھ ثۇضۇٔسىٕال وبضۋاْ ئۈچۈْ ئەِەغ ،ئۇضۇؾ ئۈچۈْ جەٍَبضٌىك لىٍىۋاجبجحي .ئىؽالَ لوـۇٔي ئىچىسىىي ثەظى وىفىٍەضٔىڭ ئۇضۇؾ چۈـۀچىؽي جېري لۇضئبٔغب ئبؼبؼەْ ـەوىٍٍۀّىگۀىسى .جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەض لۇضئبٕٔىڭ ثۇ ِەؼىٍىگە لبضىحب لبٔساق ثىط ئەلىً ـەوىٍٍۀسۈضگۀٍىىىٕىڭ ـبھىحي:
ي أَنػاها لَ ُكم وتَػودو َف أَ اف َغيػر َذ ِ وإِ ْذ يعِ ُد ُكم ا ِ اِ ِ اَّللُ أَ ْف يد ا ات الش ْاوَك ِة تَ ُكو ُف لَ ُك ْم َويُِر ُ اَّللُ إ ْح َدى الطائ َفتَػ ْ َ ْ َ َ َْ َ َ ُ ِ اٖت اق ويػب ِطل الْب ِ ِِ ُُِي اق ْ ِ ِ ِِ ِ اط َل َولَ ْو َك ِرَه الْ ُم ْج ِرُمو َف ()8 ين ( )7ليُح اق َْ َ ُْ َ َ اٖتَ اق ب َكل َماتو َويَػ ْقطَ َع َدابَر الْ َكاف ِر َ 293
« ئۆظ ۋالحىسا اﷲ ئىىىي گۇضۇھ (ثىطى ِۇـطىىالض وبضۋىٕي ٍ ،ۀي ثىطى ِۇـطىىالض لوـۇٔي) زىٓ ثىطىٕىڭ لوٌۇڭالضغب وەٌحۈضۈٌۈـىٕي ۋەزە لىٍسى ،ؼىٍەض لوضاٌؽىع گۇضۇھٕىڭ (ٍۀي وبضۋإٔىڭ) لوٌۇڭالضغب وەٌحۈضۈٌۈـىٕي ٍبلحۇضزۇڭالض .اﷲ ئۆظ ؼۆظٌىطى ئبضلىٍىك ھەلٕي ھەق لىٍىفٕي، وبپىطالضٔىڭ ٍىٍحىعىٕي لۇضۇجۇـٕي ذبالٍسۇ .اﷲ گۇٔبھىبض ئبزەٍِەضٔىڭ ٍبلحۇضِىغىٕىغب لبضىّبً ،ثۇ ئبضلىٍىك ھەلٕىڭ ھەلىمەت ،ثبجىً (ٍۀي وۇفطى) ٔىڭ ٍبٌغبٔسىٓ ئىجبضەت ئىىۀٍىىىٕي ئوجحۇضىغب چىمىطىسۇ » ( .) 8 - 7 ِىڭ جۆگىگە ئبضجىٍغبْ ٍۈن ثىٍەْ ِەوىىگە لبٍحىۋاجمبْ ثۇ وبضۋإٔي لىطىك وىفي لوغساپ ِېڭىۋاجمبٔىسىِ .ەزىٕىسىىي جەٍَبضٌىك ھەلمىسىىي ذەۋەضٔي ؼۈضىَەزىىي ۋالحىسىال ئبٌغبْ ئەثۇ ؼۇفَبْ ِەوىىٍىىٍەضزىٓ ٍبضزەَ جەٌەپ لىٍىسۇِ .ەوىە ئۇٔىڭ ثۇ جەٌىپىگە جەذّىٕەْ ِىڭ وىفىسىٓ جەـىىٍٍۀگەْ ثىط لوـۇٕٔي ئەۋەجىؿ ثىٍەْ جبۋاة ثەضزى. ھىجطى ٍ - 2ىٍي ضاِىعإٔىڭ - 17وۈٔي زۇَٔب جبضىرىٕىڭ ٍۆٔىٍىفىٕي ئۆظگەضجىەْ ثىط ۋەلە ٍۈظ ثەضزى .ثۇ جبضىرىٌ ثىط ظەپەض ئىسى .ثىطاق ۋەھىٌ ثۇ ظەپەض ئۈؼحىسىٓ ثىط « ظەپەض ئەذاللي » ثەضپب لىٍسىِ .بٔب ثۇ ئۀفبي ؼۈضىؽىٕىڭ ظەپەض ئەذاللىٕي ـەوىٍٍۀسۈضىسىغبْ ئبٍەجٍىطىسىٓ پەلەجال ثىطؼي:
ِ ِ ِِ ي ِمْنوُ بَََّلءً َح َسنًا ت َولَ ِك ان ا وى ْم َولَ ِك ان ا اَّللَ َرَمى َوليُػْبل َي الْ ُم ْؤمن َ ت إِ ْذ َرَمْي َ اَّللَ قَػتَػلَ ُه ْم َوَما َرَمْي َ فَػلَ ْم تَػ ْقتُػلُ ُ إِ اف ا ِ يع َعلِ ٌيم اَّللَ َٔت ٌ
« ئۇالضٔي ؼىٍەض (ئۆظ وۈچۈڭالض ثىٍەْ) ئۆٌحۈضگىٕىڭالض ٍوق ،ثەٌىي ئەِەٌسە ئۇالضٔي (ؼىٍەضگە ٍبضزەَ ثېطىپ ،ئۇالضٔىڭ زىٍٍىطىسا لوضلۇٔچ پەٍسا لىٍىؿ ثىٍەْ) اﷲ ئۆٌحۈضزى ،ئبجمىٕىڭسا ؼەْ ئبجّىسىڭ ،ثەٌىي ئەِەٌسە ئۇٔي اﷲ ئبجحي .اﷲ ِۇئّىٍٕەضٔي ئىٕبٍىحي ثىٍەْ جەلسىط لىٍغبْ ثىط ئېّحىھبْ ثىٍەْ ؼىٕىسى .اﷲ ھەلىمەجەْ (ئۇالضٔىڭ ؼۆظٌىطىٕي) ئبڭالپ جۇضغۇچىسۇض، (ٔىَەجٍىطىٕي ،ئەھۋاٌٍىطىٕي) ثىٍىپ جۇضغۇچىسۇض » ( .) 17 ؼۈضىٕىڭ ئبؼبؼىٌ جېّىؽي ئۇضۇؾ ۋە ئۇضۇؾ پطىٕؽىپي ثوٌۇپ ،ثبـمب ثىط ئىپبزە ثىٍەْ ئېَحمبٔسا ،ئىٕؽبٔالض ئېڭىسا « ئۇضۇؾ ئەذاللي »ٔي ثەضپب لىٍىفحۇض .زېّىؽىّۇ ثۇ ؼۈضىٕىڭ ٍۀە ثىط ئىؽّي « ثەزىط ؼۈضىؽي » ثوٌۇپ ،ثۇ ؼەۋەثحىٓ ثوٌؽب وېطەن ،ؼەئىس ثىٓ جۇثەٍطزىٓ ثۇ ؼۈضە ھەلمىسە ؼوئبي ؼوضاٌغبٔسا ،ئۇ « :ثەزىط ؼۈضىؽىسۇض » زېگەْ. ئۇضۇؾ ھبٍبجحىىي ٔوضِبي ثىط ۋەلەزۇض .ئۇضۇـمب پۈجۈٍٔەً لبضـي چىمىؿ زەِبٌٍىممب لۇاللمب ٍبلىسىغبْ ؼۆظ ثوٌؽىّۇ ،ؼبٌّبلٍىك ثىٍەْ ئوٍالٔغبٔسا ،ثۇٔىڭ « ئىجبۋەت ثوٌّبٍسىغبْ زۇئبغب ئبِىٓ » زېگۀسەن ثىط ذىَبٌپەضەؼحٍىه ئىىۀٍىىي ھەِّىگە ِەٌۇَ .ئەپؽۇؼىي « ،ئۇضۇؾ ثوٌّبٍسىغبْ ثىط زۇَٔب جېرىّۇ ئبزىً ثىط زۇَٔبزۇض » زېَەٌّەٍّىع .چۈٔىي ظۇٌۇَ ۋە ظاٌىُ زائىُ ثبض ئىسى .ظۇٌۇَ ۋە ظاٌىُ ِەۋجۇت ثوٌۇپ جۇضغبْ ِۇززەجچە ظۇٌۇِغب لبضـي ئۇضۇـّۇ ِەۋجۇت ثوٌۇپ جۇضىسۇ .جۆۋۀسىىي ئبٍەت ئىؽالِسا ئۇضۇـٕىڭ ِەلؽىحىٕىڭ ظۇٌۇَ ۋە ثېؽىّغب ذبجىّە ثېطىؿ ئىىۀٍىىىٕي ٔبھبٍىحي ئېٕىك ثبٍبْ لىٍىسۇ:
ِ ِ ِ اَّلل ِِبَا يػعملُو َف ب ِ ِِ ِِ ِ ص ٌّي َوقَاتلُ ُ ين ُكلوُ اَّلل فَإف انْػتَػ َه ْوا فَإ اف اَ َ ْ َ َ وى ْم َح اَّت ََل تَ ُكو َف فْتػنَةٌ َويَ ُكو َف ال ّد ُ
294
« پىحٕە ( ظۇٌۇَ ۋە ئېحىمبزلب ثېؽىُ ) جۈگىگىچە ،ھبٍبت پۈجۈٍٔەً ئبٌالھ لب ثېغىفالٔغىچە ئۇالض ثىٍەْ ئۇضۇـۇڭالض .ئەگەض ئۇالض ثۇ لىٍّىفىسىٓ ٍبٔؽب ،ئۇٔحۇِبڭالضوي اﷲ ئۇالضٔىڭ لىٍّىفٍىطىٕي وۆضۈپ جۇضىسۇ » ( .) 39 ثۇ ؼەۋەثحىٓ ئۇضۇؾ ثوٌّىغبْ ثىط زۇَٔبغب ثوٌغبْ ئىٕحىٍىؿ ،ثىط جەھەجحىٓ ظاٌىّالضٔىڭ ِۀپەئەجىگە ِبغ وېٍىسۇ .ظاٌىّالض ۋە ھەلؽىعٌىك ھبوىُ ثوٌغبْ ثىط زۇَٔبزا ئۇضۇـمب لبضـي چىمىؿ ئوذفبـال ِۇـۇٔساق ثىط زۇَٔبزا « ِۇلىٍّىك » ٍبٔحبٍىمي ثوٌۇـمب ئوذفبپ لبٌىسۇ .ثوٌۇپّۇ، ٍبضىحىٍىؿ لبٔۇٔىَىحىٕىڭ ئبؼبؼٍىك ئبِىٍٍىطىسىٓ ثىطى ثوٌغبْ لبضىّۇلبضـي لۇجۇپٍۇٌۇق ئۇضۇـؽىع ثىط زۇَٔب ذىَبٌىٕي ثبـحىٕال ضەت لىٍىسۇ. ئەگەض ئۇضۇؾ ثوٌّبٍسىغبْ ثىط زۇَٔب ،ئىٕؽبْ جەثىئىحٕىڭ جەلەظظاؼي ھەِسە ظاٌىّالض ۋە ظۇٌۇِغب ٍبٔحبٍبق ثوٌىسىغبٍٔىمي ئۈچۈْ ِۇِىىٓ ثوٌّىؽب ،ئۇٔسالحب زىممەت لىٍىفمب جېگىفٍىه ئىؿ « ئۇضۇؾ ئەذاللي » ثوٌۇـي وېطەن .ۋەھىٌ ِبٔب ثۇٔي ۋۇجۇزلب چىمىطىسۇ .ۋەھىٌ ٔبظىً ثوٌغبْ ئۇ ِەظگىٍسە ئۇضۇـالض ئۇضۇؾ ئەذاللىسىٓ ِەھطۇَ ثوٌۇپ ،ھېچمبٔساق ثىط پطىٕؽىپ ٍوق ئىسى زېَىؿ ئبٔچە جوغطا ئەِەغ .ئۆظ زەۋضىسە لەۋٍِەض ئۀئۀىؽي ،لەثىٍە ِۇٔبؼىۋەجٍىطى ۋە ِەظوۇض ضاٍوْ لىّّەت لبضاـٍىطىسىٓ ـەوىٍٍۀگەْ ثەٌگىٍىه پطىٕؽىپالض ثبض ئىسىٌ .ېىىٓ ثۇ پطىٕؽىپالضٔىڭ ئبضلىؽىسا « ئۆظگەضِەغ ثىط لىّّەت لبضاؾ جىعگىٕي » ثوٌّىغبٍٔىمحىٓ ضېئبي ھبٍبجحب ئىجطا لىٍىٕبٌّىغبْ ٍبوي ثۇ پطىٕؽىپالضٔي وۈچٍۈوٍەض ۋە ظاٌىّالض ثەٌگىٍەٍسىغبْ ثوٌغبٍٔىمحىٓ ،ئۆظ ِ ۀپەئەجٍىطىگە ِۇۋاپىك ھبٌغب وەٌحۈضەجحي .لۇضئبْ ۋەظ لىٍغبْ ثۇ ئۇضۇؾ ئەذاللي ،ئۆظ ئىچىسە جوٌۇق ثوٌغبْ ثىط لىّّەت لبضاـمب ئىگە ثوٌغبْ ؼىؽحېّىؽىٕىڭ ثىط پبضچىؽي ئىسى .ئۇضۇؾ ئەذاللي ھەلمىسە جوذحبٌغبْ ئىالھىٌ وۈچ ھەِّىسىٓ ئۈؼحۈْ ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ثۇ ئەذاللي پطىٕؽىپالض ثۇٔي ئىجطا لىٍغۇچىالضزىٓ جبضجىپ ھەِّە وىفىٕي ئۆظ ئىچىگە ئبالجحي .ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ھبٍبجي ،لۇضئبْ ۋەظ لىٍغبْ ئۇضۇؾ ئەذاللىغب ھەِّىسىٓ ثەن ضىئبٍە لىٍغۇچىالضٔىڭ ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ِۇھبجبثي ۋە ؼبھبثىٍىطى ئىىۀٍىىىٕىڭ ئىؽپبجىسۇض .ۋەھىٌ پەلەت ئۇضۇؾ ئەذاللىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈؾ ثىٍۀال لبٌّبؼحىِٓ ،ۇھبجبپٍىطىسا ئبوحىپ ۋە جبٍٔىك ثىط ۋىجساْ ثەضپب لىٍغبْ ھەِسە ئۇ ۋىجسأغب ئبزاٌەت ۋە ِەضھەِەجٕي زائىُ جەۋؼىَە لىٍىپ جۇضغبْ .ثىط جەضەپحىٓ ھەلٍىك ثوٌغۇچىٕىڭ وۈچٍۈن ثوٌۇؾ ٍوٌٍىطىٕي وۆضؼىحىپ ثېطىپٍ ،ۀە ثىط جەضەپحىٓ وۈچ -لۇزضەت جبپمبْ ھەق ۋە ھەلٍىك ثوٌغۇچىٕىڭ ئبٌسىغب « وۈچ ئەذاللي »ٔىڭ پطىٕؽىپٍىطىٕي لوٍغبْ ئىسى. ئۀفبي ؼۈضىؽي ئىؽّىسىٓ ِەٌۇَ ثوٌغبٔسەن « جەڭ غۀىَّەجٍىطى » ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثىط ؼوئبٌغب جبۋاة ثېطىؿ ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ:
يسأَلُونَك ع ِن ْاْلَنْػ َف ِاؿ قُ ِل ْاْلَنْػ َف ُ ِ ِ اَّلل وأَصلِحوا ذَات بػينِ ُكم وأ ِ ِ َطيعُوا ا َْ َ َ اَّللَ َوَر ُسولَوُ اؿ اَّلل َوالار ُسوؿ فَاتاػ ُقوا اَ َ ْ ُ َ َْ ْ َ ِِ ي إِ ْف ُكْنػتُ ْم ُم ْؤمن َ غۀىَّەجٍەض (ٔي لبٔساق جەلؽىُ لىٍىفىڭ) جوغطۇٌۇق ؼۀسىٓ ؼوضىفىسۇ( ،ئۇالضغب) ئېَحمىٕىي، « غۀىَّەجٍەض (جوغطىؽىسا ھۆوۈَ چىمىطىؿ) اﷲ لب ۋە ئۇٔىڭ پەٍغەِجىطىگە ذبؼحۇض .اﷲ ئبٌسىسىىي ِەؼئۇٌىَىحىڭالضٔي ئۇٔحۇِبڭالض( ،ئىرحىالپ لىٍىفّبً ئىححىپبق ثوٌۇپ) ئبضاڭالضٔي جۈظەڭالض ،ئەگەض ؼىٍەض ِۇئّىٓ ثوٌؽبڭالض ،اﷲ لب ۋە اﷲ ٔىڭ پەٍغەِجىطىگە ئىحبئەت لىٍىڭالض » ( .) 1 ٍۇلىطىسىىي ئبٍەجحىٓ وېَىٕال جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەضٔىڭ وېٍىفي لۇضئبْ زېّەوچي ثوٌغبْ « ئۇضۇؾ ئەذاللي »ٔىڭ ئبضلىؽىسىىي چوڭمۇض لىّّەت لبضاـالض ئۈچۈْ جىپىه ثىط ثىفبضەجحۇض: 295
ِ إِاَّنَا الْمؤِمنو َف الا ِذين إِذَا ذُكِر ا ِ اًن َو َعلَى َرِّبِِ ْم ت َعلَْي ِه ْم آَ ََيتُوُ َز َادتْػ ُه ْم إِّيَ ً ُْ ُ ت قُػلُوبػُ ُه ْم َوإِذَا تُليَ ْ اَّللُ َوجلَ ْ َ َ يػتػواكلُو َف ( )2الا ِذين ي ِقيمو َف ال ا ِ اى ْم يػُْن ِف ُقو َف ()3 ص ََّل َة َوِماا َرَزقْػنَ ُ َُ ُ ََ َ
« پەلەت اﷲ ٍبز ئېحىٍؽە زىٍٍىطىسا لوضلۇٔچ پەٍسا ثوٌىسىغبْ ،اﷲ ٔىڭ ئبٍەجٍىطى جىالۋەت لىٍىٕؽب ئىّبٔي وۈچىَىسىغبْ ،پەلەت ضەثجىگىال ئىفۀچ لىٍىسىغبْ وىفىٍەضال (وبِىً) ِۇئ ّىٍٕەضزۇض .ئۇالض (ِۇوەِّەي ضەۋىفحە) ٔبِبظ ئولۇٍسۇ ،ثىع ئۇالضغب ضىعىك لىٍىپ ثەضگەْ پۇي ـ ِبٌسىٓ ئبٌالھ ٍوٌىسا ؼېرىٍَىك ثىٍەْ ؼەضپ لىٍىسۇ » ( .) 3 - 2 ئۀفبي ؼۈضىؽي ئۇضۇـٕىڭ ئەؼٍي ِەلؽىحىٕىڭ جىٕچٍىك ئۈچۈْ ئىىۀٍىىىٕي ئېٕىك ۋە ٍېپىك ھبٌسا ئىپبزىٍىگەْ ئبٍەجٍەض ثىٍەْ جوٌۇپ جبـمبِْ .بٔب ئۇالضزىٓ ثىطى:
ِ ِ اجنَ ْح ََلَا وتَػواكل َعلَى اِ ِ وؾ يدوا أَ ْف َِيْ َدعُ َ يع الْ َعلِ ُيم (َ )61وإِ ْف يُِر ُ َوإِ ْف َجنَ ُحوا لل اس ْل ِم فَ ْ اَّلل إناوُ ُى َو ال اسم ُ ََ ْ ِ ِِ ي ()62 ك ا فَِإ اف َح ْسبَ َ ص ِرهِ َوَِبلْ ُم ْؤمن َ اَّللُ ُى َو الاذي أَيا َد َؾ بِنَ ْ
« ئەگەض ئۇالض جىٕچٍىممب ِبٍىً ثوٌؽب ،ؼۀّۇ جىٕچٍىممب ِبٍىً ثوٌغىٓ ،پەلەت اﷲ لىال ئىفۀچ لىٍغىٓ .ـۇٔي ئۇٔۇجّىغىٕىي ،اﷲ (ئۇالضٔىڭ ؼۆظٌىطىٕي) ئبڭالپ جۇضغۇچىسۇضٔ( ،ىَەجٍىطىٕي) ثىٍىپ جۇضغۇچىسۇض .ئەگەض ئۇالض (جەٍَبضٌىك لىٍىۋېٍىؿ ئۈچۈْ ؼۈٌھي ثىٍەْ) ؼېٕي ئبٌسىّبلچي ثوٌؽب ،اﷲ (ئۇالضٔىڭ ـەضضىسىٓ) ـەوؽىع ؼبڭب وۇپبٍە لىٍغۇچىسۇض .اﷲ ؼېٕي ئۆظىٕىڭ ٍبضزىّي ثىٍەْ ۋە ِۇئّىٍٕەض ثىٍەْ وۈچٍۀسۈضىسۇ » ( .) 62 - 61 ئۇ زەۋضزە ئۇضۇـالض ثىط وىطىُ ِۀجەؼي ثوٌۇپ ،ئۇضۇـالض جەڭرۇِبضالض ئۈچۈْ ئبٌحۇٔسەن جېپىٍغۇؼىع ثىط پۇضؼەت ئىسى .ثۇ ؼەۋەثحىٓ جېرىّۇ وۆپ غۀىَّەجىە ئېطىفىؿ ئۈچۈْ جېرىّۇ وۆپ وىفىٕي ئۆٌحۈضۈـحىٓ ٍبّٔبٍححي .ثۇ پطىٕؽىپؽىع ئۇضۇـالضزا وىُ ٔېّىٕي ئوٌجب ئبٌؽب ثۇ ئۇٔىڭ ثوالجحي .ئۇ زەۋضزىىي ئۇضۇـالضزا ثىط ذىً « ثۇالڭ -جبالڭ » ئۀئۀىؽي ھبوىُ ئىسى .ثۇ ئبِىً ئۇضۇـرۇِبضالضٔي ثىط ئۆٌۈَ ِبـىٕىؽىغب ئبٍالٔسۇضۇپ لوٍغبْ ثوٌۇپ ،وۆظىٕي جېرىّۇ وۆپ غۀىَّەجىە جىىىۀٍەض « ئۇضۇؾ » ثبھبٔىؽي ثىٍەْ ئبزەَ ئۆٌحۈضۈؾ ٍوٌٍۇق ثوٌغبْ ثۇ پۇضؼەجٕي غۀىَّەت ثىٍەجحيٍ .ۀي ،وۆظى ئۇضۇـحب ئبٌىسىغبْ غۀىَّەجحە ثوٌغبْ ثىط وىفي ئۈچۈْ ئۇضۇـٕىڭ ئۆظى ئەڭ چوڭ غۀىَّەت ئىسى .ثۇ چۈـۀچە ،وىفىسىىي ئۆٌحۈضۈؾ ذىطىؽىٕي جېرىّۇ وۈچەٍحەجحي ۋە ثۇ ئبضلىٍىك ٍوق ھېؽبثحىىي ۋىجسأىٕي ثېؽىپ جۇضاجحي .ثۇ چۈـۀچە وىفىسە لبضـي جەضەپحىىي وىفىٕي ئۆظىگە ئوذفبؾ ثىط جبْ ئىگىؽي ئەِەغ ،ئەوؽىچە لبضـي جەضەپٕي ئۆٌحۈضؼە ئۆظىگە ِۀپەئەت ئېٍىپ وېٍىسىغبْ ثىط ۋاؼحە جۇٍغۇؼىٕي پەٍسا لىالجحي .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ،ثىط جبٔغب ؼېٍىفحۇضغبٔسا ئەضظىّەغ ٔەضؼە ھېؽبثٍىٕىسىغبْ ئوٌجب ئۈچۈْ لبضـي جەضەپٕي ضەھىّؽىعٌىه ثىٍەْ ئۆٌحۈضەجحي. ِبٔب ِۇـۇٔساق ئەھۋاٌسا ،ئۇضۇـٕي « جبالْ -جبضاج » ،ئۇضۇـمب لبجٕبـمۇچىالضٔي ثىط ئۆٌۈَ ِبـىٕىؽىغب ئبٍٍىٕىپ لېٍىفحىٓ ؼبلالپ لېٍىفٕىڭ ثىطزىٕجىط ٍوٌي « جەڭ غۀىَّەجٍىطىٕي » لبٔۇٍٔۇق ( ئبزىً ) جەلؽىّبت ثىٍەْ ثىط جەضەپ لىٍىؿ ئىسى .لۇضئبٔسا ثۇ ؼۈضە ۋە ثبـمب ؼۈضىٍەضزە ئەِەٌگە ئبـۇضِبلچي ثوٌغبْ ٔەضؼە ِبٔب ثۇ ئىسى .لۇضئبْ « جبالْ -جبضاج » ئبؼبؼىغب لۇضۇٌغبْ « غۀىَّەت ئوٌجب ئبٌغۇچىغب ئبئىث » چۈـۀچىؽىٕي ِۀئي لىٍىپ ،ئۇٔىڭ ئوضٔىغب جەڭ غۀىَّەجٍىطىٕي ٍولؽۇٌالض ۋە ئېعىٍگۀٍەضگە جبضلىحىپ ثېطىفٕي زەؼؽىحىسۇ: 296
ٍ ِِ ِ ِ ِ ِ وؿ ولِ ِذي الْ ُقرََب والْيَػتَ َامى والْمساكِ ِ ي َوابْ ِن ال اسبِ ِيل ْ َ َو ْاعلَ ُموا أَاَّنَا َغن ْمتُ ْم م ْن َش ْيء فَأَ اف اَّلل ُٓتُ َسوُ َوللار ُس َ َ ََ ِ ِ إتمع ِ ِ اَّللُ َعلَى ُك ِّل َش ْي ٍء قَ ِد ٌير اف َو ا إِ ْف ُكْنػتُ ْم آَ َمْنػتُ ْم َِب اَّلل َوَما أَنْػَزلْنَا َعلَى َعْبد ًَن يَػ ْوَـ الْ ُف ْرقَاف يػَ ْوَـ الْتَػ َقى َْ ْ َ
« (ئي ِۇئّىٍٕەض!) ثىٍىڭالضوي ،ؼىٍەض ئبٌغبْ غۀىَّەجٕىڭ ثەـحىٓ ثىطى اﷲ لب ،پەٍغەِجەضگە، پەٍغەِجەضٔىڭ ذىؿ ـ ئەلطىجبٌىطىغبٍ ،ېحىٍّەضگەِ ،ىؽىىٍٕەضگە ،ئىجٓ ؼەثىٍٍەضگە ذبؼحۇض .ئەگەض ؼىٍەض اﷲ لب ،ئىىىي گۇضۇھ (ٍۀي ِۇؼۇٌّبٔالض ثىٍەْ وبپىطالض) ئۇچطىفىپ ھەق ثىٍەْ ٔبھەق ئبٍطىٍغبْ وۈٔسە (ٍۀي ثەزضى ئۇضۇـي ثوٌغبْ وۈٔسە) ثۀسىّىعگە (ٍۀي ِۇھەِّەز ئەٌەٍھىؽؽبالِغب) ثىع ٔبظىً لىٍغبْ ٔەضؼىٍەض (ٍۀي ئبٍەجٍەض ۋە پەضىفحىٍەض) گە ئىفۀؽەڭالض (اﷲ ٔىڭ غۀىَّەت جوغطىؽىسىىي ھۆوّىٕىڭ ئۀە ـۇ ئىىۀٍىىىٕي ثىٍىڭالض) .اﷲ ھەض ٔەضؼىگە لبزىطزۇض » ( .) 41 ٍۇلىطىسا ۋەھىَٕىڭ « ئەلىً ثەضپب لىٍىفي » ھەلمىسە جوذحىٍىفىّىع ؼەۋەثؽىع ئەِەغ .چۈٔىي ئىٕؽبٍٔىك جبضىرىسا ،ئىٕؽبٔغب ثەذؿ ئېحىٍگەْ ئەڭ چوڭ ئىالھىٌ ٔېئّەت ثوٌغبْ ئەلىٍگە لبضىحىٍغبْ ِبذحبؾ ِبٔب ثۇ ؼۈضىسە ،ھەِسە جبظا لىعظىغبْ جەڭ ؼەھٕىؽي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثۆٌەوحىٓ وېَىٕال وەٌّەوحە:
اَّللِ الصم الْبك ا ِ ِ ين ََل يَػ ْع ِقلُو َف اب ِعْن َد ا او ِّ إ اف َشار الد َ ْم الذ َ ُ ُ
« ـۈثھىؽىعوي ،اﷲ ٔىڭ ٔەظىطىسە ھبٍۋأالضٔىڭ ئەڭ ٍبِىٕي (ھەلٕي ئبڭٍىّبً) گبغ ثوٌۇۋاٌغبْ( ،ھەلٕي ؼۆظٌىّەً) گبچب ثوٌۇۋاٌغبْ ،ئەلٍىٕي ئىفٍەجّەٍسىغبْ وىفىٍەضزۇض » ( .) 22 ئەؼٍىسە ثۇ ثىط جەڭ ئەِەغ .جبـمي وۆضۈٔۈؾ جەھەجحىٓ ثىط ئۇضۇـحەن وۆضۈٔؽىّۇ، ئەِەٌىَەجحە « ئىٕؽبْ ثىٍەْ ئىٕؽبٕٔىڭ ؼبئبزىحىٕىڭ ٍۀە ثىط ئىؽّي ثوٌغبْ ئىؽالَ » ئبضىؽىغب ؼېٍىٕغبْ ثبضٌىك جوؼبلالضٔي چېمىپ جبـالؾ جەـەثجۇؼىسۇض .جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەض پەلەت ئۀفبي ؼۈضىؽٕىڭال ئەِەغ ،پۈجۈْ لۇضئبٕٔىڭ ئەڭ ؼەضذىً ئبٍەجٍىطىسىٓ ثىط ئۆضٔەوحۇض:
َي أَيػها الا ِذين آَمنُوا استَ ِجيبوا ِاَّللِ ولِلارس ِ ي الْ َم ْرِء اَّللَ َُيُ ُ وؿ إِذَا َد َعا ُك ْم لِ َما ُُْييِي ُك ْم َو ْاعلَ ُموا أَ اف ا وؿ بَػ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ ص ا اِ ِ ِ ِ ِ يد صةً َو ْاعلَ ُموا أَ اف ا ين ظَلَ ُموا ِمْن ُك ْم َخا ا اَّللَ َش ِد ُ َوقَػ ْلبِو َوأَناوُ إِلَْيو َُْ َش ُرو َف (َ )24واتاػ ُقوا فْتػنَةً ََل تُ َ يَب الذ َ الْعِ َق ِ اب ()25
« ئي ِۇئّىٍٕەض! اﷲ ۋە ئۇٔىڭ پەٍغەِجىطى ؼىٍەضگە ھبٍبت ثەذؿ ئېحىسىغبْ ثىط ئىفمب (ٍۀي ئەثەزىٌ ھبٍبجمب ئېطىفحۈضىسىغبْ) /ئىّبٔغب زەۋەت لىٍؽب ،ئۇٔي لوثۇي لىٍىڭالض .ثىٍىڭالضوي ،اﷲ وىفي ثىٍەْ ئۇٔىڭ لەٌجي ئبضىؽىغب وىطىسۇ( .لىَبِەت وۈٔي) ؼىٍەض اﷲ ٔىڭ زەضگبھىغب ٍىغىٍىؽىٍەض .ؼىٍەض ئېغىط ثىط ئېّحىھبْ ئۈچۈْ ھەض زائىُ جەٍَبض ھبٌەجحە جۇضۇڭالض ،اﷲ پەلەت ئەلٍي ھۇـىٕي ٍولبجمبٔالضغىال ِۇؼەٌٍەت ثوٌّبٍسۇ .ثىٍىڭالضوي ،اﷲ ٔىڭ ئبظاثي لبجحىمحۇض » ( .) 25 - 24ؼۈضىگە ئىؽىُ لىٍىپ لوٍۇٌغبْ ئبٍەجٍەضٔىڭ غۀىَّەجٍەضٔىڭ جەلؽىّبجىٕي « ئۇضۇؾ ئەذاللي » زائىطىؽىسە ٍېڭىسىٓ ثەٌگىٍىگۀٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍىپ ئۆجىۀىسۇق .ئىٕؽبٕٔي ِبي -زۇَٔبغب ثېطىٍىپ وېحىفحىٓ ؼبلٍىٕىؿ ئۈچۈْ ،ھەض زائىُ ھۇـَبض جۇضۇـمب زەۋەت لىٍغبْ جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەض ئۇضۇؾ ئەذاللىٕىڭ ئەڭ چوڭ وبپبٌىحي ثوٌغبْ ئبوحىپ ثىط ۋىجساْ ثەضپب لىٍىفٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب: 297
اِ اًنتِ ُك ْم َوأَنْػتُ ْم تَػ ْعلَ ُمو َف (َ )27و ْاعلَ ُموا أَاَّنَا أ َْم َوالُ ُك ْم اَّللَ َوالار ُس َ ين آَ َمنُوا ََل ََتُونُوا ا وؿ َوََتُونُوا أ ََم َ ََي أَيػ َها الذ َ وأَوََل ُد ُكم فِْتػنَةٌ وأَ اف ا ِ َجٌر َع ِظ ٌيم ()28 اَّللَ عْن َدهُ أ ْ َْ ْ َ
« ئي ِۇئّىٍٕەض! اﷲ لب ،پەٍغەِجەضگە ذىَبٔەت لىٍّبڭالض ،ثوٌّىؽب ؼىٍەضگە ئبِبٔەت لىٍىٕغبْ لىّّەت لبضاـالضغب ثىٍىپ جۇضۇپ ذىَبٔەت لىٍغبْ ثوٌؽىٍەض .ـۇٔي ئۇٔحۇِبڭالضوي ،ؼىٍەضٔىڭ ِبٌٍىطىڭالض ،ثبٌىٍىطىڭالض ؼىٍەض ئۈچۈْ ثىط جۈضٌۈن ؼىٕبلحۇض .ثىٍىڭالضوي ،اﷲ ٔىڭ زەضگبھىسا چوڭ ؼبۋاة ثبض » ( .) 28 - 27 ثەزىطزە ،پەلەت ئىىىي ئبجٍىك ،لبٌغبٍٔىطى پىَبزە ثوٌغبْ 300گە ٍېمىٓ ِۇئّىٓ ئېطىفىەْ ظەپەض ،ئۆظىسىٓ وېَىٕىي ِىڭ ٍىٍالض ثوٍىچە زاۋاِالـمبْ فەجىھٍەض زەۋضىٕىڭ ثبـالٔغۇچي ثوٌسى. ثۇ ۋەھىٌ ۋە ئىّبٕٔىڭ ظەپىطى ئىسى .ثۇ ظەپەض ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ئىّبْ زاۋاؼي ئىٍگىطى وۆضۈٌۈپ ثبلّىغبْ ثىط ئىٕؽبٔالض جەِئىَىحي ۋە ؼىَبؼەت ـەوٍىٕي ضوٍبپمب چىمبضزى .لۇضئبْ ظەپەض وۈٔىگە ۋەھىَگە ثەضگەْ ؼۈپەجٕي ثەضزىٍ « :ەۋِۇي فۇضلبْ » ( ٍ .) 41ۀي « ھەق ثىٍەْ ثبجىً ثىط - ثىطىسىٓ ئېٕىك ئبٍطىٍغبْ وۈْ » .ثۇ ظەپەض ،ئۇ وۈٔىگىچە ـەذؽي ئۇجۇلالض ثىٍەْ زاؼحبٔالض ٍبظغبْ ئىؽالَ جوپٍۇِىغب « ئىؽالَ جبِبئىحي » وىٍّىىىٕي ثەضزى .ثۇ وۈٔسىٓ ثبـالپ جېٕىٕي ھەلىمەجىە ـبھىث لىٍغبْ ـەذؽٍەض ئەِەغ ،ثىط جبِبئەت ئوجحۇضىغب چىمحي .ثۇ جبِبئەجٕىڭ ھەلىمەت ۋە ئبزاٌەجٕي ھبوىُ لىٍىفي ئۈچۈْ ثىطٌىه ۋە ئىححىپبلٍىمىٕي ھىّبٍە لىٍىفي وېطەن ئىسى:
ِ اصِِبوا إِ اف ا اَّلل مع ال ا ِ اَّللَ وَر ُسولَوُ وََل تَػنَ َازعُوا فَػتَػ ْف َشلُوا وتَ ْذ َى ِ ين َ ََ َ َوأَطيعُوا ا َ صاب ِر َ ب رُيُ ُك ْم َو ْ ُ َ َ
« (پۈجۈْ ؼۆظ ھەضىىەجٍىطىڭالضزا) اﷲ لب ۋە ئۇٔىڭ پەٍغەِجىطىگە ئىحبئەت لىٍىڭالض ،ئىرحىالپ لىٍىفّبڭالض ،ثوٌّىؽب ـىجبئىحىڭالضٔي ٍولىحىپ لوٍىؽىٍەض ،وۈچ ـ لۇۋۋىحىڭالض وېحىپ لبٌىسۇ. چىساِچبٍٔىك ثىٍەْ ثەضزاـٍىك ثېطىڭالض ( لبضـي جۇضۇڭالض ) ،اﷲ ھەلىمەجەْ ؼەۋض لىٍغۇچىالض ثىٍەْ ثىٍٍىسۇض » ( .) 46 ِۇئّىٍٕەض ئبضىؽىسىىي ِېھطى ِ -ۇھەثجەت ٍەض ٍۈظىسىىي ثبضٌىك ثبٍٍىمالضزىّٕۇ ئۈؼحۈٔسۇض. ِېھطىِ -ۇھەثجەت زۇَٔبٔي ثەضؼىّۇ لۇضثبْ لىٍىّٕبٍسىغبْ ثىجبھب لىّّەت لبضاـحۇض:
َح ِك ٌيم
وأَلاف بػي قُػلُوِبِِم لَو أَنْػ َف ْقت ما ِٓت ْاْلَر ِ ِ ف بَػْيػنَػ ُه ْم إِناوُ َع ِز ٌيز ي قُػلُوِبِِ ْم َولَ ِك ان ا اَّللَ أَلا َ ت بَػ ْ َ َ َ َْ َ ض َّت ًيعا َما أَلاْف َ ْ َ َ ْ ْ
« ؼەْ ٍەض ٍۈظىسىىي پۈجۈْ ثبٍٍىمٕي ؼەضپ لىٍغبْ جەلسىطزىّۇ ئۇالضٔىڭ زىٍٍىطىٕي ثىطٌەـحۈضەٌّەٍححىڭٌ ،ېىىٓ اﷲ ئۇالضٔي ئىٕبق لىٍسى .ـۈثھىؽىعوي ،اﷲ غبٌىجحۇض ،ھېىّەت ثىٍەْ ئىؿ لىٍغۇچىسۇض » ( .) 63 ئۀفبي ؼۈضىؽىٕي ثىط جۈٍِىگە ٍىغىٕچبلالٍسىغبْ ثوٌؽبق « ،ئىّبْ ئەڭ چوڭ ئىّىبٔسۇض » زېَىفىە ثوٌىسۇ .چۈٔىي ٍبضىحىٍغبْ ھەض لبٔساق ٔەضؼە وۈچىٕي ئۆظىسىٓ ئبٌّبٍسۇ .ئبٌالھ ٔىڭ ٍبضزىّىگە ئبٌالھ لب ٍبضزەَ لىٍغبٔالض ئېطىفىسۇ .ؼۈضە وىفىٕىڭ زىممەت ٔەظىطىٕي ؼەۋەثىە ئەِەغ، ٔەجىجىٕي ِەٍسأغب وەٌحۈضگۈچىگە ئبغسۇضىسۇ .پەلەت ئۇضۇؾ ئەذاللىٕىال ئەِەغ ،ئەذالق ئۇضۇـىٕىّۇ ئۆگىحىسۇ .ثۇ ئبضلىٍىك ِۇھبجبثىغب ھەق -ثبجىً ئۇضۇـىٕي ھەضگىعِۇ ؼبٔغب، غۀىَّەجىە ،ظېّىٓ ئىفغبي لىٍىفمب ۋە ھەض لبٔساق زۇَٔبۋى ِۀپەئەت ئۇضۇـىغب ئبٍالٔسۇضۇپ لوٍۇـمب ثوٌّبٍسۇ ،زەٍسۇ. 298
ھەدىذ ضۈرىطي ثىعگە ٍېحىپ وەٌگەْ پەضلٍىك ضىۋاٍەجٍەضگە ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ؼۈضە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ زەۋضىسىال « ھەزىس » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ؼۈضىگە « جۆِۈض » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ھەزىس » ئىؽّي جۆۋۀسىىي ئبٍەجىە ئبؼبؼەْ لوٍۇٌغبْ: « ثىع ھەلىمەجەْ ئەٌچىٍىطىّىعٔي ضوـەْ زەٌىٍٍەض ثىٍەْ ئەۋەجحۇق ۋە ئۇالض ثىٍەْ ثىٍٍە، ئىٕؽبٔالض ئبزاٌەجٕي ثەضپب لىٍؽۇْ زەپ وىحبثٕي ،لبٔۇٕٔي چۈـۈضزۇق .وۈچ -لۇۋۋەجٕي ئۆظ ئىچىگە يد ) ٍبضاجحۇق » (.) 25 ئبٌغبْ ۋە ئىٕؽبٔالض ئۈچۈْ ٔۇضغۇْ ِۀپەئەجٍەض ثوٌغبْ جۆِۈضٔي ( ْ اٖتَ ِد َ جۆِۈضٔىّۇ ذۇززى لۇضئبٕٔي ٔبظىً لىٍغبٔسەن « ٔبظىً (
أَنْػَزلْنَا
يد ) لىٍسۇق » ئىجبضىؽىٕىڭ ْ اٖتَ ِد َ
ئىفٍىحىٍىفي ثىط لبٔچە ذىً ِۀبغب ئىگە .ئبٍەجحە ٔېئّەت ؼۈپىحىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ئۈچ ـەٍئىسىٓ ثىطؼي ثوٌغبْ جۆِۈض ئبزاٌەجٕىڭ ئىٍىىسىىي وۈچ ثوٌغبْ ۋالىححب ئبزاٌەجٕىڭ ھبِىَؽي .ظۇٌۇِٕىڭ ئىٍىىسىىي وۈچىە ئبٍالٔؽب ظۇٌۇِٕىڭ ۋاؼحىؽي ثوٌىسۇ .ؼۈضىٕىڭ « جۆِۈض » ِۀىؽىسىىي ھەزىس وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجىٍىفىٕىڭ ثىطزىٓ ئبضجۇق ؼىّۋوٌٍۇق ِۀىؽي ثبض. گەضچە ؼۈضىٕىڭ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕىڭ ئەوؽىچە ثەظى ضىۋاٍەجٍەض ثوٌؽىّۇِ ،ەظوۇض ؼۈضە ثىط پۈجۈْ ھبٌسا ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ھەـط ۋە ؼەپ ؼۈضىٍىطىّۇ ذۇززى ثۇ ؼۈضىگە ئوذفبؾ « ؼەثجەھە -
َسبا َح
» ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب جۈِە ۋە جەغبثۇْ ؼۈضىٍىطىّۇ ثۇ
ِ ح » ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ. وەٌىّىٕىڭ ِۇئبضىع ـەوٍي ثوٌغبْ « ٍۇؼەثجىھۇ -يُسبّ ُ َ
ؼۈضىٕىڭ جېّىؽىغب ٔەظەض ؼبٌغبْ ۋالحىّىعزا - 10 ،ئبٍىحي ٍۈظ ثەضگەْ ثىط ئۇضۇـٕي جىٍغب ئبٌىسۇ .ؼۈضىسە ٔىفبق ۋە ئىٕفبق ِەؼىٍىؽي ٔبھبٍىحي ظىچ ھبٌسا ئوجحۇضىغب لوٍۇٌغبْ « .جۆِۈض » ئىؽىٍّىه ثىط ؼۈضىٕىڭ ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ِۇذبٌىپەت ھبٌىحىسە ئەِەغ ،ھۆوۈِطاْ وۈچىە ئىگە ثوٌغبْ ثىط ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌۇـي زەۋض ئبضلب وۆضۈٔىفي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسىّۇ زەۋضٔىڭ جەلەظظاؼىسۇض. زەؼٍەپىي ِەظگىٍٍەضزىىي جەضجىپٍەضزە ؼۈضە پەضلٍىك ٍەضٌەضگە جىعىٍغبْ .ھەظضىحي ئوؼّبٔغب ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ جەضجىپحە ،ؼۈضە ظەٌعەٌە ِ -ۇھەِّەز ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ ثوٌۇپ ،ثۇٔي ئىعاھٍىغىٍي ثوٌّبٍسۇ .چۈٔىي ظەٌعەٌە ؼۈضىؽي ِەوىە زەۋضىٕىڭ زەؼٍەپىي ِەظگىٍىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضە ثوٌۇپ ،ضىؽبٌەجٕىڭ ٍ - 4ىٍىغب جوغطا وېٍىسۇِ .ۇھەِّەز ؼۈضىؽىٕىڭ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ئېٕىك .ثۇ ئىىىي ؼۈضە ئبضىؽىسا جەذّىٕەْ ئوْ ٍىٍٍىك ثىط ظاِبْ جىٍىّي ثبض .پەضلٍىك ئىىىي ظاِبٔغب ئبئىث ؼۈضىٕىڭ ئبضىؽىغب ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ھەزىس ؼۈضىؽىٕي جىعىفٕىڭ ئىعاھبجي لىَىٓ. ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە ھەج ِ -ۇھەِّەز ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ ھەظضىحي ئوؼّبْ جەضجىپىگە لبضىغبٔسا ثىط ئبظ ِۇۋاپىمحەن وۆضۈٔؽىّۇِ ،ۇھەِّەز ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٌسىغب ئەِەغ ،ؼەپ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٌسىغب جىعىٍؽب جېرىّۇ جوغطا ثوٌىسۇ. ؼۈضە ثەزىط ٍىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن .ثۇ ئەھۋاٌسا ؼۈضىٕي ھىجطەجٕىڭ ٍ - 2ىٍي ٔبظىً ثوٌغبْ زېؽەن ذبجبالـّبٍّىع. 299
ؼۈضىٕىڭ زەؼٍەپىي ئۈچ ئبٍىحىسە ئىالھىٌ ؼەوىىع ئىؽىُ /ؼۈپەت ئوضۇْ ئبٌغبْ ثوٌۇپ، ِەظِۇْ جەھەجحىٓ زەي « ئىٕفبق ؼۈضىؽي »زۇضِ .ۈٌۈوٕىڭ ِۇجٍەق ِۀىسە ئبٌالھ لب ئبئىث ئىىۀٍىىي ( ،) 5 - 4 ،2ئىٕفبق لىٍىفحىٓ لېچىفٕىڭ ِۇٔبپىمالضچە ثىط لىٍّىؿ ئىىۀٍىىي ( ،) 10 ثۇٔىڭ ثىط « ٍەھۇزىٍَىفىؿ ئبالِىحي » ئىىۀٍىىي ( ،) 16زۇَٔبزىىي ِبي ِ -ۈٌۈوٕىڭ ئۆجىۈٔچي ئىىۀٍىىي ،ئبٌالھ ٔىڭ ؼېرىٍَىمىغب ٔبئىً ثوٌغبٔالضٔىڭ ثېرىٍٍىك لىٍىفىسىىي چۈپطۀسىٍىه ( 23 ،) 24ئىّبٕٔىڭ ِبي ِ -ۈٌۈن ۋە وۈچ ثىٍەْ وۈچٍۀسۈضۈٌىفي وېطەوٍىىي ( ،) 25ئبٌالھ ٔىڭؼېرىٍَىمىٕي ئۇٔحۇِبؼٍىك الظىٍّىمي ( ) 29 - 28ئىٕفبق جېّىؽي زائىطىؽىسە ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ. ئىٕفبق ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ئبذىطىحىٕىڭ ٔۇضٌۇق ٍۇٌحۇظى ثوٌىسۇ ( .) 13 - 12 ئەؼّبئي ھۇؼٕبزا ئوضۇْ ئبٌغبْ ؼەوىىع ِۇثبضەن ئىؽىُ جۆۋۀسىىي ئبٍەجحە ِۇٔساق ثبٍبْ لىٍىٕغبْ:
ِِ ك ال اسماو ِ ِ ِ ض وىو الْع ِزيز ْ ِ ات َو ْاْل َْر ِ يت ض ُُْييِي َوُّي ُ َسبا َح اَّلل َما ِٓت ال اس َم َاوات َو ْاْل َْر ِ َ ُ َ َ ُ اٖتَك ُيم ( )1لَوُ ُم ْل ُ َ َ ِ ٍ ِ اىر والْب ِ ِ اط ُن َوُى َو بِ ُك ِّل َش ْي ٍء َعلِ ٌيم ()3 َوُى َو َعلَى ُك ِّل َش ْيء قَد ٌير (ُ )2ى َو ْاْل اَو ُؿ َو ْاْلَخ ُر َوالظا ُ َ َ
« ئبؼّبٔالضزىىي ۋە ظېّىٕسىىي ٔەضؼىٍەضٔىڭ ھەِّىؽي اﷲ لب جەؼجىھ ئېَححي /ئبؼّبٔالضزىىي ۋە ظېّىٕسىىي ٔەضؼىٍەضٔىڭ ھەِّىؽي ( ئۇالضغب ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىٕي ثىٍسۈضگەْ ) ئبٌالھ ٔىڭ ٔبِي ثىٍەْ ھەضىىەت لىٍسى ،اﷲ غبٌىجحۇض ،ھېىّەت ثىٍەْ ئىؿ لىٍغۇچىسۇض .ئبؼّبٔالضٔىڭ ۋە ظېّىٕٕىڭ پبزىفبھٍىمي اﷲ لب ذبؼحۇض ،اﷲ ئۆٌحۈضەٌەٍسۇ ،جىطىٍسۈضەٌەٍسۇ ،اﷲ ھەض ٔەضؼىگە لبزىطزۇض. اﷲ ٔىڭ ئىپحىساؼي ٍولحۇض ،ئىٕحىھبؼي ٍولحۇض( ،اﷲ) ئبـىبضىسۇض (ٍۀي ِەۋجۇجٍۇلىٕي وۆضؼەجىۈچي زەٌىٍٍەض ثىٍەْ ئەلىٍٍەضگە ئبـىبضىسۇ)ِ ،ەذپىَسۇض (ٍۀي ئۇٔي وۆظ ثىٍەْ وۆضگىٍي ثوٌّبٍسۇ ،ئۇٔىڭ ظاجىٕىڭ ِبھىَىحىٕي جؤۇـمب ئەلىٍٍەض ئېطىفەٌّەٍسۇ) ،اﷲ ھەض ٔەضؼىٕي ثىٍگۈچىسۇض » ( .) 3 - 1 ثۇ ئەؼّب ئىچىسە - 3ئبٍەجحە ئوضۇْ ئبٌغبْ ئەۋۋەي ۋە ئبذىط ،ظاھىط ۋە ثبجىٓ ئىؽىٍّىطى پۈجۈْ لۇضئبٔسا ،پەلەت ثۇ جبٍسىال ئوضۇْ ئبٌغبْ .ثەظىٍىطى - 2ئبٍەجحىىي ٍۇھىٌ ۋە ٍۇِىث ئەفئبٌي ھۇؼٕبؼىسىٓ ئىىىي ئىؽىّٕي جۈضٌۀسۈضۈپ ئەؼّب جىعىٍّىىىگە وېَىٓ لوـۇپ لوٍغبْ ۋە ثۇٔىڭغب جىطِىعى ۋە ئىجٓ ِبجە ھەزىؽٍىطىٕي زەٌىً لىٍىپ وۆضؼەجىەْ ،ثىطاق ثۇ جوغطا ئەِەغ .ئبٌالھ ٔىڭ لۇضئبٔسا جىٍغب ئېٍىٕغبْ ئىؽىٍّىطى ثوٌغبٔسەن پېئىً ـەوٍىسىىي ئىؽىٍّىطىّۇ ثبض .ئەگەض پېئىٍٍىطىٕي ئىؽىٍّىطى ثىٍەْ ئوذفبؾ زەپ لبضاپ ،ئۇ پېئىٍسىٓ ئىؽىّالضٔي جۈضٌۀسۈضۈپ چىمىفمب ئۇضۇٔؽبق ،ثۇ ئەھۋاٌسا « جۇظاق لۇضغۇچي » ِۀىؽىسىىي ِەوەضە پېئىٍىسىٓ « ئەي ِبوىط ( جۇظاق لۇضغبْ ) »؛ « ھىٍَە لىٍىسىغبْ » ِۀىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ٍۇھبزىئۇ پېئىٍىسىٓ « ئەي ھبزى ھىٍَە لىٍغبْ »؛ « ئبظاپ لىٍىسىغبْ » ِۀىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ٍۇئەظظىجۇ پېئىٍىسىٓ « ئەيِۇئبظظىپ -ئبظاپ لىٍغبْ »؛ « ھبالن لىٍىّىع » ِۀىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ٔۇھٍىمۇ پېئىٍىسىٓ « ئەي ھبٌىمۇ -ھبالن لىٍغبْ »؛ « ئبجحي » ِۀىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ضاِە پېئىٍىسىٓ « ئەض ضاِي -ئبجمۇچي » ئىؽىٍّىطىٕي جۈضٌەپ چىمىفمب جوغطا وېٍىسۇ .ثۇ ِەؼىٍىگە ثبـحىٓ -ئبذىط ثىط ذىً ۋە پطىٕؽىپٍىك ھبٌسا ِۇئبِىٍە لىٍىؿ وېطەن .ثۇ ذىً ئىؽىّالض ئبٌالھ ٔىڭ ـۀىگە الٍىك ثوٌّبٍسىغبٍٔىمي ئۈچۈْ، ثۇ ِەؼىٍىسە ثبـحىٓ -ئبذىط ثىطزەن ثوٌۇؾ ۋە ئبٌالھ ئىؽىُ ئوضٔىسا ئىفٍەجىەْ وەٌىّىٍەضٔي ئىؽىُ ؼۈپىحىسە ،پېئىً ؼۈپىحىسە ئىفٍەجىۀٍەضٔي پېئىً ؼۈپىحىسە لوثۇي لىٍىؿ وېطەن. 300
ثۇ ئبٍەجٍەضزىٓ وېَىٓ وبئىٕبجمب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەض ثىٍەْ زىممەت ٔەظىطىّىعٔي وبئىٕبجمب ئبغسۇضىسۇ ۋە ئبٌالھ ٔىڭ وبئىٕبجٕىڭ ھۆوۈِطأٍىك ِبلبِي ثوٌغبْ ئەضؾ ئۈؼحىسە لبضاض ئبٌغبٍٔىمىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ. ؼۈضىسە - 7ئبٍەجحىٓ ثبـالپ ئىٕفبق ِەؼىٍىؽي ئوجحۇضىغب لوٍۇٌۇـمب ثبـٍىٕىسۇ .وبئىٕبجمب زائىط ئبٍەجٍەضزىٓ وېَىٓ ئىٕفبق جېّىؽىٕىڭ جىٍغب ئېٍىٕىفي ئەؼٍىسە ئىٕؽبٕٔىڭ ِەۋجۇزىَەت وبضۋىٕىغب لوـۇٌۇـي ئۈچۈْ ثىط زەۋەجحۇض .چۈٔىي ِەۋجۇزىَەجٕىڭ جەؼجىھبجي ئۇالضٔىڭ ئبٌالھ ٔبِىسىٓ ( ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىگە ِۇۋاپىك ) ھەضىىەت لىٍىفىسۇض .ئبٌالھ ٔبِىسىٓ ھەضىىەت لىٍغبْ ھەض ِەۋجۇزىَەت ئەؼٍىسە ئىٕفبق لىٍّبلحب .لۇٍبؾ ۋە ئبً ،ئبؼّبْ ۋە ظېّىٓ ،جۇپطاق ۋە ؼۇ ،وېچە ۋە وۈٔسۈظ ،ئۆؼۈٍِۈن ۋە ھبٍۋأبت ...ثۇالضزىٓ ئىٕفبق لىٍّبٍسىغبٔالض ثبضِىسۇ؟ ئەِّب ئۇالضٔىڭ ئىٕفبلي ئىجبزەت ھېؽبثالّٔبٍسۇ ،چۈٔىي ئۇالض ئبڭٍىك ئەِەغ .ئبڭٍىك ھبٌسا ئىٕفبق لىٍىسىغبْ ،ئبڭٍىك ھبٌسا ثبـمىالضٔي ئۆظ ئىّىبٍٔىطىسىٓ ھەِجەھىط لىٍىسىغبْ ِەۋجۇزىَەت ئىٕؽبٔسۇض .ئىٕؽبٔسىٓ ثۇ ئىالھىٌ وبضۋأغب لوـۇٌۇؾ جەٌەپ لىٍىّٕبلحب. ئبٌالھ ئۈچۈْ ثىطىؿ « ثىطىؿ » ئەِەغ ،ئەوؽىچە « ئېٍىؿ »جۇض .چۈٔىي ئبٌالھ ثۀسىؽىسىٓ ٔېّىٕي لۇضثبْ لىٍىفٕي جەٌەپ لىٍؽب « ئېٍىؿ » ئۈچۈْ ئەِەغ « ،ثىطىؿ » ئۈچۈْ جەٌەپ لىٍىسۇ .ئبٌالھ ٔىڭ ثۀسىگە ئېھحىَبجي ٍوقٌ ،ېىىٓ ثۀسىٕىڭ ئبٌالھ لب ثوٌغبْ ئېھحىَبجىٕىڭ چېىي ٍوق .ئبٌالھ ٔىڭ لبٔۇٔىٕىڭ جەلەظظاؼىغب ئبؼبؼەْ ئىٕفبق ئبٌالھ ٔىڭ ثۀسىگە ئبجب لىٍغبْ ٔېئّىحىٕي جېرىّۇ ئبـۇضۇپ ثېطىؿ ئۈچۈْ ثەٌگىٍىگەْ ئېّحىھبْ ۋاؼحىؽىسۇض:
ِ اَّلل قَػربا حسنًا فَػي ِ َجٌر َك ِرميٌ ض اَ ْ ً َ َ ُ َ ضاع َفوُ لَوُ َولَوُ أ ْ َم ْن ذَا الاذي يػُ ْق ِر ُ
« وىّىي اﷲ لب لەضظى ھەؼۀە ثېطىسىىەْ (ٍۀي اﷲ ٔىڭ ضاظىٍىمىٕي جىٍەپ ،ئۇٔىڭ ٍوٌىسا پۇي ـ ِبي ؼەضپ لىٍىسىىەْ) ،اﷲ ئۇٔىڭغب ھەؼؽىٍەپ لبٍحۇضىسۇ ،ئۇٔىڭغب چوڭ ؼبۋاة ثېطىسۇ » ( .) 11 ئىٕفبق ٔىفبلٕىڭ ۋاوؽىٕىؽىسۇضِ .ۇٔبپىمٕي ِۇٔبپىك ثوٌّىغبٔالضزىٓ ئبٍطىَسىغبْ ئەڭ ِۇھىُ ئبِىً ئىٕفبلحۇض .ثۇ ئىىىي وەٌىّە ئوذفبؾ ثىط ؼۆظ ٍىٍحىعىسىٓ جۈضٌىٕىپ چىممبْ ثوٌۇپٔ ،ىفبق ۋە ئىٕفبلحىٓ ئىجبضەت ثۇ ئىىىي وەٌىّە ثىط -ثىطىگە ظىث ِۀىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ـۇڭب ؼۈضىسە ئىٕفبق ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەضزىٓ وېَىٕال ٔىفبلمب ئباللىساض ئبٍەجٍەض وەٌگەْ ( .) 15 - 12 زەِبٌٍىممب - 17 - 16ئبٍەجٍەضٔىڭ ذېٍي ثۇضۇٔال ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسىىي ضىۋاٍەجٍەض جوغطىسەن ثىٍىٕىسىغبْ ثوٌۇپ ،ئبٍەجٍەض ئۆظ ئبٌسىغب ِۇؼحەلىً ثۆٌەوحەن ،ئبۋاظ جؤي ثبـمىچىسەن جۇٍۇٌىسۇٌ .ېىىٓ - 27 - 26ئبٍەجٍەضٔىڭّۇ ئبۋاظ جؤي پەضلٍىك ثوٌؽىّۇ ،ئبٔب جېّب ثىٍەْ ثىطزەوٍىىىە ئىگە .ثۇ ؼەۋەثحىٓ - 17 - 16ئبٍەجٍەض ؼۈضە ٔبظىً ثوٌغبْ ِەظگىٍسىٓ پەضلٍىك ثىط ِەظگىٍسە چۈـىەْ زەپ لبضاؾ ِۇۋاپىك ئەِەغ. لۇضئبٕٔىڭ وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسىغبْ ئبٍەجٍىطىسىٓ ثىطؼي ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌغبْ .ثۇ ئبٍەت ضەثجىّىعٔىڭ ئىٕؽبٕٔىڭ ھىساٍەجٕي جبٌٍىفىٕي لبٔچىٍىه ئبضظۇ لىٍغبٍٔىمىٕىڭ ضوـەْ زەٌىٍيِ .ۇؼۇٌّبْ ِۇھبجبثىغب « ۋەھىَگە لۇالق ؼبٌىسىغبْ ۋالىث ٍېحىپ وەٌّىسىّۇ؟ » زەپ ؼوضاٍسۇ ۋە ثىعزىٓ « وەٌسى ئي ضەثجىٍُ ،ېحىپ وەٌسى! » زەپ جبۋاة ثېطىفىّىعٔي وۈجّەوحە. زىممەت لىٍىڭ ،ئبٍەت ثۇ ؼوئبٌٕي وبپىطزىِٓ ،ۇٔبپىمحىٓ ،وىحبة ئەھٍىسىٓ ئەِەغ « ئىّبْ ئېَحمبٔالضزىٓ » ؼوضاۋاجىسۇٍ .ۀي ،ئىّبٕٔي زاۋا لىٍىپ ،ئىّبْ ئېَححىُ زېگۀٍەض ئبٌالھ ٔىڭ وىحبثىغب لبٔساق ثوٌۇپ ثىپەضۋا ِۇئبِىٍە لىٍىؽىٍەض؟ زەپ ؼوضاۋاجىسۇ .ثۇ جەھەجحىٓ ھەزىس - 16 301
ئبٍەت ثىٍەْ فۇضلبْ - 30ئبٍەت ئوذفبؾ ثىط جېّب ئۈؼحىسە جوذحبٌّبلحب .ثۇ ؼۈضىسىىي ِەظوۇض ئبٍەت ھبٍبت ِۇئّىٍٕەضٔي ۋەھىَگە لبضىحب ئەؼحبٍىسىً ثوٌۇـمب چبلىطغبْ ثوٌؽب ،فۇضلبْ ؼۈضىؽي 30 ئبٍەت ۋەھىَگە لبضىحب ِەؼئۇٌىَەجؽىعٌىه ثىٍەْ ِۇئبِىٍە لىٍغبْ ئۆٌگەْ ( ضوھىٌ جەھەجحىٓ )ِۇئّىٍٕەضٔي ئبٌالھ لب ـىىبٍەت لىٍّبلحبِ .بٔب ثۇ ئبٍەت :
اِ ِِ ِِِ ِ اَّللِ وَما نَػَزَؿ ِمن ْ ِ اب ين أُوتُوا الْكتَ َ ين آَ َمنُوا أَ ْف ََتْ َش َع قُػلُوبػُ ُه ْم لذ ْك ِر ا َ اٖتَ ّق َوََل يَ ُكونُوا َكالذ َ َ أَََلْ ََيْف للاذ َ ِمن قَػبل فَطَ َاؿ علَي ِهم ْاْلَم ُد فَػ َقست قُػلُوبػهم وَكثِّي ِمْنػهم فَ ِ اس ُقو َف َْ ُ َ َ ْ ُُ ْ َ ٌ ُ ْ ْ ُْ
« ِۇئّىٍٕەضگە ئۇالضٔىڭ زىٍٍىطى اﷲ ٔىڭ ظىىطىگە ۋە ٔبظىً ثوٌغبْ ھەلىمەجىە (ٍۀي لۇضئبْ ئبٍەجٍىطىگە) ئېطىَسىغبْ ۋالحي ٍېحىپ وەٌّىسىّۇ؟ ئۇالض ئىٍگىطى ۋەھىٌ ئەۋەجىٍگەْ ۋە ظاِبٕٔىڭ ئۇظىطىفي ثىٍەْ زىٍٍىطى لېحىپ وەجىۀٍەضزەن ثوٌۇپ لبٌّىؽۇْ ،ئۇالضٔىڭ ٔۇضغۇٔي اﷲ ٔىڭ ئىحبئىحىسىٓ چىممبٔىسى » ( .) 16 ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي ؼۈضىگە ئىؽّي ثېطىٍگەْ - 25ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ئۈچ ئبِىٍغبٍ ،ۀي وىحبةِ ،ىعاْ ۋە ھەزىسوە ِەضوەظٌەـىەْ ثوٌۇپ ،ئەي -وىحبة ۋەھىَگە ،ئەيِ -ىعاْ ئبزاٌەجىە، ئەي -ھەزىس وۈچىە ؼىّۋوي لىٍىٕغبْ .ثىطىٕچىؽي پطىٕؽىپالضٔىڭ ٔەظىطىَىۋى ِۀجەؼىٕي، ئىىىىٕجىؽي ئۇ ِۀجۀي جوغطا چۈـىٕىؿ ئۈچۈْ ـەضت ثوٌغبْ ئۆٌچەَ ۋە ھۆوۈَ چىمىطىؿ لبثىٍىَىحىٕي ،ئۈچىٕچىؽي ئۇ پطىٕؽىپالضٔي ھبٍبجمب جەزثىمالؾ ئۈچۈْ ظۆضۈض ثوٌغبْ ٍوٌٍۇق وۈچٕي ثىٍسۈضىسۇ .ثۇالضٔي ئىٍىُ -ھېىّەت -ھۆوۈَ ٍبوي جەۋھىس -ئبزاٌەت -جىھبز ـەوٍىسە چۈـىٕىفىىّۇ ثوٌىسۇ .ثۇ ،جەۋھىسٔىڭ ئبزاٌەت ۋە وۈچ ثىٍەْ وۈچٍۀسۈضۈٌىفىٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب .ؼۈضىسە ئبؼبؼىٌ ؼبٌّبلٕي ئىگىٍىگەْ ئىٕفبق جېّىؽىّۇ ثۇ زائىطىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ. ھەزىس ثىٍەْ ھەـىط ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا ِەظِۇْ جەھەجحىٓ ٍېمىٍٕىك ثبض .ثۇ ؼۈضىٍەض وىفىسە « ِبي ِ -ۈٌۈن ئەذاللي »ٔي ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍىسۇ .ھەـىط 16ئىالھىٌ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبذىطٌىفىسۇ ،ھەزىس 8ئىالھىٌ ئىؽىُ ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ. ؼۈضىٕىڭ ثىط جەھەجحىٓ ئىٕفبق ؼۈضىؽي ئىىۀٍىىىٕي ئىؽپبجالٍسىغبْ ئبٍەت جۆۋۀسىىىچە:
ص ِّدقِي والْم ا ِ ِ ِ بوا ا َجٌر َك ِرميٌ با َح َسنًا يُ َ اَّللَ قَػ ْر ً ص ّدقَات َوأَقْػَر ُ اع ُ ضَ ف ََلُْم َوََلُْم أ ْ إ اف الْ ُم ا َ َ ُ
« ئىّبٔىغب ثوٌغبْ ؼبزالىحىٕىڭ ثەزىٍىٕي جۆٌىگەْ ئەضٌەض ۋە ئبٍبٌالض ثىٍەْ ﷲ لب لەضظى ھەؼۀە ثەضگۈچىٍەضگە ( ثۇ ئەِەٌي ئۈچۈْ ) ھەؼؽىٍەپ (ؼبۋاة) ثېطىٍىسۇ ،ئۇالضغب ظوض ِۇوبپبت (ٍۀي جۀٕەت) ثېطىٍىسۇ » ( .) 18 ؼۈضىسە ھەظضىحي ٔۇھ ۋە ھەظضىحي ئىجطاھىُ ئبالھىسە ثىط ؼەۋەة ثىٍەْ جىٍغب ئېٍىٕغبْ ( .) 26 ثۇ ؼەۋەة ثىٍەْ ئۇالضٔىڭ ٔەؼٍىسىٓ ھىساٍەجىە ئېطىفىۀٍەضٔىڭّۇ ،جوغطا ٍوٌسىٓ ئېعىپ وەجىۀٍەضٔىڭّۇ ثبضٌىمي ئەؼىەضجىٍىسۇ .ثۇ ئبٍەت ثەٌىىُ ٍب ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئىچىي زۇَٔبؼىسىىي ٍبوي ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ظېھٕىسىىي ثىط ؼوئبٌغب جبۋاة ثوٌۇپ وەٌگەْ ثوٌؽب وېطەن. - 27ئبٍەجحە ؼۆظ ِەضٍەَ ئوغٍي ئىؽب ۋە ئىٕجىٍغب وەٌحۈضۈٌگەْ ثوٌۇپ ،ثۇ ِۇؼۇٌّبٔالضغب ئېٕىك ۋە ضوـەْ ھبٌسا « ذىطىؽحىَبٔالـّبڭالض! » زېگەْ ئبگبھالٔسۇضۇـىسۇض .چۈٔىي ثۇ ئبٍەت ٔبظىً ثوٌغبْ ِەزىٕىسە جىٍغب ئبٌغۇزەن ذىطىؽحىَبْ ٔوپۇؼي ٍوق ئىسى ،ثۇ ثىطىٕچي ؼەۋەة .ئىىىىٕجي ؼەۋەة ،لۇضئبٔسا پەلەت ثۇ ٍەضزىال « ضوھجبٍٔىك » ھەلمىسە جوذحبٌغبْ ثوٌۇپ ،ئبٌالھ ضوھجبٍٔىمٕي ئەِىط لىٍّىغبْ .ئۇالض ضوھجبٍٔىمٕي ؼۈضەجي ھەلحىٓ ( وۆضۈٔۈـي ھەلىمەت ) ثوٌغبْ ؼەۋەثٍەض 302
ثىٍەْ ئىجبز لىٍغبٔىسىٔ .بزاْ ،لبضا جۈضوٍەض زىٕىٕي وەِحۈن ٍبـبٍسۇ ،ئىٍىّؽىع ؼوپىالض زىٕغب ثىط ٔەضؼىٍەضٔي لوـۇپ لوٍىسۇٔ .ەجىجىسە ھەض ئىىىىؽىٕىڭ لىٍغبْ وېّەٍحىۋېحىؿ ٍبوي لوـۇپ لوٍۇؾ لىٍّىفي ِبھىَەجحە ئوذفبـال ذبجبٌىمحۇض.
