Art, Plastics & Recycling by Petar Kovacevic

Umjetnost, plastika i recikla탑a Art, Plastics & Recycling Art, Plastika dhe Riciklimi

Innovative & creative concept

Introduction

ENG

ALB

Umjetnost, plastika i reciklaža" je ino-

"Art, Plastics & Recycling" is an innov-

"Art, Plastika dhe Riciklimi" është një

vativan i kreativan koncept koji je u

ative and creative concept gathering

koncept kreativ dhe inovativ i cili bash-

naporima ka očuvanju životne sre-

environmentalists and artists in efforts

kon ambjentalistët dhe artistët në për-

dine okupio njene zaštitnike i umjet-

made towards environment protec-

pjekjet drejt mbrojtjes së ambjentit.

nike. Ovim pristupom zaštiti okruže-

tion. Unique in this area and the broad-

Unike në këtë zonë dhe më gjere në ra-

nja, jedinstvenim na ovim prostorima i

er region, this approach to environ-

jon, kjo perqasje për mbrojtjen e amb-

u širem regionu, pokazano je da pla-

ment protection showed that plastic

jentit tregoi që paketimi i plastikës jo

stična ambalaža ne mora po pravilu

packaging does not necessarily need

domosdoshmërisht mund të kthehet

postati otpad, već da se od nje mo-

to become waste – it can be used to

në një mbetje, por mund të përdoret

gu napraviti brojne umjetnine i pred-

make numerous works of art and

për të bërë punë të ndryshme artisti-

meti upotrebne vrijednosti.

objects for practical use.

ke dhe objekte për përdorim praktik.

Art, Plastics & Recycling Concept

Zasnovan na reciklaži plastične ambalaže, koncept Umjetnost, plastika i reciklaža" podstiče pojedinca na odgovoran odnos prema prirodi i, kroz umjetnički izraz u rješavanju globalnog problema plastičnog otpada, daje novu dimenziju borbi za čisto i zdravo okruženje. Based on recycling of plastic packaging, the concept of "Art, Plastics & Recycling" encourages individuals to take a responsible attitude towards nature and, through artistic expression in resolving the global problem of plastic waste, gives a new dimension to ﬁght for clean and healthy environment. Bazuar në riciklimin e paketimit të plastikës, koncepti i "Art, Plastika dhe Riciklimi" inkurajon individët për të marrë një qëndrim të përgjegjshëm ndaj natyrës dhe, përmes shprehjes artistike në zgjidhjen e problemit global të mbeturinave plastike, i jep një dimension të ri për të luftuar për mjedis të pastër dhe të shëndetshëm.

Plastics - Waste

Plastika je znatno olakšala savremeni život. Jeftina, ponekad i besplatna, kroz jednokratnu upotrebu poželjna je za korišćenje u domaćinstvu, fabrici, kancelariji, školi ili tokom boravka u prirodi. Ne razmišljajući o tome šta se dešava s ambalažom nakon upotrebe proizvoda, savremeno društvo se susrelo s jednim od najvećih ekoloških problema – plastičnim otpadom čija razgradnja traje i do 500 godina. Plastics have made contemporary life much easier. It is cheap, sometimes even free of charge, for single use and therefore preferential for use in households, factories, ofﬁces, schools or during our stay in the nature. By not thinking about what happens with the packaging after the products are used, the contemporary society faced one of the major environmental problems – plastic waste whose decomposition takes up to 500 years. Plastika e ka bërë jetën bashkëkohore shumë më të lehtë. Është e lirë, ndonjëherë edhe pa pagesë, për përdorim njëherësh dhe për këtë e preferuar për përdorim në shtëpi, fabrika, zyra, shkolla ose gjatë qëndrimit tonë në natyrë. Duke mos menduar cfarë ndodh me plastikën pasi produktet janë përdorur, shoqëria bashkëkohore përballet me një nga problemet më të mëdha ambjentaliste-ndotja e plastikës dekompozimi i të cilave kërkon deri në 500 vjetë.