َۇر ضۈرىطي ؼۈضە لۇضئبٔسا ؼىّۋوي ٔۇلحىؽىسا ئەڭ وۆپ ئىفٍىحىٍگەْ « ٔۇض » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ثۇ ئىؽىُ ؼۈضىٕىڭ - 35ئبٍىحىگە ئبؼبؼەْ لوٍۇٌغبْٔ .ۇضِ « ،ۀجەؼي وۆضۈّٔەٍسىغبْ ،ئەِّب ئوثَېىحىٕي وۆضگىٍي ثوٌىسىغبْ ھبٌغب وەٌحۈضگەْ ئىالھي ٍوضۇلٍۇق » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسۇ. جۇٔجي ٔەؼىً ثۇ ؼۈضىٕي « ٔۇض » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجىغبْ. ؼۈضە ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ثىط لېحىّسىال ٔبظىً ثوٌّبً ،پبضچە -پبضچە ھبٌسا ٔبظىً ثوٌغبْ .ؼۈضىسىىي جېّىالضٔىڭ پەضلٍىك ثوٌۇـي ثۇٔىڭ زەٌىٍي. گەضچە ؼۈضە ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ ٍىٍٕي ئېٕىك ثىط ـەوىٍسە ئېَحىؿ لىَىٓ ثوٌؽىّۇٍ ،ۀىال جەذّىٓ لىٍغىٍي ثوٌىسۇ .ظىٕبغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەض ھىجطى ٍ - 3ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن .چۈٔىي ثۇ ئبٍەجٍەضٔىڭ ٔبظىً ثوٌۇـىغب ؼەۋەة ثوٌغبْ ۋەلۀىڭ ثبؾ لەھطىّبٔي ِەضؼەز ئۇـجۇ ٍىٍسىىي ضەجي پىؽحىطِىؽىسا ـېھىث ثوٌغبٔىسى. ؼۈضىٕىڭ - 26 - 11ئبٍەجٍىطى ئبضىؽىسىىي ثۆٌەن ھەظضىحي ئبئىفەگە چبپالٔغبْ جۆھّەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه .ثۇ ئبٍەجٍەض ھىجطەجٕىڭ ٍ - 5ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ .چۈٔىي ذۇظائبٔىڭ ثىط ئبٍّىمي ثوٌغبْ ِۇؼحبٌٍىك ئوغۇٌٍىطىغب لبضىحىٍغبْ ھەضثىٌ ٍۈضۈؾ ذۀسەن ئۇضۇـىسىٓ وېَىٕال ثوٌغبٔىسى .ثۇ ٍۈضۈؾ ثىط ضىۋاٍەجىە وۆضە ذۀسەوحىٓ ثۇضۇْ ـبثبْ ئېَىسا ثوٌغبْ. ؼۈضىٕىڭ لبچبْ جبِبِالٔغبٍٔىمي ھەلمىسە ئېٕىك ثىط ٔەضؼە زېَىفّۇ لىَىٓ .ؼۈضىٕىڭ جبِبٍِىٕىفي ھىجطەجٕىڭ ٍ - 9ىٍىسىىي جەثۇن غبظىحىغىچە ؼوظۇٌغبْ. ٍۇلىطىمي ِەٌۇِبجالضغب ئبؼبؼەْ ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ ۋالحىٕي ھىجطەجٕىڭ - 3 ٍىٍي زېَىفىە ثوٌىسۇ .ثۇ ؼۈضە ئۈچۈْ « پبالْ جبضىرحب ٔبظىً ثوٌسى » زېگۀٍىه ئۇ ؼۈضىٕىڭ ھەِّىؽي ٔبظىً ثوٌغبْ جبضىرىٕي ئەِەغ ،ثبـٍىٕىؿ جبضىرىٕي وۆضؼىحىسۇ .ثەٌىىُ ثۇ ٔۇلحىسا ِۇٔساق ثىط ؼوئبي جۇغۇٌۇـي ِۇِىىٓ :ثۇ ؼۈضە ثىٍەْ ئوذفبؾ ثىط ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ ٔىؽب ؼۈضىؽىسىىي ظىٕب ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەض ٔېّە ئۈچۈْ ئۇ ؼۈضىگە ٍەضٌەـحۈضۈٌگەْ؟ ٔېّىفمب ثۇ ؼۈضىسىىي ظىٕب ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەض ثۇ ؼۈضە ئىچىگە جىعىٍغبْ؟ ثۇ ؼوئبٌغب ثەضگىٍي ثوٌىسىغبْ جبۋاة ِۇٔساق ثوٌۇـي ِۇِىىٓ :ثۇ ٍەضزىىي ظىٕب ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەض ِۇئّىٍٕەض ثىٍەْ ئبٌالھ ضەؼۇٌىٕىڭ ٍېمىٍٕىطىغب چبپالٔغبْ جۆھّەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىهٔ .ىؽب ؼۈضىؽىسىىي ظىٕب ھەلمىسىىي ئبٍەجٍەض جوپٍۇِٕىڭ ھەِّىؽي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه. ؼۈضە ھەظضىحي ئوؼّبْ جەضجىپىسە ھەـط -ھەج ،ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە ئەھعاپ ِ -ۇِحەھىٕە، جبثىط ثىٓ ظەٍس جەضجىپىسە ٔبؼط -ھەج ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثىعٔىڭچە ثۇ ؼۈضە ِەظِۇْ ئبؼبغ لىٍىٕغبْ ھبٌسا جەٍَبضٌىغبْ جەضجىپىّىعزە ھەزىس -ئبٌىئىّطاْ ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جوغطا 303
وېٍىسۇ .چۈٔىي ھەزىس ؼۈضىؽي ثەزىط ٍىٍي ثوٌغبْ ھىجطەجٕىڭ ٍ - 2ىٍىغب جوغطا وېٍىسۇ. ئبٌىئىّطاْ ؼۈضىؽي ئۇھۇز ؼۈضىؽي ثوٌۇپ ،ھىجطەجٕىڭ ٍ - 3ىٍىغب جوغطا وەٌّەوحۀ .ۇض ؼۈضىؽىٕىڭ ضەجي ۋەلەؼىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبٍٔىمي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا ،ؼۈضە ھىجطى ٍ - 3ىٍىٕىڭ ئبٌسىٕمي ٍېطىّىسا ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ زېؽەن ذبجبالـّبٍّىع. ٔۇض ؼۈضىؽي ئىؽّىسىٓ ِەٌۇَ ثوٌغبٔسەن ئىٕؽبْ جەثىئىحىٕي ۋە ئىٕؽبْ ِۇٔبؼىۋەجٍىطىٕي، ثوٌۇپّۇ ئەض -ئبٍبي ئوجحۇضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەجٍەضٔي ٍوضۇجۇپ ثەضگەْ ؼۈضىسۇض .ثۇ ؼۈضە ئىجحىّبئىٌ ِۇٔبؼىۋەجٕىڭ ،ئىٕؽبْ وىٍّىىىٕىڭ ثىط پبضچىؽي ثوٌغبْ جىٕؽىَەت ؼۈٍئىؽحىّبي لىٍىّٕبؼحىٓ ،لبٍؽي ـەوىٍسە ئېٍىپ ثېطىٍىفي وېطەوٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ .ثۇ زائىطىسە ثەظى ئەذاللي پطىٕؽىپالضٔي ثەٌگىٍەٍسۇ ۋە ثۇ ئبضلىٍىك ٍبت جىٕىؽالض ئبضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەجٕي پۇذحب ثىط ئبؼبؼمب ئىگە لىٍىسۇ .ؼۈضىسە ئەض -ئبٍبي ئوجحۇضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەجىە لبضىحب ثەٌگىٍىه زائىطىٍەضٔي ثەٌگىٍەٍسۇ ۋە ثۇ چېگطازىٓ ھبٌمىغبٔالضغب لبضىحب ِۇئەٍَەْ جبظا ثېىىحىسۇ .ئەض -ئبٍبي ِۇٔبؼىۋىحىٕىڭ ٔوضِبي ثوٌۇـي ۋە ئبٍبٌٕىڭ ٍبت جىٕػ جەضىپىسىٓ ؼۈٍئىؽحىّبي لىٍىٕىفىٕىڭ ئبٌسىٕي ئېٍىؿ ئۈچۈْ ئبٍبي وىفىٕىڭ وىفىٍىىي جىٕؽىَىحىٕىڭ ئبٌسىغب لوٍۇٌغبْ .ؼۈضىسە ئبٍبي وىفىٕىڭ ثەزىٕىٕي ئبۋاِغب ئېچىفي ِۀئي لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ئبضلىٍىك ھۆضِەت ۋە ـەذؽىَىحىٕي ھىّبٍە لىٍىؿ ِەلؽەت لىٍىٕغبْ .ؼۈضە ثۇ ئبضلىٍىك ؼبغالَ ئىجحىّبئىٌ ِۇٔبؼىۋەجٍەضٔىڭ ؼبغالَ وىفىٍىه ِۇٔبؼىۋەت ئبضلىٍىك ثەضپب لىٍىٕىسىغبٍٔىمىسىٓ ئىجبضەت ھەلىمەجٕي ئوجحۇضىغب لوٍىسۇ. ؼۈضە ۋەھىَٕىڭ ئىٕؽبْ ھبٍبجىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ھۆوۈَ لوٍغۇچي ۋە ئىٕؽبْ ِۇٔبؼىۋەجٍىطىٕي ثەٌگىٍىگۈچي ئبِىً ئىىۀٍىىىٕي جەوىحٍەؾ ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ .ئبٔسىٓ ظىٕب لىٍغۇچي ئەض ۋە ئبٍبٌغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه جۇٔجي ھۆوۈِٕي ئوجحۇضىغب لوٍىسۇ .ھەَ ئىٕؽبٕٔىڭ ـەذؽي ھۆضِىحىٕي ھەَ ئىجحىّبئىٌ جەِىئىَەجٕىڭ ئەذاللىٌ جەضجىپىٕي ثۇظۇؾ ِەلؽەت لىٍىٕغبْ ظىٕب جىٕبٍىحىگە لۇضئبْ ثەٌگىٍىگەْ جبظأىڭ ئەؼٍي ِەلؽىحي وىفىٍەضٔي ثۇ ٍبِبْ لىٍّىفحىٓ ۋاظوەچحۈضۈؾ ثوٌۇپ ،ثۇ جبظأىڭ ثىط پبضچىؽي ئبٍەجٕىڭ ئبذىطىسا ثبٍبْ لىٍىٕغبٔسەن ئبۋإِي ثۇٔىڭغب ـبھىث لىٍىفحۇض:
الازانِيةُ والازِاِن فَاجلِ ُدوا ُك ال و ِ اَّللِ إِ ْف ُكْنػتُ ْم تػُ ْؤِمنُو َف اح ٍد ِمْنػ ُه َما ِمئَةَ َج ْل َدةٍ َوََل ََتْ ُخ ْذ ُك ْم ِبِِ َما َرأْفَةٌ ِٓت ِدي ِن ا ْ َ َ َ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ي َِب اَّلل َوالْيَػ ْوـ ْاْلَخ ِر َولْيَ ْش َه ْد َع َذابَػ ُه َما طَائ َفةٌ م َن الْ ُم ْؤمن َ
ظىٕب لىٍغۇچي ئبٍبي ۋە ظىٕب لىٍغۇچي ئەضٔىڭ ھەض ثىطىٕي ٍۈظ زەضضىسىٓ ئۇضۇڭالض ،ئەگەض ؼىٍەض اﷲ لب ۋە ئبذىطەت وۈٔىگە ئىّبْ ئېَحىسىغبْ ثوٌؽبڭالض ،اﷲ ٔىڭ زىٕىٕىڭ (ئەھىبِىٕي ئىجطا لىٍىفحب) ئۇالضغب ضەھىُ لىٍّبڭالض ،ئۇالضٔي جبظاٌىغبْ چبغسا ِۆئّىٍٕەضزىٓ ثىط جۈضوۈَ وىفي ھبظىط ثوٌؽۇْ ( .) 2 ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ئبٍەت ظىٕبٔىڭ ئىىىي وىفي ئبضىؽىسا ثوٌىسىغبْ ثىط جىٕبٍەت ۋە گۇٔبھ ئىىۀٍىىىٕي ئىفبضەت لىٍىسۇ .ئىىىي وىفي ثىطٌىىحە ئېٍىپ ثبضغبْ ثىط گۇٔبھ ۋە جىٕبٍەت ـەذؽي گۇٔبھ ۋە جىٕبٍەت زەپ لبضاٌّبٍسۇ - 3 .ئبٍەت ظىٕبٔىڭ جىٕؽي ذبھىفمب لۇي ثوٌۇؾ ئىىۀٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ .ثۇ ظىٕبٔىڭ وېٍىپ چىمىفىسىىي پىؽروٌوگىَىٍىه جەھٍىً ثوٌۇپ ،ثۇ ئبٍەت ئبۋاَ ئبضىؽىسا ذۇززى « ظىٕبذوض ئەض وىفي ۋە ظىٕبذوض ئبٍبي پەلەت ظىٕبذوض ئەض ۋە ظىٕبذوض ئبٍبي ٍبوي ِۇـطىه ثىٍەْ جوً لىٍىسۇ » زېگۀسەن ذبجب چۈـىٕىپ وېٍىٕگەْ .ثۇ چۈـۀچىٕىڭ ـەوىٍٍىٕىفي ئبٍەجٕىڭ جەضجىّىسىىي وەِحۈوٍۈوحىٓ وېٍىپ چىمّبلحب ( ثەلەضە221 ،؛ فۇضلبْ43 ، ئبٍەجىە لبضاڭ ).304
ظىٕب ئىجحىّبئىٌ جەِئىَەجٕي ئىچىسىٓ چىطىحىپ جبـالٍسىغبْ ثىط ئىجحىّبئىٌ ۋاثبزۇض .ثۇ ئىٍٍەت ئىجحىّبئىٌ جەِئىَەجٍەضٔىڭ ئۇٌىٕي جەـىىً لىٍغۇچي ئەض -ئبٍبي ِۇٔبؼىۋەجٍىطىسىىي ذبجبٌىمٕىڭ ٔەجىجىؽىسۇض .ئەض -ئبٍبي ئوجحۇضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەجٍەضزە ؼبلالٔغبْ ئىٍٍەت ئىجحىّبئىٌ ۋاثبغب ،ئىجحىّبئىٌ ۋاثب ئۇ ِىٍٍەجىە ئبئىث ِەزۀىَەجٕىڭ ثىحبپ ثوٌۇـىغب ؼەۋەة ثوٌىسۇ .ظىٕب ثىط جەِئىَەجٕىڭ ئۇي جبـٍىطىٕي ثىط -ثىطىسىٓ ئبجطىحىپ جبـالٍسىغبْ ؼەٌجىٌ جەؼىطگە ئىگە .ثىط وىفىٕىڭ ظىٕب لىٍىفي ئېغىط گۇٔبھ ثوٌغبٔسەن ،ظىٕب لىٍّىغبْ ثىطؼىگە ظىٕب جۆھّىحي چبپالـّۇ ـۇٔىڭسەن ٍبِبْ ۋە لەثىھ ئىفحۇض .ئىپپەجىە لبضىحىٍغبْ جۆھّەجّۇ ذۇززى ظىٕبغب ئوذفبؾ ئىجحىّبئىٌ جەِئىَەجٕي ئىچىسىٓ ٍەپ جۈگىحىسىغبْ پبضاظىححۇض .ؼۈضىٕىڭ - 4 ئبٍىحي ئىپپەجىە لبضىحىٍغبْ جۆھّەجٕي 80زەضضە ثىٍەْ جبظاالٔسۇضىسۇ .ثۇٔساق ثىط ئەٍىجٍەـٕي وۆجۈضۈپ چىممۇچي جۆت ـبھىث وەٌحۈضۈـي وېطەن- 9 - 6 .ئبٍەجٍەض ثىطاۋٔىڭ جۆضىؽىٕي ظىٕب ثىٍەْ ئەٍىپٍىگۀسە ئۈؼحىگە ئېٍىفي وېطەن ثوٌغبْ ِەؼئۇٌىَەجٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ .ثۇ ثۆٌەوٕىڭ ئبذىطىسىىي ئبٍەجٍەض جەۋثىٕي ئىفبضەت لىٍىسۇ .ئبٌالھ ضەھّبْ ۋە ضەھىّسۇضِ .ەضھىّىحي چەوؽىع ثوٌغبْ ئبٌالھ ٔىڭ جەۋثە ئىفىىي ھەض زائىُ ئوچۇق ثوٌۇپ ،گۇٔبھىبض ثۀسىٍىطىٕي ثۇ ئىفىىحىٓ وىطىفىە زەۋەت لىٍىسۇِ .بٔب ثۇ ئبٍەت ئىالھىٌ زەۋەجٕىڭ ئىپبزىؽي:
اب َح ِك ٌيم اَّللِ َعلَْي ُك ْم َوَر ْْتَتُوُ َوأَ اف ا ض ُل ا َولَ ْوََل فَ ْ اَّللَ تَػ او ٌ
« ئەگەض ؼىٍەضگە اﷲ ٔىڭ پەظٌي ۋە ضەھّىحي ثوٌّىؽب ئىسى (چولۇَ ضەؼۋا ثوالجحىڭالض) ،اﷲ جەۋثىٕي ثەوّۇ لوثۇي لىٍغۇچىسۇض ،ھېىّەت ثىٍەْ ئىؿ لىٍغۇچىسۇض » ( .) 10 ھەظضىحي ئبئىفە ئبٌالھ ضەؼۇٌىٕىڭ ئبٍبٌيِ .ۇۋاپىك ثىط پۇضؼەجٕي وۈجۈپ جۇضغبْ ِۇٔبپىمالض ئىٕؽبٔي ثىط ثىرەؼحەٌىه ؼەۋەثىسىٓ ِەٍسأغب وەٌگەْ ٔوضِبي ثىط ئەھۋإٌي ثبھبٔە لىٍىپ ،ثىط غبظاجحىٓ لبٍحىفحب ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ثۇ ئبٔىؽىغب جۆھّەت چبپالٍسۇ .ئبٌەٍِەضٔىڭ ضەثجي ئبٌالھ ھەظضىحي ئبئىفەگە چبپالٔغبْ ثۇ جۆھّەت ئۈؼحىسىٓ ثبضٌىك ِۇئّىٍٕەضگە زەۋض ۋە ِبوبْ چەوٍىّىؽىسىٓ ذبٌىٌ ثوٌغبْ ئەذاللىٌ پطىٕؽىپالضٔي ثەٌگىٍەپ ثېطىسۇ .پبضچە ھبٌسا ٍبِبٍٔىمحەن وۆضۈٔگەْ ثىط ئىؿ ثىط پۈجۈْ گەۋزە ئىچىگە لوٍۇپ لبضىغبْ ۋالىححب ٍبذفىٍىممب ۋەؼىٍە ثوٌغبْ ئىسى .جۆھّەت لۇضثبٔي ثوٌغۇچىالضٔىڭ « ثۈگۈٔي ۋە ثۇ ِبوبٔي » ٔۇلحىؽىسىٓ لبضىغبْ ۋالحىّىعزا « ،وبـىي ثوٌّىغبْ ثوٌؽب ئىسى » زېگەْ ثۇ ضەظىً لىٍّىؿٔ ،ەجىجىؽي ۋە ثۇ ؼەۋەثحىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەجٍەض ٔەظەضگە ئېٍىٕغبٔسا ،ھېىّەجٍىه ثىط ئىؿ ثوٌۇپ چىمّبلحبِ .بٔب ثۇ ؼۈضىٕىڭ - 20 - 11 ئبٍەجٍىطى ثۇ ضەظىً جۆھّەت ئۈؼحىسىٓ لىَبِەجىىچە ِەۋجۇت ثوٌۇپ جۇضىسىغبْ ٔەؼىھەت ۋە ئىجطەجٍەضٔي ئبٌسىّىعغب لوٍىسۇ .ثۇ ثۆٌەوحە ـۇٔساق ثىط ئبٍەت ثبضوي ،ثۇٔىڭغب ئوذفبؾ جۆھّەت ۋەلەٌىطىسە ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ئۈؼحىگە چۈـىەْ ِەؼئۇٌىَەجٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ:
ِ ِ ِ ي ات ِِبَنْػ ُف ِس ِه ْم َخْيػًرا َوقَالُوا َى َذا إِفْ ٌ ك ُمبِ ٌ لَ ْوََل إِ ْذ َٔت ْعتُ ُموهُ ظَ ان الْ ُم ْؤمنُو َف َوالْ ُم ْؤمنَ ُ
ثوھحبٕٔي ئبڭٍىغبْ چبغٍىطىڭالضزا ،ئەض ـ ئبٍبي ِۇئّىٍٕەض ٔېّىفمب ئۆظئبضا ٍبذفي گۇِبٔسا ثوٌۇپ، « ثۇ ئېٕىك ثوھحبْ » زېّىسى؟ ( .) 12
ك َى َذا بػُ ْهتَا ٌف َع ِظ ٌيم َولَ ْوََل إِ ْذ َِٔت ْعتُ ُموهُ قُػ ْلتُ ْم َما يَ ُكو ُف لَنَا أَ ْف نَػتَ َكلا َم ِِبَ َذا ُسْب َحانَ َ
305
ئۇٔي ئبڭٍىغبْ چېغىڭالضزا ٔېّىفمب « ثۇ ِەؼىٍىسە ؼۆظ لىٍىؿ ثىعگە ِۇٔبؼىپ ئەِەغ( ،ئي اﷲ! ِۇـۇٔساق ثىط جۆھّەجحىٓ ) ؼەْ ؼبڭب ؼېغىٕىپ پبٔبھ جىٍەٍّىع! ثۇ ئېغىط ثوھحبٔسۇض » زېَىفىڭالض وېطەن ئەِەؼّىسى؟ ( .) 16 ثۇ ئبٍەجٍەضٔىڭ ئىگىؽي ثوٌغبْ ئبٌالھ ،ئىٕؽبٕٔىڭ ٍبضاجمۇچىؽىسۇض .ئىٕؽبٔالضٔىڭ ِۇجٍەق وۆپ لىؽّىٕىڭ جەپەوىۇضىٕىڭ ئەڭ جۆۋەْ ؼەۋىَىگە ٍېمىٓ ثىط ٔۇلحىسا ئىفٍەٍسىغبٍٔىمىٕي ثىٍىسۇ. چۈٔىي ئىٕؽبٔالضٔىڭ ِۇجٍەق وۆپچىٍىىي جبپبؼىع ،ئەجىطؼىع لوٌغب وەٌگۀٕي جبٌالٍسۇ .جەپەوىۇض ؼېعىّىٕي ٍۇلىطى وۆجۈضۈؾ ئەجىط جەٌەپ لىٍىسۇ ،ئەڭ جۆۋەْ ؼەۋىَىگە چۈـۈضۈؾ ئەجىط جەٌەپ لىٍّبٍسۇ .ئەڭ جۆۋەْ ؼەۋىَىسىىي ثىٍىؿ ٔەپؽي -ذبھىفٕىڭ زائىطىؽىگە وىطىسۇ ۋە ئۇٔىڭ ٍۈظٌۀسۈضۈـي ثىٍەْ ھەضىىەت لىٍىسۇٔ .ەپؽي -ذبھىؿ ھبوىُ ثوٌغبْ ئوضۇْ ـەٍحبْ ھبوىُ ثوٌغبْ ئوضۇْ زېگۀٍىىحۇض .ثۇ ؼبھەزە جبضلبٌغبْ ھەض ذىً ذەۋەضٌەضٔي ئبڭالٍسىغبْ لۇالق ھۇؼٕي ظاْ ( ٍبذفي گۇِبْ )غب ئەِەغ ،ؼۇئي ظاْ ( ٍبِبْ گۇِبْ )غب جوغطىالٔغبْ ثوٌىسۇ .ھبٌجۇوي ٍبذفي گۇِبٔسىٓ ھېؽبپ ئېٍىّٕبٍسۇ ،ئەِّب ٍبِبْ گۇِبٔسىٓ ھېؽبپ ئېٍىٕىسۇ .ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ « ِۇئّىٕٕىڭ لېٕيِ ،ېٍي ،ئبض ٔ -ۇِۇؼي ۋە ؼۇئىعأي ِۇئّىٕگە ھبضاَ » زېَىفىّۇ ِبٔب ِۇـۇٔساق ثىط چۈـۀچىٕىڭ ٔەجىجىؽي ثوٌؽب وېطەن. ذۇززى ظىٕب ھەلمىسە جوذحبٌغبْ ثۆٌەوٍەضزىىىگە ئوذفبؾ ظىٕب جۆھّىحي ھەلمىسە جوذحبٌغبْ ثۆٌەوٕىڭ ئبذىطىسىّۇ ؼۆظ ئبٌالھ ٔىڭ ئەپۇ ۋە ِەغپىطىحىگە وېٍىسۇ .جەۋثە ئىفىىي ھەض زائىُ ئوچۇلحۇضٍ ،ېحەضوي وىفي ئۇ ئىفىىحىٓ وىطىفٕي ئبضظۇ لىٍؽۇْ:
وؼ َرِح ٌيم اَّللِ َعلَْي ُك ْم َوَر ْْتَتُوُ َوأَ اف ا ض ُل ا اَّللَ َرءُ ٌ َولَ ْوََل فَ ْ
« اﷲ ٔىڭ ؼىٍەضگە پەظٌي ۋە ِەضھەِىحي ثوٌّىؽب ئىسى (ؼىٍەضٔي لبجحىك جبظاالٍححي) ،اﷲ ـەپمەجٍىىحۇضٔ ،بھبٍىحي ِېھطىجبٔسۇض » ( .) 20 ؼۈضىٕىڭ - 26 - 21ئبٍەجٍىطى ،ھەظضىحي ئبئىفەگە چبپالٔغبْ ثۆھحبٔسىٓ وېَىٓ ئوجحۇضىغب چىممبْ ئىجحىّبئىٌ ۋەظىَەت ئۈؼحىسىٓ ئوِۇَِۈظٌۈن ٔەؼىھەت ثېطىسۇ .ثۇ ٔەؼىھەجٍەض ئىچىسە، ٔۇظۇي ؼەۋەثي ھەظضىحي ئەثۇ ثەوىط ثوٌغبْ ٔەؼىھەت وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ .لىعى ئبئىفەگە لىٍىٕغبْ ثۆھحبٔالضٔي جبضلبجمۇچىالضزىٓ ثىطؼي ٍولؽۇي ثوٌغبٍٔىمحىٓ ٍىٍالضزىٓ ثۇٍبْ ھەظضىحي ئەثۇ ثەوىطٔىڭ ٍبضزىّي ثىٍەْ جۇضِۇـىٕي لبِساپ وېٍىۋاجمبْ ٍېمىٓ جۇلمىٕي ِىؽحبھ ثىٓ ئۇؼبؼە ئىسىِ .ىؽحبھٕىڭ لىعى ئبئىفەگە لىٍىٕغبْ ثۆھحبٕٔي جبضلىحىفي ھەظضىحي ئەثۇ ثەوىطگە ثەوّۇ ئېغىط وەٌگەْ ثوٌۇپ ،ئۇ ثۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ِىؽحبھمب ٍبضزەَ لىٍّبٍسىغبٍٔىمىغب زائىط لەؼەَ لىٍىسۇ. ـۇٔىڭ ثىٍەْ جۆۋۀسىىي ئبٍەجٕىڭ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ضىۋاٍەت لىٍىٕغبْ:
ِ ِ ِ وََل َيْتَ ِل أُولُو الْ َف ْ ِ اَّللِ َولْيَػ ْع ُفوا ين ِٓت َسبِ ِيل ا ض ِل مْن ُك ْم َوال اس َعة أَ ْف يػُ ْؤتُوا أُوِ الْ ُق ْرََب َوالْ َم َساك َ َ َ ي َوالْ ُم َهاج ِر َ ور َرِح ٌيم اَّللُ لَ ُك ْم َو ا ص َف ُحوا أَََل َُِبو َف أَ ْف يَػ ْغ ِفَر ا َولْيَ ْ اَّللُ َغ ُف ٌ
« ئبضاڭالضزا ئەھٍي وەضەَ ۋە زۆٌەجّەْ ثوٌغبٔالض ذىؿ ـ ئەلطىجبالضغبِ ،ىؽىىٍٕەضگە ۋە زىٓ ٍوٌىسا ھىجطەت لىٍغبٔالضغب (ثىط ٔەضؼە) ثەضِەؼٍىىىە لەؼەَ لىٍّىؽۇْ( ،ئۇالضٔىڭ گۇٔبھىٕي) ئەپۇ لىٍؽۇْ ،وەچۈضؼۇْ ،اﷲ ٔىڭ ؼىٍەضگە ِەغپىطەت لىٍىفىٕي ٍبلحۇضِبِؽىٍەض؟ اﷲ ٔبھبٍىحي ِەغپىطەت لىٍغۇچىسۇضٔ ،بھبٍىحي ِېھطىجبٔسۇض » ( .) 22
306
ھەظضىحي ئەثۇ ثەوىط ئبٍەجحىىي « اﷲ ٔىڭ ؼىٍەضگە ِەغپىطەت لىٍىفىٕي ٍبلحۇضِبِؽىٍەض؟ » جۈٍِىؽىٕي ئولۇپ ،وۆظ ٍبـٍىطى ئىچىسە « ئەٌۋەجحە ئبٌالھىُ ،ئەٌۋەجحە ٍبلحۇضىّەْ » زېگەْ ۋە ثۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ِىؽحبھمب ثۇضۇٔمىسىٓ ئىىىي ِىؽٍي ٍبضزەَ لىٍىؿ ھەلمىسە لەؼەَ لىٍغبْ. ِەھطەِىَەت ( وىفىٕىڭ ـەذؽىٌ ھبٍبجي )وە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ِەؼىٍە ئىپپەجىە لبضىحىٍغبْ جىٕبٍەجٍەض ثىٍەْ ثىۋاؼحە ِۇٔبؼىۋەجٍىه .ثۇ ؼەۋەثحىٓ وىفىٕىڭ ئۆظىگە ئبئىث ثوٌّىغبْ ئۆٍٍەضگە وىطىفىٕي ثەٌگىٍىه لبئىسىگە ئىگە لىٍغبْ ثۆٌەن ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌغبْ ( .) 29 - 27ثۇ ئبٍەجٍەض ٔبظىً ثوٌغبْ جەِئىَەت وىفىٍىطىٕىڭ ثەزەۋىٍَىه ( چۆي ھبٍبجي )جىٓ ـەھەض ھبٍبجىغب ٍېڭىسىٓ وۆچۈۋاجمبٍٔىمىٕي ۋە ِەزۀىٌ ِۇئبِىٍىٍەضٔي ئۆظٌەـحۈضۈپ ثوالٌّىغبٍٔىمىٕي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍّبؼٍىك وېطەن. ئەض -ئبٍبي ِۇٔبؼىۋەجٍىطىٕي ئىٕؽبْ فىحطىحىٕي ٔەظەضگە ئبٌغبْ ئبؼبؼحب ھەي لىٍّبً جۇضۇپ، ئىپپەجىە لبضىحىٍغبْ جىٕبٍەجٍەضٔي جبظاالؾ ثىٍەْ ھەي لىٍغىٍي ثوٌّبٍسۇ .لۇضئبْ ثۇ ھەلحە ِۇٔساق زەٍسۇ:
ِ قُل لِْلمؤِمنِي يػغُضوا ِمن أَب ِ ِ صنَػعُو َف ك أ َْزَكى ََلُْم إِ اف ا وج ُه ْم ذَل َ اَّللَ َخبِّيٌ ِبَا يَ ْ ْ َْ صا ِرى ْم َوَُْي َفظُوا فُػ ُر َ ْ ُْ َ َ
« ِۇئّىٓ ئەضٌەضگە ئېَحمىٕىئ( ،بِەھطەٍِەضگە) جىىىٍىپ لبضىّىؽۇْ ،ئەۋضەجٍىطىٕي (ظىٕبزىٓ) ؼبلٍىؽۇِْ ،ۇٔساق لىٍىؿ ئۇالض ئۈچۈْ ئەڭ ٍبذفىسۇض ،اﷲ ھەلىمەجەْ ئۇالضٔىڭ لىٍّىفٍىطىسىٓ جوٌۇق ذەۋەضزاض » ( .) 30 ثۇ ٔۇلحىسا ئۀئۀىۋى لبضاـحب ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍغبْ ثىط ِەؼىٍە ثبض .وىفىٕىڭ ـەھۋىحىٕي وۈـىۈضجىسىغبْ ـەھۋەجٍىه لبضاـٕي ئەض ۋە ئبٍبٌسىٓ جوؼىسىغبْ ئىىىي ئبٍەجٕىڭ جۇٔجىؽي ئەض وىفىگە ذىحبة لىٍّبلحب .چۈٔىي ثۇ ٔۇلحىسا ئەضٌەض ئبٍبٌالضغب لبضىغبٔسا ئبجىع وېٍىسۇ .ثۇ ئەِىطگە ثوٍؽۇٔۇپ وۆظىٕي جىعگىٍٕەـٕي ئۆگىٕىفي پەضظ ثوٌغبْ ِۇئّىٓ ئەض وىفىٕىڭ ئۀئۀىۋى پوظىحؽىَىؽي ثوٌؽب پىحٕىٕي ئۆظىٕىڭ وۆظىسىٓ ئىعزەـٕىڭ ئوضٔىغب ئبٍبي وىفىٕىڭ چىطاٍىغب ئبضجىپ لوٍۇؾ ثوٌّبلحب .ثۇ ٔۇلحىسا جوذحبپ لېٍىؿ ئۇٍبلحب جۇضؼۇْ ،پىحٕىٕي ئبٍبٌٕىڭ پۈجۈْ ۋۇجۇزىغب ئبضجىپ لوٍّبلحب .وۈٔىّىعزە ِۇؼۇٌّبْ ئەض -ئبٍبي ِۇٔبؼىۋەجٍىطىسە ئوجحۇضىغب چىممبْ ھەززىسىٓ ئېفىپ وېحىؿ ۋە ثىپەضۋاٌىمٕىڭ ِۀجەؼىٕي ِبٔب ثۇ ئبزاٌەجؽىعٌىىحىٓ ئىعزەؾ الظىُ. لۇضئبٔي جەؼەجحۇض ( ھىجبپ ) ٍۇلىطىسا جىٍغب ئېٍىٕغبْ ئبضلب وۆضۈٔۈؾ ئبؼبؼىسا ـەوٍٍىٕىسۇ. جەؼەجحۇضٔىڭ ثىطىٕچي ِۇھبجبثي ـۈثھىؽىع ئبٍبي وىفىسۇض .جبٔبثي ئبٌالھ گۈظەٌٍىه ۋە جەٌىپىبضٌىمٕىڭ وۆپطەوىٕي ئبٍبٌغب ثەضگەْ .ئبٍبي وىفي جەٌىپ لىٍغۇچي ۋە ئۆظىگە جبضجمۇچىسۇض. ئەض وىفي جەٌىپ لىٍىٕغۇچي ۋە ضاَ لىٍىٕغۇچىسۇض .ئبٍبي وىفىٕىڭ جەٌىپ لىٍغۇچي جەضىپي وىفىٕي ئۇٔىڭغب ضاَ لىٍىسۇِ .بٔب ثۇ ِبٍىٍٍىمٕىڭ جەوحىسە وىفىٕي ئبظزۇضغۇچي ذبھىؿ ۋە ھبۋاٍي - ھەۋەغ ٍبجىسۇ - 31 .ئبٍەجحە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسىغبْ ثىط ٔۇلحب ثبضٍ .ۀي ئەض وىفىگە ئبٍبٌٕي ٍوـۇضۇؾ ئەِەغ ،ئبٍبي وىفىگە ئۆظىٕىڭ ۋۇجۇز گۈظەٌٍىىىٕي ئبۋاِغب ئبچّبؼٍىممب ثۇٍطۇٍسۇ .جەؼەجحۇضٔىڭ ؼەۋەثي ِۇٔساق ،ئي ِۇئّىٓ ئبٍبي! ٍبت جىٕىػ ثىٍەْ جىٕؽىَەت ٔۇلحىؽىسىٓ ئەِەغ ،ئىٕؽبٍٔىك ٔۇلحىؽىٕي چىمىؿ لىٍىپ ِۇٔبؼىۋەت لۇضٍ .بت جىٕىؽٕىڭ جىٕؽىَىحىڭٕي ؼۈٍئىؽحىّبي لىٍىفىغب ٍوي لوٍّب .ثۇ ئبضلىٍىك ئەگەض ِەْ ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەت ئوضٔبجّبلچي ثوٌؽبڭ ،جىٕؽىَىحىُ ئۈؼحىسىٓ ئەِەغ ،وىفىٍىىىُ ،ـەذؽىَىحىُ ئۈؼحىسىٓ ِۇٔبؼىۋەت لۇض ،زېّەوحە. 307
ؼۈضىٕىڭ ئەڭ ٍۇلىطى پەٌٍىؽىٕي جەـىىً لىٍغبْ ئبٍىحي ـۈثھىؽىع ؼۈضىگە ئىؽّي ثېطىٍگەْ ٔۇض ئبٍىحىسۇض.
ِ ض مثَل نُوِرهِ َك ِم ْش َكاةٍ فِيها ِمصباح الْ ِمصباح ِٓت زج ٍ ِ اجةُ َكأَنػ َاها ا اجة الز َج َ َ َْ ٌ َْ ُ ُ َ َ اَّللُ نُ ُ ور ال اس َم َاوات َو ْاْل َْر َ ُ ٍ ٍِ ٍ ٍ ِ ِ ور ب ُد ِّر ٌّ ي يُوقَ ُد م ْن َش َجَرةٍ ُمبَ َارَكة َزيْػتُونَة ََل َش ْرقياة َوََل َغ ْربِياة يَ َك ُ اد َزيْػتُػ َها يُضيءُ َولَ ْو ََلْ ُتَْ َس ْسوُ ًَنٌر نُ ٌ َك ْوَك ٌ اَّللُ ْاْل َْمثَ َاؿ لِلن ِ اَّللُ بِ ُك ِّل َش ْي ٍء َعلِ ٌيم ااس َو ا ب ا َعلَى نُوٍر يَػ ْه ِدي ا اَّللُ لِنُوِرهِ َم ْن يَ َشاءُ َويَ ْ ض ِر ُ
« اﷲ ئبؼّبٔالضٔىڭ ۋە ظېّىٕٕىڭ ٔۇضىسۇض ،اﷲ ٔىڭ (ِۇئّىٓ ثۀسىؽىٕىڭ لەٌجىسىىي)ٔۇضى ذۇززى (چىطاق لوٍىسىغبْ) جەوچىگە ئوذفبٍسۇ ،ئۇٔىڭسا چىطاق ثبضزۇض ،چىطاق ـىفىٕىڭ ئىچىسىسۇض ،ـىفە گوٍب ٔۇضٌۇق ٍۇٌحۇظزۇض ،چىطاق ِۇثبضەن ظەٍحۇْ زەضىرىٕىڭ (ٍېغي) ثىٍەْ ٍوضۇجۇٌغبْ ،ئۇ (ٍۀي ظەٍحۇْ زەضىري) ـەضق جەضەپحىّۇ ئەِەغ ،غەضة جەضەپحىّۇ ئەِەغٍ .ېغي (ئەڭ ؼۈظۈن ثوٌىسۇ ،ؼۈظۈوٍۈوىسىٓ) ئوت جەگّىؽىّۇ ٍوضۇپ وېحەٍال زەپ لبٌىسۇ( ،ئوت ثىٍەْ ٍوضۇجۇٌؽب) ٔۇض ئۈؼحىگە ٔۇض لوـۇٌىسۇ .اﷲ ئبضظۇ لىٍغبْ وىفىٕي ئۇٔىڭ ٔۇضىغب (ٍۀي لۇضئبٔغب) (ئەگىفىفىە) ِۇۋەپپەق لىٍىفٕي ذبالٍسۇ .اﷲ (ئىجطەت ئبٌؽۇْ زەپ) وىفىٍەضگە ِىؽبٌالضٔي (ئۇالضٔىڭ پەِىگە ٍېمىٕالـحۇضۇپ) ثبٍبْ لىٍىسۇ ،اﷲ ھەِّە ٔەضؼىٕي ثىٍگۈچىسۇض » ( .) 35 ۋەھىٌ ئۇ ئبٌەٍِەضٔىڭ ٔۇضىسىٓ وەٌگەْ ثىط ٔۇضزۇض .ئەلىً ئۇٔىڭ وۆظىسۇض .ۋەھىٌ ٔۇضى جەگّىگەْ ئەلىٍٕىڭ وۆظى ووضزۇض .ئەلىً وۆظىٕىڭ وۆضۈـي ئۈچۈْ ۋەھىٌ ٔۇضى جېگىفي ـەضتِ .ەۋجۇزىَەجٕىڭ ئۆظىسىىي ھەضىىەت ثۇ ٔۇضزىٓ وەٌّەوحە .ئبجوِسىٓ پىالٔحالضغىچە، جبِچىسىٓ زېڭىعغىچە ھەض ٔەضؼە ثۇ ٔۇضٔىڭ ؼبٍىؽىسە ِەۋجۇزٌىمىٕي زاۋاَ لىٍسۇضِبلحب ،ھەضىىەت لىٍّبلحب .ھەجحب لۇـالضِۇ ثۇ ٔۇض ؼبٍىؽىسە جەؼجىھ ئېَحّبلحب ( .) 42 - 41ثۇٌۇجالض ثۇ ٔۇض ؼبٍىؽىسە ۋەظىپىؽىٕي ئبزا لىٍّبلحب ( .) 43 جبوبِۇي ئبٌالھ جبٍٔىمالضزىٓ جبضجىپ ثبضٌىك ِەذٍۇلبجالضغب ثەٌگىٍىگەْ ئۆظگەضِەغ لبٔۇٔىسۇض. ئبٌەٍِەضٔىڭ ضەثجي ھەض ِەذٍۇلٕي ئبززىٍَىمحىٓ ِۇضەوىەپٍىىىە لبضاپ جەضەلمىٌ لىٍىسىغبْ ثىط فىحطەت ثىٍەْ ٍبضاجمبْ .ئبٌالھ ٍبضاجمبٍٔىطىغب ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىٕي ثىٍسۈضگەْ ثوٌۇپ ،ثۇ غبٍىگە ٍېحىؿ ئۈچۈْ ثەظىٍىطىٕي ثەٌگىٍىه لبٔۇٔالضغب جەۋە لىٍغبْ ،ثەظىٍىطىگە ئىفٍەؾ پطىٕؽىپىٕي ثەٌگىٍەپ ثەضگەْ ،ئەلىً ۋە ئىطازە ثىطىپ ئۇالضٔىڭ جبوبِۇٌٍىفىفىٕي ذبٌىغبْ « .ھەض جبٍٔىمٕي ؼۇزىٓ ٍبضاجحۇق » ( ) 45ئبٍىحي ئىّب لىٍغبْ ثۇ ھەلىمەت ِەۋجۇزىَەت جەۋە ثوٌغبْ جبوبِۇٌٍىفىؿ لبٔۇٔىسۇض. ئبٌالھ ٔىڭ ـەٍئىٍەضٔىڭ جەثىئىحىگە لبٔۇٔالض ٍەضٌەـحۈضگۀٍىىي ۋە ٍبضاجمبْ ئىطازىؽىع ِەذٍۇلالضٔي ثۇ لبٔۇٔالضغب جەۋە لىٍغبٍٔىمي ھەلىمىحىٕي « ھەض جبٍٔىمٕي ؼۇزىٓ ٍبضىحىفي » ئۈؼحىسىٓ ثبٍبْ لىٍغبْ ئبٍەت ٍۀە ثبـمب ـەوىٍسە ثبٍبْ لىٍىسۇ :ئبٌالھ ٔىڭ لۇزضىحىٕىڭ چەوؽىعٌىىىٕيٍ ،ۀي « ئبٌالھ ھەض ٔەضؼىگە لبزىطزۇض » زەپ ئىپبزىٍەٍسۇ .ثۇ ثىط ِۆجىعە ثوٌغبْ لۇضئبٕٔىڭ ِەؼبٔي /لوـّبق /ئىىىي لۇجۇپٍۇق ئبالھىسىٍىىىسۇض .ثۇٔىڭ ئەھّىَىحي جۆۋۀسىىي جەضەپحە گەۋزىٍىٕىسۇ « :ثىط لىؽُ ئۆٌىّبالضغب وۆضە ،ئبٌالھ ٔىڭ ـەٍئىٍەض ئۈچۈْ لبٔۇٔىَەت ثەٌگىٍىگۀٍىىىٕي ئېَحىؿ ،ئبٌالھ ٔىڭ لۇزضىحىٕي چەوٍەپ لوٍغبٍٔىك ثوٌۇپ ،ثۇ ظىٕھبض جبئىع ئەِەغ .ثۇ ئبـمۇٍٔۇلٕىڭ لبضـي جەضىپىسە زېحېطِىٕىعَ ٍەض ئبٌىسۇ ۋە ھەض ٔەضؼىٕي ؼەۋەة ٔ -ەجىجە ِۇٔبؼىۋىحىگە ِەھىۇَ لىٍىپ لوٍىسۇ .لۇضئبْ ثىط ئبٍەجٕىڭ ئۆظىسىال ھەَ ئبٌالھ ٔىڭ ـەٍئىٍەض 308
ئۈچۈْ ثەٌگىٍىگەْ لبٔۇٔىٕي ھەَ ئۆظىٕىڭ چەوؽىع لۇزضىٕي جىٍغب ئېٍىپ ،ثۇ ئىىىي ِۇۋاظىٕەجؽىعٌىىٕي ضەت لىٍىسىغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىسۇ .ئبٌالھ ـەٍئىٍەض ئۈچۈْ ثەٌگىٍىگەْ لبٔۇٔالض ثبضٌ ،ېىىٓ ئبٌالھ ئۆظى ثەٌگىٍىگەْ لبٔۇٔالضغب ِەھىۇَ ئەِەغ ،ئەوؽىچە ئۇٔىڭ ھبوىّىسۇض .ثۇ ھەضگىعِۇ ئبٌالھ ٔىڭ ئۆظى ثەٌگىٍىگەْ لبٔۇٔالضٔي ئۆظى ضەت لىٍغبٍٔىمي ۋە ٍوق لبجبضىسا وۆضگۀٍىىىٕي ئىپبزىٍىّەٍسۇِ .ەۋجۇزىَەجٕىڭ لبٔۇٔىَەجٍىطىٕي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍغۇچي ھەضگىعِۇ ِەلؽىحىگە ٍېحەٌّەٍسۇِ .ەؼىٍەْ :جۆۋۀسىىي لبٔۇٔالضٔىڭ ھەِّىؽي لۇضئبٔغب ئبئىث: ئۇضۇق جېطىّىغبْ ھوؼۇي ئبالٌّبٍسۇ. جىطىفىپ ئەجىط لىٍغۇچي غەٌىجە لىٍىسۇ ،ئوڭسا ٍبجمبْ ِەغٍۇپ ثوٌىسۇ. ئۆظىٕي ئۆظگەضجّىگەْ لەۋِٕىڭ ھبٌىٕي ئبٌالھ ئۆظگەضجّەٍسۇ. ئبٌالھ ھەض ئىٕؽبٕٔىڭ جەلسىطىٕي ئۆظ جىطىفچبٍٔىمىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه لىٍغبْ. ئبٌالھ ئبظغۇٔالضزىٓ ثبـمىؽىٕي ظاالالٌەجىە ھەٍسىّەٍسۇ. ئبٌالھ ھەلحىٓ ٍۈظ ئۆضىگەْ وىفىٕىڭ لەٌجىٕي ثۇضىۋېحىسۇ.لۇضئبْ « ئوضجبق ٍبذفىٍىممب » چبلىطىسۇ ( .) 53ئوضجبق ٍبذفىٍىك ،پەلەت ثەٌگىٍىه جبئىپىٍەضزىٓ ثبـمب ھېچىىُ ثىٍّەٍسىغبْ ،پەلەت ئۇالض ئبضىؽىسىال جىٍؽىّغب ئوذفبؾ ئبٍٍىٕىپ ٍۈضگەْ ئبالھىسە ثىط ئىٍىُ ئەِەغ .ئۇٔسالحب ئۇ ٔېّە؟ « ئىٕؽبٔىَەت ٍبذفىٍىك زەپ ثىٍىسىغبْ » ٔەضؼىٍەضزۇضِ .بٔب ثۇ ِەئطۇپٕىڭ ئېٕىمٍىّىؽىسۇض .ئىٕؽبٕٔىڭ ٍبذفي ئىفٕي لىٍّبؼٍىمي ،ئۇٔي ثىٍّىگۀٍىىىسىٓ ئەِەغ .چۈٔىي ئۇٔىڭ ۋىجسأىغب ٍبذفىٍىك وەـحىٍۀگەْ .ئىٕؽبٕٔىڭ ٍبذفي ئىفٕي لىٍّبؼٍىمي ۋە ئۇٔىڭغب ٍۈظٌۀّەؼٍىىي ۋىجسأىٕىڭ ئۈؼحىٕي ٍېپىپ لوٍغبٍٔىمي ( وۇپۇض )، ئۇٔىڭ لۇٌىمىٕي گبغ لىٍىپ لوٍغبٍٔىمي ( ؼۇِّۇْ ) ،ئۇٔىڭ چۇلبٔىٕي ثبؼحۇضۇپ لوٍغبٍٔىمي ( ثۇوّۇْ ) ،ئۇٔىڭ وۆظىٕي ووض لىٍغبٍٔىمي ( ئۇَِۇْ )زىٓ وېٍىپ چىمّبلحب .ۋىجسإٔىڭ جىطىىٍىىىٕىڭ ئەڭ گۈظەي ئىپبزىؽي « جەلۋا ( ِەؼئۇٌىَەجچبْ ثوٌۇؾ ) » ۋە « ھبـَەت ( ئبٌالھ ٔىڭ ِۇھەثجىحىسىٓ ِەھطۇَ ثوٌۇپ لېٍىفحىٓ ئۀؽىطەؾ ) »جۇض ( .) 52 ؼۈضە - 58ئبٍەجحىٓ ثبـالٔغبْ ثۆٌىىىسە ،ثبـٍىٕىفحىىي ِەھطەِىَەت جېّىؽىغب لبٍحىسۇٌ .ېىىٓ ثۇ ٍەضزىىي ِەھطەِىَەت ٔبِەھطەٍِەض ئبضىؽىسىىي ِەھطەِىَەت ئەِەغِ .ەھطەَ ثوٌغبٔالض ئبضىؽىسىىي ئەزەة جېّىؽي ثوٌغبْ ِەھطەِىَەت ھەلمىسە جوذحىٍىسۇ .پەضظۀحٍەضٔىڭ ئبٔىؽىٕىڭ ھۇجطىؽىغب وىطگۀسە ضىئبٍە لىٍىفمب جېگىفٍىه ئەزەپ -لبئىسە جىٍغب ئېٍىٕىسۇ ( .) 59 - 58 ـەھۋەجٕي لوظغبٍسىغبْ ٍبـحىٓ ئۆجۈپ وەجىەْ ِوٍؽىپىث ئبٍبٌالض ئۈچۈْ - 31ئبٍەجحە ثەٌگىٍۀگەْ جەؼەجحۇض ئەِطى ٍەڭگىٍٍىحىٍگەْ ثوٌۇپ - 60 ،ئبٍەت ثۇٔي جىٍغب ئبٌىسۇٌ .ېىىٓ ثۇ ضۇذؽەجحىٓ پبٍسىالٔغبٔسا ،ثەن ئېچىٍىپ وەجّەؼٍىىٕىڭ ئۇالض ئۈچۈْ جېرىّۇ ٍبذفي ئىىۀٍىىي ئەؼىەضجىٍىسۇ - 61 .ئبٍەت ِەھطەِىَەت ئۈچۈْ ثەٌگىٍۀگەْ چېگطاالضٔىڭ ھبٍبجٕي ٍبـىغىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ھبٌغب وەٌحۈضۈؾ ئۈچۈْ لوٍۇٌّىغبٍٔىمىٕىڭ ئەڭ ٍبضلىٓ زەٌىٍىسۇضٔ .بزأالض زىٕٕي وېّەٍحىۋېحىسۇ ،لىطلىَسۇٔ ،بزاْ زىٕساضالض زىٕغب ثىط ٔەضؼىٍەضٔي لوـۇپ لوٍىسۇ ( جەلۋاٌىك ٔبِىسىٓ ) .ثۇ ئبٍەجٍەض ثۇ ئىىىي ؼىٕىپ ئۈچۈٔسۇض .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب - 61ئبٍەت ئبئىٍە زوؼحٍىطىٕىڭ ثىط زاؼحىربٔسا ئوٌحۇضۇپ جبِبق ٍېَىفىسە ھېچمبٔساق ثىط ِەؼىٍە ٍولٍىمىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ.
309
ثىط ئىؽالَ جبِبئىحىسە « ِۇذبٌىپەت » لبٔساق ـەوىٍٍۀسۈضۈٌىسۇ؟ ثىط ئىؽالَ جبِبئىحىسە ٍېحەوچىٕىڭ وۆظ لبضىفىسىٓ ثبـمىچە لبضاؾ لبٔساق ئۇؼٍۇة ۋە ئەزەپ ثىٍەْ ئوجحۇضىغب لوٍۇٌىسۇ؟ - 62ئبٍەت ثۇ ؼوئبٌٕىڭ جبۋاثىٕي ثېطىسۇ:
ِ اِ ِا ين آَ َمنُوا َِب اَّللِ َوَر ُسولِِو َوإِ َذا َكانُوا َم َعوُ َعلَى أ َْم ٍر َج ِام ٍع ََلْ يَ ْذ َىبُوا َح اَّت يَ ْستَأْ ِذنُوهُ إِ اف إَّنَا الْ ُم ْؤمنُو َف الذ َ وؾ لِبػع ِ ِِ ِ ِ ِ ِِ ك الا ِذ ِ الا ِذين يستَأْ ِذنُونَ َ ِ ت ِمْنػ ُه ْم ض َشأِْن ْم فَأْذَ ْف ل َم ْن شْئ َ استَأْذَنُ َ َ ْ ين يػُ ْؤمنُو َف َِب اَّلل َوَر ُسولو فَِإذَا ْ َ َْ ك أُولَئ َ َ ور َرِح ٌيم اَّللَ إِ اف ا استَػ ْغ ِف ْر ََلُُم ا َو ْ اَّللَ َغ ُف ٌ
« ئبٌالھ لب ۋە ضەؼۇٌىغب ئىّبْ ئېَحمبْ وىفىٍەض وبِىً ِۇئّىٍٕەضزۇض .ئۇالض ِۇؼۇٌّبٔالضغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثىط ئىؿ ئۈؼحىسە ِەؼٍىھەجٍىفىؿ ئۈچۈْ ثىط ٍەضگە جەَ ثوٌغبٔسا ،ئۇٔىڭسىٓ ئىجبظەت ئبٌّبؼحىٓ وېحىپ لبٌّبٍسۇ .ؼۀسىٓ ( ثبـمىچە لبضىفىٕي ،پىىطىٕي ئوجحۇضىغب لوٍۇؾ ئۈچۈْ ،چبضە جېپىؿ ئۈچۈْ ) ئىجبظەت ؼوضىغبٔالضِۇ ئبٌالھ لب ۋە ئۇٔىڭ ضەؼۇٌىغب چىٓ ٍۈضەوحىٓ ئىّبْ ئېَحمبْ وىفىٍەضزۇض .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ئۇالض ؼۀسىٓ ثەظى ئىفٍىطى ئۈچۈْ ئىجبظەت ؼوضىؽب، ئۇالض ئىچىسىٓ ؼەْ ذبٌىغبْ وىفىگە ئىجبظەت ثەضگىٓ ،ئۇالضغب ؼەْ ئبٌالھ جىٓ ِەغپىطەت جىٍىگىٓ ،ئبٌالھ ھەلىمەجەْ ٔبھبٍىحي ِەغپىطەت لىٍغۇچىسۇضٔ ،بھبٍىحي ِېھطىجبٔسۇض ». ؼۈضە ئبٌالھ ٔىڭ چەوؽىع ئىٍّي جەوىحٍۀگەْ ھبٌسا ئبذىطٌىفىسۇ .ثۇٔىڭ ھېىّىحي ثۇ ؼۈضىسە ئبٌالھ ٔىڭ ھبٍبجمب ئبوحىپ ِۇزاذىٍىؽىٕىڭ ئىپبزىؽي ثوٌغبْ ئىالھىٌ ھۆوۈٍِەض ئۇٔىڭ چەوؽىع ئىٍّىگە ٔىؽجەت لىٍىٕىسۇ .ئەڭ ٍبذفي ھۆوۈَ ھەِّىٕي ثىٍگۈچىٕىڭ ھۆوۈِىسۇض .ئۇٔسالحب ئەڭ ٍبذفي ھۆوۈَ ئبٌالھ ثەضگەْ ھۆوۈِسۇض.
ئبل ئىًراٌ ضۈرىطي ؼۈضە - 33ئبٍىحىگە ئبؼبؼەْ « ئىّطاْ ئبئىٍىؽي » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ئبٌىئىّطاْ » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ثۇ ئبٍەت ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ثۆٌەن ھەظضىحي ئىؽب ،ئۇٔىڭ ئبٔىؽي ِەضٍەَ ،ھەظضىحي ِەضٍەِٕىڭ زازىؽي ئىّطاْ ،ئبٔىؽي ھبٕٔە ( ئبٕٔبھ ) ،ھبِّىؽي ئېٍعاثىث ،ھبِّىؽىٕىڭ ئېطى ھەظضىحي ظەوەضىَب ۋە ئۇالضٔىڭ ئوغٍي ھەظضىحي ٍەھَبزىٓ جەضوىپ جبپمبْ ئىّطاْ ئبئىٍىؽي ،ئىٕؽبٔىَەجىە ئۆضٔەن لىٍىپ وۆضؼىحىٍگەْ لىؽؽىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ .ھەظضىحي ِەضٍەِٕىڭ زازىؽي « ئىّطاْ » ئىؽّىٕي ثوۋىؽىٕىڭ ثوۋىؽي ثوٌغبْ ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ زازىؽىسىٓ ئبٌغبٔىسى .ؼۈضىگە ثېطىٍگەْ « ئىّطاْ ئبئىٍىؽي » ئىؽّىسىىي ئبئىٍە ئبضلىٍىك ھەظضىحي ِۇؼبٔىڭ زازىؽىٕىڭ ئبئىٍىؽي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبْ ئەِەغ .چۈٔىي لىؽؽە « ئىّطإٔىڭ ئبٍبٌي » زەپ ثبـالٔغبْ ثوٌۇپ ،ئۇ ھەظضىحي ِەضٍەِٕىڭ ئبٔىؽي ھبٕٔە ئىسى. ؼۈضە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ زەۋضىسىال ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ( ِۇؼٍىُ ،جەپؽىطِ .) 1 ،ەظوۇض ھەزىؽحە ثەلەضە ثىٍەْ ثىطٌىىحە « ئىىىي گۈي » ۋەٍبوي « ئېچىٍىؿ ئبٌسىسىىي ئىىىي ئۆؼۈٍِۈن ( ئەظ ظەھطاۋەٍٓ ) » زەپ جەضىپٍىٕىفي ثېطىٍگەْ ئىؽىُ ثوٌّبؼحىٓ ثەٌىي ثىط ؼۈپەجحۇض .ؼۈضىگە 310
وۀع ،ئەِبِْ ،ۇجبزىٍە ،ئىؽحىغفبض زېگۀسەن ئىؽىّالضِۇ لوٍۇٌغبٌْ .ېىىٓ ثۇالضٔىڭ ھېچمبٍؽىؽي ئبٌىئىّطأغب لەزەض وەڭ زائىطىسە ئىفٍىحىٍّىگەْ. ؼۈضە ثىط لبضاـمب ئبؼبؼالٔغبٔسا ثەلەضە ؼۈضىؽىسىٍٓ ،ۀە ثىط لبضاـمب ئبؼبؼالٔغبٔسا ثەلەضە ۋە ئۀفبي ؼۈضىؽىسىٓ وېَىٓ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ھەظضىحي ئوؼّبْ ،ئىجٓ ئبثجبغ ۋە ئىّبَ جبفەضگە ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ جەضجىپٍەضٔىڭ ھەِّىؽىسە ئۀفبي ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍغبْ. ثىطاق ثۇ ئېحىطاظٌىك ثىط ئەھۋاي .چۈٔىي ثەلەضە ؼۈضىؽي ھىجطەجٕىڭ ٍ - 1ىٍىسا ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ ثوٌۇپ ،ضاِىعاْ ضوظىؽي پەضظ لىٍىٕغبْ ئبٍەجٕىڭ ثۇ ؼۈضىسە ٍەض ئېٍىفي ثۇٔىڭ زەٌىٍي. ثەلەضە ؼۈضىؽي ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبٔسىٓ وېَىٓ ئۀفبي ؼۈضىؽي ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ ثوٌۇپ، ثۇ ھىجطەجٕىڭ ٍ - 2ىٍي ضاِىعاْ ئېَىغب جوغطا وېٍىسۇ .چۈٔىي ئۀفبي ؼۈضىؽي ثەزىط ؼۈضىؽىسۇض. ثەزىط ظەپىطى ھىجطى ٍ - 2ىٍي ضاِىعإٔىڭ - 17وۈٔي لوٌغب وەٌحۈضۈٌگەْ .ئۀفبي ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىسىٕال ثىط ئۇھۇز ؼۈضىؽي ثوٌغبْ ئبٌىئىّطإٔي جىعىؿ ثىط ِۇٔچە ِەؼىٍىٕىڭ وېٍىپ چىمىفىغب ؼەۋەة ثوٌّبلحب .ثۇالضزىٓ ثىطؼيٍ ،ۀە ثىط ثەزىط ؼۈضىؽي ثوٌغبْ ھەزىس ؼۈضىؽىٕي لەٍەضگە جىعىؿ وېطەن؟ ئەگەض ھەزىس ؼۈضىؽىٕي ئۀفبي ثىٍەْ ئبٌىئىّطاْ ئبضىؽىغب جىعِىؽبق، ئوجحۇضىغب ثىط ثوـٍۇق چىمىسۇ ۋە ثىط ظاِبْ جىٍىّىٕي ئبجالپ ئۆجۈپ وەجىەْ ثوٌىّىع .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ھەزىس ؼۈ ضىؽي ئۀفبي ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍىفي وېطەن .ثۇ ٔۇض ؼۈضىؽي ئۈچۈّٔۇ ـۇٔساق ثوٌۇپٔ ،ۇض ؼۈضىؽي ھىجطەجٕىڭ ٍ - 3ىٍىسا ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ ثوٌۇپ ،ؼۈضە ضەجي ۋەلەؼي ھەلمىسە جوذحبٌغبْ .ضەجي ۋەلەؼىٕىڭ ئۇھۇز ئۇضۇـىسىٓ وېَىٓ ثوٌغبٍٔىمي ئېٕىك .ثۇ ئەھۋاٌسا ئۀفبي ثىٍەْ ئبٌىئىّطاْ ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا ئەڭ ئبظ زېگۀسە ئىىىي ؼۈضە ثوٌؽب وېطەنٍ ،ۀي ھەزىس ۋە ٔۇض ؼۈضىؽيٍ .ىغىٕچبلٍىغبٔسا ،ئبٌىئىّطاْ ؼۈضىؽي ٔۇض ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍىفي وېطەن. سۈرىىىڭ وبزىم بونۇضىغب سەۋەة بونغبن ئىككي ۋەقە ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇـىغب ئىىىي ۋەلە ؼەۋەة ثوٌغبْ .ثۇالضزىٓ ثىطؼي ئۇھۇز ئۇضۇـي ثوٌۇپ، ھىجطەجٕىڭ ٍ - 3ىٍي ـەۋۋاي ئېَىٕىڭ - 10وۈٔي ٍۈظ ثەضگەْ .ثۇ ئېٕىك .ئىىىىٕچي ۋەلە، ذىطىؽحىَبْ ٔەجطاْ ھەٍئىحىٕىڭ وېٍىفي ئىسى .ؼۈضىٕىڭ ِەضوىعىسە ثۇ ئىىىي ۋەلە ثبض ثوٌۇپ، ؼۈضىٕىڭ ثبـٍىٕىؿ ثۆٌىىي ۋە - 195 - 118ئبٍەجٍىطى ئۇھۇز ئۇضۇـي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه. ثۇٔىڭ زەٌىٍي 121ۋە - 144ئبٍەجٍەضزۇض 117 - 16 .ۋە 200 - 196ئبضىؽىسىىي ثۆٌەن ٔەجطاْ ھەٍئىحي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه 79 ،64 ،20 .ۋە - 113ئبٍەجٍەض ثۇٔىڭ ضوـەْ زەٌىٍىسۇض .ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ ۋالحي ئۇھۇز ئۇضۇـي ثوٌغبْ ھىجطى ٍ - 3ىٍي ـەۋۋاي ئېَي ثوٌۇپ، ٔەجطاْ ھەٍئىحي وەٌگەْ ِەظگىً ؼۈضىٕىڭ ئبذىطالـمبْ ۋالحىسۇضٔ .ەجطاْ ھەٍئىحىٕىڭ « ئەٌچىٍەض ٍىٍي » زەپ ئبجبٌغبْ ھىجطى ٍ - 9ىٍىسا وەٌگۀٍىىي ئىؽالَ ئبٌىٍّىطى جەضىپىسىٓ ثىطزەن لوثۇي لىٍىٕغبٌْ .ېىىٓ ئىجٓ ئبـۇض ؼىَەضجىٍەض ( ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ھبٍبجىٕي جەجمىك لىٍغۇچىالض )ٔىڭ ثۇ لبضىفىٕي ِۇۋاپىك ئەِەغ زەپ لبضىغبْ ۋە ئبٌىئىّطاْ ؼۈضىؽىٕىڭ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ جۇٔجي ؼۈضە ئىىۀٍىىىسە ثىطٌىىىە وەٌگۀٍىىىٕي ئېَحمبْ .ئۇ ثۇ ۋەلەٌەضٔىڭ ثىٍىٕگەْ ۋالىححىٓ جېرىّۇ ثۇضۇْ ٍۈظ ثەضگۀٍىىىٕي ئىٍگىطى ؼۈضىسۇ. ٔەجطاْ ،ـبئىط ئبئ ـب ئېَحمبٔسەن ئەضەپ ٍېطىُ ئبضىٍي ذىطىؽحىَبٍٔىطىٕىڭ وەثىؽىگە ئىگە ئىسى 60 .وىفىٍىه ثىط ھەٍئەت ِەزىٕىگە وەٌگەْ ثوٌۇپٍ ،ېٕىسا پبپبٌىطىّۇ ثبض ئىسى .ئۇالض ضەؼۇٌۇٌالھ ثىٍەْ ھەظضىحي ئىؽبٔىڭ جەڭطى ئىىۀٍىىي ھەلمىسە ِۇٔبظىطە لىٍىفمبْ. 311
ئۇالضزىٓ زەٌىً جەٌەپ لىٍىٕغبٔسا وۇپطىٍىطىسا چىڭ جۇضغبْ ثوٌۇپ ،ضەؼۇٌۇٌالھ ئۇالضٔي ِۇثبھەٌە ( لەؼەَ ئىچىفىە ) زەۋەت لىٍغبْ:
ك فِ ِيو ِم ْن بَػ ْع ِد َما َجاءَ َؾ ِم َن الْعِْل ِم فَػ ُق ْل تَػ َعالَ ْوا نَ ْدعُ أَبْػنَاءَ ًَن َوأَبْػنَاءَ ُك ْم َونِ َساءَ ًَن َونِ َساءَ ُك ْم فَ َم ْن َحا اج َ ِ وأَنْػ ُفسنَا وأَنْػ ُفس ُكم ّتُا نَػبػت ِهل فَػنَجعل لَعنَةَ اِ ي اَّلل َعلَى الْ َكاذبِ َ َ َ َ َ ْ َْ ْ ْ َ ْ ْ
ؼەْ ئىؽب جوغطۇٌۇق ھەلىمي ِەٌۇِبجمب ئىگە ثوٌغىٕىڭسىٓ وېَىٓ ،وىٍّەضوي ؼەْ ثىٍەْ ِۇٔبظىطىٍەـؽە ،ؼەْ ئۇالضغب « :وېٍىڭالض ،ئوغۇٌٍىطىّىعٔي ۋە ئوغۇٌٍىطىڭالضٔي ،ئبٍبٌٍىطىّىعٔي ۋە ئبٍبٌٍىطىڭالضٔي ،ئۆظٌىطىّىعٔي ۋە ئۆظٌىطىڭالضٔي ٍىغىپ ،اﷲ ٔىڭ ٌۀىحي ٍبٌغبٔچىالضغب ثوٌؽۇْ زەپ اﷲ لب ٍبٌۋۇضۇپ زۇئب لىالٍٍي » زېگىٓ ( .) 61 ھەٍئەت ثبـحب لەؼەَ لىٍىؿ جەوٍىپىٕي لوثۇي لىٍغبْ ثوٌؽىّۇ ،وېَىٓ ثېفىغب ثىطەض ثبال وېٍىپ لېٍىفىسىٓ لوضلۇپ ۋاظ وەچىەْ .ـۇٔىڭ ثىٍەْ ئۇالض ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ جىعىَە ثېطىؿ ـەضجي ثىٍەْ « ئبِبٍٔىمي »غب وبپبٌەجٍىه لىٍىؿ ھەلمىسە ثەضگەْ جەوٍىپىٕي لوثۇي لىٍىپ ٍۇضجىغب لبٍحىپ وەجىەْ. ؼۈضە ،زەِبٌٍىممب پەضلٍىك جېّىالض ھەلمىسە جوذحبٌغبٔسەن وۆضۈٔؽىّۇ ،ئبٔب جېّب ئەلىسە، ئىجحىّبئىٌ ئەذاللٕىڭ ثۇظۇٌىفي ۋە ثۇظغۇٔچىٍىممب ئۇچطىفىغب لبضـي ئېٍىٕىسىغبْ جەزثىطٌەض ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه .ثەلەضە ؼۈضىؽىسىىي « ٍەھۇزىٍَەـّەڭالض! » ئبگبھالٔسۇضۇـي ،ثۇ ؼۈضىسە « ذىطىؽحىَبٔالـّبڭالض! » ـەوٍىسە جەوىحٍۀگەْ .ثۇ ئىىىي ئبظغۇٍٔۇق جۈضىٕىڭ ئەڭ گەۋزىٍىه ـەوىٍسە ثبٍبْ لىٍغبْ ٔۇلحىؽي « ضەؼۇي » چۈـۀچىؽىسۇضٍ .ەھۇزىٍَىفىپ ٍوٌسىٓ چىمىپ وېحىفحە ،ئبٌالھ جەضىپىسىٓ ئەۋەجىٍگەْ ئەٌچىٍەض ذبضالٔغبْ ۋە ئۆٌحۈضۈٌگەْ .ذىطىؽحىَبٍٔىفىپ ٍوٌسىٓ چىمىپ وېحىفحە ،ئەٌچىٍەض ئىٕؽبٍٔىمحىٓ ھبٌمىغبْ ثىط ئوضۇٔغب ئىگە لىٍىٕىپ جەڭطىٍەـحۈضۈٌگەْ. لۇضئبٕٔي ِەھىەَ ۋە ِۇجەـبثىھ زەپ ئىىىي ذىً وبجىگوضىَىگە ئبٍطىغبْ ثىطزىٕجىط ئبٍەت ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌغبْ:
اِ ِ ِ ك الْ ِكتَ ِ ات ُى ان أُـ الْ ِكتَ ِ ين ِٓت ُى َو الاذي أَنْػَزَؿ َعلَْي َ ُخ ُر ُمتَ َشاِبَ ٌ ت َُْم َك َم ٌ اب مْنوُ آَ ََي ٌ اب َوأ َ َ ات فَأَاما الذ َ اَّللُ َوالار ِاس ُخو َف ِٓت الْعِْل ِم قُػلُوِبِِ ْم َزيْ ٌغ فَػيَػتابِعُو َف َما تَ َشابَوَ ِمْنوُ ابْتِغَاءَ الْ ِفْتػنَ ِة َوابْتِغَاءَ ََتْ ِويلِ ِو َوَما يَػ ْعلَ ُم ََتْ ِويلَوُ إِاَل ا يػ ُقولُو َف آَمناا بِِو ُكلٌّ ِمن ِعْن ِد ربِنَا وما ي اذ اكر إِاَل أُولُو ْاْلَلْب ِ اب َ ْ َ َ َّ َ َ َ ُ
ئۇ ( اﷲ ) ؼبڭب وىحبثٕي ( ٍۀي لۇضئبٕٔي ) ٔبظىً لىٍسى .ئۇٔىڭسا ِەھىەَ ( ٍۀي ِۀىؽي ئوچۇق ) ئبٍەجٍەض ثبضوي ،ئۇالض وىحبثٕىڭ ( ٍۀي پۈجۈْ لۇضئبٕٔىڭ ) ئبؼبؼىسۇض؛ ٍۀە ثبـمب ِۇجەـبثىھ ( وۆضۈٔۈـحە ئوذفبؾ ئەِّب ئەؼٍي ِبھىَىحي وۆضۈٔگۀسىٓ پەضلٍىك ثوٌغبْ ئوذفبـٍىك ) ئبٍەجٍەض ثبضزۇض .زىٍٍىطىسا ئەگطىٍىه ثبض ( ٍۀي گۇِطاھٍىممب ِبٍىً ) وىفىٍەض پىحٕە لوظغبؾ ۋە ئۆظ ضاٍي ثوٍىچە ِۀە ثېطىؿ ئۈچۈْ ِۇجەـبثىھ ئبٍەجٍەضگە ئەگىفىسۇ ( ٍۀي ِۇجەـبثىھ ئبٍەجٍەضٔي ئۆظ ٔەپؽي ذبھىفي ثوٍىچە چۈـۀسۈضىسۇ ) .ثۇٔساق ئبٍەجٍەضٔىڭ ( ھەلىمىٌ ) ِۀىؽىٕي پەلەت اﷲ ثىٍىسۇ .ئىٍىّسا جوـمبٔالض ئېَحىسۇ « :ئۇٔىڭغب ئىفۀسۇق ،ھەِّىؽي پەضۋەضزىگبضىّىع جەضىپىسىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ ( .ثۇٔي ) پەلەت ئەلىً ئىگىٍىطىال چۈـىٕىسۇ » ( .) 7 ئبنىئىمران سۈرىسي « :خىرىستىيبوالضمبڭالر! » دېمەكتە 312
ثۇ ِەظِۇٔسىىي ثىط ئبٍەجٕىڭ ٔېّە ئۈچۈْ ئبٔب جېّىؽي « ذىطىؽحىَبٔالـّبڭالض! » ثوٌغبْ ثىط ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌغبٍٔىمي وىفٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ .ثۇٔىڭ لبٍىً لىالضٌىك جبۋاثي، ذىطىؽحىَبٍٔىفىؿ ِبٍىٍٍىمىسا ئەڭ وۆپ ئىفٍىحىسىغبْ ۋاؼحە « جەۋىً » ۋە « ِەجبظ » ثوٌۇپ ،ثۇ ذەجەضٌىه ِبٍىٍٍىممب لبضاپ جەۋىً ۋە ِەجبظغب زۈـّەْ ثوٌۇؾ ،ؼبذحىپەظ پەٍغەِجەضٌەضگە لبضاپ ٔۇثۇۋۋەجىە زۈـّەْ ثوٌغبٔسەن ھبِبلەجٍىىحۇض .جەۋىً ۋە ِەجبظ ئبؼبؼەْ ِۇجەـبثىھ ثىٍەْ ئوذفبؾ ثىط زائىطىگە وىطىسۇ. ِۇجەـبثىھٍىكِ ،ۀبٔىڭ زەِبٌٍىممب ثىٍگىٍي ثوٌّبٍسىغبْ زەضىجىسە ٍېپىك ثوٌۇـي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه .ثۇ ذۇززى ئبذىطەجٕي ثبٍبْ لىٍغبْ ئبٍەجٍەضزىىىگە ئوذفبؾ ،جېّب ئىٕؽبْ ئىسضاوىسىٓ ھبٌمىغبْ ثوٌىسۇ .ثۇٔساق ئەھۋاٌسا ذىحبثٕىڭ ِۇجەـبثىھ ثىط جىً ثىٍەْ ئىپبزىٍىٕىفي ِۇلەضضەضزۇض. ثەلەضە ؼۈضىؽىٕىڭ وىطىؿ ثۆٌىىىسە ئىّبْ ،ئىٕىبض ۋە ٔىفبق ئۈؼحىسە جوذحبٌغبْ .ثۇ ؼۈضىٕىڭ وىطىؿ لىؽّىسا پۇذحب ثىط ئېحىمبزٔىڭ ثۇظۇٌۇؾ ؼەۋەثٍىطى ھەلمىسە جوذحبٌغبْ .ثۇالضٔىڭ ئەڭ ئبٌسىسا ۋەھىَٕىڭ ئەؼٍي ئوچۇق ھۆوۈٍِىطىٕي ئىجطا لىٍىفٕي جبـالپ لوٍۇپ ،ئۇٔىڭ ئوضٔىغب جبضِبق ِەؼٍىٍەض ئۈؼحىسە پىىىط ٍۈضگۈظۈؾ وەٌّەوحەِ .ەھىەَ ۋە ِۇجەـبثىھ ھەلمىسە جوذحبٌغبْ 7 ئبٍەت ثۇ ھەلىمەجىە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئبغسۇضىسۇ.ذىطىؽحىَبٔالضٔىڭ ھەظضىحي ئىؽبٔي ئىالھالـحۇضۇـي ِبٔب ِۇـۇٔساق ثىط ثبؼمۇچٕىڭ ٔەجىجىؽىسۇض .چۈٔىي ئىؽبۋىالضٔىڭ ھەظضىحي ئىؽبٔي ئىالھالـحۇضۇؾ ثبؼمۇچي « زازا -ئوغۇي » ِەجبظىٕي ھەلىمەت زەپ چۈـىٕىؿ ۋە ئىعاھالؾ ثىٍەْ ثبـالٔغبِْ .ەجبظ ِۇجەؼؽىپٍەضٔىڭ ۋە ؼۈٍئىؽحىّبٌچىالضٔىڭ لوٌىسا ھەلىمەجىە ئبٍالٔسۇضۇٌّبلچي ثوٌغبٔسا « ،ئىٕؽبْ ثبٌىؽي » ئىؽبٔي « جەڭطى ئوغٍي » ئىؽبغب ئبٍالٔسۇضۇؾ ٍوٌي ئېچىٍىسۇ .لۇضئبٔسىىي ِەھىەَ ۋە ِۇجەـبثىھ ئبٍەجٍەض ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثىطزىٕجىط ئبٍەجٕىڭ ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئېٍىفىٕىڭ ؼەۋەثي ثۇ ثوٌؽب وېطەن. جىھبز ئبٌالھ زاۋاؼي ٍوٌىسا ئىٕؽبٕٔىڭ ثبضٌىك جىطىفچبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىفي ثوٌۇپ ،ئۇٔىڭ ِەلؽىحي ئىٕؽبْ ثىٍەْ ئبٌالھ ئوجحۇضىؽىسىىي ثبضٌىك جوؼبلالضٔي ئۆضۈپ جبـالـحۇض « .ئبٌالھ زاۋاؼي » ٔېّىٕي وۆضؼىحىسۇ؟ ئبٌالھ زاۋاؼي ثۀسىٕىڭ ثەذث -ؼبئبزىحىسۇض .ثۀسىٍەضٔىڭ ئەثەزىٌ ؼبئبزىحىٕي ئبٌالھ ئۆظىگە زاۋا لىٍغبْ .ـۇڭب ئبؼّبْ -ظېّىٓ ،لۇٍبؾ ۋە ئبٍٕي ثۀسىٍەضٔىڭ ئەِطىگە ثوٍؽۇٔسۇضۇپ ثەضگەْ .ـۇڭب ئىٕؽبٔغب ئەلىً ،ئىطازە ۋە ۋىجساْ ثەضگەْ. ـۇڭب ئەٌچىٍەض ۋە وىحبثالض ئەۋەجىەْ .ـۇڭب پەضىفحىٍىطىٕي ئىٕؽبٔغب ؼەجسە لىٍسۇضغبِْ .بٔب ثۇ ؼەۋەثحىٓ ثۀسىٕىڭ زاۋاؼىّۇ « ئبٌالھ ٔىڭ ضاظىٍىمي » ثوٌۇـي وېطەن .ئىٕؽبْ ئبٌالھ زاۋاؼي ٍوٌىسا جىھبز لىٍغبٔسا ،ئبزالمي ٔىفبْ ئبذىطەت ٍۇضجىسىىي ئەثەزىٌ ؼبئبزەت ثوٌۇـي وېطەن .ئەگەض ثۇٔساق لىٍّىؽب ،ئۆجىۈٔچي زۇَٔب ظىٕٕەجٍىطى ئۇٔي ِەھٍىَب لىٍىپ ،ئۇٔىڭ ئبزالمي ٔىفبٔغب ٍېحىفىگە جوؼبٌغۇ ثوٌىسۇ .چۈٔىي:
ِ ِ ااس حب الشاهو ِ ات ِمن النِّس ِاء والْبنِي والْ َقنَ ِ اط ِّي الْم َقْنطَرِة ِمن ال اذ َى ِ اٗتَْي ِل ب َوالْ ِفض ِاة َو ْ ُزيّ َن للن ِ ُ َ َ ََ َ َ ُ َ َ ََ ث َذلِك متاع ْ ِ اٖتر ِ ِ اَّلل ِعْن َده حسن الْمآَ ِ ِ ب َ ََ ُ الْ ُم َس اوَمة َو ْاْلَنْػ َعاـ َو َْْ اٖتَيَاة الدنْػيَا َو اُ ُ ُ ْ ُ َ
« ئبٍبٌالض ،ئوغۇٌالض ،ئبٌحۇْ ـ وۈِۈـحىٓ جوپالٔغبْ وۆپ ِبٌالض ،ئبضغىّبلالض ،چبضۋىالض ۋە ئېىىٍٕەضزىٓ ئىجبضەت وۆڭۈي جبضجىسىغبْ ٔەضؼىٍەضٔىڭ ِۇھەثجىحي ئىٕؽبٔالضغب چىطاٍٍىك وۆضؼىحىٍسى .ئۇالض زۇَٔب جىطىىچىٍىىىسە ِۀپەئەجٍىٕىسىغبْ (ثبلبؼي ٍوق) ـەٍئىٍەضزۇض؛ اﷲ ٔىڭ 313
زەضگبھىسا ثوٌؽب لبٍحىسىغبْ گۈظەي جبً (ٍۀي جۀٕەت) ثبضزۇض (ـۇٔىڭ ئۈچۈْ ثبـمىغب ئەِەغ، جۀٕەجىە لىعىمىؿ وېطەن) » ( .) 14 ئىؽالَ زېَىٍگۀسە ئەلىٍگە ٔېّە وېٍىفي وېطەن؟ ثۇ ؼوئبٌٕىڭ وبِىً ثىط جبۋاثي ثۇ ؼۈضىٕىڭ - 19ئبٍىحىسە ثېطىٍگەْ:
اْلس ََّلـ وما اختػلَ ا ِ إِ اف ال ِّدين ِعْن َد اِ ِ اب إِاَل ِم ْن بَػ ْع ِد َما َجاءَ ُى ُم الْعِْل ُم بَػ ْغيًا بَػْيػنَػ ُه ْم اَّلل ِْ ْ ُ َ َ ْ َ َ ين أُوتُوا الْكتَ َ ف الذ َ َ ِ ِ ِ اٖتس ِ اب اَّلل فَِإ اف ا َوَم ْن يَ ْك ُف ْر ِِبَ ََيت ا اَّللَ َس ِر ُ يع ْ َ
« ھەلىمەجەْ اﷲ ٔىڭ ٔەظىطىسە ِەلجۇي زىٓ ئىؽالَ (زىٕي) زۇض .وىحبة /ۋەھىٌ ثېطىٍگۀٍەض پەلەت ئۆظٌىطىگە ئىٍىُ وەٌگۀسىٓ وېَىٕال ئۆظئبضا ھەؼەت لىٍىفىپ ثىط -ثىطى ثىٍەْ ئىرحىالپ لىٍىفحي ( پەضلٍىك لبضاـالضغب ئىگە ثوٌسى ) ،وىّىي اﷲ ٔىڭ ئبٍەجٍىطىٕي ئىٕىبض لىٍىسىىەْ (اﷲ ئۇٔي ٍېمىٕسا جبظاالٍسۇ) ،اﷲ جېع ھېؽبة ئبٌغۇچىسۇض » ( .) 19 ثۇ جبۋاث حىٓ ئىؽالِٕىڭ ھەظضىحي ِۇھەِّەزوە وەٌگەْ ۋەھىٌ ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ثىط زىٓ ئەِەؼٍىىي ِەٌۇَ ثوٌّبلحب .ثبضٌىك ۋەھىٍَەض ئىؽالَ ۋەھىَؽىسۇض .ئىٕؽبٔىَەت جبضىد ٍبضىحىفمب ئىؽالَ ثىٍەٍْ ،ۀي ۋەھىٌ ثىٍەْ ثبـٍىغبْ .ئىٕؽبٔىَەت جبضىرىسىىي ثبضٌىك ئېعىپ وېحىفٍەض ئەؼٍىسە ئىؽالِسىٓ چىمىپ وېحىفحۇض. لۇضئبٕٔىڭ ئەڭ جىپىه ئبٍەجٍىطىسىٓ ئىىىىؽي ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌغبْ .ثۇ ئىىىي ئبٍەت ئبٌالھ ۋە ئىٕؽبْ ،ئبِبٔەت ۋە ِۈٌىىَەت ،ئۆظگەضِەؼٍەض ۋە ئۆظگۈضۈـچبٔالض زېگۀسەن جېّىالضٔىڭ ھەِّىؽىٕي ثىط ٍەضگە جەَ لىٍغبْ ئبٍەجٍەضزۇض .ثۇ ئبٍەجٍەضٔىڭ ِۀىؽي ئووَبٔۇؼالضزىّٕۇ چوڭمۇضزۇض:
ك تػؤِِت الْم ْلك من تشاء وتػن ِزع الْم ْل ِ ِ ِ ِ ك الْ ُم ْل ِ ُ ْ ُ َ َ ْ َ َ ُ َ َ ْ ُ ُ َ قُ ِل اللا ُه ام َمال َ ك ِم ْان تَ َشاءُ َوتُعز َم ْن تَ َشاءُ َوتُذؿ َم ْن تَ َشاءُ ِ ِ ٍ ِ اٖتَ اي ِم َن ِج ْ بِيَ ِد َؾ ْ اٗتَْيػ ُر إِن َ اها ِر َوتُول ُج النػ َ اك َعلَى ُك ِّل َش ْيء قَد ٌير ( )26تُول ُج اللاْي َل ِٓت النػ َ اه َار ِٓت اللاْي ِل َوَُتْر ُ ت وَُتْرِج الْميِ ِ ِ اٖت ِي وتَػرُز ُؽ من تَ َشاء بِغَ ِّْي ِحس ٍ اب ()27 الْ َميِّ َ ُ َ ّ َ ت م َن َْ ّ َ ْ َ ْ ُ َ
ئېَحىمىٕىي « ،پبزىفبھٍىمٕىڭ ئىگىؽي ثوٌغبْ ئي اﷲ! ذبٌىغبْ ئبزەِگە پبزىفبھٍىمٕي ثېطىؽەْ ،ذبٌىغبْ ئبزەِسىٓ پبزىفبھٍىمٕي جبضجىپ ئبٌىؽەْ؛ ذبٌىغبْ ئبزەِٕي ئەظىع لىٍىؽەْ، ذبٌىغبْ ئبزەِٕي ذبض لىٍىؽەْ؛ ھەِّە ٍبذفىٍىك ؼېٕىڭ ئىٍىىڭسىسۇض .ؼەْ ھەلىمەجەْ ھەِّىگە لبزىطؼەْ .وېچىٕي وۈٔسۈظگە وىطگۈظىؽەْ ،وۈٔسۈظٔي وېچىگە وىطگۈظىؽەْ؛ جبٍٔىمٕي جبٔؽىعزىٓ چىمىطىؽەْ ،جبٔؽىعٔي جبٍٔىمحىٓ چىمىطىؽەْ؛ ئۆظۈڭ ذبٌىغبْ وىفىگە ھېؽبثؽىع ضىعىك ثېطىؽەْ » ( .) 27 - 26 ئۈچ ئەۋالدوىڭ ئۆزىىي ئبنالھ قب بېغىطالش جەريبوي :ھبوىە -مەريەو -ئىسب ؼۈضىٕىڭ - 58 - 33ئبٍەجٍىطى ئبضىؽىساٍ « ،ېحەوچىٍىه ۋە ضەھجەضٌىه ِەؼىٍىؽىگە لبضىحب لۇضئبْ ئوجحۇضىغب لوٍغبْ ھەي لىٍىؿ جەزثىطى ٔېّە؟ » ٍبوي « ئبزەَ ( غوٌٍۇق ذبزىُ ) ئبظٌىك ِەؼىٍىؽي لبٔساق ھەي لىٍىٕىسۇ؟ » زېگەْ ؼوئبٌٕىڭ جبۋاثي ٍەض ئبٌىسۇ .ثۇ ثۆٌەوحە ھبٕٔە - ِەضٍەَ -ئىؽبزىٓ ئىجبضەت ئۈچ ٔەؼىٍٕىڭ ئۆظىٕي ثېغىفالؾ جەضٍبٔي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ثۇ ثۆٌەن ضەھجەضٌىه ِەؼىٍىؽىٕىڭ ھەي لىٍىٕىفىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثىط ئۆضٔەوحۇض .ثۇ ئۆضٔەوحە ھبٕٔە - ِەضٍەَ -ئىؽبزىٓ ئىجبضەت ئۈچ ٔەؼىً ٍەض ئبٌّبلحب .ثۇ ئۈچ ٔەؼىً ئەجطاپىسا ئبجب -ئوغۇي ضەؼۇٌالضزىٓ ھەظضىحي ظەوەضىَب ۋە ٍەھَب ٍەض ئبٌىسۇ .ؼۈضىسە ھەظضىحي ِەضٍەَ ۋە ھەظضىحي ئىؽبٔىڭ 314
جۇغۇٌۇـي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ .ھەظضىحي ئىؽبٔىڭ جۇغۇٌۇـي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه جەپؽىٍي ثبٍبٔالض ثۇ ؼۈضىسىٓ ذېٍىال ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبْ ِەضٍەَ ؼۈضىؽىسە جىٍغب ئېٍىٕغبٔىسى .ثۇ ٍەضزە جۇغۇٌۇـٕىڭ جەوىحٍىٕىفي ِەضٍەَ ئوغٍي ئىؽب ۋە ثبـمب ثبضٌىك ضەؼۇٌالضٔىڭ جۇغۇٌغبْ ۋە ئۆٌىسىغبْ ثىط ثەـەض ئىىۀٍىىىٕي ئەؼىەضجىفٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب. ؼۈضىسە ھەظضىحي ئىؽبٔىڭ ئبٔىؽي « ِەضٍەَ » ثىٍەْ ثىطٌىىحە جىٍغب ئېٍىٕىفي چوڭمۇض ِۀىگە ئىگە ثوٌۇپ ،ئىؽب « ِەضٍەَ »ٔىڭ ئوغٍي « ،ئبٌالھ »ٔىڭ ئوغٍي ئەِەغ زېَىٍّەوحەِ « .ەضٍەَ ئوغٍي ئىؽب » ئىپبزىؽي ثىٍەْ ئۈچ ٔەضؼە ضەت لىٍىٕىسۇ: .1ذىطىؽحىَبٔالضٔىڭ ھەظضىحي ئىؽبٔي ئىالھالـحۇضۇـيِ « .ەضٍەَ ئوغٍي ئىؽب » ئىپبزىؽي ئبضلىٍىك ضەؼۇٌٕي ئىالھالـحۇضغبْ ذىطىؽحىَبٔالضغب « ئۇ ئبٌالھ ٔىڭ ئوغٍي ئەِەغِ ،ەضٍەِٕىڭ ئوغٍي » زېَىٍّەوحە. ٍ .2ەھۇزىَالضٔىڭ ھەظضىحي ِەضٍەِگە لىٍغبْ جۆھّەجٍىطىِ .ەضٍەَ ئۇالض جۆھّەت لىٍغبٔسەن ثىط وىفي ئەِەغ ،ئەوؽىچە ئىپپەت ئبثىسىؽي ثوٌغبْ ثىط ئەٌچىٕىڭ ئبٔىؽيِ « .ەضٍەَ ئوغٍي ئىؽب » ئىپبزىؽي جەوىحٍىگەْ ٍۀە ثىط ٔۇلحب « ضەؼۇي ئبٔىؽي ِەضٍەَ »زۇض. .3ضىّٕىڭ ئەض وىفي ئۈؼحۈْ ئوضۇٔسا جۇضىسىغبْ چۈـۀچىؽي .ثۇ ضىّغب ئۇضۇٌغبْ ثىط جەؼحەن ثوٌۇپ ،زازىؽىع جۇغۇٌغبْ ئىؽب ئبضلىٍىك :ئي ئەض وىفىٕي ئۇٌۇغالپ ،ئبٍبي وىفىٕي وەِؽىحىسىغبْ ،وۈچىە چولۇٔىسىغبْ ھبوبۋۇض ضىُ! ؼېٕىڭ ثۇ ؼبذحب ھبوبۋۇضٌىمىٕىڭ ئبضلىؽىسا « وۈچ »وە چولۇٔۇؾ چۈـۀچىؽي ٍبجىسۇ .ئەض وىفىٕي وۈچٕىڭ ؼىّۋوٌي زەپ لبضىغبٍٔىمىڭ ئۈچۈْ ئەض وىفىٕي ئۇٌۇغالٍؽەِْ .ەضٍەَ ئوغٍي ئىؽب ثوٌؽب ئبٌالھ ؼبڭب ثەضگەْ ئېٕىك ثىط جبۋاة زېّەوحە .ئبٌالھ ئىٕؽبٔىَەت جبضىرىسا ِۇھىُ ئوضۇٕٔي ئىگىٍەٍسىغبْ ضەؼۇٌٍىطىسىٓ ثىطؼىٕي زازىؽ ىع ٍبضاجحي .ئبٌالھ ئىؽبٔي ئبٔىؽىغب ٔىؽجەت ثەضگەْ ھبٌسا جىٍغب ئبٌغبْ .ثۇ ئىىىي ذۇؼۇغ، ضىّٕىڭ ئىىىي وبچىحىغب ئۇضۇٌغبْ ئىالھىٌ جەؼحەوحۇض. ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي « ذىطىؽحىَبٔالـّبڭالض! » ئبگبھالٔسۇضۇـي ئىىۀٍىىىٕي ئېَحمبٔىسۇق. ثۇ ِەؼىٍە ئبٍسىڭٍىفىفي ئۈچۈْ جبضىرىٌ ئېغىپ وېحىؿ ئىجطەت ؼۈپىحىسە ثبٍبْ لىٍىٕىفي وېطەن ئىسىِ .بٔب ثۇ ئىؽەۋى ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ئوضٔىٕي ئىؽبٔي جەڭطىٍەـحۈضگەْ ذىطىؽحىَبٔالضغب جەضن ئېحىفي ثىٍەْ ئوجحۇضىغب چىممبْ ئبلىۋەجٕىڭ ئبضلب پەضزىؽىسە ٍبجمبْ چۈـۀچىٕي ثۇ ؼۈضىسە وۆضۈپ ٍېحىّىع .ؼۈضىسە ؼۆظ ِەضٍەَ ئوغٍي ئىؽبٔىڭ ئىالھالـحۇضۇٌىفىغب وەٌحۈضۈٌگەْ ثوٌۇپ، ٔەجطأٍىمالضٔىڭ وېٍىفي ِۇٔبؼىۋىحي ثىٍەْ ۋەھىٌ ضەؼۇي چۈـۀچىؽىسىىي ئېغىپ وېحىفٕىڭ ؼەۋەة ۋە ٔەجىجىٍىطىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ .ئەؼٍىسە ثۇ ئبضلىٍىك ِۇئّىٍٕەضگە « ؼىٍەضِۇ ئۇالضغب ئوذفبؾ ئىؿ لىٍّبڭالض! » زېّەوحە. ِۇـطىىالض ئۆظٌىطىٕي ھەظضىحي ئىجطاھىّغب ٔىؽجەت لىٍىفٕي ٍبلحۇضاجحي .ئىجطاھىُ ئەٌەٍھىؽؽبالَ ئۇالضٔىڭ ئەجسازى ئىسى .ئۇٔىڭ ِۇثبضەن ٍبزىىبضى ثوٌغبْ وەئجىگە ذىعِەت لىٍىؿ ئۈچۈْ ثەؼٍىفەجحي .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ھەظضىحي ئىجطاھىُ ئبٍبق ثبؼمبْ جبؾ زەپ لوثۇي لىٍىٕغبْ جبـٕىّۇ ِۇلەززەغ ثىط ئبِبٔەت ؼۈپىحىسە ؼبلالپ وەٌگۀىسى .ثىطاق ِۇـطىىالضٔىڭ ثۇ ھۆضِىحي ؼبذحب ثىط ھۆضِەت ثوٌۇپ ،ئەؼٍىسە ھۆضِەجحەن وۆضۈٔگەْ ھۆضِەجؽىعٌىه ئىسى .ئۇالض ھەظضىحي ئىجطاھىّسىٓ ٍبزىىبض زەپ ثىٍگەْ جبـٕي ھۆضِەت لىٍىفحب ثەؼٍەـىەٌْ ،ېىىٓ ھەظضىحي ئىجطاھىّٕىڭ ئەؼٍي ئېحىمبزىٕي جؤۇغىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ھبٌغب وەٌحۈضۈپ لوٍۇـمبٔىسى .ئبٔسىٓ ھەظضىحي ئىجطاھىّغب 315
ۋاضىؽٍىك لىٍىؿ ئۈچۈْ ٍەھۇزىَالض ۋە ذىطىؽحىَبٔالض ثىٍەْ « ؼۆظ » ِۇؼبثىمىؽىگە چۈـىۀىسى. جۆۋۀسىىي ئبٍەت ھەظضىحي ئىجطاھىُ ئۈؼحىسىٓ ثبضٌىك جەضەپجبظٌىك ئەؼەثىَىحىٕي ضەت لىٍّبلحب:
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ود ًَّي وََل نَ ِ ِ ي صَرانيًّا َولَك ْن َكا َف َحني ًفا ُم ْسل ًما َوَما َكا َف م َن الْ ُم ْش ِرك َ َما َكا َف إِبْػَراى ُيم يَػ ُه َ ْ
« ئىجطاھىُ ٍەھۇزىَّۇ ئەِەغٔ ،بؼبضاِۇ ئەِەغ ۋە ٌېىىٓ جوغطا زىٕغب ٍۈظٌۀگەْ ِۇؼۇٌّبٔالضزىٓ ئىسى ،ئبٌالھ لب ـېطىه لوـمۇچىالضزىّٕۇ ئەِەغ ئىسى » ( .) 67 ؼۈضىسە ٍۀە پۈجۈْ وىحبة ئەھٍىٕي ثىط جبٍبلحب ھەٍسەٍسىغبْ ظېھٕىَەجىە جبۋاة ثېطىٍگەْ. لۇضئبْ ٍەھۇزىٍَىفىفٕىڭ لبٔساق ثوٌىسىغبٍٔىمىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ ثەلەضە ؼۈضىؽىسە ھەِّىٕي ثىط جبٍبلحب ھەٍسەپ ٍبوي ثىطالال لبضا لوٍۇق لوثۇي لىٍىسىغبْ ٍبوي لبضا لوٍۇق ضەت لىٍىسىغبْ ظېھٕىَەجٕىڭ ئوضٔىغب جوغطا -ذبجبؼىٕي جبٌالپ ئبٍطىَسىغبْ ثىط ئەلىً ثەضپب لىٍىفٕي ِەلؽەت لىٍغبٔسەن ،ذىطىؽحىَبٍٔىفىفٕىڭ لبٔساق ثوٌىسىغبٍٔىمىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ ئبٌىئىّطاْ ؼۈضىؽىسىّۇ ِۇھبجبثىسا جوغطا -ذبجبٔي ئبٍطىَسىغبْ ؼبپ ئەلىً ثەضپب لىٍىفٕي ِەلؽەت لىٍىسۇ .جۆۋۀسىىي ئبٍەت ثۇٔىڭ زەٌىٍي:
ِ ِ ِِ ِِ وِمن أ َْى ِل الْ ِكتَ ِ ك إِاَل َما ك َوِمْنػ ُه ْم َم ْن إِ ْف ََتَْمْنوُ بِدينَا ٍر ََل يػُ َؤّده إِلَْي َ اب َم ْن إِ ْف ََتَْمْنوُ بِقْنطَا ٍر يػُ َؤّده إِلَْي َ َ ْ دمت علَي ِو قَائِما َذلِك ِِبَنػاهم قَالُوا لَيس علَيػنا ِٓت ْاْل ُِميِي سبِيل ويػ ُقولُو َف علَى اِ ِ ب َوُى ْم يَػ ْعلَ ُمو َف ْ َ َ َْ َ اَّلل الْ َكذ َ ّّ َ َ ٌ َ َ ُْ َ َ ْ ً َ ُ ْ
ئەھٍي وىحبثحىٓ ( ئىٍگىطى ۋەھىٌ ثېطىٍگۀٍەضزىٓ ) ثەظى وىفىٍەض ثبضوي ،ئۇٔىڭسا وۆپ ِبي ئبِبٔەت لوٍؽبڭّۇ ؼبڭب ئۇٔي لبٍحۇضۇپ ثېطىسۇ .ئۇالضزىٓ ٍۀە ثەظى وىفىٍەضِۇ ثبضوي ،ئۇٔىڭسا ثىط زىٕبض ئبِبٔەت لوٍؽبڭّۇ ئۇٔىڭ ثېفىسا جۇضِىغىچە ( ٍۀي لبٍحب ـ لبٍحب ؼۈٍٍىّىگىچە ) ئۇٔي ؼبڭب لبٍحۇضۇپ ثەضِەٍسۇ .ثۇ ـۇٔىڭ ئۈچۈٔىي ،ئۇالض « :ئۈِّىٍەضٔىڭ ِېٍىغب ذىَبٔەت لىٍؽبق ثىعگە گۇٔبھ ثوٌّبٍسۇ ( ٍۀي ثىعٔىڭ زىٕىّىعزا ثوٌّىغبٔالضٔىڭ ِبٌٍىطى ثىعگە ھبضاَ ئەِەغ ) » زەٍسۇ. ئۇالض ثىٍىپ جۇضۇپ اﷲ ٔبِىسىٓ ٍبٌغبٕٔي جولۇٍسۇ ( .) 75 ثۇ ئبٍەجىىّۇ ثىط لبضاپ ثبلبٍٍي:
اب أُامةٌ قَائِمةٌ يػْتػلُو َف آََي ِ لَْيسوا سواء ِمن أ َْى ِل الْ ِكتَ ِ اَّللِ آَ ًَنءَ اللاْي ِل َوُى ْم يَ ْس ُج ُدو َف ت ا َ َ َ ُ ََ ً ْ
« ئۇالضٔىڭ ھەِّىؽي ثىط ذىً ئەِەغ ،ئەھٍي وىحبثحىٓ وېچىٍىطى اﷲ ٔىڭ ئبٍەجٍىطىٕي جىالۋەت لىٍىپ جۇضىسىغبْ ۋە ؼەجسە لىٍىپ جۇضىسىغبْ ثىط جبِبئە وىفىٍەض ثبض » ( .) 113 ِەٍٍي ٍەھۇزىٍَىفىؿ ثوٌؽۇْ ٍبوي ذىطىؽحىَبٍٔىفىؿ ثوٌؽۇْ ،ثۇالضغب لبضـي ئەڭ وۈچٍۈن ۋاوؽىٕب ئىٕفبق لىٍىفحۇض .ثۇٔي ذۇززى ثەلەضە ؼۈضىؽىسە وۆضۈپ ئۆجىىٕىّىعزەن ،ئبٌىئىّطاْ ؼۈضىؽىسىّۇ وۆضۈپ ئۆجىّىع:
اَّللَ بِِو َعلِ ٌيم لَ ْن تَػنَالُوا الِْ اِب َح اَّت تػُْن ِف ُقوا ِِماا َُِبو َف َوَما تػُْن ِف ُقوا ِم ْن َش ْي ٍء فَِإ اف ا
« ٍبذفي وۆضىسىغبْ ٔەضؼەڭالضزىٓ ؼەضپ لىٍّىغۇچە (ٍۀي ِبٌٍىطىڭالضٔىڭ ٍبذفىؽىٕي ؼەزىمە لىٍّىغۇچە) ھەضگىع ٍبذفىٍىممب (ٍۀي جۀٕەجىە) ئېطىفەٌّەٍؽىٍەض( ،اﷲ ٔىڭ ٍوٌىسا) ٔېّىٕي ؼەضپ لىٍّبڭالض ،اﷲ ئۇٔي ثىٍىپ جۇضغۇچىسۇض » ( .) 92 ذىطىؽحىَبٍٔىفىفٕىڭ جىپىه ئبالِەجٍىطىسىٓ ثىطؼي ،زىٕساضٌىك ٔبِبٍۀسىؽي ؼۈپىحىسە ھبالٌٕي ھبضاَ لىٍىفحۇض .ثۇ ئېٕىك ئبظغۇٍٔۇلحۇض .لۇضئبْ ھبضاِالضٔي ھبالي لىٍىؿ ھەلمىسە ثىط لېحىُ جوذحبٌؽب ،ثۇٔىڭ ئەوؽي ثوٌغبْ ھبالٌٕي ھبضاَ لىٍىؿ ھەلمىسە ئوْ لېحىُ جوذحىٍىسۇ .ثۇ ثىط ذىطىؽحىَبٍٔىفىؿ ئبالِىحىسۇض .چۈٔىي ذىطىؽحىَبٍٔىفىفٕىڭ جىپىه ٔبٍبِۀسىٍىطىسىٓ ثىطؼي 316
ضىَبذوض زىٕساضٌىمحۇض .ضوھجبٍٔىك ( زىٕساضالض ؼىٕىپي )ٔىڭ ثۇ ئېحىمبز ؼىؽحېّىؽىٕىڭ ئىچىسە ئوضۇْ ئېٍىفي ھەضگىعِۇ جبؼبززىپىٍَىك ئەِەغ .جۆۋۀسىىي ئبٍەت ھەَ ٍەھۇزىٍَىفىفٕىڭ ھەَ ذىطىؽحىَبٍٔىفىفٕىڭ جىپىه ئبالھىسىٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍّبلحب:
ِ ِ ُكل الطا َع ِاـ َكا َف ِح ًَّّل لِبَِِن إِ ْسرائِ ِا يل َعلَى نَػ ْف ِس ِو ِم ْن قَػْب ِل أَ ْف تُػنَػازَؿ التػ ْاوَراةُ قُ ْل فَأْتُوا يل إَل َما َحارَـ إ ْسَرائ ُ َ َ َِبلتػاوراةِ فَاتْػلُوىا إِ ْف ُكْنػتم ِ ِ ي صادق َ َ ُْ َ َْ
جەۋضات ٔبظىً لىٍىٕىفحىٓ ئىٍگىطى ثۀي ئىؽطائىً ئۆظىگە ھبضاَ لىٍغبْ ٍېّەوٍىىٍەضزىٓ ثبـمب ٍېّەوٍىىٍەضٔىڭ ھەِّىؽي ئىؽطائىً ئەۋالزىغب ھبالي ئىسى ( .ئي ِۇھەِّەز! ئۇالضغب ) ئېَحمىٕىي « ،ئەگەض ضاؼحچىً ثوٌؽبڭالض ،جەۋضاجٕي ئېٍىپ وېٍىپ ئولۇپ ثېمىڭالض » ( .) 93 جىپىه ثىط ذىطىؽحىَبٍٔىفىؿ ِبٍىٍٍىمي جەپطىمىچىٍىمحۇض .ذىطىؽحىَبْ ِەظھەثٍىطىٕىڭ ثىط - ثىطىگە ثوٌغبْ زۈـّۀٍىىي ثۇٔىڭ جبضىرىٌ زەٌىٍىسۇض .ثۇ ئىجطەت ئبضلىٍىك لۇضئبْ ثبضٌىك ِۇھبجبثٍىطىغب ِۇٔساق زەٍسۇ:
ّتيعا وََل تَػ َفارقُوا واذْ ُكروا نِعمةَ اِ صموا ِِبب ِل اِ ِ ِ ي قُػلُوبِ ُك ْم اَّلل َعلَْي ُك ْم إِ ْذ ُكْنػتُ ْم أ َْع َداءً فَأَلا َ ف بَػ ْ َ َو ْاعتَ ُ َْ َ ُ َْ اَّلل َ ً َ ِ اَّللُ لَ ُك ْم آَ ََيتِِو لَ َعلا ُك ْم ي ا َصبَ ْحتُ ْم بِنِ ْع َمتِ ِو إِ ْخ َو ًاًن َوُكْنػتُ ْم َعلَى َش َفا ُح ْفَرةٍ ِم َن الناا ِر فَأَنْػ َق َذ ُك ْم ِمْنػ َها َك َذل َ ك يػُبَػِّ ُ فَأ ْ تَػ ْهتَ ُدو َف
« ھەِّىڭالض اﷲ ٔىڭ ئبغبِچىؽىغب ( ٍۀي اﷲ ٔىڭ زىٕىغب ) ِەھىەَ ٍېپىفىڭالض ،ئبٍطىٍّبڭالض ( ٍۀي ؼىٍەضزىٓ ئىٍگىطى ٍەھۇزىَالض ۋە ٔبؼبضاالض ئىرحىالپ لىٍىفمبٔسەن ،زىٕسا ئىرحىالپ لىٍىفّبڭالض ) .اﷲ ٔىڭ ؼىٍەضگە ثەضگەْ ٔېّىحىٕي ئەؼٍەڭالض ،ئۆظ ۋالحىسا ؼىٍەض ئۆظئبضا زۈـّەْ ئىسىڭالض ،اﷲ زىٍىڭالضٔي ثىطٌەـحۈضزى ،اﷲ ٔىڭ ٔېّىحي ثىٍەْ ئۆظئبضا لېطىٕساؾ ثوٌسۇڭالض ،ؼىٍەض زوظاخ چۇلۇضىٕىڭ گىطۋىىىسە ئىسىڭالض ،اﷲ ؼىٍەضٔي ( ئىؽالَ ئبضلىٍىك ) ئۇٔىڭسىٓ لۇجمۇظزى. ؼىٍەضٔىڭ ھىساٍەت جېپىفىڭالض ئۈچۈْ اﷲ ئبٍەجٍىطىٕي ؼىٍەضگە ـۇٔساق ثبٍبْ لىٍىسۇ » ( .) 103 ثۇ جەٌىّبجٕىڭ ِۇھبجبثي ثوٌغبْ ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ظىّّىؽىگە ئبضجىٍغبْ ِەؼئۇٌىَەت ٔبھبٍىحي ئېغىط ،ثۇ ئېغىطٌىمىغب ِبغ ھبٌسا ِۇوبپبجىّۇ چوڭ:
ُكْنػتم خيػر أُام ٍة أُخ ِرج ِ ااس ََتْمرو َف َِبلْمعر ِ وؼ َوتَػْنػ َه ْو َف َع ِن الْ ُمْن َك ِر َوتُػ ْؤِمنُو َف َِب اَّللِ َولَ ْو آَ َم َن أ َْى ُل ْ َ ْ َ ُْ ت للن ِ ُ ُ ُْ ََْ اب لَ َكا َف خيػرا ََلم ِمْنػهم الْم ْؤِمنُو َف وأَ ْكثَػرىم الْ َف ِ الْ ِكتَ ِ اس ُقو َف َ ْ ً ُْ ُ ُ ُ َ ُُ ُ
« ؼىٍەض ئىٕؽبٔالض ِۀپەئىحي ئۈچۈْ ئوجحۇضىغب چىمىطىٍغبْ ٍبذفىٍىممب ثۇٍطۇپ ٍبِبٍٔىمحىٓ جوؼىسىغبْ ،اﷲ لب ئىّبْ ئېَحىسىغبْ ئەڭ ٍبذفي ئۈِّەجؽىٍەض .ئەگەض ئەھٍي وىحبة ( ٍۀي ٍەھۇزىَالضٔ ،بؼبضاالض ) ئىّبْ ئېَحؽب ( ٍۀي ِۇھەِّەز ئەٌەٍھىؽؽبالِغب ٔبظىً لىٍىٕغبْ ۋەھَىگە ئىفۀؽە ) ،ئۇالض ئۈچۈْ ( زۇَٔب ۋە ئبذىطەجحە ) ئەٌۋەجحە ٍبذفي ثوالجحي .ئۇالضٔىڭ ئىچىسە ِۇئّىٍٕەضِۇ ثبض ،ئەِّب ئۇالضٔىڭ جوٌىؽي پبؼىمالضزۇض » ( .) 110 ؼۈضىسە ئبٌالھ ٔىڭ ثىط ،جەڭسىفي ٍوق ،ئىٕؽبٕٔىڭ ئۇٔىڭغب ِۇھحبج ئىىۀٍىىي ئەؼٍىحىٍگۀسىٓ وېَىٓ ،ئىّبْ ئبجىعٌىمىٕىڭ ئىٕؽبٔغب ئېٍىپ وېٍىسىغبْ زۇَٔب ۋە ئبذىطەجٍىه ظىَبٍٔىطى ثبٍبْ لىٍىٕىسۇٔ .بظىً ثوٌۇؾ جەضٍبٔىسا ئۆؼۈَ ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه جۇٔجي ئبٍەت ئۇھۇز ئۇضۇـي زائىطىؽىسە ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ: 317
اِ ين آَ َمنُوا ََل ََتْ ُكلُوا ِّ اَّللَ لَ َعلا ُك ْم تػُ ْفلِ ُحو َف اع َفةً َواتاػ ُقوا ا الرََب أ ْ َب َعافًا ُم َ ضَ ََي أَيػ َها الذ َ
« ئي ِۇئّىٍٕەض! جبظأىٕي لبجّۇلبت ئبـۇضۇپ ٍېّەڭالض ،ثەذث -ؼبئبزەجىە ئېطىفىؿ ئۈچۈْ اﷲ ئبٌسىسىىي ِەؼئۇٌىَىحىڭالضٔي ئەؼٍەڭالض » ( .) 130 جبظأە ،ئۇھۇز ئۇضۇـىٕىڭ ِەغٍۇثىَەت ؼەۋەثٍىطىسىٓ ثىطى. « ثۇ ِۇؼىجەت ٔېّە ؼەۋەثحىٓ ثېفىّىعغب وەٌسى؟ » زەپ ؼوضىغبْ ھەض وىفي ِۇٔساق جبۋاثٕي ئبٌىسۇ « :ثۇ ؼىٍەضٔىڭ ئۆظەڭالضزىٓ وەٌسى » زېگەْ ئبٍەجٕي ئولۇٍٍي ،ـبھىحىّىع ثوٌؽۇْ:
ِ اَّللَ َعلَى ُك ِّل َصْبػتُ ْم ِمثْػلَْيػ َها قُػ ْلتُ ْم أ ا ََ َى َذا قُ ْل ُى َو ِم ْن ِعْن ِد أَنْػ ُف ِس ُك ْم إِ اف ا َصابَػْت ُك ْم ُمصيبَةٌ قَ ْد أ َ أ ََولَ اما أ َ َش ْي ٍء قَ ِد ٌير
ئۇالضٔي ئىىىي ھەؼؽە ِۇؼىجەجىە زۇچبض لىٍغبٔسىٓ وېَىٓ ،ئۇ ِۇؼىجەت ؼىٍەضٔىڭ ثېفىڭالضغب ٍەجىۀسە « :ثۇ ِۇؼىجەت لەٍەضزىٓ وەٌسى؟ » زەپ ؼوضاٍؽىٍەض ،ـۇٔسالّۇ؟ ئېَحمىٕىي، « ئۇ ؼىٍەضٔىڭ ئۆظٌىطىڭالضزىٓ ( ٍۀي ضەؼۇٌٕىڭ ئەِطىگە ذىالپٍىك لىٍغبٍٔىمىڭالض ۋە غۀىّەجىە ھېطىػ ثوٌغبٍٔىمىڭالضزىٓ ) ثوٌسى » .اﷲ ھەلىمەجەْ ھەض ٔەضؼىگە لبزىطزۇض ( .) 165 لۇضئبٔسا ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ٍۈضەوٕىڭ چوڭمۇض لبجٍىّىسىٓ چىممبْ زۇئبالضزىٓ ثىطؼي ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئبذىطىسا ٍەض ئبٌغبْ:
ِِ اَّلل علَى ُك ِل َشي ٍء قَ ِدير ( )189إِ اف ِٓت خ ْل ِق ال اسماو ِ ك ال اسماو ِ ات َو ْاْل َْر ِ ات َو ْاْل َْر ِ ض ض َو اُ َ َ ٌ ََ َو اَّلل ُم ْل ُ َ َ ّ ْ اب ( )192الا ِذين ي ْذ ُكرو َف ا ِ واختِ ََّل ِ ؼ اللاي ِل والنػاها ِر َْلََي ٍ ت ِْلُوِ ْاْلَلْب ِ ودا َو َعلَى ُجنُوِبِِ ْم َ ْ اَّللَ قيَ ًاما َوقُػعُ ً ْ َ َ َ َ َ َ ُ ض ربػانا ما خلَ ْقت ى َذا َب ِط ًَّل سبحانَ ِ ِ اب الناا ِر ()191 ُْ َ َ ك فَقنَا َع َذ َ َويَػتَػ َف اك ُرو َف ِٓت َخ ْل ِق ال اس َم َاوات َو ْاْل َْر ِ َ َ َ َ َ َ َ اك من تُ ْد ِخ ِل الناار فَػ َق ْد أَخزيػتَو وما لِلظاالِ ِم ِ ِ صا ٍر (َ )192ربػانَا إِنػانَا َِٔت ْعنَا ُمنَ ِاد ًَي يػُنَ ِادي َ ي م ْن أَنْ َ ْ َْ ُ َ َ َربػانَا إن َ َ ْ َ لِ ِْْلّيَ ِ اف أَ ْف آَِمنُوا بَِربِّ ُك ْم فَآَ َمناا َربػانَا فَا ْغ ِف ْر لَنَا ذُنُوبَػنَا َوَك ِّف ْر َعناا َسيِّئَاتِنَا َوتَػ َوفاػنَا َم َع ْاْلَبْػَرا ِر (َ )193ربػانَا َوآَتِنَا َما ِ ِ ِ اك ََل َُتْلِ ِ يع ك َوََل َُتْ ِزًَن يَػ ْوَـ الْقيَ َام ِة إِن َ َو َع ْدتَػنَا َعلَى ُر ُسل َ اب ََلُْم َربػ ُه ْم أِّ ُ ف الْم َيع َاد ( )194فَ ْ استَ َج َ َِن ََل أُب ُ عمل ع ِام ٍل ِمْن ُكم ِمن ذَ َك ٍر أَو أُنْػثى بػعض ُكم ِمن بػع ٍ ا ِ ُخ ِر ُجوا ِم ْن ِد ََي ِرِى ْم َوأُوذُوا ِٓت اج ُروا َوأ ْ ََ َ َ ْ َ َْ ُ ْ ْ َْ ين َى َ ْ ْ ض فَالذ َ اَّللِ سبِيلِي وقَاتَػلُوا وقُتِلُوا َْلُ َك ِّفر اف عْنػهم سيِئاِتِِم وَْل ُْد ِخلَنػاهم جن ٍ اات ََْت ِري ِم ْن ََْتِ َها ْاْلَنْػ َه ُار ثػَ َو ًاَب ِم ْن ِعْن ِد ا ُْ َ َ َ ُ ْ َ َّ ْ َ َ َ َ اَّلل ِعْن َده حسن الثػاو ِ اب ()195 َو اُ ُ ُ ْ ُ َ
ئبؼّبٔالضٔىڭ ۋە ظېّىٕٕىڭ پبزىفبھٍىمي اﷲ لب ذبؼحۇض ،اﷲ ھەِّە ٔەضؼىگە لبزىطزۇض. ـۈثھىؽىعوي ،ئبؼّبٔالضٔىڭ ۋە ظېّىٕٕىڭ ٍبضىحىٍىفىسا ،وېچە ثىٍەْ وۈٔسۈظٔىڭ ٔۆۋەجٍىفىپ جۇضۇـىسا ئەلىً ئىگىٍىطى ئۈچۈْ ئەٌۋەجحە ضوـەْ زەٌىٍٍەض ثبض .ئۇالض ئۆضە جۇضغبٔسىّۇ، ئوٌحۇضغبٔسىّۇٍ ،بجمبٔسىّۇ اﷲ ٔي ئەؼٍەپ جۇضىسۇ ،ئبؼّبٔالضٔىڭ ۋە ظېّىٕٕىڭ ٍبضىحىٍىفي جوغطىؽىسا پىىىط ٍۈضگۈظىسۇ ( .ئۇالض ئېَحىسۇ ): « ضەثجىّىع! ثۇالضٔي ِۀب ۋە ِەلؽەجحىٓ ذبٌىي ھبٌسا ثىىبض ٍبضاجّىسىڭ ،ؼەْ پبوحۇضؼەْ ،ثىعٔي زوظاخ ئبظاثىسىٓ ؼبلٍىغىٓ .ضەثجىّىع! ؼەْ وىّٕىىي زوظاذمب وىطگۈظىسىىۀؽەْ ،ئۇٔي ئەٌۋەجحە ذبض لىٍغبْ ثوٌىؽەْ .ظاٌىّالضغب ھېچمبٔساق ٍبضزەِچي ثوٌّبٍسۇ! 318
ضەثجىّىع! ثىع ھەلىمەجەْ ثىط چبلىطغۇچىٕىڭ 'ضەثجىڭالضغب ئىّبْ ئېَحىڭالض' زەپ ئىّبٔغب چبلىطغبٍٔىمىٕي ئبڭٍىسۇق ،ئىّبْ ئېَححۇق. ضەثجىّىع! ثىعٔىڭ گۇٔبھٍىطىّىعٔي ِەغپىطەت لىٍغىٍٓ ،بِبٍٔىمٍىطىّىعٔي ٍولمب چىمبضغىٓ ،ثىعٔي ٍبذفىٍىك ئۈؼحىسىىي ۋالحىّىعزا لەثعى ضوھ لىٍغىٓ. ضەثجىّىع! ثىعگە ئەٌچىٍىطىڭ ئبضلىٍىك ۋەزە لىٍغبْ ٔەضؼىٕي ( ٍۀي ئىحبئەت لىٍغبٔالضغب ذبغ ثوٌغبْ جۀٕەجٕي ) ثەضگىٓ ،لىَبِەت وۈٔي ثىعٔي ضەؼۋا لىٍّىغىٓ .ؼەْ ھەلىمەجەْ ۋەزەڭگە ذىالپٍىك لىٍّبٍؽەْ ». ئۇالضٔىڭ زۇئبؼىغب ضەثجي ِۇٔساق جبۋاة ثەضزى: « ِەْ ؼىٍەضزىٓ ئەض ثوٌؽۇْ ،ئبٍبي ثوٌؽۇْ ،ھەض لبٔساق ثىط ٍبذفي ئىؿ لىٍغۇچىٕىڭ لىٍغبْ ئەِەٌىٕي ثىىبض لىٍىۋەجّەٍّەْ ،ؼىٍەض ثىط گەۋزىٕىڭ ثىط ـ ثىطىٕي جوٌۇلالٍسىغبْ پبضچىؽي. ٍبِبٍٔىك ۋە ٍبِبٍٔىك زىَبضزىٓ ھىجطەت لىٍغبٔالضٍ ،ۇضجٍىطىسىٓ ھەٍسەپ چىمىطىٍغبٔالضِ ،ېٕىڭ ٍوٌۇِسا ( ٍۀي اﷲ ٔىڭ زىٕي ئۈچۈْ ) ئەظىَەت جبضجمبٔالض ،ئۇضۇـمب لبجٕبـمبٔالض ( ٍۀي ِېٕىڭ ٍوٌۇِسا ئۇضۇـمبٔالض ) ۋە ِېٕىڭ ٍوٌۇِسا ئۆٌحۈضۈٌگۀٍەضٔىڭ گۇٔبھٍىطىٕي ( ِەغپىطىحىُ ۋە ضەھّىحىُ ثىٍەْ ) ٍبپىّەْ .ئەٌۋەجحە ،ئۇالضٔي ئبؼحىسىٓ ئۆؼحەڭالض ئېمىپ جۇضىسىغبْ جۀٕەجٍەضگە وىطگۈظىّەْ » .ثۇ ( ئۇالضٔىڭ ٍبذفي ئەِەٌٍىطى ئۈچۈْ ) اﷲ جەضىپىسىٓ ثېطىٍگەْ ِۇوبپبجحۇض .اﷲ ٔىڭ زەضگبھىسا ٍبذفي ِۇوبپبت ( ٍۀي جۀٕەت ) ثبض » ( .) 195 - 189 ؼۈضە ئىّبٔسا ِۇؼحەھىەَ جۇضغبٔالضغب جۀٕەت ۋە ئەثەزىٌ ؼبئبزەت ۋەزىؽي ثىٍەْ ئبذىطٌىفىسۇ.
ضەف ضۈرىطي ؼۈضە - 4 ،ئبٍىحىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ثىطٌىه ضوھي » ۋە « وۆضەؾ ٔىعاِي » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ؼەف » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. « ـۈثھىؽىعوي ،ئبٌالھ ئۆظىٕىڭ ٍوٌىسا ِۇؼحەھىەَ ثىٕبزەن ؼەپ ثوٌۇپ ثىطٌىه ئىچىسە وۆضەؾ لىٍغبٔالضٔي زوؼث جۇجىسۇ » ( .) 4 لۇضئبٔسا پەضىفحىٍەض ئۈچۈْ ئىفٍىحىگەْ ؼەف ئبزەجحىىي ثىط « ؼەپ ثوٌۇپ جىعىٍىؿ » ٔي وۆضؼەجّەٍسۇ ،ئەوؽىچە ۋەھىٌ ثەضپب لىٍّبلچي ثوٌغبْ وبئىٕبت ِىعأي ثىٍەْ ِبؼٍىفىؿ ئىچىسىىي ئىجحىّبئىٌ جەضجىپىە ِۇٔبؼىۋەجٍىه « جۈظۈٌۈـي »ٔي وۆضؼىحىسۇ .ثۇ ؼەپ ئۆظىگە ذبغ ثىط ؼىَبؼەت ۋە ئىساضە لىٍىؿ ـەوٍىٕيٍ ،ۀي ؼەپ ؼىؽحېّىؽىٕي ئىّب لىٍىسۇ .ؼەپ ؼىؽحېّىؽي ئبزاٌەت ،الٍبلەت ،ئەھٍي ثوٌۇؾ ،پۇضؼەت ثبضاۋەضٌىىي ۋە ھەلمبٔىَەجٕي ئىپبزىٍەٍسۇ .ثۇ ؼىؽحېّىسا ثەؼٍىفىؿٍ ،بذفىٍىمحب لېطىٕساـٍىطىسىٓ ئېفىپ وېحىفٕي ثىٍسۈضىسۇٔ .بِبظزىىي ؼەپ ثۇ ؼىؽحېّىٕىڭ ئىجبزەجحىىي ٔبِبٍۀسىؽىسۇض .ئىّبَ ثىط لەزەَ ئبٌسىسا جۇضىسۇ .ئىّبِٕىڭ زەضىجىؽي ئبضلىؽىسىىىٍەض ثىٍەْ ئوذفبـحۇض .ئبضىؽىسا ِبلبَ ،زەضىجە پەضلي ٍولحۇض .ئەگەض ئىّبَ ذبجبٌىفىپ لبٌؽب ٍبوي ۋەظىپىؽىگە الٍىك ثوٌّىغبْ ثىط ئەھۋاي وۆضۈٌؽە زەضھبي ئبضلىسىىىٍەض ئەؼٍىحىسۇ ٍبوي ثىط لەزەَ ئېٍىپ ئبٌسىغب ئۆجىسۇ .ؼەپ ؼىؽحېّىؽىٕىڭ لبضـي لۇجۇثىسا « پىطاِىث ؼىؽحېّىؽي » 319
ئوضۇْ ئبٌىسۇ .ثۇ پىطئەۋْ ؼىؽحېّىؽىسۇض .ؼەپ ؼىؽحېّىؽىٕىڭ لبضىّۇلبضـىؽي ثوٌغبْ ثۇ ؼىؽحېّىسا ٍۇلىطى ئۆضٌەؾ ئۈچۈْ ثبـمىالضٔىڭ ثېفىغب زەؼؽەـىە جوغطا وېٍىسۇ .ثۇ ؼىؽحېّىسا ئوضۇْ ئبٌغۇچىالضٔىڭ ئبٌسىسا ئېعىؿ ٍبوي ئېعىٍىفحىٓ ثبـمب ثىط ٍوي ٍولحۇض. ؼۈضە ؼبھبثىٍەض ظاِبٔىسا ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ھەۋاضىٍَەض جىٍغب ئېٍىٕغبْ جۇٔجي ؼۈضە ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ھەۋاضىَۇْ ۋەٍبوي ئىؽب ؼۈضىؽي زەپ ئبجىغبٔالضِۇ ثوٌغبْ ( ؼۇٍۇجي ۋە ئبٌۇؼي ). ؼۈضە ھەۋاضىَۇْ ئىؽّىٕي ثۇ ئبٍىحي ؼەۋەثٍىه ئبٌغبْ: ئي ِۇئّىٍٕەض! ذۇززى ئۆظ ۋالحىسا ِەضٍەِٕىڭ ئوغٍي ئىؽب ھەۋاضىَۇٔالضزىٓ: « اﷲ لب ٍۈظٌۀگەْ ٍوٌسا وىٍّەض ِبڭب ثبضٌىمي ثىٍەْ ٍبضزەِچي ثوٌىسۇ؟ » زەپ ؼوضىغبٔسا، ھەۋاضىَۇٔالض « :ثىع اﷲ ٍوٌىٕىڭ ذبٌػ ٍبضزەِچىٍىطىّىع » زەپ جبۋاة ثەضگىٕىگە ئوذفبؾ ؼىٍەضِۇ اﷲ ٍوٌىٕىڭ ٍبضزەِچىٍىطى ثوٌۇڭالض! .) 14 ( ...ؼۈضىگە « ئىؽب » ئىؽّي ٍۀە ثۇ ئبٍەجىە ئبؼبؼەْ ثېطىٍگەْ. ؼۈضە ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ. لبچبْ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسە ئېٕىك ثىط ٔەضؼە زېَىؿ لىَىٓ ثوٌؽىّۇٍ ،ۇِفبق -لبجحىك ئۇؼٍۇثي ٔەظەضگە ئېٍىٕغبٔسا ،ئۇھۇز ئۇضۇـىسىٓ وېَىٕىي ضوھي -ھبٌەجٕي ئوڭفبؾ ِەلؽەت لىٍىٕغبٍٔىمي ئېٕىك. ئىجٓ ئبثجبؼحىٓ وەٌگەْ ٔۇظۇي ؼەۋەثي ضىۋاٍەجٍىطىّۇ ثۇٔي جەؼحىمالٍسۇ .ثۇ ئەھۋاٌسا ؼۈضە ھىجطەجٕىڭ ٍ - 3ىٍىٕىڭ ئبذىطى ٍ - 4ىٍىٕىڭ ثېفىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ؼۈضە وىطىؿ ۋە ِەظِۇْ جەھەجحىٓ ھەـط ،ھەزىس ،جەغبثۇْ ۋە جۇِە ؼۈضىٍىطى ثىٍەْ ظىچ ِۇٔبؼىۋەجٍىه .زەؼٍەپىي جەضجىپحىىي ئوضٔي ثۇٔي جەؼحىمالٍسۇ .ھەظضىحي ئوؼّبْ جەضجىپىسە جەغبثۇْ -جۈِە ؼۈضىؽي ،ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە جەغبثۇْ ِ -بئىسە ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌىسۇ .جۇٔجي جەضجىپٍەضٔي ٔەظەضزە جۇجمبْ ئبؼبؼحب جەٍَبضٌىغبْ جەضجىپىّىعزە ئبٌىئىّطاْ -جۇِە ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌّبلحب. ؼۈضە ئىؽالَ جەِئىَىحىٕىڭ ثىطٌىه ۋە ھەِىبضٌىمي ھەلمىسە جوذحبٌغبْ ثوٌۇپ ،ئبٔب جېّىؽي ئىؽالِٕىڭ ظەپەض ۋە فەجىھ چۈـۀچىؽىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈـحۇض .ثۇٔىڭ ئۈچۈْ جۇٔجي لەزەِسە ٍوق لىٍىٕىفي وېطەن ثوٌغىٕي ؼۆظ -ھەضىىەجحە ثىطزەن ثوٌّبؼٍىك ئىٍٍىحي ئىسى .ثۇ ئبٍەت ثۇ ھەلىمەجٕي جەوىحٍەٍسۇ: « ئي ِۇئّىٍٕەض! ٔېّە ئۈچۈْ ؼۆظٌىطىڭالض ثىٍەْ ھەضىىىحىڭالض ثىط -ثىطىگە ِبغ وەٌّەٍسۇ؟ » ( .) 2 ثۇ ئبٍەجحىٓ وېَىٓ ئۇضۇؾ ئىٕحىعاِي ھەلمىسە جوذحبٌغبْ ثوٌۇپ ،ھەظضىحي ِۇؼب ئۆضٔىىي ئبضلىٍىك ئۇھۇز ئۇضۇـىسىىي ئىٕحىعاِؽىعٌىك ئىّب لىٍىپ ئۆجۈٌگەْ ( .) 5 - 3ثىط جەضەپحىٓ ئۇھۇزجىٓ وېَىٓ چۈـۈپ وەجىەْ ضوھي -وەٍپىَبجٕي ئوڭفبؾٍ ،ۀە ثىط جەضەپحىٓ ِۇھبجبثٍىطىغب « ٍەھۇزىٍَەـّەڭالض! » زېَىؿ ِەلؽىحىسە ۋەھىٌ ِۇٔساق زەٍسۇ:
ِ ِِ ِ ِ ِ اَّللُ قُػلُوبَػ ُه ْم َِن َر ُس ُ غ ا وؿ ا اَّللِ إِلَْي ُك ْم فَػلَ اما َزاغُوا أ ََزا َ وسى ل َق ْومو ََي قَػ ْوـ َلَ تُػ ْؤذُونَِِن َوقَ ْد تَػ ْعلَ ُمو َف أِّ َوإ ْذ قَ َاؿ ُم َ ِِ ِ ي َو ا اَّللُ ََل يَػ ْهدي الْ َق ْوَـ الْ َفاسق َ ( ؼىٍەضٔىڭ ثۇ ھبٌىحىڭالض ) ئۆظ ۋالحىسا ِۇؼبٔىڭ لەۋِىگە:
320
« ئي لەۋِىُ! ِېٕىڭ اﷲ ٔىڭ ؼىٍەضگە ئەۋەجىەْ ضەؼۇٌي ئىىۀٍىىىّٕي ثىٍىپ جۇضۇپ ِبڭب ٔېّىفمب ئبظاض ثېطىؽىٍەض؟» زېگەْ ھبٌىٕي ئەؼٍىحىسۇ. ئۇالض (ھەلحىٓ) ثۇضۇٌۇپ وەجىۀسىٓ وېَىٓ ،اﷲ ئۇالضٔىڭ زىٍٍىطىٕي ھىساٍەجحىٓ ثۇضىۋەجحي، اﷲ ٍوٌسىٓ چىممبْ لەۋِٕي ھىساٍەت لىٍّبٍسۇ ( .) 5 ثۇ ؼۈضىسە ضەؼۇٌۇٌالھ ھەظضىحي ئىؽبٔىڭ ئبغعى ئبضلىٍىك « ئەھّەز » زەپ ذۇـرەۋەض ثېطىٍىسۇ ( .) 6ثۇ ذۇـرەۋەض ثىٍەْ ثىطگە وېٍەچەوىە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثبـمب ذۇـرەۋەضٌەضِۇ جىٍغب ئېٍىٕىسۇ ( .) 8 - 7ئبٔسىٓ ؼۆظ ئبٌالھ زاۋاؼي ٍوٌىسا ئۇضۇـمب وەٌحۈضۈٌۈپ ،ھەلىمىٌ ظەپەضٔىڭ ھەلىمەجٕي وۈچ ثىٍەْ لوٌالؾ ۋە ھىّبٍە لىٍىؿ ٔەجىجىؽىسە لوٌغب وېٍىسىغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىپ ئۆجىسۇِ .بي ۋە جبْ ثىٍەْ لىٍىٕغبْ جىھبز ئىٕؽبٕٔىڭ ئبٌالھ ثىٍەْ لىٍغبْ پبٍسىٍىك جىجبضىحي زەپ ؼۈپەجٍىٕىسۇ .ثۇ پەلەت ظەپەضٔىڭال ئەِەغ ،ئەثەزىٌ ؼبئبزەجٕىڭّۇ ئبچمۇچي ثوٌىسۇ ( .) 13 - 10 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ئبٍىحىٕىڭ ھەظضىحي ئىؽب ثىٍەْ ھەۋاضىٍَىطى ئبضىؽىسىىي زىئبٌوگغب ئبٍطىٍىفي ،ئبٌالھ ٍوٌىسا وۆضەؾ لىٍىفٕىڭ ھەلىمىٌ غبٍىؽىٕىڭ لەٌجٍەضٔي ئىّبٔغب ئېچىؿ ئىىۀٍىىىٕي وۆضؼىحىسۇ .ھەۋاضىَالض جەؼەۋۋۇضىّىعزىىي جەڭ ئەظىّەجٍىطى ئەِەغ ،ئەثەزىٌ ھەلىمەجٕىڭ لەٌت زەۋەجچىٍىطى ئىسى .ھەظضىحي ئىؽبِۇ جەؼەۋۋۇضىّىعزىىي ھەضلبٔساق ثىط ئۇضۇـٕىڭ جەضەپحبضى ثوٌّىغبٔىسى .ھەۋاضىَالضِۇ ئۇؼحبظىغب ئوذفبؾ جىٕچ ٍوٌالض ثىٍەْ زەۋىحىٕي زاۋاِالـحۇضغبْ ،ئۆظٌىطىگە لبضىحىٍغبْ ھەض جۈضٌۈن جىؽّبٔىٌ ئەظىَەجٍەضگە لبضـىٍىك ثىٍسۈضِىگۀىسى .ئبٌالھ زاۋاؼىغب ٍبضزەَ ثېطىفٕي ۋەزە لىٍغبْ ھەۋاضىَالض ھەلىمىٌ ثىط « جىٕچٍىك ئەٌچىٍىطى » ئىسى .ؼۆظ ثۇ ٍەضگە وەٌگۀسە « ھەۋاضىٌ » وەٌىّىؽىٕىڭ ِۀىؽي ھەلمىسە جوذحىٍىفمب جوغطا وېٍىسۇ .ضاغىپ ثۇ وەٌىّە « ئوۋچي » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ زەٍسۇ .وەٌىّە ئۆظى ئبئىث ثوٌغبْ ئبضاِي جىٍىسىّۇ ثۇ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسۇٌ .ېىىٓ وەٌىّىٕي ئەضەثچە ؼۆظ زەپ لبضىغبٔالض ئۇٔي « ئبق » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ھۇض » ؼۆظ ٍىٍحىعىغب ٔىؽجەت لىٍىسۇ .ھەۋاضىَالضٔىڭ ئوۋچىٍىمي ئەٌۋەجحە « ثېٍىك ئوۋچىٍىمي » ئەِەغ ،ثەٌىي « لەٌت ئوۋچىٍىمي » ئىسى .ئبٍەت ئۇالضٔىڭ ثۇ ؼبٍىسە غبٌىپ وەٌگۀٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ .ئۇالضٔىڭ ھەِّىؽىٕىڭ زېگۈزەن ئېغىط جبظا ،ئەظىَەجىە ئۇچطىغبٍٔىمي ،ثەظىٍىطىٕىڭ ضەھىّؽىعٌىه ثىٍەْ لەثىھ ئۇؼٍۇپحب ئۆٌحۈضۈٌگۀٍىىي ثىعگە ِەٌۇَ .ـۇٔسالحىّۇ غبٌىپ وەٌگۀىسى .ئبٌالھ « ٔەظەض جبـال » زېگەْ ٍەضزىٓ لبضىغبْ وىفىٕىڭ غبٌىجىَەت ۋە ِەغٍۇثىَەجىە ثەضگەْ ِۀىؽي ثبـمىالضٔىڭىىسىٓ پەضلٍىك ثوٌىسۇ. ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ئبٍىحي ثىعٔىڭّۇ ثۇ ؼۈضە ھەلمىسىىي ئبذىطلي ؼۆظىّىع ثوٌؽۇْ:
ِ َي أَيػها الا ِذين آَمنُوا ُكونُوا أَنْصار اِ ِ اَّللِ قَ َاؿ صا ِري إِ ََل ا يسى ابْ ُن َم ْرَميَ ل ْل َح َوا ِريِّ َ ي َم ْن أَنْ َ َ َ َ َ ََ اَّلل َك َما قَ َاؿ ع َ اِ اَّللِ فَآَمنَت طَائَِفةٌ ِمن ب ِِن إِسرائِيل وَك َفر ْ ِ ين آَ َمنُوا َعلَى َع ُد ِّوِى ْم ْ ص ُار ا َ ْ اٖتََوا ِريو َف ََْن ُن أَنْ َ ت طَائ َفةٌ فَأَيا ْد ًَن الذ َ ْ َ َْ َ َ َ ِ ين فَأ ْ َصبَ ُحوا ظَاى ِر َ ئي ِۇئّىٍٕەض! ذۇززى ئۆظ ۋالحىسا ِەضٍەِٕىڭ ئوغٍي ئىؽب ھەۋاضىَۇٔالضزىٓ: « اﷲ لب ٍۈظٌۀگەْ ٍوٌسا وىٍّەض ِبڭب ثبضٌىمي ثىٍەْ ٍبضزەِچي ثوٌىسۇ؟ » زەپ ؼوضىغبٔسا، ھەۋاضىَۇٔالض: « ثىع اﷲ ٍوٌىٕىڭ ذبٌػ ٍبضزەِچىٍىطىّىع » زەپ جبۋاة ثەضگىٕىگە ئوذفبؾ ؼىٍەضِۇ اﷲ ٍوٌىٕىڭ ٍبضزەِچىٍىطى ثوٌۇڭالض! 321
ئىؽطائىً ئەۋالزىسىٓ ثىط جبئىپە ( ئۇٔىڭغب ) ئىّبْ ئېَححيٍ ،ۀە ثىط جبئىپە وبپىط ثوٌسى. ـۇٔىڭ ثىٍەْ ثىع ِۇئّىٍٕەضگە ئۇالضٔىڭ ئۆظ زۈـّۀٍىطىگە لبضـي جۇضۇـىسا ٍبض ـ ٍۆٌەوحە ثوٌسۇق، ـۇٔىڭ ثىٍەْ ِۇئّىٍٕەض غبٌىت ثوٌسى ( .) 14
جۇيۇئە ضۈرىطي ؼۈضىگە جۇِۇئە ئىؽّي « وەڭ وۆٌەٍِىه جەضثىَە » ِوزىٍىٕىڭ ئىٕؽبٍٔىك جبضىرىسىىي ئەڭ ئۇجۇلٍۇق ئۆضٔىىىٕي جەـىىً لىٍغبْ ۋە ِۇؼۇٌّبٔالضٔىڭ ئىجحىّبؼي ( ثىط ٍەضگە جەَ ثوٌۇـي ) ثوٌغبْ ھەِسە وۈٔىّىعزىّۇ زاۋاٍِىفىۋاجمبْ جۈِە ٔبِىعى ھەلمىسە ٔبظىً ثوٌغبْ جۆۋۀسىىي ئبٍەجىە ئبؼبؼەْ ثېطىٍگەْ: « ئي ِۇئّىٍٕەض جۈِە وۈٔي جۈِە ٔبِىعىغب ئەظاْ ئېَحىٍؽب ،ئېٍىُ ـ ؼېحىّٕي لوٍۇپ ﷲ ٔي ٍبز ئېحىفىە (ٍۀي جۈِە ذۇججىؽىٕي ئبڭالـمب ۋە جۈِە ٔبِىعىٕي ئبزا لىٍىفمب) ئبٌسىطاپ ثېطىڭالض ،ئەگەض ( ٍبذفىٍىك ثىٍەْ ِۀپەئەت ئبضىؽىسىىي پەضلٕي ) ثىٍؽەڭالض ثۇ ؼىٍەض ئۈچۈْ جېرىّۇ ٍبذفىسۇض » ( .) 9 ؼۈضە ٔبظىً ثوٌغبْ ِەظگىٍٕي ئېٕىك ھبٌسا ئوجحۇضىغب لوٍۇؾ لىَىٓ .ثۇ ِەؼىٍىسىىي پەضلٍىك لبضاـالضٔىڭ ئوجحۇضىغب چىمىفي - 9ئبٍەجٕىڭ جۈِە ٔبِىعىٕي پەضظ لىٍغبْ ئبٍەت زەپ چۈـىٕىفحىٓ وېٍىپ چىمّبلحب .ھبٌجۇوي ئبٍەجٕىڭ ئۇؼٍۇثي جۈِە ٔبِىعىٕىڭ ثۇ ئبٍەت ٔبظىً ثوٌۇـحىٓ ثۇضۇّٔۇ لىٍىٕىۋاجمبٍٔىمىغب زاالٌەت لىٍىسۇ .جبضىرىٌ ضىۋاٍەجٍەضِۇ ثۇ ھەلىمەجٕي جەؼحىمالٍسۇ .ئۇٔىڭسىٓ
ِ ِ ي » ،جۈِە ئەظإٔىڭ ئۇظۇٔسىٓ ثۇٍبْ ئولۇٌۇپ وېٍىٕگۀٍىىىٕي ثبـمب ئبٍەجٕىڭ ثېفىسىىي « إ َذا نُود َ ثىٍسۈضىسۇ. ؼۈضىٕىڭ - 8 - 1ئبٍەجٍىطى ثىٍەْ - 11 - 9ئبٍەجٍىطىٕىڭ ئىىىي پەضلٍىك ِەظگىٍسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ئېھحىّبٌغب ٍېمىٌٓ .ېىىٓ ِەظِۇْ ٔەظەضگە ئېٍىٕغبٔسا ،ئبٌسىٕمي ثۆٌۈِٕي ئەثۇ ھۇضەٍطە ضىۋاٍىحىگە ئبؼبؼەْ ذەٍجەضٔىڭ فەجىھ لىٍىٕىفىغىچە ئبضلىغب جبضجىسىغبْ لبضاـٕي لوٌٍىّبٍسۇ. چۈٔىي - 5ۋە - 6ئبٍەجٍەض ِۇؼۇٌّبْ ٍ -ەھۇزى ِۇٔبؼىۋەجٍىطى ٔبھبٍىحي لوٍۇق ثوٌغبْ ثىط ِەظگىٍگە زاالٌەت لىٍّبلحبٍ - 7 .ىٍسىىي ذەٍجەض فەجھي ثۇ ؼۈضە ئۈچۈْ ٔبھبٍىحي وېَىٕىي ثىط ِەظگىٍسۇضٔ .بظىً ثوٌۇؾ جبضىري ِەزىٕىسىىي ئبذىطلي ٍەھۇزىٌ لەثىٍىؽي ثوٌغبْ ثۀي لۇضەٍعأىڭ ِەزىٕىسىٓ ھەٍسەپ چىمىطىٍىؿ ِەظگىٍىگە جوغطا وەٌّەٍسۇ. ثۇ ئەھۋاٌسا پەضلٍىك ظاِبٔالضزا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي لوثۇي لىٍغبْ ۋالحىّىعزىّۇ ،ؼۈضىٕىڭ ھەض ئىىىي ثۆٌىىىٕي ھىجطەجٕىڭ ٍ - 3بوي ٍ - 4ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ زەپ لبضاؾ ِۇۋاپىك. ؼۈضىٕي ؼەف ؼۈضىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىؿ ئەڭ ِۇۋاپىك .ؼەف ؼۈضىؽىسە ئۇضۇؾ زائىطىؽىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ئىٕحىعاَ ِەؼٍىؽي ،ثۇ ؼۈضىسە ٔبِبظ زائىطىؽىسە جەوطاض جىٍغب ئېٍىٕغبْ. ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ؼەپ ئېڭىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈؾ ئۈچۈْ ئۇالضٔي جبِەزە جۈِەزە جبِبئەت ثىٍەْ ثىطٌىىحە جەَ لىٍىفٕىڭ ظۆضۈضٌىىي جېرىّۇ چوڭمۇض ھېػ لىٍىٕغبْ. جۈِە ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٔب جېّىؽيِ ،ۇؼۇٌّبٔالضغب « ٍەھۇزىٍَىفىفحىٓ ھەظەض ئەٍٍەڭالض! » ئبگبھالٔسۇضۇـىٕي ئەؼىەضجىؿ ثوٌۇپ ،جەۋضاجٕي ٍەجىۈظۈؾ ۋە ھبٍبجىغب جەزثىمالؾ ِەؼئۇٌىَىحي 322
ثېطىٍگەْ ،ثىطاق ثۇ ِەؼئۇٌىَەجٕي ئبزا لىٍّىغبْ ٍەھۇزىَالضٔىڭ ئەھۋاٌي « وىحبة ٍۈوٍۀگەْ ئېفەوٍەضگە » ئوذفىحىٍغبْ.
ِ اِ ِ مثَل الا ِذ ِ اٖتِما ِر َُْي ِمل أ ْ ِ ين َك اذبُوا ِِبَ ََي ِت ين ُْتّلُوا التػ ْاوَرا َة ّتُا ََلْ َُْيملُ َ وىا َك َمثَ ِل ْ َ س َمثَ ُل الْ َق ْوـ الذ َ َ ُ َ ُ َس َف ًارا بْئ َ ِ ِِ ي اَّللِ َو ا ا اَّللُ ََل يَػ ْهدي الْ َق ْوَـ الظاالم َ
« جەۋضاجٕي ٍەجىۈظۈؾ ِەؼئۇٌىَىحي ثېطىٍىپ ،ئۇ ِەؼئۇٌىَەجٕي ئبزا لىٍّىغبٔالضٔىڭ ھبٌي ذۇززى وىحبة ٍۈوٍۀگەْ ( ئەِّب زۈِجىؽىسىىي وىحبثٕىڭ لىّّىحىسىٓ ثىرەۋەض ثوٌغبْ ) ئېفەوىە ئوذفبٍسۇ .اﷲ ٔىڭ ئبٍەجٍىطىٕي ئىٕىبض لىٍغبْ لەۋِٕىڭ ِىؽبٌي ٔېّىسېگەْ ٍبِبْ! اﷲ ظاٌىُ لەۋِٕي ھىساٍەت لىٍّبٍسۇ » ( .) 5 ئەؼٍىسە ثۇ ،لۇضئبٔغىّۇ ٍۇلىطىسىىىگە ئوذفبؾ ِۇئبِىٍىسە ثوٌىسىغبٔالضغب ثىط ئبگبھالٔسۇضۇـحۇض .ؼۈضىٕىڭ وىطىؿ لىؽّىسا لۇضئبْ ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ِۇھبجبثٍىطىٕىڭ وىحبثحىٓ ِەھطۇَ ( ئۇِّي ) ئىىۀٍىىىٕي ئەؼىەضجىفٕىڭ ؼەۋەثىّۇ ثۇ ( .) 2ثۇ ئبضلىٍىك وىحبثالضٔىڭ ئەڭ ِۇلەززىؽىگە ئېطىفىۀسىٓ وېَىٓ « وىحبثي ثبض ،ئەِّب وىحبثؽىع » ھبٌغب چۈـۈپ لېٍىفحەن ذەجەضٌىه ئەھۋاٌغب ِۇئّىٍٕەضٔىڭ زىممەت ٔەظىطىٕي ئبغسۇضۇپ ئبگبھالٔسۇضىسۇ .ثۇ ئبضلىٍىك ئۈِّەجي ِۇھەِّەزوە: « لۇضئبْ ۋەھىَٕي ٍەجىۈظۈؾ ِەؼئۇٌىَىحي ؼىٍەضگە ثېطىٍسى .ثۇ ِەؼئۇٌىَەجٕي پەلەجال لۇضئبٕٔىڭ ۋاضالٍىطىٕي لوٌۇڭالضزا جۇجۇؾ ثىٍەْ ،ئۆٍۈڭالضزا ،ئىفىبپٍىطىڭالضزا ،جەوچىٍەضگە لوٍۇپ لوٍۇؾ ثىٍەْ ئبزا لىٍغبْ ثوٌّبٍؽىٍەض .ثۇ ِەؼئۇٌىَەجٕي لۇضئبٕٔىڭ ٌەثعىٕي ٍبزا ئېٍىؿ ثىٍۀال ئبزا لىٍغبْ ثوٌّبٍؽىٍەض .ثۇ ِەؼئۇٌىَەجٕي لۇضئبٕٔي ئبٌحۇْ ھەي ثىٍەْ ٍېعىپ ،ئۆٍۈڭالضٔىڭ جبٍِىطىٕي ثېعەؾ ثىٍەْ ئبزا لىٍغبْ ثوٌّبٍؽىٍەض .ثۇ ِەؼئۇٌىَەجٕي ئبزا لىٍىفٕىڭ ئەڭ چوڭ ـەضجي لۇضئبٕٔي ھبٍبجٕىڭ /جۇضِۇـٕىڭ ئىچىگە ئېٍىپ وىطىؿ ۋە لۇضئبْ وۆضؼەجّىؽي ثىٍەْ ٍبـبـحۇض .ئەگەض ثۇٔساق لىٍّىؽبڭالض ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ جەۋضاجمب لىٍغبْ ِۇئبِىٍىؽىٕي ؼىٍەض لۇضئبٔغب لىٍغبْ ثوٌىؽىٍەض .ثۀي ئىؽطائىً جەۋضاجمب ثوٌغبْ ِەؼئۇٌىَىحىٕي ئبزا لىٍّىغبٍٔىمحىٓ ٍەھۇزىٍَەـحي. ؼىٍەضِۇ لۇضئبٔغب ئۀەـۇٔساق ِۇئبِىٍە لىٍؽبڭالض ؼىٍەضِۇ ٍەھۇزىٍَىفىؽىٍەض! » زېّەوحە. جۆۋۀسىىي ئبٍەجحە ِۇؼۇٌّبٔالضٔىڭ ھەپحىٍىه ٍىغىٍىفمب لبجٕىفىفٕي ھەض لبٔساق ِبززىٌ پبٍسىغب ؼېحىۋېحىفىە ثوٌّبٍسىغبٍٔىمي جەوىحٍۀگەْ.
اِ ِ ِ ص ََّلةِ ِمن يػوِـ ْ ِ اَّللِ َو َذ ُروا الْبَػْي َع َذلِ ُك ْم َخْيػٌر اس َع ْوا إِ ََل ِذ ْك ِر ا ي لِل ا إتُ ُم َعة فَ ْ ْ َْ ين آَ َمنُوا إ َذا نُود َ ََي أَيػ َها الذ َ لَ ُك ْم إِ ْف ُكْنػتُ ْم تَػ ْعلَ ُمو َف
« ئي ِۇئّىٍٕەض! جۈِە وۈٔي جۈِە ٔبِىعىغب ئەظاْ ئېَحىٍؽب ،ئېٍىُ ـ ؼېحىّٕي لوٍۇپ اﷲ ٔي ٍبز ئېحىفىە ( ٍۀي جۈِە ذۇججىؽىٕي ئبڭالـمب ۋە جۈِە ٔبِىعىٕي ئبزا لىٍىفمب ) ئبٌسىطاپ ثېطىڭالض، ئەگەض ( ٍبذفىٍىك ثىٍەْ ِۀپەئەت ئبضىؽىسىىي پەضلٕي ) ثىٍؽەڭالض ثۇ ؼىٍەض ئۈچۈْ جېرىّۇ ٍبذفىسۇض » ( .) 9 ٍەھۇزىَالضٔىڭ ـۀجە وۈٔي ھىٍىؽىٕىڭ ئبؼحىسا ٍبجمبْ زۇَٔبغب ثېطىٍىپ وېحىؿ ئىٍٍىحي جۆۋۀسىىي ئبٍەجحە ئۈؼحي ٍېپىك ھبٌسا ئىّب لىٍىٕغبٔسەن جۇٍغۇ ثېطىسۇ وىفىگە .ثۇٔىڭ جەوحىسە « ثىطزىٕجىط ضىعىك ثەضگۈچي ذەٍطٌىه ظات » ئبٌالھ لب ثوٌغبْ ئىفۀچىؽىعٌىه ٍبجّبلحب .ھبٌجۇوي« ، ئىّبْ »ٔىڭ ئەذاللي ٔۇلحىسىىي ِۀىساؾ ؼۆظى « ئىفۀچ لىٍىؿ »جۇض. 323
اَّللِ َخْيػٌر ِم َن اللا ْه ِو َوِم َن التِّ َج َارةِ َو ا وؾ قَائِ ًما قُ ْل َما ِعْن َد ا َوإِذَا َرأ َْوا َِتَ َارةً أ َْو ََلًْوا انْػ َفضوا إِلَْيػ َها َوتػََرُك َ اَّللُ ِ ي َخْيػ ُر الارا ِزق َ
« ئەِّب ئۇالض ثىطەض جىجبضەت ِۀپەئەجىٕي ٍبوي جبِبـبٔي وۆضگۀسە ،ؼېٕي ئۆضە جۇضغبْ پېحىڭ جبـالپ ،ئۇٔىڭغب (ٍۀي جىجبضەجىە) ٍۈگۈضىسۇ( .ئۇالضغب) ئېَحمىٕىي: اﷲ ٔىڭ زەضگبھىسىىي ٔەضؼە (ٍۀي ؼبۋاة ۋە ٔېّەت) جبِبـبزىٓ ۋە جىجبضەجحىٓ ٍبذفىسۇض ،اﷲ ثىطزىٕجىط ئەڭ ٍبذفي ضىعىك ثەضگۈچىسۇض » ( .) 11
بەييىُە ضۈرىطي ؼۈضە - 1 ،ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ئېٕىك ۋە ضوـەْ زەٌىً » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ثەٍَىٕە وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ: « ئەھٍي وىحبثحىٓ (ٍۀي ٍەھۇزىَالض ۋە ٔبؼبضاالضزىٓ) وبپىط ثوٌغبٔالض ۋە ـېطىه لوـۇـٕي ئۆظىگە ئبزەت لىٍىۋاٌغبٔالض ئۆظٌىطىگە ضوـەْ زەٌىً ( ثەٍَىٕە ) وەٌگۀگە لەزەض وۇفطىسىٓ ئبٍطىٍغۇچي ثوٌّىسى » ( .) 1 ئەي -ثەٍَىٕە ثۇ ٍەضزە ٔولۇي ھبٌسا ِۇئەٍَەْ ثىط زەٌىٍٕي وۆضؼەجّەٍسۇ .ثۇ ٍەضزىىي ضوـۀسىٓ ِەلؽەت ،ثۇ ھەلحىىي « ھەض زەٌىً »ٔي ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسۇ .وېَىٕىي ئبٍەجحىٓ ثۇ زەٌىٍٕىڭ « ضىؽبٌەت » ئىىۀٍىىىٕي وۆضىّىع. ثەظى ِۇؼھبثالضزا ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ثوٌؽىّۇ ،ضەؼۇٌۇٌالھمب ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ ثىط ضىۋاٍەجحە « ٌەَ ٍەوۇٔىٍٍەظىٕە وەفەضۇ » زەپ ئبجبٌغبْ ( ِۇؼٍىُ ۋە ثۇذبضى ). ؼۈضە ٍۀە لەٍَىّە ٍبوي ثەضىََە زەپّۇ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي ئۇٔىڭ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىغب زەالٌەت لىٍىسىغبْ ثوٌۇپِ ،ەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسىىي لبضاـٕي ضەت لىٍىسۇ .گەضچە ؼۈضە لىؽمب ثوٌؽىّۇ ،ئبٍەجٍىطىٕىڭ ئۇظۇٍٔىمي ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضٔىڭ ئبالھىسىٍىىي ثىٍەْ ثىطزەوٍىىىە ئىگە .ھەظضىحي ئوؼّبٔغب ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ جەضجىپحە ؼۈضە جبالق – ھەـط ،ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە جبالق -جۇِۇئە ؼۈضىٍىطى ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌغبْ .جبالق ؼۈضىؽىٕىڭ ثەٍَىٕەزىٓ ئەڭ ئبظ ثىط ٍىً وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىك ئېھحىّبٌي وۈچٍۈن .ثەٍَىٕە ؼۈضىؽىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ِەظگىٍي ھىجطەجٕىڭ ٍ - 4ىٍي ضەثىئۇٌئەۋۋەي ئېَىسىٓ ثۇضۇْ .چۈٔىي ،ثۇ ؼۈضىٕىڭ ثىطىٕچي ئبٍىحىسە ئىّب لىٍىٕغبْ ثۀي ٔبزىط ،ھىجطەجٕىڭ ٍ - 4ىٍي ضەثىئۇٌئەۋۋەي ئېَىسىٓ ثۇضۇْ ِۇھبؼىطىگە ئېٍىٕغبٔىسى .ـۇٔساق ثوٌۇـىغب لبضىّبً ،ثەٍَىٕە ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٌسىغب جىعىٍغبْ جبالق ؼۈضىؽىٕي ٔبظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثي ثوٌغبْ ۋەلەزىٓ ِەٌۇَ ثوٌغبٔسەن ،ئەڭ ثبٌسۇض ثوٌغبٔسا ھىجطەجٕىڭ ٍ - 5ىٍىغب جىعىفمب ثوٌىسۇ .ثۇٔىڭ ٍ - 6ىٍي ثوٌۇؾ ئېھحىّبٌٍىمىّۇ ثبض .ثىعٔىڭ جەضجىپىّىعزە جۇِۇئە ھەـط ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌّبلحب.ؼۈضە ٔبظىً ثوٌغبْ ھىجطى ٍ - 4ىٍي ٍەھۇزىَالض جوذحىّبً ۋەلە چىمىطىپ جۇضغبْ ٍىً ئىسى. « ۋەؼىمە » زەپ ئبجبٌغبْ ھۆججەجحە وۆضؼىحىٍگۀسەن ضەؼۇٌۇٌالھ ھىجطەجحىٓ وېَىٓ ٍەھۇزىٌ 324
لەثىٍىٍىطى ثىٍەْ لىٍغبْ وېٍىفىّگە وېٍىفىُ جەضەپحبضٌىطىسىٓ ثىطى ثوٌغبْ لەثىٍىٍەض ثىط - ثىطزىٓ ذىَبٔەت لىٍىفمبٔىسى .ثۇ ؼۈضە ٔبظىً ثوٌۇـحىٓ ئىٍگىطى ثۀي ٔبزىط وېٍىفىّگە ذىَبٔەت لىٍغبْ ثوٌۇپ ،ئۇالض ئۆظٌىطىگە ٍەجىەْ ھەلىمەت ۋە ضوـەْ زەٌىٍٍەضگە لبضىّبؼحىٓ ئىٕىبض لىٍىفٕي جبٌٍىغبٔىسى. ؼۈضە زەٌىً ۋە ئىّبْ ئبضىؽىسا ثىۋاؼحە ثىط ِۇٔبؼىۋەت لۇضىسۇ .ؼۈضىسە « ٔىجبزٌىك پىفمەزەَ ۋە ؼبثىك ثوٌغۇچىغب ئبئىث ئەِەغ ،ئەوؽىچە ھەلىمەجىە ؼبزىك ثوٌغۇچىغب ئبئىححۇض » زېگەْ ھەلىمەجٕي ئبٔب جېّب لىٍىٕغبْ. ؼۈضىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ئەھٍي وىحبة ِەزىٕە ٍەھۇزىٍَىطى ئىسى .گەضچە ئۇالض ۋەھىٌ ۋە ٔۇثۇ ۋۋەت ھەلىمىحىگە ئىّبْ ئېَحمبْ ثوٌؽىّۇ ،ئبذىطلي ۋەھىٌ ۋە ئبذىطلي ٔەثىگە ئىّبْ ئېَحّىسى .ئۇالض ثۇٔىڭ ثىٍۀال لبٌّبؼحىٓ ٍۀە ۋەھىٌ ۋە ٔۇثۇۋۋەجٕي ئىٕىبض لىٍغبْ ِۇـطىىالض ثىٍەْ ثىط ؼەپحە جۇضزىٍ .ۀە وېٍىپ ،ثۇٔي ھەلىمەجٕىڭ ضوـەْ زەٌىٍٍىطى ئۆظٌىطىگە ٍېحىپ وەٌگۀسىٓ وېَىٓ لىٍسى .ھبٌجۇوي ،ئۇالض ئىٍگىطى ٍېمىٕسا وېٍىسىغبْ ثىط ٔەثي ئبضلىٍىك ِۇـطىه ئەضەثٍەضٔىڭ ئەزىپىٕي ثېطىسىغبٍٔىمىٕي زاۋا لىٍغبٔىسى ( ثەلەضە .) 89 ،ھەلىمەت ئېٕىك ۋە ضوـەْ زەٌىٍٍىطى ثىٍەْ ئوجحۇضىغب چىممبٔسا ھەؼەجروضٌىمي ؼەۋەثىسىٓ ھەلىمەجٕي ئىٕىبض لىٍىپ ئبظزى ( ثەلەضە.) 109 ، وىحبة ئەھٍي ِۇـۇٔساق لىٍىؿ ئبضلىٍىك ئۆظىٕىڭ وىحبثٍىطى ۋە ئۆظىگە وەٌگەْ ئەٌچىٍەضگىّۇ ئىفۀّەٍسىغبٍٔىمىٕي ٔبِبٍەْ لىٍغبٔىسى .ؼۈضە ثۇ جبضىرىٌ ۋەلە ئبضلىٍىك جەثىئي ثىط جەٌەپٕي ئوجحۇضىغب لوٍىسۇٍ .ۀي ،ئىٍگىطىىي ۋەھىَگە ثوٌغبْ ئىحبئەت زاۋاؼىٕىڭ ئىؽپبجي ئەٌچىٍەض ظۀجىطىٕىڭ ئبذىطلي ھبٌمىؽىغب ئىّبْ ئېَحىفحب ئەڭ ئبٌسىسا ثوٌۇـحۇض .ھبٌجۇوي ،ئۇالض ِۇـطىىالضزىّٕۇ وېَىٓ لبٌسى.
وما تَػ َفار َؽ الا ِذين أُوتُوا الْ ِكتَاب إِاَل ِمن بػع ِد ما جاءتْػهم الْبػيِنَةُ ( )4وما أ ُِمروا إِاَل لِيػعب ُدوا ا ِ ِ ي اَّللَ َمُْلص َ ْ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ ُْ ََ َ ََ ُ ِ ِ ص ََّل َة ويػؤتُوا الازَكا َة وذَلِ ِ ين الْ َقيِّ َم ِة ()5 يموا ال ا َ ُ ْ َ َ ين ُحنَػ َفاءَ َويُق ُ كد ُ لَوُ ال ّد َ
« وىحبة ثېطىٍگۀٍەض پەلەت ئۆظٌىطىگە ضوـەْ زەٌىً وەٌگۀسىٓ وېَىٕال ئىرحىالپ لىٍىفحي. ئۇالض پەلەت اﷲ لىال ذبٌىػ ئىجبزەت لىٍىفمب ،زىٓ ثەٌگىٍەؾ ھولولىٕىڭ پەلەت اﷲ لىال ذبغ ئىىۀٍىىىگە ئىّبْ ئېَحىپ ،ثبجىً ثوٌغبْ ھەض ٔەضؼىسىٓ ٍۈظ ئۆضۈـىە ،ئىجبزەت ٔ /بِبظٔي الٍىمىسا ئبزا لىٍىفمب ،ظاوبت /پبوٍىٕىفمب ۋە جېرىّۇ وۆپەٍحىؿ ئۈچۈْ ثېطىٍىفي وېطەن ثوٌغبٕٔي ثېطىفىە ثۇٍطۇٌسى .ئۀە ـۇالض ئەثەزىٌ لىّّەجٍەض ؼىؽحېّىؽىسۇض ٔ ( /بِبظ ،ظاوبت ) جوغطا زىٕسۇض » ( - 4 .) 5 ٔۇضغۇٍٔىغبْ ِۇـطىىالض ئىّبْ ئېَحىپ ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ٍېٕىسىٓ ئوضۇْ ئبٌغبٔسا ،ئۇالض ٔىجبزٌىمٕي جەؼٍىّىَەت ۋە ؼبزالەجحىٓ ئىعزىّەً ،پىفمەزەٍِىه ۋە ؼبثىك ثوٌۇـحىٓ ئىعزىگۀىسى. ؼۈضە ثۇ ئىجطەت ئۈؼحىسىٓ ھەض زەۋض ۋە ھەض ِۇھبجبثمب: ھەلىمەت ھەض زەۋض ۋە ِبوبٔسا پەضلٍىك جىٍالض ،پەضلٍىك ئۇؼۇي ۋە ئۇؼٍۇثالض ثىٍەْ لبٍحىسىٓ ئۆظىٕي ٔبِبٍەْ لىٍىسۇ .ھەلىمەجٕىڭ ٍېڭي جەجەٌٍىؽىٕي پەلەت « ثىعگە » ئبئىث ثوٌّىغبٍٔىمي ٍبوي ثۇ جەھەجحە پىفمەزەَ ثوٌغبٍٔىمىّىع ئۈچۈْ ضەت لىٍىؿ ثۇ ؼۈضىٕىڭ وبٍىفىغب ئۇچطاؾ زېگۀٍىىحۇض .ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ئبٍەجٍىطىسە ـېطىه لوـۇـٕي جۇضِۇؾ ئبزىحىگە 325
ئبٍالٔسۇضىۋاٌغبٔالض « ِەذٍۇلالضٔىڭ ئەڭ ظىَبٍٔىمي » زەپ ؼۈپەجٍىٕىسۇ ( .) 6ئىّبْ ئېَحمبْ ۋە ئىّبٔىغب ِبغ ھبٌسا ثىط ھبٍبت ٍبـىغبٔالض « ِەذٍۇلبجٕىڭ ئەڭ ٍبذفىؽي » زەپ جؤۇـحۇضۇٌىسۇ ( .) 7 ِەذٍۇلبجٕىڭ ئەڭ ٍبذفىٍىطى ثوٌغبْ ئىّبْ ۋە ؼبٌىھ ئەِەي ئىگىٍىطىگە ضەثجي ثىٍەْ ثوٌغبْ ِۇٔبؼىۋەجحە « ِەِٕۇْ »ٌىمٕىڭ ٍەوىە جەضەپٕي ئەِەغ ،ھەض ئىىىي جەضەپٕي ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسىغبٍٔىمي ئەؼىەضجىٍىسۇ: «اﷲ ئۇالضزىٓ ضاظى ثوٌىسۇ ،ئۇالضِۇ اﷲ جىٓ ِەِٕۇْ ثوٌىسۇ » ( .) 8
ھەشر ضۈرىطي ؼۈضىگە - 2ئبٍىحىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ئبذىطەجىە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ھبٌسا ئىفٍىحىٍگەْ « ٍىغىؿ، جەَ لىٍىؿ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ھەـط » وەٌىّىؽي ئىؽىُ لىٍىپ لوٍۇٌغبِْ .ەظوۇض وەٌىّە ثۇ ٍەضزە ۋەلەگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ھبٌسا « ئۇضۇٔۇؾ ،لوظغىٍىؿ ،ئىؽَبْ وۆجۈضۈؾ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ. جىعِىعى ضىۋاٍەت لىٍغبْ ثىط ھەزىؽحە ؼۈضە ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ئىجٓ ئبثجبؼٕىڭ ِەظوۇض ؼۈضىٕي ھەـط زەپ ئبجىغبْ ؼەئىس ثىٓ جۇثەٍطٔي « ثۀي ٔبزىط ؼۈضىؽي » زەپ ئبجبؾ ھەلمىسە ٔەؼىھەت لىٍغبٍٔىمي ِەٌۇَ ثوٌّبلحب ( ثۇذبضى ) .ئىجٓ ئبثجبؼٕىڭ ٔېّە ئۈچۈْ ثۇٔساق زېگۀٍىىي وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ .ئەؼٍىسە ثۇ ثىط ئېحىطاظ ثوٌۇپ ،ثۇ ئېحىطاظ ؼۈضىٕىڭ « ھەـط » ئىؽّىگە لبضىحىٍّبؼحىٓ ،ثەٌىي ثۇ ئىؽىّٕىڭ ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي ۋە ٔبظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثىٕي ثىٍّەٍسىغبْ وىفىٍەض جەضىپىسىٓ ذبجب چۈـىٕىپ لېٍىؿ ئېھحىّبٌي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبْ .ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئىؽّي ؼۈپىحىسە ِەـھۇض ثوٌغبْ ھەـط وەڭ زائىطىسە لوثۇي لىٍىٕغبْ لىَبِەجحىىي لبٍحىسىٓ جىطىٍىفٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ھەـط ئەِەغ ،ئەوؽىچە ضەؼۇٌۇٌالھ ثىٍەْ ثىحىُ جۈظگۀٍىىىگە لبضىّبؼحىٓ ئىؽَبْ وۆجۈضگەْ ٍەھۇزىٌ لەثىٍىؽي ثۀي ٔبزىطٔىڭ « ئىؽَبٔي »ٔي ثىٍسۈضىسىغبْ « ھەـط »زۇض. ؼۈضە ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ئىجٓ ئبثجبغ لوٍغبْ ئىؽىُ ۋە ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي ٔەظەضگە ئېٍىٕغبٔسا ،ؼۈضىٕىڭ ھىجطى ٍ - 4ىٍي ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ِەٌۇَ ثوٌّبلحب .ثۇ جبضىرحب ثۀي ٔبزىط ٍەھۇزىٍَىطى ِەزىٕىسىٓ ؼۈضگۈْ لىٍىٕغبٔىسى .ثۇ ٍەھۇزىٌ لەثىٍىؽي ثۇ ضاٍۇٔغب ٍ 600ىً ئىٍگىطىٍ ،ۀە ثىط ضىۋاٍەجىە لبضىغبٔسا ھەظضىحي ِۇؼب زەۋضىسە وەٌگەْ .ثۀي ٔبزىط ،ئۆٌىّبٌىطى ئۆظ ئىچىسىٓ چىممبْ ھبضۇْ جەِەجىسىٓ وەٌگەْ ثوٌۇپِ ،ەزىٕىٕىڭ ٍېعا ئىگىٍىه ئىفٍىطى ثۇالضٔىڭ ِؤوپوٌٍىمىسا ئىسى .ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثىّۇ ثۇ ِەؼىٍە ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه. ؼۈضە ھەظضىحي ئوؼّبٔغب ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ جەضجىپحە ثەٍَىٕە ٔ -ۇض ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ. ثۇ جىعىٍىؿ جوغطا ثوٌّىغبْ .چۈٔىي ٔۇض ؼۈضىؽي ٔبظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثىسىٓ ِەٌۇَ ثوٌغبٔسەن، ثەٍَىٕە ؼۈضىؽىسىٓ ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبْٔ .ۇض ؼۈضىؽي ھىجطى ٍ - 3ىٍىسا ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ ثوٌۇپ ،ثەٍَىٕە ؼۈضىؽي ھىجطى ٍ - 4ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ .ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە ئبٌىئىّطاْ - ئەھعاة ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌغبْ .ثۇ جەضجىپ ئبٌسىٕمىؽىغب لبضىغبٔسا جېرىّۇ جوغطا ئەِەغ. 326
چۈٔىي ئبٌىئىّطاْ ؼۈضىؽي ثىٍەْ ئەھعاپ ؼۈضىؽىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ جبضىري ئوذفىّبٍسۇ .ؼۈضە، ثىعٔىڭ جەضجىپىّىعزە ثەٍَىٕە ِ -ۇٔبفىمۇْ ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌّبلحب. ھىجطەجحىٓ وېَىٓ ضەؼۇٌۇٌالھ ِەزىٕىسىىي ٍەھۇزىَالض ثىٍەْ ثىط ئىححىپبق ئەھسىٕبِىؽي ( ؼەھىپە ) جۈظۈـىەْ .ثەزىط ظەپىطىسىٓ وېَىٓ ِەزىٕە ٍەھۇزىٍَىطىسىٓ ثىط لىؽّي ئۆظٌىگىسىٓ ضەؼۇٌۇٌالھٕي جەۋضاجحب غبٌىپ زەپ ؼۈپەجٍۀگەْ « وېٍىفي ئېٕىك ثوٌغبْ پەٍغەِجەض » ٔىڭ زەي ئۆظى ئىىۀٍىىىٕي جبوبضٌىسىٌ .ېىىٓ ئۇھۇزٔي ِەغٍۇثىَەت زەپ لبضاپ ٔبٔىوضٌۇق لىٍىفي ئۇالضٔىڭ وۈچىە چولۇٔغبٍٔىمىٕي ئبـىبضىالپ لوٍسى .ثۀي ٔبزىط جۈظۈٌگەْ ئەھسىٕبِىگە ذىالپٍىك لىٍىپ ،لۇضەٍؿ ثىٍەْ ئىححىپبق جۈظۈـحي .ئۇالض ئەھسىٕبِىگە ئبؼبؼەْ ثىط ِۇؼۇٌّبٕٔىڭ ؼەھۋۀٍىىي ؼەۋەثىسىٓ ئوجحۇضىغب چىممبْ ذۇْ ثەزىٍىٕي جۆٌەـىە ضىئبٍە لىٍّىسى .ثۇٔىڭ ثىٍۀال لبٌّبً ،ضەؼۇٌۇٌالھمب ؼۈٍمەؼث لىٍّبلچي ثوٌۇـحي .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ضەئىؽي وبئبة ثىٓ ئەـطەپ ضەؼۇٌۇٌالھٕي لبضىالؾ ھەضىىىحىٕي ثبـٍىغبْ ثوٌۇپِ ،ەوىىٍىه ِۇـطىىالضٔي ِەزىٕىسىىي ِۇؼۇٌّبٔالضغب لبضـي وۈـىۈضجىىٕي ئبظزەن ،ئىؽالَ جبِبئىحي ئىچىسىىي ئەڭ ھۆضِەجٍىه ئبٍبٌالضٔي وەِؽىحىسىغبْ ئىفىك ـېئىطٌىطىٕي ٍبظغبْٔ .ەجىجىسە ٍېپىك ـەوىٍسىىي ثىط ھەضىىەت ثىٍەْ جبظاالٔسى. ئۇالضٔىڭ ثۇ ذىَبٔىحي ؼەۋەثىسىٓ ضەؼۇٌۇٌالھ ئۇالضغب ئىىىي ٍوٌسىٓ ثىطٔي جبٌالـٕي ـەضت لىٍسىٍ .ۀيٍ ،ب ِەغٍۇپ ثوٌغۇچي ھەِّە ٔەضؼىؽىسىٓ ئبٍطىٍىپ لبٌىسىغبْ ثىط ئۇضۇؾ ٍبوي ثېؽبجىٕي ئېٍىپ ِەزىٕىسىٓ چىمىپ وېحىؿ .ثۀي ٔبزىط ثىط لبضاضغب وېٍىفي ئۈچۈْ ئوْ وۈْ ِۆھٍەت ؼوضىسى .لبضاضٌىطى ھەلمىسە جبۋاة ئېٍىؿ ئۈچۈْ ئەۋەجىٍگەْ ئبثسۇٌالھ ثىٓ ئۇثەً ثىٓ ؼەٌۇي ثوٍؽۇّٔبؼٍىمي ۋە ئۆظىٕىڭ ئۇالضغب ئىىىي ِىڭ وىفي ثىٍەْ ٍبضزەَ لىٍىسىغبٍٔىمي ھەلمىسە ۋەزە ثەضزى .ـۇٔىڭ ثىٍەْ ثۀي ٔبزىط ئىؽالِغب لبضـي ئىؽَبْ وۆجۈضزى .ـۇٔىڭ ثىٍەْ ئبٌحە لەٌئەؼىٕىڭ ھەِّىؽي ِۇھبؼىطىگە ئېٍىٕسى .ثىط لبٔچە ھەپحىٍىه ِۇھبؼىطىسىٓ وېَىٓ ٍبضزەَ ھەلمىسىىي ۋەزىٕىڭ ٍبٌغبٍٔىمىٕي وۆضۈپ ٍىحىپ جەؼٍىُ ثوٌسى .ثۇ ۋەلە ھىجطى ٍ - 4ىٍي ضەثىئۇٌئەۋۋەي ئېَىسا ٍۈظ ثەضزى .ھەض ئۈچ ئبئىٍىگە ثىط جۆگە ئېٍىپ ِېڭىفمب ضۇذؽەت لىٍىٕىؿ ٔەجىجىؽىسە 600جۆگىٍىه ثىط وبضۋاْ ثىٍەْ ثۀي ٔبزىط ِەزىٕىسىٓ وۆچۈپ وەجحي .ئۇالض ئۆٍٍىطىٕي ئۆظ لوٌي ثىٍەْ چېمىپ جبـالپ ،ئىفىه -زەضىعىٍىطىسىٓ جبضجىپ لۇِۇضۇپ ئېٍىپ وەجىەْ ثوٌۇپ ،ثىط لبٔچە ئبئىٍىٕي ھېؽبپمب ئبٌّىغبٔسا ھەِّىؽي ؼۈضىَەگە ثېطىپ ٍەضٌەـحي. ؼۈضىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « فەً » ِبٔب ثۇ ثۀي ٔبزىط ئېٍىپ وېحەٌّىگەْ ِۇلىُ ِۈٌۈوٍەض ئىسى. ثۇ ئۇلۇَ « غۀىّەت » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ئۀفبي ؼۈضىؽىسىٓ پەضلٍىك ھبٌسا « جىٕچ ٍوي ثىٍەْ ئېطىفىەْ ئۇضۇؾ غۀىّەجٍىطى » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ضەؼۇٌۇٌالھ ثۇ ِبٌالضٔي ئۀؽبضالضغب ثەضِەً ئېحىمبزى ئۈچۈْ ٍۇضت ِ -بوبٔىٕي جبـالپ چىمىپ وەجىەْ ِۇھبجىطالضغب جەلؽىُ لىٍىپ ثەضزى. ثۇ ؼۈضىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ِبي ِ -ۈٌۈن ئبضلىٍىك ئەذاللي ٔەؼىھەت ثەضِەوحە .ثوٌۇپّۇ ئىٕؽبْ ِۈٌۈن ئبضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەت ھەلمىسە جوذحىٍىپٍ ،ەھۇزىٍَىفىفٕىڭ ئەڭ جىپىهئبالِەجٍىطىسىٓ ثىطؼىٕىڭ ِبي ِ -ۈٌۈوىە ثېطىٍىپ وېحىؿ ئىىۀٍىىىگە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئبغسۇضِبلحب .ثۀي ٔبزىطزىٓ لبٌغبْ « فەً »ٔىڭ ِۇھبجىطالضغب ثېطىٍىفىٕىڭ ؼەۋەثي زەۋض ۋە ِبوبٔسىٓ ھبٌمىغبْ جۆۋۀسىىي پطىٕؽىپحۇض: 327
« ( ئبٌالھ ٔىڭ ثۇٔساق لىٍىفي ) ِۈٌۈوٕىڭ ئىچىڭالضزىىي ثبٍالض ئبضىؽىسا لوٌسىٓ لوٌغب ئۆجۈپ ٍۈضِەؼٍىىي ئۈچۈٔسۇض » ( .) 7 ثۇ ؼۈضىٕىڭ - 9ئبٍىحي لۇضئبٔسا « ثبـمىالضٔىڭ ِۀپەئەجىٕي ئۆظىٕىڭ ِۀپەئەجىسىٓ ئەال ثىٍىؿ » زېَىفىە ثوٌىسىغبْ « ئىؽبض » ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثىطزىٕجىط ئبٍەجحۇض:
ِ والا ِذين تَػبػ اوءوا الداار و ِْ ِ ِ ِ ِ اجةً ِِماا أُوتُوا اجَر إِلَْي ِه ْم َوََل ََي ُدو َف ِٓت ُ ص ُدوِرى ْم َح َ اْلّيَا َف م ْن قَػْبل ِه ْم ُُيبو َف َم ْن َى َ ََ َ َ َ ُ ِِ ِ ِ ك ُى ُم الْ ُم ْفلِ ُحو َف اصةٌ َوَم ْن يُ َ وؽ ُش اح نػَ ْف ِس ِو فَأُولَئِ َ ص َ َويػُ ْؤث ُرو َف َعلَى أَنْػ ُفس ِه ْم َولَ ْو َكا َف ِب ْم َخ َ
« ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ،ئۇالض ( ٍۀي ِۇھبجىطالض ) وېٍىفحىٓ ثۇضۇْ ئۇالضغب ِبوبْ جەٍَبضٌىغبْ ۋە لەٌجىسە ئىّبٕٔي ٍەضٌەـحۈضگۀٍەضگە ( ثېطىٍىسۇ ) .ئىّبٔي وۈچٍۈن ثوٌغبٔالض (ٍۀي ئۀؽبضالض) ٍېٕىغب ھىجطەت لىٍىپ وەٌگۀٍەضٔي (ٍۀي ِۇھبجىطالضٔي) زوؼث جۇجىسۇ ،ئۇالضغب ثېطىٍگەْ ٔەضؼىٍەض ئۈچۈْ ئىچي جبضٌىك لىٍّبٍسۇ ،ئۇالض ِۇھحبج جۇضۇلٍۇق ثبـمىالضٔىڭ ِۀپەئىحىٕي ئۆظٌىطىٕىڭ ِۀپەئىحىسىٓ ئەال ثىٍىسۇ .ثبـمىالضٔىڭ ئىٍىىسىىىگە وۆظ جىىىفحىٓ ؼبلالٔغبٔالض ئۀە ـۇالض ٔىجبجٍىممب ئېطىفىۈچىٍەضزۇض » ( .) 9 ئوذفبؾ ث ىط ِبوبْ ۋە ظاِبٔسا ٍبـىغبْ ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ئۆظئبضا ِەؼئۇٌىَىحي ثبض ،ئەٌۋەجحە .ثىطاق ئوذفبؾ ثىط ِبوبْ ۋە ظاِبٔسا ثىطٌىىحە ٍبـىّىؽىّۇِ ،ۇئّىٍٕەضٔىڭ ئۆظئبضا ِەؼئۇٌىَىحي ثوٌىسۇ .ثۇ ِەؼئۇٌىَەجٕىڭ ئەڭ ئبٌسىسا ھبٍبجالضٔىڭ ثبلىٌ ئبٌەِگە ؼەپەض لىٍىپ وەجىۀٍەضگە ثوٌغبْ ِەؼئۇٌىَىحي وەٌّەوحە .ـۇٔساق ،ثىط ِۇئّىٓ « جىطىىٍەضٔىڭ ئۆٌۈپ وەجىۀٍەضگە لبضىحب ٔېّە ِەؼئۇٌىَىحي ثوٌىسۇ؟ » زېَەٌّەٍسۇ .جۆۋۀسىىي ئبٍەت ِبٔب ثۇ ِەؼئۇٌىَەجٕي ئەؼٍەجّەوحە:
ِ ِ اِ ِ ِ ِِ اِ وًن َِبِْْلّيَ ِ اف َوََل ََْت َع ْل ِٓت قُػلُوبِنَا ين َسبَػ ُق َ ين َجاءُوا من بَػ ْعدى ْم يَػ ُقولُو َف َربػانَا ا ْغف ْر لَنَا َوِْل ْخ َواننَا الذ َ َوالذ َ ِ ِِ وؼ ارِح ٌيم اك َرءُ ٌ ين َآمنُوا َربػانَا إِن َ غ ًَّّل لّلاذ َ
ئۇالضزىٓ وېَىٓ وەٌگۀٍەض « :ضەثجىّىع! ثىعگە ۋە ثىعزىٓ ئىٍگىطى ئىّبْ ئېَحىپ ۋاپبت ثوٌغبْ لېطىٕساـٍىطىّىعغب ِەغپىطەت لىٍغىٓ ،زىٍٍىطىّىعزا ِۇئّىٍٕەضگە لبضـي زۈـّۀٍىه پەٍسا لىٍّىغىٓ ،ضەثجىّىع! ؼەْ ٔبھبٍىحي ِەغپىطەت لىٍغۇچىؽەِْ ،ېھطىجبٔؽەْ » زەٍسۇ ( .) 10 ِۇٔبپىمالض ثىٍەْ ثۀي ٔبزىط ئبضىؽىسىىي ِەذپىٌ ئۇچطىفىفالضٔي ِۆجىعىۋى ـەوىٍسە ئبـىبضىٍىغبْ ئبٍەجٍەض وبپىطالض ئبضىؽىسىىي ھەِىبضٌىمٕىڭ ئەؼٍىسە ٔبھبٍىحي ئبجىع ئىىۀٍىىىٕي ثبٍبْ لىٍّبلحب « :ئۇالضٔي ئۆَ زەپ ئوٍالٍؽەْ ،ھبٌجۇوي ئۇالضٔىڭ زىٍٍىطى جبضلبلحۇض » ( .) 14 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ئبٍەجٍىطى ئبٌالھ لب ئىّبْ ئېَحىپ ئفۀچ لىٍغبْ ھەض ِۇئّىٕگە ِەؼئۇٌىَىحىٕي ئەؼٍىحىؿ ۋە ئبگبھالٔسۇضۇـحۇض « :ؼىٍەض اﷲ ٔي ئۇٔحۇغبْ ،ـۇٔىڭ ثىٍەْ اﷲ ئۇالضغب ئۆظٌىطىٕي ئۇٔحۇٌسۇضغبْ وىفىٍەضزەن ثوٌّبڭالضِ .) 19 ( » ...،ەؼئۇٌىَەجؽىعٌىىٕىڭ ئەڭ چوڭي ۋەھىَگە لبضىحب ووض ۋە گبؼحەن ِۇئبِىٍە لىٍىفحۇض « .ئەگەض ثىع لۇضئبٕٔي ثىطەض جبغمب ٔبظىً لىٍؽبق ،چولۇَ ؼەْ ئۇٔىڭ اﷲ جىٓ لوضلمبٍٔىمحىٓ ثبؾ ئەگىۀٍىىىٕيٍ ،ېطىٍىپ وەجىۀٍىىىٕي وۆضەجحىڭ ) 21 ( » ...،زېَىؿ ئبضلىٍىك ،ئىٕؽبٔغب « :ئي ئىٕؽبْ! ؼەْ جبغسىٓ ۋە جبـحىّٕۇ ثەن ھېؽؽىعِۇ؟ » زېَىٍّەوحە:
328
اِ ِ اب الناا ِر ين نَ ُسوا ا اى ْم أَنْػ ُف َس ُه ْم أُولَئِ َ ك ُى ُم الْ َفاس ُقو َف (ََ )19ل يَ ْستَ ِوي أ ْ اَّللَ فَأَنْ َس ُ َص َح ُ َوََل تَ ُكونُوا َكالذ َ ِ ِ إتن ِاة أَصحاب ْ ِ ص ِّد ًعا َوأ ْ إتَناة ُى ُم الْ َفائ ُزو َف ( )22لَْو أَنْػَزلْنَا َى َذا الْ ُق ْرآَ َف َعلَى َجبَ ٍل لََرأَيْػتَوُ َخاش ًعا ُمتَ َ اب َْ ْ َ ُ َص َح ُ ِمن خ ْشي ِة اِ ض ِربػُ َها لِلن ِ ااس لَ َعلا ُه ْم يَػتَػ َف اك ُرو َف ()21 ك ْاْل َْمثَ ُ اؿ نَ ْ اَّلل َوتِْل َ ْ َ َ
« ؼىٍەض اﷲ ٔي ئۇٔحۇغبْ ،ـۇٔىڭ ثىٍەْ اﷲ ئۇالضغب ئۆظٌىطىٕي ئۇٔحۇٌسۇضغبْ ِەؼئۇٌىَەجؽىع وىفىٍەضزەن ثوٌّبڭالض ،ئۀە ـۇالض پبؼىمالضزۇض /جوغطا ٍوٌسىٓ ئبظغبٔالضزۇض .ئەھٍي زوظاخ ثىٍەْ ئەھٍي جۀٕەت (لىَبِەت وۈٔي) ثبضاۋەض ثوٌّبٍسۇ ،ئەھٍي جۀٕەت ثوٌؽب ٔىجبزٌىممب ئېطىفىۈچىٍەضزۇض .ئەگەض ثىع لۇضئبٕٔي ثىطەض جبغمب ٔبظىً لىٍؽبق چولۇَ ؼەْ ئۇٔىڭ اﷲ جىٓ لوضلمبٍٔىمحىٓ ثبؾ ئەگىۀٍىىىٕيٍ ،ېطىٍىپ وەجىۀٍىىىٕي وۆضەجحىڭ ،ثىع ثۇ ِىؽبٌالضٔي وىفىٍەضگە ئۇالض ئۈؼحىسە پىىىط لىٍؽۇْ زەپ ثبٍبْ لىٍىّىع » ( .) 21 - 19 ۋەھىَٕىڭ ئەڭ ٍۇلىطى پەٌٍىؽي ئبٌالھ ٔىڭ ئۆظ ظاجي ھەلمىسە ؼۆظ لىٍغبْ ثۆٌەوٍىطىسۇض .ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ئۈچ ئبٍىحي ِبٔب ثۇ ٍۇلىطى پەٌٍىٍەضزىٓ ثىطؼي:
اَّللُ الا ِذي ََل إِلَوَ إِاَل ُىو َع ِاَلُ الْغَْي ِ اَّللُ الا ِذي ََل إِلَوَ إِاَل اه َادةِ ُى َو الار ْْتَ ُن الارِح ُيم (ُ )22ى َو ا ُى َو ا ب َوالش َ َ ِ وس ال اس ََّل ُـ الْ ُم ْؤِم ُن الْ ُم َهْي ِم ُن الْ َع ِز ُيز ْ اَّللِ َع اما يُ ْش ِرُكو َف (ُ )23ى َو ا إتَبا ُار الْ ُمتَ َكِِّبُ ُسْب َحا َف ا ُى َو الْ َمل ُ اَّللُ ك الْ ُقد ُ اٖتسَن يسبِح لَو ما ِٓت ال اسماو ِ ات َو ْاْل َْر ِ اٖتَ ِك ُيم ()24 ض َوُى َو الْ َع ِز ُيز ْ ْ ص ِّوُر لَوُ ْاْل ْ اٗتَالِ ُق الْبَا ِر ُ ئ الْ ُم َ َٔتَاءُ ُْ ْ َ ُ َ ّ ُ ُ َ ََ
« اﷲ جىٓ ثبـمب ھېچ ِەثۇز ( ثەضھەق ) ٍولحۇض ،ئۇ ٍوـۇضۇٕٔي ،ئبـىبضىٕي ثىٍگۈچىسۇض ،ئۇ ٔبھبٍىحي ـەپمەجٍىىحۇضٔ ،بھبٍىحي ِېھطىجبٔسۇض ( ٍۀي زۇَٔب ۋە ئبذىطەجحە ) وەڭ ضەھّەت ئىگىؽىسۇض .اﷲ جىٓ ثبـمب ھېچ ِەثۇز ( ثەضھەق ) ٍولحۇض ،ئۇ ( ِۇجٍەق ) پبزىفبھحۇض ( ٍۀي پۈجۈْ ِەذٍۇلبجٕىڭ ِبٌىىىسۇض ) ،پبوحۇض ( ٍۀي ھەِّە ٔۇلؽبٔسىٓ پبوحۇض )ِ ( ،ۇئّىٍٕەضگە ) ؼبالِەجٍىه ثېغىفٍىغۇچىسۇض ( ،زوؼحالضٔي لوضلۇٔچحىٓ ،ئبظاثحىٓ ) ئەِىٓ لىٍغۇچىسۇض ،ھەِّىٕي وۆظىحىپ جۇضغۇچىسۇض ،غبٌىجحۇض ،لەھط لىٍغۇچىسۇض ،ئۇٌۇغٍۇق ئىگىؽىسۇضِ ( ،ۇـطىىالضٔىڭ ) ـېطىه وەٌحۈضگەْ ٔەضؼىٍىطىسىٓ پبوحۇض .اﷲ ( ھەِّىٕي ) ٍبضاجمۇچىسۇضٍ ( ،ولٍۇلحىٓ ) پەٍسا لىٍغۇچىسۇض، ( ھەِّە ٔەضؼىگە ) ؼۈضەت ( ـەوىً ) ثېغىفٍىغۇچىسۇض ،ئەڭ چىطاٍٍىك ئىؽىّالضغب ئىگىسۇض، ئبؼّبٔالضزىىي ۋە ظېّىٕسىىي ٔەضؼىٍەض ئۇٔىڭغب جەؼجىھ ئېَحىپ جۇضىسۇ ،ئۇ غبٌىجحۇض ،ھېىّەت ثىٍەْ ئىؿ لىٍغۇچىسۇض » ( .) 24 - 22 ضەؼۇٌۇٌالھ ئبٌالھ ٔي جؤۇـحۇضغبْ ثۇ ئبٍەجٍەضٔي ھەض وۈٔي ؼەھەضزە ئولۇـٕيٍ ،ۀي ِۇئّىٕٕىڭ ھەض وۈٔىٕىڭ ثىطىٕچي وۈٔحەضجىپىٕىڭ ئبٌالھ ثوٌۇـىٕي ( ئولۇـحىٓ ِەلؽەت ثۇ ) جەۋؼىَە لىٍغبْ ( جىطِىعى ) .ثۇ جەۋؼىَەزە ،ثۇ ئبٍەجٍەضگە ثبـٍىغبٔسا ئىؽحىئبظە ( ئەئۇظۇ) ... ئولۇـّۇ ٍەض ئبٌىسۇ .ثۇ ،ظېھىٕگە جبھبضەت ئبٌسۇضۇؾ ،ثوٌۇپّۇ ِۇجٍەق ھەلىمەت ثوٌغبْ ئبٌالھ ھەلمىسە جەپەوىۇض لىٍغبٔسا ،ئبٌالھ لب ؼېغىٕىؿ جەۋؼىَەؼىسۇض .ثۇٔىڭ ِەلؽىحي ٔبھبٍىحي ئېٕىك: ئىٕؽبْ ئەلٍي ِۇجٍەق ظات ثوٌغبْ ئبٌالھ ٔي جەؼەۋۋۇض لىٍىفحىٓ ئبجىع ثوٌغبٍٔىمحىٓ ،ئبٌالھ ٔي ئەؼّب ۋە ؼۈپەجٍىطى ثىٍەْ ثىٍىؿ ،جؤۇؾ ۋە چۈـىٕىفٕي جەۋؼىَە لىٍّبلحب .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ِەظوۇض ئبٍەجٍەضزە ئبٌالھ ٔي ثىٍىؿ ،جؤۇؾ ۋە چۈـىٕىفىّىعگە ۋەؼىٍە ثوٌىسىغبْ 16ئىؽىُ -ؼۈپەت جىٍغب ئېٍىپ ئۆجۈٌگەْ. 329
ثۇ ئبٍەجٍەض لۇضئبٔسا ئەڭ وۆپ ئىالھىٌ ئەؼّب ئبضلب -ئبضلىسىٓ جىٍغب ئېٍىٕغبْ ئبٍەجٍەض ثوٌۇپ، ثۇ ئبضلىٍىك « زۇَٔب پبٔي ،ئبٌالھ ثبلىٌ » زېّەوحە.