Recycling

Plastična ambalaža sa reciklažnim

Plastic packaging with recycling codes

Paketimi i plastikës me kodet e ricik-

kodovima 2, 4 i 5 je kroz projekat

2, 4 and 5 has provided an opportu-

limit 2, 4 dhe 5 i ka dhënë një mun-

Umjetnost, plastika i reciklaža" pru-

nity through the project of "Art,

dësi artistëve përmes projektit "Art,

žila mogućnost umjetnicima da na nov

Plastics & Recycling" for artists to

Plastika dhe Riciklimi" të shprehin

način izraze svoj talenat. Na specijal-

express their talent in a new way. In

talentin e tyre në një mënyrë të re. Në

nim mašinama i sa usvojenim zna-

special machines and with knowledge

makina të posacme dhe me njohuri

njem o novoj tehnici reciklaže, koje je

of the new recycling technique, shared

të teknikës së rë të riciklimit, përc-

prenio upravo autor ovog koncepta

by the author of this concept, Mr.

jellë nga vetë autori i këtij koncepti

g-din Gerhard Ber, umjetnici su krei-

Gerhard Bär himself, the artists have

Z.Gerhard Bar, artistët kanë krijuar

rali unikatne predmete dekorativne i

created unique objects of decorative

objekte unike me vlerë dekorative

upotrebne vrijednosti.

and practical value.

dhe praktike.

Kroz brojne umjetnine, ali i zdjele,

Through many works of art, and also

vaze, lampe, stolice, stolove, na-

pots, vases, lamps, chairs, tables

pravljene od reciklirane plastične

made of recycled plastic packaging,

ambalaže, umjetnici su otvorili vra-

artists have opened doors to many

ta mnogim mogućnostima njenog

possibilities of its use. Inspired by

korišćenja. Inspirisani biljnim i živo-

plant and animal species of Skadar

tinjskim vrstama Skadarskog jezera,

Lake, they used the same material to

oni su od istog materijala napravili i

create a mural – an art installation

mural – umjetničku instalaciju, koja

sending a message of the impor-

na jedinstven način šalje poruku o

tance of environment protection in

važnosti zaštite životne sredine.

a unique way.

Products of Recycling

Nëpërmjet shumë veprave të artit, dhe gjithashtu poceve, vazove, llambave, karrigeve, tavolinave të bëra nga paketimet plastike të riciklueshme, artistët kanë hapur dyert e mundësive të shumta të përdorimit të saj. Frymëzuar nga llojet bimore dhe shtazore te Liqenit të Shkodrës, ata kanë përdorur të njëjtin material për të krijuar një afresk - një instalim artistik, duke dërguar një mesazh për rëndësinë e mbrojtjes së mjedisit në një mënyrë unike. 7

Use of the Recycling Machine

8 5

Mundësia për të përdorur këto The opportunity to use these re-

makina riciklimi, përveç artistëve -

cycling machines, apart from artists

studentë të fakulteteve të arteve të

Mogućnost korišćenja ovih mašina za

– students of the faculties of ﬁne

bukura, është në dispozicion për ju,

reciklažu, osim umjetnicima – studen-

arts, is available to you as well – to all

si dhe për të gjithë qytetarët dhe

tima fakulteta likovnih umjetnosti, pru-

citizens and visitors of Montenegro

vizitorët e Malit të Zi dhe Shqipërisë.

žena je i vama – svim građanima i pos-

and Albania. From the plastic pack-

Nga ambalazhet plastike që ju keni

jetiocima Crne Gore i Albanije. Od pla-

aging you collected you can make

mbledhur ju mund të bëni objekte

stične ambalaže koju ste sakupili mo-

objects to decorate your space,

për të dekoruar hapësirën tuaj, qoftë

žete napraviti predmete koji će uljepšati

whether at home, in school or at

në shtëpi, në shkollë ose në punë.

vaš kutak, bilo u kući, školi ili na poslu.

work. You need to announce your

Ju duhet të njoftoni vizitën tuaj

Potrebno je prethodno da najavite do-

visit in advance and with the expert

paraprakisht dhe me ndihmën e

lazak i uz stručnu pomoć studenata, u

assistance from the students,

ekspertëve nga nxënësit, gjatë ko-

ovdje navedenim terminima, možete

during the time speciﬁed here, you

hës së speciﬁkuar këtu, ju mund të

koristiti mašine koje se nalaze na slje-

can use the machines located at

përdorni makinat e vendosura në

dećim adresama:

the following addresses:

adresat e mëposhtme:

Na ovim adresama mogu se kupiti predmeti napravljeni od reciklirane plastične ambalaže, radovi studenta ovih fakulteta.

Where & When

At these locations you can buy objects designed by students of the faculties, made of recycled plastics.

Gjithashtu, në këto vende ju mund të blini objekte të gatshme të bëra tashmë nga mbetjet plastike të ricikluara, të projektuara nga studentët e këtij Universiteti.