يۇَبفىمۇٌ ضۈرىطي ؼۈضە ِەظِۇٔىغب ئبؼبؼەْ « ئىىىي ٍۈظٌىّىچي وىفىٍەض ِ /ۇٔبپىمالض » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ِۇٔبفىمۇْ » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضىسە ھەض زەۋض ۋە ِبوبٔسا ئۇچطاپ جۇضىسىغبْ ئىىىي ٍۈظٌىّىچي ـەذؽٍەضٔىڭ ضوھي - ھبٌىحي ئبٔبٌىع لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،جۇٔجي ٔەؼىً جەضىپىسىٓ ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،جەثۇن غبظىحي جەضٍبٔىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسىىي ضىۋاٍەجٍەضٔي ۋەلە جەؼحىمٍىّبٍسۇ .چۈٔىي ثۇ غبظات ئېٍىپ ثېطىٍغبْ ھىجطى ٍ - 9ىٍىسا ِەزىٕىسە ِۇٔبپىمالض ٔوپۇظىٕي ٍولبجمبٔىسى .ؼىَەض ۋە جەپؽىط ؼبھەؼىسىىي ٔوپۇظٌۇق ـەذؽٍەضٔىڭ ثبٍبٔىغب لبضىغبٔسا ِۇٔبپىمالضٔىڭ وبجحىۋېفي ئىجٓ ئۇثەٍگە ئبئىث ثوٌغبْ - 8ئبٍەجحىىي ؼۆظىٕي ثۀي ِۇؼحبٌىمحب ئېٍىپ ثبضغبْ غبظاجحب زېگۀىسى .ئۇ ِۇٔساق زېگۀىسىِ « :ەزىٕىگە /ـەھەضگە لبٍحؽبق ،ئەڭ ئەظىع ئبزەَ ( ٍۀي ئبثسۇٌالھ ئىجٓ ئۇثەً ۋە ِۇٔبپىمالضٔىڭ ئۆظٌىطىٕي زېّەوچي ) ئەڭ ذبض ئبزەِٕي ( ٍۀي ضەؼۇٌۇٌالھٕيِ ،ۇئّىٍٕەضٔي زېّەوچي ) ِەزىٕىسىٓ چىمىطىۋېحىسۇ » ( .) 8 ۋەلەٌىه ثۇٔىڭ جوغطا ئىىۀٍىىىٕي جەؼحىمٍىّبلحب. ثۇٔىڭغب ئبؼبؼەْ ؼۈضىٕىڭ ھىجطى ٍ - 5ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ِەٌۇَ ثوٌّبلحب .ؼۈضىٕي ٔىؽب ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٌسىغب جىعىفمب ثوٌىسۇ. ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇـىغب ؼەۋەة ثوٌغبْ ۋەلەٌىه جۆۋۀسىىىچە: ثۀي ِۇؼحبٌىك غبظىحي جەضٍبٔىسا ئۀؽبضالضزىٓ ثىط وىفي ثىٍەْ ِۇھبجىطالضزىٓ ثىط وىفي ئبضىؽىسا ؼۇ ٔۆۋىحي ؼەۋەثىسىٓ غەۋغب چىمىسۇِ .ۇٔبپىمالضٔىڭ وبجحىۋېفي ئبثسۇٌالھ ثىٓ ئۇثەً ثىٓ ؼەٌۇي ثۇ غەۋغبٔي ضەظىً غەضىعى ئۈچۈْ جېپىٍغۇؼىع پۇضؼەت زەپ لبضاپ ،ثۇ جىسەٌٕي ؼۈٍئىؽحىّبي لىٍىپ ئۀؽبض جەضەپحە جۇضىسۇ .ئۇ ِۇھبجىطالضغب ثوٌغبْ ٔبضاظىٍىمىٕي ئىپبزىٍەٍسۇ ۋە ِەزىٕىگە لبٍحىپ ثبضغبٔسا « ـەھەضٔىڭ ئەڭ ئەظىع ئبزىّي ئەڭ ذبض ئبزەِٕي چىمىطىۋېحىسىغبٍٔىمىٕي » ئېَحىسۇ. ثۇ ذەۋەض ضەؼۇٌۇٌالھمب ٍەجىۀسىٓ وېَىٓ ،ضەؼۇٌۇٌالھ ئۇٔي چبلىطىحىپ ؼۆظٔىڭ ئەؼٍىٕي ئۇٔىڭسىٓ ؼوضاٍسۇٌ ،ېىىٓ ئۇ ئىٕىبض لىٍىسۇ .ۋەھىٌ ئۇٔىڭ ٍبٌغبٔچىٍىمىٕي پبؾ لىٍغبٔسىٓ وېَىٓ ،ئۇٔىڭغب ضەؼۇٌۇٌالھحىٓ وەچۈضۈَ ؼوضاؾ جەوٍىپي ثېطىٍىسۇ ،ئەِّب ئۇ لوثۇي لىٍّبٍسۇ ( ئىجٓ وەؼىط )ٔ .ىفبق -ئىّبٔغب ؼەي لبضاؾ « ،ئىّبْ ئەذاللىسىٓ » ِەھطۇَ ثوٌۇـحۇض .ثۇ جەضىپي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔساِ ،ۇٔبپىمٍىك ثىط ئەلىسە ِەؼىٍىؽي ثوٌۇـحىٓ ظىَبزە ثىط ئەذالق ِەؼىٍىؽىسۇض. ثۇٔىڭ جەوحىسە جوغطا ثوٌّىغبْ ئبٌالھ جەؼەۋۋۇضى ۋە ئبذىطەجىە ئىفۀّەؼٍىه چۈـۀچىؽي ٍبجىسۇ. لۇضئبْ ئىٕؽبٔالضٔي ئېحىمبز ٔۇلحىؽىسىٓ ِۇئّىٓ ،وبپىط ۋە ِۇٔبپىمحىٓ ئىجبضەت ئۈچ جۈضگە ئبٍطىَسۇ. ِۇٔبپىك جبـمىٌ وۆضۈٔۈـي جەھەجحىٓ ِۇئّىٕگە ،ئىچىي زۇَٔبؼي ٔۇلحىؽىسىٓ وبپىطغب ئوذفبٍسۇ. 330
جبـمىٌ وۆضۈٔۈـىٕىڭ ِۇئّىٕگە ئوذفبؾ ثوٌۇـي ثىطاۋٔي ِۇئّىٓ لىٍىفمب وۇپبٍە لىٍّبٍسۇ .ئەِّب، ٔىفبلي ثىطاۋٔي وبپىطزىّٕۇ ذەجەضٌىه ھبٌغب وەٌحۈضۈـىە ٍېحىپ ئبـىسۇ. ؼۈضە ثىط ـەذؽىَەجٕىڭ پبضچىٍىٕىفىغب ثوٌغبْ ٔىفبلٕي جبضىرىٌ ئۆضٔەوٍەض ۋە ـەذؽٍەض ئبضلىٍىك چۈـۀسۈضۈپ ئۆجىسۇ .ئۇالض ئىفۀسۇق زېگۀسە ٍبٌغبْ ئېَحمبٔىسى ،ھەجحب ٍبٌغبٔسىٓ لەؼەَ لىٍّبلحب:
ِِ ِ ي اك لََر ُس ُ اك لََر ُسولُوُ َو ا اَّللِ َو ا وؿ ا اَّللُ يَػ ْعلَ ُم إِن َ إِذَا َجاءَ َؾ الْ ُمنَاف ُقو َف قَالُوا نَ ْش َه ُد إِن َ اَّللُ يَ ْش َه ُد إِ اف الْ ُمنَافق َ لَ َك ِاذبو َف ( )1ااَت ُذوا أَّْيَانػَهم جناةً فَصدوا عن سبِ ِيل اِ اه ْم َساءَ َما َكانُوا يَػ ْع َملُو َف ()2 َ اَّلل إِنػ ُ ُ ُْ ُ َ َ ْ َ
ِۇٔبپىمالض ؼېٕىڭ ئبٌسىڭغب وەٌگەْ چبغسا « :گۇۋاھٍىك ثېطىّىعوي ؼەْ ھەلىمەجەْ اﷲ ٔىڭ ئەٌچىؽىسۇضؼەْ » زەٍسۇ ،ؼېٕىڭ ھەلىمەجەْ اﷲ ٔىڭ ئەٌچىؽي /ضەؼۇٌي ئىىۀٍىىىڭٕي اﷲ ثىٍىسۇ ،اﷲ گۇۋاھٍىك ثېطىسۇويِ ،ۇٔبپىمالض ھەلىمەجەْ ٍبٌغبٔچىالضزۇض .ئۇالض ئۆظٌىطىٕىڭ ٍبٌغبْ لەؼەٍِىطىٕي لبٌمبْ لىٍىۋاٌسى ،ثۇ ئبضلىٍىك اﷲ ٔىڭ ٍوٌىسىٓ ئبظزۇضزى ،ئۇالضٔىڭ لىٍّىفي ٔېّىسېگەْ ٍبِبْ! ( .) 2 - 1 ٔىفبلٕي ئۆظىگە ؼىڭسۈضىۋاٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئۇالضٔىڭ لەٌجٍىطى ِۆھۈضٌۀگەْ ( .) 3ئۇالض جبـمي وۆضۈٔۈؾ ۋە وىَىٕىفىسىٓ جبضجىپ ھەِّە جەضىپىٕي ئبٌساِچىٍىك ئبؼبؼىغب لۇضغبْ ثوٌۇپ، لۇضئبٕٔىڭ ثۇالض ھەلمىسىىي ئوذفىحىفي وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ: « گوٍب ئۇالض جبِغب ٍۆٌەپ لوٍۇٌغبْ ( چىطىپ لبٌغبْ ) ٍبغبچالضزۇض » ( .) 4 ئۇالض ئۈچۈْ ِەغپىطەت جىٍىگۈچي ئبٌالھ ضەؼۇٌي ثوٌغبْ جەلسىطزىّۇِ ،ۇٔبپىمالض ھەضگىعِۇ ئبٌالھ ٔىڭ ئەپۇؼىغب ٔبئىً ثوالٌّبٍسۇ ( .) 6 ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ثۆٌىىي ئىٕفبق ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌۇپ ،زەِبٌٍىممب ئىٕفبق ثىٍەْ ٔىفبق ئبضىؽىسا ثىط ِۇٔبؼىۋەت ٍولحەن جۇٍۇٌؽىّۇ ،ھەَ جىً ھەَ ِبھىَەت جەھەجحىٓ ثىط -ثىطى ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋىحي ثبض .ثۇ ِۇٔبؼىۋەت لبضىّۇلبضـىٍىمٕىڭ ِۇٔبؼىۋىحي ثوٌۇپٔ ،ىفبق ئىىىي ٍۈظٌىّىچىٍىىحۇض .ئىىىي ٍۈظٌىّىچي ثوٌغبٔالضٔىڭ ثىطال زۇَٔبؼي ثوٌىسۇ .ئىٕفبق ئىىىي زۇَٔبٌىك ثىط ئىّبٕٔىڭ ئەؼەضىسۇض:
ِ َي أَيػها الا ِذين آَمنُوا ََل تُػ ْل ِه ُكم أَموالُ ُكم وََل أَوََل ُد ُكم عن ِذ ْك ِر اِ ك ُى ُم ك فَأُولَئِ َ اَّلل َوَم ْن يَػ ْف َع ْل َذل َ َ َ ْ َْ ْ َ ْ ْ َ ْ َ َ ِ ِ ِ ْ ِ ِ َج ٍل ت فَػيَػ ُق َ َح َد ُك ُم الْ َم ْو ُ وؿ َر ِّ ب لَ ْوََل أَ اخ ْرتَِِن إ ََل أ َ اٗتَاس ُرو َف (َ )9وأَنْف ُقوا م ْن َما َرَزقْػنَا ُك ْم م ْن قَػْب ِل أَ ْف ََيِِْتَ أ َ اؽ وأَ ُكن ِمن ال ا ِِ قَ ِر ٍ ي ()12 يب فَأَ ا صاٖت َ صد َ َ ْ َ
ئي ِۇئّىٍٕەض! ِبٌٍىطىڭالض ۋە ثبٌىٍىطىڭالض ؼىٍەضٔي اﷲ ٔىڭ ظىىطىسىٓ ( ٍۀي اﷲ ٔىڭ جبئەت ـ ئىجبزىحىسىٓ ) غەپٍەجحە لبٌسۇضِىؽۇْ ،وىٍّەضوي ـۇٔساق لىٍىسىىەْ ،ئۇالض ظىَبْ جبضجمۇچىالضزۇض. ثىطىڭالضغب ئۆٌۈَ وېٍىپ « :ضەثجىُ! ٔېّىفمب ِېٕي ( ٍۀي ئەجىٍىّٕي ) ثىط ئبظ وېچىىحۈضِىسىڭ، ؼەزىمە لىٍىپ ٍبذفىالضزىٓ ثوالض ئىسىُ » زېَىفحىٓ ثۇضۇْ ،ئۆظۈڭالضغب ضىعىك لىٍىپ ثېطىٍگەْ ٔەضؼىٍەضٔي ؼەزىمە /ئىٕفبق لىٍىڭالض ( .) 10 - 9 ٔەجىجە :ئىٕفبق ٔىفبلٕىڭ ۋاوؽىٕىؽىسۇض.
َىطب ضۈرىطي 331
ثۇ ؼۈضە ؼۈضىٕىڭ ثېفىسا ئوضۇْ ئبٌغبْ ذبٔىُ -لىعالضٔىڭ ھەق -ھولۇلي ۋە ِەؼئۇٌىَىحىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ ئبٍەجٍەضگە ئبؼبؼەْ « ئبٍبٌالض » ِۀىؽىسىىي « ٔىؽب » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ؼبھبثىٍەض ِەظگىٍىسىال ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ثوٌۇپ « ،لىؽمب ٔىؽب ؼۈضىؽي » زەپ ئبجبٌغبْ جبالق ؼۈضىؽىسىٓ ئبٍطىؿ ِەلؽىحىسە « ئۇظۇْ ٔىؽب ؼۈضىؽي » زەپ ئبجىغبٔالضِۇ ثوٌغبْ ( ثەؼبئىط ). ئبٍبٌالضٔىڭ ئىؽّي جىٍغب ئېٍىّٕبٍسىغبْ ثىط جەِىئىَەجحە ،ذبٔىُ -لىعالضٔىڭ ھەق -ھولولي ۋە ِەؼئۇٌىَىحي ھەلمىسە جوذحبٌغبْ ثىط ؼۈضىٕىڭ ثوٌۇـي لۇضئبْ ۋۇجۇزلب چىمبضغبْ ئىجحىّبئىٌ ئىؽالھبجالضزىٓ ثىطؼىسۇض .لۇضئبْ ذبٔىُ -لىعالضغب ثىط ؼۈضە ئبٍطىغبْ .ثۇٔي وۈٔىّىع ظاِبٔىۋىٍَىمىسىىىسەن « ئبٍبي » ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئەِەغ ،ثەٌىي « ئىٕؽبْ » ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ لىٍغبْ .ثۇ ِەلؽەت ؼۈضىٕىڭ جۇٔجي ئبٍىحىسىال « ئي ئىٕؽبٔالض! ؼىٍەضٔي ثىط ِەۋجۇزىَەجحىٓ ٍبضاجمبْ ،ئۇٔىڭسىٓ (ٍۀي ئۆظ جىٕؽىسىٓ) ئۇٔىڭ جۈپحىٕي ٍبضاجمبْ ۋە ئۇالضزىٓ ٔۇضغۇْ ئەض ـ ئبٍبٌالضٔي ٍبضاجمبْ » ...زېَىؿ ئبضلىٍىك ثبٍبْ لىٍغبْ .ثۇ ئبضلىٍىك لۇضئبْ ئبؼبغ لىٍغبْ پطىٕؽىپٕىڭ ئەضوەوٍىه ٍبوي ئبٍبٌٍىك ئەِەغ ،ثەٌىي « ئبزىّىٍَىه » ئىىۀٍىىىٕي ،ئىٕؽبٔىَەت ئۈچۈْ ئوضجبق ِۀپەئەجٕىڭ ھەض زائىُ ئبٌسىٕمي ئوضۇٔغب لوٍۇٌىفي وېطەن ئىىۀٍىىىٕي ،ھبٍبجٕىڭ ثۇ ئوضجبق ِۀپەئەجي ئۈؼحىسە ثەضپب لىٍىٕىفي وېطەوٍىىىٕي ،جىٕؽىَەت پەضلىٕىڭ ئبٍطىّچىٍىممب ؼەۋەة ثوٌّبؼٍىمىٕي ،ئۇٔىڭ فىحطى ثىط ۋەظىپە جەلؽىّبجي ئىىۀٍىىىٕي ئىّب لىٍّبلحب. ؼۈضە ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ثۇٔىڭسا ـۈثھە ٍوق .ھەظضىحي ئوؼّبٔغب ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ جەضجىپحە ئۀفبي – ئەھعاپ ،ئىجٓ ئبثجبؼمب ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ جەضجىپحە ئۀفبي -ھەـطٍ ،ۀي – 86 ئوضۇٔغبٍ ،ۀە ئىجٓ ئبثجبؼمب ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ ثبـمب ثىط جەضجىپحە ِۇِحەھىٕە ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍغبْ .ئىجٓ ئبثجبغ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضٔي ثەلەضە ،ئۀفبي ،ئبٌىئىّطاْ ،ئەھعاپ، ِۇِحەھىٕە ۋە ٔىؽب ؼۈضىؽي ـەوٍىسە جىعغبْ .ئىّبَ جبفەضگە ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ جەضجىپحە ئۀفبي - ئەھعاپ ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب - 88 ،ئوضۇٔغب جىعىٍغبْ. ٍۇلىطىسىىي ِەٌۇِبجالضزىٓ ِەٌۇَ ثوٌغبٔسەن ،ثۇ ئۈچ جەضجىپحە ؼۈضىٕىڭ ئوضٔي پەضلٍىك. ثىعٔىڭچە ئەڭ ِۇۋاپىك ٍەض ِۇٔبفىمۇْ ِ -ۇجبزىٍە ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضىؽىسۇض .چۈٔىي ٔىؽب ؼۈضىؽي ذۀسەن ئۇضۇـىسىٓ وېَىٕال ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ ثوٌؽب وېطەن .ثۇٔىڭغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ثۇ جبضىد ھىجطى ٍ - 4ىٍىغب جوغطا وېٍىسۇ .ئەگەض ٍېحىّالضٔىڭ ِبي ِ -ۈٌىي ھەلمىسىىي - 2ئبٍەت ئۇھۇز ٍېحىٍّىطى ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌؽب ،ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ۋالحي ٍ - 4ىٍىٕىڭ ثېفىسا ھەجحب 3 ٍىٍٕىڭ ئبذىطىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇـي ِۇِىىٓ .ئەگەض - 2ئبٍەجحىىي ٍېحىّالض ثەظى ضىۋاٍەجٍەضزەثبٍبْ لىٍىٕغبٔسەن غەجبفبٍٔىك ( ِۇـطىه ئەضەة لەثىٍىٍەض ئىححىپبلىٕىڭ ئىؽّي ) ثىط ئبزەِٕىڭ جىَۀىسىٓ لبٌغبْ ٍېحىٍّىطى ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌؽب ،ؼۈضىٕي ذۀسەن ئۇضۇـي ثوٌغبْ ھىجطى ٍ - 5ىٍىسا ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ زېَىفىە ثوٌىسۇ .غەجبفبٍٔىمالض ئەڭ ثبٌسۇض ثوٌغبٔسا ذۀسەن ئۇضۇـىسىٓ وېَىٓ ِۇؼۇٌّبْ ثوٌغبْ ئىسى. ئبجىع ثىط ئېھحىّبٌٍىك ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا ،ؼۈضىٕىڭ ثبؾ لىؽّىٕىڭ ھىجطى ٍ - 6ىٍسىىي ھۇزەٍجىَە ؼۈٌھىؽىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ زېَىفىىّۇ ثوٌىسۇ .ئبٌىئىّطأسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ئېٕىك .چۈٔىي « جەٍەِّۇَ ئبٍىحي » زېَىٍگەْ - 43ئبٍەت ھىجطى ٍ - 5ىٍىسىىي ِۇضەٍػ غبظىحىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ. 332
ؼۈضىٕىڭ جبِبٍِىٕىفي ئەڭ ثبٌسۇض ثوٌغبٔسا ھىجطى ٍ - 7ىٍىغب جوغطا وېٍىسۇ .ھەجحب ئبِبٔەجٕي ئەھٍىگە لبٍحۇضۇؾ ھەلمىسىىي ( ،) 58ئۇضۇـٕي وۆڭٍي جبضجّىغبٔالضٔي ئبگبھالٔسۇضغبْ ( ) 75ۋە لەالٌە ئبٍەجٍىطىٕىڭ ( ٔ ) 176بظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثي ٔەظەضگە ئېٍىٕغبٔسا ،ؼۈضىٕىڭ ھىجطى - 8 ٍىٍىغىچە زاۋاَ لىٍغبٍٔىمىٕي ثىٍگىٍي ثوٌىسۇ .ئبِبٔەجٕي ئەھٍىگە جبپفۇضۇـمب ثۇٍطىغبْ - 58 ئبٍەجٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثي ؼۈپىحىسە وۆضؼىحىٍگەْ ۋەلە ِەوىىٕىڭ فەجھي جەضٍبٔىسا ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ وەئجىٕىڭ ئىچىگە وىطِەوچي ثوٌۇـي ؼەۋەثىسىٓ ٍۈظثەضگەْ .ثەظىٍەض لەالٌە ئبٍىحىٕي لۇضئبٔسا ئەڭ ئبذىطلي لېحىّسا ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەت زەپ ئېالْ لىٍىفي ؼۈضىٕىڭ جبِبٍِىٕىفىٕي ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ۋاپبجىغىچە ئېٍىپ ثبضىسۇٌ .ېىىٓ لەالٌە ئبٍىحي ِۇجٍەق ِۀىسە ئەڭ ئبذىطلي لېحىُ ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەت ئەِەغ ،ئەڭ ئبذىطلي لېحىُ ٔبظىً ثوٌغبْ ئەھىبَ ئبٍەجٍىطىسىٓ ثىطؼي زەپ لبضاؾ جېرىّۇ ِۇۋاپىك. ؼۈضە ثىط پۈجۈْ گەۋزە ھبٌىحىسە جۆۋۀسىىىسەن ثەؾ ئبؼبؼٍىك ئبِبٔەجٕي ِۇھبپىعەت لىٍىفٕي ِەلؽەت لىٍىسۇ: .1جبْ .2ئەلىً .3زىٓ ٔ .4ەؼىً /ئەۋالز ِ .5بي ِ -ۈٌۈن ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽىٕي ئبزاٌەت ۋە لبٔۇْ جەـىىً لىٍّبلحب .لبٔۇْ ئبؼبؼىٕىڭ « ئىٕؽبٔىَەت »ٔىڭ ئوضجبق ِۀپەئەجي ۋە ِەؼئۇٌىَەت ئەذاللي ئىىۀٍىىىٕي جەوىحٍىگەْ ئبٍەت ثىٍەْ ؼۈضە ثبـالٔغبْ .ثۇ ئبٍەت ِۇھبجبثٍىطىٕي ئبٌالھ ئبٌسىسا ِەؼئۇٌىَەجچبْ ثوٌۇـمب چبلىطىؿ ثىٍەْ ثىطگە، وىفىٕىڭ زىممەت ٔەظىطىٕي ھەَ ئىٕؽبٔىَەجٕىڭ ھەَ ِەضھەِەجٕىڭ ؼىّۋوٌي ثوٌغبْ « ضەھىُ ( ثبالٍبجمۇ )زاـٍىك »لب ئبغسۇضىسۇ.
اِ سوِ ِ ث ِمْنػ ُه َما ِر َج ًاَل َكثِ ًّيا اح َدةٍ َو َخلَ َق ِمْنػ َها َزْو َج َها َوبَ ا ااس اتاػ ُقوا َربا ُك ُم الذي َخلَ َق ُك ْم م ْن نَػ ْف ٍ َ ََي أَيػ َها الن ُ اَّللَ َكا َف َعلَْي ُك ْم َرقِيبًا اَّللَ الا ِذي تَ َساءَلُو َف بِِو َو ْاْل َْر َح َاـ إِ اف ا َونِ َساءً َواتاػ ُقوا ا
« ئي ئىٕؽبٔالض! ؼىٍەضٔي ثىط ِەۋجۇزىَەجحىٓ ٍبضاجمبْ ،ئۇٔىڭسىٓ ( ٍۀي ئۆظ جىٕؽىسىٓ ) ئۇٔىڭ جۈپحىٕي ٍبضاجمبْ ۋە ئۇالضزىٓ ٔۇضغۇْ ئەض ـ ئبٍبٌالضٔي ٍبضاجمبْ ضەثجىڭالض ئبٌسىسىىي ِەؼئۇٌىَىحىڭالضٔي ئۇٔحۇِبڭالض .ثىط ـ ثىطىڭالضزىٓ ٔەضؼە ؼوضىغبٔسا ٔبِي ثىٍەْ ؼوضاٍسىغبْ اﷲ ۋە ثۇ ئىٕؽبٍٔىك ضىفحىڭالض ئبٌسىسىىي ِەؼئۇٌىَىحىڭالضٔي ئۇٔحۇـحىٓ ؼبلٍىٕىڭالض .اﷲ ھەلىمەجەْ ؼىٍەضٔي ( ٍۀي پۈجۈْ ئەھۋاٌىڭالضٔي ) وۆظىحىپ جۇضغۇچىسۇض » ( .) 1 ئبٔسىٓ وېَىٓ ئبئىٍە ھەق -ھولۇلىٕي چۆضىسىگەْ ھبٌسا ٍېحىّالضٔىڭ ھەلمىگە ضىئبٍە لىٍىفمب ثۇٍطۇٌغبْ ئبٍەجٍەض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 7 - 2ذبغ ھبٌسا ٍېحىّالض ،ئوِۇِىٌ جەھەجحىٓ « ئىگە - چبلىؽىعالض » ِەؼىٍىؽي ھەض لبٔساق ثىط جەِئىَەجٕىڭ لبٔبۋاجمبْ ٍبضىؽىسۇضٍ .ېحىّالض زېَىٍگۀسە، ئۇلۇَ جەھەجحىٓ ثۇ زائىطىگە جۇٌالض ۋە جەِئىَەجحىىي ثبـمب ئىگە -چبلىؽىعالضِۇ وىطىسۇٍ .ېحىّالض ِەؼىٍىؽىٕىڭ وېٍىپ چىمىفىٕىڭ ئەڭ ئبٌسىٕمي ؼەۋەثٍەضزىٓ ثىطؼي ئۇضۇؾ ثوٌۇپ ،ثۇ ئبٍەجٍەضٔىڭ ٔبظىً ثوٌۇـىغب ؼەۋەة ثوٌغبْ زەۋض ئبضلب وۆضۈٔۈـىسە ئبضلب -ئبضلىسىٓ ٍۈظ ثەضگەْ ئۇضۇـالض ۋە ئۇٔىڭسىٓ لبٌغبْ ٍبضىالض ٍبجّبلحب .ئۇضۇـٕىڭ ؼەٌجىٌ جەؼىطىگە ئۇچطىغۇچىالض ئبؼبؼەْ 333
ثبٌىالض ۋە ئبٍبٌالض ثوٌۇپ ،ئەگەض ئبٍبٌالض ثبال -چبلىٍىك ثوٌغبٔالض ثوٌؽب ،زەضزى ئىىىي لبت ئېغىط ثوٌّبلحب .ثبال -چبلىٍىك ئبٔىالض ۋە ئبجىؽىسىٓ ئبٍطىٍىپ لبٌغبْ ٍېحىُ لىعالضٔىڭ ھەق -ھولۇلىٕي لبٔساق لوغساؾ ِەؼىٍىؽي ھەض ئۇضۇـحىٓ وېَىٓ ثىط جەضەپ لىٍىٕىفي ظۆضۈض ثوٌغبْ ثىطىٕچي زەضىجىٍىه ِەؼىٍىسۇض .ئەگەض ثۇ ِەؼىٍە ِۇۋاپىك ـەوىٍسە ثىط جەضەپ لىٍىّٕىؽب ،ئۇٔىڭ ئىجحىّبئىٌ چىطىىٍىفىفحىٓ ئەذاللي ثۇظۇلچىٍىممب ،ھەق -ھولۇق زەپؽۀسىچىٍىىىسىٓ ِىطاغ ِەؼىٍىؽىگىچە ثىط لبجبض ِەؼىٍىٍەضٔي وەٌحۈضۈپ چىمىطىسىغبٍٔىمي ئېٕىك .لۇضئبْ ذبغ ھبٌسا ٍېحىّالض ،ئوِۇِىٌ جەھەجحىٓ ھىّبٍە لىٍىٕىفمب ۋە ٍبض ٍ -ۆٌەن ثوٌۇـمب ِۇھحبج ثوٌغبْ ،ئۇضۇـٕىڭ جبالپىحىگە ئۇچطىغۇچىالضٔىڭ ِەؼىٍىؽىٕي ھەي لىٍىؿ جەزثىطٌىطىٕي وۆضؼەجّەوحە .ثۇالضزىٓ ثىطؼي - 3ئبٍەجحە ثبٍبْ لىٍىٕغبْ « وۆپ ئبٍبٌٍىك ثوٌۇؾ » ِەؼىٍىؽي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه جەزثىطزۇضِ .ەٍٍي لبٔساق ثىط ھبوىّىَەت جەضىپىسىٓ ثىىىحىٍگەْ ثوٌۇـىسىٓ لەجئىَٕەظەض ،ھەض ثىط لبٔۇٔي ھەق -ھولوق جەزثىطٌىطىٕىڭ ٍوٌٍۇق ثوٌۇـي ثىط جەضەپٕىڭ ِۀپەئەجىٕي ٔەظەضزە جۇجّبٍسۇ. چۈٔىي ھەض لبٔساق ھەق -ھولۇق ِەؼىٍىؽي ئۆظىٕىڭ ئېحىطاپ لىٍىٕىفىٕي ئۇ لبٔۇٕٔي ئىجطا لىٍىسىغبْ ئىٕؽبٔالضٔىڭ ۋىجسأىسىٓ ئبٌىسۇ .ـۇڭب لۇضئبْ ھەض ثىط ھەق -ھولۇق ِەؼىٍىؽىسە ثىط ثەٌگىٍىّە ثېىىحىۀسىٓ وېَىٕال ئىٕؽبٕٔىڭ ۋىجسأىغب ذىحبة لىٍىسۇِ .بٔب ثۇ ؼەۋەثحىٓ- 3 ، ئبٍەجٕىڭ ئبذىطىسىّۇ ِۇھبجبثالضٔي ئبٌالھ ئبٌسىسا ِەؼئۇٌىَەجچبْ ثوٌۇـمب چبلىطغبْ ۋە ئبٌالھ ٔىڭ زائىُ ئىٕؽبٕٔي ٔبظاضەت لىٍىپ جۇضىسىغبٍٔىمي ئەؼٍىحىٍگەْ. « ٍېحىّالض ِەؼىٍىؽي لۇضئبٔسا ِۇـۇٔساق ِۇھىُ ِەؼىٍە لبجبضىسىٓ ئوضۇْ ئبٌغبْ .ئۇٔسالحب فىمىھحب " ثوۋا ٍېحىّي " زەپ ئبجبٌغبْ ۋە ۋاپبت ثوٌغۇچىٕىڭ ئۇٔىڭسىٓ ثۇضۇْ ۋاپبت ثوٌغبْ ثبٌىؽىٕىڭ ٍېحىٍّىطىغب ( ٍۀي ِىطاغ ئىگىؽىٕىڭ ٍېحىُ ۋە ئىگە -چبلىؽىع ٔەۋضىٍىطىگە ) ٔېّە ئۈچۈْ ِىطاؼحىٓ ٔېؽىۋە ثېطىٍّىگەْ؟ » ؼوئبٌي وىفىٕىڭ ئەلٍىگە وېٍىفي ِۇِىىٓ .ـۇٔساق، ِىطاغ ٔىؽجىحي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ 11ۋە - 12ئبٍەجٍەضزە جىٍغب ئېٍىٕغبٔالض ئبضىؽىسا ٍېحىّالض ٍوق .ثۇ ئبٍەجٍەض ٍېحىّالضٔىڭ ظىَىٕىغب ئەِەغ ،ئەوؽىچە پبٍسىؽىغب ثوٌۇپ - 8 ،ئبٍەجحە ِىطاغ جەلؽىٍّەـحە ٍېحىّالضغب ثىط ٔېؽىۋە ثېطىفىە ثۇٍطۇٌغبْ .ثىطاق لبٔچە ئۈٌۈؾ ئبٌىسىغبٍٔىمي ثەٌگىٍۀّىگەْ. ِىطاؼحىٓ ثېطىٍىسىغبْ ھەلمىٕىڭ ئېٕىك ثەٌگىٍۀّىگۀٍىىي ٍېحىّالضٔىڭ ظىَىٕىغب ئىفٍىحىٍّەؼٍىىي وېطەن .چۈٔىي ِىطاؼحىٓ ئبٌىسىغبْ ِىمساضٔي ثەٌگىٍەٍسىغبْ ئبٍەجٍەض 11ۋە 12 – ئبٍەجحۇض - 8 .ئبٍەت ٍېحىّالضغب ٔېؽىۋە ثېطىفىە ثۇٍطۇٍسۇٍ .ۀي ثۇٍ ،ېحىّالض ِىطاؼحىٓ ھەلمي ثەٌگىٍۀگۀٍەضزىٓ ئبٌسىٕمي ئوضۇٔسا زېگۀٍىىحۇض .چۈٔىي ِىطاغ ثۆٌۈٔگۀسىٓ وېَىٓ ھېچٕەضؼە لبٌّبٍسۇ .ـۇڭب ٍېحىّالضغب ِىطاؼحىٓ ھەق ثېطىٍىسىغبْ ثوٌؽبِ ،ىطاغ جەلؽىُ لىٍىٕىفحىٓ ثۇضۇْ ثېطىٍىسۇِ .ىمساضىٕىڭ ثەٌگىٍۀّىگەْ ثوٌۇـيٍ ،ېحىّالضٔىڭ ظىَىٕىغب ؼۈٍئىؽحىّبي لىٍىّٕبؼٍىمي الظىُ .ئۀئۀىۋىٌ چۈـۀچىسە ِەؼىٍىگە ثۇ ٔۇلحىسىٓ لبضىّىغبْ ثوٌؽب ،ثۇ لۇضئبٕٔىڭ ِەؼىٍىؽي ئەِەغ ،ثەٌىي ئۀئۀىٕىڭ ِەؼىٍىؽىسۇض .لۇضئبْ پەلەت وېٍەچەوٕىال ئەِەغ ،ئۀئۀىٕىّۇ ٍېڭىسىٓ ـەوىٍٍۀسۈضگۈچىسۇض. فىمىھ ئىٍّىسە ِىطاغ جەلؽىّبجي « فەضائىع »ِ ،ىطاغ ئبٍەجٍىطى « فەضائىع ئبٍەجٍىطى » زەپ ئبجبٌغبْ ۋە ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ِەـھۇض ثوٌغبْ .ثۇ ٔۇلحىسا ـۇٔي ئەؼىەضجىپ ئۆجۈؾ وېطەوىي، وۆضۈٔۈـحە ِىطاغ ۋە ۋەؼىَەت ثەٌگىٍىّىؽي جىٍغب ئېٍىٕغبْ - 21 - 7ئبٍەجٍەض ئبضىؽىسىىي ثۆٌەوٕىڭ ئبؼبؼٍىك جېّىؽي « ِىطاغ » ئەِەغ ،ثەٌىي « ئبٍبي »ٔىڭ ھەلمىسۇض .ثوٌۇپّۇ 10 - 7 334
ئبٍەجٍەض ئبٍبي وىفىٕىڭ ھەلمىٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ ۋە ثۇ ھەلٕي زەپؽۀسە لىٍغۇچىالضٔي لوضلۇٔچٍۇقئبلىۋەت ثىٍەْ ئبگبھالٔسۇضىسۇ:
ِِ ِ اِ صلَ ْو َف َسعِ ًّيا ين ََيْ ُكلُو َف أ َْم َو َاؿ الْيَػتَ َامى ظُْل ًما إِاَّنَا ََيْ ُكلُو َف ِٓت بُطُوِن ْم ًَن ًرا َو َسيَ ْ إ اف الذ َ
« ظۇٌۇَ لىٍىپ ٍېحىٍّەضٔىڭ ِبي ـ ِۈٌىىٕي ( ٔبھەق ) ٍەۋاٌىسىغبٔالض ،ـۈثھىؽىعوي ،لوضؼىمىغب ( لىَبِەت وۈٔي ٍېٕىپ جۇضىسىغبْ ) ئوجٕي ٍەۋاٌغبْ ثوٌىسۇ ،ئۇالض ٍېٕىپ جۇضغبْ ئوجمب ( ٍۀي زوظاذمب ) وىطىسۇ » ( .) 10 ئبٍەجحە ھەلمي ھىّبٍە لىٍىٕغبْ « ٍېحىّالض » ثىٍەْ جۇي ثوٌؽۇْ -ثوٌّىؽۇْ ئبٍبٌالضٔىڭ ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٍٔىمي ِەٌۇَ ثوٌّبلحب .لۇضئبٕٔىڭ ثۇ ِەؼىٍىٕي « ِەذؽۇغ ئبٍبٌالض ِەؼىٍىؽي » ؼۈپىحىسە ئوجحۇضىغب لوٍّبؼٍىمي ۋە ثۇٔساق ئبٍطىّبؼٍىمىٕي ئبٍەت ٔبظىً ثوٌغبْ ِەظگىٍسىىي وىفىٍەض ٍبـىغبْ زۇَٔبٔىڭ ،ثۈگۈٔىي « ظاِبٔىۋىٌ زۇَٔب » ئىٕؽبٍٔىطىغب ئوذفبؾ جىٕؽىٌ وىٍّىىٕي ئبٌسىٕمي ئوضۇٔغب لوٍغبْ زۇَٔب ثوٌّىغبٍٔىمي ثىٍەْ ئىعاھالؾ ِۇِىىٓ .ثۇ ھەضگىعِۇ ئۇ وۈٕٔىڭ زۇَٔبؼىسا ئبٍبٌالضغب لبضىحب ئبٍطىّچىٍىك لىٍىّٕىغبٍٔىمىٕي ثىٍسۈضِەٍسۇ ،ئەٌۋەجحە. ـۇٔسالحىّۇ ،جبھىٍىَەت ئىٕؽبٍٔىطىسا ثۇ ئبٍطىّچىٍىممب لبضىّبؼحىٓ ،لۇضئبْ ٔبظىً ثوٌغبْ ِۇھىححىىي ئىٕؽبٔالض ظېھٕىسە وۈٔىّىع ئىٕؽبٍٔىطىغب لبضىغبٔسا جىٕىؽىَەت ئبٍطىّچىٍىمٕىڭ ئبظ ئىىۀٍىىي ِەٌۇَ ثوٌّبلحب. ٍۇلىطىسىىي ئبٍەجحىٓ وېَىٓ ِىطاغ ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەض وېٍىسۇ ( .) 12 - 11ثۇ ثۆٌەوٕىڭ ئبزالمي غبٍىؽي ۋە ِەلؽىحي ِىطاغ ٔىؽجىحىٕي ضەلەٍِىه ـەوىٍسە ثەٌگىٍەـحىٓ ظىَبزە، ھەلؽىعٌىمٕىڭ ئبٌسىٕي ئېٍىؿ ۋە ئبزاٌەجٕي ثەضپب لىٍىفحۇض .ثۇ ٔىؽجەجٍەض ئىچىسە ،ئۆظ ۋالحىسىىي جەِئىَەجحە ثىط ئىؽالھبت ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ثىط ئىجطائبت ثبـالٔغبٍْ .ۀي ،ئبٍبي وىفىگە ئەض وىفي ئبٌغبْ ِىطاؼٕىڭ ٍېطىّىچىٍىه ِىطاغ ئېٍىؿ ھەلمي ثېطىٍگەْ ( .) 11ئبٍبي وىفي ِىطاؼحىٓ ٔېؽىۋە ئبالٌّىغبْ ،لىع ثوۋالالض جىطىه وۆِۈۋېحىٍگەْ ،ئۆٌگەْ ئبجىٍىطىٕىڭ ئبٍبٌٍىطىّۇ ئوغۇٌٍىطىغب ِىطاغ لبٌغبْ ،ئبٍبي وىفىگە ئېٍىپ -ؼېحىٍىسىغبْ جبۋاض وۆظى ثىٍەْ لبضاٍسىغبْ ثىط زۇَٔبزا ،ئبٍبي وىفىگە ِىطاؼحىٓ ٔېؽىۋە ثېطىفٕىڭ ئۆظى ؼىعچە ئىؽالھبت ثوٌّبً ٔېّە؟ ثۇ ھۆوۈِٕي چۈـىٕىپ ٍېحىفحىىي ئبچمۇچ ،ۋەھىَٕىڭ لبٔۇْ جۇضغۇظۇؾ ئبالھىسىٍىىىسۇض .ۋەھىٌ جەڭ ثۆٌۈـۈٌگەْ ثىط ِىطاؼٕي ئىىىىسەْ ثىطگە چۈـۈضۈپ لوٍّبٍسۇ ،ئەوؽىچە پەلەت ثېطىٍّىگەْ ِىطاؼحىٓ ئبٍبٌالضغب ئۈٌۈؾ ئبٍطىَسۇٍ .ۀي ِۇھبجبثٍىطىغب ثۇ ٔۇلحىسا ضىئبٍە لىٍىفي وېطەن ثوٌغبْ ثەٌگىٍىّىٕي وۆضؼىحىپ ثېطىسۇ .ۋەھىَٕىڭ ثۇ ھۆوّىٕىڭ ؼەۋەثي ثبضٌىمىٕي ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ - 32 ئبٍىحىسىٓ وۆضۈۋاالالٍّىع « :ئەضٌەضٔىڭ جبپبۋىحىسىٓ ئۆظىگە ثىط ھەؼؽە ثبضزۇض ،ئبٍبٌالضٔىڭّۇ جبپبۋىحىسىٓ ئۆظىگە ثىط ھەؼؽە ثبضزۇض » .ئۆظ زەۋضىٕىڭ ئىٕؽبٍٔىطى ِىطاؼحىٓ ئبٍبٌالضغب ئۆظٌىىىسىٓ ھەؼؽە ثېطىسىغبْ ھبٌسا ئەِەغ ئىسى .ئۇضۇؾ ،جىجبضەت ۋە ِىطاؼحىٓ جەـىىً جبپمبْ ئبؼبؼٍىك وىطىُ ئەضٌەضٔىڭ ئىٍىىسە ثوٌۇپ ،ثۇٔساق ثىط جەِئىَەجحە ئبٍبٌالضٔي ِبي ِ -ۈٌۈن ئىگىؽي لىٍىفٕىڭ ھەق -ھولۇق ٔۇلحىؽىسىىي ئەھّىَىحىٕي ئىٕىبض لىٍغىٍي ثوٌّبٍسۇ. وۆظى ،وۆڭٍي ۋەٍبوي پۇجي جبالزا ثوٌغبْ ئۆً -ئوچبلٍىك ذبٔىّالض ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەض ٍۀە ِىطاغ زائىطىؽي ئىچىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ .چۈٔىي ،جەِئىَەجحە ئەڭ چوڭ ئىرحىالپالض ِبي ِ -ۈٌۈوٕي ثۆٌۈـەٌّەؼٍىه ؼەۋەثىسىٓ چىمّبلحب .لبْ زاۋاٌىطىٕىڭ ِۇجٍەق وۆپ لىؽّىّۇ ثۇ ِەؼىٍە ؼەۋەثىسىٓ چىمّبلحبِ .بٔب ثۇ ِەؼٍىٍەضٔىڭ ِەضوىعىسە جەِئىَەجحە ئبجىع ھبٌغب چۈـۈضۈپ 335
لوٍۇٌغبْ ثىط گۇضۇپپىٕىڭ ھەق -ھولۇلي ھىّبٍە لىٍىٕغبِْ .ەؼىٍەْ - 19 ،ئبٍەجحە ِۇٔساق زېَىٍگەْ « :ئي ِۇئّىٍٕەض! ئبٍبٌالضغب ظوضٌۇق لىٍىپ ،ئۇالضٔي ِىطاغ لىٍىپ ئېٍىؿ ( ٍۀي ثىط ئبزەِٕىڭ لوٌىسىٓ ٍۀە ثىط ئبزەِٕىڭ لوٌىغب ئۆجۈپ جۇضىسىغبْ ِبي ئوضٔىسا لىٍىۋاٌّبق ) ؼىٍەضگە زۇضۇغ ثوٌّبٍسۇ » .ـۇٔساقِ ،ۇـحۇِعوض ئەضٌەض وۆپىٕچە ئەھۋاٌسا ئبٍبٌالضغب ِىطاؼچي ثوٌۇۋاالجحي، ھەجحب ئبٍبي وىفىٕىڭ ۋۇجۇزىٕي ثىط ِىطاغ زەپ چۈـىٕەجحي. ئبٔسىٓ ئبئىٍە لۇضۇؾ ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەض وېٍىسۇ ( .) 42 - 22ثۇ ثۆٌەوحە ئۆظ ئبضا جوً لىٍىؿ ھبضاَ لىٍىٕغبٔالضٔىڭ وىٍّەض ئىىۀٍىىي جەپؽىٍي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ ( .) 25 - 23 زىممەت لىٍىسىغبْ ثوٌؽبق ،ثۇ ثۆٌەوٕىڭ جېّىؽىّۇ ھەق -ھولۇق ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىىحۇض .ثۇ ٔۇلحىسا ِۇٔساق ثىط ؼوئبي ئەلٍىّىعگە وېٍىسۇ :ئبٌالھ ثۇ ذىً ثەٌگىٍىّىٍەضٔي ٔېّە ئۈچۈْ ئىٕؽبٔالضٔىڭ ئۆظىگە لوٍۇپ ثەضِەً ،ۋەھىٌ ٍوٌي ثىٍەْ ئۆظى ثەٌگىٍەٍسۇ؟ ثۇ ؼوئبٌٕىڭ جبۋاثىٕي ٍۀە ٔىؽب ؼۈضىؽىٕىڭ ثۇ ثۆٌىىىسىٓ جبپىّىع .چۈٔىي ئىٕؽبٕٔىڭ ھېػ -جۇٍغۇؼىغب ئەؼىط ثوٌۇؾ ئېھحىّبٌي ٍۇلىطى .ثۇ ئەھۋاٌسا ثەٌگىٍىٕىسىغبْ پطىٕؽىپ « ثۀسىگە لۇي ثوٌۇؾ » پطىٕؽىپىسۇض. ٔەپؽىگە ،ھېػ -جۇٍغۇؼىغب ۋە ـەٍئىٍەضگە لۇي ثوٌۇؾ ثۇٔىڭغب ئەگىفىپ وېٍىسۇ .ثۇٔساق ثىط لبٔۇٔىٌ ئۆٌچەَ ،جەزثىمٍىغۇچي ۋە جەزثىمالٔغۇچي ئىٕؽبْ ئۈچۈّٔۇ ٍۈوحۇض .جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەض ثۇ ھەلىمەجٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ:
ِ ِ ِ يد الا ِذ ِ اَّللُ أَ ْف يد ا َو ا يما ( )27يُِر ُ اَّللُ يُِر ُ يد أَ ْف يَػتُ َ ين يَػتابعُو َف ال اش َه َوات أَ ْف َُتيلُوا َمْي ًَّل َعظ ً وب َعلَْي ُك ْم َويُِر ُ َ ِ ف َعْن ُك ْم و ُخلِ َق ِْ بعِي ًفا ()28 اْلنْ َسا ُف َ ُِيَّف َ َ
« اﷲ ؼىٍەضٔىڭ جەۋثەڭالضٔي لوثۇي لىٍىفٕي ذبالٍسۇ ،ـەھۋەجٍەضگە ئەگىفىسىغبٔالض ؼىٍەضٔي جوغطا ٍوٌسىٓ چىمىطىۋېحىفٕي ( ئۆظٌىطىگە ئوذفبؾ فبجىط ثوٌۇـۇڭالضٔي ) ذبالٍسۇ .اﷲ ؼىٍەضٔىڭ ٍۈوىڭالضٔي ٍېٕىىٍىحىفٕي ذبالٍسۇ .ئىٕؽبْ ( ٔەپؽي ذبھىفىغب ذىالپٍىك لىٍىفحىٓ ) ئبجىع ٍبضىحىٍسى » ( .) 28 - 27 - 34ئبٍەت ئبئىٍىسە ؼبزالەجؽىعٌىه ۋە ئىپپەجؽىعٌىه ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثىط چىمىفبٌّبؼٍىك ِەؼىٍىؽىٕي ھەي لىٍىؿ ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌۇپ ،ئبزەجحىىي ثىط چىمىفبٌّبؼٍىمحب ئەلٍىگە ئەڭ ثبـحب وېٍىسىغبْ ئىؿ ئبٍبٌىٕي ئۇضۇؾ ثوٌغبْ ثىط جەِئىَەت ئەضٌىطىگە ثۇٔىڭسىٓ ثبـمب جېرىّۇ ئىٕؽبٔىٌ ئۇؼٍۇة ۋە ٍوٌالضٔىڭ ثبضٌىمىٕي ئەؼٍىحىسۇ. ؼۈضىٕىڭ ثۇ ٍەضگىچە ثوٌغبْ لىؽّىسىىي ِەلؽەجٕي ِۇٔساق ئىرچبِالـمب ثوٌىسۇ :پبن ثىط ئەلىسە ،پبن ثىط ئبڭ ،پبن ثىط ـەذؽىَەت ،پبن ثىط ئبئىٍە ،پبن ثىط ِبي ِ -ۈٌۈن ۋە پبن ثىط جەِئىَەت ثەضپب لىٍىؿ - 43 .ئبٍەت ثىٍەْ ثبـٍىغبْ ۋە زاۋاَ لىٍغبْ ثۆٌەوٍەضٔىڭ ئبذىطلي ِەلؽىسىّۇ پبن ثىط جەِئىَەت ثەضپب لىٍىؿ ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىىحۇض. ؼۈضىسە ھبضاق ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئىىىىٕجي ثىط ثۆٌەن ئوضۇْ ئبٌىسۇ ( ٔ .) 43بِبظ ھۆوۈٍِىطى ۋە جبظىٍىك ئەھىبِي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەضِۇ « جبظىٍىك » ٔىفبٔىٕىڭ ثىط پبضچىؽىسۇض .ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ وىحبة ئەھٍىٕىڭ ئېعىپ وېحىفي جىٍغب ئېٍىٕىسۇ ( .) 57 - 44 جۆۋۀسىىي ئبٍەت ثۇ ؼۈضىٕىڭ ؼەضذىً ئبٍەجٍىطىسىٓ ثىطؼىسۇض:
ِ ِ ِ اَّلل ََل يػ ْغ ِفر أَ ْف ي ْشرَؾ بِِو ويػ ْغ ِفر ما دو َف ذَلِ ِ ِ ِ يما َ إِ اف اَ َ ُ ُ َ َ َ ُ َ ُ ك ل َم ْن يَ َشاءُ َوَم ْن يُ ْش ِرْؾ َب اَّلل فَػ َقد افْػتَػَرى إِْتًا َعظ ً
336
« اﷲ ھەلىمەجەْ اﷲ لب ـېطىه وەٌحۈضۈؾ گۇٔبھىٕي ِەغپىطەت لىٍّبٍسۇ .ذبٌىغبْ ئبزەِٕىڭ ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب گۇٔبھىٕي ِەغپىطەت لىٍىسۇ .وىّىي اﷲ لب ـېطىه وەٌحۈضىسىىەْ ،چوڭ گۇٔبھ لىٍغبْ ثوٌىسۇ » ( .) 48 ثۇ ؼۈضىسىّۇ ٍەھۇزىٍَىفىؿ ذەۋىپىگە وىفىٕىڭ زىممەت ٔەظىطىٕي ٍۀە ثىط لېحىُ ئبغسۇضغبْ. چۈٔىي ۋەھىَگە ـبھىث ثوٌغبْ ۋە ٍەجىۈظۈؾ ۋەظىپىؽي جبپفۇضۇٌغبْ ثىط لەۋِّۇ ئەؼٍي ٔىفبٔسىٓ ٍىطالٍىفىپ وېحىفي ،ثۇظۇٌىفي ِۇِىىٓ .ظېھٕىسە پەٍسا ثوٌغبْ « ۋەھىَسىٓ ٍىطالٍىفىپ ئبزاـمبٔسا لەۋَ وىٍّەضگە ئوذفبپ لبٌىسۇ؟ » زېگەْ ؼوئبٌغب ،ۋەھىٌ « ٍەھۇزىٍَەـىەْ ثۀي ئىؽطائىً لەۋِىگە ئوذفبؾ ثوٌۇپ لبٌىسۇ » زەپ جبۋاة ثەضِەوحە. ؼۈضىسە پبن ثوٌغبْ ئىٕؽبٔالض جەِئىَىحىٕىڭ ۋۇجۇزلب چىمىفي ئۈچۈْ ظۆضۈض ثوٌغبْ ثەٌگىٍىّىٍەض ثەٌگىٍۀگەْ .ثۇالض ذىٍّۇ -ذىً ثوضاْ -چبپمۇٔالض ثىٍەْ جوٌغبْ ھبٍبت ئۈچۈْ چەوٍىه ئۆضٔەوٍەضزۇضٌ .ېىىٓ لۇضئبْ ثىعگە ثۇ ئۆضٔەوٍەضٔي ئبؼبغ لىٍىپٍ ،ىحىپ ثبضِبلچي ثوٌغبْ ٔىفبْ ئۈچۈْ ثوٍالپ ِېڭىفىّىع وېطەن ثوٌغبْ ٍوٌٕي وۆضؼىحىپ لوٍىسۇ ،فوضِىال ثېطىسۇ. ثىط فوضِىال ثىٍەْ ِىڭ ِەؼىٍىٕي ٍەـىىٍي ثوٌىسىغبٍٔىمي ھەِّىگە ِەٌۇَ ثىط ھەلىمەجحۇض. پبن ثوٌغبْ ئىٕؽبٔالض جەِئىَىحىٕىڭ ۋۇجۇزلب چىمىفي ئۈچۈْ ٍبذفىالضزىٓ ثوٌۇؾ وۇپبٍە لىٍّبٍسۇ ،ئبوحىپ ٍبذفىالضزىٓ ثوٌۇؾ ـەضت .لۇضئبْ پبؼؽىپ ٍبذفىالضٔي ئبوحىپ ٍبذفىالضزىٓ ثوٌۇـمب چبلىطىپ ِۇٔساق زەٍسۇ:
اِ اَّللِ والا ِذين َك َفروا يػ َقاتِلُو َف ِٓت سبِ ِيل الطااغُ ِ ِ وت فَػ َقاتِلُوا أَولِياء الشايطَ ِ اف َْ َ ْ ين آَ َمنُوا يػُ َقاتلُو َف ِٓت َسبِ ِيل ا َ َ ُ ُ َ الذ َ إِ اف َكي َد الشايطَ ِ بعِي ًفا اف َكا َف َ ْ ْ « ِۇئّىٍٕەض اﷲ ٍوٌىسا جىھبز /پۈجۈْ وۈچي ثىٍەْ وۆضەؾ لىٍىسۇ ،وبپىطالض ـەٍحبٕٔىڭ ٍوٌىسا ئۇضۇؾ لىٍىسۇ .ـەٍحبٕٔىڭ زوؼحٍىطى ثىٍەْ ئۇضۇؾ لىٍىڭالض .ئۇٔحۇِبڭالضوي ،ـەٍحبٕٔىڭ جەزثىطى ھەلىمەجەْ ئبجىعزۇض » ( .) 76 ۋەھىٌ « ،ئبوحىپ ٍبذفىالضٔىڭ ئبوحىپ ٍبِبٍٔىمٕىڭ ٍبِطاپ وېحىفىٕي جوؼىفي ھبٍبت ثوٍىچە زاۋاَ لىٍىسىغبْ وۆضەـٕىڭ ِەلؽەجٍىطىسىٓ ثىطؼي » زەٍسۇ ( .) 85 - 84ؼۆظ ثۇ ٔۇلحىغب وەٌگۀسە ۋەھىٌ ٍبذفي ۋە ٍبِبٔالض ھەلمىسىىي لىڭغىط چۈـۀچىگە لبضىحب جۈظىحىؿ ثېطىسۇ:
اَّللِ وما أَصابك ِمن سيِئ ٍة فَ ِمن نَػ ْف ِسك وأَرس ْلن َ ِ ااس رس ًوَل وَك َفى َِب اَّللِ ما أَصاب َ ِ ٍ ِ َ َََْ ك م ْن َح َسنَة فَم َن ا َ َ َ َ َ ْ َ َّ ْ َ ََ اؾ للن ِ َ ُ َ يدا َش ِه ً
« ( ئي ئىٕؽبْ! ) ؼبڭب ٍەجىەْ ٍبذفىٍىك ( ِەضھەِەت لىٍىؿ ٍۈظىؽىسىٓ ) اﷲ جەضىپىسىٕسۇض، ؼبڭب ٍەجىەْ ٍبِبٍٔىك ( لىٍّىفٍىطىڭ جۈپەٍٍىسىٓ ) ئۆظۈڭسىٕسۇض. ( ئي ِۇھەِّەز! ) ؼېٕي ثىع ( پۈجۈْ ) ئىٕؽبٔالضغب ضەؼۇي /ئەٌچي لىٍىپ ئەۋەجحۇق ( ،ثۇٔىڭغب ثىط ـبھىث وېطەن ثوٌؽب ) ـبھىحٍىممب اﷲ ٍېحەضٌىىحۇض » ( .) 79 ھەق -ھولۇلمب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثۆٌەوٍەضٔىڭ ئبذىطلىؽي ـەضجؽىع جىٕبٍەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثەٌگىٍىٍّەض ثوٌۇپ - 93 - 92 ،ئبٍەجٍەضزە ثۇ ِەؼىٍە جىٍغب ئېٍىٕغبْ .ثۇ ٍەضزە ِۇؼۇٌّبٔالض ئبضىؽىسا ئوجحۇضىغب چىممبْ ئىرحىالپ ھەلمىسىىي ِەؼىٍٍەض جەضجىپ ثىٍەْ ثبٍبْ لىٍىٕغبْ. 337
ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ئبٍەجٍەض ئۇضۇؾ ئەذاللي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌۇپ ،ئبٔسىٓ ٍۀە پبؼؽىپ ٍبذفىالضٔي ئبوحىپ ٍبذفىالضزىٓ ثوٌۇـمب زەۋەت لىٍغبْ ئبٍەجٍەض وەٌّەوحە .ثۇالضٔىڭ ئىچىسە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي ئەڭ جبضجىسىغبْ ئبٍەت ئبٌالھ ٔىڭ ھەضگىعِۇ پبؼؽىپ ٍبذفىالضٔي ئبوحىپ ٍبذفىالض ثىٍەْ ثىط ئوضۇٔغب لوٍّبٍسىغبٍٔىمي ھەلمىسىىي ئبٍەجحۇض:
اع ُدو َف ِمن الْمؤِمنِي َغيػر أُوِ الضارِر والْمج ِ ََل يستَ ِوي الْ َق ِ اَّللِ ِِب َْم َواَلِِ ْم َوأَنْػ ُف ِس ِه ْم اى ُدو َف ِٓت َسبِ ِيل ا َ َ َُ َْ َ ُْ َ ُْ ِِ اع ِ اَّلل الْمج ِ اى ِدين ِِبَمواَلِِم وأَنْػ ُف ِس ِهم علَى الْ َق ِ ين َد َر َجةً َوُك ًّ ين ض ف و َن س اٖت اَّلل د ع و َّل د ْ ال ا ا َ َ َ َ ْ َ ُ ال اُ ُ َ ُ ْ ْ ْ َ َ َ اَّللُ الْ ُم َجاىد َ َ َ َ َ فَض َ ِِ ِ يما ين أ ْ َجًرا َعظ ً َعلَى الْ َقاعد َ
« ِۇئّىٍٕەضزىٓ ئۆظضىؽىع ( ئەِب ،جووۇض ،وېؽەٌگە ئوذفبؾ ئۆظضىؽي ثبضالض ثۇٔىڭسىٓ ِۇؼحەؼٕب ) جىھبز لىٍّىغبٔالض اﷲ ٍوٌىسا ِبٌٍىطىٕي ،جبٍٔىطىٕي جىىىپ جىھبز لىٍغۇچىالض ثىٍەْ ثبضاۋەض ثوٌّبٍسۇ .اﷲ ِبٌٍىطىٕي ،جبٍٔىطىٕي جىىىپ جىھبز لىٍغۇچىالضٔي جىھبز لىٍّىغبٔالضزىٓ ثىط زەضىجە ئۈؼحۈْ لىٍسى .ثۇ ئىىىي ذىً وىفىٍەض ( ٍۀي ئۆظضىؽي ثوٌۇپ جىھبز لىالٌّىغبٔالض ۋە جىھبز لىٍغۇچىالض ) ٔىڭ ھەِّىؽىگە اﷲ جۀٕەجٕي ۋەزە لىٍسى .اﷲ جىھبز لىٍغۇچىالضغب ثۈٍۈن ئەجىط ئبجب لىٍىپ ،ئۇالضٔي ( ئۆظضىؽىع جۇضۇپ جىھبز لىٍّىغبٔالضزىٓ ئبضجۇق ) لىٍسى » ( .) 95 ثەظىسە ئۇضۇؾ ـۇٔساق ِەججۇضى ثىط ھبٌغب وېٍىپ لبٌىسىغبْ ثوٌۇپ ،ثۇٔساق ئەھۋاٌسا ٔبِبظٔىڭّۇ ٍېطىّىٕي ئۇضۇـمب ثېطىفىە جوغطا وېٍىسۇ .ئبوحىپ ٍبِبٔالضٔىڭ ٍبِبٍٔىمىٕي جوذحىحىؿ ئۈچۈْ ئېٍىپ ثېطىٍغبْ ثۇ ئۇضۇؾ ٔبِبظٔىڭ ثىط لىؽّي ثوٌىسۇ ،زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسۇ. ؼۈضىٕىڭ 101ۋە - 102ئبٍەجٍىطى ثۇ ھەلىمىٕي ثبٍبْ لىٍّبلحب. - 105ئبٍەت ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ثۆٌەن ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضىحىٍغبْ ثەظىسە لبجحىك ،ثەظىسە ٍۇِفبق ئبگبھالٔسۇضۇؾ ثىٍەْ جوٌغبْ .ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضىحىٍغبْ « ذبئىٕالض جەضەپحە جۇضِب! » ئبگبھالٔسۇضۇـىغب ؼەۋەة ثوٌغبْ ۋەلە ثىعگە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئىٕؽبْ ئىىۀٍىىىٕي ئەؼٍىحىسۇ. چۈٔىي ضەؼۇٌۇٌالھ ئۆظىٕىڭ ئبٌسىغب وەٌگەْ ثىط زاۋازا ھەلؽىع ثوٌغبْ جەضەپٕىڭ پبٍسىؽىغب ھۆوۈَ لىٍىفمب جبغ لبٌغبْ ثوٌۇپٍ ،ۇلىطىسىىي ئبٍەت ٔبظىً ثوٌۇپ ضەؼۇٌۇٌالھ ئبگبھالٔسۇضۇٌغبْ. ئۇثەٍطىه جەِەجىسىٓ ئەثۇ جىئّە ٌەلەٍِىه ثىط وىفي ثىط ؼبۋۇجٕي ئوغۇضالٍسۇ ۋە ثىط ٍەھۇزىٌ گۆضۈچىگە گۆضۈگە لوٍىسۇ .ؼبۋۇت جېپىٍغبٔسىٓ وېَىٓ ئەثۇ جىئّە ضىئبٌٍىمٕي ئىٕىبض لىٍىپ، گۇٔبھىٕي گۆضۈچي ٍەھۇزىَغب ئبضجىپ لوٍىسۇ .ضەؼۇٌۇٌالھ ئبٌسىغب وەٌگەْ ثۇ زاۋازا ئەثۇ جىئّە ئۆظى ثۆھحبْ چبپٍىغبْ ٍەھۇزىَغب لبضـي ِۇؼۇٌّبْ جبِبئىحىگە ِۀؽۇپ ثوٌۇـٕىڭ ثبضٌىك ئەۋظەٌٍىىىسىٓ پبٍسىٍىٕىپ ،ئۆظىٕىڭ گۇٔبھؽىع ئىىۀٍىىىٕي ئىؽپبجٍىّبلچي ثوٌىسۇ .زاۋأىڭ لبظىؽي ثوٌغبْ ضەؼۇٌۇٌالھمبِ « :ەْ ِۇؼۇٌّبْ جۇضؼبَ ِبڭب ئىفۀّەً ،ثىط ٍەھۇزىَغب ئىفىٕەِؽەْ؟ » زېگۀسەن ؼۆظٌەضٔي لىٍىسۇ .ضەؼۇٌۇٌالھ زاۋازا ئەثۇ جىئّۀىڭ پبٍسىؽىغب ھۆوۈَ ثەضِەوچي ثوٌغبٔسا جۆۋۀسىىي ئبٍەت ٔبظىً ثوٌغبْ:
ِ ِ ِِ إِ اًن أَنْػزلْنَا إِلَي َ ِ ِ ي الن ِ يما ()125 ااس ِِبَا أ ََر َاؾ ا اَّللُ َوََل تَ ُك ْن ل ْل َخائن َ اب َِب ْٖتَِّق لتَ ْح ُك َم بَػ ْ َ َ ْ ك الْكتَ َ ي َخص ً ِ يما ()126 اَّللَ إِ اف ا استَػ ْغ ِف ِر ا َو ْ اَّللَ َكا َف َغ ُف ًورا َرح ً « ؼېٕي وىفىٍەض ئبضىؽىسا اﷲ ٔىڭ وۆضؼەجىىٕي ثوٍىچە ھۆوۈَ لىٍؽۇْ زەپ ؼبڭب ھەلىمەجەْ ھەق وىحبثٕي ٔبظىً لىٍسۇق .ذبئىٕالضٔىڭ جەضىپىٕي ئبٌّىغىٓ .اﷲ جىٓ ِەغپىطەت جىٍىگىٓ .اﷲ ھەلىمەجەْ ٔبھبٍىحي ِەغپىطەت لىٍغۇچىسۇضٔ ،بھبٍىحي ِېھطىجبٔسۇض » ( .) 106 - 105 338
ضەؼۇٌۇٌالھمب ثىۋاؼحە ذىحبة لىٍغبْ ثۇ ئبٍەجحىٓ وېَىٓ ،ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ِۇھبجبثٍىطىغب لبضىحىٍغبْ ۋە ئۇالضٔىڭ چۈـۀچىٍىطىٕي ـەوىٍٍۀسۈضىسىغبْ ئبٍەجٍەض وېٍىسۇ ( .) 115 - 114 ؼۈضىسە ٍەھۇزىٍَەـىەْ ِۇؼب ئۈِّىحي جىٍغب ئېٍىٕغبٔسا ،ذىطىؽحىَبٔالـمبْ ئىؽب ئۈِّىحىّۇ ظىىىط لىٍىٕغبْ - 171 .ئبٍەجحە ذىحبة ثىۋاؼحە ئۇالضغب لبضىحىٍغبْ .ثىطاق « لىعىُ ؼبڭب ئېَحبً، وېٍىٕىُ ؼەْ ئبڭال » ئۇؼٍۇثي ثىٍەْ ِۇھەِّەز ئۈِّىحىٕىڭ ِۇئّىٍٕىطى ئبگبھالٔسۇضۇٌغبْ ثوٌۇپ، ئۇالضغب « :ؼىٍەضِۇ ئۇالضغب ئوذفبؾ ضەؼۇٌىڭالضٔي ئۇٌۇغالؾ ـۇئبضى ئبؼحىسا ذىطىؽحىَبٍٔىفىپ لېٍىفحىٓ ھەظەض ئەٍٍەڭالض! » زېَىٍّەوحە .ثۇ ثۆٌەوٕىڭ ئبؼبؼٍىك ِەظِۇٔي « :ئي ئىٕؽبٔالض! زىٓ ئىّبٔسىٓ ِۇؼحەؼٕب ثىط ئەھۋإٌي ئۆظ ئىچىگە ئبٌّبٍسۇ .ئبٌالھ ھېچىىّگە ئىٍحىّبغ لىٍّبٍسۇ. ؼىٍەض جەۋەٌىه جۇٍغۇٌىطىڭالضٔي ئبضاڭالضزا ثبظاضغب ؼېٍىپ وۆوىە وۆجۈضەٌىفىڭالض ۋە ثۇ ئبضلىٍىك ھەض ذىً ِبززىٌ ۋە ِۀىۋىٌ ِۀپەئەجىە ئېطىفىفىڭالض ِۇِىىٓ .ئەِّب ئبٌالھ لب جەۋەٌىه جۇٍغۇٌىطىڭالضٔي ؼبجىّەْ زېگۈچي ثوٌّبڭالض! »زىٓ ئىجبضەت. ثۇ ٍەضزە ئوضۇْ ئبٌغبْ ثىط ئبٍەت ٔىجبزٌىمٕىڭ ثەٌگىٍىه جبِبئەجىە ِۀؽۇپ ثوٌۇؾ ثىٍەْ ئەِەغ ،ھەلىمەجىە ِۀؽۇپ ثوٌۇؾ ثىٍەْ لوٌغب وېٍىسىغبٍٔىمىٕي ثبٍبْ لىٍّبلحب:
اَّللِ ولِيًّا وََل نَ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ س ِِب ََمانِيِّ ُك ْم َوََل أ ََم ِِ ص ًّيا اِنّ أ َْى ِل الْكتَاب َم ْن يَػ ْع َم ْل ُسوءًا َُْيَز بو َوََل ََي ْد لَوُ م ْن ُدوف ا َ َ لَْي َ
« ٔىجبزٌىك ،ؼىٍەضٔىڭ لۇضۇق ئبضظۇٍۇڭالض ۋە ئەھٍي وىحبثٕىڭ لۇضۇق ئبضظۇؼي ثىٍەْ لوٌغب وەٌّەٍسۇ ،وىّىي ثىط ٍبِبٍٔىك لىٍىسىىەْ ،ثۇٔىڭ ئۈچۈْ ( زۇَٔبزا ٍبوي ئبذىطەجحە ) جبظاٌىٕىسۇ، ئۇ ئۆظى ئۈچۈْ اﷲ جىٓ ثبـمب ( اﷲ ٔىڭ ئبظاثىسىٓ لۇجۇٌسۇضىسىغبْ ) ھېچمبٔساق زوؼث ۋە ھېچمبٔساق ِەزەجىبض جبپبٌّبٍسۇ » ( .) 123 ثۇ ئبضىغب لىؽحۇضۇٌغبْ ثۆٌەوحىٓ وېَىٓ ،ؼۈضە ٍۀە ئەؼٍي جېّىؽي ثوٌغبْ ئبٍبٌالضٔىڭ ھەق - ھولۇلي ِەؼىٍىؽىگە لبٍحىسۇ .ۋەھىٌ ثوٌۇپّۇ ئەض وىفي ھبوىُ ئوضۇٔسا جۇضىسىغبْ ثىط جەِئىَەجحە ئبجطىفىفٕىڭ ،ئەھۋإٌىڭ پۈجۈٍٔەً ئبٍبي وىفىٕىڭ ظىَىٕىغب ثوٌغبْ جەضەپٍىطى ھەلمىسە جوذحىٍىسۇ ۋە ئبجطاـمبْ ئبٍبٌٕىڭ ھەلمىٕي ھىّبٍە لىٍىسىغبْ جەٌىّبجالضٔي ثبٍبْ لىٍىپ ئۆجىسۇ ( .) 134 - 127 ئىٕؽبْ ظېھٕىسىىي « ـەضەپ ۋە ئىعظەجٕي وىّٕىڭ ٍېٕىسىٓ ئىعزەؾ وېطەن؟ » زېگەْ ؼوئبٌغب ۋەھىٌ جۆۋۀسىىىسەن جبۋاة ثېطىسۇ:
الا ِذين يػت ِ وف الْم ْؤِمنِي أَيػبػتَػغُو َف ِعْن َدىم الْعِازَة فَِإ اف الْعِازَة ِاَّللِ َِ اخ ُذو َف الْ َكافِ ِر ِ ِ ِ ّت ًيعا ين أ َْوليَاءَ م ْن ُد ُ َ َْ ََ َ ُُ
« ِۇئّىٍٕەضٔي لوٍۇپ ،وبپىطالضٔىڭ زوؼحٍىمىسىٓ ( ـەضەپ ) ھېػ لىٍغبٔالض ـەضەپ ۋە ئىعظەجٕي وبپىطالضٔىڭ ٍېٕىسىٓ ئىعزەِسۇ؟ ـۇٔي ئوثساْ ثىٍىڭالضوي ،ـەضەپ ۋە ئىعظەجٕىڭ ھەِّىؽي اﷲ لب ذبؼحۇض » ( .) 139 ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ئبٍەجحە ۋەھىَٕي ِەؼرىطە لىٍغبْ ۋە ۋەھىَگە ؼەي لبضىغبٔالض ھەلمىسە ِۇٔساق زېَىٍگەْ:
اب أَ ْف إِ َذا َِٔتعتُم آََي ِ وقَ ْد نَػازَؿ َعلَْي ُكم ِٓت الْ ِكتَ ِ اَّللِ يُ ْك َف ُر ِِبَا َويُ ْستَػ ْهَزأُ ِِبَا فَ ََّل تَػ ْقعُ ُدوا َم َع ُه ْم َح اَّت ت ا ْْ َ ْ َ ِ ِ ِ ِ اَّلل ج ِامع الْمنَافقي والْ َكاف ِرين ِٓت جهنام َِ ٍ ِِ ِ ِ ِ ِ َِيُ ُ ِ ّت ًيعا وبوا ٓت َحديث َغ ّْيه إنا ُك ْم إذًا مثْػلُ ُه ْم إ اف اَ َ ُ ُ َ َ َ ََ َ « اﷲ وىحبثحب ( ٍۀي لۇضئبٔسا ) ؼىٍەضگە ِۇٔساق جەٌىّبت ثېطىسۇ:
339
ؼىٍەض اﷲ ٔىڭ ئبٍەجٍىطىٕىڭ ئىٕىبض لىٍىٕىۋاجمبْ ۋە ِەؼرىطە لىٍىٕىۋاجمبٍٔىمىٕي ئبڭٍىغبْ چېغىڭالضزا ،ئۇالض ( ٍۀي اﷲ ٔىڭ ئبٍەجٍىطىٕي ِەؼرىطە لىٍىۋاجمبْ وبپىطالض ) ثبـمب پبضاڭغب وىطىفّىگىچە ئۇالض ثىٍەْ ثىٍٍە ئوٌحۇضِبڭالض ،ثوٌّىؽب ( گۇٔبھحب ) ئۇالضغب ئوذفبؾ ثوٌۇپ لبٌىؽىٍەض .اﷲ ھەلىمەجەْ ِۇٔبپىمالضٔىڭ ۋە وبپىطالضٔىڭ ھەِّىؽىٕي ( ئبذىطەجحە ) جەھۀٕەِگە جوپالٍسۇ » ( .) 140 « لۇضئبٔسىٓ وبپىطالض ۋە ِۇٔبپىمالضٔي ؼېٍىفحۇضۇـٕي ؼوضىغبْ ثوٌؽبق ٔېّە زەض ثوٌغىَحي؟ » زېگەْ ؼوئبٌغب لۇضئبْ جۆۋۀسىىي ئبٍەجحە ِۇٔبپىمالضٔىڭ وبپىطالضزىّٕۇ ثەجحەض ئىىۀٍىىىٕي جىٍغب ئېٍىؿ ئبضلىٍىك جبۋاة ثېطىسۇ .ثۇ ٔىفبلٕىڭ لبٔچىٍىه زەضىجىسە ٍوـۇضۇْ ۋە ذەجەضٌىه ئىىۀٍىىىٕي چۈـىٕىپ ٍېحىفىە ٍېحىپ ئبـىسۇ:
إِ اف الْمنَافِ ِقي ِٓت الدارِؾ ْاْلَس َف ِل ِمن الناا ِر ولَن ََِت َد ََلم نَ ِ ص ًّيا ُ َ ْ ْ َْ ُْ َ
« ِۇٔبپىمالض چولۇَ زوظاذٕىڭ ئەڭ ئبؼحىٕمي لەۋىحىگە ( ٍۀي لەئطىگە ) جبـٍىٕىسۇ ،ئۇالضغب ھەضگىعِۇ ( ئبظاثحىٓ لۇجمۇظىسىغبْ ) ِەزەجىبض جبپبٌّبٍؽەْ » ( .) 145 ئبٌالھ ٔىڭ ثبضٌىمىغب ئىفىٕىسىغبٍٔىمىٕي زاۋا لىٍىپ ،ئبٌالھ ئەۋەجىەْ ئەٌچىٍەض ۋە ئۇ ئەٌچىٍەض ئبضلىٍىك ئەۋەجىٍگەْ ؼۆظٌەضگە ئىفۀّەٍسىغبٔالض ئەِىٍىَەجحە ئبٌالھ لب ئىفۀگۈچىٍەض لبجبضىسىٓ ؼبٔبٌّبٍسۇ .ئۇالضٔىڭ ثۇ لىٍّىفي ئبٌالھ ثىٍەْ ئەٌچىٍەضٔي ئبضىؽىٕي ئبٍطىۋەجىۀٍىىحۇض:
ِ اِ ض َونَ ْك ُف ُر بِبَػ ْع ٍ اَّللِ َوُر ُسلِ ِو َويَػ ُقولُو َف نػُ ْؤِم ُن بِبَػ ْع ٍ ض ي ا ين يَ ْك ُف ُرو َف َِب اَّللِ َوُر ُسلِ ِو َويُِر ُ يدو َف أَ ْف يػُ َفِّرقُوا بَػ ْ َ إ اف الذ َ ِ ِ ِ اخ ُذوا بػ ِ يدو َف أَ ْف يػت ِ ين َع َذ ًاَب ُم ِهينًا َويُِر ُ ك َسبِ ًيَّل ( )152أُولَئِ َ ي ذَل َ َْ َ َ ك ُى ُم الْ َكاف ُرو َف َحقًّا َوأ َْعتَ ْد ًَن ل ْل َكاف ِر َ ()151
« ـۈثھىؽىعوي ،اﷲ ٔي ۋە ئۇٔىڭ ئەٌچىٍىطىٕي ئىٕىبض لىٍغبٔالض ،اﷲ ثىٍەْ ئۇٔىڭ ئەٌچىٍىطىٕىڭ ئبضىؽىٕي ( اﷲ لب ئىفىٕىپ ئەٌچىٍىطىگە ئىفۀّەٍّىع زېَىؿ ثىٍەْ ) ئبجطىحىۋەجّەوچي ثوٌغبٔالض ( ،ئەٌچىٍەضٔىڭ ) ثەظىؽىگە ئىفىٕىّىع ،ثەظىؽىگە ئىفۀّەٍّىع زېگۈچىٍەض ـ ئۀە ـۇالض ( ئىّبٕٔي زەۋا لىٍغبْ جەلسىطزىّۇ ) ضاؼحىٕال وبپىطالضزۇض .ثىع وبپىطالضغب ذوضٌىغۇچي ئبظاة جەٍَبضٌىسۇق » ( .) 151 - 150 ؼۈضە - 153ئبٍىحي ثىٍەْ ٍەھۇزىٍَىفىؿ ذەۋپىگە ِۇئّىٍٕەضٔىڭ زىممەت ٔەظىطىٕي ئبغسۇضۇؾ ِەلىؽىحىسە ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ ٍەھۇزىٍَىفىؿ جبضىرىسىٓ ئىجطەجٍەض ؼۇٔىسۇ .ئۇالضٔىڭ ضەؼۇٌۇٌالھمب لىٍغبٍٔىطى ھەٍطاْ لبالضٌىك ئىؿ ئەِەغ ئىسى .چۈٔىي ئۇالض ثۇٔىڭغب ئوذفبؾ ئەظىَەجٍەضٔي ئىٍگىطى ئۆظ ئىچىسىٓ چىممبْ ھەظضىحي ئىؽبغىّۇ ٍەجىۈظگۀىسى ( .) 162 - 156 ؼۈضىٕىڭ زاۋاِىسىىي ئبٍەجٍەضزە ضىؽبٌەجٕىڭ ئەثەزىٌ ئىىۀٍىىي جەوىحٍىٕىسۇ ۋە ثۇ ٔۇلحب ٔەظەضزە جۇجۇٌغبْ ھبٌسا ئۆجّۈـحىىي ثىط لىؽىُ پەٍغەِجەضٌەض جىٍغب ئېٍىپ ئۆجۈٌىسۇ ( .) 163ثۇ ثۆٌەوحىٓ وېَىٓ ذىحبة پۈجۈْ ئىٕؽبٔالضغب لبضىحىٍىسۇ:
وؿ َِب ْٖتَ ِّق ِم ْن َربِّ ُك ْم فَآَ ِمنُوا َخْيػًرا لَ ُك ْم َوإِ ْف تَ ْك ُف ُروا فَِإ اف ِاَّللِ َما ِٓت ااس قَ ْد َجاءَ ُك ُم الار ُس ُ ََي أَيػ َها الن ُ ض وَكا َف ا ِ ِ ِ يما يما َحك ً اَّللُ َعل ً ال اس َم َاوات َو ْاْل َْر ِ َ
« ئي ئىٕؽبٔالض! ِبٔب ضەؼۇي ( ٍۀي ِۇھەِّەز ئەٌەٍھىؽؽبالَ ) ؼىٍەضگە ضەثجىڭالضزىٓ ھەق ( زىٓ ) ئېٍىپ وەٌسى ،ئىّبْ ئېَحىڭالضوي ( ،ثۇ ) ؼىٍەض ئۈچۈْ پبٍسىٍىك ،ئەگەض ئىٕىبض لىٍؽبڭالض 340
( ٍۀي وۇفطىٕي زاۋاِالـحۇضؼبڭالض ) ( اﷲ ؼىٍەضزىٓ ثىھبجەت ) .چۈٔىي ئبؼّبٔالضزىىي ۋە ظېّىٕسىىي ـەٍئىٍەضٔىڭ ھەِّىؽي اﷲ ٔىڭسۇض ( ٍۀي اﷲ ٔىڭ ِەذٍۇلبجىسۇضِ ،ۈٌىىسۇض ) .اﷲ ( ثۀسىٍىطىٕىڭ ئەھۋاٌىٕي ) ثىٍگۈچىسۇض ،ھېىّەت ثىٍەْ ئىؿ لىٍغۇچىسۇض » ( .) 170 ثبـحىٓ ئبذىط ئبٌالھ ،ئىٕؽبْ ،ئبٍبيِ ،ىطاغِ ،بي ِ -ۈٌۈن ،ئۇضۇؾ ۋە ئبجطىفىفمب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ھۆوۈٍِەض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ٔىؽب ؼۈضىؽي ئەڭ ئبذىطىسا ذىحبثىٕي پۈجۈْ ئىٕؽبٔىَەجىە لبضىحىسۇ .ئەڭ ٍۇلىطى ٔۇلحىسىٓ لىٍىٕغبْ ثۇ ذىحبثٕي پەلەت ئبٌالھ ال لىٍىسۇ:
َي أَيػها النااس قَ ْد جاء ُكم بػرىا ٌف ِمن ربِ ُكم وأَنْػزلْنَا إِلَي ُكم نُورا مبِينًا ( )174فَأَاما الا ِذين آَمنُوا َِب اَّللِ َ َ ْ ُْ َ َ َ َ َ ْ َّ ْ َ َ ْ ْ ً ُ ُ ِ ِِ ِِ ِ يما ()175 ص ُموا بِِو فَ َسيُ ْد ِخلُ ُه ْم ِٓت َر ْْتٍَة ِمْنوُ َوفَ ْ َو ْاعتَ َ ض ٍل َويَػ ْهديه ْم إلَْيو صَراطًا ُم ْستَق ً
« ئي ئىٕؽبٔالض! ؼىٍەضگە ضەثجىڭالض جەضىپىسىٓ ئوچۇق زەٌىً وەٌسى ،ؼىٍەضگە ضوـەْ ٔۇضٔي ( ٍۀي لۇضئبٕٔي ) ٔبظىً لىٍسۇق .اﷲ لب ئىّبْ ئېَحمبْ ۋە ئۇٔىڭغب ( ٍۀي لۇضئبٔغب ) چىڭ ٍېپىفمبٔالضغب وەٌؽەن ،اﷲ ئۇالضٔي ئۆظ ضەھّىحىگە ۋە ٔېّىحىگە ( ٍۀي جۀٕىحىگە ) زاذىً لىٍىسۇ ۋە ئۇالضٔي جوغطا ٍوٌغب ثبـالٍسۇ » ( .) 175 - 174 ٍىغىٕچبلٍىغبٔسأ ،ىؽب ؼۈضىؽي ھەض پۇضؼەجحە ئەذالق ۋە ئەلىسە ئبضىؽىسىىي ئبٍطىٍّبغ ِۇٔبؼىۋەجىە وىفىٕىڭ زىممەت ٔەظىطىٕي ئبغسۇضىسۇ .ثىطاۋٔىڭ ھەلمىٕي ٍېَىفٕىڭ ضەظىً لىٍّىؿ ئىىۀٍىىىٕي ۋە ِۇؼۇٌّبٔالض ئبضىؽىسا ِۇھەثجەجٕىڭ ظۆضۈضٌىىىٕي جەوىحٍەٍسۇ .ؼۈضە ِىطاؼمب ِۇٔبؼىۋەجٍىه لەالٌە ئبٍىحي ثىٍەْ ئبذىطٌىفىسۇ. ؼوئبي :لۇضئبٕٔىڭ ِىطاغ ھەلمىسە ثۇٔچە ئەؼحبٍىسىٍٍىك ثىٍەْ جوذحىٍىفىٕىڭ ھېىّىحي ٔېّە؟ ئەٌجبۋاة :ئەِگەوىە ھۆضِەت لىٍىؿ ۋە ئىٕؽبٔغب جبپفۇضۇٌغبْ ئىالھىٌ ئبِبٔەت ثوٌغبْ ِبٌٕي ئبِبٔەجچىؽىع لوٍّبؼٍىك .چۈٔىي ئىگىؽي ثوٌّىغبْ ثىط ئبِبٔەت ،ذىَبٔەجىە ٍوي ئبچىسۇ.
يۇجبدىهە ضۈرىطي ؼۈضىٕىڭ ئىؽّي ثوٌغبْ « ِۇجبزىٍە » ئبزاٌەت ئىعزەپ ،ھەلمىٕي جەٌەپ لىٍىپ « ئېحىطاظ لىٍغبْ ئبٍبي » زېگەْ ِۀىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « جۇجبزىٍۇ » پېئىٍىگە ئبؼبؼەْ ؼۈضىگە ثۇ ئىؽىُ لوٍۇٌغبْ: « اﷲ ھەلىمەجەْ ئېطى جوغطىؽىسا ؼبڭب ئېحىطاظ لىٍغبْ ( جۇجبزىٍۇ ) ۋە ئىفىٕي اﷲ لب ھبۋاٌە لىٍغبْ ئبٍبٌٕىڭ ؼۆظىٕي ئبڭٍىسى ِ /ۇضاجىحىٕي لوثۇي لىٍسى » ( .) 1 ؼۈضە « ِۇجبزەٌە » زەپ ئبجبٌغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ئەھۋاٌسا وەٌىّە « ِۇٔبظىطٌىفىؿ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇٌ .ېىىٓ ؼۈضىگە ئىؽُ لىٍىپ لوٍۇٌغبْ ئىجبضىٕىڭ ثبغٍىٕىفيِ ،ۇجبزىٍە ئىؽّىٕي وۈچٍۀسۈضىسۇِ .ۇجبزەٌە ئىؽّي ؼۈضىٕىڭ ئەؼٍي ثبغٍىٕىفي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجؽىع ثوٌۇپ ،ذۇززى ئوجحۇضىسا ثىط -ثىطىٕي ٍەڭّەوچي ثوٌغبْ ئىىىي جەضەپ ثبضزەن جۇٍغۇ ثېطىسۇ .ھبٌجۇوي ،ئۇٔساق ثىط ئەھۋاي ٍوق .ئەگەض ـۇٔساق ثوٌغبْ ثوٌؽب ،ئبٍەجٍەضزە ئبٌالھ ـىىبٍىحىٕي لوثۇي لىٍىپ لوٌٍىغبْ ئبٍبٌٕىڭ لبضـي جەضىپىسە ضەؼۇٌۇٌالھ ثوٌۇـي وېطەنٍ .ۀي ،ثۇ ئەھۋاٌسا « ِۇجبزەٌە لىٍغۇچي ئىىىي 341
جەضەپ -ئبٌالھ لوٌٍىغبْ ئبٍبي ۋە ضەؼۇٌۇٌالھحۇض » زېَىفىە ِەججۇض ثوٌۇپ لبٌىّىع .ثۇ ئەھۋاي جوغطا ئەِەغ ھەَ ۋەلۀىڭ ضېئبٌٍىمىغىّۇ ِبغ وەٌّەٍسۇ .ئوجحۇضىسا ئېطى جەضىپىسىٓ ئۇۋاٌچىٍىممب ئۇچطىغبْ ۋە ھەلمىٕي جەٌەپ لىٍغبْ ثىط ئبٍبي ثبض .ثۇ ِەؼىٍە ِۇضاجەت لىٍىٕغبْ ضەؼۇٌۇٌالھحىٓ ھبٌمىغبْ ثىط ِەؼىٍە ثوٌۇپِ ،بٔب ثۇ ٔۇلحىسا ۋەھىٌ ئبضىغب وىطىسۇ ۋە ِەؼىٍە ٍىٍحىعىسىٓ ھەي ثوٌىسۇ .ؼۈضە ثۇ ۋەلۀي جېّب لىٍغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئىؽّي « ھەلمىٕي جەٌەپ لىٍغبْ ئبٍبي » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ِۇجبزىٍە » ـەوٍىسە جەٌەپپۇظ لىٍىٕىفي وېطەن .ئەگەض « ِۇجبزەٌە » ـەوٍي ئەض وىفي ھۆوۈِطاْ ثوٌغبْ ثىط ئۀئۀىٕىڭ ئەؼەضى ثوٌّىؽب ،ھېچ ثوٌّىغبٔسا ذبجب چۈـىٕىپ لېٍىفٕىڭ ئەؼەضىسۇض .چۈٔىي ثۇ ئىؽىُ ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇـىغب ؼەۋەة ثوٌغبْ ۋەلەگە ِۇۋاپىك وەٌّەٍسۇ. ؼۈضە ثىط پۈجۈْ ھبٌسا ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ثۇٔىڭ ئەوؽىٕي ئىٍگىطى ؼۈضگەْ لبضاـالض ِەۋجۇت ثوٌؽىّۇ ،ئۀئبَ ؼۈضىؽىسىىي ئۆٌچەٍِەض ثۇ لبضاـالضٔي ضەت لىٍّبلحب .ئەھعاپ ؼۈضىؽي - 4 ئبٍەجٕىڭ « ظىھبض » جۈضىسىىي جباللٕي ضەت لىٍغبٍٔىمي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا ،ثۇ ؼۈضە ئەھعاپ ؼۈضىؽىسىٓ ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن .ثۇٔىڭغب ئبؼبؼەْ ؼۈضىٕي ھىجطى ٍ - 5ىٍىٕىڭ ثېفىسا ٔبظىً ثوٌغبْ زېَىفىە ثوٌىسۇ. زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي ثبضٌىك جەضجىپٍەضزە ؼۈضىٕىڭ ِۇٔبفىمۇْ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍغبٍٔىمي ٍۇلىطىسىىي ٍەوۈٕٔي جەؼحىمالٍسۇ .ؼۈضە ثىعٔىڭ جەضجىپىّىعزە ٔىؽب -ئەھعاپ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌىسۇ .چۈٔىي ٔىؽب ؼۈضىؽي ئۇھۇز ئۇضۇـىسىٓ وېَىٓ ئوجحۇضىغب چىممبْ ئىجحىّبئىٌ ِەؼىٍٍەض ھەلمىسە جوذحىٍىسۇٔ .ىؽب ؼۈضىؽي ھىجطى ٍ - 4ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ئبذىطلي ؼۈضە ثوٌۇؾ ئېھحىّبٌي ٍۇلىطى ثوٌۇپِ ،ۇجبزىٍە ؼۈضىؽي ٍ - 5ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ جۆت ؼۈضىٕىڭ جۇٔجىؽىسۇض. ؼۈضە ئىؽالِىَەجحىٓ ثۇضۇْ ئۀئۀىگە ئبٍٍىٕىپ لبٌغبْ ثىط ھەلؽىعٌىك ۋە ئبٍطىّىچىٍىك ئۆضٔىىىٕي جىٍغب ئېٍىپ ،ئبٍبٌالضغب لبضىحىٍغبْ ظۇٌۇِٕي ضەت لىٍىسۇ .ثۇ ،ئبٍبٌىٕي ئبٔىؽىٕىڭ ئوضٔىغب لوٍۇپ ،ئۇٔي ھەلٍىطىسىٓ ِەھطۇَ لبٌسۇضۇؾ ئۀئۀىؽي ثوٌغبْ « ظىھبض » ئىسى .ثۇ ذىً ھەلؽىعٌىمٕي ضېئبي ھبٍبجحب ٍۈظ ثەضگەْ ثىط ۋەلە ئبضلىٍىك ضەت لىٍغبْ ۋەھىٌ ثۇ ئۀئۀىٕي زاۋاِالـحۇضغۇچىالضٔي جبظا ؼۈپىحىسە وبپبضەت ئۆجەـىە ثۇٍطۇٍسۇ ( .) 6 - 1 ثۇ ھەلؽىعٌىممب ئۇچطىغبْ ذبٔىُ ھبۋٌە ثىٕحي ؼبئ ٌەثە ثوٌۇپ ،ئېطى ئەۋغ ثىٓ ؼبِىث « ؼەْ ِەْ ئۈچۈْ ئبٔبِٕىڭ ئۇچىؽىغب ئوذفبؾ! » زەپ ظىھبض لىٍىسۇ .ئبٔسىٓ وېَىٓ ھبۋٌە ثىٍەْ ثىطگە ثوٌۇـٕي جەٌەپ لىٍغبٔسا ھبۋٌە ئېطىٕىڭ جەٌىپىٕي ضەت لىٍىسۇ ۋە « ھۆوۈِٕي ضەؼۇٌۇٌالھ ثەضؼۇْ » زەٍسۇ .ئېطى « ضەؼۇٌۇٌالھمب ثۇٔي زېَەٌّەٍّەْ » زەپ جبۋاة ثېطىسۇ .ھبۋٌە « :ئۇٔسالحب ِەْ ئېَحىّەْ » زەٍسۇ ۋە ۋەلۀي ضەؼۇٌۇٌالھمب ئېَحىسۇ .ضەؼۇٌۇٌالھ ثىٍەْ ھبۋٌە ثىٕحي ؼبئ ٌەثە ئبضىؽىسىىي زىئبٌوگ ِۇٔساق ثوٌغبْ: ئي ضەؼۇٌۇٌالھ! ئېطىُ ِېٕي ٔىىبھىغب ئبٌغبٔسا ٍبؾ ،چىطاٍٍىك ،جەٌىپ لىالضٌىك ئىسىُ.ئۇٔىڭغب ثىط لبٔچە ثبال جۇغۇپ ثەضزىٍُ ،ېفىّّۇ چوڭىَىپ لبٌسى .ئۇ ۋالىححب ؼۆٍگەْ ٍبضى ئىسىُ، ئەِسى « ئبٔىؽي » ثوٌسۇَِ ،ېٕي ووچىغب چىمىطىۋەجحي. ھبظىط ؼەْ ئۇٔىڭغب ھبالي ئەِەغ. ئبٌالھ ثىٍەْ لەؼەِىي جبالق لىٍّىسى. ھبظىط ؼەْ ئۇٔىڭغب ھبالي ئەِەغ .ثۇ ھەلحە ثىط ٔەضؼە ٔبظىً ثوٌّىسى.342
ٔېّە ثوٌىسۇ ،ئوثساْ ئوٍٍىٕىپ ثبلمىٓ ،ؼبڭب پىسا ثوالً ئي ضەؼۇٌۇٌالھ! ِېٕىڭ ـەذؽي لبضىفىُ ِۇـۇٔساق! ئەِّب ِبڭب ِۇھحبج وىچىه ثىط ثبالَ ثبض .ئەگەض ئۇٔىڭغب ثەضؼەَ لىَٕىٍىپ لبٌىسۇِ .ەٍْېٕىّغب ئبٌؽبَ ئبچ لبٌىسۇ. ..... ئبٌالھىُ! زەضزىّٕي ؼبڭب ،پەلەت ؼبڭب ھبۋاٌە لىٍىّەْ.ثۇ زىئبٌوگالضزىٓ ثىط ِۇززەت ئۆجىۀسىٓ وېَىٓ ھبۋٌە ثۇ ئبٍەجٍەضٔىڭ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ذۇـرەۋضىٕي ئبٌىسۇ .ضەثجي ھەلٍىك ثوٌغۇچي ۋە ھەلىمەت جەضەپحە جۇضغۇچىسۇض .ضەثجي ئۇۋاٌچىٍىممب ئۇچطىغبْ ھبۋٌە جەضەپحە جۇضغۇچىسۇض .ھەِّىؽىسىٓ وۆضە ئۇٔىڭ « ھەق -ھولۇلىٕي جەٌەپ لىٍغبْ ئبٍبي » ؼۈپىحىسە ھەَ لۇضئبٔسا ھەَ جبضىرحب ٔىفبٔي لبٌىسۇ .ھەلمىٕي جەٌەپ لىٍىفحب پبؼؽىپ ِۇئبِىٍىسە ثوٌغبْ ؼبٔؽىعٌىغبْ ئەضوەوٍەضگە ثىط ئبٍبي وىفي ئۆضٔەن ثوٌىسۇ. ئۇٔىڭسىٓ وېَىٕىي ثۆٌەوحە ،وىفىٕي ثىئبضاَ لىٍغۇچي ۋەٍبوي ؼۈٍئىؽحىّبي لىٍىٕىؿ ئېھحىّبٌي ٍۇلىطى ثوٌغبْ « ئبٍطىُ وۆضۈـۈؾ » ٍبوي « پىچىطٌىفىؿ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ٔەجۋا ئبزىحي جىٍغب ئېٍىٕىسۇ ۋە ئۇٔىڭسىٓ ۋاظوەچحۈضىسىغبْ ثىط جبظا ؼۈپىحىسە « ِەججۇضىٌ ؼەزىمە » ثېطىؿ ثىىىحىٍىسۇ ( .) 13 - 7ثۇ ھەض زەۋضزە ٍېحەوچي ۋە ثبـالِچي ثوٌغبْ وىفىٍەضٔي ثىئبضاَ لىٍىسىغبْ ِەؼىٍىسۇض .لۇضئبْ ثۇ ِەؼىٍىگە لبضىحب ئېٍىپ وەٌگەْ ھەي لىٍىؿ جەزثىطى ئبضلىٍىك، پەلەت ئۇ زەۋضزىال ِەۋجۇت ثوٌغبْ ثىط ِەؼىٍىٕي ئەِەغ ،ثبضٌىك زەۋضٌەضزە ئبٌسىّىعغب چىمىسىغبْ ثىط ِەؼىٍىگە لبضىحب لۇضئبٔي ھەي لىٍىؿ جەزثىطىٕي وۆضؼىحىپ ثېطىسۇ. ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ثۆٌىىي ئىؽالَ جبِبئىحىگە زۈـّەْ ثوٌغبٔالضٔي ؼىطزاؾ ۋە ٍوٌساؾ لىٍىۋېٍىؿ ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىىحۇض. ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ثۇٔساق لىٍىفي ِۀئي لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ثۇٔىڭ ئىىىي ٍۈظٌىّىچىٍىه ثوٌىسىغبٍٔىمي ئىّب لىٍىٕغبْ .ئبٌالھ لب ئىّبْ ئېَحىپ ئىفۀچ لىٍغبْ ثىط وىفىٕىڭ ،ئەڭ ٍېمىٓ جۇلمبٍٔىطى ثوٌغبْ جەلسىطزىّۇ ،ئۇالضٔي ئبٌالھ ۋە ئەٌچىؽىٕىڭ زوؼحٍىمىسىٓ ئەال ثىٍّەؼٍىىي جەوىحٍۀگەْ:
اَّللَ َوَر ُسولَوُ َولَْو َكانُوا آَ ََبءَ ُى ْم أ َْو أَبْػنَاءَ ُى ْم أ َْو ََل ََِت ُد قَػ ْوًما يػُ ْؤِمنُو َف َِب اَّللِ َوالْيَػ ْوِـ ْاْلَ ِخ ِر يػُ َوادو َف َم ْن َحا اد ا وح ِمْنو وي ْد ِخلُهم جن ٍ ِ ِ ِ ِ ك َكتَب ِٓت قُػلُوِبِِم ِْ اات ََْت ِري ِم ْن ََْتِ َها اْلّيَا َف َوأَيا َد ُى ْم ب ُر ٍ ُ َ ُ ُ ْ َ إ ْخ َوانَػ ُه ْم أ َْو َعش َّيتَػ ُه ْم أُولَئ َ َ ُ اَّلل عْنػهم وربوا عْنو أُولَئِك ِحزب اِ ِ ْاْلَنْػهار خالِ ِد ِ ِ اَّللِ ُى ُم الْ ُم ْفلِ ُحو َف ب ا اَّلل أَََل إِ اف ح ْز َ ين ف َيها َرب َي اُ َ ُ ْ َ َ ُ َ ُ َ ْ ُ َُ َ َ
« اﷲ لب ۋە ئبذىطەت وۈٔىگە ئىفىٕىسىغبْ ثىط لەۋِٕىڭ اﷲ ثىٍەْ ۋە ئۇٔىڭ ضەؼۇٌي ثىٍەْ لبضـىالـمبٔالضٔي ئۇالضٔىڭ ئبٔىٍىطى ،ئوغۇٌٍىطىٍ ،ب لېطىٕساـٍىطىٍ ،ب ئۇضۇق ـ جۇغمبٍٔىطى ثوٌغبْ جەلسىطزىّۇ ـ زوؼث جۇجمبٍٔىمىٕي وۆضِەٍؽەْ (ٍۀي ئۇالضٔي زوؼث جۇجۇـي ِۇِىىٓ ئەِەغ) ،ئۀە ـۇالضٔىڭ زىٍٍىطىسا اﷲ ئىّبٕٔي ِەھىەَ لىٍسى ۋە ئۆظ زەضگبھىسىٓ ثوٌغبْ ِۀىۋى وۈچ ثىٍەْ ئۇالضٔي وۈچەٍححي ،اﷲ ئۇالضٔي ئبؼحىسىٓ ئۆؼحەڭٍەض ئېمىپ جۇضىسىغبْ جۀٕەجٍەضگە وىطگۈظىسۇ، ئۇالض جۀٕەجٍەضزە ِەڭگۈ لبٌىسۇ ،اﷲ ئۇالضزىٓ ضاظى ثوٌىسۇ ،اﷲ جىٓ ئۇالضِۇ ِەِٕۇْ ثوٌىسۇ ،ئۀە ـۇالض اﷲ جەضىپىسە جۇضغۇچىالضزۇض .ثىٍىڭالضوي ،اﷲ جەضىپىسە جۇضغۇچىالض ٔىجبزٌىممب ئېطىفىۈچىٍەضزۇض » ( .) 22 343
جۆۋۀسىىي ئبٍەت ئبٌالھ ٔىڭ غەظىپىگە ئۇچطىغۇچىالضغب لبضىحىٍغبْ ئىالھىٌ جەھسىحٕىڭ ثىط ئىپبزىؽىسۇض: « ِەْ ۋە ئەٌچىٍىطىُ ئەٌۋەجحە غەٌىجە لىٍىّىع! » ( .) 21 ثۇٔىڭسا ھېچ ـۈثھە ٍولحۇض ٍب ضەثجي! ئبِۀٕب ۋە ؼەززەلٕب.
ئەھساپ ضۈرىطي ؼۈضە « ئىححىپبلساؾ وۈچٍەض /لوـۇْ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ئەھعاپ » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ؼۈضىٕىڭ - 27 - 9ئبٍەجٍىطى ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌغبْ ثۆٌەوحە ثۇ وۈچٍەض ھەلمىسە ِەٌۇِبجالض ثېطىٍغبْ. ؼۈضە ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ثىعگە ِەٌۇَ ثوٌغبْ ٍىپ ئۇچٍىطى ؼۈضىٕىڭ ھىجطى - 7 - 5 ٍىٍٍىطى ئبضىؽىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىپ ثەضِەوحە. - 20ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ذۀسەن ( ئەھعاپ ) ئۇضۇـي ھىجطى ٍ - 5ىٍي ـەۋۋاي ئېَىسا- 4 ، 5ۋە - 40 - 37ئبٍەجٍەضزە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ۋەلەٌەض ـۇ ٍىٍي ظۇٌمبئىسە ئېَىسا ٍۈظثەضگۀىسى. ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئبٍبٌٍىطى ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌغبْ - 29 - 28ئبٍەجٍەض ،ثوٌۇپّۇ ئۆً ئوچبلٍىك ثوٌۇؾ ِەؼىٍىؽىسە ٔەثىگە چەن لوٍۇٌغبْ - 52ئبٍەت ھەظضىحي ؼەفىَە ثىٍەْ جوً لىٍغبْ ِەظگىٍي ثوٌغبْ ذەٍجەض فەجھىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن. ھەظضىحي ئوؼّبٔغب ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ جەضجىپحە ؼۈضە ئبٌىئىّطاْ ِ -ۇِحەھىٕە ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ ٍەض جوغطا ئەِەؼحەن جۇضىسۇ .ئبٌىئىّطاْ ؼۈضىؽىٕي ئەھعاپ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٌسىغب لوٍغىٍي ثوٌّبٍسۇ .چۈٔىي ئبٌىئىّطاْ ؼۈضىؽي ھىجطى ٍ - 3ىٍىسا ٍۈظثەضگەْ ئۇھۇز ؼۈضىؽىسۇض .ثۇ ئىىىي ؼۈضە ئبضىؽىسا ثبـمب ؼۈضىٍەض ثوٌۇـي وېطەن .ئىجٓ ئبثجبؼمب ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ جەضجىپحە ھەـط ٔ -ۇض ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ جىعىٍىفّۇ جوغطا ئەِەغ .ثىعٔىڭچە ثوٌغبٔسا ِۇجبزىٍە - جبالق ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىؿ ِۇۋاپىمحەن جۇضىسۇ. لۇضئبٔسا ئىجحىّبئىٌ ِەؼٍىٍەض ئەڭ وۆپ جىٍغب ئېٍىٕغبْ ؼۈضىٍەضزىٓ ثىطؼي ئەھعاپ ؼۈضىؽىسۇض .جېّىالض ـەذؽي ،ئىجحىّبئىٌ ِۇٔبؼىۋەجٍەض ۋە ھۆوۈٍِەضٔي جەـىىً لىٍىسۇ .ثۇ ئىؽالَ جبِبئىحىٕىڭ ؼىَبؼىٌ پىفىپ ٍېحىٍىؿ جەضٍبٔي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىىحۇض .چۈٔىي ِۇـطىه ئىححىپبلساؾ لوـۇٔىٕىڭ ذۀسەن ئۇضۇـىسا ِەغٍۇپ ثوٌۇـي ئىؽالَ جبِبئىحي ئۈچۈْ ثىط جبضىرىٌ ثۇضۇٌۇؾ ٔۇلحىؽي ئىسى .ثۇ ضېئبٌٍىمٕي ثىط وۈٔي ؼەھەضزە زۈـّۀٕىڭ لبضاضگبھٕي جبـالپ ،ئۈْ - جىٕؽىع ھبٌسا جەڭ ِەٍسأىسىٓ چېىىٕىپ وەجىۀٍىىىٕي وۆضگۀسە « ئەِسى ٔۆۋەت ؼىٍەضزە! » زېگەْ ضەؼۇٌۇٌالھّۇ جوغطىالٍسۇ. ؼۈضە ئوِۇِىٌ جەھەجحىٓ وىفٍىه ِۇٔبؼىۋەجٕي لبٔساق ـەوىٍٍۀسۈضۈؾ ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه. لۇضئبٔسا « ئي ٔەثي! » ذىحبثي ئەڭ وۆپ ئىفٍىحىٍگەْ ثۇ ؼۈضە ثىۋاؼحە ھبٌسا ٔەثىگە ذىحبة ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ .ئىجحىّبئىٌ ثېؽىّٕىڭ ئېغىطٌىمي لبٔچىٍىه ثوٌۇـىسىٓ لەجئىَٕەظەض وىفي ئبٌالھ 344
لب ثوٍؽۇٔۇـي وېطەن .ئبٌسى ثىٍەْ ضەؼۇٌۇٌالھمب « ِەؼئۇٌىَەجچبٍٔىك ثىٍەْ ئىؿ لىً! » ئبگبھالٔسۇضۇـي ثېطىٍىسۇ .ئبٔسىٓ وبپىطالضغب ۋە ِۇٔبپىمالضٔىڭ ضاٍىغب ثوٍؽۇّٔبؼٍىممب ثۇٍطۇٌغبْ ھبٌسا ؼۆظ ثبـٍىٕىسۇ .ثۇ « ئۇالضغب ئىحبئەت لىٍّب! » ئەِطى « وۈٔحەضجىپٕي ئۇالضٔىڭ ثەٌگىٍىفىگە ٍوي لوٍّب! » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ئبٍەجٕىڭ زاۋاِي ِۇٔساق:
()3
اَّللَ َكا َف ِِبَا تَػ ْع َملُو َف َخبِ ًّيا (َ )2وتَػ َواك ْل َعلَى ا اَّللِ َوَك َفى َِب اَّللِ َوكِ ًيَّل ك إِ اف ا ك ِم ْن َربِّ َ وحى إِلَْي َ َواتابِ ْع َما يُ َ
« ؼبڭب ضەثجىڭ جەضىپىسىٓ ۋەھَي لىٍىٕغبْ ٔەضؼىگە (ٍۀي لۇضئبٔغب) ئەگەـىىٓ .اﷲ ھەلىمەجەْ لىٍغبْ ئەِەٌىڭالضزىٓ جوٌۇق ذەۋەضزاضزۇض ( .ھەِّە ئىفىڭسا ) اﷲ لب ٍۆٌۀگىٓ ،اﷲ ( ؼبڭب ) ھبِىٌ ثوٌۇـمب ٍېحەضٌىىحۇض » ( .) 3 - 2 لۇضئبٕٔىڭ ئىٕؽبٕٔىڭ ئىچىي زۇَٔبؼىغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌغبْ ،وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسىغبْ ثبٍبٔىسىٓ ثىطؼي ثۇ ؼۈضىسە ٍەض ئبٌىسۇ « :اﷲ ھەض لبٔساق ئبزەِٕىڭ ئىچىسە ئىىىي ٍۈضەن /ئىىىي ۋىجساْ ٍبضاجمىٕي ٍوق » ( .) 4ثۇ ئبضلىٍىك « ھەلىمەجٕىڭ ثىط ثوٌىسىغبٍٔىمي » ئىّب لىٍىٕغبْ .ـۇٔساق ،ھەلىمەت ثىطزۇض .ھەض لبٔساق ثىط وىفىٕىڭ ئىىىي ئبٔىؽي ،ئىىىي زازىؽي ثوٌّبٍسۇ ،ثۇ وۆظ ٍۇِغىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ثىط ضېئبٌٍىك .ئۆظى جۇغّىغبْ ثىطؼىٕي « لىعىُ ،ئوغٍۇَ » زېگۈچي ئۇٔي جۇغۇپ زۇَٔبغب وەٌحۈضگەْ ثىط ئبٔىٕىڭ ثبضٌىمىسىٓ ئىجبضەت ھەلىمەجٕي ئۆظگەضجەٌّەٍسۇ .ثىطؼىٕىڭ ئبٍبٌىغب « ؼەْ ِەْ ئۈچۈْ ئبٔبِغب ئوذفبٍؽەْ » زېَىفي ھەضگىعِۇ ئبٍبٌىٕي ئۇٔىڭ ئبٔىؽىغب ئبٍالٔسۇضِبٍسۇ ( .) 4ثېطاۋٔىڭ پۇـحىسىٓ ثوٌّىغبْ ثىط وىفىٕي ئۆظىٕىڭ ئبجىؽي زېَىفي ئۇٔىڭ ثىط ئۆظ ئبجىؽىٕىڭ ثبضٌىمىسىٓ ئىجبضەت ضېئبٌٍىمٕي ٍوق لىالٌّبٍسۇ ( .) 5 ٍۀيٍ ،بضىحىٍىفحىٓ جبضجىپ ثبض ثوٌغبْ فىحطى ھەلىمەجٕي ئېغىعزا ئېَحىٍغبْ ؼۆظٌەض ثىٍەْ ئۆظگەضجىىٍي ثوٌّبٍسۇ .ـەٍئىٍەضٔىڭ ھەلىمىحي ثوٌىسۇ .ثىعٔىڭ ؼۆظٌىطىّىع ئۇ ھەلىمەت ثىٍەْ ثىطزەوٍىىىە ئىگە ثوٌؽب جوغطا ،ثىطزەوٍىىىە ئىگە ثوٌّىؽب ذبجبزۇض .ـەٍئىٍەضٔىڭ ھەلىمىحىٕي ثىعٔىڭ ؼۆظٌىطىّىع ثەٌگىٍىّەٍسۇ .ذبجب چۈـۀچىٍەضٔىڭ جەِئىَەجحە ثىطزەن لوثۇي لىٍىٕىفي ئۇٔي ذبجب ثوٌۇـحىٓ ذبٌىٌ لىٍّبٍسۇ .ئەجسازالضٔىڭ ئۀئۀىؽي ِۇـۇٔساق زەپ « ئبٍبٌي » ئبٔىؽي ثوٌۇپ لبٌّبٍسۇ .ثېمىۋاٌغبْ ثبٌىّۇ ئۆظ پۇـحىسىٓ ثوٌغبْ ثبال ثوٌۇپ لبٌّبٍسۇ. ھەلىمەجىە ؼبزالەت ئەٌچىٍىه /ضەؼۇٌٍۇق ئۀئۀىؽىٕىڭ ـۇئبضىسۇض ( .) 8 - 7ثۇ ئۀئۀىگە ۋاضىؽٍىك لىٍغبْ ِۇئّىٍٕەضگە ھەض زەۋضزە جەڭ ئېالْ لىٍىٕغبْ .ھبٍبجي ثەزىٍىگە ھەلىمەت جەضەپحە جۇضۇؾ ،وبپىط ۋە ئىىىي ٍۈظٌىّىچىٍەضگە ئوذفبؾ ثوٌۇپ لبٌّبؼٍىك ئۇ ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ثۇضچىسۇض ( .) 20 - 9 ضەؼۇي ثۇ ِەؼىٍىسە ئەڭ جىپىه ئۆضٔەن ثوٌۇپ ،ھەلىمەجىە ؼبزالەت وۆضؼىحىفحە ِۇئّىٍٕەضِۇ ئەٌچىٍەضزەن ثوٌۇـي وېطەن ( 27 - 21؛ .) 46 - 45ئبٌالھ ضەؼۇٌىٕىڭ ثۇ ئۈٌگىٍىه ضوٌىٕي ثبٍبْ لىٍغبْ ئبٍەت ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌّبلحب:
وؿ اِ لََق ْد َكا َف لَ ُكم ِٓت رس ِ اَّللَ َكثِ ًّيا اَّللَ َوالْيَػ ْوَـ ْاْلَ ِخَر َوذَ َكَر ا ُس َوةٌ َح َسنَةٌ لِ َم ْن َكا َف يَػ ْر ُجو ا اَّلل أ ْ ْ َُ
« ؼىٍەضگە ـ اﷲ ٔي ،ئبذىطەت وۈٔىٕي ئۈِىس لىٍغبْ ۋە اﷲ ٔي وۆپ ٍبز ئەجىۀٍەضگە ـ ضەؼۇٌۇٌالھ ئەٌۋەجحە ٍبذفي ئۈٌگىسۇض » ( .) 21
345
ئبٌالھ ضەؼۇٌىٕىڭ ئۇ ِىؽٍىؽىع ئۆضٔەوٍىه ضوٌي جبضىرىٌ ٔۇلحىسىٓ ذۀسەن ئۇضۇـىسىٓ ثۇضۇْ ٔبِبٍەْ ثوٌغبْ ئىسى .ؼۈضىسە ٔەثەۋى ئۆضٔەوٍىىٕىڭ جبضىرىٌ وبضجىٍٕىطى ئىفبضەت لىٍىٕىسۇ ( .) 22ئبٔسىٓ ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئۆضٔەوٍىىىٕي ھبٍبجىغب جەزثىك لىٍغبْ ،ئۆظىگە ئۈٌگە لىٍغبْ ۋە « ؼبھبثە » ئۇٔۋأىغب الٍىك ثوٌغبْ ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئەڭ ٍبذفي ھەِطاھٍىطىٕىڭ جىٍالضغب زاؼحبْ ِەٍسأي ئەثەزىٍَەـحۈضۈٌگەْ:
اؿ ص َدقُوا ما عاى ُدوا ا ِ ِِ ِ ضى ََْنبَوُ َوِمْنػ ُه ْم َم ْن يَػْنػتَ ِظ ُر َوَما بَ ادلُوا اَّللَ َعلَْيو فَ ِمْنػ ُه ْم َم ْن قَ َ م َن الْ ُم ْؤمن َ ي ِر َج ٌ َ َ َ َ تَػْب ِد ًيَّل
« ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ئىچىسە اﷲ لب ثەضگەْ ئەھسىٕي ئىفمب ئبـۇضغبْ ٔۇضغۇْ ٍىگىث وىفىٍەض ثبض. ئۇالضٔىڭ ثەظىؽي ئۆظىٕي ئبٌالھ لب ئبجبپ ؼبزالىحىٕي وۆضؼەجحي ،ثەظىؽي ٔۆۋىحىٕي وۈجّەوحە ،ئۇالض ۋەزىؽىٕي ھەضگىع ئۆظگەضجىىٕي ٍوق » ( .) 23 ضەؼۇٌٕىڭ ئبٍبٌٍىطىّۇ ئۆظىٕىڭ ئۆضٔەوٍىه ضوٌىٕي ئۇٔحۇِبؼٍىمي ،ئۆظىگە الٍىك ثوٌغبٕٔي لىٍىفي وېطەن .ذۇززى ئەٌچىٍەض ِۇئّىٍٕەضگە ئۆضٔەن ثوٌغبٔسەن ،ئەٌچىٍەضٔىڭ ئبٍبٌٍىطىّۇ ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ئبٍبٌٍىطىغب ئۆضٔەن ثوٌۇـي وېطەن .چۈٔىي ثىط وىفىٕىڭ ئۆضٔەن ثوٌۇـي ٍېحەضٌىه ثوٌّبٍسۇ ،ئبئىٍىٕىڭ ئۆضٔەن ثوٌۇـي ـەضت .لۇضئبْ ئىجطاھىُ ئبئىٍىؽي ۋە ئىّطاْ ئبئىٍىؽىٕي ئۆضٔەن لىٍىپ وۆضؼەجىۀىىەْ ،ثۇالضٔي ثبـالِچي ثوٌۇپ ئۆظىگە ئۆضٔەن لىٍغۇچىالض ٍۀىال ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئبئىٍىؽي ثوٌۇـي ،ثۇ ئۈٌگىٍىه ضوٌغب ِبغ وەٌّەٍسىغبْ ئىفالض ضەؼۇٌٕىڭ ئۆٍىسە ٍۈظثەضگەْ جەلسىطزە جبظاؼي لبٌّبؼٍىمي وېطەنِ .ەٍٍي ئەض ٍبوي ئبٍبي ثوٌؽۇْ ،لبضـي چىمىؿ جبظاغب ،ئىحبئەت ِۇوبپبجمب الٍىمحۇض ( .) 36 - 28 ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئبٍبٌٍىطى ۋە ئۆٍٍىطى ئۈؼحىسىٓ ئىٕؽبْ ئەلٍىگە وەٌگەْ « ِۇئّىٕٕىڭ ئۆٍي ۋە ئۇ ئۆٍسە ئوٌحۇضىسىغبْ ِۇئّىٓ ثىط ئبئىٍە لبٔساق ثوٌۇـي وېطەن؟ » زېگەْ ؼوئبٌغب ِۇٔساق جبۋاة ثېطىٍگەْ:
اىلِيا ِة ْاْل َ ِ إت ِ ص ََّلةَ وآَتِي الازَكاةَ وأ ِ ِ اَّللَ َوَر ُسولَوُ إِاَّنَا َط ْع َن ا ُوَل َوأَق ْم َن ال ا َ َ َوقَػ ْر َف ِٓت بػُيُوت ُك ان َوََل تَػبَػار ْج َن تَػبَػر َج َْ َ يد ا ِ ِ الرجس أَىل الْبػي ِ ت َويُطَ ِّهَرُك ْم تَطْ ِه ًّيا (َ )33واذْ ُك ْر َف َما يػُْتػلَى ِٓت بػُيُوتِ ُك ان ِم ْن آَ ََي ِت يُِر ُ ب َعْن ُك ُم ِّ ْ َ ْ َ َ ْ اَّللُ ليُ ْذى َ اَّللِ و ِْ اَّللَ َكا َف لَ ِطي ًفا َخبِ ًّيا ()34 ْم ِة إِ اف ا اٖتك َ ا َ
« ئۆٍٍىطىڭالضزىىي ۋالىححىّۇ ئەزەپ -لبئىسىٕي ئۇٔحۇِبڭالض ،ئىٍگىطىىي جبھىٍىَەت زەۋضىسىىىگە ئوذفبؾ ٍبؼىٕىپ چىمىپ جىٕؽىَىحىڭالضٔي ٔبِبٍەْ لىٍّبڭالض! ٔبِبظٔي الٍىمىسا ئولۇڭالض ،ظاوبت ثېطىڭالض ،اﷲ لب ۋە ئۇٔىڭ ضەؼۇٌىغب ئىحبئەت لىٍىڭالض! ئي ئبٌالھ ضەؼۇٌىٕىڭ ئبئىٍىؽىسىىىٍەض! اﷲ ؼىٍەضزىٓ گۇٔبھٕي ؼبلىث لىٍىفٕي ۋە ؼىٍەضٔي جبِبِەْ پبن لىٍىفٕي ذبالٍسۇ .ئۆٍٍىطىڭالضزا ئولۇٌىۋاجمبْ اﷲ ٔىڭ ئبٍەجٍىطى ( ،ثوٌۇپّۇ ئۇالضزىىي ) ھېىّەت ئۈؼحىسە ئەلىً ٍۈضگۈظۈڭالض ،اﷲ ھەلىمەجەْ ؼىطالضٔي ثىٍگۈچىسۇض ،ھەِّىسىٓ ذەۋەضزاضزۇض » ( .) 34 -33 ؼۈضىسە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ٍېمىٍٕىطى ثىٍەْ ثوٌغبْ ـەذؽي ِۇٔبؼىۋەجٍىطىّۇ ثەٌگىٍىه پطىٕؽىپمب ثبغالٔغبْ ثوٌۇپ ،ھەظضىحي ئبئىفۀىڭ « ئەگەض ضەؼۇٌۇٌالھ ۋەھىَسىٓ ثىط لىؽّىٕي ٍوـۇضِبلچي ثوٌغبْ ثوٌؽب ،ئۇ ثۇالض ثوالجحي » زېگەْ - 40 - 37ئبٍەجٍەض ئبضىؽىسا ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ـەذؽىٌ ئۆضٔەن ئبضلىٍىك ،ئۀئۀىٕىڭ لبٌسۇلٍىطى ؼۈپۈضۈپ جبـٍىٕىسۇ .ھەِسە ئبظازگەضزىٍەض ( ئبظاز لىٍىٕغبْ لۇٌالض )ٔىڭ جەِئىَەجحىىي ئىجحىّبئىٌ ئوضٔي ٍۇلىطى وۆجۈضۈٌىسۇ .ثۇ ۋەلە 346
ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ھبِّىؽىٕىڭ لىعى ثوٌغبْ ظەٍٕەپ ثىٕحي جبھفٕي ثېمىۋاٌغبْ ثبٌىؽي ظەٍس ثىٓ ھبضىؽە ثىٍەْ ٔىىبھٍىفي ئىسى .ظەٍٕەپ ِەوىىسىىي ئبثطوٍٍۇق ثىط ئبئىٍىگە جەۋە ھۆض ئبٍبي ثوٌۇپ ،ضەؼۇٌۇٌالھ ئۇٔىڭ ثىٍەْ ثېفىٕي لوـۇپ لوٍغبْ ظەٍس ثىٓ ھبضىؽە ئبظاز لىٍىٕغبْ ثىط لۇي ئىسى .گەضچە ظەٍٕەپ ضاظى ثوٌّىؽىّۇِ ،بلۇي ثوٌۇـمب ِەججۇض ثوٌغبْ ثۇ ٔىىبھ ئوڭۇـٍۇق زاۋاِالـّىغبْ .ظەٍٕەپ ئبجطىفىپ وەجىۀسىٓ وېَىٓ ،ضەؼۇٌۇٌالھ ئۇٔي ٔىىبھىغب ئبٌغبٔىسى. ظەٍٕەپ ثىٕحي جبھؿ ھەظضىحي ٔەثي ثىٍەْ جوً لىٍغبٔسا ٍ 36بـمب وىطگەْ ثوٌۇپ ،پەضظۀحي ٍوق ثىط جۇي ئبٍبي ئىسى .ئۇ ئېطى ظەٍس ثىٓ ھبضىؽە ثىٍەْ ؼۆٍۈٍِۈن ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ؼۆظىٕي ٍىطاٌّىغبٍٔىمي ئۈچۈْ جوً لىٍغبْ ثوٌۇپ ،ئەؼٍىسە ئۇٔىڭ وۆڭٍىسە ضەؼۇٌۇٌالھ ثبض ئىسى .ئۇ، ضەؼۇٌۇٌالھ ثىٍەْ جوً لىٍىؿ جەِەؼىسە ٍ 35ېفىغىچە ثبضٌىك جبٌىپٍىطىٕي ضەت لىٍىپ وەٌگەْ. ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ھەظضىحي ظەٍٕەپ ثىٍەْ جوً لىٍىفي ھەَ ثىط جبھىٍىَەت ئۀئۀىؽي ثوٌغبْ ثېمىۋاٌغبْ ثبٌىٍىطىٕىڭ ئبٍبٌٍىطى ثىٍەْ جوً لىالٌّبؼٍىمحەن ئبزەجىە ذبجىّە ثېطىؿ ھەَ جەثىمە ئبٍطىّچىٍىمىٕىڭ ئوضٔىغب ئىؽالَ لېطىٕساـٍىمىٕي زەؼؽىحىؿ ھەِسە ھەظضىحي ظەٍٕەپٕىڭ لبٌغبْ وۆڭٍىٕي ئېٍىؿ ئۈچۈْ ئىسى. ثۇ ؼەۋەثٍەضگە لبضىّبؼحىٓ ،ثۇ ۋەلۀىڭ لۇضئبْ جەضىپىسىٓ ئەثەزىٍَەـحۈضۈٌىفي ضەؼۇٌۇٌالھ ھېچ ذبٌىّبٍسىغبْ ثىط ئىؿ ئىسىٌ .ېىىٓ ثۇ ۋەلۀىڭ لۇضئبٔسا ئوضۇْ ئېٍىفىٕىڭ ۋەھىَٕىڭ ئىالھىٌ ِۀجەؼىگە لبضىحىٍغبْ ثبضٌىك ئېحىطاظالضٔي ثىىبض لىٍىسىغبْ ثىط جەضىپىّۇ ثبض .ثۇٔىڭسىٓ ثبـمب ھېچمبٔساق ثىط ئەلٍي زەٌىً ثوٌّىغبْ جەلسىطزىّۇ ثۇ ئبٍەجٍەض ۋەھىٌ ِۀجەؼىٕىڭ ئىالھىٌ ئىىۀٍىىىگە زەٌىً ثوٌۇپ ٍېحىپ ئبـىسۇ. ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ۋەظىپىؽىٕىڭ « ـېھىث » ۋە « ذۇـرەۋەض ثەضگۈچي » ئىىۀٍىىي ثۇ ؼۈضىسە ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ .ـېھىث ثوٌۇـٕىڭ لۇضئبٔسىىي ِۀىؽي « ئۈٌگە ۋە ئۆضٔەن » ثوٌۇـحۇضٍ .ۀي، ھبٍبجىٕي ئىّبٔىغب ـبھىث لىٍىؿ ۋە ٍبـىغبْ زەۋضىٕىڭ ـبھىسى /گۇۋاھچىؽي ثوٌۇـحۇض .ثۇ ئىىىي ضوٌٕىڭ زاۋاِي ؼۈپىحىسە ئبٌالھ لب چبلىطغبْ زەۋەجچي ۋە ئەجطاپىٕي ٍوضۇجىسىغبْ ثىط لۀسىً ثوٌۇـحۇض ...ـېھىث ثوٌۇؾ ِبٔب ثۇالضٔي ئۆظ ئىچىگە ئبٌغبْ ثىط ۋەظىپىسۇض ،ضوٌسۇض:
ِ ِ َي أَيػها النِاِب إِ اًن أَرس ْلن َ ِ اعيا إِ ََل اِ ِِ ِِ ِ ِ اجا ُمنِ ًّيا ()46 ََْ َ َ اَّلل ِب ْذنو َوسَر ً اؾ َشاى ًدا َوُمبَ ّشًرا َونَذ ًيرا (َ )45وَد ً
« ئي ٔەثي! ؼېٕي ثىع ھەلىمەجەْ ـبھىث ،ذۇـرەۋەض ثەضگۈچي ،ئبگبھالٔسۇضغۇچي ،اﷲ ٔىڭ ئىعٔي ثىٍەْ اﷲ لب زەۋەت لىٍغۇچي ۋە ئەجطاپىٕي ٍوضۇجمۇچي ٔۇضٌۇق چىطاق لىٍىپ ئەۋەجحۇق » ( 45 .) 46ؼۈضىٕىڭ زاۋاِىسا ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ۋە ئبئىٍىؽىٕىڭ ئىجحىّبئىٌ ِۇٔبؼىۋەجٍىطىٕي ٍېڭىسىٓ ثەضپب لىٍىسىغبْ ئبٍەجٍەض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ثەظى ـەضئي ۋە ئەذاللي ثەٌگىٍىّىٍەض ثېىىحىٍگەْ ( - 37 .) 59ئىجحىّبئي ئەزەپ ۋە جەضثىَە لبئىسىٍىطىگە وىفىٕىڭ زىممەت ٔەظىطى ئبغسۇضۇٌغبْ .ثۇالض ئبضىؽىسا ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئۆٍىسىىي ِېھّبٔساضچىٍىمحب ضىئبٍە لىٍىفي وېطەن ثوٌغبْ ئەزەپ -ئەذالق لبئىسىٍىطى ۋە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ئبئىٍىؽىسىىىٍەضگە لبضىحىٍغبْ ئەزەپ -ئەذالق پطىٕؽىپٍىطى ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( .) 53 لۇضئبٔسا ئبٌالھ ٔىڭ ۋە پەضىفحىٍەضٔىڭ ضەؼۇٌۇٌالھمب « ؼبالت ( ٍبضزەَ ) لىٍغبٍٔىمي - ( ٍۇؼەٌٍۇٔە ) » ثبٍبْ لىٍىٕىسۇِ .ۇئّىٍٕەضزىّٕۇ ٍبضزەٍِىطىٕي ثۇ ئىالھىٌ ٍبضزەَ ثىٍەْ ثىطٌەـحۈضۈؾ جەٌەپ لىٍىٕىسۇ .ثۇ ئىالھىٌ جەٌەپ ئەؼٍىسە ئېٍىؿ ئۈچۈْ ئەِەغ ،ثەذؿ ئېحىؿ 347
ئۈچۈْ لوٍۇٌغبْ ثىط جەٌەپحۇض .ئبٌالھ ثۀسىسىٓ ثىط ٔەضؼە جەٌەپ لىٍغبٔسا ئېٍىؿ ئۈچۈْ جەٌەپ لىٍّبٍسۇ .ئەوؽىچە ئبجب لىٍىؿ /ثەذؿ ئېحىؿ ئۈچۈْ جەٌەپ لىٍىسۇ .ثۇ ٍەضزىّۇ ؼۆظ ِۇـۇ ِۀىسە .ۋالىحٕىڭ ئۆجۈـي ثىٍەْ ئوجحۇضىغب چىممبْ ؼبالۋات ( ضەھّەت ئولۇؾ ) ئەزەثىَبجي ثۇ ئبٍەجحە ئەِىط لىٍىٕغبْ ٍبضزەِٕىڭ ثبـمب ثىط ـەوٍي ؼۈپىحىسە پەٍسا ثوٌغبٌْ .ېىىٓ ثۇ ٍبضزەَ جەٌىپي ھەضگىعِۇ ئېغىعزىىي ؼۆظگە چۈـۈضۈپ لوٍغىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ثىط « ئەِەٌىٌ ھەضىىەت » جەٌىپي ثوٌۇپ ،ئبٍەجحە ِۇئّىٍٕەضزىٓ جەٌەپ لىٍىٕغبْ ٍبضزەَ ئەؼٍىسە ئەِەٌىٌ ھەضىىەت ثىٍەْ ٍبضزەَ لىٍىفٕي وۆضؼىحىسۇ ،ئبغعاوي ٍبضزەِٕي وۆضؼەجّەٍسۇٍ « .ۇؼەٌٍۇٔە » ۋە « ؼەٌٍۇ » پېئىٍٍىطى ثۇٔىڭ زەٌىٍىسۇض .ئۇ ئبٍەت جۆۋۀسىىىچە:
ِ ِ ِ اِ ِ ِ يما إِ اف ا ين آَ َمنُوا َ اَّللَ َوَم ََّلئ َكتَوُ يُ َ صلوا َعلَْيو َو َسلّ ُموا تَ ْسل ً اِب ََي أَيػ َها الذ َ صلو َف َعلَى الن ِّ
« ـۈثھىؽىعوي ،اﷲ ۋە ئۇٔىڭ پەضىفحىٍىطى ھەلىمەجەْ ٔەثىگە ٍبضزەَ لىٍىسۇ .ئي ِۇئّىٍٕەض! ؼىٍەضِۇ ٔەثىَگە ٍبضزەَ لىٍىڭالض ۋە ئىحبئەت لىٍىفحب ( ئۇ ئۆضٔەن ثوٌغبٔسەن ) اﷲ لب پۈجۈٍٔەً جەؼٍىُ ثوٌۇڭالض » ( .) 56 ثۇ ئبٍەجحىٓ وېَىٓ وەٌگەْ « اﷲ ۋە ضەؼۇٌىٕي ضۀجىحىۀٍەض » ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەت جەٌەپ لىٍىٕغبْ ثۇ ٍبضزەِٕي لىٍىفٕىڭ ئوضٔىغب چوِبق ثوٌغبٔالض ھەلمىسە جوذحبٌغبْ ثوٌۇپ، ٍۇلىطىسىىي ئىعاھبجىّىعٔي جەؼحىمٍىّبلحب .ثۈگۈٕٔىڭ ِۇئّىٕي ئبٌالھ ضەؼۇٌىغب ثوٌغبْ ٍبضزەَ ثۇضچىٕي ئۇ ئبِبٔەت لوٍۇپ وەجىەْ « لۇضئبْ »غب ؼبزالەت وۆضؼىحىؿ ۋە ئبٌالھ ضەؼۇٌىٕىڭ ھبٍبت ـەوٍي ثوٌغبْ لۇضئبٕٔي ئۆظىٕىڭ ھبٍبجىغب جەزثىمالـحىٓ ئىجبضەت ؼۈٕٔەجٕي جىطىٍسۈضۈؾ ثىٍەْ ئبزا لىٍىفي وېطەن. لۇضئبْ ٔبظىً ثوٌۇۋاجمبْ ـۇ جەِئىَەجحە ئبٌالھ ضەؼۇٌىٕي ضۀجىحىەْ ئىىىي ٍۈظٌىّىچي ۋە لەٌجي وىؽەٌٍىه ثىٍەْ جوٌۇپ وەجىەْ وىفىٍەضگە « ٍبِبٍٔىك لىٍغۇچىالض ٍبِبٍٔىمحىٓ ثبـمب ٔەضؼىگە ئېطىفّەٍسۇ » لبٔۇٔىَىحىٕي ئەؼٍىحىسۇ .ئەؼٍىسە وىُ ٔېّە لىٍغبْ ثوٌؽب ـۇٔىڭغب الٍىك ٔەجىجىگە ئېطىفىسىغبٍٔىمي ئبٌالھ ٔىڭ ؼۈٕٔىحىسۇض .ئبٌالھ ٔىڭ ؼۈٕٔىحي ئبٌالھ ٔىڭ ئۆظگەضِەغ لبٔۇٔىسۇض:
سناةَ اِ ِ ا ِ اَّللِ تَػْب ِد ًيَّل ين َخلَ ْوا ِم ْن قَػْب ُل َولَ ْن ََِت َد لِ ُسن ِاة ا ُ اَّلل ٓت الذ َ
« ثۇ اﷲ ٔىڭ ئۆجىۀىي ئۈِّەجٍەضگە جۇجمبْ ٍوٌىسۇض ،اﷲ ٔىڭ جۇجمبْ ٍوٌىسا /ؼۈٕٔىحىسە ھېچمبٔساق ئۆظگىطىؿ جبپبٌّبٍؽەْ » ( .) 62 ؼۈضىسە ئىٕىبضچىالضٔي وۈجۈۋاجمبْ چوڭ ئبظاپ جىٍغب ئېٍىٕىسۇ ( .) 68 - 63ؼۆظ ثۇ ٍەضگە وەٌگۀسە ئۈِّەجي ِۇؼبٔىڭ ھەظضىحي ِۇؼبغب لىٍغبٍٔىطىٕي ئۈِّەجي ِۇھەِّەزٔىڭّۇ ؼبزىط لىٍّبؼٍىمي جەٌەپ لىٍىٕىسۇ « :ئي ِۇئّىٍٕەض! ؼىٍەض ِۇؼبغب ئبظاض لىٍغبْ وىفىٍەض (ٍۀي ثۀي ئىؽطائىً) زەن ثوٌّبڭالض! » ( .) 69 ثۇ ئبٍەجٕىڭ ِۀىؽي ٔبھبٍىحي ئوچۇق ۋە ضوـەْ ثوٌۇپ « ،ئي ِۇھەِّەز ئۈِّىحي ٍەھۇزىٍَەـّەڭالض! » زېَىٍّەوحە. ِەؼئۇٌىَەت جۇٍغۇؼىغب ئىگە ھەض ئىٕؽبٕٔىڭ غبٍىؽي « ئىالھىٌ ئبِبٔەت »ٔي ذىَبٔەت لىٍّبً وېَىٕىىٍەضگە ٍەجىۈظۈؾ ثوٌۇـي وېطەن .ئىالھىٌ ئبِبٔەجىە ذىَبٔەت لىٍغۇچي ذىَبٔىحىٕىڭ ثەزىٍىٕي ئېغىط ـەوىٍسە ئۆجەٍسۇ .لۇضئبٔسا « ئبِبٔەت ئبٍىحي » زەپ ئبجبٌغبْ ئۇ ئبٍەت ثۇ ؼۈضىسە ٍەض ئبٌغبْ: 348
ِ ض و ِْ ي أَ ْف َُْي ِم ْلنَػ َها وأَ ْش َف ْقن ِمْنػ َها و َْتَلَ َها ِْ اْلنْ َسا ُف إِ اًن َعَر ْ إتبَ ِاؿ فَأَبػَ ْ َ َ بنَا ْاْل ََمانَةَ َعلَى ال اس َم َاوات َو ْاْل َْر ِ َ َ َ ِ وما َج ُه ًوَل إناوُ َكا َف ظَلُ ً « ـۈثھىؽىعوي ،ثىع ئبِبٔەجٕي ئبؼّبٔالضغب ،ظېّىٕغب ۋە جبغالضغب جەڭٍىسۇق ،ئۇالض ئبِبٔەجىە ذىَبٔەت لىٍىفحىٓ لوضلحي .ئۇٔي ئىٕؽبْ ئۈؼحىگە ئبٌسىٌ .ېىىٓ ئىٕؽبْ ھەلىمەجەْ ( ئۆظىگە ) ظۇٌۇَ لىٍغۇچئ ،بزاْ ثوٌۇپ چىمحي » ( .) 72
تبالق ضۈرىطي ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ئبجطىفىؿ ،ئۈظٌىفىؿ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « جبالق » وەٌىّىؽي ثىٍەْ ئبجبٌغبٍْ .ۀي: « ئي ٔەثي! ؼىٍەض ئبٍبٌالضٔي جبالق لىٍؽبڭالض ئۇالضٔىڭ ئىسزىحىگە (الٍىك پەٍححە ٍۀي پبوٍىك ھبٌىحىسە) جبالق لىٍىڭالضٔ( .ەؼەة ئبضىٍىفىپ وەجّەؼٍىىي ئۈچۈْ) ئىسزەجٕي ؼبٔبڭالض! ضەثجىڭالض ئبٌسىسا لىٍّىفٍىطىڭالضزىٓ جبۋاثىبض ئىىۀٍىىىڭالضٔي ئۇٔحۇِبڭالض! » ( .) 1 ئبٍەجحىىي ئەِىطٔىڭ ِۇھبجبثي ئبٍبٌىٕي جبالق لىٍغبْ ئەضٌەض ثوٌۇپِ ،ۇئّىٓ ئەضٌەضگە جبالق ھولۇلىٕي ئىفٍەجىەْ ۋالىححب ئبٍبي وىفىٕىڭ ھەق -ھولۇلىٕي ٔەظەضزە جۇجۇؾ ئەِىط لىٍىّٕبلحب ۋە ثۇٔىڭ ئبٌالھ ئبٌسىسىىي ِەؼئۇٌىَەجٕىڭ ثىط پبضچىؽي ئىىۀٍىىي ئەؼىەضجىٍّەوحە .ؼۈضىگە ئىؽّي ثېطىٍگەْ ثىطىٕچي ئبٍەجٕىڭ ِەظِۇٔي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا ،ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئىؽّي « جبالق ِەؼىٍىؽىسە ِەؼئۇٌىَەجچبْ ثوٌۇؾ » ِۀىؽي ئىپبزىٍەٍسۇ. ؼۈضىٕىڭ ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجىٍىفي ۋالىحٕىڭ ئۆجىفىگە ئەگىفىپ ـەوىٍٍۀگەْ. ئبثسۇٌالھ ثىٓ ِەؼئۇز ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔىغب ئبؼبؼەْ « لىؽمب ٔىؽب ؼۈضىؽي -ؼۇضەجۇْ ٔىؽبئىً لۇؼطا » زەپ ئبجىغبْ .ثۇ ئىؽىُ ِەظوۇض ؼۈضىٕي ذۇززى ٔىؽب ؼۈضىؽىگە ئوذفبؾ « ئبٍبٌالض ھەق -ھولولي » ِەؼىٍىؽي ئۈؼحىسە جوذحبٌغبْ ؼۈضىٍەض لبجبضىغب جىعىسۇ. ؼۈضىٕىڭ لبچبْ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ئېٕىك ثەٌگىٍەؾ لىَىٓ .ؼۈضىٕىڭ - 7 - 1ئبٍەجٍىطىٕىڭ ثەلەضە - 234 - 228ئبٍەجٍىطىٕىڭ ٍېفىّي /ئىعاھبجي ئىىۀٍىىي ھەلىمىحىگە ئىجٓ ِەؼئۇزٔىڭ ثۇ ؼۈضىگە لوٍغبْ ئىؽّىٕي ثىطٌەـحۈضؼەن ،ؼۈضىٕىڭ ھىجطەجحىٓ وېَىٕال ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ ثەلەضە ؼۈضىؽي ۋە ھىجطى ٍ - 4ىٍىسا ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ ٔىؽب ؼۈضىؽي ھەجحب ئەھعاپ - 49 ئبٍەت ثىٍەْ ثوٌغبْ ِۇٔبؼىۋىحىٕي زىممەجىە ئبٌغبْ ۋالحىّىعزا ،ؼۈضىٕىڭ ٍۇلىطىسا جىٍغب ئېٍىٕغبْ ؼۈضىٍەضزىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ِەٌۇَ ثوٌّبلحب .ئەھعاپ ؼۈضىؽي ثىٍەْ ثۇ ؼۈضە ئبضىؽىسىىي ئوذفبـٍىك ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضىحىٍغبْ ذىحبثالضزىّۇ وۆظگە چېٍىمىسۇ .ئەھعاپ - 50ئبٍىحي ثىٍەْ ثۇ ؼۈضىٕىڭ - 1ئبٍىحىسە « ئي ٔەثي! » زەپ ذىحبة لىٍىّٕبلحب. ؼۈضە لەزىّىي جەضجىپٍەضٔىڭ ھەِّىؽىسە ئىٕؽبْ -ثەٍَىٕە ؼۈضىٍىطى ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ئوضۇْ ثىعٔىڭچە ِۇۋاپىك ئەِەغ .چۈٔىي ئىٕؽبْ ؼۈضىؽي ِەوىىسە ،ھەجحب ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ زەؼٍەپىي ئۈچحۀجىطى ؼۈضىٍەضٔىڭ ئىچىسە ئوضۇْ ئبٌىسۇ .لۇضئبْ ؼۈضىٍىطىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ۋالحي ۋە ِبوبٔي ھەلمىسە ؼبھبثىٍەض ئىچىسە ئەڭ ٔوپۇظٌۇق ـەذػ ثوٌغبْ ھەَ 349
ؼۆظىٕي ھېچىىُ ئبٌسىطاپ ضەت لىالٌّبٍسىغبْ ئبثسۇٌالھ ئىجٓ ِەؼئۇز ضەظىَەٌالھۇئۀھۇ ئىٕؽبْ ؼۈضىؽىٕىڭ لىَبِەت ؼۈضىؽىسىٓ ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ئېَحمبْ .ثۇ ؼۈضىٕىڭ ضىؽبٌەجٕىڭ 4 ٍبوي ٍ - 5ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىسۇ .ثۇٔساق ثوٌغبٔسا ئىٕؽبْ ؼۈضىؽىٕىڭ جۇٔجي جەضجىپٍەضزىىي ئوضٔي ۋە ٔبظىً ثوٌۇؾ جبضىري ئبثسۇٌالھ ئىجٓ ِەؼئۇزٔىڭ گۇۋاھٍىمي ،ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي ۋە ثبالغىحىّۇ ٔبِبٍەْ لىٍغبْ ئبالھىسىٍىىي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا ،جەضجىپحىىي ئوضٔي ثىٍەْ ٔبظىً ثوٌغبْ ۋالىث ئبضىؽىسا جەذّىٕەْ ٍ 15ىٍٍىك ثىط پەضىك ئوجحۇضىغب چىمّبلحب .ثۇ زەۋض پەضلي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍغۇزەن زەضىجىسە وىچىه ئەِەغ .زەؼٍەپىي ِەظگىٍسىىي جەضجىپٍەضٔىڭ جبالق ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعغبْ ثەٍَىٕە ؼۈضىؽي ھىجطى ٍ - 4ىٍي ضەثىئۇٌئەۋۋەي ئېَىسىٓ ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەنٍ .ىغىپ ئېَحمبٔسا ،جبالق ؼۈضىؽىٕىڭ جۇٔجي جەضجىپٍەضزە ئىٕؽبْ - ثەٍَىٕە ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍىفىٕي ئىعاھٍىغىٍي ثوٌّبٍسۇ .ثىعٔىڭچە ثوٌغبٔسا ئەھعاپ ِ -بئىسە ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضىؽىغب جىعىٍؽب ِۇۋاپىك ثوٌىسۇ. ثۇ ٍىپ ئۇچىغب ئبؼبؼەْ ؼۈضە ھىجطى ٍ 5بوي ٍ - 6ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبْ زېَىفىە ثوٌىسۇ. ؼۈضىٕىڭ ئىىىي ِەلؽىحي ثبض .ثىطىٕچىؽي ،ئبجطىفىپ وەجىەْ ئبٍبٌٕىڭ ئۇۋاٌچىٍىممب لېٍىفىٕىڭ ئبٌسىٕي ئېٍىؿ ،ھەجحب ئىچىىطٌەپ جەھٍىً لىٍغبٔسا ،ئبجىعالضٔي ِۇـحۇِعوضالضٔىڭ ظۇٌۇِىسىٓ لوغساؾ .ئىىىىٕجىؽي ،ئۈظٌەـىەْ ئبٍبٌالضٔىڭ ئىسزەت ِەؼىٍىؽىٕي چۆضىسىگەْ ئبؼبؼحبٔ ،ەؼەثٕىڭ ؼبپٍىمىٕي ھىّبٍە لىٍىؿ ھەَ ئبجطىفىپ وەجىەْ ئبٍبٌالضغب لبضىحىٍغبْ ثوٌغۇؼي ثىط جۆھّەت ۋە ثۆھحبٕٔىڭ ئبٌسىٕي ئېٍىفٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب. ۋەھىٌ ئەضوەن -چىفي ثۇ ئىىىي جىٕىؽٕي ثىط -ثىطىگە « جەؼەٌٍىٌ » ثەذؿ ئېحىسىغبْ ئىىىي ئبِىً ؼۈپىحىسە جؤۇـحۇضىسۇ .ثۇ ثىط ِەلؽەت ثوٌۇپ ،ثۇ ِەلؽەت پەلەت « ِېھطى - ِۇھەثجەت » ۋە « ِەضھەِەت /ـەپمەت » ثىٍەْ ۋۇجۇزلب چىمىسۇ ( ضۇَٔ .) 21 ،ىىبھ ضىفحي ثۇ ِۇٔبؼىۋەجٕىڭ ٍوٌٍۇق ئىىۀٍىىىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ثىطاق ثىط جۇپ ئبضىؽىسىىي جەثىئىٌ ِبٍىٍٍىك جۈگىگەْ ۋە ٔىىبھ ضىفحىٕي ئۈظۈؾ ظۆضۈض ثوٌۇپ لبٌغبْ ئەھۋاي ئوجحۇضىغب چىممبْ ثوٌؽب ،ثۇٔىڭغىّۇ « ِەججۇضىٌ » ٍوي لوٍۇٌغبْ « .ئۈظٌىفىؿ /ذېحىٕي ثېطىؿ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ جبالق ِبٔب ثۇ ئىجبظەجٕىڭ ئىؽّىسۇض. ئبجطىفىؿ ھبٍبجٕىڭ ئبچچىك ضېئبٌٍىمىسىٓ ثىطى .ۋەھىٌ ثۇ ضېئبٌٍىمٕي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍّبٍال لبٌّبؼحىٓ ،ئۇۋاٌچىٍىمٕىڭ پەٍسا ثوٌۇپ لېٍىفىٕىڭ ئبٌسىٕي ئبٌىسۇ .ؼۈضە - 7 - 1 ئبٍەجٍىطىسە ئبجطىفىؿ ھەلمىسە ثەٌگىٍىّىٍەض لوٍغبْ .ۋەھىٌ ثۇ ئبچچىك ضېئبٌٍىمٕي ثېفىسىٓ ئۆجىۈظگۈچىٍەض ئۈؼحىسىٓ ھەض زەۋضٔىڭ لىَىٕچىٍىمحب لبٌغبْ وىفىٍىطىگە ِۇٔساق ذۇـرەۋەض ثېطىسۇ:
ِ اَّللِ فَػ ُه َو َح ْسبُوُ ()3 ب َوَم ْن يَػتَػ َواك ْل َعلَى ا َوَم ْن يَػت ِاق ا اَّللَ ََْي َع ْل لَوُ َمََْر ًجا (َ )2ويَػ ْرُزقْوُ ِم ْن َحْي ُ ث ََل َُْيتَس ُ
« وىّىي اﷲ ئبٌسىسىىي ِەؼئۇٌىَەت جۇٍغۇؼي ثىٍەْ ھەضىىەت لىٍىسىىەْ ،اﷲ ئۇٔىڭغب چىمىؿ ٍوٌي ثېطىسۇ .اﷲ ئۇٔىڭغب ئوٍٍىّىغبْ ٍەضزىٓ ضىعىك ثېطىسۇ » ( .) 3 - 2 ؼۈضىٕىڭ - 4ئبٍىحي « ئبجطاـمبْ ئبٍبٌالضٔىڭ لبٍحىسىٓ جوً لىٍىفي ئۈچۈْ وۈجۈپ جۇضۇـي وېطەن ثوٌغبْ ِۇززەت » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ئىسزەت » ِەؼىٍىؽي ھەلمىسە جوذحىٍىسۇ. ؼۈضىسە ثۇ ِەؼىٍىٕىڭ جىٍغب ئېٍىٕىفىغب ئۆظ زەۋضىسە ئبٍبٌالضغب لبضىحىٍغبْ ظۇٌۇِٕىڭ ئبٌسىٕي ئېٍىؿ ؼەۋەة ثوٌغبْ .چۈٔىي ئەضٌەض جبالق لىٍغبْ ئبٍبٌالضغب ثېؽىُ لىٍىپ ،ئۇالضٔىڭ لبٍحىسىٓ جۇضِۇـٍۇق 350
ثوٌۇـىغب جوؼبٌغۇٌۇق لىٍىسىغبْ ثوٌۇپ ،ثۇٔىڭغب جبالق لىٍىٕغبْ ئبٍبٌٕىڭ ھبِىٍە ثوٌۇؾ ئېھحىّبٌٍىمىٕي ثبھبٔە لىالجحي .ئۇالضٔىڭ ئەؼٍي ِەلؽىحي ٔەؼەپ ؼبپٍىمىغب وبپبٌەجٍىه لىٍىؿ ۋەٍبوي پۇـحىغب ئىگە چىمىؿ ئەِەغ ئىسى .ئۇالض ثۇ ئۇؼٍۇة ثىٍەْ ؼبثىك ئبٍبٌىسىٓ ئۆچ ئېٍىفٕي ،ثەظىؽي ئۈظٌىفىپ وەجىەْ ثوٌؽىّۇ ؼبثىك ئبٍبٌىٕي « ظاپبغ » لىٍىپ جۇجۇپ جۇضۇـٕي، ثەظىؽي ئۆظىٕىڭ ئەضٌىه ِەؼئۇٌىَىحىسىٓ لۇجۇٌۇپ ،ئبٍبٌىٕي لۇي ئوضٔىسا ئىفٍىحىفٕي ِەلؽەت لىالجحي .لۇضئبْ ثۇ ظۇٌۇِغب ذبجىّە ثېطىپ ،ئۇٔىڭغب لبضىحب ثەٌگىٍىّىٍەضٔي ثېىىحىەْ .ثۇٔي پطىٕؽىپالضٔي ثەٌگىٍىگۀسە ئەضٌەضگە « جەلۋا ِ /ەؼئۇٌىَەجچبْ » ثوٌۇـٕي ئەؼىەضجىەْ: « وىّىي اﷲ ئبٌسىسىىي ِەؼئۇٌىَەت جۇٍغۇؼي ثىٍەْ ئەِەي لىٍىسىىەْ ،اﷲ ئۇٔىڭ ئىفىٕي ئبؼبٔالـحۇضۇپ ثېطىسۇ .ئۀە ـۇ اﷲ ٔىڭ ؼىٍەضگە ٔبظىً لىٍغبْ ھۆوّىسۇض ،وىّىي اﷲ ئبٌسىسىىي ِەؼئۇٌىَەت جۇٍغۇؼي ثىٍەْ ھەضىىەت لىٍىسىىەْ ،اﷲ ئۇٔىڭ گۇٔبھٍىطىٕي ٍولمب چىمىطىسۇ، ئۇٔىڭغب وبجحب ؼبۋاة ثېطىسۇ » ( .) 5 - 4 ؼۈضىٕىڭ ظۇٌۇِغب ئۇچطىغبْ ئبٍبٌالضٔىڭ ھەلمىٕي ھىّبٍە لىٍغبْ ِەظِۇٔي جۆۋۀسىىي ئبٍەجحە ٔبھبٍىحي ٍبضلىٓ ھبٌسا ثبٍبْ لىٍىّٕبلحب:
أَس ِكنوى ان ِمن حيث س َكْنػتم ِمن وج ِد ُكم وََل تُضار ِ ُوَل ِ ت ْتَْ ٍل فَأَنْ ِف ُقوا ضيِّ ُقوا َعلَْي ِه ان َوإِ ْف ُك ان أ َ وى ان لتُ َ ْ ُ ُ ْ َْ ُ َ ُْ ْ ُ ْ ْ َ َ ُ ِ ِ ٍ ِ اس ْرُُْت فَ َستُػ ْر ِب ُع َعلَْي ِه ان َح اَّت يَ َ ض ْع َن ْتَْلَ ُه ان فَِإ ْف أ َْر َ ب ْع َن لَ ُك ْم فَآَتُ ُ وى ان أ ُ ُج َورُى ان َوأَُْت ُروا بَػْيػنَ ُك ْم ِبَْع ُروؼ َوإ ْف تَػ َع َ ُخَرى لَوُ أ ْ
« ئۇالضٔي ( ئىسزەت ئىچىسىىي ئبٍبٌٍىطىڭالضٔي ) لۇزضىحىڭالضٔىڭ ٍېحىفىچە ئۆظۈڭالض ئوٌحۇضۇۋاجمبْ جبٍىڭالضٔىڭ ثىط لىؽّىسا ئوٌحۇضغۇظۇڭالض ،ئۇالضغب ثېؽىُ لىٍىپ جبٔسىٓ جوٍغۇظىۋەجّەڭالض .ئەگەض ئۇالض ھبِىٍساض ثوٌؽب ٍەڭگىگۀگە لەزەض ئۇالضٔي جەِىٍٕەڭالض ،ئەگەض ئۇالض ؼىٍەض ئۈچۈْ ( ثبٌىٍىطىڭالضٔي ) ئېّىحىپ ثەضؼە ،ئۇالضٔىڭ ( ئېّىحىؿ ) ھەلمىٕي ثېطىڭالض، ( ثبٌىٕىڭ وېٍەچىىي ھەلمىسە ) ئۆظئبضا ِەؼٍىھەجٍىفىڭالض .ئەگەض ( ثبٌىٕي ئېّىحىؿ ِەؼىٍىؽىسە ) وېٍىفەٌّىؽەڭالض ،ئۇٔي ( ٍۀي ثبٌىٕي ) ثبـمب ثىط ئبٍبي ئېّىحؽۇْ » ( .) 6 ؼۈضىٕىڭ وېَىٕىي ثۆٌىىي زۇَٔب ۋە ئبذىطەت ؼبئبزىحىٕىڭ ئبچمۇچي ثوٌغبْ ۋەھىٌ ۋە ئۇٔي ثىعگە ٍەجىۈظگەْ ٔۇثۇۋۋەت /ئەٌچىٍىه ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ( .) 11 - 8ئەگەض ثىط ئەلىً ئبٌالھ ٔىڭ ئبجطىفىفحىٓ ئىجبضەت ثۇ ِەؼىٍىگە ئبضٌىفىفىٕي چۈـىٕىفحە لېَٕىٍىۋاجمبْ ثوٌؽب ،ئۇٔىڭغب ٍەض ۋە ظېّىٕٕي « ئىٕؽبْ » غب ثوٍؽۇٔسۇضۇپ ثەضگەْ ئبٌالھ ٔىڭ ئۇٔي ئۆظ ِەٍٍىگە لوٍۇۋەجّەٍسىغبٍٔىمىٕي ئەؼىەضجىؿ ئبضلىٍىك جبۋاة ثېطىٍگەْ:
اَّلل الا ِذي خلَق سبع َٔتو ٍ ات َوِم َن ْاْل َْر ِ اَّللَ َعلَى ُك ِّل َش ْي ٍء ض ِمثْػلَ ُه ان يػَتَػنَػازُؿ ْاْل َْم ُر بَػْيػنَػ ُه ان لِتَػ ْعلَ ُموا أَ اف ا اُ َ َ َ ْ َ ََ َحا َط بِ ُك ِّل َش ْي ٍء ِع ْل ًما قَ ِد ٌير َوأَ اف ا اَّللَ قَ ْد أ َ
« اﷲ ٍەجحە ئبؼّبٕٔي ٍبضاجحي ،ظېّىٕٕىّۇ ئبؼّبٔالضغب ئوذفبؾ ( ٍۀي ٍەجحە لىٍىپ ) ٍبضاجحي ،اﷲ ٔىڭ ئەِطى ئۇالضٔىڭ ئبضىؽىسا ھەض ۋالىث جبضى ثوٌۇپ ئۈظٌۈوؽىع ئەوػ ئېحىپ جۇضىسۇ، ( ؼىٍەضگە ثۇٔي ثىٍسۈضۈـۈَ ) اﷲ ٔىڭ ھەِّىگە لبزىط ئىىۀٍىىىٕي ۋە اﷲ ٔىڭ ھەِّە ٔەضؼىٕي جوٌۇق ثىٍىسىغبٍٔىمىٕي ثىٍىفىڭالض ئۈچۈٔسۇض » ( .) 12 ذۇالؼىٍىگۀسە ،ئىٕؽبْ ئبٌالھ ئۈچۈْ ئۆظ ِەٍٍىگە لوٍۇۋەجىىٍي ثوٌّبٍسىغبْ زەضىجىسە ئەجىۋاضٌىك ثىط ِەۋجۇزىَەجحۇض. 351
يبئىذە ضۈرىطي ِبئىسە « ( ئەضـحىٓ چۈـىەْ ) زاؼحىربْ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ - 114 - 112 .ئبٍەجٍەض ئبضىؽىسا ھەۋاضىَۇٔالضٔىڭ ھەظضىحي ئىؽبٔىڭ ھوظۇضىسا ثبٍبْ لىٍغبْ ئبضظۇؼي ٔەلىً لىٍىٕغبْ. ئۀە ـۇ ئبضظۇ ؼۈضىگە ئىؽىُ لىٍىپ لوٍۇٌغبْ .ضىۋاٍەجٍەضگە لبضىغبٔسا ،ثۇ ؼۈضە ؼبھبثىٍەض زەۋضىسىال ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ( ئىجٓ ھۀجەي ). ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍىحىسە جىٍغب ئېٍىٕغبْ ۋە « ئەھسىٍەض ،ۋەزىٍەض » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ئۇلۇز » وەٌىّىؽي ثىٍۀّۇ ئبجبٌغبْ .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب « لۇجمبظغۇچي » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ِۇٔمىعە » ئىؽّي ثىٍۀّۇ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەزىٕىسە ھۇزەٍجىَە ؼۈٌھىؽىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ ثوٌۇپ ،ثىط لېحىّسىال ٔبظىً ثوٌّبؼحىٓ ،ظاِبٔغب ٍېَىٍغبْ ئبؼبؼحب لەزەِّۇ -لەزەَ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ئېٕىك. ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ ٍىٍي ۋە ٍىٍالض ھەلمىسە پەضلٍىك لبضاـالض ِەۋجۇت .لەزىّىي ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپٍىطىسە ؼۈضە ثىط -ثىطىسىٓ پەضلٍىك ئوضۇٔغب جىعىٍغبْ .ھەظضىحي ئوؼّبٔغب ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپىسە - 112ئوضۇْ ،فەجىھ -جەۋثە ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا؛ ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە - 108ئوضۇْ ،ؼەپ -جەۋثە ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا؛ ئىّبَ جبفەض جەضجىپىسە جەۋثە ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍغبْ ثوٌۇپ ،ئبضلىسىٓ ؼبٔىغبٔسا ئىىىىٕجي ؼۈضە ثوٌۇپ ھېؽبثٍىٕىسۇ. لەزىّىي جەضجىپٍەضزىىي ثۇ ئوضۇْ ،ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا جبظا ِۇۋاپىك ثوٌّىغبٔسەن جۇضىسۇ .چۈٔىي ؼۈضىٕىڭ ٍەھۇزىَالضغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثۆٌىىي ( ،) 71 - 42ثوٌۇپّۇ - 50 - 42ئبٍەجٍەض ئبضىؽىسىىي ثۆٌەوحە ِۇؼۇٌّبْ ٍ -ەھۇزىٌ ئبضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەجٍەض ئېٕىك چىمىپ جۇضىسۇ .لەزىّىي جەضجىپٍەضزە ؼۈضىٕىڭ جىعىٍغبْ ئوضٔىغب لبضاٌغبٔسا ،ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ِەظگىٍي ھىجطى ٍ - 10ىٍىغب جوغطا وەٌّەوحە ،ثۇ ِەظگىٍسە ِۇؼۇٌّبٔالض ثىٍەْ ٍەھۇزىَالض ئبضىؽىسا ثۇٔساق ثىط ِۇٔبؼىۋەت ٍوق .ثۇ ،ؼۈضىسە جىٍغبْ ئېٍىٕغبْ ِۇٔبپىمالض ۋە ئۇالضغب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەض ئۈچۈّٔۇ ئوذفبؾ ثىط ئەھۋاي .ثۇ ؼەۋەثحىٓ جبثەضى ئبضلىٍىك ٍېحىپ وەٌگەْ جبثىط ثىٓ ظەٍس جەضجىپىسە ؼۈضە ئەھعاپ ِ -ۇِحەھىٕە ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ ئوضۇٕٔي ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي جوغطىٍىّبلحب .ثۇ ؼۈضىسە ھىجطەجحىٓ وېَىٕال ِۇؼۇٌّبٔالض ثىٍەْ ٍەھۇزىَالض ئبضىؽىسا جۈظۈٌگەْ « ِەزىٕە ۋەؼىمىؽي /ثېحىّي » ئىّب لىٍىٕغبْ ثۆٌەوٍەض ِەۋجۇت .ثوٌۇپّۇ - 71 - 42 ئبٍەجٍەض ئبضىؽىسىىي ثۆٌەن ثىٍەْ ِۇئّىٍٕەض ۋە ٍەھۇزىَالض ئبضىؽىسا ھىجطەجحىٓ وېَىٓ جۈظۈٌگەْ ِەزىٕە ۋەؼىمىؽي ئبضىؽىسىىي ئوذفبـٍىك وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ .ئەگەض ثۇ ٍىپ ئۇچىٕي ئبؼبغ لىٍؽبق ،ؼۈضىٕي ھىجطەجحىٓ وېَىٕال ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبْ ؼۈضىٍەض ئبضىؽىغب جىعىفمب جوغطا وېٍىسۇ .ثۇٔساق ثوٌغبٔسا ،ثبـمب ثىط ِەؼىٍە ئوجحۇضىغب چىمىسۇٍ .ۀي ئۇٔىڭسىٓ وېَىٕىي ِەظگىٍٍەضٔي ئىفبضەت لىٍغبْ ثبـمب ثۆٌەوٍەض ...ثۇ ئەھۋاٌسا ثۇ ِەؼىٍٍەضٔي ِۇۋاپىك ثىط جەضەپ لىٍىفٕىڭ ثىطزىٕجىط چبضىؽي ؼۈضىٕىڭ ثىط لېحىّسىال ٔبظىً ثوٌّبؼحىٓ ،ظاِبٔغب ٍېٍَغبْ ھبٌسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي لوثۇي لىٍىفحۇض .ثىعٔىڭچە ثۇ جوغطا ثوٌغبْ ئۇؼٍۇة. 352