Fakultet likovnih umjetnosti Cetinje Adresa: ul. Bajova, zgrada bivšeg Austrougarskog poslanstva, Cetinje Crna Gora

Faculty of Fine Arts in Cetinje Address: ul. Bajova, the former Austro-Hungarian Consulate building Cetinje, Montenegro

Termin korišćenja mašine: svakog 15-tog u mjesecu, od 10h do 16h Tel: +382 (0) 41 231 506 E-mail: u@ac.me

Time when the machine is available for use: every 15th in the month from 10.00h to 16.00h Tel: +382 (0) 41 231 506 E-mail: u@ac.me

Universiteti "Luigj Gurakuqi" Adresa: Sheshi 2 prilli, Shkodër, Shqipëri Koha kur makina është në dispozicion për përdorim: për çdo të Enjte nga, 10.00-12.00. Tel: +355 (224) 2235 E-mail: info@unishk.edu.al

Luigj Gurakuqi University Address: Str. Sheshi 2 prilli, Skadar, Albania Time when the machine is available for use: every Thursday, from 10.00h to 12.00h Tel: +355 (224) 2235 E-mail: info@unishk.edu.al

Manual

PRIRUČNIK ZA RECIKLAŽU I DIZAJN RECYCLING & DESIGN MANUAL MANUALI I RICIKLIMIT & DIZAJNIT Pri radu na mašini i izradi ovakvih predmeta, potrebno je da pratite sljedeće instrukcije: When you work on the machine and create these objects, you should follow these instructions: Kur ju punoni me makinerinë dhe krijoni këto objekte, ju duhet të ndiqni këto instruksione: 10

STEP 1

STEP 2

Provjerite reciklažni kod – samo dvojka, četvorka i petica dolaze u obzir!

Operite plastičnu ambalažu detaljno – da ne ostane ni trag papira!

Check the recycling code – only number two, four and ﬁve can be used! Kontrollo kodin e riciklimit - vetëm numri dy, katër dhe pesë mund të përdoret!

Wash the plastic packaging carefully – leave no trace of paper! Lani me kujdes ambalazhin plastik – nuk duhet lënë asnjë gjurmë letre!

STEP 3 Osušite čistu plastiku! Dry the cleaned plastics! Thani plastikën e pastruar!

STEP 4 Budite kreativni Be creative Jeni kreativ

STEP 5 Izaberite boje. Choose colours. Zgjidh ngjyrat.

STEP 6 Izrežite plastiku na odgovarajuće djelove i trake. Cut plastics into suitable pieces and strips. Priteni plastikën në copa dhe shirita të përshtatshëm.

STEP 7 Upalite mašinu. Start the machine. Ndize makinerinë.

STEP 8 Sačekajte barem 45 minuta da se zagrije. Provjerite termostat da li se dovoljno ugrijao! Wait for at least 45 minutes for it to get warm. Check the thermostat to see if the temperature is right! Prisni për të paktën 45 minuta që makineria të ngrohet. Kontrolloni termostatin për të parë nëse temperatura është e duhur!

STEP 9 Premažite kalupe tečnim sapunom. Apply a coat of liquid soap to the moulds. Aplikoni një shtresë sapuni të lengshëm te forma. 11

STEP 10 Podignite gornju ploču. Postavite materijal koji ste izabrali. Ne zaboravite da pokrijete plastiku specijalnom folijom koja se koristi uz ovu mašinu! Lift the upper plate. Place the material selected. Do not forget to cover the plastics with special foil used for this machine! Ngrini pllakën e sipërme. Vendosni materialin. Mos harroni të mbuloni plastikën me etë të vecanta të përdorura për këtë makineri!

STEP 11 Spustite gornju ploču. Zategnite je ravnomjerno na svim stranama. Put the upper plate down. Tighten it evenly on all sides. Uleni pllakën e sipërme poshtë. Shtrëngojeni atë në mënyrë të njejte në të gjitha anët. 12

www.nature.al

STEP 12 Ostavite 5 minuta da se plastični materijal topi. Leave for 5 minutes for the plastic material to melt. Pritni 5 minuta derisa materiali plastik te shkrije.

STEP 13 Podignite gornju ploču. Ako ste zadovoljni sa materijalom, uvijte krajeve. Iznesite smjesu na kalup. Lift the upper plate. If you are satisﬁed with the material, roll the ends. Put the mass onto the mould. Ngrini pllakën e sipërme. Nëse jeni të kenaqur me materialin, mbështillni skajet. Vendoseni masën mbi formë.

STEP 14

STEP 15

Postavite smjesu preko željenog kalupa. Budite brzi! Koristite skalpel da odstranite suvišne djelove.