ٍۇلىطىسا جىٍغب ئېٍىپ ئۆجىىٕىّىعزەن ؼۈضىٕىڭ ثىط لېحىّسىال ٔبظىً ثوٌّىغبٍٔىمي ئېٕىك. ٍۇلىطىسىىي ثبٍبٔالضِۇ ثۇٔي جەؼحىمالٍسۇ .ؼۈضىٕىڭ ثىط لبٔچە ثۆٌىىي ِەزىٕە زەۋضىٕىڭ ئبذىطلي ِەظگىٍىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌؽب وېطەن .ھەجحب ثۇ ؼبھەزىىي ٔوپۇظٌۇق ـەذؽٍەضٔىڭ ثبٍبٔىغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ،لۇضئبٔسا ئەڭ ئبذىطىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەجٍەض ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌّبلحب .ھەظضىحي ئبئىفە ۋە ئىجٓ ئۆِەضگە ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ ضىۋاٍەجٍەضگە لبضىغبٔساِ ،بئىسە ؼۈضىؽي لۇضئبٕٔىڭ ئەڭ ئبذىطلي ؼۈضىؽىسۇض .لۇضئبٔسىٓ ئەڭ ئبذىطىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەجٍەضٔىڭ ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌغبٍٔىمي ؼەۋەثىسىٓ ثەٌىىُ ِۇـۇٔساق زېَىٍگەْ ثوٌؽب وېطەن .ضەثي ثىٓ ئۀەؼٕىڭچە ؼۈضە ۋىسا ھەججىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ئەؼّب ثىٕحي ٍەظىس ِىٕبزا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ئېَحمبِْ .ۇجبھىسٔىڭچە - 3 ئبٍەجٕىڭ ئبذىطلي ٍېطىّي ِەوىىٕىڭ فەجھي لىٍىٕىفىسىٓ وېَىٓ ،ثبـمىالضٔىڭچە ۋىسا ھەججىسە ٔبظىً ثوٌغبْ - 3 .ئبٍەجٕىڭ ئەڭ ئبذىطىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەت ئىىۀٍىىي ثىطزەن ئېحىطاپ لىٍىٕغبْ « .ئەڭ ئبذىطىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ئبٍەت لبٍؽي؟ » زېگەْ ؼوئبٌغب پەضلٍىك جبۋاثالض ثېطىٍگەْ .ثۇ ؼبھەزە ٔوپۇظٌۇق ـەذؽٍەضزىٓ ثىطى ثوٌغبْ ئجىٓ ئبثجبؼحىّٕۇ پەضلٍىك ئىىىي ضىۋاٍەت ٍېحىپ وەٌگەْ .ثىطاق ِەظِۇٔغب لبضاٌغبٔسا « ،ثۇ ئەڭ ئبذىطلي ئبٍەت » زېگىٍي ثوٌىسىغبْ ئبٍەت ِەظوۇض ؼۈضىٕىڭ - 3ئبٍىحىسۇض:
ِ ِ ِ يت لَ ُكم ِْ اْل ْس ََّل َـ ِدينًا ت لَ ُك ْم دينَ ُك ْم َوأَُْتَ ْم ُ الْيَػ ْوَـ أَ ْك َم ْل ُ ت َعلَْي ُك ْم ن ْع َم ِِت َوَرب ُ ُ
« ثۈگۈْ ؼىٍەضٔىڭ زىٕىڭالضٔي پۈجۈْ لىٍسىُ ،ؼىٍەضگە ٔېئّىحىّٕي جبِبٍِىسىُ ،ئىؽالَ زىٕىٕي ؼىٍەضٔىڭ زىٕىڭالض ثوٌۇـمب جبٌٍىسىُ » ( .) 3 ئبٍەت زىٕٕىڭ « پۈجۈْ »ٔ ،ېئّەجٕىڭ « جبِبِالٔغبٍٔىمي »ٔي ثبٍبْ لىٍّبلحب .ثىط ٔەضؼىٕي « پۈجۈْ لىٍىؿ » ئۇٔىڭ جەۋھىطى ۋە ِۇٔبؼىۋەجٍىه جەضەپٍىطىٕىڭ جوٌۇق ـەوىٍٍىٕىفىٕي ثىط پۈجۈْ ئوجحۇضىغب چىمىطىٍىفىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ثىط ٔەضؼىٕي « جبِبِالؾ » ئۇٔىڭ جەۋھىطى جبِبِالٔغبْ ثوٌؽىّۇِ ،ۇٔبؼىۋەجٍىه لىؽّىٕىڭ جېري جوٌۇلالّٔىغبٍٔىمىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ئبٌالھ زىٕىٕي ھەض جەھەجحىٓ ِۇوەِّەٌٍەـحۈضگەْ .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ،وېَىٓ زىٕغب ثىط ٔەضؼىٍەضٔي لوـۇپ لوٍۇؾ ( ثىسىئەت ) ضەؼۇٌۇٌالھ جەضىپىسىٓ « ئبظغۇٍٔۇق » ( ظاالٌەت ) زەپ ئبجبٌغبْ .چۈٔىي ثۇ ذىً لىٍّىؿ زىٕٕىڭ پۈجۈْ لىٍىٕغبٍٔىمىسىٓ ئىجبضەت ئىالھىٌ ثۇٍطۇلمب لبضـي چىممبٍٔىك ِۀىؽىٕي ئىپبزىٍەٍسۇٌ .ېىىٓ ٔېئّەت پۈجۈْ لىٍىّٕىغبْ ،جبِبِالٔغبْٔ ،ېئّەجٕي جبِبِالؾ ۋەظىپىؽي ثۇ ئۈِّەجٕىڭ ئبٌىٍّىطىٕىڭٍ ،ېحەوچىٍىطىٕىڭ ۋە ضەھجەضٌىطىٕىڭسۇض .ئىٍىُ ؼبھەؼىسە ئىجحىھبز، ِۇجبزىٍە ؼبھەؼىسە جىھبز ،لەٌت ؼبھەؼىسە ِۇجبھەزە ( ٔەپؽىگە لبضـي وۆضەؾ لىٍىؿ ) ،ھبٍبت ؼبھەؼىسە جەھس ( وۈچىٕىڭ ٍېحىفىچە جىطىفىؿ ) ثىٍەْ ثۇ ۋەظىپە ئبزا لىٍىٕىسۇ. ِبئىسە ؼۈضىؽي ثەٌگىٍىّىٍەض ۋە زىممەت لىٍىفمب جىگىفٍىه ضاِىىالض ثەٌگىٍۀگەْ ؼۈضە ثوٌۇپ، لۇضجۇثي پەلەت ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئۆظىسىال جىٍغب ئېٍىٕغبْ 19پەضظٔي ئېٕىمالپ چىممبٍٔىمىٕي ئېَحمبْ. ؼۈضە ،ئىٕؽبٔسا ئۆظىٕي ثبـمۇضغبْ ۋە ثەٌگىٍىّىٍەضگە ضىئبٍە لىٍغبْ ئبؼبؼحب ٍبـبؾ ئېڭىٕي ـەوىٍٍۀسۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍّبلحب .چۈٔىي ثىط چەن -چېگطا ثوٌّىؽب ،چەوؽىعٌىه ثوٌىسۇ، ئىٕؽبْ چەوؽىعٌىه ئىچىسە ئۆظىٕي ٍولىحىپ لوٍىسۇ. ؼۈضە ئبٌالھ -ثۀسە ئبضىؽىسىىي ئەھسىگە ۋاپب لىٍىؿ ھەلمىسىىي جەٌىّبت ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ. غىعأىڭ ھبالي -ھبضاَ زائىطىؽىٕي ثەٌگىٍەپ ثېطىسۇ .پەلەت جبٔال ثوغۇظزىٓ وەٌّەٍسۇ ،ـەٍحبّٔۇ 353
ثوغۇظزىٓ وېٍىسۇ .ھبالي ۋاپبزاض ،ھبضاَ ۋاپبؼىعزۇض .ثوغۇظزىٓ وىطگەْ ھەض ھبضاَ ٌولّب چىمىسىغبْ ھبضاَ ٍەضٔي ئىعزەٍسۇ .ھبضاِسىٓ وەٌگەْ وىطىُ چىمىؿ ئۈچۈْ ھبضاَ جبٍٕي ئىعزەٍسۇ. لۇضئبْ ھبضإِىڭ ھبالي لىٍىٕىفي ھەلمىسە ثىط لېحىُ جوذحبٌؽب ،ھبالٌٕىڭ ھبضاَ لىٍىٕىفي ھەلمىسە ئوْ لېحىُ جوذحىٍىسۇ .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ؼۈضە ؼىغىط جۈضىسىىي ھبٍۋأالضٔىڭ ھبالي لىٍىٕغبٍٔىمي ھەلمىسىىي ذەۋەض ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ .ئۆظ زەۋضىسە ٍەھۇزىَالض ۋە ِەظوۇض ضاٍۇٔسىىي ثبـمب ِەزۀىَەجٍەضزە ئۆظ ِەٍٍىچە ثەظى ھبالٌالضٔي ھبضاَ لىٍىسىغبْ ئبزەت ثبض ئىسى .ثۇ ھۆوۈٍِەض ِەظوۇض ذبجب « ھبضاِالضٔي » ئەِەٌسىٓ لبٌسۇضۇـٕي ِەلؽەت لىٍىسۇ .ؼۈضىٕىڭ - 4ئبٍىحي ثۇ ھەلىمەجٕي ثبٍبْ لىٍىسۇ:
ِ ِ ات يَ ْسأَلُونَ َ ك َما َذا أُح ال ََلُْم قُ ْل أُح ال لَ ُك ُم الطايِّبَ ُ
ئۇالض ؼۀسىٓ ئۆظٌىطىگە ( ٍېّەن ـ ئىچّەوحىٓ ) ٔېّىٍەضٔىڭ ھبالي لىٍىٕغبٍٔىمىٕي ؼوضاٍسۇ. ئېَحمىٕىي « ،ؼىٍەضگە پبن ٔەضؼىٍەض ۋە ٍبذفي ثوٌغبْ ٔەضؼىٍەضٔىڭ ھەِّىؽي ھبالي لىٍىٕسى » ( .) 4 ٍۇلىطىسا وۆضۈٌگۀسەن ،ئبٍەت ھبالٌالضٔي ؼبٔبپ ئۆجّەٍسۇ .ئوِۇِىٌ زائىطىٕي ثەٌگىٍەؾ ثىٍەْ وۇپبٍىٍىٕىسۇ .ئىؽالَ فىمىھىٕىڭ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ھۆوۈٍِىطىّۇ ثۇ ئبٍەجٍەضٔي ئبؼبغ لىٍغبْ ھبٌسا ثەٌگىٍۀگەْ .ثۇ پطىٕؽىپمب ئبؼبؼالٔغبٔسا ـەٍئىٍەضزە ئەؼٍي ِەلؽەت ئەضوىٓ -ئبظازە ثوٌۇؾ ثوٌۇپ ،ثۇ ؼەۋەثحىٓ ھبضاَ لىٍىٕغبْ ٔەضؼىٍەض جىٍغب ئېٍىپ ئۆجۈٌىسۇ ،ھبالي لىٍىٕغبْ ٔەضؼىٍەض جىٍغب ئېٍىّٕبٍسۇ .ثىط ٔەضؼە چەوٍۀّىگەْ ثوٌؽب ،ئەضوىٓ لوٍۇپ ثېطىٍگەْ ثوٌىسۇ. ؼۈضىٕىڭ - 5ئبٍىحىسە ئەھٍي وىحبثٕىڭ ٍېّەن -ئىچّىىىٕىڭ ۋە ئبٍبٌٍىطىٕىڭ ھبالي لىٍىٕغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ثۇٔىڭسىٓ ،لۇضئبٕٔىڭ وىحبة ئەھٍي زەپ جؤۇـحۇضغبْ ٍەھۇزىَالض ۋە ذىطىؽحىَبٔالض ئۈچۈْ ئبالھىسە ثىط ثەٌگىٍىّىٕي ثىىىحىۀٍىىىٕي وۆضۈۋاٌغىٍي ثوٌىسۇ:
ِ ُح ال لَ ُكم الطايِبات وطَعاـ الا ِذين أُوتُوا الْكِتَ ِ الْيػوـ أ ِ ات ِم َن صنَ ُ اب حلٌّ لَ ُك ْم َوطَ َع ُام ُك ْم حلٌّ ََلُْم َوالْ ُم ْح َ ََْ َ ُ َّ ُ َ َ ُ َ ات والْمحصنات ِمن الا ِذين أُوتُوا الْ ِكت ِ ِ ِ ِ ِِ ِِ ي ي َغْيػَر ُم َسافح َ ُج َورُى ان َُْمصن َ اب م ْن قَػْبل ُك ْم إِذَا آَتَػْيػتُ ُم ُ َ َ وى ان أ ُ الْ ُم ْؤمنَ َ ُ ْ َ َ ُ َ َ ط عملُو وىو ِٓت ْاْلَ ِخرةِ ِمن ْ ِ وََل مت ِ ِِ ِ اخ ِذي أ ٍ ِ ين ْ َ ُ اٗتَاس ِر َ َ َ َخ َداف َوَم ْن يَ ْك ُف ْر َبْْلّيَاف فَػ َق ْد َحب َ َ َ ُ َ ُ َ
« ثۈگۈْ ؼىٍەضگە پبن ٔەضؼىٍەض ھبالي لىٍىٕسى ،وىحبة ثېطىٍگۀٍەض ( ٍۀي ٍەھۇزىَالض ۋە ٔبؼبضاالض ) ٔىڭ جبِىمي ؼىٍەضگە ھبالٌسۇض ۋە ؼىٍەضٔىڭ جبِىمىڭالض ئۇالضغب ھبالٌسۇضِ ،ۇئّىٍٕەضزىٓ ثوٌغبْ ئەفىفە ئبٍبٌالضٔىڭ ،ؼىٍەضزىٓ ئىٍگىطى وىحبة ثېطىٍگۀٍەض ( ٍۀي ٍەھۇزىَالض ۋە ٔبؼبضاالض ) زىٓ ثوٌغبْ ئەفىفە ئبٍبٌالضٔىڭ ِەھطىٕي ثەضؼەڭالض ،ئىپپەجٍىه ثوٌغىٕىڭالض ۋە ئبـىبضا ـ ٍوـۇضۇْ پبھىفىٕي وۆظٌىّىگىٕىڭالض ھبٌسا ( ئۇالضٔي ئبٌؽبڭالض ) ،ئۇالض ؼىٍەضگە ھبالٌسۇض ،وىّىي ئىّبٕٔي ئىٕىبض لىٍىسىىەْ ،ئۇٔىڭ ئەِەٌي ( ٔىڭ ؼبۋاثي ) ٍولمب چىمىطىٍىسۇ ،ئبذىطەجحە ئۇ ظىَبْ جبضجمۇچىالضزىٓ ثوٌىسۇ » ( .) 5 ئبٍەجٕىڭ ئبذىطىسا ِەٌۇَ ثوٌغبٔسەن ثۇٔىڭ ؼەۋەثي « ئۇالضٔىڭ ئىّبٕٔي ئىٕىبض لىٍّبؼٍىك »جۇض .چۈٔىي « وىُ ئىّبٕٔي ئىٕىبض لىٍؽب ئەِەٌي ثىىبض ثوٌۇپ وېحىسۇ » .ئىٕىبض لىٍىّٕبؼٍىمي جەٌەپ لىٍىٕغبْ ثۇ ئىّبْ ئبٍەجٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثىسىّٕۇ ِەٌۇَ ثوٌغىٕىسەن ٍەھۇزىٌ ۋە ذىطىؽحىَبٔالضٔىڭ ثۇظغۇٔچىٍىممب ئۇچطىغبْ ۋە ئىچىگە ثبـمب ٔەضؼىٍەض لوـۇٌۇپ وەجىەْ ئىّبٔىسۇض .ثۇ ٔۇلحىسا وىفىٕىڭ ئەلٍىگە ِۇٔساق ثىط ؼوئبي وېٍىسۇ « :لۇضئبْ ٍەھۇزىٌ ۋە 354
ذىطىؽحىَبْ ثىطؼىٕىڭ ثۇظغۇٔچىٍىممب ئۇچطىغبْ ئىّبٔىٕي ئىٕىبض لىٍىفٕي ئىّبٕٔي ئىٕىبض لىٍغبٍٔىك زەپ جىٍغب ئبٌىسۇ .ئۇٔسالحب ِۇئّىٕٕىڭ ئىّبٔىٕي ئىٕىبض لىٍىفٕىڭ ۋاثبٌي لبٔچىٍىه ئېغىط ثوالض؟ ». ثۇٔىڭسىٓ ئبٌىسىغبْ ؼبۋاقِ :ۇئّىٕٕي جەوفىط زېَىؿ ،لۇضئبٔغب ئبؼبؼەْ ئىّبٕٔي ئىٕىبض لىٍغبٍٔىك ثوٌىسۇ. ؼۈضىسە غىعا ِەؼىٍىؽي جەۋھىسٔي چۆضىسىگەْ ئبؼبؼحب لبٍحب جىٍغب ئېٍىٕىسۇ .ؼۈضىسە ثبـحىٓ ئبذىط جىٍغب ئېٍىٕغبْ ھەض جېّىسىٓ وېَىٓ ؼۆظ ئىؽالِٕىڭ ئەڭ چوڭ پطىٕؽىپي ثوٌغبْ جەۋھىسوە وېٍىسۇ. لۇضئبٔسا ئەڭ ئبذىطىسا ٔبظىً ثوٌغبْ - 3ئبٍەجٕىڭ ئبذىطلي لىؽّي ؼۈضىٕىڭ زەؼٍەپىي ثۆٌىىي ٔبظىً ثوٌغبْ ِەظگىً ھەلمىسە ٍىپ ئۇچي ثەضِەوحە .ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ثۈگۈْ » ضەؼۇٌۇٌالھ ۋاپبت ثوٌۇـحىٓ جەذّىٕەْ ئىىىي ئبً ثۇضۇٔمي ۋىسا ھەججىٕي وۆضؼەجؽە وېطەن. لۇضئبٔسا جبھبضەت ۋە جەٍەِّۇِٕىڭ لبٔساق ئېٍىٕىسىغبٍٔىمي ھەلمىسە جەپؽىٍىٌ ِەٌۇِبت ثېطىٍگەْ ئبٍەجٍەض ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌىسۇ .ثۇ ئبٍەجٍەض جۆۋۀسىىىچە:
اِ ص ََّلةِ فَا ْغ ِسلُوا وجوى ُكم وأَي ِدي ُكم إِ ََل الْمرافِ ِق وامسحوا بِرء ِ وس ُك ْم ين آَ َمنُوا إِ َذا قُ ْمتُ ْم إِ ََل ال ا ُُ َ ْ َْ َ ْ ََ َ ْ َ ُ ُُ ََي أَيػ َها الذ َ وأَْر ُجلَ ُكم إِ ََل الْ َك ْعبَػ ْ ِ َح ٌد ِمْن ُك ْم ِم َن ي َوإِ ْف ُكْنػتُ ْم ُجنُػبًا فَاطا اه ُروا َوإِ ْف ُكْنػتُ ْم َم ْر َ بى أ َْو َعلَى َس َف ٍر أ َْو َجاءَ أ َ ْ َ ِ ِ ِ ِ ِِ يد ا يدا طَيِّبًا فَ ْام َس ُحوا بِ ُو ُجوى ُك ْم َوأَيْدي ُك ْم ِمْنوُ َما يُِر ُ صعِ ً الْغَائط أ َْو ََل َم ْستُ ُم النّ َساءَ فَػلَ ْم ََت ُدوا َماءً فَػتَػيَ ام ُموا َ اَّللُ يد لِيُطَ ِّهَرُك ْم َولِيُتِ ام نِ ْع َمتَوُ َعلَْي ُك ْم لَ َعلا ُك ْم تَ ْش ُك ُرو َف لِيَ ْج َع َل َعلَْي ُك ْم ِم ْن َحَرٍج َولَ ِك ْن يُِر ُ
« ئي ِۇئّىٍٕەض! ( ؼىٍەض جبھبضەجؽىع ثوٌۇپ ) ٔبِبظ ( ئولۇِبلچي ثوٌۇپ ) جۇضغىٕىڭالضزا، ٍۈظۈڭالضٔي ٍۇٍۇڭالض ،لوٌۇڭالضٔي جەٍٕىىىڭالض ثىٍەْ لوـۇپ ٍۇٍۇڭالض ،ثېفىڭالضغب ِەؼھي لىٍىڭالض ،پۇجۇڭالضٔي ئوـۇلۇڭالض ثىٍەْ لوـۇپ ٍۇٍۇڭالض ،ئەگەض جۇٔۇپ ثوٌؽبڭالض پبوٍىٕىڭالض ( ٍۀي غۇؼٍي لىٍىڭالض ) ،ئەگەض وېؽەي ثوٌؽبڭالض ( ؼۇ ظىَبْ لىٍىسىغبْ ثوٌؽب )ٍ ،بوي ؼەپەض ئۈؼحىسە ثوٌۇپ ( ؼۇ جبپبٌّىؽبڭالض )ٍ ،بوي ؼىٍەضٔىڭ ثىطؼىڭالض ھبجەجربٔىسىٓ وەٌگەْ ( ٍۀي جبھبضەت ؼۇٔسۇضغبْ ) ثوٌؽبڭالضٍ ،بوي ئبٍبٌٍىطىڭالض ثىٍەْ ٍېمىٕچىٍىك لىٍغبٔسىٓ وېَىٓ ( غۇؼٍي جبھبضەت ئۈچۈْ ) ؼۇ جبپبٌّىؽبڭالض ،پبن جۇپطالحب جەٍەِّۇَ لىٍىڭالض ،ئۇٔىڭ ثىٍەْ ٍۈظۈڭالضغب، لوٌۇڭالضغب ِەؼھي لىٍىڭالض ،اﷲ ؼىٍەضگە ِۇـەلمەجٕي ذبٌىّبٍسۇٌ ،ېىىٓ اﷲ ـۈوۈض لىٍىفىڭالض ئۈچۈْ ؼىٍەضٔي پبن لىٍىفٕي ( ،ئىؽالَ ـەضىئىحىٕي ثبٍبْ لىٍىؿ ثىٍەْ ) ٔېّىحىٕىڭ ھەِّىؽىٕي ؼىٍەضگە ثەذؿ ئېحىفٕي ذبالٍسۇ » ( .) 6 لۇضئبٕٔىڭ ئبزاٌەت ھەلمىسىىي جەٌىّبجٍىطىسىٓ ثىطؼي ثۇ ؼۈضىسە ئوضۇْ ئبٌغبْ:
اِ ِ ي ِاَّللِ ُش َه َداءَ َِبلْ ِق ْس ِط َوََل ََْي ِرَمنا ُك ْم َشنَ َآ ُف قَػ ْوٍـ َعلَى أاََل تَػ ْع ِدلُوا ْاع ِدلُوا ين آَ َمنُوا ُكونُوا قَػ اوام َ ََي أَيػ َها الذ َ اَّللَ َخبِّيٌ ِِبَا تَػ ْع َملُو َف اَّللَ إِ اف ا ب لِلتاػ ْق َوى َواتاػ ُقوا ا ُى َو أَقْػَر ُ « ئي ِۇئّىٍٕەض! اﷲ ئۈچۈْ ھەق جەضەپحە جۇضۇپ ئبزاٌەجٕىڭ ؼىّۋوٌي ثوٌۇڭالض ،ثىطەض لەۋِگە ثوٌغبْ ئۆچّۀٍىىىڭالض ( ئۇالضغب ) ئبزىً ثوٌّبؼٍىمىڭالضغب ؼەۋەة ثوٌّىؽۇْ ( ،زۈـّىٕىڭالضغب ) ئبزىً ثوٌۇڭالض ،ثۇ ( ٍۀي ئۇالضغب ئۆچّەْ جۇضۇپ ئبزىً ثوٌۇـۇڭالض ) جەلۋازاضٌىممب ئەڭ ٍېمىٕسۇض، 355
اﷲ ئبٌسىسىىي ِەؼئۇٌىَىحىڭالضٔي ئۇٔحۇِبڭالض ،اﷲ ھەلىمەجەْ لىٍّىفىڭالضزىٓ ذەۋەضزاضزۇض » ( .) 8 ئىالھىٌ چەن -چېگطاالض ثەٌگىٍۀگەْ ۋە ضىئبٍە لىٍىفمب جېگىفٍىه پطىٕؽىپالض ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثىطىٕچي ثۆٌەوحىٓ وېَىٓ ثبٍبْ ٍەھۇزىٍَىفىؿ ۋە ذىطىؽحىَبٍٔىفىؿ ذەۋىپىگە ٍۆجىىٍىپ ،ثۀي ئىؽطائىً جبضىرىسىٓ ثىط لبجبض ٍەھۇزىٍَىفىؿ ئۆضٔىىي ثېطىٍىسۇ .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ئىؽەۋى ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ذىطىؽحىَبٍٔىفىؿ جەضٍبٔىٕىڭ ِۀحىمىؽىٕي وۆضؼىحىپ ثەضگەْ زاۋاٌىطىّۇ ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ - 12 .ئبٍەجحىٓ ثبـالٔغبْ جېّب - 34ئبٍەجىىچە زاۋاٍِىفىسۇ .ثۇ ٔۇلحىسا ثۀي ئىؽطائىً ئۈچۈْ ثەٌگىٍۀگەْ ۋە ئىٕؽبْ ھبٍبجىٕىڭ ِۇلەززەؼٍىىىٕىڭ ئەڭ ٍبضلىٓ ئىپبزىؽي ثوٌغبْ ثۇ پطىٕؽىپٕىڭ ھەض زەۋضٔىڭ ِۇئّىٍٕىطى ئۈچۈّٔۇ وۈچىە ئىگە ثىط جەٌىّبت ئىىۀٍىىي جۆۋۀسىىي ثبٍبٔالضزىٓ ِەٌۇَ ثوٌّبلحب:
ِ س أ َْو فَ َس ٍاد ِٓت ْاْل َْر ِ ك َكتَػْبػنَا َعلَى بَِِن إِ ْسَرائِيل أَناوُ َم ْن قَػتَل نَػ ْف ًسا بِغَ ِّْي نَػ ْف ٍ ض فَ َكأَاَّنَا قَػتَ َل ِم ْن أَ ْج ِل ذَل َ َ َ ّتيعا ولََق ْد جاءتْػهم رسلُنَا َِبلْبػيِنَ ِ ّتيعا ومن أَحياىا فَ َكأَاَّنَا أَحيا الن ِ الن ِ ات ّتُا إِ اف َكثِ ًّيا ِمْنػ ُه ْم بَػ ْع َد ااس َ ً َ َ ْ ْ َ َ َّ َْ ااس َ ً َ َ َ ُ ْ ُ ُ َ َ ِ ك ِٓت ْاْل َْر ِ ض لَ ُم ْس ِرفُو َف َذل َ
« ـۇ ( ٍۀي لبثىٍٕىڭ ھبثىٍٕي ٔبھەق ئۆٌحۈضگۀٍىىي ) ؼەۋەثحىٓ ( جەۋضاجحب ) ئىؽطائىً ئەۋالزىغب ھۆوۈَ لىٍسۇلىي: وىّىي ٔبھەق ئبزەَ ئۆٌحۈضِىگەْ ٍبوي ٍەض ٍۈظىسە ثۇظغۇٔچىٍىك لىٍّىغبْ ثىط ئبزەِٕي ئۆٌحۈضؼە ،ئۇ پۈجۈْ ئىٕؽبٔالضٔي ئۆٌحۈضگۀسەن ثوٌىسۇ ،وىّىي ثىط ئبزەِٕي جىطىٍسۈضؼە ( ٍۀي لۇجمۇظؼب ٍبوي ھبٍبت لېٍىفىغب ؼەۋەثچي ثوٌؽب ) ،ئۇ پۈجۈْ ئىٕؽبٔالضٔي جىطىٍسۈضگۀسەن ثوٌىسۇ. ضەؼۇٌٍىطىّىع ثۀي ئىؽطائىٍغب ضاؼحال ( ـبٍٔىك ) ِۆجىعىٍەضٔي ئېٍىپ وەٌسى ،ـۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ئۇالضٔىڭ ( ٍۀي ئىؽطائىً ئەۋالزىٕىڭ ) جوٌىؽي ( وۇفطىسا ،ئبزەَ ئۆٌحۈضۈـحە ) ظېّىٕسا ھەززىسىٓ ئبـمۇچىالضزىٓ ثوٌسى » ( .) 32 ئبزەِٕىڭ ئىىىي ئوغٍي ھەلمىسىىي لىؽؽىّۇ ئىٕؽبْ ھبٍبجىغب لەؼث لىٍىفٕىڭ ٍبِبْ لىٍّىؿ ئىىۀٍىىي زائىطىؽىسە ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ ( .) 31 - 27ئەؼٍىسە ئبزەِٕىڭ ئىىىي ئوغٍىٕىڭ لىؽؽىؽي ئبزەَ ثبٌٍىطىٕىڭ لىؽؽىؽىسۇض .ثۇ لىؽؽىسە جىٕبٍەت ثىٍەْ ئبذىطالـمبْ زۈـّۀٍىىٕىڭ ئبضلب پەضزىؽىسە « ھەؼەت ۋە لىعغىٕىؿ » ٍبجّبلحب .ئۇٔىڭ جەوحىسە زۇَٔبغب ثېطىٍىپ وېحىؿ ٍبجىسۇ .ئەگەض لبثىً زۇَٔب ِېٍىغب ضىفحە ثبغٍىّىغبْ ثوٌؽب ئىسى ،ئىٍىىسىىي ٔەضؼىٍەضٔىڭ ئەڭ ٍبذفىؽىٕي لۇضثبْ لىٍغبْ ،لۇضثبٍٔىمي لوثۇي لىٍىٕغبْ ثوالجحي .ئەگەض لۇضثبٍٔىمي لوثۇي لىٍىٕغبْ ثوٌؽب ئىسى ،لىعغبٔچۇلٍۇق لىٍّىغبْ ۋە ثۇ جىٕبٍەجٕي ؼبزىط لىٍىفىغب ؼەۋەة ثوٌىسىغبْ ثبؼمۇچمب وىطِىگەْ ثوالجحي .ثۇ جەضٍبٕٔىڭ ئەڭ ثېفىسا زۇَٔبٌىمالضغب ثېطىٍىپ وېحىؿ وەٌّەوحە .زۇَٔبٌىمالضغب ثېطىٍىپ وېحىؿ ٍەھۇزىٍَىفىؿ ِبٍىٍٍىمىٕىڭ ئەڭ جىپىه ئبالِىحىسۇض .ثۇ ئبٍەجٕىڭ زاۋاِىسىّۇ ٍەھۇزىٍَىفىپ وەجىەْ ثۀي ئىؽطائىً ۋە ذىطىؽحىَبٔالـمبْ ئىؽەۋىٍەض ( ئىؽب ئۈِّىحي ) ھەلمىسە ثبٍبٔالض ثېطىٍىپ ،ئۇالضٔىڭ ئۆظٌىطىگە ٔبظىً لىٍىٕغبْ ۋەھىٌ ثىٍەْ ھۆوۈَ لىٍّىغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕىسۇ ( .) 47 - 41 ثۇ ئبضلىٍىك ثۇ ئىىىي جبئىپىٕىڭ ؼەِىّىَەجؽىعٌىىي جەوىحٍۀگەْ ۋە « ئۇالض ِۇئّىٍٕەضٔي ئۆظٌىطىگە زەۋەت لىٍىسۇٌ ،ېىىٓ ئۆظٌىطى ئۆظىگە ثېطىٍگەْ وىحبثالضٔىڭ ئەِطى ثىٍەْ ئىؿ 356
لىٍّبٍسۇ .ئۇالض ثبـمىالضٔي ئۆظىگە زەۋەت لىٍىفحىٓ ثۇضۇْ ئۆظىٕىڭ وىحبثٍىطىغب ھۆضِەت لىٍؽۇْ! » زېَىٍّەوحە. ٍەھۇزىٍَىفىؿ ۋە ذىطىؽحىَبٍٔىفىؿ ئۆضٔەوٍىطى ثبٍبْ لىٍىٕغبٔسىٓ وېَىِٓ ،ۇئّىٍٕەضگە « ئي ئىّبْ ئېَحمبٔالض! » زەپ ذىحبة لىٍىؿ ثىٍەْ ثىۋاؼحە ۋە ۋاؼحىٍىك ھبٌسا ٍەھۇزىٍَىفىؿ ۋە ذىطىؽحىَبٍٔىفىفمب لبضـي ئېٍىٕىسىغبْ جەزثىطٌەض وۆضؼىحىپ ئۆجۈٌىسۇ ( .) 69 - 51ئبٔسىٓ ؼۆظ ٍۀە ٍەھۇزىٌ ۋە ذىطىؽحىَبٔالضغب لبٍحىسۇ .لۇضئبٕٔىڭ لەٍىطىسە ؼۆظ ٍەھۇزىٌ ۋە ذىطىؽحىَبٔالضغب وەٌؽە ،ئۇ ٍەضزە ٍبذفي ٍ -بِبٕٔي ئبٍطىؿ ئۇؼٍۇثىٕي وۆضىّىع .ثۇ ئۇؼٍۇة ثۇ ٍەضزىّۇ ئوضۇْ ئبٌغبْ .لۇضئبْ ِۇھبجبثىسا جبٌالپ ئبٍطىَبالٍسىغبْ ثىط ئەلىً ثەضپب لىٍىفٕي ِەلؽەت لىٍىسۇ، ھەضگىعِۇ ھەِّىٕي لبضا لوٍۇق ثىط جبٍبلحب ھەٍسەٍسىغبْ ِۇئبِىٍىگە ٍېفىً چىطاق ٍبلّبٍسۇ .ثۇ ئۇؼٍۇة ِەظوۇض ؼۈضىسىّۇ وۆضۈٌىسۇ .لۇضئبْ « ثىع ٔبؼبضاالضزىٓ » زېگۈچىٍەضٔي ثبـمىالضزىٓ ِۇٔساق ئبٍطىَسۇ:
اِ ِِ ِ ااس ع َداوةً لِلا ِذين آَمنوا الْيػه ا ِ ِ ين لَتَج َد اف أ َ َ َُ َ ُ َ َش اد الن ِ َ َ ين آَ َمنُوا الذ َ ين أَ ْشَرُكوا َولَتَج َد اف أَقْػَربَػ ُه ْم َم َوادةً للاذ َ ود َوالذ َ ِ ِ ِِ ِ اه ْم ََل يَ ْستَكِِْبُو َف (َ )82وإِ َذا َِٔتعُوا َما أُنْ ِزَؿ إِ ََل ي َوُرْىبَ ً ص َارى َذل َ ك ِِبَ اف مْنػ ُه ْم ق ّسيس َ اًن َوأَنػ ُ قَالُوا إِ اًن نَ َ ِِ ِ ِ يض ِمن الد ْام ِع ِِماا َعرفُوا ِمن ْ ِ ين ()83 اٖتَ ّق يَػ ُقولُو َف َربػانَا آَ َمناا فَا ْكتُػْبػنَا َم َع الشااىد َ َ َ الار ُسوؿ تَػَرى أ َْعيُػنَػ ُه ْم تَف ُ َ ِ ِ اٖت ِق ونَطْمع أَ ْف ي ْد ِخلَنَا ربػنَا مع الْ َقوِـ ال ا ِِ ِ ي ()84 صاٖت َ َوَما لَنَا ََل نػُ ْؤم ُن َِب اَّلل َوَما َجاءَ ًَن م َن َْ ّ َ َ ُ ُ َ ََ ْ
پۈجۈْ ئىٕؽبٔالض ئىچىسە ٍەھۇزىَالض ۋە ِۇـطىىالضٔىڭ ِۇئّىٍٕەضگە ھەِّىسىٓ لبجحىك زۈـّەْ ئىىۀٍىىىٕي چولۇَ ثبٍمبٍؽەٍْ .ۀە ئىٕؽبٔالضٔىڭ ئىچىسە « ثىع ٔبؼبضا » زېگەْ وىفىٍەضٔىڭ زوؼحٍۇق جەھەجحە ِۇئّىٍٕەضگە ھەِّىسىٓ ٍېمىٓ ئىىۀٍىىىٕىّۇ چولۇَ ثبٍمبٍؽەْ .ثۇٔىڭ ؼەۋەثئ ،بؼبضاالضٔىڭ ئىچىسە ( ھەلٕي لوثۇي لىٍىفحب ) جەوەثجۇضٌۇق لىٍّبٍسىغبْ ئۆٌىّبالض ۋە ضاھىجالض ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈٔسۇض. ئۇالض ضەؼۇٌغب ٔبظىً لىٍىٕغبْ لۇضئبٕٔي ئبڭٍىغبْ چبغٍىطىسا ھەلىمەجٕي جؤۇغبٍٔىمٍىطىسىٓ ئۇالضٔىڭ وۆظٌىطىسىٓ ٍبؾ لوٍۇٌغبٍٔىمىٕي وۆضىؽەْ .ئۇالض ئېَحىسۇ: « ضەثجىّىع ،ثىع ئىّبْ ئېَححۇق ،ثىعٔي ( ضەؼۇٌۇڭٕي ،وىحبثىڭٕي ) ئېحىطاپ لىٍغۇچىالض لبجبضىسا لىٍغىٓ .ثىع ٔېّىفمب اﷲ لب ،ثىعگە وەٌگەْ ھەلىمەجىە ئىفۀّەٍٍي؟ ھبٌجۇوي ،ثىع ضەثجىّىعٔىڭ ثىعٔي ٍبذفي وىفىٍەض لبجبضىسا ( جۀٕەجىە ) وىطگۈظۈـىٕي ئۈِىس لىٍىّىع » ( .) 84 - 82 لۇضئبٕٔىڭ « ثىع ٔبؼبضاالضزىٓ » زېگۈچىٍەضٔي ِۇـطىىالضزىٓ ۋە ٍەھۇزىٍَەضزىٓ ئبٍطىُ جۇجمبٍٔىمي ٔبھبٍىحي ئېٕىكٌ .ېىىٓ ثىعٔىڭچە « ثىع ٔبؼبضاالضزىٓ » زېگۈچىٍەض ثبـمب ئبٍەجٍەضزە « ٔبؼبضا ۋە ٔبؼطأىَۇْ » زەپ جىٍغب ئېٍىٕغبْ ذىطىؽحىَبٔالضزىّٕۇ پەضلٍىك ثىط گۇضۇپحۇض .ثۇالض « ذىطىؽحىَبْ » ئەِەغ ،ئۇالضٔي « ئىؽەۋى » زەپ ئبجبؾ جېرىّۇ ِۇۋاپىكٔ .ەجبـي ِبٔب ثۇ ئىؽەۋىٍەضزىٓ ئىسى .ـۇڭب ھەَ « ثىع ٔبؼبضاالضزىٓ » زېسى ھەَ ئبٌالھ ضەؼۇٌىغب ۋە لۇضئبٔغب ئىّبْ ئېَححئ .ەجبـىٕىڭ ھەثەـىؽحبْ ِۇھبجىطى ثوٌغبْ ِۇؼۇٌّبٔالضٔىڭ لىٍغبْ ٔبِىعىٕي لىٍىسىغبٍٔىمىٕي ئبڭٍىغبْ ٍبوي ثىٍىسىغبٔالض چىمّىسىٔ .ەجبـىٕىڭ ئۆظىٕي ثۇضۇٔمىسىٓ ثبـمىچە ؼۈپەجٍىگۀٍىىىگە ـبھىث ثوٌغبٔالضِۇ ثوٌّىسى .ثۇ وىٍّىىي ثىٍەْ ئۇ « ثىع ٔبؼبضاالضزىٓ » زېگۈچىٍەض لبجبضىسىٓ ئىسى .ثۇ ئبٍەجٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثي ضىۋاٍەجٍىطىسىٓ « ثىع ٔبؼبضاالضزىٓ » زېگەْ گۇضۇپپىٕىڭ ھەثەـىؽحبٔسىٓ وەٌگەْ 12وىفىٍىه ئىؽەۋى زىٓ ئۆٌىّبٌىطى ئىىۀٍىىي 357
ِەٌۇَ ثوٌّبلحبِ .ەوىىسە ثۇ ئېحىمبزلب ۋەوىٍٍىه لىٍىسىغبْ ئۈچ وىفي ثبض ئىسى .ئۇالض ۋەضەلە ثىٓ ٔەۋفەي ،ئۇثەٍسۇٌالھ ثىٓ جبھؿ ۋە ئوؼّبْ ثىٓ ھۇۋەٍطىػ .ئەثۇ ؼۇفَبٕٔىڭ لىعى ئۇِّۇ ھەثىجۀىڭ ضەؼۇٌۇٌالھحىٓ ثۇضۇٔمي ئېطى ثوٌغبْ ئۇثەٍسۇٌالھ ثىٓ جبھفٕىڭ ئبلىۋىحي ٍۇلىطىسىىي ئىىىي وىفىسىٓ پەضلٍىك ثوٌغبْ .ثۇ ظات ھەثەـىؽحبٔغب ھىجطەت لىٍغبْ ِۇھبجىطالض ئبضىؽىسىٓ ئوضۇْ ئېٍىؿ ـەضىپىگە ٔبئىً ثوٌغبٌْ .ېىىٓ ھەثەـىؽحبٔسا ھبضالمب ثېطىٍىپ وەجىەْ ثوٌۇپ، وېَىٓ جەؼٍىؽچي ذىطىؽحىَبٔالض ( ئۈچ ئىالھ ئېحىمبزىسىىي ) ئېحىمبزىغب وىطىپ وەجىەْ ۋە ثۇ ئېحىمبزى ئۈؼحىسە ئۆٌگەْ. - 87ئبٍەجحە ؼۈضە ھبالي غىعا ِەؼىٍىؽىگە لبٍحىسۇ ۋە ئبضلىسىٕال وەٌؽە -وەٌّەغ لەؼەٍِەضٔىڭ وبپبضىحىٕي جىٍغب ئبٌىسۇ ( .) 89ثۇ ئىىىىؽي ئبضىؽىسىىي ئوذفبـٍىك ھەِّىگە ِەٌۇَ .غىعا ثوغۇظزىٓ وىطىسۇ ،ؼۆظ ئېغىعزىٓ چىمىسۇ .ـۇڭب ئىٕؽبْ ِەٍٍي غىعا ٍبوي لەؼەَ ثوٌ ؽۇْ ،ثۇالضزا ِەؼئۇٌىَەجچبٍٔىك ثىٍەْ ھەضىىەت لىٍىفي وېطەن .ئبٔسىٓ ۋەھىٌ ھبضاق ،لىّبض ۋە ثۇٔىڭغب ئوذفبؾ ھەض ذىً الجبضىَە ئوٍۇٍٔىطى ۋە ئبٌالھ جىٓ غەٍطىگە لۇضثبْ لىٍىٕغبْ لۇضثبٍٔىمالض ئۈؼحىسە جوذحىٍىسۇ ( .) 91 - 90ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ؼۆظ ھەج جەضٍبٔىسا ئوۋ ۋە ئوۋ ئوۋالؾ ئۈؼحىسىٓ ھەج ئىجبزىحىگە وەٌحۈضۈٌىسۇ ( .) 97 - 94ثۇ ثۆٌۈِسە ؼبذحب ِۇلەززەؼٍەض ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه جبھىٍىَەت ئۀئۀىؽي ئۈؼحىسە جوذحىٍىسۇ. ؼۈضىٕىڭ - 103ئبٍىحي لەزىّسىٓ جبضجىپ ئۀئۀە ـەوٍىسە زاۋاَ لىٍىپ وېٍىۋاجمبْ ۋە گۆـي ھبالي ثوٌغبْ ھبٍۋأالضٔي ثەظى ؼەۋەثٍەض ثىٍەْ « ئبجبق » زەپ ئبجبپ ،ئبٔسىٓ ئۇ ھبٍۋأالضٔي ٍبضىحىٍىؿ ِەلؽىحىٕىڭ ؼىطجىغب چىمىطىۋېحىؿ ئۀئۀىؽي ھەلمىسە جوذحىٍىسۇ .ثۇ ذىً ھبٍۋأالضٔىڭ گۆـىسىٓ ،ؼۈجىسىٍٓ ،ۇڭىسىٓ ،جېطىؽىسىٓ ،ذۇالؼەوبالَ ،ھېچٕىّىؽىسىٓ پبٍسىالٔغىٍي ثوٌّبٍححي .ھبٌجۇوي ،ثۇ ؼبذحب ِۇلەززەؼٍىه ئەؼٍىسە ئبٌالھ لوٍغبْ ِەۋجۇزىَەت جەضجىپي ( ِەضاجىجۇي ۋۇجۇز )گە ذىالپ ئىسىِ .بٔب ثۇ ٔۇلحىسا لۇضئبٕٔىڭ « ووض ئۀئۀىچىٍىىىە » ۋە « جەلٍىسچىٍىىىە » لبضـي جۇجمبْ پوظىحؽىَىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ئبٍەت ئوضۇْ ئبٌّبلحب:
وإِذَا قِ اَّلل وإِ ََل الارس ِ ِ وؿ قَالُوا َح ْسبُػنَا َما َو َج ْد ًَن َعلَْي ِو آَ ََبءَ ًَن أ ََولَ ْو َكا َف آَ ََب ُؤُى ْم ُ يل ََلُْم تَػ َعالَ ْوا إ ََل َما أَنْػَزَؿ اُ َ َ َ ََل يَػ ْعلَ ُمو َف َشْيػئًا َوََل يَػ ْهتَ ُدو َف
ئۇالضغب اﷲ ٔبظىً لىٍغبْ ۋە ضەؼۇي ثبٍبْ لىٍغبْ ھۆوۈِگە ئەِەي لىٍىڭالض زېَىٍؽە ،ئۇالض« : ئبجب ـ ثوۋىٍىطىّىعٔىڭ زىٕي ثىعگە وۇپبٍە » زەٍسۇ .ئۇالضٔىڭ ئبجب ـ ثوۋىٍىطى ھېچ ٔەضؼە ثىٍّەٍسىغبْ ۋە جوغطا ٍوٌسا ثوٌّىغبٔالضزىٓ ثوٌۇپ لبٌغبْ ثوٌؽىّۇ ئۇالضغب ئەگىفەِسۇ؟ ( .) 104 ۋەؼىَەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئبٍەجٍەضٔىڭ ِەلؽىحي ھەض لبٔساق ٔەضؼىٕىڭ ئىگە -چبلؽىع لبٌّبؼٍىمىٕي وبپبٌەجىە ئىگە لىٍىفحۇض ( .) 108 - 106چۈٔىي ِبي ِ -ۈٌۈن ئىگە -چبلىؽىع لبٌغبٔسا گۇٔبھمب ؼەۋەة ثوٌۇپ لبٌّبلحب .ذبضاوحېطى ئبجىع ۋە ھەلؽىعٌىىىە ِبٍىً ئىٕؽبٔالضٔىڭ وۆظى ھەض زائىُ ئىگىؽي ٍوق ِۈٌۈوىە جىىىٍىسۇ .ثۇ جىٕبٍەت ۋە گۇٔبھمب جەضغىپٕىڭ ثىط جۈضىسۇض. لۇضئبٕٔىڭ ِىطاغ ۋە ۋەؼىَەجىە ئەؼحبٍىسىٍٍىك ثىٍەْ ِۇئبِىٍە لىٍىفىٕىڭ ئبضلب پەضزىؽىسە ِبٔب ثۇ ئبِىً ٍبجّبلحب. ئبٔسىٓ ؼۆظ ِبي ِ -ۈٌۈن ھەلمىسىىي ۋەؼىَەجحىٓ ھەلىمەجٕىڭ ۋەؼىَىحىگەِ ،بي ِ -ۈٌۈن ِىطاؼىسىٓ ضىؽبٌەت ِىطاؼىغب ٍۆجىىٍىسۇ .ضىؽبٌەت ِىطاؼىغب ذىَبٔەت لىٍىپ ،ئۆظىگە ئەۋەجىٍگەْ ضەؼۇٌٕي ئىالھالـحۇضغبْ ذىطىؽحىَبٔالض ئۈؼحىسىٓ ئۈِّەجي ِۇھەِّەزوە « ذىطىؽحىَبٍٔىفىپ 358
لېٍىفحىٓ ھەظەض ئەٍٍەڭالض! » زەٍسۇ ( .) 118 - 109ؼۈضىگە ئىؽىُ لىٍىپ لوٍۇٌغبْ ئبٍەجٍەض ثوٌغبْ - 115 - 112ئبٍەجٍەض ثۇ ئبذىطلي ثۆٌەوحە ئوضۇْ ئبٌىسۇ. ِبٔب ثۇ ٔۇلحىسا ئبٌالھ لۇضئبٔسا ھەظضىحي ئىؽبزىٓ ثىط ؼوئبي ؼوضاٍسۇ ۋە ئبضلىسىٓ ِۇٔساق جبۋاة ثېطىٍىسۇ:
وف اِ ِ اَّلل َي ِعيسى ابن مرَمي أَأَنْت قُػ ْلت لِلن ِ ِ ي ِمن د ِ ك َما اَّلل قَ َاؿ ُسْب َحانَ َ ااس ااَت ُذ ِوِن َوأ ُّم َي إِ ََلَْ ِ ْ ُ َوإِ ْذ قَ َاؿ اُ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ ِ ِ ك يَ ُكو ُف ِ أَ ْف أَقُ َ ت قُػ ْلتُوُ فَػ َق ْد َعل ْمتَوُ تَػ ْعلَ ُم َما ِٓت نػَ ْف ِسي َوََل أ َْعلَ ُم َما ِٓت نػَ ْف ِس َ س ِ ِبَ ٍّق إِ ْف ُكْن ُ وؿ َما لَْي َ ت َع اَّلـ الْغُي ِ ت َعلَْي ِه ْم ت ََلُْم إِاَل َما أ ََم ْرتَِِن بِِو أ َِف ْاعبُ ُدوا ا إِن َ اَّللَ َرِّّب َوَربا ُك ْم َوُكْن ُ وب (َ )116ما قُػ ْل ُ اك أَنْ َ ُ ُ ِ يدا ما دم ِ ت َعلَى ُك ِّل َش ْي ٍء َش ِهي ٌد ( )117إِ ْف يب َعلَْي ِه ْم َوأَنْ َ ت أَنْ َ ت في ِه ْم فَػلَ اما تَػ َوفاػْيػتَِِن ُكْن َ َش ِه ً َ ُ ْ ُ ت الارق َ ِ تُػع ِّذبػهم فَِإنػ ِ اٖتَ ِك ُيم ()118 ت الْ َع ِز ُيز ْ اد َؾ َوإِ ْف تَػ ْغف ْر ََلُْم فَِإن َ اه ْم عبَ ُ اك أَنْ َ َ ُْْ ُ
ِبٔب ثۇ ۋالىححب اﷲ « :ئي ِەضٍەَ ئوغٍي ئىؽب! ؼەْ وىفىٍەضگە ،اﷲ ٔي لوٍۇپ ِەْ ثىٍەْ ئبٔبِٕي ئىىىي ئىالھ لىٍىۋېٍىڭالض ،زېسىڭّۇ؟ » زېسى .ئىؽب ئېَححي: « ( ضەثجىُ! ) ـۀىڭگە الٍىك ئەِەغ ٔەضؼىٍەضزىٓ ؼېٕي پبن زەپ ئېحىمبز لىٍىّۀىيِ ،بڭب ئېَحىفمب جېگىفٍىه ثوٌّىغبْ ؼۆظٌەضٔي ِەْ ئېَحّبٍّەْ ،ئەگەض ِەْ ثۇ ؼۆظٔي ئېَحمبْ ثوٌؽبَ، ئۇٔي ؼەْ چولۇَ ثىٍىؽەْ .ؼەْ ِېٕىڭ ظاجىّسىىىٕي ثىٍىؽەِْ ،ەْ ؼېٕىڭ ظاجىڭسىىىٕي ثىٍّەٍّەْ ،ؼەْ غەٍجٍەضٔي ٔبھبٍىحي ئوثساْ ثىٍىؽەْ. ِەْ ئۇالضغب پەلەت ؼەْ ِېٕي ئېَحىفمب ثۇٍطۇغبْ ؼۆظٔيٍ ،ۀيِ ،ېٕىڭ ضەثجىُ ۋە ؼىٍەضٔىڭ ضەثجىڭالض ثوٌغبْ اﷲ لب ئىجبزەت لىٍىڭالض ،زېسىُِ .ەْ ئۇالضٔىڭ ئبضىؽىسا ثوٌغبْ ِۇززەجحە ئۇالضٔىڭ ئەِەٌٍىطىگە ـبھىث ثوٌغبْ ئىسىُِ ،ېٕي لەثعى ضوھ لىٍغىٕىڭسىٓ وېَىٓ ئۇالضٔىڭ ئەِەٌٍىطىٕي ؼەْ وۆظىحىپ جۇضغبْ ئىسىڭ ،ؼەْ ھەِّە ٔەضؼىسىٓ ذەۋەضزاضؼەْ .ئەگەض ئۇالضغب ئبظاة لىٍؽبڭ ئۇالض ؼېٕىڭ ثۀسىٍىطىڭسۇض ،ئەگەض ئۇالضغب ِەغپىطەت لىٍؽبڭ ؼەْ ( ئىفىڭسا ) غبٌىت ،ھېىّەت ثىٍەْ ئىؿ لىٍغۇچىسۇضؼەْ » ( .) 118 - 116 ئەؼٍىسە ثۇ ؼوئبي ھەظضىحي ئىؽب ئۈؼحىسىٓ لۇضئبْ ۋەھىَٕىڭ جۇٔجي ِۇھبجبثي ثوٌغبْ ضەؼۇٌۇٌالھحىٓ ؼوضاٌّبلحب .ضەؼۇٌۇٌالھ ثۇ ٍەضزىىي ئبگبھالٔسۇضۇـٕي ھەلىمىحي ثىٍەْ وۆضۈپ ٍەجىەْ .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ئۈِّىحىگە ۋەؼىَەت ؼۈپىحىسە ِۇٔساق زېگەْ: « ِەضٍەَ ئوغٍىٕي ھەززىسىٓ ظىَبزە وۆوىە وۆجۈضگۀسەن ،ؼىٍەضِۇ ِېٕي ھەززىسىٓ ظىَبزە وۆوىە وۆجۈضِەڭالض! ـۇٔي ثىٍىڭالضوي ِەْ پەلەت ثىط ثۀسەِ .ېٕي " ئبٌالھ ٔىڭ ثۀسىؽي ۋە ئەٌچىؽي /ضەؼۇٌي " زەڭالض » ( ثۇذبضى ). ٍۇلىطىسىىي ثۆٌەوٕىڭ ئبذىطىسا ئوضۇْ ئبٌغبْ ئبٍەت ضەؼۇٌۇٌالھمب ـۇٔساق لبجحىك جەؼىط وۆضؼەجىەْ ثوٌۇپ ،ثىط لېحىٍّىك ٔبِىعىسا وۆظ ٍبـٍىطى ئىچىسە ثۇ ئبٍەجٕي ئوْ ٔەچچە لېحىُ لبٍحب لبٍحب ئولۇغبْ.ؼۈضە ئبٌالھ ٔىڭ ئبؼّبٔالضٔىڭ ۋە ٍەضٔىڭ ِۇجٍەق ھۆوۈِطأي ئىىۀٍىىي جەوىحٍىٕىؿ ثىٍەْ ئبذىطالـمبْ:
ِِ ك ال اسماو ِ ات َو ْاْل َْر ِ ض َوَما فِي ِه ان َوُى َو َعلَى ُك ِّل َش ْي ٍء قَ ِد ٌير اَّلل ُم ْل ُ َ َ
359
« ئبؼّبٔالضٔىڭ ،ظېّىٕٕىڭ ۋە ئۇالضزىىي پۈجۈْ ِەۋجۇزاجٕىڭ پبزىفبھٍىمي اﷲ لب ِۀؽۇپحۇض، اﷲ ھەض ٔەضؼىگە لبزىطزۇض » ( .) 120 ثۇ ئبٍەجٕىڭ ثبـحىٓ ئبذىط وۈٔسىٍىه ھبٍبجمب ِۇٔبؼىۋەجٍىه ھۆوۈٍِەضٔي ئۆظ ئىچىگە ئبٌغبْ ؼۈضىٕىڭ ثىط پۈجۈْ گەۋزىؽي ثىٍەْ ثوٌغبْ ِۇٔبؼىۋىحي ِۇٔساق: ھەجىُ ۋە ئۆِۈض ٔۇلحىؽىسىٓ ئىٕؽبْ ثىٍەْ ؼېٍىفحۇضغىٍي ثوٌّبٍسىغبْ زەضىجىسە چوڭ ۋە ئۇظۇْ ئۆِۈضٌۈن ثوٌغبْ ئبؼّبٔالض ۋە ظېّىٓ ئۈچۈْ ثەٌگىٍىه لبٔۇْ ِ -ىعأالضٔي لوٍغبْ ئبٌالھ ئبؼّبٔالضٔي ۋە ظېّىٕٕي ثوٍؽۇٔسۇضۇپ ثەضگەْ ئىٕؽبْ ئۈچۈْ لبٔۇْ لوٍّبً ،ئۇٔي ئىرحىَبضىغب لوٍۇپ ثېطەِسۇ؟ ئبؼّبٔالض ۋە ظېّىٓ ِۀؽۇپ ثوٌغبْ لبٔۇٔالض ثوٌىسۇ ٍ -ۇ ،ئىٕؽبٔالض ثەٌگىٍىّىسىٓ ذبٌىٌ ٍبـبِسۇ؟ ذۇالؼىٍىگۀسە ،ئبٌالھ لب ثەضگەْ ئەھسە ثىٍەْ ثبـالٔغبْ ؼۈضە ئبٌالھ ٔىڭ ئەظىّي ثىٍەْ ئبذىطالـمبْ.
يۇيتەھبَە ضۈرىطي ؼۈضىگە - 10ئبٍەجٕىڭ ِەظِۇٔىغب ئبؼبؼەْ « ؼىٕبٌغبْ ئبٍبي » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « ِۇِحەھبٔە » ئىؽّي لوٍۇٌغبْ: « ئي ِۇئّىٍٕەض! ؼىٍەضگە ِۇئّىٓ ئبٍبٌالض ھىجطەت لىٍىپ وەٌؽە ،گەضچە اﷲ ئۇالضٔىڭ ئىّبٔىٕي ئوثساْ ثىٍؽىّۇ ،ؼىٍەض ٍۀىال ئۇالضٔي ؼىٕبپ وۆضۈڭالض » ( .) 10 ئەگەض ؼۈضىٕىڭ ئىؽّي ِۇِحەھبٔە ـەوٍىسە جەٌەپپۇظ لىٍىٕؽب جوغطا جەٌەپپۇظ لىٍىٕغبْ ۋە ئىؽّي ھەَ ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي ثىٍەْ ھەَ ٌەثعى ثىٍەْ ثىط پۈجۈْ گەۋزىگە ئبٍالٔغبْ ثوٌىسۇ. ؼۈضەِ ،ەظِۇٔىغب ِبغ ثوٌّىغبْ ـەوىٍسە ِۇِحەھىٕە زەپ ئبجبٌغبْ .ثۇ ئەھۋاٌسا ئېّحىھبْ ؼۈضىگە ٔىؽجەت لىٍىٕىپ « ،ئېّحىھبْ لىٍغبْ ؼۈضە »ٍ ،ۀي « ئېّحىھبْ ؼۈضىؽي » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ئەگەض ثۇ ٔەظەضزە جۇجۇٌغبْ ثوٌؽب ثۇ ٍەضزە ثىط ذبجبٌىك ثبض زېّەوحۇض .چۈٔىي فىطۇظئبثبزىٕىڭ ثبٍبٔىغب ئبؼبؼەْ ؼۈضىٕىڭ ئۈچ ئىؽّىسىٓ ئىىىىٕجىؽي « ئېّحىھبْ ؼۈضىؽي » ثوٌۇپ ،ثىۋاؼحە ِۇـۇٔساق زېَىٍؽە جېرىّۇ جوغطا ثوٌىسۇِ .ۇِحەھبٔۀىڭ ِۇِحەھىٕە زەپ ئولۇٌۇـىٕي ئىجبضە ذبجبٌىمي زەپ لبضاـمب ثوٌىسۇ .چۈٔىي ؼۈضىٕىڭ ئىؽّىٕي ِۇِحەھىٕە زەپ جەٌەپپۇظ لىٍىفٕي جەلەظظا لىٍىسىغبْ ثىط ِەظِۇْ ٍوقِ .ەظِۇٔغب ِۇۋاپىك ثوٌغبْ ئىؽّي ِۇِحەھبٔەزۇض. ثۇٔىڭسىٓ ثبـمب ،ثۇ ؼۈضە ِەظوۇض ؼۈضىسە ئۈچ لېحىُ جىٍغب ئېٍىٕغبْ « ِەۋەززە -ؼۆٍگۈ / ِۇھەثجەت » وەٌىّىؽي ثىٍۀّۇ ئبجبٌغبْ ( .) 7 ،1 ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇـىغب ؼەۋەة ثوٌغبْ ۋەلە ِۇٔساق: ھىجطى ٍ - 4ىٍىسا ئەثۇ ٌەھەثٕىڭ ؼبضە ئىؽىٍّىه ِۇـطىه زېسىىي ِەزىٕىگە وېٍىپ ٍبضزەَ ؼوضاٍسۇ .ئۇٔىڭغب ٍبضزەَ لىٍىٕىسۇ .ثۇ ئبٍبي ھۇزەٍجىَەزىٓ وېَىٓ ِەوىىگە لبٍحمبٔسا ذبجىپ ئۇٔىڭغب ثىط ِەوحۇپ ثېطىسۇ .ذبجىپ ئۆظى ھىجطەت لىٍغبْ ثوٌؽىّۇ ئبٔىؽي ،ثبٌٍىطى ۋە 360
لېطىٕساـٍىطى ِەوىىسە ھىّبٍىؽىع لبٌغبْ ثىط وىفي ئىسىِ .ېٕىڭچە ،ئۇ ئبٍبي ِەوىىٍىىٍەض جبؼۇؼٍۇق ئۈچۈْ ئەۋەجىەْ ئبٍبي ثوٌۇپ ،ذبجىپٕىڭ ئەلٍىٕي لبٍّۇلحۇضغبْ ئىسى. ثۇ ئبٍبي وۇپطىسا چىڭ جۇضغبْ ۋە وبپىط ھبٌىحىسە ئۆٌحۈضۈٌگەْ .ثۇ ئبٍبٌٕىڭ فەجىھحىٓ وېَىٓ « ئبِبٍٔىك » ثېطىٍّىگۀٍىىي ئۈچۈْ ئۆٌحۈضۈٌگەْ ئىىىي ئبٍبٌسىٓ ثىطؼي ثوٌۇـي ثۇ لبضاـٕي وۈچٍۀسۈضِەوحە .ذبجىپٕىڭ ئۇھۇز ئۇضۇـىسا « ٍېطىڭالضزىٓ ئبٍطىٍّبڭالض » زېگەْ ثۇٍطۇق ثىٍەْ ئولچىالض جۆپىؽىگە ٍەضٌەـحۈضۈٌگۀٍەض ئىچىسىٓ ثۇٍطۇلمب ذىالپٍىك لىٍىپ ئوضٔىسىٓ ئبٍطىٍغبْ وىفىٍەضزىٓ ثىطى ئىىۀٍىىي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍىّٕبؼٍىمي وېطەن .ئۇ ِەوحۇثسا ِۇٔساق ٍبظغبْ: « ضەؼۇٌۇٌالھ وېچىسە جۇٍۇلؽىع وەٌگەْ ؼەٌگە ئوذفبٍسىغبْ لوـۇْ ثىٍەْ ؼىٍەضگە لبضاپ وېٍىۋاجىسۇ ،ثۇٔىڭسىٓ ذەۋىطىڭالض ثوٌۇپ لبٌؽۇْ .ئبٌالھ لب لەؼەَ ثوٌؽۇٔىي ،ئۇ ئۆظى ٍبٌغۇظ ھبٌسا ؼىٍەضگە لبضاپ ئبجالٔغبْ جەلسىطزىّۇ ،ئبٌالھ ئۇٔىڭغب ٔۇؼطەت ئبجب لىٍىسۇ .چۈٔىي ئۇ ،ئبٌالھ ٔىڭ ئۇٔىڭغب ثەضگەْ ۋەزىؽىگە ٔبئىً ثوٌىسۇ » ( ئبٌۇؼي ). ضەؼۇٌۇٌالھ ثۇ ئەھۋاٌسىٓ ذەۋەض جبپمبٔسىٓ وېَىٓ ھەظضىحي ئەٌي ثبـچىٍىمىسا جۆت وىفىٕي ثۇ ئبٍبٌٕي جۇجۇپ وېٍىفىە ئەۋەجىسۇ .ئۇالض ضاۋظائي ھبھ زېگەْ جبٍسا ثۇ ئبٍبٌغب ٍېحىفىسۇ ۋە جەھسىس لىٍىپ ِەوحۇثٕي جبپفۇضۇـمب ِەججۇضالٍسۇ .ئۇ ئبٍبي ئبِبٌؽىع ِەوحۇثٕي ٍوـۇضۇپ لوٍغبْ جبٍىسىٓ ئېٍىپ ئۇالضغب جبپفۇضىسۇ .ضەؼۇٌۇٌالھ ذبجىپٕي چبلىطجىسۇ .ذبجىپ: « ئي ضەؼۇٌۇٌالھِ ،ېٕىڭ ظىَىٕىّغب ھۆوۈَ ثېطىفحە ئبٌسىطِىغىِٓ .ەْ لۇضەٍىفحىٓ ئەِەغ، لۇضەٍىفٕىڭ ٍبٌالّٔىچىؽي .ؼەْ ثىٍەْ ثىطگە وەٌگەْ ِۇھبجىطالضٔىڭ وۆپىٕچىؽىٕىڭ ِەوىىسە ٍېمىٍٕىطى ثبض .ئۇالض ِەوىىسە لبٌغبْ ئبئىٍىؽىٕي ھىّبٍە لىٍىسۇ .ئەِّب ِېٕىڭ ئبئىٍەِٕي ھىّبٍە لىٍىسىغبْ وىفىٍەض ثوٌّىغبٍٔىمحىٓ ،ثۇ ٍوي ثىٍەْ ئۇالضٔي ھىّبٍە لىٍىفٕي ِەلؽەت لىٍسىُ .ثۇٔساق لىٍىفىُ ،ئىٕىبض لىٍغبٍٔىمىُ ٍبوي زىٕىّسىٓ ٍۈظ ئۆضىگۀٍىىىُ ۋەٍبوي ئىؽالِسىٓ وېَىٓ وۇپطىغب ضاظى ثوٌغبٍٔىمىُ ئۈچۈْ لىٍّىسىُ » زەٍسۇ. ضەؼۇٌۇٌالھ « ضاؼث گەپ لىٍسى » زەٍسۇ ۋە ئۇٔي ئەپۇ لىٍىسۇ ( جبثبضى ). ؼۈضىٕىڭ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسە ئۆٌىّبالض ھەِپىىىط .ثىطاق ٔبظىً ثوٌغبْ ۋالحىٕي ثەٌگىٍەـحە ئىرحىالپ ثبض .ثۇ ئىرحىالپ ؼۈضىٕىڭ وىطىؿ لىؽّىسا ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ذبجىپ ۋەلەؼىٕىڭ ِەوىە فەجھي ھبضپىؽىسا ٍۈظ ثەضگۀٍىىىٕي لوثۇي لىٍىفحىٓ وېٍىپ چىممبْ .ثۇٔىڭغب لبضىغبٔسا ،ضەؼۇٌۇٌالھ ِەوىە ؼەپىطى ئۈچۈْ جەٍَبضٌىك لىٍىۋاجمبٔسأ ،ىفبٕٔي ذەٍجەض لىٍىپ وۆضؼىحىپ ھەضثىٌ جبوحىه ئىفٍەجىۀىسى .ھبٌجۇوي ،ذەٍجەض ِەوىە فەجىھ لىٍىٕىفحىٓ ثىط ٍىً ثۇضۇْ فەجىھ لىٍىٕغبْ .ؼۈضىگە ئىؽّي لوٍۇٌغبْ ۋەلە ( ) 10ھۇزەٍجىَە ؼۈٌھىؽىسىٓ وېَىٓ ٍۈظ ثەضگۀىسى. ئەگەض ؼۈضىٕىڭ ِەوىە فەجھي ھبضپىؽىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي لوثۇي لىٍىٕؽب ،ؼۈضىٕي ئىچىي جەھەجحىٓ ھۇزەٍجىََەزىٓ وېَىٕىي ( ) 12 - 10ۋە فەجىھحىٓ ثۇضۇْ ( ) 9 - 1زەپ ئىىىي ثۆٌەوىە ئبٍطىفمب جوغطا وېٍىسۇٌ .ېىىٓ ؼۈضىٕىڭ ئبذىطىسىىي ثبٍبٕٔىڭ ٍۀە وىطىفحىىي جېّىغب لبٍحىفي ؼۈضىٕىڭ ئىچىي جەھەجحىٓ ثىط پۈجۈْ ئىىۀٍىىىٕي وۆضؼىحىسۇ. ذبجىپ ثىٓ ئەثي ثەٌحەئبٔىڭ ِەوحۇثىٕي ِەوىىٍىىٍەضٔي وۈجۈۋاجمبْ ِۇلەضضەض ئبلىۋەت ھەلمىسە ئبٌسىٓ ثېطىٍگەْ « ثىفبضەت » زەپ لبضاؾ ِۇۋاپىكِ .ەوحۇثٕي ئېٍىپ ِبڭغبْ ئبٍبٌٕىڭ ِەزىٕىگە ھىجطى ٍ - 4ىٍي وەٌگۀٍىىي ۋە ھۇزەٍجىَە ؼۈٌھىؽي ثىٍەْ ٔەجىجىٍۀگەْ ئۆِطە 361
ھەججىٕي ثىط « ھەضثىٌ ٍۈضۈؾ » زەپ لبضىؽبق ،ؼۈضىٕي ھۇزەٍجىَە ٍىٍي زەپ ئبجبٌغبْ ھىجطى 6 ٍىٍي ٔبظىً ثوٌغبْ زېَىفىە ثوٌىسۇ.ھەظضىحي ئوؼّبْ جەضجىپىسە ئەھعاپ ٔ -ىؽب؛ ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە ٔۇض -فەجىھ ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ .ئبٌسىٕمىؽي وېَىٕىىؽىگە لبضىغبٔسا ثىط ئبظ جوغطىسەن جۇضىسۇ .ثىعٔىڭچە ثۇ ؼۈضىٕىڭ ئوضٔي ِبئىسە -فەجىھ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضىؽىسۇضِ .ەظوۇض ؼۈضىٕىڭ ئەھعاپ ؼۈضىؽىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي جبضىرىٌ ِەٌۇِبجالض ثىٍەْ ئېٕىك. ؼۈضە جەڭ ئەذاللي ھەلمىسە جوذحىٍىسۇ .ثوٌۇپّۇ ئىؽالَ جبِبئىحي ثىٍەْ وبپىطالض ئبضىؽىسىىي ھېؽؽي ۋە ئىجحىّبئىٌ ِۇٔبؼىۋەجٍەض ھەلمىسە ضىئبٍە لىٍىفمب جېگىفٍىه پطىٕؽىپالضٔي ثەٌگىٍەٍسۇ ( .) 3 - 1ؼۈضىٕىڭ ثىطىٕچي ئبٍىحي ھەض زەۋض ِۇئّىٍٕىطىٕىڭ لۇٌىمىسا چىڭ جۇضۇـي وېطەن ثوٌغبْ جۈضزىىي ئبٍەجٍەضزىٓ ثىطى:
َي أَيػها الا ِذين آَمنُوا ََل تَػت ِ اخ ُذوا َع ُد ِّوي َو َع ُد اوُك ْم أ َْولِيَاءَ تُػ ْل ُقو َف إِلَْي ِه ْم َِبلْ َم َوادةِ َوقَ ْد َك َف ُروا ِِبَا َجاءَ ُك ْم ِم َن َ َ َ َ ِ ِ ِ ِ ِ ب ِاِت ْ اٖتَِّق ُِيْ ِر ُجو َف الار ُس َ وؿ َوإِ اَي ُك ْم أَ ْف تػُ ْؤمنُوا َِب اَّلل َربِّ ُك ْم إِ ْف ُكْنػتُ ْم َخَر ْجتُ ْم ج َه ًادا ِٓت َسبِيلي َوابْتغَاءَ َم ْر َ ِ ِ ِ ِ ب ال َس َواءَ ال اسبِ ِيل َخ َفْيػتُ ْم َوَما أ َْعلَْنػتُ ْم َوَم ْن يَػ ْف َع ْلوُ مْن ُك ْم فَػ َق ْد َ تُسرو َف إِلَْي ِه ْم َِبلْ َم َوادة َوأ ًََن أ َْعلَ ُم ِبَا أ ْ
« ئي ِۇئّىٍٕەضِ ،ېٕىڭ زۈـّىٕىّٕي ۋە ؼىٍەضٔىڭ زۈـّىٕىڭالضٔي زوؼث جۇجّبڭالض! ؼىٍەض ئۇالضغب زوؼحٍۇق ٍەجىۈظىؽىٍەضٌ ،ېىىٓ ئۇالض ؼىٍەضگە وەٌگەْ ھەلىمەجٕي ( ٍۀي ئىؽالِٕي، لۇضئبٕٔي ) ئىٕىبض لىٍىپ ،پەلەت ضەثجىڭالض اﷲ لب ئىّبْ ئېَحمىٕىڭالض ئۈچۈْ اﷲ ضەؼۇٌىٕي ۋە ؼىٍەضٔي ٍۇضجۇڭالضزىٓ ھەٍسەپ چىمبضزى ( .ئۆظ ۋالحىسا ) ؼىٍەض ِېٕىڭ ٍوٌۇِسا ۋە ضاظىٍىمىّٕي جىٍەپ لىٍغبْ ثىط جىھبز ٔەجىجىؽىسە ( ٍۇضجۇڭالضزىٓ ) چىممبْ ئىسىڭالض ( .ئەِّب ثۈگۈْ ) فىحطى ضىفحىٕي ثبھبٔە لىٍىپ ئۇالضغب ؼىط ثېطىۋاجىؽىٍەضِ .ەْ ؼىٍەض ٍوـۇضغبْ ۋە ئبـىبضىٍىغبْ ٔەضؼىٍەضٔي ثىٍىپ جۇضىّەْ ،وىّىي ـۇٔساق لىٍىسىىەْ ( ٍۀي ئۇالضٔي زوؼث جۇجۇپ ،ئۇالضغب اﷲ ضەؼۇٌىٕىڭ ذەۋەضٌىطىٕي ٍەجىۈظىسىىەْ ) ،ئۇ ھەلىمەجەْ جوغطا ٍوٌسىٓ ئبظغبْ ثوٌىسۇ » ( .) 1 ھەظضىحي ئىجطاھىّٕىڭ ئەجطاپىسىىىٍەض ثىٍەْ ثوٌغبْ ِۇٔبؼىۋىحي ثىط ِۇؼحەؼٕب ئەھۋإٌي ٔەظەضگە ئبٌّىغبٔسا ،ثۇ ٔۇلحىسا ئۆضٔەوحۇض ( .) 4ئبٌالھ جەضىپىسىٓ ِۇئّىٍٕەضگە ئۆضٔەن لىٍىپ وۆضؼىحىٍگەْ ئۇ ئۆضٔەوحىىي ِۇؼحەؼٕب ئەھۋاي ئۇٔىڭ زازىؽىغب زۇئب لىٍىسىغبٍٔىمي ھەلمىسە ۋەزە ثېطىفي ۋە ثۇت ٍبؼىغۇچي زازىؽىٕىڭ وۇپطى ئۈؼحىسە ئۆٌگۀٍىىىٕي ثىٍىپ جۇضۇپ ،ثۇ ۋەزىؽي ؼەۋەثىسىٓ ئۇٔىڭغب ِەغپىطەت جىٍەؾ جەٌىپىٕي جوذحبجّبؼٍىمي ئىسى:
ِ ِ ِ اِ ين َم َعوُ إِ ْذ قَالُوا لَِق ْوِم ِه ْم إِ اًن بػَُرآَءُ ِمْن ُك ْم َوِِماا تَػ ْعبُ ُدو َف ِم ْن قَ ْد َكانَ ْ ت لَ ُك ْم أ ْ ُس َوةٌ َح َسنَةٌ ٓت إبْػَراى َيم َوالذ َ وف اِ د ِ ضاءُ أَبَ ًدا َح اَّت تػُ ْؤِمنُوا َِب اَّللِ َو ْح َدهُ إِاَل قَػ ْوَؿ إِبْػَر ِاى َيم ِْلَبِ ِيو اَّلل َك َف ْرًَن بِ ُك ْم َوبَ َدا بَػْيػنَػنَا َوبَػْيػنَ ُك ُم الْ َع َد َاوةُ َوالْبَػ ْغ َ ُ ٍ َْلَستػ ْغ ِفر اف لَك وما أَملِك لَك ِمن اِ ك الْم ِ ِ ص ُّي ك تَػ َواك ْلنَا َوإِلَْي َ اَّلل ِم ْن َش ْيء َربػانَا َعلَْي َ ك أَنَػْبػنَا َوإلَْي َ َ َْ َ َ ََ ْ ُ َ َ ئىجطاھىُ ۋە ئۇٔىڭ ثىٍەْ ثىٍٍە ثوٌغبْ ( ِۇئّىٍٕەض ) ؼىٍەضگە ھەلىمەجەْ ئوثساْ ٔەِۇٔىسۇض، ئۆظ ۋالحىسا ئۇالض لەۋِىگە: « ھەلىمەجەْ ثىع ؼىٍەضزىٓ ۋە ؼىٍەض اﷲ ٔي لوٍۇپ ئىجبزەت لىٍىۋاجمبْ ثبضٌىك ٔەضؼەڭالضزىٓ ئبزا ـ جۇزاِىع ،ثىع ؼىٍەضٔىڭ ( جۇضِۇؾ ئبزىحىڭالضٔي ) ضەت لىٍىّىع .ؼىٍەض ثىٍەْ ثىعٔىڭ
362
ئبضىّىعزىىي ئبزاۋەت ۋە ئۆچّۀٍىه جبوي ؼىٍەض ٍبٌغۇظ ثىط اﷲ لب ئىّبْ ئېَحمىٕىڭالضغب لەزەض ئەثەزىٌ ؼبلٍىٕىپ لبٌىسۇ » زېسى. پەلەت ئىجطاھىّٕىڭ ئبجىؽىغب ئېَحمبْ « ئەٌۋەجحە ؼبڭب ِەغپىطەت جىٍەٍّەْ ،اﷲ ٔىڭ ئبظاثىسىٓ ھېچ ٔەضؼىٕي ؼۀسىٓ زەپئي لىالٌّبٍّەْ » زېگەْ ؼۆظىٕي ؼىٍەضٔىڭ ٔەِۇٔە لىٍىفىڭالضغب ثوٌّبٍسۇ ( .ؼىٍەض لىٍىفمب جىگىفٍىه ئىؿ ): « ضەثجىّىع ؼبڭب جەۋەوىۈي لىٍسۇق ،ؼبڭب لبٍححۇق ،ئبذىط لبٍحىسىغبْ جبً ؼېٕىڭ زەضگبھىڭسۇض » زەپ ( ئىٍحىجب لىٍىفحۇض ) ( .) 4 ِىٍٍەجٍەض /لەۋٍِەض ئبضىؽىسىىي ٍبذفي ِۇٔبؼىۋەجىە جوؼبٌغۇ ثوٌغبْ ئەؼٍي ؼەۋەة ھەلىمەت ( ئىؽالَ )ٔي ئىٕىبض لىٍىؿ ئەِەغ ،ئەوؽىچە ئېحىمبزلب لبضىحب ثېؽىُ لىٍىؿ ۋە جبجبۋۇظ لىٍىپ وىطىفحۇض .پەضلٍىك ئېحىمبزلب ئىگە ِىٍٍەجٍەض ئبضىؽىسا ئۆظ ئبضا زوؼحٍۇقِ ،ەضھەِەتٍ ،بذفىٍىك ۋە ئبزاٌەجٕي ئبؼبغ لىٍغبْ ذوـٕىساضچىٍىك ِۇٔبؼىۋىحي لۇضۇـمب ثوٌىسۇ .ئىؽالِسا ئۇضۇـٕىڭ ٍوٌٍۇق ثوٌغبْ ئىىىي ؼەۋەثىٕىڭ ثبضٌىمىٕي جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەضزىٓ وۆضۈۋاٌغىٍي ثوٌىسۇٍ .ۀي ،ئېحىمبزلب ثېؽىُ لىٍىؿ ۋە ٍۇضت ِ -بوبٔىسىٓ چىمىطىۋېحىٍىؿ .ثۇٔىڭسىٓ ثبـمب ؼەۋەثٍەض ،ثوٌۇپّۇ پەضلٍىك ئېحىمبزلب ئىگە ثوٌۇؾ ئۇضۇؾ ثبھبٔىؽي ثوالٌّبٍسۇ .پەضلٍىك ئېحىمبزلب ِۀؽۇپ وىفىٍەض ثىٍەْ ئۆظئبضا زوؼحبٔە ِۇٔبؼىۋەت لۇضۇـٕي ئبٌالھ جوؼّبٍسۇ.