Kad budete zadovoljni sa dizajnom izvadite kalup. Budite brzi da se kalup ne slijepi s plastičnim proizvodom!

Place the mass over the selected mould. Be quick! Use a scalpel to remove any excess parts.

When you are satisﬁed with the design remove the mould. Be quick so that the mould does not glue to the plastic product!

Vendoseni masën mbi formën e përzgjedhur. Jini të shpejtë! Përdorni një bisturi për të hequr cdo pjesë të tepërt.

Kur ju jeni të kënaqur me dizajnin, hiqni formën. Jeni të shpejtë në mënyrë që forma të mos ngjitet në produktin plastik! 13

STEP 16 Spustite gornju ploču. Isključite mašinu iz struje! Put the upper plate down. Unplug the machine! Vendosni pllakën e sipërme poshtë. Stakoni makinerinë!

Ovim je završen postupak izrade predmeta od reciklirane plastične ambalaže. And the process of creating objects of recycled plastic packaging is now completed. Dhe procesi i krijimit të objekteve nga mbetjet plastike të riciklueshme është realizuar. 14

PROJECT PARTNERS

PARTNERËT E PROJEKTIT

ENG

ALB

PROJEKTNI PARTNERI

Ova publikacija je nastala uz

This publication has been

Ky publikim është prodhuar

Centar za inicijative iz oblasti održivog turizma Centre for Sustainable Tourism Initiatives (CSTI)

pomoć Evropske unije u okviru

produced with the assistance of me asistencën e Bashkimit

IPA prekograničnog projekta

the European Union under the Europian nën projektin IPA

„Umjetnost, plastika i reciklaža”.

IPA cross-border project “Art,

ndërkuﬁtar "Art, Plastika dhe

E-mail: info@cstimontenegro.org

Publikacija ne sadrži formalno

Plastic & Recycling”. The con-

Riciklimi".

www.cstimontenegro.org

saopštenje i ne predstavlja nužno

tents of this publication do not

Projekti është implementuar

službeni stav Evropske unije.

necessarily re ect the views

nga Qendra e Inisiativave të

Marin Barleti University

of the European Union.

Turizmit të Qëndrueshëm (CSTI)

Sami Frashëri, Nr. 41 Tirana, Albania Tel/Fax: +355 04 42430 333

Piperska bb (Televex 3/1), 81000 Podgorica, Montenegro

Projekat su implementirali

Tel/Fax: +382 (0) 20 510 125

Universiteti “Marin Barleti”

Centar za inicijative iz oblasti

The project is implemented

nga Podgorica dhe Universit-

održivog turizma (CSTI) iz Pod-

by the Centre for Sustainable

eti "Marin Barleti" (UMB) nga

gorice i Univerzitet „Marin Barleti”

Tourism Initiatives (CSTI) from

Tirana, me partnerët e projek-

iz Tirane, u partnerstvu sa NVO

Podgorica and the Marin Barleti tit OJF Zona Kulturore në Mal

Zona kulture

Zona kulture u Crnoj Gori i Deliart

University from Tirana, with pro-

Culture Zone

Association u Albaniji.

ject partners the NGO Culture në Shqipëri.

Projekat je ﬁnansirala Evropska unija. Koncept „Umjetnost, plastika i reciklaža”je dio šireg koncepta „Društvena plastika”.

Zone in Montenegro and the Deliart Association in Albania. This project is funded by the EuropeanUnion.

te Zi dhe Deliart Association

E-mail: info.bird@umb.edu.al www.umb.edu.al

Neznanih junaka 99, 81000 Podgorica, Montenegro Tel/Fax: +382 (0) 20 650 849

Ky projekt është ﬁnancuar

E-mail: irg@t-com.me

nga Bashkimi Europian. Koncepti "Art, Plastika dhe Riciklimi" është një pjesë e kon-

The concept of "Art, Plastics ceptit me të gjerë të "Plastika &Recycling"isapartofthebroader Sociale".

Deliart Association Deliart Association Pallatet Agimi, Ap 336 Tirana, Albania Tel/Fax: +355 04 223830 E-mail: info@missshqiperia.com

concept of "Social Plastics". Social Plastics, art intervention by Gerhard Bär, technical support by Bär + Knell.

www.socialplastics.com

www.nature.al EU funded project

ALBANIA - MONTENEGRO IPA Cross Border Cooperation Programme

PROJECT PARTNERS D E L I A R TA S S I C I A T I O N