اَّلل أَ ْف ََيعل بػيػن ُكم وبػ ا ِ ور َرِح ٌيم (ََ )7ل يَػْنػ َها ُك ُم اَّللُ قَ ِد ٌير َو ا ين َع َاديْػتُ ْم ِمْنػ ُه ْم َم َواد ًة َو ا َع َسى اُ ْ َ َ َْ َ ْ َ َ ْ َ اَّللُ َغ ُف ٌ ي الذ َ ِ اِ ِ ِ ِ اَّللَ ُُِيب وى ْم َوتُػ ْق ِسطُوا إِلَْي ِه ْم إِ اف ا ا ين ََلْ يػُ َقاتلُوُك ْم ِٓت ال ّدي ِن َوََلْ ُِيْ ِر ُجوُك ْم م ْن د ََي ِرُك ْم أَ ْف تَػبَػر ُ اَّللُ َع ِن الذ َ ِ اِ ِ ِ ِِ اى ُروا َعلَى إِ ْخَر ِاج ُك ْم ي ( )8إِاَّنَا يَػْنػ َها ُك ُم ا ين قَاتَػلُوُك ْم ِٓت ال ّدي ِن َوأ ْ الْ ُم ْقسط َ َخَر ُجوُك ْم م ْن د ََي ِرُك ْم َوظَ َ اَّللُ َع ِن الذ َ ك ُى ُم الظاالِ ُمو َف ()9 أَ ْف تَػ َولاْوُى ْم َوَم ْن يَػتَػ َواَلُْم فَأُولَئِ َ
« ثەٌىىُ اﷲ ؼىٍەض زۈـّەْ زەپ لبضاٍسىغبْ ئبزەٍِەض ثىٍەْ ئبضاڭالضزا زوؼحٍۇق پەٍسا لىٍىفي ِۇِىىٓ ،اﷲ ( ثۇٔىڭغب ) لبزىطزۇض ،اﷲ ٔبھبٍىحي ِەغپىطەت لىٍغۇچىسۇضٔ ،بھبٍىحي ِېھطىجبٔسۇض. (وۇففبضالضزىٓ) ؼىٍەض ثىٍەْ زىٕي ئېحىمبز ؼەۋەثىسىٓ ئۇضۇؾ لىٍّىغبْ ۋە ؼىٍەضٔي ٍۇضجۇڭالضزىٓ ھەٍسەپ چىمبضِىغبٔالضغب وەٌؽەن ،اﷲ ئۇالضغب ٍبذفىٍىك لىٍىفىڭالضزىٓ ،ئۇالضغب ئبزىً ثوٌۇـۇڭالضزىٓ ؼىٍەضٔي جوؼّبٍسۇ ،ـۈثھىؽىعوي ،اﷲ ئبزىٍالضٔي زوؼث جۇجىسۇ. اﷲ زىٓ ئۈچۈْ ؼىٍەض ثىٍەْ ئۇضۇـمبْ ،ؼىٍەضٔي ٍۇضجۇڭالضزىٓ ھەٍسەپ چىمبضغبْ ۋە ؼىٍەضٔي ھەٍسەپ چىمىطىفمب ٍبضزەٍِەـىۀٍەضٔي زوؼث جۇجۇـۇڭالضزىٓ ؼىٍەضٔي جوؼىسۇ ،وىّىي ئۇالضٔي زوؼث جۇجىسىىەْ ،ئۇالض ظاٌىّالضزۇض » ( .) 9 - 7 ثۇ ئبٍەجٍەض لۇضئبٕٔىڭ ۋەھىَٕىڭ ئۇضۇؾ ِەؼىٍىؽىسە ٍوٌٍۇق ثوٌغبْ ئۇضۇـٕىڭ زائىطىؽىٕي ثەٌگىٍەپ ثەضگەْ ئبٍەجٍەضزۇض .ثۇ ِەؼىٍىسە ثبضٌىك ِۇالھىعىٍەض ثۇ ئبٍەجٍەضگە ئبؼبؼالٔغبْ ھبٌسا ئېٍىپ ثېطىٍىفي وېطەن. - 11 - 10ئبٍەجٍەض ئىٕىبضزا چىڭ جۇضغبْ جۇپالض ثىٍەْ ثوٌغبْ ئەض -ئبٍبٌٍىك ِۇٔبؼىۋەجٕي ئۈظۈـىە ثۇٍطۇٍسۇ .ثۇ ۋەھىَٕىڭ ئېحىمبز ئەضوىٍٕىىىگە ئەھّىَەت ثەضگۀٍىىىٕىڭ ثىط ئىپبزىؽي. ثبـمب ٔۇلحىسىٓ ئېٍىپ ئېَحمبٔسا ،ثۇ ئبٍەت ئىؽالَ جەِئىَىحىٕىڭ ئىّبْ ئبؼبؼىسا لۇضۇٌغبْ ئبئىٍە ثىٍەْ ٍۇلىطى وۆجۈضۈٌىسىغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىسۇ .ثۇ ئبضلىٍىك ِۇؼۇٌّبْ ئبئىٍىٕىڭ ۋۇجۇزلب چىمىفي ِەلؽەت لىٍىّٕبلحب .ئىؽالَ گۈٌٍۀگەْ ثىط ِۇھىححب ثۇ ئەِىطٔي ؼۈٍئىؽحىّبي 363
لىٍغۇچىالضٔىڭ ئبٌسىٕي ئېٍىؿ ئۈچۈْ ،ؼۈضىسە « ثەٍئەت /ؼبزالەت لەؼىّي » پطىٕؽىپي ئوجحۇضىغب لوٍۇٌغبْ ( .) 12 ؼۈضىسە ئۈِىسؼىعٌىه ئىپبزىؽي ثوٌغبْ ٍەھۇزىَالض ۋە ئۇالض ثىٍەْ ثەٌگىٍىه ِەلؽەجحە ھەِىبضالـمبٔالضٔىڭ ئۇالضزىٓ لەٌت ضىفحىٕي ئۈظۈـي جەۋؼىَە لىٍىٕغبْ ( .) 13 ِبٔب ثۇ ـەوىٍسە « ئىؽالَ جبِبئىحي » ثىٕبؼىٕىڭ ۋۇجۇزلب چىمىفىسىىي ئبذىطلي وېؽەن ئوضٔىغب لوٍۇٌغبْ.
فەتىھ ضۈرىطي ؼۈضە ،ئىؽالَ ثىٍەْ ئىٕؽبٔالض ئبضىؽىسىىي ،ثوٌۇپّۇ پىؽروٌوگىَىٍىه جوؼبٌغۇالضٔي ئبغسۇضۇپ جبـالپ ،لەٌجٍەضگە جۇجبـمبْ ٍوٌٕي ئېچىفٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « فەجىھ » ئىؽّىٕي ثىطىٕچي ئبٍەجحىٓ ئبٌغبْ. ثۇذبضىسا ٔەلىً لىٍىٕغبْ ثىط ضىۋاٍەت جۇٔجي ٔەؼىٍٕىڭ ثۇ ؼۈضىٕي ِەظوۇض ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجىغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىپ ثەضِەوحە .ثۇ ؼۈضىٕىڭ ثىط ئۇضۇؾ جەضٍبٔىسا ئەِەغ ،ھۇزەٍجىَەزىٓ ئىجبضەت جىٕچٍىك وېٍىفىّىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ٔەظەضگە ئېٍىٕغبٔسا « ،فەجىھ »جىٓ ٔېّىٕىڭ ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٍٔىمي جېرىّۇ ئبٍسىڭٍىفىسۇ .ثۇ ،لۇضئبٔسا « فەجىھ » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ثىطزىٕجىط ؼۈضە ثوٌۇپ ،ثۇٔساق ثىط ؼۈضىٕىڭ جىٕچٍىك وېٍىفىّىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌۇـي ٔبھبٍىحي ِۇھىُ ئەھّىَەجىە ئىگە .ثۇ ؼۈضىگە « فەجىھ » ئىؽّىٕىڭ لوٍۇٌۇـي ئىؽالِسا فەجىھ ِەلؽىحىٕىڭ ظېّىٓ ئىفغبٌي ئەِەغ ،ئەوؽىچە « لەٌتٍ/ۈضەن فەجھي » ئىىۀٍىىىٕي وۆضؼىحىسۇ. ؼۈضە ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ .ھۇزەٍجىََە ؼۈٌھىؽىسىٓ وېَىٓ ِەزىٕىگە لبٍحىؿ ٍوٌىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ ئەھۋاٌسا ؼۈضىٕىڭ ھىجطى ٍ - 6ىٍىٕىڭ ئبذىطىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ئېٕىك ثوٌىسۇ. گەضچە ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ جبضىري ئېٕىك ثوٌؽىّۇ ،جۇٔجي جەضجىپىٍەضزىىي ئوضٔي ِەؼىٍىؽىسە وۆپ پەضق ثبض .ھەظضىحي ئوؼّبْ جەضجىپىسە جۇِە ِ -بئىسە ،ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە ِۇِحەھبٔە - ٔىؽب ،جبثىط ثىٓ ظەٍس جەضجىپىسە ؼەپ -جەۋثە ،ئىّبَ جبفەض جەضجىپىسە جەغبثۇْ -جەۋثە ؼۈضىؽي ئبضىؽىغب جىعىٍغبْ. ثىعٔىڭ ئىعاھبجٍىك ٔبظىً ثوٌۇؾ جەضجىپىّىعزە ِۇِحەھبٔە ٔ -بؼط ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌّبلحب. ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ِۇھىحىسىىي لىؽمىچە زەۋض ئبضلب وۆضۈٔۈـي ِۇٔساق: ضەؼۇٌۇٌالھ ۋە ثبـمب ِۇھبجىطالض ٍىٍالضزىٓ ثۇٍبْ ثبضاٌّىغبْ ئبٔب ٍۇضجىٕي ثەوّۇ ؼېغىٕغبٔىسى .ضەؼۇٌۇٌالھ ثىط وۈٔي چۈـىسە ئۆظىٕي ِەوىە ٍوٌىسا ئېھطاَ ثبغٍىغبْ ۋە ٍېٕىسا لۇضثبٍٔىمٍىطىٕي ئبٌغبْ ھبٌسا وۆضىسۇ ( .) 27ـۇٔىڭ ثىٍەْ ضەؼۇٌۇٌالھ ؼەٌٍەٌالھۇ ئەٌەٍھي ۋەؼؽەٌٍەَ ِۇئّىٍٕەضٔي ئۆِطىگە زەۋەت لىٍىسۇ .ئۆظضىربٌىك ئېَحمبْ ئىححىپبلساؾ ثەزەۋى ( چۆي ئەضەثٍىطى ) لەثىٍىٍەضزىٓ ثبـمب ( 1500 - 1400 ) 11وىفي ثۇ زەۋەجىە ئبۋاظ لوـىسۇ .وبضۋاْ ئەضەپ ئۀئۀىؽىسە ئۇضۇؾ لىٍىؿ ھبضاَ ثوٌغبْ ئبٍالضزىٓ ھىجطى ٍ - 6ىٍي ظۇٌمبئىسۀىڭ ثېفىسا ( ِىالزى ِ ،628بضت ) ٍبٍٔىطىغب لىٍىچحىٓ ثبـمب لوضاي ئبٌّبً ئېھطاَ ثىٍەْ ٍوٌغب چىمىسۇ. 364
ٌېىىٓ ِەوىىٍىىٍەض ِۇؼۇٌّبٔالضٔىڭ ثۇ جەٌىپىٕي ضەت لىٍىؿ ثىٍەْ ثىطگە ئۇضۇؾ لىٍىؿ ھبضاَ لىٍىٕغبْ ئبً ئۀئۀىؽىٕي زەپؽۀسە لىٍىپ ،ذبٌىس ثىٓ ۋەٌىس لوِبٔسأٍىمىسا 200وىفىٍىه چەۋۀساظ ئەۋەجىسۇِ .ەوىىگە ئىىىي وۈٍٔۈن ِۇؼبپە لبٌغبٔسا ثۇ ذەۋەض ضەؼۇٌۇٌالھمب ٍېحىپ وېٍىسۇ. ـۇٔىڭ ثىٍەْ ضەؼۇٌۇٌالھ ئۆِطە ھەج وبضۋىٕىٕي جىعٌىه ثىٍەْ جىسزە ِ -ەوىە ٍوٌي ئبضلىٍىك وەثىگە 20وىٍوِېحىط ٍىطالٍىمحىىي ھۇزەٍجىََەگە ئېٍىپ وېٍىسۇ .چۈٔىي ثۇ ٍەض ِۇزاپىئە ئۈچۈْ ِۇۋاپىك ئىسى .ضەؼۇٌۇٌالھ ئۇھۇز ئۇضۇـىسىّۇ ثۇ جبوحىىىٕي ئىفٍەجىەْ ثوٌۇپ ،ؼبْ جەھەجحىٓ ئۆظىسىٓ ئۈؼحۈْ ثوٌغبْ زۈـّەْ ثىٍەْ ِەٍساْ ئۇضۇـي لىٍىفٕىڭ ئوضٔىغب ئبضلب جەضىپي پۇذحب ثوٌغبْ جبٍٕي ِبوبْ جۇجۇپ ،زۈـّۀگە جەڭ وەٌگۈزەن ثىط وۈچ ثىٍەْ جەڭ لىٍىفٕي جبٌٍىغبٔىسى .ئبئىٍىؽي ئەظەٌسىٓ ثۇٍبْ ئەٌچىٍىه ۋەظىپىؽي ئۆجەپ وەٌگەْ ئۆِەض ثىٓ ذەجحبة ئۆظىگە ثېطىٍگەْ ۋەظىپە ئۈچۈْ ئۆظضىربٌىك ئېَحىپ ،ثۇ ئىفمب ئوؼّبْ ثىٓ ئەففبٕٔىڭ جېرىّۇ الٍىك ئىىۀٍىىىٕي ئېَحىسۇ .ـۇٔىڭ ثىٍەْ ضەؼۇٌۇٌالھ ئوؼّبْ ثىٓ ئەففبٕٔي ئەؼٍي ِەلؽەجٍىطىٕي ثىٍسۈضۈؾ ئۈچۈْ ِەوىىگە ئەۋەجىسۇ .ئوؼّبْ ثىٓ ئەففبٕٔىڭ ِەوىىسە ئۆٌحۈضۈٌگۀٍىىي ھەلمىسە ذەۋەض جبضلىٍىسۇ .ـۇٔىڭ ثىٍەْ ضەؼۇٌۇٌالھ ٍېٕىسىىي ھەِّە وىفىسىٓ ئەڭ ئبذىطلي ثىط جبِچە لېٕي لبٌغىچە ئۇضۇؾ لىٍىسىغبٍٔىمي ھەلمىسە ثەٍئەت ئبٌىسۇ ( 10ۋە .) 18وېَىٓ ھەظضىحي ئوؼّبٕٔىڭ ئۆٌحۈضۈٌگۀٍىىي ھەلمىسىىي ذەۋەضٔىڭ ٍبٌغبْ ئىىۀٍىىي ِەٌۇَ ثوٌىسۇِ .ەوىىٍىىٍەض ذۇٌەٍػ ثىٓ ئەٌمەِٕي ِۇؼۇٌّبٔالضٔي ِەزىٕىگە لبٍحىپ وېحىفىە لبٍىً لىٍىؿ ئۈچۈْ ئەۋەجىسۇ .ثۇ وىفي ِۇؼۇٌّبٔالضٔي ئېھطاَ ئىچىسە لۇضثبٍٔىمالض ثىٍەْ وەٌگۀٍىىىٕي وۆضۈپ ،ثىط ئېغىع گەپ لىٍّبؼحىٓ لبٍحىپ وېحىسۇ .ثۇ ئبضىٍىمحب ِەوىىٍىىٍەض جوذحىّبؼحىٓ ئېغۋاگەضچىٍىه لىٍىپ جۇضىسۇ .جەذّىٕەْ 40وىفىٍىه ِۇـطىه لوـۇٔي وېچىسە ِۇؼۇٌّبٔالضغب ثبؼمۇْ لىٍّبلچي ثوٌغبٔسا جۇجۇٌۇپ لبٌىسۇ .ضەؼۇٌۇٌالھ ئۇالضٔي جبظاٌىّبًِ ،ەوىىٍىىٍەضگە لبٍحۇضۇپ ثېطىسۇ .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ٍۀە ئوذفبؾ ۋەلەگە 80وىفىٍىه ثىط ِۇـطىه لوـۇٔي زۇچ وېٍىسۇ. ـۇٔىڭ ثىٍەْ ِەوىىٍىه ِۇـطىىالض چىطاٍٍىك ِۇئبِىٍە لىٍىفمب ِەججۇض ثوٌىسۇ ۋە ؼۇھەًٍ ثىٓ ئبِط ثبـچىٍىمىسا ئۈچ وىفىٍىه ثىط ھەٍئەت ئەۋەجىسۇ .ثۇ ھەٍئەت ثىٍەْ ئبٌالھ ضەؼۇٌي ئبضىؽىسا جۆت ِبززىٍىك جىٕچٍىك وېٍىفىّي ئىّعاٌىٕىسۇ .وېٍىفىّگە ئبؼبؼەْ: .1ئىىىي جەضەپ ئبضىؽىسا ٍ 10ىٍغىچە ئۇضۇؾ ثوٌّبٍسۇ. .2ؼۈٌھىسىٓ وېَىِٓ ،ەوىىسىٓ ِۇئّىٍٕەض جەضىپىگە ئۆجۈپ وەجىۀٍەض ِەوىىٍىىٍەضگە لبٍحۇضۇپ ثېطىٍىسۇِ .ۇئّىٍٕەض ئبضىؽىسىٓ ِەوىە جەضەپىە ئۆجۈپ وەجىۀٍەض لبٍحۇضۇپ ثېطىٍّەٍسۇ. .3ئەضەة لەثىٍىٍىطى ئۆظى ذبٌىغبْ جەضەپ ثىٍەْ ئىححىپبق جۈظۈؾ ئىرحىَبضىغب ئىگە. .4ؼۈٌھي جۈظۈٌگەْ ٍىٍي ِۇؼۇٌّبٔالض ئۆِطە لىٍّبً لبٍحىپ وېحىسۇ .ئىىىىٕجي ٍىٍي ِەوىىٍىىٍەض ِەوىىٕي ِۇؼۇٌّبٔالضغب ئۈچ وۈْ جبـالپ ثېطىپ چىمىپ وېحىسۇِ ،ۇؼۇٌّبٔالض ِەوىىگە وىطىپ ئۆِطە لىٍىسۇ. لبضىّبلمب ِەوىىٍىىٍەضٔىڭ پبٍسىؽىغب ثوٌغبٔسەن وۆضۈٔگەْ ثۇ ؼۈٌھي ئەِەٌىَەجحە ِەزىٕە ئىؽالَ زۆٌىحىٕىڭ ِەوىە ِۇـطىىٍىطى جەضىپىسىٓ ئېحىطاپ لىٍىٕىفي ئىسى .ھەِّىسىٓ ِۇھىّي، ثۇ ؼۈٌھي ثىٍەْ ثبضٌىممب وېٍىسىغبْ جىٕچ ِۇھىث ۋەھىَٕىڭ ٍۈضەوٍەضٔي فەجىھ لىٍىفي ئۈچۈْ ظۆضۈض ئىسى .ثۇ ،ئىٕؽبْ ثىٍەْ ئىؽالَ ئبضىؽىسىىي ھېؽؽىٌ جوؼبٌغۇالضٔىڭ ئبغسۇضۇپ جبـٍىٕىفيٍ ،ۀي ثىط « فەجىھ » ئىسى .ثۇ ؼۈٌھىگە « ِبلۇي » زېگەْ ضەؼۇٌۇٌالھ ؼۆظٔىڭ 365
وۈچىٕىڭ ،وۈچٕىڭ ؼۆظىسىٓ غبٌىپ وېٍىسىغبٍٔىمىغب ئىفىٕەجحي .زېّىؽىّۇ ،ثۇ ؼۈضە ثۇ ھەلىمەجىە « فەجىھ » زەپ ئىؽىُ لوٍغبْ. ثۇ ؼۈٌھي لەٌجٍەضٔىڭ ئبٌسىغب ؼېٍىٕغبْ جبِالضٔي ئبغسۇضۇپ جبـٍىغبٍٔىمي ئۈچۈْ « فەجىھ » زەپ ئبجبٌغبٔىسى .ضىؽبٌەجٕىڭ ثبـٍىٕىفىسىٓ جبضجىپ ئۇ ۋالىحمىچە ثوٌغبْ ٍ 20ىٍٍىك ِەظگىٍسە ۋۇجۇزلب چىممبْ ئىٕؽبٕٔي لوٌغب وەٌحۈضۈؾ ٔىؽجىحي ثۇ ؼۈٌھىسىٓ وېَىٕىي ئىىىي ٍىً ئىچىسە ھەؼؽىٍەپ ئبـحي .ثۇ جىٕچٍىك وېٍىفىّي جۈظۈٌۈپ ئۈچ ئبً ئۆجىۀسىٓ وېَىٓ ،ثۇ ضاٍۇٔسىىي ئەڭ چوڭ ٍەھۇزىٌ لەثىٍىؽىٕىڭ لەٌئەؼي ذەٍجەض فەجىھ لىٍىٕسى .ضەؼۇٌۇٌالھ زەۋەجىە ٍوي ئېچىؿ ئۈچۈْ « ئۆِطە لىٍىؿ»ٔي ۋەؼىٍە لىٍغبٔىسى .ئەؼٍي ٔىفبْ ِەوىىٕىڭ فەجىھ لىٍىٕىفي ئىسىٌ .ېىىٓ ئۇٔي ئەِەٌگە ئبـۇضۇؾ ئۈچۈْ ـىّبٌسىىي ذەٍجەضٔي فەجىھ لىٍىپ ثىرەجەض ھبٌغب وەٌحۈضۈـي وېطەن ئىسى .ضەؼۇٌۇٌالھ لىَىٓ ثوٌغبٕٔي جبٌٍىسى .ئبٌسى ثىٍەْ جىٕچ ِۇھىحٕي لوٌغب وەٌحۈضۈؾ ،ئبٔسىٓ ذەٍجەض ظەپەضى ۋە ئبزالمي ٔىفبْ ثۈٍۈن فەجىھ ئىسى .ئىىىي ٍىً ئۆجّەؼحىٓ ِەوىىٍىىٍەض وېٍىفىّٕي ثۇظزى ۋە ِۇـطىىالض لەٌئەؼي ثوٌغبْ ِەوىە فەجىھ لىٍىٕسى .ھەض ئىىىىؽي ِۇثىٍٓ ،ۀي « ضوـەْ » ثىط فەجىھ ئىسى .چۈٔىي ثۇ فەجىھ لبْ جۆوۈٌّەؼحىٓ ۋۇجۇزلب چىمحي .ثۇٔىڭ ٍەوىە ثىط ئىؽّي ثبض ئىسى ٍ -ۈضەن فەجھي. ؼۈضىٕىڭ وىطىفىسە ئوچۇق ئوجحۇضىغب لوٍۇٌغبْ ھەلىمەت فەجىھٕىڭ پەلەت ھەضثىٌ ؼبھەگە ِەھىۇَ لىٍىپ لوٍغىٍي ثوٌّبٍسىغبْ زەضىجىسە وەڭ زائىطىگە ئىگە ئۇلۇَ ئىىۀٍىىىسۇض .لۇضئبْ لەٌجٍەضٔىڭ ئەثەزىٌ ۋە ٍىگبٔە ھەلىمەجٕىڭ ٍۀە ثىط ئىؽّي ثوٌغبْ ئىؽالِغب ئېچىٍىؿ ثبؼمۇچىٕي « ضوـەْ فەجىھ » زەپ ئبجىغبْ .ثۇ ؼۈضە ـەوىٍٍۀسۈضگەْ چۈـۀچە ثىٍەْ لبضاٍسىغبْ ثوٌؽبق ،ۋەھىٌ ئبٌالھ جەضىپىسىٓ ئىٕؽبٔغب لبضىحىٍغبْ فەجىھحۇض .ئىجبزەت ئىٕؽبٔسىٓ ئبٌالھ لب ٍۈظٌۀگەْ فەجىھحۇض .جىھبز ئىٕؽبٔسىٓ ئىٕؽبٔغب ٍۈظٌۀگەْ فەجىھحۇض .ثبٍمبؾ ئىٕؽبٔسىٓ جەثىئەجىە ۋە ـەٍئىٍەضگە ٍۈظٌۀگەْ فەجىھحۇض. ؼۈضە ِۇٔساق ثبـٍىٕىسۇ: « ؼبڭب ثىع ھەلىمەجەْ ضوـەْ فەجىھ /غەٌىجە ئبجب لىٍسۇق » ( .) 1 ضوـەْ فەجىھٍ ،ۀي فەجھي ِۇثىِٓ .ۇثىٓ ؼۈپىحي ھەَ ئۆظىسە ئوچۇق ھەَ ثبـمب ٔەضؼىٍەضٔي ئبٍسىڭالـحۇضغۇچي /ضوـۀٍەـحۈضگۈچي ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ .وەٌىّىٕي ئىىىي ؼۆظ جوِۇضىسىٓ جۈضٌەپ چىممىٍي ثوٌغبٍٔىمحىٓ ھەَ ئۆجۈٍِۈق ھەَ ئۆجۈِؽىعزۇض .فەجھي ِۇثىٓ ٔۇظۇي ؼەۋەثىسە ثبٍبْ لىٍىٕغبٔسەن ضوـەْ ھبٌسا ئىٕؽبْ ۋە لەٌت فەجھىسۇض .ـۇٔىڭ ثىٍەْ ثىط ۋالىححب ،فەجھي ِۇثىٓ ھەلىمەجٕي ثبـمىالضغب ٍەجىۈظۈـحىىي جوؼبٌغۇالضٔي ؼۈپۈضۈپ جبـٍىغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئىٕؽبْ ثەذث -ؼبئبزىحىٕىڭ ٍۀە ثىط ئىؽّي ثوٌغبْ ئىؽالِٕي ئۇٔىڭسىٓ ثىرەۋەض ثوٌغبْ ئىٕؽبٔالضغب چۈـۀسۈضۈپ ٍەجىۈظگەْ ثىط فەجىھحۇض. جۆۋۀسىىي ئبٍەجحىىي وۈچ -لۇزضەجٕىڭ ئىگىؽي فەجىھ لىٍىٕىفمب الٍىك ثوٌغبْ زىٍالضٔىڭ ئىگىؽي ئەِەؼّۇ؟
وب الْمؤِمنِ ِ ِ اًن معِإّيَاِنِِم وِاَّللِ جنُود ال اسماو ِ ِ ِ ات َو ْاْل َْر ِ ض َوَك ُى َو الاذي أَنْػَزَؿ ال اسكينَةَ ِٓت قُػلُ ِ ُ ْ َ ي ليَػ ْزَد ُادوا إّيَ ً َ َ ْ َ ُ ُ َ َ ا َف ا ِ ِ يما يما َحك ً اَّللُ َعل ً
ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ئىّبٔىغب ئىّبْ لوـۇٌۇـي ئۈچۈْ ،اﷲ ئۇالضٔىڭ زىٍٍىطىغب جەِىىٍٕىىٕي چۈـۈضزى ،ئبؼّبٔالضٔىڭ ۋە ظېّىٕٕىڭ ( پەضىفحىٍەضزىٓ ،جىٕالضزىٓ ،ھبٍۋأالضزىٓ ۋە جەثىئەت 366
ھبزىؽىٍىطىسىٓ ثوٌغبْ ) لوـۇٍٔىطى اﷲ ٔىڭسۇض ،اﷲ ھەض ٔەضؼىٕي ثىٍىپ جۇضغۇچىسۇض ،ھېىّەت ثىٍەْ ئىؿ لىٍغۇچىسۇض » ( .) 4 ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ۋەظىپىؽىٕي ئۈچ وەٌىّە ثىٍەْ لىؽمىچە ثبٍبْ لىٍغبْ جۆۋۀسىىي ئبٍەجٕىڭ جەپؽىطى ئۈچۈْ ثىط جىٍس ئەؼەض ؼىعچە ٍېحەضٌىه ثوالِسۇ؟
اؾ ش ِ اى ًدا َوُمبَ ِّشًرا َونَ ِذ ًيرا إِ اًن أ َْر َس ْلنَ َ َ
« (ئي ضەؼۇي!) ثىع ھەلىمەجەْ ؼېٕي ـبھىس /گۇۋاھٍىك ثەضگۈچيِ ( ،ۇئّىٍٕەضگە جۀٕەت ثىٍەْ ) ذۇؾ ذەۋەض ثەضگۈچي ( ،وبپىطالضٔي ئبظاثحىٓ ) ئبگبھالٔسۇضغۇچي لىٍىپ ئەۋەجحۇق » ( .) 8 ؼۈضىٕىڭ زاۋاِىسىىي ئبٍەجٍەض ٔبظىً ثوٌغبْ ِەظگىٍسە ٍۈظ ثەضگەْ ۋەلەٌەضٔي ثىطِۇ -ثىط ئىّب لىٍىسۇ .ضەؼۇٌۇٌالھمب ثەٍئەت لىٍغبٔالض ھەلىمەجەْ ئبٌالھ لب ثەٍئەت لىٍغبْ ثوٌىسۇ ( .) 10ئەٌچىگە ثوٌغبْ ئىحبئەت ئەٌچىٕي ئەۋەجىۈچىگە ئىحبئەجحۇض ،ـۇٔساق ئەِەؼّۇ؟ ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ثەزەۋىٍَەضٔىڭ ِۀپەئەجپەضەؼث ئىىىي ٍۈظٌىّىچىٍىىي جىٍغب ئېٍىٕىسۇ ( .) 13 - 11 ثەزەۋىٍَەضٔىڭ ئىىىي ٍۈظٌىّىچىٍىىي ھەلىمەجەْ چوڭ ،ئەِّب ئبٌالھ ٔىڭ ِەغپىطىحي ۋە ئەپۇؼي ئۇٔىڭسىّٕۇ چوڭسۇض ( .) 14 رىسۋان بەيئىتي... ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ِەـھۇض ثوٌغبْ ثۇ ثەٍئەت ِەوىىگە ئەۋەجىٍگەْ ھەظضىحي ئوؼّبٕٔىڭ ئۆٌحۈضۈٌگۀٍىىي ھەلمىسىىي ٍبٌغبْ ذەۋەض ؼەۋەثىسىٓ ثوٌغبٔىسى .ئۇ ٍەضزە ضەؼۇٌۇٌالھ ثىٍەْ ثىطگە ثوٌغبٔالض جېٕىٕي ئبٌمىٕىغب ئېٍىپ ،ئبٌالھ ضەؼۇٌىغب ثەٍئەت لىٍسى .ثۇ ثەٍئەت زەۋضىّىعزە ثەظىٍەض چۈـۀسۈضگۀسەن ۋە ئېٍىپ ثېطىۋاجمبْ « ثەٍئەت لىً ۋە لۇجۇٌغىٓ » ِۀىؽىسىىي ثەٍئەت ئەِەغ .ئەوؽىچە « ،جېٕىڭٕي ئبٌمىٕىڭغب ئبي ۋە ئۇٔي ئېٍىپ ضەؼۇٌۇالھٕىڭ ئبٌمىٕىغب لوً » ثەٍئىحي ئىسى .زەضۋەلە ،ـۇٔساق ثوٌسى .ئبٌالھ ِبٔب ِۇـۇٔساق ثىط ثەٍئەت ئۈچۈْ جۆۋۀسىىي ئبٍەجٕي ٔبظىً لىٍسى:
ِ ِ ِِ ِِ لََق ْد َر ِب َي ا ي إِ ْذ يػُبَايِعُونَ َ اَّللُ َع ِن الْ ُم ْؤمن َ ك ََْ َ اجَرةِ فَػ َعل َم َم ِآت قُػلُوِب ْم فَأَنْػَزَؿ ال اسكينَةَ َعلَْي ِه ْم َوأَ َ بَ ت الش َ ُى ْم فَػْت ًحا قَ ِريبًا
« ئۆظ ۋالحىسا ( ھۇزەٍجىَىسە ) زەضەخ ( ؼبٍىؽي ) ئبؼحىسا ؼبڭب ثەٍئەت لىٍغبْ ِۇئّىٍٕەضزىٓ اﷲ ھەلىمەجەْ ضاظى ثوٌسى .اﷲ ئۇالضٔىڭ زىٍىسىىىٕي ( ٍۀي ضاؼحٍىك ثىٍەْ ۋاپبٔي ) ثىٍىسۇ ،اﷲ ئۇالضغب ( ئۇالض ثەٍئەت لىٍىۋاجمبٔسا ) جەِىىٍٕىه چۈـۈضۈپ ثەضزى ۋە ئۇالضٔي ٍېمىٓ غەٌىجە ثىٍەْ ِۇوبپبجٍىسى » ( .) 18 ثۇ ؼۈضىٕىڭ ثىط ئىجبثىٌ ،ثىط ؼەٌجي ئىىىي لەھطىّبٔي ثبض .ئىجبثىٌ لەھطىّبٔي ِەؼئۇٌىَەت جۇٍغۇؼي؛ ؼەٌجىٌ لەھطىّبٔي ثوٌؽب جبھىٍىَەت غوضۇضى ئىسى- 26 .ئبٍەت ِبٔب ثۇ ھەلىمەجٕي ثبٍبْ لىٍىسۇِ .ەؼئۇٌىَەت ئېڭي ۋە جبھىٍىَەت غۇضۇضى ئبضىؽىسىىي وۆضەؾ ئۇ وۈٔسىٓ ثۈگۈٔگىچە ھېچ جۈگىّىگەْ ۋە ثۇٔىڭسىٓ وېَىّٕۇ جۈگىّەٍسۇ. ؼۈضىٕىڭ ئبذىطلي ئىىىي ئبٍىحي جۆۋۀسىىىچە:
يدا )َُ (28مَ ام ٌد َر ُسو ُى َو الا ِذي أ َْر َس َل َر ُسولَوُ َِب َْلَُدى َوِدي ِن ْ اٖتَِّق لِيُظْ ِهَرهُ َعلَى ال ِّدينِ ُكلِّ ِو َوَك َفى َِب اَّللِ َش ِه ً ُؿ اِ ا ِ َشدااء علَى الْ ُكفاا ِر ر َْتاء بػيػنَػهم تَػراىم راكعا س اج ًدا يػبػتػغُو َف فَ ْ ِ ِ اَّلل وِر ْ ِ ِ اى ُ َ ُ َْ ُ ْ َ ُ ْ ُ ً ُ َْ َ ين َم َع ُهأ ُ َ يم ُ ب َو ًاًن س َ ض ًَّلم َن ا َ اَّلل َوالذ َ
367
ِ وى ِهم ِمن أَثَِر السج ِ ود ذَلِ َكمثَػلُهم ِٓت التػاوراةِ ومثَػلُهم ِٓت ِْ ِ استَػ ْغلَ َظ اْل َْن ِيل َكَزْرٍع أ ْ َخَر َج َشطْأَهُ فَآَ َزَرُى َف ْ ُ ْـ ِٓت ُو ُج ْ ْ َْ َ َ ُ ْ َ ُْ اَّلل الا ِذين آَمنوا وع ِملُوا ال ا ِ اٖت ِ فَاستَػوى علَى سوقِ ِو يػع ِجب الزاراع لِيغِي َ ِِ ات ِمْنػ ُه ْم َم ْغ ِفَرًة َوأَ اارَو َع َد اُ َ َ ُ َ َ ص َ ْ َ َ ُ ُْ ُ َ َ ظ ِب ُم الْ ُكف َ جر ِ يما)(29 ًْ َ اعظ ً
« اﷲ ھەق زىٕٕي پۈجۈٍٔەً ئوجحۇضىغب لوٍۇپ ثىٍسۈضۈؾ ئۈچۈْ ئەٌچىؽىٕي جوغطا ٍوي ٍېحەوچىؽي ۋە ھەق زىٓ ثىٍەْ ئەۋەجحي ( ثۇٔىڭغب ) گۇۋاھٍىك ثېطىفىە اﷲ ٍېحەضٌىىحۇض. ِۇھەِّەز اﷲ ٔىڭ ضەؼۇٌىسۇض ،ئۇٔىڭ ثىٍەْ ثىطگە ثوٌغبْ ِۇئّىٍٕەض وۇففبضالضغب /ھەلٕي ئىٕىبض لىٍغۇچىالضغب لبجحىمحۇض ،ئۆظئبضا وۆٍۈِچبٔسۇض .ئۇالضٔي ضۇوۇ لىٍغبْ ،ؼەجسە لىٍغبْ ھبٌسا وۆضىؽەْ .ئۇالض اﷲ ٔىڭ پەظٌىٕي ۋە ضاظىٍىمىٕي جىٍەٍسۇ ،ئۇالضٔىڭ ٍۈظٌىطىسە ؼەجسىٕىڭ ئەؼىطىسىٓ ٔىفبٔالض ثبض ،ئۀە ـۇ ئۇالضٔىڭ جەۋضاجحىىي ؼۈپىحىسۇض ،ئۇالضٔىڭ ئىٕجىٍسىىي ؼۈپىحي ثوٌؽب ( ئۇالض ) ـبخ چىمبضغبْ ،وۈچٍىٕىپ چوڭبٍغبْ ،ئبٔسىٓ ئۆظ غوٌي ثىٍەْ ئۆضە جۇضغبْ، ثوٌٍۇلٍۇلي ۋە وۆضوەَ وۆضۈٔۈـي ثىٍەْ زېھمبٔالضٔي ِەِٕۇْ لىٍغبْ ثىط ظىطائەجىە ئوذفبٍسۇ ،اﷲ ٔىڭ ( ِۇئّىٍٕەضٔي ِۇٔساق ظىطائەجىە ئوذفىحىؿ ) وۇففبضالضٔي ذبپب لىٍىؿ ئۈچۈٔسۇض ،اﷲ ئۇالضٔىڭ ئىچىسىٓ ئىّبْ ئېَحمبْ ۋە ٍبذفي ئەِەٌٍەضٔي لىٍغبٔالضغب ِەغپىطەت ۋە وبجحب ئەجىط ۋەزە لىٍسى » ( .) 29 - 28
َەضر ضۈرىطي ؼۈضىٕىڭ « ظەپەض ئېٕىك ثوٌغبْ ٍبضزەَ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ئىؽّي ثىطىٕچي ئبٍىحىگە ئبؼبؼەْ لوٍۇٌغبْ: « اﷲ ٔىڭ ٍبضزىّي ۋە غەٌىجىؽي وەٌگۀسە.) 1 ( » ...، ٔەؼط ئۆظ ئبٌسىغب ٍبٌغۇظ وەٌگۀسە « ٍبضزەَ » زېگۀٍىه ثوٌىسۇٌ .ېىىٓ ئبٌالھ ئىؽّىغب ئېٕىمٍىغۇچي ثوٌۇپ « ٔەؼطۇٌالھ » ـەوٍىسە وەٌگۀسەِ ،ۀىؽي « ظەپەض ئېٕىك ثوٌغبْ ٍبضزەَ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ثۇٔىڭ ـبھىحي ئۀفبي - 10ئبٍەجحۇضٍ ،ۀي « ئەْ ٔ -ەؼط پەلەت ئبٌالھ جەضىپىسىٓ وېٍىسۇ » .ئەگەض ٔەؼطٔىڭ ِۀىؽي ئبزەجحىىي ثىط « ٍبضزەَ » ثوٌغبْ ثوٌؽب ئىسى ،ئبٌالھ لب ذبغ لىٍىفٕىڭ ھېچمبٔساق ثىط ئەھّىَىحي ثوٌّبٍححي .چۈٔىي ھەض ئىٕؽبْ ثبـمب ثىط ئىٕؽبٔغب ٍبضزەَ لىالالٍسۇٌ .ېىىٓ ٔەؼط پەلەت ئبٌالھ ال لىالالٍسىغبْ ثىط ٍبضزەَ ثوٌىسىغبْ ثوٌؽب ثۇٔي ئىٕؽبٕٔىڭ ٍبضزىّىسىٓ ئبٍطىپ جۇضغبْ پەضق « ظەپەضٔىڭ ئېٕىك ثوٌغبٍٔىمي »زۇض « .ئبٌالھ ٔىڭ ٔەؼطى »ٔىڭ ِۀىؽي « ظەپەض ئېٕىك ثوٌغبْ ٍبضزەَ »زۇض. زەؼٍەپىي ِۇؼھبة ۋە جەپؽىطٌەضزە ؼۈضە ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ .ثۇذبضىٕىڭ ھەظضىحي ئبئىفەزىٓ ٔەلىً لىٍغبْ ثىط ضىۋاٍىحىسە ،ؼۈضە ثىطىٕچي ئبٍىحيٍ ،ۀي « ئىعاجەئە ٔەؼطۇٌالھي ۋەي فەجھ » ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. جىطِىعى « فەجىھ » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجىغبْ. ئىجٓ ِەؼئۇز ،ؼۈضە ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ۋاپبجىٕي ئىّب لىٍغبٍٔىمي ئۈچۈْ « جەۋزى -ۋىسا » ؼۈضىؽي زەپ ئبجىغبْ. 368
ٔەؼط ؼۈضىؽي لبچبْ ٔبظىً ثوٌغبْ؟ ؼۈضىٕىڭ ئۇؼٍۇثي ۋە ثبالغىحي ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔساِ ،ەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىٍەض ثىٍەْ ئوذفبؾ ئبالھىسىٍىىىە ئىگە .ؼۈضە ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ زېگۈچىٍەض ئىچىسىّۇ پەضلٍىك لبضاـالض ِەۋجۇت .ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ جبضىري ھەلمىسە ئۈچ پەضلٍىك لبضاؾ ِەۋجۇت ثوٌۇپ ،ثۇالض جۆۋۀسىىىچە: .1جبثبضى ۋە جبثەضأي ئىجٓ ئبثجبؼحىٓ وەٌگەْ ضىۋاٍەجٍەضگە ئبؼبؼەْ ھىجطى ٍ - 7ىٍىسا ذەٍجەضزىٓ لبٍحىفحب ٔبظىً ثوٌغبْ زەٍسۇ .لبجبزەزىٓ وەٌگەْ « ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ۋاپبجىسىٓ ئىىىي ٍىً ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌسى » زېگەْ ضىۋاٍىحىّۇ ثۇ لبضاـٕي وۈچٍۀسۈضىسۇ. .2ۋاھىسىٕىڭ ٍۀە ئىجٓ ئبثجبؼحىٓ لىٍغبْ ٔەلىٍىگە ئبؼبؼالٔغبٔسا ھۇٔەٍىٕسىٓ لبٍحىفحب ٔبظىً ثوٌغبْ. .3ثەظظاض ،ثەٍھەلي ۋە ئىجٓ ئەثي ـەٍجە ٔەلىً لىٍغبْ ئىجٓ ئۆِەض ضىۋاٍىحىگە لبضىغبٔسا ،ۋىسا ھەجج ي وۈٍٔىطىٕىڭ ئوجحۇضىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ،ضەؼۇٌۇٌالھ ـۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ئۈچ ئبً ئۆِۈض وۆضگەْ. ثۇ ضىۋاٍەجٍەضزىٓ ؼۈضىٕىڭ جېىؽحي ثىٍەْ ثىطزەوٍىىىە ئىگە ثوٌغىٕي ثىطىٕچي ضىۋاٍەجحۇض. چۈٔىي ئۆجّۈؾ ظاِبْ پېئىٍىٕىڭ ثېفىسا وەٌگەْ « ئىعا » ـەضجي پېئىٍٕىڭ ظاِبٔىٕي وېٍىسىغبْ ظاِبٔغب ئبٍالٔسۇضىسۇ .ؼۈضە وېٍەچەوىە ئبئىث ثىط ذەۋەضزىٓ ثىفبضەت ثېطىسۇ .لبٌغبْ لبضاـٕي ٔەظەضگە ئبٌغبْ ۋالحىّىعزا ،ۋەلە ثوٌۇپ ثوٌغبْ ـەوىٍسە لوثۇي لىٍغبٍٔىك ثوٌىسۇ. ؼۈضىسە ظەپەض ئەذاللي ئبؼبغ جېّب لىٍىٕغبْ ثوٌۇپ ،ؼۈضە وېٍەچەوىە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ِۆجىعىۋى ۋە غەٍجي ثىط ذەۋەض ثىٍەْ ثبـٍىٕىسۇ .ثۇ ذۇـرەۋەض وېٍەچەوحە ضېئبٌٍىممب ئبٍٍىٕىفي ِۇلەضضەض ثوٌغبْ ثىط ظەپەضٔىڭ ۋە فەجىھٕىڭ ذۇؾ ثىفبضىحي ئىسى:
اَّللِ َوالْ َفْت ُح ص ُر ا إِ َذا َجاءَ نَ ْ
« اﷲ ٔىڭ ٍبضزىّي ۋە غەٌىجىؽي وەٌگۀسە.) 1 ( » ...، ظەپەضٔىڭ ِۀىؽي ٔبھبٍىحي ضوـەْ :وۆضەـحە غبٌىپ ثوٌۇؾ .ئۇٔسالحب ،فەجىھ ٔېّىٕي ثىٍسۈضىسۇ؟ ئۇٔىڭ ِۀىؽي ئىىىىٕجي ئبٍەجحە ثبٍبْ لىٍىّٕبلحب:
ورأَيت النااس ي ْدخلُو َف ِٓت ِدي ِن اِ اجا ََ ْ َ َ َ ُ اَّلل أَفْػ َو ً
« اﷲ ٔىڭ زىٕىغب وىفىٍەضٔىڭ جوپ ـ جوپ ثوٌۇپ وىطگۀٍىىىٕي وۆضگىٕىڭسە ( ،ؼېٕىڭ ۋەظىپەڭّۇ جبِبِالٔسى زېگۀٍىىحۇض ) .) 2 ( » ... ثۇ ئبٍەجحە وېٍەچەوىە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ِۆجىعىۋى ۋە غەٍجي ثىط ذەۋەضزىٓ ثىفبضەت ثېطىٍّەوحە. ئبٍەجحە ثىفبضەت لىٍىٕغبْ ذەۋەضگە ِبغ ھبٌسا وىفىٍەضٔىڭ جوپ -جوپ ثوٌۇپ ئىؽالِغب وىطىفي ھىجطى ٍ - 9ىٍىسا ِەٍسأغب وەٌگەْ « .ئەٌچىٍەض ٍىٍي -ئبِۇي ۋۇفۇز » زەپ ئبجبٌغبْ ثۇ ٍىٍسا وىفىٍەض ئىؽالِغب جەؼٍىُ ثوٌۇؾ ئۈچۈْ ئەضەپ ٍېطىُ ئبضىٍىٕىڭ ھەض جەضىپىسىٓ جوپ -جوپ ثوٌۇپ ِەزىٕىگە وەٌگۀىسى. ثۇٔىڭ ئىؽّي « ٍۈضەن فەجھي »زۇض .ذۇززى فەجىھ ؼۈضىؽىسىىىگە ئوذفبؾ ثۇ ٍەضزىّۇ وۆضەـٕىڭ ِەلؽىحي ئىؽالَ ثىٍەْ ئىٕؽبْ ئبضىؽىسىىي جوؼبٌغۇالضٔي ؼۈپۈضۈپ جبـالپ، ٍۈضەوٍەضٔي فەجىھ لىٍىؿ ئىىۀٍىىي جەوىحٍۀّەوحەِ .بٔب ثۇالض ضېئبٌٍىممب ئبٍٍىٕىۋاجمبْ ۋالىححب ثۇ 369
غبٌىپ لوـۇٕٔىڭ ثبؾ لوِبٔسأىغب ھەض ِۇھبجبثٕىڭ ٍىٍىىىٕي جىحطىحىسىغبْ ثىط ئبگبھالٔسۇضۇؾ ثېطىٍىسۇ:
ِ استَػ ْغ ِف ْرهُ إِناوُ َكا َف تَػ او ًاَب فَ َسبِّ ْح ِِبَ ْمد َربِّ َ ك َو ْ
« ( ِبٔب ثۇ ۋالىححب ) ضەثجىڭغب جەؼجىھ ئېَحمىٓ ،ھەِسى ئېَحمىٓ ۋە ئۇٔىڭسىٓ ِەغپىطەت جىٍىگىٓ .اﷲ ھەلىمەجەْ جەۋثىٕي ثەن لوثۇي لىٍغۇچىسۇض » ( .) 3 ِبٔب ثۇ ظەپەض ئەذاللىسۇض .ئۆظىڭىعٔي -ئۆِطىڭىعٔي ؼەضپ لىٍىپ غەٌىجە لىٍىؿ ۋە ئۇجۇق لبظىٕىؿِ .بٔب ثۇ ۋالىححب « ِەْ جىطىفحىُ ۋە غەٌىجە لبظأسىُ » زېَىفٕىڭ ئوضٔىغب ذۇززى فەجىھ وۈٔي ثېفىٕي جۆگىؽىٕىڭ ٌووىؽىغب جەگىىسەن زەضىجىسە ئېگىپ ،وۆظٌىطىسىٓ ٍبـالض جۆوۈٌىۋاجمبْ ٔەثىٕىڭ ئبغعىسىٓ ئۈظٌۈوؽىع جۆوۈٌىۋاجمبْ ئىؽحىغفبضغب ئوذفبؾ « ئەؼحەغفىطۇٌالھ » زېَىفحۇض. ِبٔب ثۇ ،لۇضئبْ ھەض ِۇئّىٕسە ـەوىٍٍۀسۈضِەوچي ثوٌغبْ ظەپەض ئەذاللي. ظەپەضٔي ظاٌىّالضِۇ لبظىٕبالٍسۇٌ ،ېىىٓ ئەذاللٍىك ظەپەضٔي پەلەت ظەپەض ئەذاللىغب ئىگە ثوٌغبْ وىفىٍەض لبظىٕبالٍسۇ.
ھۇجۇرات ضۈرىطي « ذبٔىٍەض ،ھۇجطىالض » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ ھۇجطات ئىؽّي - 4ئبٍەجىە ئبؼبؼەْ لوٍۇٌغبْ .ؼۈضە جۇٔجي ٔەؼىٍسىٓ جبضجىپ ِەظوۇض ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبِْ .ەٍٍي ؼىَەض ۋەٍبوي ھەزىػ ِۀجەٌىطىسە ثوٌؽۇْ ثۇٔىڭسىٓ ثبـمب ثىط ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبٍٔىمي ھەلمىسە ِەٌۇِبت ٍوق. ِەزىٕە ئىؽالَ جبِبئىحىٕي جەـىىً لىٍغۇچي ـەذػ ٍبوي ئبئىٍىٍەض ثىط ثەزۀٕىڭ ھۈجەٍطىٍىطىگە ئوذفبؾ ئىسى .ثۇ ھۈجەٍطىٍەض ئبضىؽىسىىي جولۇٌّب ِبؼٍىفىفىٕي ِۇھبپىعەت لىٍىؿ ئۈچۈْ پەلەت لبٔۇٔالض ۋە ثەٌگىٍىّىٍەض وۇپبٍە لىٍّبٍسۇ .ئىجحىّبئىٌ ئەٌەلىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئەزەة لبئىسىٍىطىّۇ وېطەن .گەضچە ؼۈضىٕىڭ وۆضۈٔۈـحىىي ئىؽّي ھۇجۇضات ثوٌؽىّۇ ،وۆضۈّٔىگەْ ئىؽّي ئەؼٍىسە ئىجحىّبئىٌ ئەٌەلىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ئەزەة لبئىسىٍىطىسۇض. ؼۈضە ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ. - 4ئبٍەجحە جەِىُ جەِەجي ھەٍئىحىٕىڭ ظىَبضىحي ئىّب لىٍىٕغبْ .ثۇ ۋەلە « ئەٌچىٍەض ٍىٍي » زەپ ئبجبٌغبْ ھىجطى ٍ - 9ىٍىسا ثوٌغبٔىسى - 6 .ئبٍەجٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇـىغب ؼەۋەة ثوٌغبْ ۋەلۀىڭ ثبؾ لەھطىّبٔي فەجىھحىٓ وېَىٓ ِۇؼۇٌّبْ ثوٌغبْ ثىط وىفىسۇض .ثۇ ِەٌۇِبجالض ؼۈضىٕىڭ ئەڭ ثبٌسۇض ثوٌغبٔسا ھىجطى ٍ - 8ىٍىسا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي وۆضؼىحىسۇ. ؼۈضە ئبضلىسىٓ ؼبٔىغبٔسا - 3لېحىّسا ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىسۇض. ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي ئىؽالَ جبِبئىحىٕىڭ ئبزىّىگەضچىٍىىي ۋە ثۇ ئىجحىّبئىٌ ِۇٔبؼىۋەجٍەضزە ضىئبٍە لىٍىفمب جېگىفٍىه پطىٕؽىپالضزۇض « .ئي ئىّبْ ئېَحمبٔالض! » ذىحبثي ثەؾ لېحىُ جىٍغب ئېٍىٕغبْ ثۇ ؼۈضە ثبـحىٓ ئبذىط ئبزىّىگەضچىٍىه ِۇٔبؼىۋەجٍىطى ئبؼبؼىسا ـەوىٍٍۀگەْ ئەذاللي ۋە ھېؽؽي لىّّەت -لبضاـالض ۋە ئەزەپ -ئەذالق ھەلمىسە جوذحىٍىسۇ. ۋەھىٌ ؼۈضىسە ئەڭ ثبـحب ئبٌالھ ضەؼۇٌي ثىٍەْ ؼبھبثىٍەض ئبضىؽىسىىي ئەزەپ -ئەذالق ھەلمىسە جوذحبٌغبْ: 370
« ئي ِۇئّىٍٕەض! ؼىٍەض ( ھېچمبٔساق ثىط ئىؿ ۋە ؼۆظزە ) ﷲ ۋە ئۇٔىڭ ئەٌچىؽىٕىڭ ئبٌسىغب ئۆجّەڭالض! » ( .) 1 ۋەھىٌ ثۇ ئەزەثٕي جەلۋأىڭ ثىط پبضچىؽي ؼۈپىحىسە جىٍغب ئبٌىسۇ .زېّەوىي ،ئەزەپ -ئەذالق لبئىسىٍىطىّۇ جەلۋأىڭ ثىط پبضچىؽيٍ .ۀي ،جەلۋأىڭ ئەزەپ -ئەذاللحىٓ ئىجبضەت ٍۀە ثىط جەضىپىّۇ ثبض .ئبٍەجحىىي « ئبٌسىغب ئۆجّەڭالض » جەٌىّبجىٕي پەلەت ئەزەپ -ئەذالق ؼبھەؼىگىال ذبؼالـحۇضىۋاٌغىٍي ثوٌّبٍسۇ .ثۇ ئەِىطٔىڭ ئۆظ ئىچىگە ئبٌغبْ زائىطىؽي ٔبھبٍىحي وەڭ .ئبٌالھ ۋە ئۇٔىڭ ئەٌچىؽىٕىڭ ئبٌسىغب ئۆجۈؾ ھەززىسىٓ ئبـمبٍٔىمحۇض .ثۇ ٔۇلحىسىٓ ئبٍەت « ئي ِۇئّىٍٕەض! ھەززىڭالضزىٓ ئبـّبڭالض! » زېّەوحە. ھەززىٕي ثىٍگۈچىٍەض ئۆظىٕي ثىٍگۀٍەضزۇض .ئۇٔسالحب ثۇ ئەِىطٔي ٍەض ٍۈظىٕىڭ ئەڭ لەزىّىي ٍېعىك ـەوٍىسىىي ھېىّىحي ثوٌغبْ « ئۆظەڭٕي ثىً! » ـەوٍىسە چۈـىٕىؿ وېطەن. ؼۈضە ضەؼۇٌۇٌالھ ئۈؼحىسىٓ ھبٍبجٕىڭ پەضلٍىك ؼبھەٌىطىسە ئۇٔىڭ ِىطاؼىغب ۋاضىؽٍىك لىٍغبٔالضغب لبضىحب ھۆضِەت وۆضؼىحىفٕي جەۋؼىَە لىٍىسۇ ( .) 5 - 1 ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ئىؽالَ جبِبئىحىٕي ـەوىٍٍۀسۈضگۈچي ـەذؽٍەض ئبضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەجٍەض ھەلمىسە جوذحىٍىسۇٍ .بٌغبْ ذەۋەض پەٍسا لىٍغبْ ۋە ٍەجىۈظگۀٍەضٔي ئىؽالَ جبِبئىحىٕىڭ ثىط - ثىطىگە ثوٌغبْ ئىفۀچ ئۈؼحىگە لۇضۇٌغبْ ئبؼبؼىغب ظىَبْ ٍەجىۈظگۈچي ئۇٔؽۇض ؼۈپىحىسە وۆضؼىحىسۇ .ثۇ ٔۇلحىسا ِەٌۇِبت /ذەۋەض ھەلمىسە ئەڭ ٍبذفي پطىٕؽىپٕي ئەؼٍىحىپ ئۆجىسۇ:
ٍ اِ ِ ٍ ِ ِ صبِ ُحوا َعلَى َما فَػ َع ْلتُ ْم ين آَ َمنُوا إِ ْف َجاءَ ُك ْم فَاس ٌق بِنَػبَأ فَػتَػبَػياػنُوا أَ ْف تُصيبُوا قَػ ْوًما ِبَ َهالَة فَػتُ ْ ََي أَيػ َها الذ َ ِِ ي ًَندم َ
« ئي ِۇئّىٍٕەض! ئەگەض ؼىٍەضگە ثىط پبؼىك ِ /ەؼئۇٌىَەجؽىع ئبزەَ ثىطەض ذەۋەض ئېٍىپ وەٌؽە، (ئىفٕىڭ ھەلىمىحىٕي) ثىٍّەؼحىٓ ثىطەض لەۋِٕي ضۀجىحىپ لوٍۇپ ،لىٍّىفىڭالضغب پۇـبٍّبْ لىٍىپ لبٌّبؼٍىمىڭالض ئۈچۈْ( ،ئۇ ذەۋەضٔي) ئېٕىمالپ وۆضۈڭالض » ( .) 6 ثۇ ذىً ِەؼىٍٍەضگە لبضىحب ئېٍىٕىسىغبْ ئەڭ ٍبذفي جەزثىط ئىّبْ لېطىٕساـٍىمىسۇض. ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ئۆظئبضا ئىرحىالپي ثىط ٍبلحب جۇضؼۇْ ،جولۇٔۇـۇپ لېٍىفىّۇ ئېھحىّبٌسىٓ ٍىطاق ئەِەغ ( .) 9ثۇ ۋەھىَٕىڭ ھبٍبجٕىڭ ضېئبٌٍىمٕي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍّىغبٍٔىمي ۋە پطىٕؽىپالضٔي ثۇ ضېئبٌٍىك ئبؼبؼىسا ـەوىٍٍۀسۈضۈگۀٍىىىسۇضِ .بٔب ِۇـۇٔساق ئەھۋاٌسا لبٔساق لىٍىؿ وېطەوٍىىي ھەلمىسە ٍوٌَوضۇق ثېطىسۇ .ئەِّب ھەِّىسىٓ ِۇھىُ ثوٌغبْ ثىط ٔۇلحىٕي جەوىحٍەٍسۇ:
إِاَّنَا الْ ُم ْؤِمنُو َف إِ ْخ َوةٌ
« ِۇئّىٍٕەض ھەلىمەجەْ (زىٕسا) لېطىٕساـالضزۇض » ( .) 10 ئبٍەت ثۇ ئبززى پطىٕؽىپٕي ـۇٔساق وۈچٍۈن ذىحبة ثىٍەْ ئېَحىسۇوي ،وىفىگە ذۇززى لېطىٕساؾ ثوٌغبْ ۋالحىڭالضزا ئبٔسىٓ ِۇئّىٓ ثوٌغبْ ثوٌىؽىٍەض زېگۀسەن جۇٍغۇ ثېطىسۇ. ِۇؼۇٌّبْ لېطىٕساؾ ثوالٌىغىٕىچىٍىه ِۇئّىٓ ثوٌىسۇ... ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ئىّبٍٔىطى لېطىٕساؾ ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئۆظٌىطى ذبالپ -ذبٌىّبً لېطىٕساؾ ثوٌۇـمب ِەججۇضزۇض... ئىّبٕٔىڭ ئىّبْ ثىٍەْ لېطىٕساؾ ثوٌۇـي ِۇئّىٍٕەضٔي لېطىٕساؾ لىٍىسۇ...
371
ئۇٔىڭسىٓ وېَىٓ لېطىٕساـٕىڭ لېطىٕساؾ ئۈؼحىسىىي ِەؼئۇٌىَىحي جىٍغب ئېٍىٕىسۇ: لېطىٕساـٍىطىٕىڭ ئبضىؽىٕي جۈظەپ لوٍۇؾ ثۇ ِەؼئۇٌىَەجحىٓ ثىطؼيِ .ۇئّىٕٕىڭ ِۇئّىٕٕي ِەؼرىطە لىٍىپ ،ذوض وۆضِەؼٍىىي لېطىٕساـٍىك ِەؼئۇٌىَىحىٕىڭ ثىط پبضچىؽىسۇض ( .) 11 ِۇئّىٕٕىڭ ِۇئّىٓ ھەلمىسە ٍبِبْ گۇِبْ ( ؼۇئىعاْ )زىٓ ٍىطاق جۇضۇـي ،ئەٍىپٍىطىٕي ئىعزىّەؼٍىىي ۋە غەٍۋەت لىٍّبؼٍىمي لېطىٕساـٍىك ثۇضچىٕىڭ ثىط پبضچىؽىسۇض ( .) 12ثۇ ئبٍەت غەٍۋەجٕي ِۀىۋىٌ ٍبۋاٍىٍىك ( ٍىطجمۇچي ) ؼۈپىحىسە لوثۇي لىٍىسۇ .ثۇ ٍەضزە ھەلىمٌ ِۀىسە، غەٍۋەت لىٍغۇچىسىٓ غەٍۋىحىٕي لىٍغۇچىٕىڭ ثىط پبضچە گۆـىٕي ٍېَىفي ٔەظەضزە جۇجۇٌّىغبْ. ئەؼٍىسە غەٍۋەجحە ھەلىمىٌ ظىَبْ جبضجمۇچي غەٍۋەت لىٍىٕغۇچي ئەِەغ ،ثەٌىي غەٍۋەت لىٍغۇچىسۇض .غەٍۋەت لىٍىٕغبٔسا ،گەضچە غەٍۋىحي لىٍىٕغۇچي ٔەخ ِەٍسأسا ثوٌّىؽىّۇ ،ئۇ ؼوضۇٔسا ئبٌالھ ثبضزۇضٌ .ېىىٓ غەٍۋەت لىٍغۇچي ئبٌالھ ٔىڭ ھبظىط ۋە ٔبظىط ئىىۀٍىىىسىٓ ئىجبضەت ھەلىمەجٕي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍىؿ گۇٔبھىٕي ؼبزىط لىٍىپ ،غەٍۋەجحىّٕۇ چوڭ ثوٌغبْ گۇٔبھٕي ئۆجىۈظگەْ ثوٌىسۇ. « ئىّبْ لېطىٕساـٍىمي » پطىٕؽىپي چىمىؿ ٔۇلحىؽي لىٍىٕىپ ،ؼۆظ جېرىّۇ وەڭ زائىطىسىىي « ئىٕؽبْ لېطىٕساـٍىمي »غب وېٍىپ جوذحبٍسۇِ .بٔب ثۇ پطىٕؽىپ جۆۋۀسىىي ئبٍەجحە جىٍغب ئېٍىٕغبْ: « ھەلىمەجەْ ئەڭ ِەؼئۇٌىَەجچبْ ثوٌغبٍٔىطىڭالض ﷲ ٔىڭ زەضگبھىسا ئەڭ ھۆضِەجٍىه ھېؽبثٍىٕىؽىٍەض ( ٍۀي وىفىٍەضٔىڭ ثىط ـ ثىطىسىٓ ئبضجۇق ثوٌۇـي ٔەؼەة ثىٍەْ ئەِەغ ،ﷲ ئبٌسىسىىي ِەؼئۇٌىَەت جۇٍغۇؼي ثىٍەْ ثوٌىسۇ ) » ( .) 13 جەلۋا ثىطزىٕجىط ئۈؼحۈٍٔۈن ئۆٌچىّىسۇض .جەلۋا ِ /ەؼئۇٌىَەت جۇٍغۇؼىسىٓ ثبـمب ھېچمبٔساق ئۈؼحۈٍٔۈن ئۆٌچىّي ٍولحۇض .جەلۋازىٓ ثبـمب ھەض لبٔساق ثىط ئۈؼحۈٍٔۈن ئۆٌچىّي لوٍۇؾ ئەؼەثىَەجحۇض .ضەؼۇٌۇٌالھ « وىّىي ئەؼەثىَەجىە جەضغىپ لىٍؽب ،ئۇ ثىعزىٓ ئەِەغ » زېگەْ. جەلۋأىڭ ئۈؼحۈٍٔۈن ئۆٌچىّي ثوٌۇـي جەلۋازاض وىفىٕىڭ ئۆظىٕي ثبـمىالضزىٓ ئۈؼحۈْ زەپ لبضىفىٕي ثىٍسۈضِەٍسۇ .زېّىؽىّۇ جەلۋا ئۆظىگە ثبـمىالضزىٓ ئۈؼحۈٍٔۈن ثەضِەؼٍىىحۇض .وەِحەضٌىه جەلۋأىڭ ٍۀە ثىط جەضىپىسۇض .وىچىه پېئىً ثوٌۇؾ جەلۋأىڭ ثىط ئبِىٍىسۇض .وىجىط ۋە ھبوبۋۇضٌۇق جەلۋأىڭ ئۆٌۈِىسۇض. ؼۈضىسە ئېغىعزىىي ئىّبْ ثىٍەْ ئىؽپبجالٔغبْ ئىّبْ ئبضىؽىسىىي پەضق جبضىرىٌ ثىط ئۆضٔەن ثىٍەْ وۆضؼىحىپ ئۆجۈٌگەٍْ .ۀي ،ئىّبٔي ثوغىعىسىٓ جۆۋۀگە ئۆجّىگەْ ثەزەۋىٍَەض ِىؽبي لىٍىٕغبْ ( .) 14ثۇٔىڭسىٓ ئىّبٕٔىڭ ئىچىي زۇَٔبزىىي ئىؽالَ ،ئىؽالِٕىڭ جبـمي زۇَٔبزىىي ئىّبْ ئىىۀٍىىي ِەٌۇَ ثوٌىسۇ .ئىّبْ لەٌجٕىڭ ئەِەٌىسۇض ،ئەِەي ئوضگبٔالضٔىڭ ئىّبٔىسۇض .ثۇ ٔۇلحىسا ھەلىمىٌ ِۇئّىٍٕەضٔىڭ ئېٕىمٍىّىؽي جىٍغب ئېٍىٕىپ ِۇٔساق زېَىٍگەْ:
إِاَّنَا الْمؤِمنُو َف الا ِذين آَمنُوا َِب اَّللِ ورسولِِو ّتُا ََل يػرًَتبوا وجاى ُدوا ِِبَمواَلِِم وأَنْػ ُف ِس ِهم ِٓت سبِ ِيل اِ ك ُى ُم ُْ اَّلل أُولَئِ َ ْ َْ ُ َ َ َ َ َ ْ َ ََ ُ َْ ْ َ ص ِادقُو َف ال ا
« ـۈثھىؽىعوي( ،ھەلىمٌ) ِۇئّىٍٕەض اﷲ لب ۋە ئۇٔىڭ ضەؼۇٌىغب ئىّبْ وەٌحۈضگەْ ،ئبٔسىٓ ـەن وەٌحۈضِىگەِْ ،بٌٍىطى ثىٍەْ ،جبٍٔىطى ثىٍەْ ﷲ ٔىڭ ٍوٌىسا جىھبز لىٍغبٔالضزۇض ،ئۀە ـۇالض (ئىّبْ زەۋاؼىسا) ضاؼحچىٍالضزۇض » ( .) 15 ئبٌالھ لب زىٓ ئۈگەجّەوچي ثوٌۇؾ ھەض جەھەجحىٓ ثىط ثۀسە ؼبزىط لىٍىسىغبْ ئەڭ چوڭ جەضثىَەؼىعٌىىحىٓ ثىطؼىسۇض: 372
« ئېَحمىٕىي: ؼىٍەض ئبٌالھ لب زىٕىڭالضٔي ئۆگەجّەوچىّۇ؟ » ( .) 16 لۇضئبٔغب ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ئىّبْ ۋە جەؼٍىّىَەت وىفىٕىڭ ئبٌالھ لب ئەِەغ ،ئۆظىگە لىٍغبْ ئەڭ چوڭ ٍبذفىٍىمىسۇضِ .ۇؼۇٌّبْ ثوٌۇـىّىعٔي ذۇززى ئبٌالھ لب لىٍىٕغبْ ئىٍحىپبجحەن لبضاؾ ِۇؼۇٌّبْ ثوٌّىغبٍٔىمىّىعٔىڭ ئىپبزىؽىسۇض .چۈٔىي ِۇؼۇٌّبْ ثوٌۇؾ ئبٌالھ لب ـەضجؽىع جەؼٍىُ ثوٌۇـحۇضِ .ۇؼۇٌّبْ ثوٌۇـٕي ئبٌالھ لب لىٍىٕغبْ ثىط ئىٍحىپبجحەن وۆضگۈچي ئۆظىٕي ۋاظوەچىىٍي ثوٌّبٍسىغبْ زەپ لبضىغبْ ثوٌىسۇ .ھبٌجۇوي ،ئبٌالھ ئۈچۈْ ۋاظوەچىىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ٔەضؼە ٍولحۇض، ئەِّب ثۀسە ھەضگىعِۇ ئبٌالھ جىٓ ۋاظوېچەٌّەٍسۇ .لۇضئبْ ثۇ ھەلىمەجٕي ئۆظ ئبغعى ثىٍەْ ثبٍبْ لىٍؽۇْ:
اَّلل ّيَُن علَي ُكم أَ ْف ى َدا ُكم لِ ِْْلّيَ ِ ِ اف إِ ْف ُكْنػتُ ْم ّيَُنو َف َعلَْي َ ك أَ ْف أ ْ َسلَ ُموا قُ ْل ََل َُتُنوا َعلَ اي إ ْس ََّل َم ُك ْم بَ ِل اُ َ ْ ْ َ ْ ِِ ي صادق َ َ
ئۇالض ؼبڭب ِۇؼۇٌّبْ ثوٌغبٍٔىمىٕي ِىٕٕەت لىٍىسۇ( .ئۇالضغب): « ؼىٍەض ِبڭب ِۇؼۇٌّبْ ثوٌغبٍٔىمىڭالضٔي ِىٕٕەت لىٍّبڭالض ،ئەگەض ؼىٍەض ضاؼث (ِۇئّىٓ) ثوٌؽبڭالض ،ﷲ ؼىٍەضٔي ئىّبٔغب ھىساٍەت لىٍىپ ؼىٍەضگە ئىٍحىپبت لىٍسى » زېگىٓ ( .) 17
تەھرىى ضۈرىطي ؼۈضىگە « ھبضاَ لىٍىؿ ،ھبضاَ زەپ ثىٍىؿ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسىغبْ « جەھطىُ » ئىؽّي ثىطىٕچي ئبٍەجىە ئبؼبؼەْ لوٍۇٌغبْ: « ئي ٔەثي! ٔېّە ئۈچۈْ ئبٌالھ ؼبڭب ھبالي لىٍغبْ ٔەضؼىٕي ئبٍبٌٍىطىڭٕىڭ ضاظىٍىمىٕي جىٍەؾ ٍۈظىؽىسىٓ ھبضاَ لىٍىؽەْ؟ ئبٌالھ ٔبھبٍىحي ِەغپىطەت لىٍغۇچىسۇضٔ ،بھبٍىحي ِېھطىجبٔسۇض » ( .) 1 ئبٍەجحىٓ ِەٌۇَ ثوٌغبٔسەن ھبالٌٕي « ھبضاَ زەپ ثىٍگۈچي » ضەؼۇٌۇٌالھ ثوٌۇپ ،ثۇ ؼەۋەثحىٓ ضەثجي ئۇٔىڭغب ئبظاض جۈؼىٕي ئبٌغبْ ثىط ئبگبھالٔسۇضۇؾ ثەضگۀىسى. ؼۈضە ،ؼۈضىٕىڭ ئۈچحۀجىطىٕي جەـىىً لىٍىسىغبْ ثىطىٕچي ثۆٌىىي ؼەۋەثىسىٓ « ٔەثي ؼۈضىؽي » زەپ ئبجبٌغبْ .چۈٔىي ؼۈضىٕىڭ ئبٌسىٕمي ئۈچحۀجىط لىؽّي ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ وىفىٍىىىٕي ـەوىٍٍۀسۈضِەوحە .ثۇٔىڭ ئەڭ ٍبضلىٓ زەٌىٍي - 1ۋە - 9ئبٍەجحىىي « ئي ٔەثي! » ـەوٍىسە ثىۋاؼحە ھبٌسا ضەؼۇٌۇٌالھمب ذىحبة لىٍىٕىفىسۇض. ؼۈضە « ِۇجەھبضضىُ » زەپّۇ ئبجبٌغبْ. ؼۈضە ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبْ ئبذىطلي ؼۈضىٍەضزىٓ ثىطى ثوٌۇپ ،ؼۈضىٕي جەـىىً لىٍغبْ ئۈچ ثۆٌەن ِەظِۇْ جەھەجحىٓ ثىط پۈجۈٍٔۈوىە ئىگە ثوٌغبٍٔىمحىٓ ،پەضلٍىك ظاِبٔالضزا ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسىىي لبضاـالض جوغطا ئەِەغ .ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ۋالحىٕي ئېٕىك ـەوىٍسە ئوجحۇضىغب لوٍۇؾ جەغ. « ئبٌالھ ؼىٍەضگە ( وەففبضەت ) ثىٍەْ لەؼىّىڭالضزىٓ چىمىفٕي ثىٍسۈضگۀىسى » ( ) 2 ئبٍىحىٕىڭ ِبئىسە - 89ئبٍەجٕي ئىّب لىٍىۋاجمبٍٔىمي ٔەظەضگە ئېٍىٕغبٔسا ،ؼۈضىٕىڭ ِبئىسە 373
ؼۈضىؽىسىٓ وېَىٓ ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ِەٌۇَ ثوٌّبلحب .جۇٔجي جەضجىپٍەضٔىڭ ھەِّىؽىسە ھۇجۇضات ؼۈضىؽىٕىڭ ئبضلىؽىغب جىعىٍغبْ .ثۇ جەذّىٕەْ ھىجطەجٕىڭ ٍ 8بوي ٍ - 9ىٍىغب جوغطا وېٍىسۇٔ .بظىً ثوٌۇؾ ؼەۋەثىگە ِۇٔبؼىۋەجٍىه ضىۋاٍەجٍەضِۇ ثۇ جبضىرٕي جوغطىالٍسۇ. ھەظضىحي ئوؼّبْ ۋە ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپٍىطىسە ؼۈضىٕىڭ جەغبثۇْ ؼۈضىؽىٕىڭ ئبٌسىغب جىعىٍىفي ِۇۋاپىك ئەِەؼحەن جۇضىسۇ .چۈٔىي جەغبثۇْ ؼۈضىؽي ِەظوۇض ؼۈضىسىٓ ذېٍي ثۇضۇْ ٔبظىً ثوٌغبْ .ثىعٔىڭ ئىعاھبجٍىك جەضجىپىّىعزە ھۇجۇضات -جەۋثە ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌّبلحب. ؼۈضىٕىڭ ِەلؽىحي ئۆضٔەن ئىٕؽبْ جىپي ثەضپب لىٍىؿ ثوٌۇپ ،ؼۈضىسە ضەؼۇٌۇٌالھمب ئۆظىٕىڭ ضوٌي ئەؼٍىحىٍىسۇ .ثۇ ضوي ئبضلىٍىك ثبضٌىك ئىؿ -ھەضىىىحىٕىڭ ئىالھىٌ ٔبظاضەت ئبؼحىسا ئىىۀٍىىي جەوىحٍىٕىسۇ ( .) 2 - 1ضەؼۇٌۇٌالھ ئبٌغبْ ثۇ ذىً ئبگبھالٔسۇضۇـالض لبٌغبْ ئۆِطىٕىڭ ئىالھىٌ ٔبظاضەجحىٓ غەٌجىٍىه ئۆجىۀٍىىي ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ؼۈضىسە « ـەذؽي ھبٍبت » چۈـۀچىؽي جبضاٍحمىٍي ثوٌىسىغبْ ئەڭ ٍۇلىطى ؼەۋىَىسە وىچىىٍىحىٍگەْ .لۇضئبٔغب ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ لوي جىمّىغبٍٔىمىغب زەٌىً ؼۈپىحىسە جەھطىُ 3 - 1ۋە ئەھعاپ - 37ئبٍەجٍەض ٍېحەضٌىىحۇض .ثۇ « ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ِەذپىٌ ٍ -وـۇضۇْ ئىفٍىطى ٍوق » زېگۀٍىىحۇض. ئبٌالھ ضەؼۇٌۇٌالھ ئۈؼحىسىٓ ئۇٔىڭ ئەڭ ٍېمىٍٕىطىٕىّۇ « ئۆضٔەن ثەضپب لىٍىؿ » زائىطىؽي ئىچىگە ئبٌغبْ ( ) 4 - 3ثوٌۇپٔ ،ەثىٕىڭ ئبٍبٌٍىطىٕىڭ ئبزەجحىىي ئبٍبٌالضزەن ِۇئبِىٍىسە ثوالٌّبٍسىغبٍٔىمي جەوىحٍۀگەْ ( .) 5ؼۆظ ثۇ ٔۇلحىغب وەٌگۀسە ھەض زەۋضٔىڭ ِۇئّىٍٕىطىگە ئوِۇِىٌ ثىط چبلىطىك لىٍىٕىسۇ .ثۇ چبلىطىك ئبئىٍىٕىڭ ِەضوىعى ثوٌغبْ ئۆٍٍەضٔي جەھۀٕەَ ئەِەغ ،جۀٕەجٕىڭ ثىط جبضِىمىغب ئبٍالٔسۇضۇؾ چبلىطىمىسۇض:
ِ اِ ااس َو ْ اٖتِ َج َارةُ ين آَ َمنُوا قُوا أَنْػ ُف َس ُك ْم َوأ َْىلي ُك ْم ًَن ًرا َوقُ ُ ََي أَيػ َها الذ َ ود َىا الن ُ
« ئي ِۇئّىٍٕەض! ئۆظۈڭالضٔي ۋە ثبال ـ چبلبڭالضٔي ئىٕؽبْ ۋە جبـالض ٍېمىٍغۇ ثوٌىسىغبْ زوظاذحىٓ ؼبلالڭالض! » ( .) 6 ھەلىمىٌ ٍبذفي ٍبجمبْ ٍبذفي ئەِەغ ،ثەٌىي ٍبِبٍٔىك ثىٍەْ ئبوحىپ وۆضەؾ لىٍغبْ ٍبذفىالضزۇض .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ؼۈضە ضەؼۇٌۇٌالھمب ثىۋاؼحە ھبٌسا ذىحبة لىٍىپ ،ئۇٔي ئبوحىپ ٍبذفىالضزىٓ ثوٌۇـمب ثۇٍطۇٍسۇ ( .) 9 ؼۈضىسە ھەظضىحي ٔۇھ ۋە ھەظضىحي ٌۇجحىٓ ئىجبضەت ئىىىي ضەؼۇٌٕىڭ ئبٍبٌٍىطى « ئىجطەجي ئبٌەَ » ؼۈپىحىسە جىٍغب ئېٍىپ ئۆجۈٌگەْ ( ) 10ثوٌۇپ ،ثۇ ئبضلىٍىك « ٍبذفي وىفىٕىڭ ٍېمىٕي ثوٌۇؾ ٍبذفي ثوٌغبٍٔىمىٕىڭ وبپبٌىحي ئەِەغ » زېَىٍّەوحە .ـۇٔىڭ ثىٍەْ ثىطگە ثۇ ،ئبٍبٌي ؼەۋەثىسىٓ ثىحەٌەً ثوٌغبْ ھەض زەۋضٔىڭ ِۇئّىٓ ئەضٌىطىگە ثىط جەؼەٌٍىَسۇض .ئۆجّۈـحىٓ ثۈگۈٔگىچە وەٌگەْ ٍبذفي ئۆضٔەوٍەض ئبوحىپ وۆضەـٕىڭ ٍبضلىٓ ئۈٌگىٍىطى ثوٌۇپ وەٌگۀىسى .پىطئەۋٕٔىڭ ِۇئّىٓ ئبٍبٌي ئبؼَە ۋە ھەظضىحي ِەضٍەَ ھەض زەۋضٔىڭ ِۇئّىٓ ذبٔىٍّىطىغب « ِۇئّىٕە ِىؽبٌي » ؼۈپىحىسە ئۈٌگە لىٍىپ وۆضؼىحىٍگەْ .ئبؼَە ئۆضٔىىىّۇ ٍوٌسىفي ؼەۋەثىسىٓ ثىحەٌەً ثوٌۇپ لبٌغبْ ھەض زەۋضٔىڭ ِۇئّىٓ ذبٔىٍّىطى ئۈچۈْ ثىط جەؼەٌٍىَسۇض ( .) 12 - 11
تەۋبە ضۈرىطي 374
ئۆظضىؽىع جۇضۇپ جەثۇن غبظىحىغب لبجٕبـّىغبْ ئۈچ وىفىٕىڭ چىٓ زىٍسىٓ لىٍغبْ جەۋثىٍىطى ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ( ) 118 - 102ثۆٌەوىە ئبؼبؼەْ ثۇ ؼۈضە « جەۋثە » ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبْ. ئىجٓ ئبثجبغ ثۇ ؼۈضىٕي ِەظوۇض ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجىغبْ ،جىطِىعى ؼۇٔەْ ئىؽىٍّىه ھەزىػ جوپٍىّىسا ؼۈضىٕي ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجىغبْ. ؼۈضىٕىڭ وەڭ جبضلبٌغبْ ئىؽّىسىٓ ٍۀە ثىطؼي « ثەضائە » ثوٌۇپ ،ؼۈضىٕىڭ وىطىؿ لىؽّىٕي جەـىىً لىٍغبْ ثەضائە « ثىطؼىسىٓ ِۇٔبؼىۋەجٕي ئۈظگۀٍىىٕي ئېالْ لىٍىؿ ،جبوبضالؾ » ِۀىؽىٕي ثىٍسۈضىسۇ. ظەٍس ثىٓ ؼبثىث ۋە ئەثۇ ھۇضەٍطەزىٓ ٔەلىً لىٍىٕغبْ ضىۋاٍەجٍەضزىّۇ ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبْ ( ثۇذبضى ،ؼبالت .) 1347 / 10 ،ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ،ثۇذبضى ؼەھىھىسە ؼۈضىگە ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ئبٍطىُ ِبۋظۇ ئبچمبْ. زەؼٍەپىي ِەظگىٍٍەضزە ثەضائە ئىؽّىٕىڭ جەۋثە ئىؽّىگە لبضىغبٔسا وەڭ زائىطىسە ئىفٍىحىٍگۀٍىىىٕي ئېَحىؿ ِۇِىىٓ .چۈٔىي ذېٍي وۆپ جەپؽىط ِۀجەٌىطىسە ثۇ ؼۈضە ثەضائە ئىؽّي ثىٍەْ جىٍغب ئېٍىٕغبْ .جەۋثە ئىؽّي وۈٔىّىعزە وەڭ زائىطىسە ئىفٍىحىٍىفىە ثبـالٔغبْ ۋە ثۇ ئىؽىُ ثىٍەْ ِەـھۇض ثوٌغبْ .ثىطاق ھبظىطِۇ ثەظى جبٍالضزا ثۇ ؼۈضە ثەضائە ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌّبلحب .ثۇ ؼەۋەثحىٓ ِۇؼھبثالضٔىڭ ِۇٔسەضىجىؽىسە ۋە ثەظى ئەؼەضٌەضزە ھەض ئىىىي ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌّبلحب، ھەجحب ثەظىسە ثۇ ئىىىي ئىؽىُ ثىطٌىىحە جىٍغب ئېٍىّٕبلحب. ؼۈضە جۇٔجي ٔەؼىً جەضىپىسىٓ ھەضذىً پەضلٍىك ئىؽىُ ثىٍەْ ئبجبٌغبٍْ .ۀئ ،ىفبق ۋە ـېطىه ئىٍٍىحىسىٓ لۇجمبظغبٍٔىمي ۋە وبپىطالضٔي « جبذە » زېگۀٍىىي ئۈچۈْ « ِۇلبـمىفە » ( وبفىطۇْ ثىٍەْ ثىطٌىىحە ) ئىؽّي ثىٍەْ ئبجبٌغبِْ .ۇٔبپىمالض ؼەۋەة ثوٌغبْ ۋەلۀي ئوجحۇضىغب چىمبضغبٍٔىمي ئۈچۈْ « فبزىھب »؛ وبپىطالضٔي جبظاالؾ ھەلمىسە جوذحبٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ « ئبظاة » ئىؽّي ثىٍۀّۇ ئبجبٌغبِْ .ۇـطىىالضٔىڭ زىٍىسىىىٕي ئبـىبضىٍىغبٍٔىمي ئۈچۈْ « ِۇٔەوىىطا »؛ ئىىىي ٍۈظٌىّىچىٍەضٔىڭ ھەلىمي ئەپحي -ثەـىطؼىٕي وۆضؼىحىپ ثەضگۀٍىىي ئۈچۈْ « ثەھۇغ »؛ ٔىفبق ئەھٍىٕىڭ ئىچىي زۇَٔبؼىٕي ئبـىبضالٍسىغبْ ِۀىۋى ئبٔبٌىع ئېٍىپ ثبضغبٍٔىمي ئۈچۈْ « ھبفىطا »؛ ئۇٔىڭسىٓ ثبـمبِ ،ۇٔبپىمالضٔىڭ ؼىطٌىطىٕي ٍېَىۋەجىۀٍىىي ئۈچۈْ « ِۇثب ـىطا »؛ ِۇـطىىالضٔىڭ ھبوىّىَىحىگە ذبجىّە ثەضگۀٍىىي ئۈچۈْ « ِۇزەِسەِە » ئىؽّي ثىٍۀّۇ ئبجبٌغبْ. ثۇالضٔي ٔەظەضگە ئبٌغبٔسا ،ؼۈضىٕىڭ ئؤغب ٍېمىٓ ئىؽّي ثبضٌىمي ِەٌۇَ ثوٌّبلحب. ؼۈضىٕىڭ « ثەھۇغ » ئىؽّي ِەـھۇض ؼبھبثە ئەثۇ ئەٍَۇة ئەي ئۀؽبضىسىٓ ٔەلىً لىٍىٕىسۇ. « فبزىھب ۋە ِۇثب ـىطا » ئىؽٍّىطى ئىجٓ ئبثجبؼحىٓ ٔەلىً لىٍىٕغبْ. جەۋثە ؼۈضىؽىٕىڭ ِەزىٕىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسە ـۈثھە ٍوق .ثەظى ئبٍەجٍەضٔىڭ ِەوىىسە ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمي ھەلمىسىىي لبضاـالض ئۀئبَ ؼۈضىؽىسە ئوجحۇضىغب لوٍۇٌغبْ ئۆٌچەٍِەض جەضىپىسىٓ ضەت لىٍىّٕبلحب. ثۇ ؼۈضە ئەڭ ئبذىطىسا ٔبظىً ثوٌغبْ لۇضئبْ ؼۈضىؽىسۇض .جبثىط ثىٓ ظەٍس ئىجٓ ئبثجبؼحىٓ ٔەلىً لىٍغبْ جەضجىپحە ئەڭ ئبذىطىغب جىعىٍغبٌْ .ېىىٓ ثبـمب جەضجىپٍەضزە ئەڭ ئبذىطلي ؼۈضە ؼۈپىحىسە ئوضۇْ ئبٌّىغبْ .ھەظضىحي ئوؼّبْ جەضجىپىسە - 113ئوضۇٔسا ِبئىسە ٔ -ەؼط؛ ئىجٓ ئبثجبغ جەضجىپىسە - 109ئوضۇٔسا ِبئىسە ٔ -ەؼط؛ ئىّبَ جبفەض جەضجىپىسە - 112لبجبضزا فەجىھ ٔ -ەؼط ؼۈضىؽي ئبضىؽىسا ئوضۇْ ئبٌغبْ .ثۇ جەضجىپٍەض ئىچىسە ئەڭ جوغطا ثوٌغىٕي جبثىط ثىٓ ظەٍس جەضجىپىسۇض .جەۋثە ؼۈضىؽي جەھطىُ ؼۈضىؽىسىٓ وېَىٓ لۇضئبٔسا ٔبظىً ثوٌغبْ ئەڭ ئبذىطلي ؼۈضە ئۇٔۋأىغب ئىگە. 375
ثۇ ؼبھەزىىي ِۇجٍەق وۆپچىٍىه وىفىٍەض ثۇ ؼۈضىٕي ثىط لېحىّسا ٔبظىً ثوٌغبْ زەپ لبضاٍسۇ. ؼۈضىٕىڭ ئىچىي لۇضۇٌّىؽي ثۇ لبضاـٕي وۈچٍۀسۈضىسۇ .ھەظضىحي ئبئىفەزىٓ ٔەلىً لىٍىٕغبْ ثىط ضىۋاٍەجحە ،ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ثەضائە ؼۈضىؽىٕىڭ ثىط لېحىّسىال ٔبظىً ثوٌغبٍٔىمىٕي ئېَحمبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىٕغبْ .ثۇ ضىۋاٍەجّۇ ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي ثىٍەْ ثىط پۈجۈٍٔۈوىە ئىگە .ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇؾ ِەظگىٍي ھەلمىسە وۆپچىٍىه لوثۇي لىٍغبْ لبضاـٕي ئبؼبغ لىٍغبْ ۋالحىّىعزا ،ؼۈضىٕىڭ ھىجطى ٍ - 9ىٍي ( ِىالزى ) 631ـەۋۋاي ئېَىٕىڭ ثېفي ثىٍەْ ظۇٌمبئىسۀىڭ ئبذىطىسا ٔبظىً ثوٌۇـمب ثبـٍىغبٍٔىمىٕي ئېَحىفمب ثوٌىسۇ. ثىؽّىٍالھ ثىٍەْ ثبـالّٔىغبْ ثىطزىٕجىط ؼۈضە جەۋثە ؼۈضىؽي لۇضئبٔسا ثىؽّىٍالھ ثىٍەْ ثبـالّٔىغبْ ثىطزىٕجىط ؼۈضىسۇض .ئىجٓ ِەؼئۇز ٔۇؼرؽىسا « ثىؽّىٍالھ » ثىٍەْ ثبـالٔغبٍٔىمي ھەلمىسىىي ضىۋاٍەجٕي ِۇؼحەؼٕب زەپ لبضىؽبق ،ثۇ لبضاؾ ؼبھبثىٕىڭ ئوضجبق لوثۇي لىٍغبْ چۈـۀچىؽي ۋە ئىعاھبجي ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىىحۇض ( ئىحىبْ .) 173 ،1 ،ثۇ ھەلحە پەضلٍىك ئىعاھبجالض ،لبضاـالض ئوجحۇضىغب لوٍۇٌغبْ ثوٌۇپ ،ضاظى ثبضٌىك لبضاـالضٔي ئبٌحە ٔۇلحىغب ٍىغىٕچبلٍىغبْ .ثۇ لبضاـالضغب « ثىؽّىٍالھٕىڭ ھۆوّي » ھەلمىسىىي پەضلٍىك لبضاـالضٔي ٍبلىٍىغبْ فىمىھ ئېمىٍّىطىٕىڭ ٔەظىطىَىٍىطىّۇ وىطگۈظۈٌگەْ ( ثۇ ھەلحە « فبجىھە » ؼۈضىؽىسىىي ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثبٍبٔالضغب لبضاڭ ). ثۇ ذىً ِەظھەثي لبضاـالضٔي ثىط ٍبلمب لوٍۇپ جۇضؼبق ،ؼۈضىٕىڭ ثېفىسا ٔېّە ئۈچۈْ « ثىؽّىٍالھ » ثوٌّىغبٍٔىمىٕي ئىعاھالـمب جىطىفمبْ ثبضٌىك لبضاـالضٔىڭ وۆضؼەجىەْ ؼەۋەثي ئوذفبـحۇض :ئىىىي (ئۀفبي ۋە جەۋثە ) ؼۈضە ِەظِۇٔىٕىڭ ثىط -ثىطى ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌۇـىسۇض .ئوجحۇضىغب لوٍۇٌغبْ ثۇ لبضاـالض ثۇ ِۇٔبؼىۋەجٕىڭ ذبضاوحېطى ھەلمىسە پەضق وۆضؼەجّەوحە .ئۇثەً ثىٓ وبئبثمب ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ ثىط لبضاـمب ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ئبٌسىٕمي ؼۈضە ثوٌغبْ ئۀفبي ؼۈضىؽي وېٍىفىُ لىٍىؿ ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌۇپ ،ثۇ ؼۈضە جۈظۈٌگەْ وېٍىفىّٕي ثۇظۇؾ ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىهٍ .ۀە ثبـمب ثىط لبضاـمب لبضىغبٔسا ،ئۀفبي ؼۈضىؽىسە ئىّبْ ئېَحمبٔالض ئۆظئبضا ٍبضزەَ لىٍىفمب چبلىطىٍغبْ ،جەۋثە ؼۈضىؽي ِۇئّىٍٕەضٔي ِۇـطىىالض ثىٍەْ ؼىَبؼىٌ ۋە ئەذاللي ؼبھەزە ِۇٔبؼىۋەجٍەضٔي ئۈظۈـىە چبلىطىسۇ. ضىۋاٍەجىە ئبؼبؼالٔغبٔسا ،ئىجٓ ئبثجبؼٕىڭ « ئۀفبي ؼۈضىؽي ثىٍەْ ثەضائە ؼۈضىؽىٕي ٔېّە ئۈچۈْ ٍبّٔۇ ٍ -بْ جىعزىڭالض؟ » زېگەْ ؼوئبٌىغب ھەظضىحي ئوؼّبْ« :ضەؼۇٌۇٌالھ ھەض ؼۈضە ٔبظىً ثوٌغبٔسىٓ وېَىٓ ،ثۇٔي ـۇ ٍەضگە جىعىڭالض » زېسى زەپ جبۋاة ثەضگەْ .ثەضائە ؼۈضىؽي لۇضئبٕٔىڭ ئەڭ ئبذىطىسا ٔبظىً ثوٌغبْ ؼۈضىؽىسۇض. ضەؼۇٌۇٌالھ ئۇٔىڭ ئوضٔىٕي ثەٌگىٍەـحىٓ ثۇضۇْ ۋاپبت ثوٌغبْ .ثۇ ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇٔي ثىٍەْ ئۀفبي ؼۈضىؽىٕىڭ ِەظِۇٔي ثىط -ثىطىگە ئوذفبپ وېحىسۇ .ـۇڭب ئىىىي ؼۈضە ئبضلىّۇ -ئبضلب جىعىٍغبْ ( ضاظى )ٍ .ۀە ئىجٓ ئبثجبؼٕىڭ ھەظضىحي ئەٌىسىٓٔ « :ېّە ئۈچۈْ ئۀفبي ثىٍەْ جەۋثە ئبضىؽىسا ثىؽّىٍالھ ٍوق؟ » زەپ ؼوضىغبْ ؼوئبٌىغب ھەظضىحي ئەٌىٕىڭ « :چۈٔىي " ثىؽّىٍالھىط ضەھّبٔىط ضەھىُ " ئبِبٍٔىك ثېطىفحۇض ،ثۇ ؼۈضە زەي ئۇٔىڭ ئەوؽىچە ئۇضۇؾ ۋە وېٍىفىّٕي ثىىبض لىٍىؿ ھەلمىسە » زەپ جبۋاة ثەضگۀٍىىي ٔەلىً لىٍىٕىسۇٌ .ېىىٓ ھۇِەظەِ ،ۇجەففىفىٕغب ئوذفبؾ ٔۇضغۇْ ؼۈضىٕىڭ ِەظِۇْ ۋە ذىحبثىٕىڭ جىً جەھەجحىٓ لبجحىك ئۇؼٍۇة ئىفٍىحىٍگۀٍىىىگە لبضىّبؼحىٓ « ثىؽّىٍالھ » ثىٍەْ ثبـالٔغبٍٔىمي ۋە ئۇضۇـمب ثۇٍطۇٌغبْ ئبٍەجٍەضزىٓ جبضجىپ 376
لۇضئبٔسىىي ثبـمب ئبٍەجٍەضٔي ئولۇغبٔسىّۇ « ثىؽّىٍالھ » ثىٍەْ ثبـالـٕىڭ جبئىع ئىىۀٍىىي ھەلمىسە ئبٌىّالضٔىڭ ئوذفبؾ لبضاـحب ئىىۀٍىىي ھەِّىگە ِەٌۇَ ( ئبٌۇؼي ) .ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب، لۇضئبٔسا ٔۇضغۇْ ؼۈضە ثبٍبْ لىٍغبْ جېّب جەھەجحىٓ ثىط -ثىطىگە ئوذفبپ لبٌىسۇ .ئىعزىگەْ ۋالىححبِ ،ەظِۇْ جەھەجحىٓ ثىط -ثىطى ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثوٌغبْ ؼۈضىٍەضٔي جېپىؿ لىَىٓ ئەِەغٍ .ۀە وېٍىپ ثۇ ئىىىي ؼۈضە ئبضىؽىسا ٍەجحە ٍىٍٍىك ظاِبْ پەضلىٕىڭ ثبضٌىمىّۇ ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍىّٕبؼٍىمي وېطەن. ٍۇلىطىسىىىٍەض ٔەظەضزە جۇجۇٌغبٔسا ،ثېفىسا « ثىؽّىٍالھ » ثوٌّىغبٍٔىمي ھەلمىسە ھېچمبٔساق ئىرحىالپ ثوٌّىغبْ ثۇ ؼۈضىٕىڭ ٔېّە ئۈچۈْ « ثىؽّىٍالھؽىع » ثبـالٔغبٍٔىمي ھەض ذىً لبضاـالضٔىڭ ئوجحۇضىغب لوٍۇٌىفىغب ئوچۇق ثىط جېّب ؼۈپىحىسە ِەۋجۇت ثوٌۇپ جۇضىسۇ. جەۋثە ؼۈضىؽىٕىڭ پەضزە ئبضلىؽىسا وؤب زۈـّۀٍىطىٕىڭ ئىجحىّبئىٌ ئوضٔي لبٍحىسىٓ وۆظزىٓ وەچۈضۈٌگۀٍىىي ٍبجىسۇ .ھۇزەٍجىَەزە ِۇـطىه ِەوىىٍىىٍەض ثىٍەْ جۈظۈٌگەْ جىٕچٍىك وېٍىفىّىسىٓ وېَىٓ ضەؼۇٌۇٌالھ ِۇجٍەق غبٌىجىَىحىگە لبضىّبؼحىٓ ئەھسىگە ۋاپب لىٍىپ وەٌگەْ ثوٌۇپِ ،ەوىىٍىىٍەض ِۇجٍەق ِەغٍۇثىَىحىگە لبضىّبً وېٍىفىّگە ذىالپ ثوٌغبْ ھەض ذىً ھىٍَىٍەضٔي ئىفٍەجّەوحە ئىسىِ .ۇؼۇٌّبٔالضٔىڭ ئىححىپبلسىفي ذۇظائب ِەوىە ِۇـطىىٍىطىٕىڭ ئىححىپبلسىفي ثۀي ثەوىط ئبٍّىمي ثىٍەْ وؤب لبْ زاۋاؼي ؼەۋەثىسىٓ ئۇضۇـحي .ذۇظائب ئىححىپبلسىفي ثوٌغبْ ِۇئّىٍٕەضزىٓ ٍبضزەَ جەٌەپ لىٍسى .ضەؼۇٌۇٌالھٕىڭ ثۇ جەٌەپىە لبٍحۇضغبْ ئىجبثىٌ جبۋاثي ِەوىىٕىڭ فەجھىؽي ۋە ھۇٔەٍىٓ غبظىحي ثىٍەْ ٔەجىجىٍۀسى .ثۇ ھەضىىەجٕىڭ زاۋاِي ؼۈپىحىسە ھىجطى ٍ - 9ىٍي ضەجەپ ئېَىسا جەثۇن غبظىحي ثوٌسى .ئىؽالَ جبِبئىحىٕىڭ ھەج ئۆِىىي /وبضۋىٕي ھەظضىحي ئەثۇ ثەوطىٕىڭ ثبـچىٍىمىسا ھەج لىٍىۋاجمبٔىسى .ضەؼۇٌۇٌالھ ثۇ ؼۈضىٕىڭ ثىطىٕچي ثۆٌىىىٕىڭ ئوچۇق ئبگبھالٔسۇضۇؾ ئىىۀٍىىىٕي ِۇھبجبثالضغب ٍەجىۈظۈؾ ئۈچۈْ ھەظضىحي ئەٌىٕي ھەج ئۆِىىىٕىڭ ئبضلىؽىسىٓ ِەوىىگە ئەۋەجحي .ثۇٍ ،ېڭىٍگەْ ثبضٌىك جەضەپٍەضگە ئەگەض ئىؽالَ جبِبئىحي ثىٍەْ ثىطگە ٍبـىّبلچي ثوٌؽب ،ئىؽالِٕىڭ ئۈؼحۈٍٔىىىٕي ۋە ئىؽالَ ھبوىّىَىحىٕي ئېحىطاپ لىٍىؿ ۋە ئۇٔىڭ ثەٌگىٍىّىٍىطىگە ضىئبٍە لىٍىؿ ئۇٌحىّبجۇِي ئىسى. ثۇ زائىطىسە ھەج ئىجبزىحي ۋە ھەج ضاٍۇٔي ـېطىه ئىعٔبٌىطىسىٓ پبوالٔسى. ؼۈضىٕىڭ ئبٔب جېّىؽي جەۋھىس ،ئبزاٌەت ۋە ئىؽالَ جبِبئىحىٕىڭ ثىرەجەضٌىىي ثوٌۇپ ،ؼۈضە ئبزاٌەت ثىٍەْ ثىرەجەضٌىه ٍبوي ئەذالق ثىٍەْ ثىرەجەضٌىه ئبضىؽىسىىي ظىً جەڭپۇڭٍۇلٕىڭ لبٔساق ؼبلٍىٕىسىغبٍٔىمي ھەلمىسە ٔەؼىھەجٍەضٔي ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسۇ .ثۇٔىڭ ئۈچۈْ ؼۈضە ثىط جەضەپحىٓ ئىؽالِغب لبضـي ئۇضۇؾ ئېالْ لىٍغبْ ِۇـطىىالضغب لبجحىك ئبگبھالٔسۇضۇؾٍ ،ۀە ثىط جەضەپحىٓ ِۇئّىٍٕەضگە ِۇٔبؼىۋەجٕي ئۈظۈؾ ھەلمىسە ثېطىٍگەْ جەٌىّبجالضٔي ئۆظ ئىچىگە ئبٌغبْ ئبٍەجٍەض ثىٍەْ ؼۆظ ثبـالٍسۇ:
ِِ ِ ا ِ بػراءةٌ ِمن اِ ِ ِ ِ يحوا ِٓت ْاْل َْر ِ ض أ َْربَػ َعةَ أَ ْش ُه ٍر َو ْاعلَ ُموا اى ْد ُُْت م َن الْ ُم ْش ِرك َ ين َع َ ي ( )1فَس ُ اَّلل َوَر ُسولو إ ََل الذ َ ََ َ َ ِ اَّللِ َوَر ُسولِِو إِ ََل الن ِ اٖتَ ِّج ْاْلَ ْك َِِب أَ اف ااس يَػ ْوَـ ْ ين (َ )2وأَ َذا ٌف ِم َن ا اَّللِ َوأَ اف ا أَنا ُك ْم َغْيػ ُر ُم ْع ِج ِزي ا اَّللَ َمُْ ِزي الْ َكاف ِر َ ِ ِ اَّللِ َوبَ ِّش ِر اعلَ ُموا أَنا ُك ْم َغْيػ ُر ُم ْع ِج ِزي ا ا ي َوَر ُسولُوُ فَِإ ْف تُػْبػتُ ْم فَػ ُه َو َخْيػٌر لَ ُك ْم َوإِ ْف تَػ َولاْيػتُ ْم فَ ْ اَّللَ بَِريءٌ م َن الْ ُم ْش ِرك َ اب أَلِي ٍم ( )3إِاَل الا ِذين عاى ْد ُُت ِمن الْم ْش ِركِي ّتُا ََل يػْنػ ُقصوُكم شيػئا وََل يظَ ِ الا ِذين َك َفروا بِع َذ ٍ اى ُروا َعلَْي ُك ْم َ ُ َ َ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ ُ ْ ًَْ َ ْ ُ ِ أَح ًدا فَأَُِتوا إِلَي ِهم عه َدىم إِ ََل مداِتِِم إِ اف ا ِ ي ()4 اَّللَ ُُيب الْ ُمتاق َ َ ْ ْ َْ ُ ْ ُ ْ 377
« ( ثۇ ) اﷲ ۋە ئۇٔىڭ ئەٌچىؽىٕىڭ وېٍىفىُ جۈظۈـىەْ ِۇـطىىالضغب لبضاجمبْ ئبزا ـ جۇزا ثوٌۇؾ ( ٍۀي ِۇئبھىسىٕي ثىىبض لىٍىؿ ) ئېالٔىسۇض ( .ئي ئەھسىٕبِە جۈظۈـىەْ ِۇـطىىالض! ) ٍەض ٍۈظىسە ( ذبٌىغىٕىڭالضچە ) جۆت ئبً ٍۈضۈڭالض ،ثىٍىڭالضوي ،ؼىٍەض اﷲ ( ٔىڭ ئبظاثي ) زىٓ لېچىپ لۇجۇالٌّبٍؽىٍەض ( ،ثىٍىڭالضوي ) اﷲ وۇپطىسا چىڭ جۇضغۇچي ۋە وېٍىفىّگە ذىَبٔەت لىٍغۇچىالضٔي ذبض لىٍىسۇ ( .ثۇ ) چوڭ ھەج وۈٔىسە اﷲ ۋە ئۇٔىڭ ضەؼۇٌي جەضىپىسىٓ وىفىٍەضگە چىمىطىٍغبْ ئېالٔسۇضوي ،اﷲ ۋە ئۇٔىڭ ضەؼۇٌي ئبٌالھ لب ذبغ ثوٌغبْ ؼۈپەت ( ئبالھىسىٍىه )ٔي ئۇٔىڭسىٓ غەٍطىگە ثەضگۈچىٍەض ( ِۇـطىىالض )زىٓ ئبزا ـ جۇزازۇض .ئەگەض ثۇٔىڭسىٓ وېَىٓ ( وۇفطىسىٓ ) جەۋثە لىٍؽبڭالض ،ثۇ ؼىٍەضگە ( گۇِطاھٍىمحب وېحىۋېطىفحىٓ ) ٍبذفىسۇض ،ئەگەض چبلىطىمحىٓ ٍۈظ ئۆضۈؼەڭالض ،ثىٍىڭالضوي ،اﷲ ( ٔىڭ ئبظاثي ) زىٓ لېچىپ لۇجۇالٌّبٍؽىٍەض. وۇپطى ۋە ذىَبٔەت لىٍىفحب چىڭ جۇضغبٔالضغب لبجحىك ئبظاة ثىٍەْ ثېفبضەت ثەضگىٓ .ئەِّب ِۇـطىىالض ئىچىسىىي ؼىٍەض ثىٍەْ ِۇئبھىسە جۈظگەِْ ،ۇئبھىسىگە ھېچمبٔساق ذىالپٍىك لىٍّىغبْ، ؼىٍەضگە لبضـي ھېچمبٔساق ئبزەِگە ٍبضزەَ ثەضِىگۀٍەضگە وەٌؽەن ،ئۇالض ثىٍەْ جۈظگەْ ثۇ ِۇئبھىسىگە ئۇٔىڭ ۋالحي جوـمبٔغب لەزەض ضىئبٍە لىٍىڭالض ،ـۈثھىؽىعوي ،ﷲ جەلۋازاضالضٔي زوؼث جۇجىسۇ » ( .) 4 - 1 ۋەھىَٕىڭ ئىالھي وبالِٕي پۈجۈٍٔەً ضەت لىٍىؿ ثىٍۀال لبٌّبً ئۇٔىڭغب لبضـي جەڭ ئېالْ لىٍغبٔالضغب لبضاجمبْ ثۇ ئۇٌحىّبجۇِىسا ،ھەِّىٕي ثىط جبٍبلحب ھەٍسىّىگۀٍىىي ئېٕىك ثىط ئۇؼٍۇثحب - 4 ئبٍەجحە ٔبھبٍىحي ضوـەْ ثبٍبْ لىٍغبْ ثوٌۇپ ،ثۇ وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ .ئبٍەجٕىڭ ئبذىطىسىىي « ئۇٔحۇِبڭالضوي ،ئبٌالھ ِەؼئۇٌىَەجچبٍٔىك ثىٍەْ ِۇئبِىٍە لىٍغبٔالضٔي /جەلۋازاضالضٔي زوؼث جۇجىسۇ » جۈٍِىؽي زىٕي ،ئىجحىّبئىٌ ۋە ؼىَبؼىٌ ...ثبضٌىك ِۇذبٌىپالضغب لبضىحب ِۇئبِىٍە لىٍغبٔسا ،ئۇالضغب لبضاجمبْ پوظىحؽىَىسە « ِەؼئۇٌىَەت ئەذاللي »ٔىڭ ثوٌۇـي وېطەوٍىىىٕي جەوىحٍىّەوحە .ثۇ ئبؼبؼىٌ پطىٕؽىپ « ھبوىّىَەت ئەذاللي »زىٓ ۋەظ ٔەؼىھەت ثەضِەوحە. ٍۇلىطىسىىي ئبٍەجٍەضزىٓ وېَىٓ وەٌگەْ - 5ئبٍەت ـۈثھىؽىع لۇضئبٕٔىڭ ـىسزەجٍىه ۋە لبجحىك ئۇؼٍۇثي ئەوػ ئەجىەْ ئبٍەجٍەضزىٓ ثىطىسۇض:
ِ وى ْم َواقْػعُ ُدوا ََلُْم ُك ال فَِإذَا انْ َسلَ َخ ْاْلَ ْش ُه ُر ْ ي َحْي ُ اٖتُُرُـ فَاقْػتُػلُوا الْ ُم ْش ِرك َ ص ُر ُ وى ْم َو ُخ ُذ ُ ث َو َج ْدُُتُ ُ وى ْم َو ْ اح ُ ور َرِح ٌيم ص ََّل َة َوآَتَػ ُوا الازَكا َة فَ َخلوا َسبِيلَ ُه ْم إِ اف ا ص ٍد فَِإ ْف ًَتبُوا َوأَقَ ُاموا ال ا َم ْر َ اَّللَ َغ ُف ٌ
« ثۇ ِۆھٍەت جوـمبٔساِ ،ۇـطىىالض ( وېٍىفىُ جۈظۈپ ئۇٔىڭغب ذىَبٔەت لىٍغبٔالض )ٔي لەٍەضزە ئۇچطاجؽبڭالض ـۇ ٍەضزە ئۆٌحۈضۈڭالض ،ئەؼىطگە ئېٍىڭالض ،لوضـبڭالض ،ئۇالضٔىڭ ئۆجىسىغبْ ٍوٌٍىطىٕي وۆظىحىپ جۇضۇڭالض ،ئەگەض ئۇالض جەۋثە لىٍؽبٔ ،بِبظ ئولۇؼب ،ظاوبت ثەضؼە ،ئۇالضٔي لوٍۇپ ثېطىڭالض، ـۈثھىؽىعوي ،اﷲ ( جەۋثە لىٍغۇچىالضغب ) ِەغپىطەت لىٍغۇچىسۇض ،ضەھىُ لىٍغۇچىسۇض » ( .) 5 لۇضئبٔسىىي ئەڭ لبجحىك ئۇؼٍۇثحب ثبٍبْ لىٍىٕغبْ ثۇ ئبٍەجٕىڭ لبٔساق ئبذىطالـمبٍٔىمىغب زىممەت لىٍىڭ! ـۇٔساقِ ،ۇـۇٔساق ثىط ئبٍەت « ـۈثھىؽىعوي ،اﷲ ( جەۋثە لىٍغۇچىالضغب ) ِەغپىطەت لىٍغۇچىسۇض ،ضەھىُ لىٍغۇچىسۇض » زەپ ئبذىطالـمبْ .ئىفٍىحىٍگەْ جىً ئېحىجبضى ثىٍەْ ِۇـۇٔساق لبجحىك ئۇؼٍۇة لوٌالٔغبْ ثىط ئبٍەجٕىڭ ئبذىطىسا ئبٌالھ ٔىڭ چەوؽىع ِەغپىطەت لىٍغۇچي ،چەوؽىع ِەضھەِەت لىٍغۇچي ئىىۀٍىىىٕي ئەؼٍىحىٍىپ ئۆجىەْ ئەؼّبئي -ھۇؼٕب، ئبٍەت ھەلمىسىىي ثبضٌىك ـەضھىٍەضٔىڭ زائىطىؽىٕي ثەٌگىٍەپ ثېطىفٕي ِەلؽەت لىٍىسۇ .ئەؼّب ثىٍەْ ئبذىطالـمبْ ثبضٌىك ئبٍەت ۋە ثۆٌەوٍەضِۇ ثۇ ِەلؽەجىە ئىگە .چۈٔىي وبئىٕبجٕىڭ ؼىطى 378
ئىٕؽبٔسا ،ئىٕؽبٕٔىڭ ؼىطى لۇضئبٔسا ،لۇضئبٕٔىڭ ؼىطى ئەؼّبزا ،ئەؼّبٔىڭ ؼىطى ئبٌالھ ٌەثعىسە، ئبٌالھ ٌەثعىٕىڭ ؼىطى ئبٌالھ ٔىڭ ظاجىسا ِۇجەؼؽەٍِۀگەْ .لۇضئبٕٔىڭ ؼىطى ئەؼّبزا ثوٌغبٍٔىمىغب لبضىغبٔسا ،ئبٍەجٍەضٔىڭ ئبذىطىسىىي ئەؼّب ئۇ ئبٍەجٕىڭ ِۀىؽىٕىڭ ؼىطىٕي ئۆظىگە ِۇجەؼؽەٍِەـحۈضگۀسۇض .لۇضئبٔسىىي جىً ئۇؼٍۇثي ئەڭ لبجحىك ثوٌغبْ ئبٍەت ھېؽبثالٔغبْ ثىط ئبٍەت ئبٌالھ ٔىڭ غەفۇض ۋە ضەھىُ ئىؽّي ثىٍەْ ئبذىطالـمبْ ثوٌؽب ،ثۇ ئبضلىٍىك ِۇئّىٓ ِۇھبجبثمب: « ثۇ لۇضئبْ ثىٍەْ ئەِەي لىٍىفٕي ھبٍبت غبٍىؽي لىٍغبْ ئي ِۇئّىٓ! ثۇ ئبٍەجٍەضٔي چۈـىٕىؿ ۋە جەزثىمالؾ جەھەجحە ِۇٔساق ئىىىي ٔۇلحىٕي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍّب :ئەپۇ ۋە ِەضھەِەت! ئۇٔۇجّب، ئۆظىگە ئەڭ چوڭ جۇظووضٌۇلالضٍ ،بِبْ گۇِبٔالض ،ۋاپبؼىعٌىمالضٔ ،بـۈوۈضٌۈوٍەض لىٍىٕغبْ ئبٌالھ ٔىڭ ِەضھەِىحي " ھەض ٔەضؼىٕي ۋە ھەض وىفىٕي " ئۆظ ئىچىگە ئبٌىسۇ .ؼۀّۇ لۇضئبْ ئەذاللي ثىٍەْ ئەذاللالْ ۋە ثۇ چەوؽىع ئەپۇ ۋە ِەضھەِەجحىٓ ؼۀّۇ ئۆظەڭگە چۈـىەْ ٔېؽىۋىٕي ئبي! غەپۇض ۋە ضەھىُ ئىؽّىسىٓ ؼبڭب لبٔچىٍىه ٔېؽىۋە چۈـىۀٍىىي لوٌۇڭغب پۇضؼەت وەٌگۀسە زۈـّۀٍىطىڭگە لبٔساق ِۇئبِىٍە لىٍىسىغبٍٔىمىڭ ثىٍەْ ِەٌۇَ ثوٌىسۇ! » زېّەوحە. زېّىؽىّۇ - 5ئبٍەجحىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ئبٍەت ٍۇلىطىسىىي ثبٍبٔالضٔي جوغطىالٍسىغبْ ِبھىَەجحە:
َوإِ ْف يَػ ْعلَ ُمو َف
ِ أَح ٌد ِمن الْم ْش ِركِي استجارَؾ فَأ َِجره ح اَّت يسمع َك ََّلـ اِ ِ اه ْم قَػ ْوٌـ ََل اَّلل ّتُا أَبْل ْغوُ َمأْ َمنَوُ َذل َ ك ِِبَنػ ُ ُْ َ َ ْ َ َ َ َ َ ُ َ َْ َ َ
« ئەگەض ِۇـطىىالضزىٓ ثىطەض وىفي ؼۀسىٓ ئبِبٍٔىك جىٍىؽە ،ئۇٔىڭغب ثبـپبٔبھ ثوٌغىٓ. ثەٌىىُ ئۇ اﷲ ٔىڭ وبالِىغب لۇالق ؼېٍىپ لېٍىفي ِۇِىىٓ .ئبٔسىٓ ئۇٔي ( جېٕيِ ،ېٍي ) ئبِبْ جبپىسىغبْ جبٍغب ٍەجىۈظۈپ لوٍغىٓ! ئۇالضغب ِۇـۇٔساق ِۇئبِىٍە لىٍغىٓ ،چۈٔىي ئۇالض ( ئىؽالَ زىٕىٕىڭ ھەلىمىحىٕي ) ئۇلّبٍسىغبْ لەۋِسۇض » ( .) 6 ھبوىّىَەت ثىٍەْ ئېّحىھبْ لىٍىٕغبْ ِەزىٕە ئىؽالَ جبِبئىحي « ِەؼئۇٌىَەت ئەذاللي ( جەلۋا ) »غب جبٍبٔغبْ ثىط ھبوىّىَەت ئەذاللي ـەوىٍٍۀسۈضۈـي وېطەن ئىسى .جەۋثە ؼۈضىؽىٕىڭ ثىطىٕچي ثۆٌىىي ثۇ ھەلىمەجٕىڭ ئۆضٔەوٍىطى ثىٍەْ جوٌۇپ جبـّبلحب .ھەجحب ،ثۇٔي ضېئبي ھبٍبجحب ـەوىٍٍۀسۈضۈؾ ئۈچۈْ ئىؽالَ جبِبئىحىٕي لەجئىٍَىه ثىٍەْ ئۆظىٕي پبت -پبت جەوفۈضۈپ جۇضۇـمب ثۇٍطۇٍسۇ .ؼۈضە ئىؽالَ جبِبئىحىگە ثىرەجەضٌىه ِەؼىٍىؽىٕي ئبزاٌەت ۋە ئەذاللي پطىٕؽىپ ئبؼبؼىسا ھەي لىٍىفٕي جەۋؼىَە لىٍىسۇ .وېٍىفىٍّەضگە ضىئبٍە لىٍىؿ ،ھەجحب ئۇضۇؾ ئبؼحىسىّۇ ئەھسىٕبِىٍەضگە ضىئبٍە لىٍىؿ ثۇ پطىٕؽىپالضٔىڭ ئەڭ ئبٌسىسا وېٍىسۇ ( .) 16 - 8ثۇ ثۆٌەوحە ئۈْ - جىٕؽىع ئبلمبْ زەضٍبغب ئوذفبٍسىغبْ ھبٍبجٕىڭ ثىط « ئېّحىھبْ » ئىىۀٍىىي ھەلىمىحي ئبٔب جېّب لىٍىٕغبْ .زوؼحّۇ ،زۈـّۀّۇ ئېّحىھبٔسۇض .ھبوىّىَەجّۇ ئېّحىھبٔسۇضِ ،ۇذبٌىپەجّۇ ھەَ ـۇٔساق. ِۇھىُ ثوٌغبْ ٔەضؼە پەلەت زوؼحٍۇق ئېّحىھبٔسىٕال ئۆجۈپ لبٌّبً ،زۈـّەْ ثىٍەْ لىٍىٕغبْ ؼىٕبلحىّٕۇ غەٌجىٍىه ئۆجۈؾ ۋە ٔەپؽىٕىڭ وەٍٕىگە وىطىپ ھەضىىەت لىٍّبؼٍىك؛ پەلەت ِۇذبٌىپەت ثىٍۀال ئەِەغ ،ھبوىّىَەت /وۈچ ثېطىپ ؼىٕبٌغبْ ۋالىححىّۇ ثۇ ئېّحىھبٔسىٓ غەٌىجىٍىه ئۆجۈؾ؛ ٍولٍۇلمب ؼەثىط لىٍغبٔسەن ِوٌچىٍىممىّۇ ؼەثىط لىٍىپ ،ئۇٔىڭغب ٍېڭىٍىپ لبٌّبؼٍىمحۇض.
379
ؼۈضىٕىڭ ئبٌسىٕمي 37ئبٍىحي ئىجحىّبئىٌ ِىعإٔي ثەضپب لىٍىسۇ ۋە ئىجحىّبئىٌ جەِئىَەجٕي جەـىىً لىٍىسىغبْ پەضلٍىك ئېحىمبزجىىي وىفىٍەضگە ئىؽالَ جبِبئىحىٕىڭ ِەۋجۇت ثوٌۇؾ ؼەۋەثي ثوٌغبْ ئبؼبؼٍىك پطىٕؽىپالضزا ٍوي لوٍۇٌّبٍسىغبٍٔىمي ھەلىمىحىٕي ثىٍسۈضىسۇ. « اﷲ ٔىڭ ِەؼجىسٌىطىٕي ئبۋات لىٍىفي ئبٌالھ لب ـېطىه لوـمبٔالضٔىڭ ئىفي ئەِەغ » زېگەْ - 17ئبٍەت پەلەت ئۆظ زەۋضىٕىڭ لىڭغىط چۈـۀچىؽىگىال ئەِەغ ،وۈٔىّىعزىىي لىڭغىط چۈـۀچىٍەضگىّۇ ذىحبة لىٍّبلحبٍ .ۀي ـېطىه ِەۋجۇت ثوٌغبْ ھەض ٍەضزە ئىجبزەت ثوٌّبٍسىغبٍٔىمي ثبٍبْ لىٍىّٕبلحب. ھبٍبت جۈپحۈظ ٍوٌسا زاۋاَ لىٍّبٍسۇ ،ثۇ ٍوي ئەگطى -جولبٍٍىمالض ثىٍەْ جوٌۇپ جبـمبْ. ِۇئّىٕٕىڭ ئىّبٔي زائىُ ئېّحىھبْ لىٍىٕىپ جۇضۇٌىسۇ .ھەظضىحي ئبزەِگە ئوذفبؾ ئىجٍىػ ثىٍەْ، ھەظضىحي ٔۇھمب ئوذفبؾ جۇپبْ ثىٍەْ ،ھەظضىحي ئىجطاھىّغب ئوذفبؾ ئوت ثىٍەْ ،ھەظضىحي ئىؽّبئىٍغب ئوذفبؾ جبْ ثىٍەْ ،ھەظضىحي ٍبلۇپمب ئوذفبؾ پەضظۀث ئوجي ثىٍەْ ،ھەظضىحي ٍۈؼۈپىە ئوذفبؾ ئبٍبي ثىٍەْ ،ھەظضىحي ئبؼىَەگە ئوذفبؾ ئېطى ثىٍەْ ،ھەظضىحي ِۇؼبغب ئوذفبؾ ھبوىّىَەت ثىٍەْ ،ھەظضىحي زاۋۇزلب ئوذفبؾ ؼەٌحۀەت ثىٍەْ ،ھەظضىحي ٍەھَبغب ئوذفبؾ لۇضثبْ ثوٌۇؾ ثىٍەْ ؼىٕىٍىسۇ .ھەض وىفىٕىڭ ٍبٔغىٕسا لۇجمۇظۇپ چىمىسىغبْ ٔەضؼىٍىطىٕىڭ جىعىٍّىىي پەضلٍىك ثوٌىسۇِ .ۇھىُ ثوٌغبْ ٔەضؼە ئۆظىڭىعگە ذبغ ثوٌغبْ لۇجمۇظۇـمب جېگىفٍىه ٔەضؼىٍەضٔىڭ جىعىٍّىىىسۇض .ؼىع ئۈچۈْ ٍبٔغىٕسا ئەڭ ثبـحب لۇجمۇظۇپ چىمىفمب جېگىفٍىه ثوٌغبْ ٔەضؼە ٔېّە؟ ئىّبٔىڭىعِۇ ،ضوھىڭىعِۇ ،جىؽّىڭىعِۇِ ،ېٍىڭىع، ئبٍبٌىڭىعِۇ ،ئۇضۇق -جۇلمبٍٔىطىڭىعِۇ ،لەثىٍىڭىعِۇ ،ئۆٍىڭىعِۇ ،ئىفىڭىعِۇ؟ ئەؼٍىسە ٍۇلىطىسىىي ؼوئبٌٕىڭ ئبضلىؽىغب « ؼىع ئۈچۈْ ئەڭ ذەٍطٌىه ثوٌغبْ ٔەضؼە ٔېّە؟ » زېگەْ ؼوئبي ٍبجّبلحب. جۆۋۀسىىي ئبٍەت ثۇ ؼوئبي لبٔساق لىٍؽبق جوغطا جبۋاة ثېطەٌەٍسىغبٍٔىمىّىعٔي وۆضؼەجّەوحە:
ِ ِ ِ وىا َوَِتَ َارةٌ ََتْ َش ْو َف اج ُك ْم َو َعش َّيتُ ُك ْم َوأ َْم َو ٌاؿ اقْػتَػَرفْػتُ ُم َ قُ ْل إ ْف َكا َف آَ ََب ُؤُك ْم َوأَبْػنَا ُؤُك ْم َوإ ْخ َوانُ ُك ْم َوأ َْزَو ُ ِِ ِ ٍ ب إِلَي ُكم ِمن اِ ِِ ِ اَّللُ ِِب َْم ِرهِ َو ا صوا َح اَّت ََيِِْتَ ا َك َس َاد َىا َوَم َساك ُن تَػ ْر َ اَّلل َوَر ُسولو َوج َهاد ِٓت َسبِيلو فَػتَػَربا ُ ب ْونَػ َها أ َ اَّللُ َح ا ْ ْ َ ِِ ِ ي ََل يَػ ْهدي الْ َق ْوَـ الْ َفاسق َ ئېَحمىٕىي « ،ئەگەض ؼىٍەضٔىڭ ئبجبڭالض ،ئوغۇٌٍىطىڭالض ،لېطىٕسىفىڭالض ،ذوجۇٍٔىطىڭالض ،ئۇضۇق ـ جۇغمبٍٔىطىڭالض ( ھەِسە ئۇالضزىٓ ثبـمىالض ) ،جبپمبْ پۇي ـ ِبٌٍىطىڭالض ،ئبلّبً لېٍىفىسىٓ لوضلمبْ جىجبضىحىڭالضٍ ،بذفي وۆضىسىغبْ ئۆٍٍىطىڭالض ؼىٍەض ئۈچۈْ اﷲ جىٓ ،اﷲ ٔىڭ ضەؼۇٌىسىٓ ۋە اﷲ ٔىڭ ٍوٌىسا جىھبز لىٍىفحىّٕۇ /ثبضٌىك جىطىفچبٍٔىك وۆضؼىحىفحىّٕۇ ؼۆٍۈٍِۈن ثوٌؽب ( ٍۀي ـۇالض ثىٍەْ ثوٌۇپ وېحىپ ،اﷲ ٔىڭ ضەؼۇٌىغب ٍبضزەَ ثەضِىؽەڭالض ) ،ئۇ ھبٌسا ؼىٍەض جبوي اﷲ ٔىڭ ئەِطى وەٌگىچە وۈجۈڭالض ،اﷲ پبؼىك لەۋِٕي ِ /ەؼئۇٌىَەجؽىعٌىه ثىٍەْ ِۇئبِىٍە لىٍغۇچىالضٔي جوغطا ٍوٌغب ثبـٍىّبٍسۇ /ھىساٍەت لىٍّبٍسۇ » ( .) 24 لۇضئبْ ِۇئّىٍٕەضٔي ئۆظىٕي جەوفۈضۈپ جۇضۇـمب زەۋەت لىٍغبٔسا ،ئۇالضغب ثۀي ئىؽطائىٍٕىڭ ٍەھۇزىٍَىفىؿ ،ئىؽەۋىٍەضٔىڭ ذىطىؽحىَبٍٔىفىؿ لەزەَ ثبؼمۇچٍىطىسىٓ ئۆضٔەوٍەض وۆضؼىحىسۇ ( .) 34 - 30ثۇِ ،ۇؼۇٌّبٔالضغب « ٍەھۇزىٍَەـّەڭالض ۋە ذىطىؽحىَبٔالـّبڭالض! » ئبگبھالٔسۇضۇـي ئىسى .ثۇ ثۆٌەوحە ؼۆظٔىڭ ٍەھۇزىٍَىفىؿ ۋە ذىطىؽحىَبٍٔىفىؿ ئۆضٔەوٍىطىسىٓ وېَىٓ « ئي ئىّبْ ئېَحمبٔالض! » ( ) 34زەپ ِۇئّىٍٕەضگە لبضىحىٍغبٍٔىمي ثۇٔىڭ زەٌىٍي. 380
ئىمحىؽبزىٌ ِەؼئۇٌىَەت ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثۆٌەوحە ،ئۆظىٕي جبِبئەجٕىڭ ثىرەجەضٌىه ۋەظىپىؽىسىٓ ذبٌىٌ جۇجّبلچي ثوٌغبْ ثبٍالضغب ئەذاللي ِەؼئۇٌىَىحي ،ثبـمۇضغۇچىالضغب وىطىّٕىڭ جەلؽىٍّىٕىفىسە ئبزاٌەجٕي ٔەظەضزىٓ ؼبلىث لىٍّبؼٍىك ِەؼئۇٌىَىحي ئەؼىەضجىٍىسۇ ( ،35 - 34 .) 60 ئىؽالَ جبِبئىحىٕىڭ ئەظاٌىطى جېٕي ۋە ِېٍي ثەزىٍىگە ئەلىسىؽىٕي ھىّبٍە لىٍىفحب ثوـبڭٍىك لىالٌّبٍسۇ .ؼۈضىسە ثۇٔساق لىٍغۇچىالض لبجحىك ثىط جىً ئۇؼٍۇثي ثىٍەْ جۀمىحٍىٕىسۇ .ثۇالضٔىڭ ئىچىسە ئىىىي ٍۈظٌىّىچىٍىىي ئېٕىك ثوٌغبٔالض ئىؽالَ جبِبئىحي جەضىپىسىٓ وەؼىىٓ ۋە ئېٕىك ثىط ئىپبزە ثىٍەْ چەجىە لېمىٍىسۇ ( .) 123 - 38 جەۋثە ؼۈضىؽىّۇ ذۇززى ئۀفبي ؼۈضىؽىگە ئوذفبؾ « ئۇضۇؾ ئەذاللي » ھەلمىسە جوذحبٌغبْ ؼۈضىٍەضزىٓ ثىطى ثوٌۇپِ ،ۇئّىٍٕەضگە ئبٌالھ ٍوٌىسا ئۇضۇؾ لىٍىفٕىڭ ِۇئەٍَەْ پطىٕؽىپٍىطى ثبضٌىمىٕي ثىٍسۈضىسۇ .ئبٌالھ ٍوٌىسىىي ئۇضۇؾ ثبـمب ئۇضۇـالضغب ئوذفىّبٍسۇ .ئبٌالھ ٔبِي ثىٍەْ ٍوٌغب چىممبٔسا ،ثۇ ؼەپەضگە ئبجالٔغۇچىالضغب ٍۈوٍۀگەْ ِەؼئۇٌىَەجٍەض ثوٌىسۇ .ثۇ ِەؼئۇٌىَەجٍەضٔي ئبزا لىٍغۇچىالضغب جۀٕەت ثىٍەْ ذۇؾ ثىفبضەت ثېطىٍىسۇ .ثۇ ِەؼئۇٌىَەجٕىڭ ئەڭ ئبٌسىسا لوثۇي لىٍىٕغىسەن ثىط ئۆظضە ثوٌّبً جۇضۇپ ،ئبٌالھ ٍوٌىسىىي جىھبجحىٓ لېچىؿ وەٌّەوحە .ثۇ ئىىىي ٍۈظٌىّىچىٍەض لىٍىسىغبْ ثىط ئىفحۇض ( .) 80 - 73لەٌجىسە وېؽەي ثوٌغبْ ثەظىٍەض ئبٌالھ ٍوٌىسا جىھبزلب چىمّبلچي ثوٌغبٔالضغب « ثۇ ئىؽؽىمحب ئۇضۇـمب چىمّبڭالض! » زېگۈزەن زەضىجىسە ھبوبۋۇضٌىفىپ وەجىۀىسى .لۇضئبْ ئۇالضغب ِۇٔساق جبۋاة ثېطىسۇ « :جەھۀٕەِٕىڭ ئوجي جېرىّۇ لىعىمحۇض » ( .) 81 ھەض ئىّبْ ئۆظىٕي ئەِەٌىٌ ھەضىىەجحە ٔبِبٍەْ لىٍىسۇٔ .ىفبق -ئېحىمبزجىىي ئىىىي ٍۈظٌىّىچىٍىه ئىٍٍىحىسۇض .ثۇ وېؽەٌٕي ئەڭ ٍبذفي ـەوىٍسە ٔبِبٍەْ لىٍىسىغبْ ئبِىً ٍۀىال ئەِەٌىٌ ھەضىىەجحۇض .ثۇ ؼۈضە ٔىفبق ھەلمىسە « ضوھي ئبٔبٌىعى » ئېٍىپ ثبضغبْ ٔبزىط ؼۈضىٍەضزىٓ ثىطى ثوٌۇپِ ،ۇٔبپىمالضٔي ٔەق ِەٍسأسا جۇجۇۋېٍىفٕىڭ ٍوٌٍىطىٕي وۆضؼىحىپ ثېطىؿ ثىٍەْ ثىطگە، ٔىفبلٕىڭ جەثىئىَىحي ھەلمىسە ئۆظ زەۋضىسىٓ جبٍٔىك ئۆضٔەوٍەض ثېطىسۇِ .بٔب ثۇ ثۆٌەن ئبضىؽىسا ذىحبة ثىۋاؼحە ھبٌسا ضەؼۇٌۇٌالھمب لبضىحىٍىسۇ ۋە ئبظاضٌىغبْ جۈؼحە جۆۋۀسىىي ئىفٕي لىٍىفحىٓ جوؼىسۇ:
وََل تُص ِل علَى أَح ٍد ِمْنػهم مات أَب ًدا وََل تَػ ُقم علَى قَػ ِِبهِ إِنػاهم َك َفروا َِب اَّللِ ورسولِِو وماتُوا وىم فَ ِ اس ُقو َف ََ ُ َ َ َ ُ ْ َ َ ّ َ َ ُْ َ َ َ َ ْ َ ْ ُْ ُ
« ؼەْ ئۇالضٔىڭ ئبضىؽىسىٓ ئۆٌگەْ ھېچجىط ئبزەِٕىڭ ٔبِىعىٕي چۈـۈضِىگىٓ ،ئۇٔىڭ لەثطىؽي ئۈؼحىسىّۇ جۇضِىغىٓ .چۈٔىي ئۇالض اﷲ ۋە اﷲ ٔىڭ ضەؼۇٌىغب جۇظووضٌۇق لىٍسى ۋە پبؼىك ھبٌىحي ثىٍەْ ئۆٌسى » ( .) 84 لۇضئبٔسا وۆپ ئۇچطاٍسىغبْ ٍبذفىٕي ٍبِبٔسىٓ ئبٍطىَسىغبْ ؼبپ ئەلىً ثەضپب لىٍىؿ ئۇؼٍۇثي ثۇ ؼۈضىسىّۇ ئوضۇْ ئبٌغبْ .ئىىىي ٍۈظٌىّىچىٕي ئىىىي ٍۈظٌىّىچي ثوٌّىغبٔالضزىٓ ئبٍطىؿ ئۈچۈْ جۆۋۀسىىي ئبٍەجٍەضزىٓ چىمىطىسىغبْ ذېٍي وۆپ ؼبۋاق ثبض:
لَيس علَى الضع َف ِاء وََل علَى الْمربى وََل علَى الا ِذين ََل ََِي ُدو َف ما يػْن ِف ُقو َف حرج إِ َذا نَصحوا ِاَّللِ َ َ َ َْ َ َ َ ْ َ َ ََ ٌ َُ َ ُ َ اِ اَّلل َغ ُف ِ ورسولِِو ما علَى الْمح ِسنِ ِ ِ ِ ت ََ ُ َ َ ُ ْ َ ين إِذَا َما أَتَػ ْو َؾ لتَ ْحملَ ُه ْم قُػ ْل َ ي م ْن َسبِ ٍيل َو اُ ٌ ور َرح ٌيم (َ )91وََل َعلَى الذ َ ِ ِ ََل أ َِج ُد ما أ ِْ يض ِم َن الد ْام ِع َحَزًًن أاََل ََِي ُدوا َما يػُْن ِف ُقو َف ()92 َْتلُ ُك ْم َعلَْيو تَػ َولاْوا َوأ َْعيُػنُػ ُه ْم تَف ُ َ 381
ئبجىعالض ( ٍۀي ٍبـبٔغبْ ثوۋاٍالض ) ،وېؽەٌٍەض ،ئىٕفبق لىٍىؿ ئۈچۈْ ؼەضپ لىٍغۇزەن ٔەضؼە جبپبٌّىغبٔالض ( /جىھبزلب چىمىفمب ) ذىطاجەت جبپبٌّىغبٔالض اﷲ لب ۋە اﷲ ٔىڭ ضەؼۇٌىغب ؼبزىك ثوٌؽىال ئۇالض جبۋاثىبضٌىممب جبضجىٍّبٍسۇٍ ،بذفي ئىؿ لىٍغۇچىالضٔي ئەٍىجٍەـىە ٍوي ٍولحۇض ،اﷲ ِەغپىطەت لىٍغۇچىسۇضٔ ،بھبٍىحي ِېھطىجبٔسۇضٍ .ۀە ِۇٔساق وىفىٍەضٔىّۇ ئەٍىجٍەـىە ٍوي ٍولحۇضوي ،ئۇالض ( جىھبزلب چىمىؿ ئۈچۈْ ) ؼۀسىٓ ئۇالغ ؼوضاپ وەٌگۀسە ( ،ئۇالضغب ؼەْ ) « ِېٕىڭ ؼىٍەضٔي جەِىٍٕەٍسىغبْ ئۇالغٍىطىُ ٍوق » زېسىڭ؟ ئۇالض ( جىھبزلب چىمىفمب ) ؼەضپ لىٍىسىغبْ ٔەضؼە جبپبٌّىغبٍٔىمٍىطى ئۈچۈْ غەِىىٓ ،وۆظٌىطىسىٓ ٍبؾ جۆوىەْ ھبٌسا لبٍحىفحي ،ئۇالضغب ئەٍىجٍەؾ ٍولحۇض ( .) 92 - 91 لۇضئبٕٔىڭ ثۇ ِۇئبِىٍىؽي ٔبھبٍىحي ظىً ۋە ئىٕچىىە ثوٌۇپ ،پەلەت ٍبذفىٕي ٍبِبٔسىٓ ئبٍطىفٕي ئۆگىحىپال لبٌّبؼحىٓ ،ـۇٔىڭ ثىٍەْ ثىطگە ئىىىي ٍبِبْ ئىچىسىٓ جېرىّۇ ئبظ ٔبچبض ٍ /بِبْ ثوٌغبٕٔىّۇ ئبٍطىفٕي ئۆگىحىسۇ .ثۇ ثىعگە ھەظضىحي ئۆِەضگە ٔىؽجەت لىٍىٕغبْ ـۇ ؼۆظٌەضٔي ئەؼٍىحىسۇ « :ئەلىٍٍىك ثوٌۇؾ ٍبذفىٕي ٍبِبٔسىٓ ئبٍطىؿ ئەِەغ .ثەٌىي ئۇ ،ئىىىي ٍبِبْ ئبضىؽىسىٓ جېرىّۇ ئبظ ٍبِبْ ثوٌغبٕٔي ئبٍطىپ چىمىفحۇض » .جۆۋۀسىىي ئبٍەت ئىىىي ٍبِبْ ئبضىؽىسا جېرىّۇ ئبظ ظىَبٍٔىك ثوٌغبٕٔي ئبٍطىفٕي ئۆگىحىسىغبْ ثىط ٔەؼىھەت ؼۈپىحىسە ئولۇٌىفي وېطەن:
ِ اَّللُ َعلِ ٌيم َح ِك ٌيم اَّللُ َعلَى َر ُسولِِو َو ا ود َما أَنْػَزَؿ ا اب أ َ َج َد ُر أاََل يَػ ْعلَ ُموا ُح ُد َ َشد ُك ْفًرا َون َفاقًا َوأ ْ ْاْل َْعَر ُ
« ئەئطاثىالض وۇفطى ۋە ئىىىي ٍۈظٌىّىچىٍىىحە ( ثبـمىالضغب لبضىغبٔسا ) جېرىّۇ چىڭ جۇضىسۇ. ( ئۇالض ) اﷲ ضەؼۇٌىغب ٔبظىً لىٍغبْ ھبٍبت ـەوٍىٕىڭ چەن -چېگطىؽىٕي ثىٍىؿ ۋە چۈـىٕىپ ٍېحىفحە ثبـمىالضغب لبضىغبٔسا ئبضلىسا جۇضىسۇ ،اﷲ ثۇ ھەلىمەجٕي ٔبھبٍىحي ٍبذفي ثىٍگۈچىسۇض، ھېىّەت ثىٍەْ ئىؿ لىٍغۇچىسۇض » ( .) 97 ئبٍەجحە « ـەھەضٌىه ِ /ەزۀىٌ » ِۇئبِىٍە ثىٍەْ « چەت ٍبلىالض /چۆي » ِۇئبِىٍىؽي ؼېٍىفحۇضِب لىٍىٕغبْ .ثۇ ئبٍەت « چەت ٍبلىالض /چۆي » ئەؼىىٕىڭ « ـەھەضٌىه ِ /ەزۀىٌ » ٍبِبٔسىٓ جېرىّۇ ثەجحەض ئىىۀٍىىىٕي ثىٍسۈضىسۇ .چۈٔىي « چەت ٍبلىالض /چۆي »ٔىڭ ئەؼىىؽي ثبجىً ۋە ئبظغۇْ ثوٌۇؾ ثىٍەْ ثىطگە لوپبي ،لبالق ۋە جەضثىَەؼىع وېٍىسۇ. ؼۈضە ثۇ ثبٍبٔالضزىٓ وېَىٓ ؼۆظٔي ـۇٔساق ثىط ٔۇلحىغب وەٌحۈضىسۇوي ،ئۇ « جبؾ زەي جبٍىغب لوٍۇٌغبْ » ٔۇلحىسۇض:
اَّللُ َعملَ ُك ْم ور ُسولُوُ والْم ْؤِمنُو َف و َستُػردو َف إِ ََل َع ِاَل الْغَْي ِ اه َادةِ فَػيُػنَػبِّئُ ُك ْم ِِبَا ب َوالش َ َوقُ ِل ْاع َملُوا فَ َسيَػَرى ا َ َ َ َ ُ َ َ ُكْنػتُ ْم تَػ ْع َملُو َف ( ئۇالضغب ) ئېَحمىٕىي ( « ،ذبٌىغبْ ) ئەِەٌٍەضٔي لىٍىڭالض ،لىٍغبْ ئەِەٌىڭالضٔي اﷲ ،اﷲ ٔىڭ ضەؼۇٌي ۋە ِۇئّىٍٕەض وۆضۈپ جۇضىسۇٔ .ىھبٍىحىسە ٍوـۇضۇْ ۋە ئبـىبضا ( ٔەضؼىٍەضٔي ) ثىٍگۈچي ( اﷲ ) ٔىڭ زەضگبھىغب لبٍحۇضۇٌىؽىٍەض ،اﷲ لىٍّىفىڭالضٔي ؼىٍەضگە ذەۋەض لىٍىسۇ » ( .) 105 ؼۈضىسە پەلەت ئىىىي ٍبِبْ /ظىَبْ ئىچىسىٓ ئەڭ ئبظ ٍبِبْ /ظىَبٕٔي جبٌالپ ئبٍطىفٕىال ئۆگىحىسىغبْ ئبٍەجٍەض ئوضۇْ ئېٍىپال لبٌّبؼحىٍٓ ،ۀە ئىىىي ٍبذفي ئىچىسىٓ جېرىّۇ ٍبذفىؽىٕي لبٔساق ئبٍطىَسىغبٍٔىمىّىعٔي ئۆگىحىسىغبْ ئبٍەجٍەضِۇ ئوضۇْ ئبٌىسۇ .ئىىىي ٍبذفي ئبضىؽىسا جېرىّۇ ٍبذفي ثوٌغىٕي زائىُ ئبوحىپ ثوٌغبْ ٍبذفىسۇض .پبؼؽىپ ٍبذفي زائىُ ئبوحىپ ٍبذفىسىٓ
382
وېَىٓ جۇضىسۇ .ثۇٔىڭ جەثىئىٌ ٔەجىجىؽي ؼۈپىحىسە ئەڭ چوڭ ِۇوبپبجّۇ ئبوحىپ ٍبذفىالضغب ثېطىٍّەوحە .جۆۋۀسىىي ئبٍەت ثۇ ھەلىمەجٕي ثبٍبْ لىٍّبلحب:
ِِ ِ اَّللِ فَػيَػ ْقتُػلُو َف َويػُ ْقتَػلُو َف ي أَنْػ ُف َس ُه ْم َوأ َْم َوا ََلُْم ِِبَ اف ََلُُم ْ إتَناةَ يػُ َقاتِلُو َف ِٓت َسبِ ِيل ا إِ اف ا اَّللَ ا ْشتَػَرى م َن الْ ُم ْؤمن َ اْل َِْن ِيل والْ ُقرآَ ِف ومن أَو َْت بِعه ِدهِ ِمن اِ و ْع ًدا َعلَْي ِو َحقًّا ِٓت التػ ْاوراةِ و ِْ استَػْب ِش ُروا بِبَػْيعِ ُك ُم الا ِذي ََبيَػ ْعتُ ْم بِِو َ ْ ََ ْ ْ َْ اَّلل فَ ْ َ َ َ َ ِ ِ اٖتَ ِام ُدو َف ال اسائِ ُحو َف الاراكِعُو َف ال اساج ُدو َف ْاْلَِم ُرو َف ك ُى َو الْ َف ْوُز الْ َع ِظ ُيم ( )111التاائِبُو َف الْ َعابِ ُدو َف ْ َوذَل َ اٖتافِظُو َف ِٖت ُد ِ ِ ِِ ود اِ ِ ي ()112 اَّلل َوبَ ّش ِر الْ ُم ْؤمن َ َِبلْ َم ْع ُروؼ َوالن ُ ُ ااىو َف َع ِن الْ ُمْن َك ِر َو َْ
« ـۈثھىؽىعوي ،اﷲ ٍوٌىسا جەڭ لىٍغبْ ،ئۆٌحۈضگەْ ۋە ئۆٌحۈضۈٌگەْ ِۇئّىٍٕەضزىٓ اﷲ ئۇالضٔىڭ جبٍٔىطىٕيِ ،بٌٍىطىٕي ئۇالضغب جۀٕەجٕي ثېطىپ ؼېحىۋاٌسى .ثۇ اﷲ ٔىڭ جەۋضاجحب ،ئىٕجىٍسا ۋە لۇضئبٔسا ثەضگەْ ۋەزىؽىسۇض ،ۋەزىؽىگە اﷲ جىّٕۇ ثەن ۋاپب لىٍغۇچي وىُ ثبض؟ ئۇٔسالحب لىٍغبْ ثۇ ؼوزاڭالضزىٓ ذۇـبي ثوٌۇڭالضِ ،بٔب ثۇ ظوض ِۇۋەپپەلىَەجحۇض. ثۇ ،لبچبْ ثىط گۇٔبھ ئۆجىۈظۈپ لبٌؽب زەضھبي پۈجۈْ ۋۇجۇزى ثىٍەْ اﷲ لب ٍۈظٌىٕىپ جەۋثە لىٍغۇچىالضٔىڭ ،پەلەت اﷲ لىال ئىجبزەت لىٍغۇچىالضٔىڭ ( ،اﷲ لب ) ھەِسۇؼبٔب ئېَحمۇچىالض ،ئۇٔىڭ ضاظىٍىمىٕي لوٌغب وەٌحۈضۈـٕي ِەلؽەت لىٍغبٔالضٔىڭ ،ضوظا جۇجمۇچىالضٔىڭ ،پەلەت اﷲ ئبٌسىسىال ئىگىٍىپ ،پەلەت ئۇٔىڭ ھوظۇىسىال ؼەجسە لىٍغۇچىالضٔىڭٍ ،بذفي ۋە جوغطا ثوٌغبْ ئىفالضغب زەۋەت لىٍىپٍ ،بِبْ ئىفالضزىٓ جوؼمۇچىالضٔىڭ ،اﷲ ٔىڭ ثەٌگىٍىّىٍىطىگە ضىئبٍە لىٍغۇچىالض ( ٍۀي اﷲ ٔىڭ ثېىىحىەْ پەضظٌىطىٕي ئبزا لىٍىپٔ ،ەھَي لىٍغبْ ئىفٍىطىسىٓ ٍبٔغۇچىالض )ٔىڭ ِۇۋەپپىمىَىحىسۇض .ثۇ ذۇـرەۋەضٔي ِۇئّىٍٕەضگە ٍەجىۈظگىٓ » ( .) 112 - 111 ثۇ ؼۈضىٕىڭ - 119ئبٍىحىسىىي ثىط جۈٍِە وىفىٕىڭ زىممىحىٕي جبضجىسۇ « :ؼبزىمالض ثىٍەْ ثىٍٍە ثوٌۇڭالض! » ،ثۇ جۈٍِە « ؼبزىمالضزىٓ ثوٌۇڭالض! » ـەوٍىسىّۇ وېٍىفي ِۇِىىٓ ئىسى .ھەجحب « ؼبزىك ثوٌۇڭالض! » ـەوٍىسىّۇ وېٍىفي ِۇِىىٓ ئىسىٌ .ېىىٓ ئۇٔساق ـەوىٍسە ئەِەغ « ؼبزىمالض ثىٍەْ ثىٍٍە ثوٌۇڭالض! » ـەوٍىسە وەٌگەْ .ثۇ ئىالھىٌ ئەِىط ثىعگە ئەؼٍىحىسىغبْ ٔۇضغۇْ ٔەضؼىٍەضٔىڭ ثېفىسا ؼبزالەت وېٍىسۇ .ؼبزىك ثوٌۇؾ ؼبزالەجٕي ؼبلالپ لېٍىفحىٓ ئوڭبً. ؼبزالەجٕي ؼبلالپ لېٍىؿ ؼبزىك ثوٌۇـحىٓ لىَىٓ .ثۇ لېَٕچىٍىمٕي ٍېڭىفٕىڭ ٍوٌي ؼبزىمالض ثىٍەْ ثىٍٍە ثوٌۇـحۇض .وىفي ؼبزىمالضٔىڭ ئىچىسە ثوٌغبٔسا ؼبزالەجٕي ؼبلالپ لبٌغىٍي ثوٌىسۇ .ئۆظ ئبٌسىغب ٍبٌغۇظ ثوٌغبْ ۋالحىڭىعزا ؼۇٔىسىغبْ ؼبزالەت جېطىىىڭىع ثبـمىالض ثىٍەْ ثىطگە ثوٌغبٔسا جېرىّۇ وۈچٍۈن ثوٌىسۇ .ؼبزىمىحىڭىعگە لبضىحىٍغبْ ثۇظغۇٔچىٍىك ذبضاوحېطزىىي ھەض ذىً ۋەؼۋەؼىٍەضگە ئۆظىڭىع ٍبٌغۇظ لبضـي جۇضاٌّبؼٍىمىڭىع ِۇِىىٓ .ئەِّب ؼبزىمالض ثىٍەْ ثىٍٍە ثوٌغبٔسا، ئۇٔىڭغب لبضـي پۇت جىطەپ جۇضاالٍؽىع. لۇضئبْ ِۇئّىٕٕىڭ ئىّبٔىٕي ئبـۇضىسۇ ،ثۇٔىڭسا لىٍچىٍىه ـۈثھە ٍوقٌ .ېىىٓ ئېٕىك ثوٌغبْ ٍۀە ثىط ٔەضؼە ثبضوي ،ئۇ ثوٌؽىّۇ لەٌجىٕي وېؽەٌٍىه لبپالپ وەجىۀٍەضٔىڭ وېؽىٍىٕي جېرىّۇ وۈچەٍحىسۇ .ثۇ لۇضئبٕٔىڭ ِۆجىعىۋى ذۇؼۇؼىَەجٍىطىسىٓ ثىطى .ثۇ ئبالھىسىٍىىٕي لۇضئبْ « ِەؼبٔي » زەپ ئبجبٍسۇ .لوـّبق ۋە ظىحٍىك پەلەت ٍبضىحىٍغبْ ـەٍئىٍەضزىال ئەِەغ ،لۇضئبٕٔىڭ ِۇھبجبثىٕىڭ ِەٍسأىغب ِبغ ھبٌسا ئۆظ جەؼىط وۈچىٕي ٔبِبٍەْ لىٍىسۇ .لېٕي ثۇ ئبٍەجٕي ئولۇپ ثبلبٍٍي: 383
اِ اًن َوُى ْم ت ُس َورةٌ فَ ِمْنػ ُه ْم َم ْن يَػ ُق ُ ين آَ َمنُوا فَػَز َادتْػ ُه ْم إِّيَ ً وؿ أَي ُك ْم َز َادتْوُ َى ِذهِ إِّيَ ً َوإِذَا َما أُنْ ِزلَ ْ اًن فَأَاما الذ َ اِ ِِ ِ ض فَػَز َادتْػ ُه ْم ِر ْج ًسا إِ ََل ِر ْج ِس ِه ْم َوَماتُوا َوُى ْم َكافُِرو َف ()125 ين ِٓت قُػلُوِب ْم َمَر ٌ يَ ْستَػْبش ُرو َف (َ )124وأَاما الذ َ
( لۇضئبٔسىٓ ) ثىطەض پبضچە ٔبظىً لىٍىٕؽب ،ئۇالضٔىڭ ئبضىؽىسا « :ثۇ ( ٍۀي پبضچە ) لبٍؽىڭالضٔىڭ ئىّبٔىٕي وۈچەٍححي؟ » زەٍسىغبٔالض ثبضِ .ۇئّىٍٕەضگە وېٍىسىغبْ ثوٌؽبق ،ثۇ ( ٍۀي پبضچە ) ئۇالضٔىڭ ئىّبٔىٕي وۈچەٍححي ،ئۇالض ( ؼۈضىٕىڭ ٔبظىً ثوٌۇـىسىٓ ) ذۇـبي ثوٌىسۇ ،ثۇ ذۇـرەۋەضٔي ثىط -ثىطىگە ٍەجىۈظىسۇ. زىٍٍىطىسا وېؽەي ثبضالض ( ٍۀي ِۇٔبپىمالض ) غب وېٍىسىغبْ ثوٌؽبق ،ثۇ ( پبضچە ) ئۇالضٔىڭ وۇفطىغب وۇفطى لوـىسۇ ( ٍۀي ئۇالض ِۇٔبپىمٍىمحب جېرىّۇ ئەظۋەٍٍەٍسۇ ،جېرىّۇ گۇِطاھٍىفىسۇ )، ئۇالض گېٍىغىچە پبجمبْ وۇپطى پبجمىمىسا وبپىط پېحي ئۆٌىسۇ ( .) 125 - 124 ؼۈضىسىىي ئبٌالھ ٔىڭ « ثىط ئىىۀٍىىي ،ثبلىٌ ،ھەض ٔەضؼىٕي وۆضۈپ جۇضغۇچيٍ ،ىگبٔە ٔىجبزوبضِ ،ەغپىطىحي چەوؽىع ،ئەڭ لۇزضەجٍىه ،جەۋثىٍەضٔي زائىُ لوثۇي لىٍغۇچي » زەپ جؤۇـحۇضغبْ جۈٍِىٍەض پەلەت ئىٕؽبٕٔىڭ ئبٌالھ لب ِۇھحبج ئىىۀٍىىىٕي ئىپبزىٍەپال لبٌّبؼحىٓ، ٍۀە ئىٕؽبٕٔىڭ ثۀسىٍىه ـەضىپىگە ئىگە ثىط ِۆجىۋەض ِەۋجۇزىَەت ؼۈپىحىسە ھۆض ۋە ئەضوىٓ ئىىۀٍىىىٕىّۇ ۋاؼحىٍىك ـەوىٍسە ئىّب لىٍىسۇ .ثۇ ،ئىٕؽبٕٔىڭ « ِەْ »ٌىه ،جبضىد ،زوؼث - ٍبضەْ ،لەثىٍەِ ،بي ِ -ۈٌۈن ،ئۆضپ -ئبزەت ...لبجبضٌىك ئىچىي ۋە جبـمي ثېؽىّالضزىٓ لۇجۇٌۇؾ ٍوٌىٕي ئېچىپ ثېطىسىغبْ ثىط ھۆضٌۈن ٍوٌىسۇض .وىفي ثۇ ھۆضٌۈن ۋە ذبجىطجەٍِىه جۇٍغۇؼىٕي وۈچ، پۇي -پۈچەن ،ئەِەي ِ -ۀؽەپ ۋەٍبوي ثبـمب ئۇؼٍۇة ثىٍەْ ئەِەغ ،ئبٌالھ ثىٍەْ لىٍغبْ ئىحبئەت ئەھسىؽي ؼبٍىؽىسە لوٌغب وەٌحۈضىسۇ .ئەھسە جۈظگۈچي جەضەپٍەضزىٓ ثىطؼي ئبٌالھ ثوٌغبْ ثىط وېٍىفىُ ئىٕؽبْ ئۈچۈْ ھەضگىعِۇ ۋاظوەچىىٍي ثوٌّبٍسىغبْ ثىط ـەضەپ ،ھۆضٌۈن ۋە ذبجىطجەٍِىه وبپبٌىحىسۇض. ؼۈضە ،ۋەھىٌ ثىٍەْ ِۇٔبؼىۋەجٍىه ثۆٌەوحىٓ وېَىٓ ،ئبٌالھ ضەؼۇٌىٕي ئبٌەٍِەضگە ضەھّەجٕىڭ جەجەٌٍىؽي لىٍغبْ ،چەوؽىع ـەپمەت ۋە ِەضھەِەجٕىڭ ئىپبزىؽي ِبھىَىحىسىىي ئىىىي ئبٍەت ثىٍەْ ئبذىطالـمبْ:
ِِ ِ ِ ِ لََق ْد جاء ُكم رس ٌ ِ وؼ َرِح ٌيم ()128 ي َرءُ ٌ يص َعلَْي ُك ْم َِبلْ ُم ْؤمن َ وؿ م ْن أَنْػ ُفس ُك ْم َع ِز ٌيز َعلَْيو َما َعنت ْم َح ِر ٌ َ َ ْ َُ ِ ِ ا ِ ت َوُى َو َرب الْ َع ْر ِش الْ َع ِظي ِم ()129 ِب ا اَّللُ ََل إِلَوَ إِاَل ُى َو َعلَْيو تَػ َواك ْل ُ فَإ ْف تَػ َول ْوا فَػ ُق ْل َح ْس َ
( ئي ئىٕؽبٔالض! ) ـۈثھىؽىعوي ،ؼىٍەضگە ئۆظ ئىچىڭالضزىٓ ثىط ئەٌچي وەٌسى .ؼىٍەضٔىڭ وۈٌپەت چېىىفىڭالض ئۇٔىڭغب ئېغىط جۇٍۇٌىسۇ؛ ئۇ ؼىٍەضٔىڭ ( ھىساٍەت جېپىفىڭالضغب ) ھېطىؽحۇض، ِۇئّىٍٕەضگە ئبِطالحۇضٔ ،بھبٍىحي وۆٍۈِچبٔسۇض. ِبٔب ثۇ ھەلىمەجٕي وۆضۈپ جۇضۇپ ،ئۇالض ٍۀە ( ؼبڭب ئىّبْ ئېَحىفحىٓ ) ٍۈظ ئۆضۈؼە ،ؼەْ« : اﷲ ِبڭب وۇپبٍە لىٍىسۇ ،ئۇٔىڭسىٓ ثبـمب ھېچ ئىالھ ٍولحۇض ،ھەض زائىُ ئۇٔىڭغب ئىفۀچ لىٍسىُ ( ٍۀي اﷲ لب ٍۆٌۀسىُ ،اﷲ جىٓ ثبـمب ھېچ ئەھەزىسىٓ ئۈِىس وۈجّەٍّەْ ۋە ھېچ ئەھەزىسىّٕۇ لوضلّبٍّەْ ) ،ئۇ ثۈٍۈن ئەضـٕىڭ ضەثجىسۇض » زېگىٓ ( .) 129 - 128
384